ŽIVA (Hg)

HEMIJA

Vb grupa periodnog sistema

Elementarna Hgo (metalna živa, srebrnkasta tečnost nizak napon pare, isparljiva na sobnoj temp.)

Neorganska: Hg+1 – Hg2Cl2

Hg+2 – HgCl2; HgO; Hg(NO3)2

Organska: R-Hg-x

Toksikološki značaj: elementarna živa, neorganska i organska jedinjenja žive

Vrste trovanja: profesionalna slučajna

Zagađenje čovekove sredine (kruženje u prirodi, ulazak u lanac ishrane, bioakumulacija i biomagnifikacija)

HgCH3 – metil živa (masovno trovanje-1200 slučajeva u Japanu u Minimata zalivu i Niigati usled konzumiranja ribe, 1953-1960. godine)

Irak 1971.-pšenica poreklom iz SAD tretirana alkil-živinim jedinjenjima kao fungicidima, korišćena za dobijanje brašna (više hiljada otrovanih i nekoliko stotina sa letalnim ishodom).

-PRIMENA-a) MEDICINA

-TERAPIJA SIFILISA- Hg masti (dermatologijai oftalmologija) - HgCl2 –dezinficijens- Hg2Cl2 –purgativ- Hg amalgam- DIURETICI

*danas uglavnom izba-čeni iz upotrebe

b)POLJOPRIVREDA

-FUNGICIDI

*zabranjena upotreba od 1994. god. u Jugoslaviji

c) INDUSTRIJA

- RUDNICI Hg- TOPLJENJE RUDA- AMALGAMACIJA- HLOR-ALKALNA INDUSTRIJA- ELEKTRIČNA OPREMA- FIZIČKI MERNI INSTRUMENTI itd* smanjena upotreba

IZVORI EKSPOZICIJE

-PRIRODNI IZVORI- prirodnim isparavanjem iz zemljine kore se oslobađa 2.700 do 6.000 tona godišnje -ANTROPOGENI IZVORI- više desetina hiljada tona

Mad Hatter`s Disease• The chemicals used in hat-making included

Hg(NO3)2, used in curing felt. Prolonged exposure to the mercury vapors caused mercury poisoning.

• Victims developed symptoms such as trembling, loss of co-ordination, slurred speech, loosening of teeth, memory loss, depression, irritability and anxiety -the 'mad hatter syndrome'! The phrase is still used today to describe the effects of mercury poisoning, albeit from other sources.

• In 1941, the United States Public Health Service brought an end to mercury's use by hat manufacturers.

ORGANSKA JEDINJENJA HgR-Hg-X (R-ARIL ALKIL

ALKOKSIALKIL)

1) DEZINFICIJENSI 2) DIURETICI 3) FUNGICIDI

Hg - X

CONH CH2 CHCH2 Hg OH

OCH3

OCH2CONa

a) ARIL:

b) ALKIL:CH3CH2-Hg-ClCH3-Hg-CN

Hg Cl

(i kao spermicidi)

SALIGRAN

GLAVNI PUTEVI UNOŠENJA Hg

a) PLUĆA (prof.)

- Hg pare (i do 80%)rudnici, topioniceel. i hem. industrija;

- R-Hg-X sa visokimnaponom parefungicidi, Me-Hg;

- ČESTICE Hg-jed.

b) GIT

- Hg0 (< 0,01%)

- NEORGANSKA Hg-jed. (do 10%)

- Me-Hg (do 95%) lanac ishrane

c) KOŽA

- Hg pare - R-Hg-X- Hg-masti

DISTRIBUCIJA

Hg0 Hg2+

R-Hg-X Hg2+ (delimično)[ o ]

[ o ]

KUMULATIVNI OTROV:BUBREZI; JETRA; KOSTI; MOZAK; KOŽA

BIOLOŠKO POLUVREME:

Hg0 - 10-15 DANANeorganska jwdinjenja- 65-70 danaMe-Hg - > 90 DANA

(katalaze)

ELIMINACIJA

URIN FECES

NEORGANSKA Hg (1:1)

R-Hg-X:Me-Hg 90%Me-Hg 10%

DELIMIČNO: KOŽA, MLEKO, ZNOJ, SALIVA, KOSA

MEHANIZMI TOKSIČNOSTI

OPŠTI ĆELIJSKI OTROV, TJ. PROTOPLAZMATIČNI OTROV

- precipitira proteine- inhibira enzime (posebno sa SH grupama)- korozivno dejstvo- ćelijska membrana mesto ciljnog napada (veliki broj SH grupa) što ima za posledicu ometanje Na, K i ATP-aze,....

