กลุ่มประวัติศาสตร์ ปัญญาชน การครองอำนาจนำและการโต้ตอบต่อการครองอำนาจนำฯ

*หามใชในการอางองกอนไดรบอนญาตจากผเขยน*

การประชมวชาการรฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตรแหงชาตการประชมวชาการรฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตรแหงชาต ครงท ครงท 9 9 ((พพ..ศศ. . 25512551))

คณะกรรมการสภาวจยแหงชาต สาขารฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตร สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต

2 - 3 ธนวาคม พ.ศ. 2551

ณ คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

เวทวชาการ “ประเดนปญหาวาดวยการเมองไทยรวมสมย I” (มตทางประวตศาสตร และทฤษฎ)

กลมประวตศาสตร ปญญาชน การครองอานาจนา และการโตตอบตอการครอง อานาจนา: แนวความคดของอนโตนโอ กรมชกบการอธบายการเมองไทยรวมสมย

วชรพล พทธรกษา คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร

การประชมวชาการรฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตรแหงชาต ครงท 9 (พ.ศ.2551)

1

กลมประวตศาสตร ปญญาชน การครองอานาจนา และการโตตอบตอการครองอานาจนา: แนวความคดของอนโตนโอ กรมชกบการอธบายการเมองไทยรวมสมย

วชรพล พทธรกษา*

บทคดยอ

บทความนมงตอบคาถามหลกทวา แนวความคดของอนโตนโอ กรมช (Antonio Gramsci) นอกเหนอไปจากแนวความคดเรองการครองอานาจนา (Hegemony) ทเปนแนวคดหลกทมกถกอางถงแลวยงมแนวความคดอนของกรมชอกหรอไมทมความสาคญ และสามารถประยกตใชอธบายการเมองไทยรวมสมยได รวมไปถงแนวความคดดงกลาวนนมความสมพนธกนกบแนวความคดเรองการครองอานาจนาหรอไม อยางไร

จากการศกษาผเขยนพบวานอกเหนอไปจากแนวความคดเรองการครองอานาจนาซงเปนแนวความคดทรจกกนทวไปของกรมชแลว ยงมแนวความคดทจดไดวาเปนแนวความคดองคประกอบของการทาความเขาใจแนวคดการครองอานาจนาอยอกหลายแนวความคด ไดแก แนวความคดเรองกลมประวตศาสตร (Historical Bloc) ปญญาชน (Intellectual) โครงสรางสวนลาง/โครงสรางสวนบน (Structure/Super structure) และสงคมการเมอง/ประชาสงคม (Political Society/Civil Society) สงครามขบเคลอน/สงครามยดพนททางความคด (War of Movement/War of Position) กลไกการครองอานาจนา/กลไกรฐ (Hegemonic/State Apparatus) และการโตตอบตอการครองอานาจนา (Counter Hegemony)

แตแนวความคดองคประกอบทมความสาคญโดดเดน และชวยเตมเตมความเขาใจเกยวกบแนวความคดการครองอานาจนาไดเปนอยางดกคอ แนวความคดเรองกลมประวตศาสตร และแนวความคดเรองปญญาชน แนวความคดทงสองมความสมพนธกบแนวความคดการครองอานาจนาในแงของการสรางความเขาใจทสมบรณยงขนเกยวกบแนวคดการครองอานาจนา สาหรบแนวความคดกลมประวตศาสตรนนสมพนธในมตของการใหอธบายวาการครองอานาจนานนมความสมพนธอยางลกซงกบความสมพนธเชงอานาจในสงคม ขณะทแนวคดเรองปญญาชนนนใหภาพเกยวกบผดาเนนการสรางการครองอานาจนาใหเกดขนจรงในทางปฏบต

นอกจากนแนวความคดการครองอานาจนา พรอมแนวคดองคประกอบเรองกลมประวตศาสตร และปญญาชน ยงสามารถนามาประยกตใชเพอสรางคาอธบายใหกบการเมองไทยรวมสมยไดดวย โดยทในงานศกษานไดเลอกกรณศกษาการสรางกลมประวตศาสตรของพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย ทงในระยะแรกของการเคลอนไหวระหวางป พ.ศ.2548-2549 และการเคลอนไหวในรอบทสองในป พ.ศ.2551 มาเปนกรณศกษาในการสรางคาอธบาย

* อาจารยประจาสาขาวชารฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตร คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร

การเมองไทย : กลมประวตศาสตร ปญญาชน การครองอานาจนา

2

กลมประวตศาสตร ปญญาชน การครองอานาจนา และการโตตอบตอการครองอานาจนา: แนวความคดของอนโตนโอ กรมชกบการอธบายการเมองไทยรวมสมย

วชรพล พทธรกษา

1. บทนา

บทความนมงตอบคาถามหลกทวา แนวความคดของอนโตนโอ กรมช (Antonio Gramsci)1 นอกเหนอไปจากแนวความคดเรองการครองอานาจนา (Hegemony) ทเปนแนวคดหลกทมกถกอางถง2แลวยงมแนวความคดอนของกรมชอกหรอไมทมความสาคญ และสามารถประยกตใชอธบายการเมองไทยรวมสมยได รวมไปถงแนวความคดดงกลาวนนมความสมพนธกนกบแนวความคดเรองการครองอานาจนาหรอไม อยางไร อนโตนโอ กรมชไดชอวาเปนนกมารกซสตคนสาคญคนหนง3 เขาเปนนกมารกซสตทมทงมตเชงทฤษฎและภาคปฏบต4 แนวความคดทเปนทรจกกนดของเขาคอ แนวความคดเรองการครองอานาจนา (Hegemony)5 ซงมกจะถกนาไปใชในสองมตหลกดวยกนคอ มตแรก การครองอานาจนาในบรบทการเมองระหวางประเทศ และอกมตหนง คอ การครองอานาจนาในบรบทการเมองระหวางกลม/ชนชนของการเมองภายใน แนวความคดเรองการครองอานาจนานนแมจะเปนแนวคดทถกกลาวถง ตลอดจนนาไปใชในการศกษาและวเคราะหการเมองในบรบทตางๆอยางกวางขวาง แตการทาความเขาใจความคดเรองการครองอานาจนาของกรมชนน ผเขยนมองวาควรทจะทาความเขาใจแนวคดอนๆ ประกอบกนจงจะสามารถทาความเขาใจแนวคดการครองอานาจนาไดดขน

จากการศกษาผเขยนพบวา แนวความคดสาคญทมสวนชวยในการทาความเขาใจความคดของกรมชนน ไดแก แนวความคดเรองกลมประวตศาสตร ปญญาชน แนวความคดเกยวกบโครงสรางสวนลาง/โครงสรางสวนบน สงคมการเมอง/ประชาสงคม สงครามยดพนททางความคด/สงครามขบเคลอน การยนยอมพรอมใจ/การใชอานาจบงคบ กลไกการใชอานาจ และการโตตอบตอการครองอานาจนาเปนตน6 แนวคดเรองกลมประวตศาสตร และปญญาชน เปนสองแนวความคดองคประกอบทสาคญอยางยงในการทาความเขาใจภาพรวมของแนวความคดการครองอานาจนา อกทงเปนแนวคดทมความสาคญอยางมากในฐานะทเปนผลสะทอนของความคดทมตอแนวความคดของนกคดทมลกษณะเศรษฐกจกาหนดแบบกลไก (Mechanistic Economic Determinism หรอพวก Economism7)