Hg+2

Hg pare i organska jedinjenja sa kratkim nizom

• nemaju korozivno dejtvo• velikim procentom se resorbuju putem GIT-a• prolaze krv-mozak barijeru i placentu

Prolaz metil-Hg kroz krv-mozak barijeru metionin transportnim sistemom

TOKSIČNOST

Hg pare (inhalacija)

Akutna izloženost – pluća: dispnea, bol u grudima, pneumonija, metalna groznica, korozivni bronhitis

Hronična: CNS efekti – slabost, umor, tahikardija, gingivitis, parestezije, eretizam (povećana osetljivost, psihološka i emocionalna nestabilnost, promenjeno ponašanje, crvenilo lica), tremor Bubrezi – proteinurija, glomerulonefrit (auto-imuni kompleksi)

Reprodukcija – poremećen razvoj mozga fetusa Imuni sistem - hipersenzitivnost

HgCl2 – LD=0,5g (1-4 g)

I faza – DIGESTIVNA (kaustično dejstvo..., povraćanje, dijareja)

II faza – ANURIJA (suvi nefrit)

III faza – EVOLUCIJE (akutna uremija)

SMRT

Neorganska Hg

Akutno trovanje : bubreg

Hronično trovanje : bubreg (autoimuni glomerulonefrit)

“Akrodinija”- sindrom u dece (imuno reakcija)

Organska Hg

Hronična ekspozicija : Minamata zaliv (Japan) i Irak

CNS : konstrikcija vidnog polja, parestezija, poremećaj sluha, ataksija, tremor mišića...

Reproduktivnost – mentalna retardacija, neuromuskularni poremećaji. Fetus osetljiviji od odrasle osobe. Majke bez simptoma, novorođenčad sa ozbiljnim neurološkim problemima.U Minamati – visoka incidenca (7,5%) cerebralne paralize

HRONIČNO TROVANJE

HIDRARGIRIZAM MERKURIJALIZAM

PROF. TROVANJE

1. STOMATITIS i JAKA SALIVACIJA (neorganska Hg i para) – i do 5 L pljuvačke dnevno i gubitak čak polovine zuba

2. URTIKARIJA I DERMATITIS (neorganska Hg)

3. NEUROLOŠKE PROMENE (pare Hg)TREMOR MERCURIALLIS

PSIHIČKI POREMEĆAJI (ERETIZAM) (pare Hg)

4. OŠTEĆENJE BUBREGA (neorganska Hg)

Hg

– P

AR

E

i

N

EO

RG

AN

SK

A H

g

Organic Hg Toxicity

Organic Hg Toxicity

TRETMAN PRI TROVANJU

ZA NEORGANSKA JEDINJENJA

1) IZAZVATI POVRAĆANJE I/ILI ISPIRANJE ŽELUCA

2) ANTIDOTIa) Na2Sb) BAL PENICILAMIN N-ACETIL-PENICILAMIN

3) SIMPTOMATSKA TERAPIJA

ZA ORGANSKA JEDINJENJA

helatni agensi nisu efikasnisimptomatska terapija

MONITORING Hg

vazduh;

Biološki materijal: krv

urin

METODE ODREĐIVANJA Hg

-ELEKTROLIZA Hg

-KOLORIMETRIJSKA METODA SA DITIZONOM

DANAS:

-AAS bezplamena

-NAA

F U N G I C I D I

-ORGANSKA JEDINJENJA Hg

-ORGANSKA JEDINJENJA Sn:R2SnX2; R3SnX; R=alkil ili aril

BRESTAN

-DERIVATI DITIOKARBAMINSKE KISELINE MANEB (mangan-etilen-1,2-bisditiokarbamat) CINEB (cink-etilen-1,2-bisditiokarbamat)

MANKOZEB, CIRAM.......

3Sn-CH3COO;

3SnOH