สวนตอจากนไปจะเปนสวนของการนาเสนอเพอตอบคาถามหลกทไดตงไวขางตน โดยเรมทการใหนยามเกยวกบแนวความคดกลมประวตศาสตรและปญญาชน ตามดวยการวเคราะหแนวคดองคประกอบอนๆทสาคญตอการทาความเขาใจกลมประวตศาสตร ปญญาชนและการครองอานาจนา ลาดบถดไปจะเปนการอธบายภาคปฏบตการของการสรางกลมประวตศาสตร กรณศกษาเหตการณทางการเมองไทยปจจบนกรณการสรางกลมประวตศาสตรของกลมพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย และในสวนทายจะไดกลาวถงความสาคญของแนวความคดกลมประวตศาสตรและปญญาชนในแงมมตางๆ

2. นยาม ความหมายของแนวความคดเรองกลมประวตศาสตร (Historical Bloc) และปญญาชน (Intellectual)

2.1 แนวความคดเรองกลมประวตศาสตร (Historical Bloc)

แนวคดนคอแนวความคดทกรมชใชในการอธบายเกยวกบการรวมตวกนอยางเปนเอกภาพโดยลกษณะวภาษวธ (Dialectical unity) ระหวางโครงสรางสวนลางกบโครงสรางสวนบน ระหวางทฤษฎกบการปฏบต ระหวางปญญาชนกบมวลชน8


3

กรมชไดเสนอแนวคดเรองกลมประวตศาสตร9 ซงเปนแนวคดทใชอธบายความสมพนธเชงอานาจในสงคม เพอใชแทนแนวคดเศรษฐกจกาหนดแบบกลไกของสานกคดแบบมารกซสตดงเดม หรอทเรยกวาพวก Economism/Economic Determinism10แนวคดดงกลาวเปนการอธบายเกยวกบความสมพนธทางสงคม (Social Relation) ระหวางชนชนและกลมพลงตางๆ ทอยภายในโครงสรางของสงคมโดยอธบายวาในสงคมทนนยมนน ชนชนนายทน (Bourgeoisie) จะพยายามครองอานาจนาใหเกดในพนทของความสมพนธในการผลต (Sphere of Production) ซงการครองอานาจนาในพนทนแตเพยงพนทเดยวนนจะไมเกดการครองอานาจนาทสมบรณ (Absolute) ดงจะเหนไดวามการพยายามทาทายชนชนนายทนจากกลมชนชนแรงงาน เชน จากสหภาพแรงงานอยเนองๆ การสรางภาวะการครองอานาจนาทสมบรณใหเกดขนจงเปนการสรางแนวรวมพนธมตร (Alliance) ระหวางกลมพลง หรอชนชนตางๆ เหนอพนททางสงคมทกวางกวามตเชงเศรษฐกจเทานน

ดงนนโดยสรปเกยวกบแนวความคดกลมประวตศาสตรกคอ แนวความคดทใชสาหรบอธบายความสมพนธเชงอานาจในสงคมการเมองหนงในชวงเวลาหนง โดยเชอวาความสมพนธเชงอานาจชดตางๆ ทเกดขนในสงคมนนไมไดเกดขนอยางเปนกลไก หรอโดยอตโนมต แตเกดขนโดยฝมอ หรอการสรางสรรคของมนษยทม/ผาน ประวตศาสตรรวมกนในเรองใดเรองหนงนนเอง

2.2 ปญญาชน (Intellectual)

สาหรบกรมชนนคนทกคนลวนเปนปญญาชนในแงของการมปญญา ความร แตไมใชทกคนทจะไดแสดงบทบาท/หนาทในฐานะของปญญาชน11 กรมชไดแบงปญญาชนออกเปน 2 ประเภท12ดวยกนไดแก 1) ปญญาชนสามญ13 (Traditional Intellectual) ซงเปนปญญาชนททาหนาทของตนในกลม/สงคม/ชนชนดงเดมทตนถอกาเนดมา และ 2) ปญญาชนจดตง14 (Organic Intellectual) เปนปญญาชนทยกตวเองออกจากกลมสงคม/ชนชนดงเดมทกาเนดมา เชน แรงงานทกลายเปนนกเคลอนไหวทางการเมอง เปนตน15

ปญญาชนทงสองประเภทนนไมไดแยกขาดจากกนแตอยางใด แตมบทบาททสาคญรวมกนในฐานะทเปนเสมอนตวการในการเชอมโยงระหวางทฤษฎสการปฏบต และเชอมโยงระหวางจตสานกของชนชนผถกเอาเปรยบ เชนชนชนแรงงานใหมความเปนปกแผนขนผานทางกลไกตางๆ เพอสรางการครองอานาจนาใหเกดขนเหนอสงคม และยกกลม/ชนชนของตนขนเปนชนชนผกมความไดเปรยบแทนทชนชนเดม

บทบาทหนาทของปญญาชนในทศนะของกรมชนน มองวาปญญาชนนนจะมบทบาทสาคญในการเปลยนรป (Transform)16 จตสานกของชนชนกรรมาชพ หรอชนชน/กลมทถกเอารดเอาเปรยบมาสการสรางพนธมตรระหวางชนชนอนใหกวางขวางยงขนเพอเปลยนจตสานกรวมใหเกดผลในทางปฏบต คอการปฏวตเพอลมลางชนชนนายทน หรอกลม/ชนชนผเอาเปรยบนนเอง

อาจกลาวไดวาปญญาชนนนเปรยบไดกบผจดการใหเกดการครองอานาจนาในทางปฏบต หรอเปนผจดการใหเกดการครองอานาจนา (Organizer of Hegemony)17 เพราะปญญาชนนนจะทาหนาททงในการใหความรเกยวกบปลกจตสานกของชนชนในประเดนตางๆ (Educator) พรอมทงเปนผนาทางสตปญญา (Leader)18และผนาในการขบเคลอนมวลชนทางความคดอกดวย

นอกเหนอจากสองแนวคดหลกดงทไดอธบายไปแลว ผเขยนตความวายงมแนวความคดองคประกอบทสาคญทสามารถเชอมโยงเพอชวยในการทาความเขาใจแนวคดกลมประวตศาสตร ปญญาชน และการครองอานาจนาไดอย 4 แนวความคดทสาคญ19 ดงจะไดนาเสนอในหวขอถดไป


4

3. แนวความคดองคประกอบทสาคญตอการทาความเขาใจแนวความคดกลมประวตศาสตร ปญญาชน และการครองอานาจนา

3.1 โครงสรางสวนลาง/โครงสรางสวนบน (Structure/Super structure) และสงคมการเมอง/ประชาสงคม (Political Society/Civil Society)

แนวความคดแบบมารกซสตนนใหความสาคญอยางมากกบ “โครงสรางสวนลาง” ซงถอไดวาเปนหวใจหลกในการผลกดนใหเกดการเปลยนแปลงของสงคมทงหมดแตความสาคญของกรมชกคอเขาเปนนกคดมารกซสตคนแรกๆ ทใหความสาคญกบโครงสรางสวนบน20 (Super-Structure) ซงตางออกไปจากแนวคดของนกมารกซสตดงเดมบางจาพวก21 ทใหความสาคญกบโครงสรางสวนลางในฐานะทเปนโครงสรางหลกในการกาหนดโครงสรางสวนบนดงทไดกลาวไปแลว และอาจกลาวไดวาเขาเองเปนคนทกลบมาเนนยา (Re-emphasis) ในมตทางดานการเมอง และความสาคญของการตอสเชงอดมการณของแนวความคดมารกซสตในกระบวนการเปลยนแปลงสงคมสสงคมนยม22 สาหรบกรมช โครงสรางสวนบนนนเปนโครงสรางสงคมทมความสาคญ และสามารถผลกดนใหเกดการเปลยนแปลง หรอสงผลตอสงคมในสวนรวมไดเชนเดยวกนกบโครงสรางสวนลาง หรอโครงสรางทางเศรษฐกจ23 โครงสรางสวนบนนประกอบดวยสวนทเรยกวา “สงคมการเมอง” (Political Society หรอ State) และ “ประชาสงคม” (Civil Society) ซงเปนโครงสรางของระบบความคด ความเชอ อดมการณ กฎหมาย วฒนธรรม และอนๆ ทไมใชโครงสรางทางเศรษฐกจ พนทในโครงสรางสวนบนตามแนวคดของกรมช โดยเฉพาะอยางยงในพนทประชาสงคม นนเปนพนทของการสรางความยนยอม และสามญสานก(Common Sense) หรอมมมมอง/โลกทศนตอปรากฏการณตามทถกชนชนปกครอง หรอกลมผพยายามสรางการครองอานาจนาพยายามสรางไปในทศทางเดยวกน ดงนน การผลกดนใหเกดการเปลยนแปลงจากทศทางของโครงสรางสวนบนนจงเปนสงทกาวไปไกลกวาการมองเพยงแคความสมพนธ และพลงในการผลตเทานนซงเปนการเปดพนทมมมองในการอธบายปรากฏการณใหกวางขวางออกไป ภายใตโครงสรางทางเศรษฐกจสวนลาง และโครงสรางทางอดมการณสวนบนนนตางกประกอบไปดวยกลมทางสงคมกลมตางๆทมความสมพนธตอกนแตกตางกนไป อาท กลมทอยภายในสงคมสวนลางนนกมความสมพนธในการผลต และการบรโภคในทางเศรษฐกจตอกน สวนกลมทอยในโครงสรางสงคมสวนบนในพนทประชาสงคมนนกจะมความสมพนธกนในเชงอดมการณ ระบบความคด และความเชอ ขณะทภายในพนทสงคมการเมองนน ความสมพนธระหวางกลมกจะเปนความสมพนธในเชงอานาจ และการใชอานาจบงคบตอกน

3.2 สงครามขบเคลอน/สงครามยดพนททางความคด (War of Movement/War of Position)

การสรางการครองอานาจนาใหเกดขนเหนอกลม/ชนชนอนๆ ในสงคมการเมองนนกรมชไดเปรยบดงเชนการทาสงคราม แนวคดเรองสงครามขบเคลอน (War of Movement) และสงครามยดพนททางความคด(War of Position)24 จงไดถกนามาใชโดยอธบายวา การทาสงครามขบเคลอนนนเปนการทาสงครามในทางยทธวธทางการทหาร การทจะสามารถเอาชนะฝายศตร หรอฝายตรงขามไดนนจะตองทาการบกยดพนทเพอยดครองปจจยสาคญของฝายตรงขามใหได อาท การยดเมองหลวง หรอสถานทสาคญทางยทธศาสตรเปนตน แตในการดาเนนการเพอสรางภาวะการครองอานาจนาใหเกดขนเหนอชนชนอนๆนน ชนชนผพยายามสรางการครองอานาจนานนจะตองดาเนนการตอสเพอยดกม “พนทเชงอดมการณ ความคด ความเชอ” ของผคนในพนท “ประชาสงคม” ซงเปนพนทหนงในโครงสรางสวนบนใหได

การดาเนนการชวงชง หรอยดกมความคด ความเชอของคนในพนทประชาสงคมน กรมชเรยกวา เปน “การทาสงครามยดพนททางความคด” ถาสามารถเอาชนะสงครามนเหนอพนทประชาสงคมไดสาเรจการครองอานาจนากจะสาเรจไดอยางสมบรณ และยงยน


5

3.3 กลไกการครองอานาจนา/กลไกรฐ (Hegemonic/State Apparatus)

แนวคดเรองกลไกการครองอานาจนา และกลไกการใชอานาจรฐ หรอกลไกรฐ นบไดวามความสาคญอยางยงตอกระบวนการสรางการครองอานาจนาใหเกดขนตามเปาหมายของกลม/ชนชนผดาเนนการครองอานาจนา แนวคดเรอง “กลไกการครองอานาจนา” นน เปรยบไดกบการทาหนาทเปนสอกลางเพอถายทอดอดมการณ หรอระบบความคด ความร ความเชอ คานยม ชดหนงๆ ตามทกลมผดาเนนการสรางการครองอานาจนาตองการ เพอสอไปถงประชาชนในชนชนตางๆ เหนอ “พนทประชาสงคม” เพอใหเกดความรสกรวมในการเหนพองและยนยอมทจะปฏบตตาม (Consent) ความตองการของชนชนผถายทอดอดมการณ นอกจากน กลไกการครองอานาจนายงทาหนาทรวมไปถงการสรางจตสานก (Conscious) ใหชนชนผถกครอบงามความรสกวาผลประโยชนของชนชนตนนน ไดรบการสนบสนนอยางดจากชนชนปกครอง หรอชนชนผดาเนนการสรางภาวะครองอานาจนา โดยทชนชนผถกครอบงาไมรสก หรอไมสามารถตระหนกรไดวาชนชนของตนนนถกเอาเปรยบ หรอขดรดอยางไร กลไกการครองอานาจนาน กลาวไดวาจะเปนสงใดกไดททาหนาทในการถายทอด หรอสงผานชดความคด25 จากดานของกลม/ชนชนผดาเนนการสรางการครองอานาจนาไปยงผคนในสงคม ไมวาจะเปน พรรคการเมอง ปญญาชน นโยบายของพรรคการเมอง/รฐบาล สอมวลชนทกประเภท สถาบนการศกษา สถาบนครอบครว สถาบนศาสนา การสรางภาพ/การจดการภาพลกษณของฝายผดาเนนการสรางภาวะสรางภาวะการครองอานาจนา เปนตน ขณะท “กลไกการใชอานาจรฐ” นน จะถกใชเหนอ “พนทสงคมการเมอง” โดยแตกตางจากกลไกการครองอานาจนาตรงท กลไกรฐนนไมไดเปนกลไกทใชสอสารเพอสรางชดของอดมการณตามทชนชนผดาเนนการสรางภาวะครองอานาจนาตองการ แตกลไกรฐนนเปนกลไกทใชอานาจบงคบ เพอบงคบใหประชาชนของชนชนตางๆ ปฏบต หรอไมปฏบตตามความตองการของชนชนปกครองหรอผดาเนนการสรางการครองอานาจนาโดยททกคนในสงคมนนไมสามารถหลกเลยงได กลไกการใชอานาจรฐจงไดแก สงใดๆ กตามทรฐ หรอผครองอานาจนาสามารถนามาใชเหนอผคนในสงคมทกชนชนเพอใหบรรลจดมงหมายตางๆ ตามตองการ กลไกลกษณะนจะอาศยอานาจในการบงคบ เชน กฎหมาย การใชอานาจศาล การใชกาลงของกองทพ และตารวจ เปนตน

3.4 การโตตอบตอการครองอานาจนา (Counter Hegemony)

การครองอานาจนาทไมสมบรณของกลม/ชนชนปกครอง หรอการทไมสามารถสรางการครองอานาจนาเหนอพนทประชาสงคม หรอสงคมการเมองไดเลย หรอสามารถครองอานาจนาไดในระดบหนง ดวยการยดกมพนททางสงคมพนทใดพนทหนงได หรอสามารถสรางการครองอานาจนาไดใกลเคยงกบการครองอานาจนาสมบรณในชวงระยะเวลาหนง แตเมอเวลาผานไปไดเกดเหตปจจยตางๆ ทบนทอนความชอบธรรม และลดทอนความรสกยนยอมพรอมใจของชนชนผถกครอบงาทมตอชนชน/กลมผครองอานาจนา ทาใหในชวงเวลาตอมาภาวะการครองอานาจนานนถกลดทอนลงไป กรณทงหมดนน หมายความวา กลมผดาเนนการสรางภาวะครองอานาจนานนไมสามารถสรางภาวะการครองอานาจนาไดอยางสมบรณ การครองอานาจนาสมบรณทกลมผดาเนนการสรางการครองอานาจนาสามารถเอาชนะสงครามยดพนททางความคดไดดวยการยดครองเหนอพนทประชาสงคม และสงคมการเมองนนผคนในสงคมจะดาเนนชวตอยางปกต โดยไมเกดความสงสย หรอตงคาถามตอการดาเนนการตางๆ ของกลม/ชนชนผครองอานาจนา และไมมการดาเนนการใดๆ เพอแสดงความคดทขดแยงตอความคดหลก หรออดมการณหลกตามทกลมผดาเนนการสรางการครองอานาจนาตองการ ในทางกลบกน ถากลมผดาเนนการสรางภาวะครองอานาจนาสรางภาวะการครองอานาจนาสมบรณไมสาเรจ ผคนในสงคมสวนหนงทตระหนกรไดวา ตนหรอชนชน/กลมของตนไดถกดาเนนการครองอานาจนาเพอผลประโยชน


6

ของกลม/ชนชนผครองอานาจนา กลมคนทตระหนกรนจะไดแสดงออก หรอเผยใหเหนถงการดาเนนการใดๆ เพอเปน “การโตตอบตอการครองอานาจนา26” ของชนชนผครองอานาจนา

ทงน การโตตอบตอการครองอานาจนาของกลมคน/ชนชนอนในสงคมอาจเปนไปเพยงเพอแสดงใหผครองอานาจนาไดเหนและรบรวาอานาจของตนนนถกทาทาย หรอแมการโตตอบตอการครองอานาจนาเพอโคนลมกลมผดาเนนการครองอานาจเกา และนาไปสการกาวไปเปนกลมผดาเนนการครองอานาจนากลมใหมกเปนได27 หวขอถดไปจะเปนการอธบายการเมองไทยรวมสมยกรณการเคลอนไหวของกลมพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยโดยอาศยกรอบความคดเรองกลมประวตศาสตร ปญญาชน การครองอานาจนา และการโตตอบตอการครองอานาจนาเปนหลกในการอธบาย

4. กลมประวตศาสตร ปญญาชน การครองอานาจนาและการโตตอบตออานาจนา: แนวความคดของอนโตนโอ กรมชกบการอธบายการเมองไทยรวมสมย กรณศกษาพนธมตประชาชนเพอประชาธปไตย

สวนนจะเปนการประยกตใชแนวความคดเรองกลมประวตศาสตร ปญญาชน การครองอานาจนา และแนวความคดองคประกอบอนๆ มาทาความเขาใจและสรางคาอธบายใหกบการเมองไทยรวมสมยในกรณศกษากรณการเคลอนไหวของพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย ผเขยนมองการเคลอนไหวของพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยในกรอบความคดของกรมชวา เปนการเคลอนไหวเพอสรางกลมประวตศาสตรของตนเองใหเกดขนเหนอสงคมและการเมองไทย โดยมองวาพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยนนมลกษณะเปนตวแสดงในการสรางกลมประวตศาสตรทแตกตางออกไปเปน 2 ลกษณะดวยกนไดแก ลกษณะแรก ในชวงแรกของการเคลอนไหวของพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยระหวางป 2548-2549 นนพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยนนไดสรางกลมประวตศาสตรของตนขนมากลมหนงโดยทตนเองนนอยในฐานะผโตตอบตอการครองอานาจนาของรฐบาล/ระบอบทกษณ (Counter Hegemony)

สงทนาสนใจกคอเมอเวลาผานไปในป 2551 พนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยไดเปลยนตวเองจากการเปนผโตตอบตอการครองอานาจนาของกลม/ชนชนอนมาเปนตวแสดงใน ลกษณะทสอง คอไดแปลงตวเองมาเปนตวการสาคญในการสรางการครองอานาจนาเหนอสงคมการเมองไทย โดยสรางกลมประวตศาสรกลมใหมขนมาเพอกดดน และโคนลมรฐบาลสมครลงไป

4.1 ปรากฏการณสนธ และพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยระยะแรก (พ.ศ. 2548-2549): การสรางกลมประวตศาสตรในฐานะทเปนตวโตตอบตอการครองอานาจนาของระบอบทกษณ

ปรากฏการณสนธ: จดเรมตนบทบาทปญญาชนจดตงในการสรางกลมประวตศาสตรเพอโตตอบตอการครองอานาจนาของรฐบาลทกษณ

ปรากฏการณสนธ28 มทมาจากรายการเมองไทยรายสปดาหสญจรซงเปนกรณทเหนไดชดเจนถงการแสดงออกเพอโตตอบตอการครองอานาจนาของรฐบาลทกษณ29 ปรากฏการณสนธนเปนบทบาทการโตตอบโดยตวแสดงทเปนสอมวลชนในชวงแรก แตในระยะตอมาจะเปนการรวมมอกนระหวางสอ และกลมการเมองภาคประชาชนตางๆ สงทเรยกวา "ปรากฎการณสนธ" นนเรมกอตวขนในเดอนกนยายน 2548 เมอนายสนธ ลมทองกล30ไดเรมออกมาแสดงบทบาทในการโตตอบตอการครองอานาจนาของรฐบาลทกษณดวยการเปดโปงความฉอฉลของ พ.ต.ท.ทกษณ โดยพยายามหาแนวรวมสนบสนนการโตตอบตอการครองอานาจนาดวยการหยบยกประเดนทเปนจดออนไหวของสงคมไทยคอประเดนเรอง ชาต ศาสนา และพระมหากษตรย31 เชน ประเดนเรองการทพ.ต.ท.ทกษณจดงานทาบญประเทศในวดพระแกว ประเดนเรองการลวงละเมดพระราชอานาจ และการขอถวายคนพระราชอานาจ เพอขอ


7

นายกรฐมนตรพระราชทาน เปนตน มาเปนประเดนหลกในการดาเนนรายการทมหาวทยาลยธรรมศาสตร และทสวนลมพนในเวลาตอมา กอนการเคลอนไหวดวยการนามวลชนเดนขบวนครงใหญนนรายการเมองไทยรายสปดาหสญจร ของนายสนธ ลมทองกล ไดพยายามสรางความรสกรวมใหเกดขนกบผชมรายการ ดวยการพยายามใชจดเดนเชงสญลกษณ เชน การใสเสอเหลองมาฟงรายการ เพราะสเหลองนนหมายถงสประจาพระองคของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว และการเชดชแนวคดหลกวาเปนการ "สเพอในหลวง" เปนตน32 ภายหลงการจดรายการเมองไทยรายสปดาหสญจรไดระยะหนง เมอความรสกรวมของผคนทตดตามนายสนธ ลมทองกล เรมมมากขน เขากไดจดชมนมใหญครงแรกขนเมอวนท 4 กมภาพนธ 2549 ณ ลานพระบรมรปทรงมา โดยไดมการเดนทางไปยนฎกาทสานกราชเลขาธการ และไปยนจดหมายให พล.อ.เปรม ตณสลานนท ดวย แตภายหลงการชมนมใหญวนท 4 กมภาพนธ ซงถอไดวาประสบความสาเรจในแงของการประกาศตวอยางชดแจงถงการเกดขนของกลมโตตอบตอการครองอานาจนาของรฐบาลทกษณทมความสาคญตอการใหความสนใจ แตการตอบรบจากผใหญในกองทพนนยงคงไมมการเคลอนไหวมากนก33

พนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย: การสรางและผสานพนธมตรระหวางชนชน

ทศทางตอไปของการโตตอบตอการครองอานาจนาของรฐบาลทกษณ ทนาโดยสอมวลชนอยางนายสนธ ลมทองกล คอ การขยายแนวรวม34ในการดาเนนการโตตอบใหกวางขวาง และเขมแขงมากขนจงไดเกด พนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย (People Alliance for Democracy; PAD) ขนมาซงองคประกอบของพนธมตรฯ นนประกอบดวย คณะกรรมการรณรงคเพอประชาธปไตย หรอ ครป. ซงนาโดย พทยา วองกล ผเปนประธาน และ สรยะใส กตะศลา เลขาธการแลว ยงมองคกรสอมวลชนของสนธ กลมองคกรพฒนาเอกชนทสนใจปญหาเฉพาะดาน เชน กลม FTA Watch กลมองคกรคมครองผบรโภค องคกรสตร องคกรแรงงานจากรฐวสาหกจ องคกรคร แพทย นกศกษาและทสาคญคอ กองทพธรรมมลนธของพลตรจาลอง ศรเมอง อดตผนาการเคลอนไหวในเดอนพฤษภาคม 253535 พนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยไดรวมชมนมใหญอกครงในวนท 11 กมภาพนธ 2549 และมการชมนมตอเนองทกคนทบรเวณสนามหลวง และไดนดชมนมครงใหญในวนท 26 กมภาพนธ 2549 ซงคาดวาจะเปนการชมนมทมผเขารวมมากกวาทกครงทผานมา เนองจากสถานการณทางการเมองทเรมตงเครยดจากการแบงฝายของคนในสงคมระหวางกลมผสนบสนน และผตอตานพ.ต.ท.ทกษณ ชนวตร ซงในทสดรฐบาลทกษณ โดยพ.ต.ท.ทกษณ ชนวตรกไดตดสนใจยบสภาในทสดเมอวนท 24 กมภาพนธ 2549 กอนการนดชมนมครงใหญของพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยเพยง 2 วนเทานน ดวยขออางวาเพอไมใหเกดความแตกแยกภายในสงคมมากไปกวาทเปนอย36

ภายหลงการยบสภาในเดอนกมภาพนธไดเกดเหตการณสาคญทางการเมองไทยหลายเหตการณดวยกน เชน เกดการเลอกตงทวไปทมปญหา นบตงแตเกดการบอยคอตการเลอกตงของพรรคการเมองฝายคานดวยเหตผลทพรรคไทยรกไทยปฏเสธการทาปฏญญารวมกนเพอปฏรปการเมองหลงการเลอกตง ดวยเหตนการเลอกตงทวไปเมอวนท 2 เมษายน 2549 จงเปนการแสดงเสยงสนบสนนรฐบาลทกษณ/ไทยรกไทย กบพลงการออกเสยงไมเลอกผใดเทานน และในเวลาตอมาดวยขอเรยกรองวาการเลอกตงในครงนนเปนการเลอกตงทไมบรสทธยตธรรมเนองจากการหนคหาเลอกตงออกดานนอก สงผลใหการวนจฉยโดยฝายตลาการในเวลาตอมาปรากฏออกมาวา การเลอกตงในวนท 2 เมษายน 2549 นนเปนโมฆะ

รฐบาลทกษณซงเปนรฐบาลรกษาการในขณะนนนาโดยพ.ต.ท.ทกษณ ชนวตร รกษาการในตาแหนงนายกรฐมนตรไดเขาบรหารราชการแผนดนตอไป ทามกลางกระแสตอตาน และเรยกรองใหพ.ต.ท.ทกษณ เวนวรรคทางการเมอง สภาวะทางสงคมขณะนนกลาวไดวาในพนทประชาสงคมขณะนนมความเคลอนไหวอยางมาก และแสดงพลงของกลมโตตอบตอการครองอานาจนาของรฐบาลทกษณในระดบสงมาก ไดเกดการชมนมเพอขบไลพ.ต.ท.ทกษณอยางตอเนอง ขณะเดยวกนในพนทสงคมการเมองกเรมมการเคลอนไหว ดงจะเหนไดวาเรมมขาวลอ และสอมวลชนเรมหยบ


8

ยกประเดนเรองการรฐประหารมาพดถงกนมากขน แตทางกองทพในขณะนนกยงคงไมมความเคลอนไหวใหสงคมทราบมากนก

ประชาสงคมกบสงคมการเมอง: ความสมพนธเสมอนในโครงสรางสวนบนทเชอมโยงถงกน

ดวยเหตทพนทประชาสงคม และสงคมการเมองนนเปนพนทในโครงสรางสวนบนรวมกนตามแนวคดของกรมช และพนทดงกลาวนนเปนพนทของความสมพนธทางสงคม เปรยบไดกบการเปนพนทเสมอนทมไดมการแบงแยกกนอยางเดดขาดชดเจน ผคนในบรบทพนทประชาสงคมยอมตองมปฏสมพนธเชอมโยงกนกบพนทสงคมการเมองในทางใดกทางหนง เชนเดยวกนกบกลม/สถาบนสาคญในสงคมการเมอง เชน กองทพ นนกยอมตองมความเชอมโยง และทบซอนกบความสมพนธในพนทประชาสงคมอยางแยกไมออกเชนเดยวกน

ดวยเหตน เมอสถานการณการแสดงพลงของกลมโตตอบตอการครองอานาจนาเรมสกงอมไดท และสงคมเรมมการแบงขว/แบงฝายระหวางกลมผสนบสนนกบกลมผตอตานรฐบาลทกษณอยางรนแรงขนเรอยๆ สงผลสะเทอนถงการเคลอนไหวของสถาบนในสงคมการเมอง ทาใหกองทพจงออกมาเคลอนไหวดวยการกอรฐประหารยดอานาจจากรฐบาลทกษณในทสด เมอวนท 19 กนยายน 2549 ในนามคณะรฐประหารทชอวาคณะปฏรปการปกครองในระบอบประชาธปไตย อนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข (คปค.) การถกรฐประหารในครงนจงถอเปนการสนสดการครองอานาจนาของรฐบาลทกษณ37

4.2 พนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยระยะทสอง (พ.ศ. 2551): การสรางกลมประวตศาสตรในฐานะทเปนตวสรางการครองอานาจนาเหนอรฐบาลสมคร

การกลบมาของพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย: การเปลยนผานจากผโตตอบตอการครองอานาจนาเปนผครองอานาจนา

การเคลอนไหวของกลมพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยนนเกดขนอกครงในชวงเดอนพฤษภาคม 2551 ภายหลงจากการยตการเคลอนไหวทสาคญไปภายหลงการรฐประหาร 19 กนยายน 2549 รวมถงชวงเวลาของรฐบาลเฉพาะกจของ พล.อ.สรยทธ จลานนท ทมจดมงหมายเพอบรหารประเทศเปนการชวคราวกอนคนอานาจใหประชาชนไดใชสทธในการเลอกรฐบาลอกครงภายหลงการรบรองรฐธรรมนญฉบบใหม พ.ศ. 2550 เมอวนท 19 สงหาคม 2550 หลงการลงประชามตประเทศไทยไดจดใหมการเลอกตงทวไปเมอวนท 23 ธนวาคม 2550 ซงพรรคพลงประชาชนไดรบเสยงขางมากไดเปนแกนนาในการจดตงรฐบาลผสมขน ซงนามาสการเขาสอานาจของนายสมคร สนทรเวช ภายหลงการเขาสอานาจสงสดในการบรหารประเทศของรฐบาลสมครไดเพยงไมนานนกพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยกเรมทจะมความเคลอนไหวทางการเมองอกครงโดยเรมตนการเคลอนไหวในรอบท 2 เมอวนท 28 มนาคม 2551 ทหอประชมมหาวทยาลยธรรมศาสตรโดยมประเดนเรยกรองสาคญในการเคลอนไหวอยสองประการ คอ ประการแรก คอการไมยอมรบรฐบาลสมครโดยใหเหตผลวารฐบาลสมครนนเปนรฐบาลนอมนหรอเปนรฐบาลหนเชดของกลมอานาจเกา หรอกลมอานาจของ พ.ต.ท.ทกษณ ชนวตร นนเอง

เหตผลในการเคลอนไหวอกประการหนง คอ การไมยอมรบความพยายามของส.ส.พรรคพลงประชาชนทตองการจะยนญตตขอแกไขรฐธรรมนญ 2550 ซงเพงจะมอายการใชงานเพยงประมาณหกเดอนในเวลานนเทานน อกทงยงใหเหตผลวาการพยายามแกไขรฐธรรมนญนนไมไดเปนไปโดยมเปาหมายเพอการพฒนาการเมอง หรอการปกครองในระบอบประชาธปไตยแตอยางใด แตเปนเพยงการพยายามแกไขกฎหมายเพอเออประโยชนใหกบอดตนกการเมองพรรคไทยรกไทยจานวนหนงทตองโทษเวนวรรคทางการเมองเทานน การชมนมของมวลชนจานวนมาก38ภายใตการนาของพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยนน เรมขนอยางเปนทางการเมอวนท 25 พฤษภาคม 2551 โดยมจดมงหมายในระยะแรกคอ การเรยกรองใหมการถอนญตตแกไข


9

รฐธรรมนญออกไป แตตอมาภายหลง แมประเดนการแกไขรฐธรรมนญนนจะตกไปแลว แตพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยกยงคงชมนมอยอยางตอเนองโดยมงเปาหมายไปทการขบไลนายกรฐมนตรสมคร สนทรเวช ออกจากตาแหนง ชวงระยะเวลาประมาณ 3 เดอนกวาของการชมนมนบตงแตเดอนพฤษภาคม 2551 นนมประเดนทนาสนใจ39คอ กรณปราสาทเขาพระวหารซงพนธมตรฯ ไดมการเคลอนไหวโดยการฟองศาลปกครองกลางใหระงบแถลงการณรวมระหวางไทย-กมพชา และดาเนนการชมนมยดเยอในหลายสถานทดวยกน ทงทเชงสะพานมฆวานรงสรรคซงเปนจดชมนมหลก และมการยายไปชมนมทหนาทาเนยบรฐบาล แตมการฟองรองเนองจากสถานทชมนมเปนการรบกวนตอประชาชนผสญจรไปมา โดยเฉพาะกระทบกระเทอนตอการเรยนการสอนของโรงเรยนราชวนต ทาใหยายการชมนมกลบไปทเชงสะพานมฆวานรงสรรคอกจนกระทงเมอวนท 26 สงหาคม 2551 พนธมตรฯ ไดดาเนนยทธวธปฏบตการไทยคฟา บกยดสถานโทรทศน NBT และยดทาเนยบรฐบาล ภายหลงปฏบตการยดทาเนยบทพนธมตรฯ ประกาศวาเปน “การทาสงครามครงสดทาย”40 นนศาลไดอนมตหมายจบ 9 แกนนาพนธมตรฯ และรฐบาลไดดาเนนการสลายการชมนมโดยใชกาลงตารวจอยางรนแรงจนสงผลใหมผบาดเจบ และมการปะทะกนระหวางพนธมตรกบแนวรวมประชาธปไตยขบไลเผดจการแหงชาต (นปช.) จนสงผลใหเกดการทคนไทยทารายกนเอง และมผเสยชวตในการปะทะกนดงกลาวดวย สงผลใหในเวลาตอมารฐบาลสมครไดประกาศใชพระราชกาหนดบรหารราชการในสถานการณฉกเฉน (พ.ร.ก.ฉกเฉน) สงผลใหเกดการวพากษวจารณจากสงคมอยางกวางขวาง และมการกลบมาสนใจการเมองของกลมเยาวชนจากมหาวทยาลยตางๆ อยางมาก41 การชมนมของพนธมตรฯนนยงคงดาเนนไปอยางตอเนองแมวา ณ วนท 9 กนยายน 255142 นน นายกรฐมนตรสมคร สนทรเวช จะตองพนสภาพจากการเปนนายกรฐมนตรแลว เนองจากตองคาพพากษาวามความผดกรณการทารายการ “ชมไปบนไป” ของนายกฯสมครทเปนการกระทาทขดตอรฐธรรมนญ 2550 มาตรา 267 ซงมเจตนามรมณหามไมใหนายกรฐมนตรดารงตาแหนงในบรษท หรอเปนลกจางของบรษทใดๆ43 ภายใตกรอบการอธบายของงานชนนสรางคาอธบายไดวา การเคลอนไหวของพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยรอบทสองในป 2551 นนไดเปลยนบทบาทของตวเองจากการเปนผทโตตอบตอการครองอานาจนาของรฐบาลทกษณ มาสการสรางกลมประวตศาสตรกลมใหมโดยการนามวลชนจากกลม/ชนชนตางๆ มาประสานพลงกนเพอเปนการกดดนรฐบาลสมครใหออกจากอานาจไดอยางตอเนอง การเคลอนไหวของพนธมตรฯ โดยการนาของปญญาชนจดตงทเปนแกนนาของกลมตางๆ ทมาเขารวมชมนมรวมถงการสนบสนนในดานตางๆ ในครงนเปนการแสดงบทบาทนาเหนอรฐบาลสมครอยางชดเจน

5. คณปการของแนวความคดกลมประวตศาสตร ปญญาชน และการครองอานาจนา

จากการศกษาผเขยนสามารถสรปคณปการของแนวความคดกลมประวตศาสตร ปญญาชน และการครองอานาจนาได 3 ประการดงตอไปน

ประการแรก คณปการของแนวความคดกลมประวตศาสตร และปญญาชนทมตอการทาความเขาใจแนวความคดการครองอานาจนา (Hegemony)

แนวความคดการครองอานาจนาของกรมชถกนามาใชในวงวชาการรฐศาสตรในมตทหลากหลาย แตสวนใหญแลวจะเปนการนาแนวคดดงกลาวมาใชในลกษณะแยกสวน และไมไดกลาวถงแนวความคดองคประกอบทเปนสวนประกอบสาคญในการสรางอานาจนาใหเกดขน

แนวความคดเรองกลมประวตศาสตร เปนแนวความคดทอธบายการสรางความสมพนธเชงอานาจทสลบซบซอนในสงคม ดวยการผนวกรวมความสมพนธระหวางโครงสรางสวนลาง-โครงสรางสวนบน และสงคมการเมอง-ประชาสงคมเขาดวยกนตามหลกวภาษวธ แนวความคดนเปนประโยชนตอการมองแนวคดการครองอานาจนา


10

ในแงของสรางความเขาใจวาในการครองอานาจนาของกลม/ชนชนใดๆ นนจะไมสามารถกระทาไดโดยแปลกแยกจากความสมพนธเชงอานาจในสงคมทมความสลบซบซอนไปไดเลย

อกแนวคดหนงคอแนวความคดเรองปญญาชน ซงเปนแนวความคดทมสวนในการเตมเตมแนวคดการครองอานาจนาในประเดนการใหภาพของผทมาทาหนาทในการสรางการครองอานาจนาใหเกดขนจรงในเชงปฏบต อกทงยงใหภาพเกยวกบบทบาทตางๆ ของปญญาชนเชน การใหความร การสรางจตสานกรวมใหเกดขนระหวางชนชน และการเปลยนรปจตสานกของชนชนไปสการปฏบต หรอการเปลยนแปลง

ดงนน การทาความเขาใจแนวคดกลมประวตศาสตรและปญญาชนนนจะเปนการเตมเตมเกยวกบภาพรวมการทาความเขาใจเรองการครองอานาจนาของกรมชใหสมบรณมากยงขน

ประการทสอง คณปการของแนวความคดกลมประวตศาสตร ปญญาชน และการครองอานาจนาตอการขยายพนทของการศกษาแนวความคดมารกซสต

แนวความคดกลมประวตศาสตร ปญญาชน และการครองอานาจนา เปนการสะทอนความคดของกรมชทมตอแนวความคดมารกซสตแบบดงเดมบางจาพวกทเชอใน “หลกเศรษฐกจกาหนด44” (Economism/Economic Determinism) “หลกการกาหนดนยมอยางกลไก” (Mechanical determinism)45 ทมองวาปจจยในเรองเศรษฐกจนนเปนอสระจากปจจยอนโดยเฉพาะอยางยงปจจยในเชงเจตจานง และความรสกนกคดของมนษย และเปนตวกาหนดความเปนไปหรอพฒนาการของสงคมโดยอตโนมต

ดงนน ตามความคดของกรมชเขาจงไมเหนดวยกบแนวคดของพวกมารกซสตแบบดงเดมพวกหนงเชน เคาทสก และเบอรนสไตน46ทเชอในหลกการกาหนดนยมโดยเศรษฐกจอยางเปนกลไก ในมมมองของกรมชนนมองวาโครงสรางสวนบนอนประกอบไปดวยพนทของระบบกฎหมาย ความเชอ ศลธรรม ปญญา อดมการณ ตลอดจนความรสกนกคดนนกเปนสวนสาคญตอการกาหนดความเปนไป หรอมผลตอพฒนาการของสงคมได47ดงเหนไดจากแนวความคดเรองกลมประวตศาสตร และปญญาชนทผเขยนตความไดวาในการดาเนนการสรางการครองอานาจนาในทางปฏบตนนเปนสงทไมสามารถเกดขนไดเองอยางเปนกลไก แตเปนสงทตองเกดจากการสรางสรรคของมนษยผานความสมพนธทางสงคมหลายแบบ ผานกลไก/เครองมอหลายชนดจงจะสามารถสรางการครองอานาจนาใหเกดขนได

ประการสดทาย คณปการของแนวความคดกลมประวตศาสตร ปญญาชน และการครองอานาจนาตอการอธบายการเมองไทย

การศกษาการเมองไทยในเชงวชาการรฐศาสตรนนสามารถทาไดจากหลากหลายแนวทางการศกษาดวยกน ซงกรอบแนวความคดของกรมชนน กเปนอกแนวทางหนงทสามารถนามาประยกตใชอธบายการเมองไทยได48แนวความคดเรองกลมประวตศาสตร ปญญาชน และการครองอานาจนานนมประโยชนในแงของการเสนอตวเปนทางเลอกในการเปนกรอบในการอธบายปรากฏการณโดยเนนการมองไปทความสมพนธเชงอานาจระหวางตวแสดงตางๆ รวมไปถงการทาความเขาใจสภาพสงคมของความสมพนธเชงอานาจชดนนๆ รวมไปถงการมองไปทกลไกของการใชอานาจวามการดาเนนการผานเครองมอ/วธการใด อยางไรบาง

แนวความคดเหลาน จะเปนการชวยเปดพนททางการศกษาการเมองไทยใหกวางขวางขนจากกรอบแนวทางการศกษาแบบอนๆ อกทงยงชวยใหผศกษาไดมองปรากฏการณ หรอเหตการณอยางมพลวต และมลกษณะการมองความสมพนธระหวางตวแปรตางๆ ในลกษณะทไมเปนกลไกอตโนมตอกดวย

6. บทสรป

บทความนนาเสนอเพอนามาสการตอบคาถามหลกทวา แนวความคดของอนโตนโอ กรมช นอกเหนอไปจากแนวความคดเรองการครองอานาจนา (Hegemony) ทเปนแนวคดหลกทมกถกอางถงแลวยงมแนวความคดอนของกรมชอกหรอไมทมความสาคญ และสามารถประยกตใชอธบายการเมองไทยรวมสมยได รวมไปถงแนวความคดดงกลาวนนมความสมพนธกนกบแนวความคดเรองการครองอานาจนาหรอไม อยางไร


11

จากการศกษาผเขยนมองวา นอกเหนอไปจากแนวความคดเรองการครองอานาจนาทเปนทรจกดหากมการอางถงอนโตนโอ กรมช แลว ยงมแนวความคดทจดไดวาเปนแนวความคดองคประกอบของการทาความเขาใจแนวคดการครองอานาจนาอยอกหลายแนวความคดดงทไดนาเสนอในหวขอท 2 และ 3 ในงานชนน แตแนวความคดองคประกอบทมความสาคญโดดเดน และชวยเตมเตมความเขาใจเกยวกบแนวความคดการครองอานาจนาไดเปนอยางดกคอ แนวความคดเรองกลมประวตศาสตร และแนวความคดเรองปญญาชนนนเอง นอกจากน แนวความคดทงสามยงสามารถประยกตใชเพอสรางคาอธบายใหกบการเมองไทยรวมสมยไดดวย ดงทไดนาเสนอไปในหวขอท 4 กรณการสรางกลมประวตศาสตรของพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย

นอกเหนอไปจากแนวความคดเรองกลมประวตศาสตร ปญญาชน การครองอานาจนา และการโตตอบตอการครองอานาจนา ผเขยนมขอเสนอแนะวาแนวความคดอนๆของกรมชทสาคญและยงไมไดถกนามาศกษา และประยกตใชในแวดวงรฐศาสตรไทยมากนก เชน แนวความคดเรองพรรคการเมอง และสภาโรงงาน กลวนมความสาคญและความนาสนใจ และนาจะไดนามาศกษาเพอประยกตใชอธบายการเมองไทยไดในโอกาสตอไป

เชงอรรถ 1 การศกษาเกยวกบการเมองไทยทงในแวดวงของนกวชาการไทย และนกวชาการไทยศกษาจากตางประเทศนน สามารถทาการศกษาไดดวยหลากหลายมมมอง และกรอบความคด สวนสาเหตของการเลอกใชแนวความคดของอนโตนโอ กรมชเนองจากเหตผลสองประการคอ ประการแรก นนเปนความสนใจโดยสวนตวของผศกษา และอกเหตผลหนงคอ เพอเปนการขยายขอบเขตความสนใจใหกบแนวความคดของกรมชในแวดวงรฐศาสตรไทยใหมความตนตว เนองจากผเขยนมองวายงมแนวความคดอนๆ ของกรมชทนาสนใจอกมากทอาจนามาประยกตใชเพอสรางคาอธบายตอกรณตางๆ ในการเมองไทยได 2 หมายความถงวาแนวความคดการครองอานาจนา (Hegemony) นนเปนแนวความคดทถาหากเอยถงกรมชกมกเขาใจโดยอตโนมตวากรมชพดถงการครองอานาจนา โดยไมจาเปน หรอไมสนใจวามแนวความคดเรองอนๆของกรมชอยเชนกน 3 ทเปนแรงบนดาลใจ และมอทธพลทางความคดตอนกมารกซสตรนตอๆ มาเชน Louis Althusser, Perry Anderson Ernesto Laclau, Chantal Mouffe เปนตน 4 กลาวคอในมตเชงทฤษฎนน กรมชไดมงานเขยนทงขณะทเปนนกหนงสอพมพ และภายหลงทถกจาคกในชวงสมยการครองอานาจของมสโสลน ซงงานเขยนในชวงหลงนเองทเปนทรจกกนวาเปนงานเขยนจากคก (Prison Notebooks) นอกจากน กลาวไดวากรมชเองมมตของการปฏบตดวยการเปนแกนนาพรรคคอมมวนสต และพรรคสงคมนยมอตาล รวมถงการเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรในชวงทถกคมขงอกดวย สาหรบงานเขยนเกยวกบชวประวตของกรมชทดทสด โปรดด จอเซปเป ฟโอร, ชวตของอนโตนโอ กรมช, แปลโดย นฤมล-ประทป นครชย (กรงเทพฯ: มลนธโกมลคมทอง, 2526). 5 มการใชคาในภาษาไทยแทนความหมายของคาวา “Hegemony” แตกตางกนออกไป อาท “การครองความคดจตใจ” “การใชอานาจนา” “การครองความเปนเจา” และ “การครองความเปนใหญ” เปนตน แตผเขยนมองวาควรใชคาวา “การครองอานาจนา” เพราะสอความหมายถง “การนา” หรอ การกาวลวงทางความคดเหนอผอน ซงนาจะเปนคาทเหมาะสมทสดสาหรบคาวา Hegemony 6 โปรดด วชรพล พทธรกษา, รฐบาลทกษณกบความพยายามสรางภาวะการครองอานาจนา (วทยานพนธรฐศาสตรมหาบณฑต ภาควชาการปกครอง คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2550). โดยเฉพาะอยางยงในบทท 2 7 วชรพล พทธรกษา, รฐบาลทกษณกบความพยายามสรางภาวะการครองอานาจนา (วทยานพนธรฐศาสตรมหาบณฑต ภาควชาการปกครอง คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2550). 8 David Forgacs, A Gramsci Reader Selected Writings 1916-1935 (London: Lawrence and Wishart, 1988) หนา 424. 9 Roger Simon, Gramsci’s Political Thought An Introduction (London: Lawrence and Wishart, 1982), หนา 26. 10 Anne Showstack Sassoon, Approaches to Gramsci (London: Writers and Readers, 1982), หนา 14. 11 David Forgacs, A Gramsci Reader Selected Writings 1916-1935 (London: Lawrence and Wishart, 1988), หนา 304.


12

12 การจาแนกปญญาชนของกรมชนน ตงอยบนฐานของการสรางสรรคผลงานตามหนาท (Functions) ทแตละบคคลมตออาชพของตนในกลม สงคม ตลอดจนชนชนตางๆ ด Roger Simon, Gramsci’s Political Thought An Introduction (London: Lawrence and Wishart, 1982), หนา 93-101.; Anne Showstack Sassoon, Gramsci’s Politics (London: Croom Helm, 1980), หนา 134-145. และ Lenonardo Salamini, The Sociology of Political Praxis an Introduction to Gramsci’s Theory (London: Routledge and Kegan Paul, 1981), หนา 101-125. 13 มการใชคาแปลเปนภาษาไทยวา ปญญาชนดงเดม บางกใชวาปญญาชนตามจารตประเพณ แตผเขยนมองวานาจะใชคาวาปญญาชนสามญมากกวา เพราะคาวาสามญนนสอความหมายถงความปกตธรรมดา ปญญาชนสามญนนกคอปญญาชนของชนชนทตนถอกาเนด ไมไดมการแยกตวเองออกจากชนชนดงเดมของจนแตอยางใด 14 บางกแปลวา ปญญาชนอนทรย ในทนใชคาแปลตามงานของชนดา โปรดด ชนดา ชตบณฑตย, โครงการอนเนองมาจากพระราชดาร: การสถาปนาพระราชอานาจนา (วทยานพนธสงคมวทยาและมานษยวทยามหาบณฑต (มานษยวทยา) คณะสงคมวทยาและมานษยวทยา มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2547). ซงคาวาปญญาชนจดตง นนสอความหมายถงการประกอบสราง ซงหมายถงปญญาชนทกาวขามการทาหนาทของชนชนตน ไปมหนาทอนในอกชนชนหนงนนเอง 15 David Forgacs, A Gramsci Reader Selected Writings 1916-1935 (London: Lawrence and Wishart, 1988), หนา 425. 16 Roger Simon, Gramsci’s Political Thought An Introduction (London: Lawrence and Wishart, 1982), หนา 25. 17 Anne Showstack Sassoon, Gramsci’s Politics (London: Croom Helm, 1980), หนา 134-146. 18 David Forgacs, A Gramsci Reader Selected Writings 1916-1935 (London: Lawrence and Wishart, 1988), หนา 425. 19 แตมไดหมายความวาแนวความคดของกรมชทสาคญมเพยงเทาน 20 ดขอถกเถยงเกยวกบโครงสรางสวนลาง-โครงสรางสวนบนทสาคญใน สมศกด สามคคธรรม และสมพงษ ดลยอนกจ, “แนวคดแบบมารกซสต: วาดวยโครงสรางสวนลางและโครงสรางสวนบน” ใน วารสารธรรมศาสตร 15:2 (2529), หนา 5-16. และ Jacques Texier, “Gramsci, theoretician of the superstructure” ใน Gramsci and Marxist Theory (London: Routledge and Kegan Paul, 1979), หนา 48-79. 21 กรมชเปนคนทพยายามเนนถงมมมองในเชงอดมการณ และทาใหพวกนกมารกซสตจานวนหนงทหยบเอาความคดของมารกซไปใชเพยงบางสวน โดยเฉพาะนกมารกซสตดงเดมในชวงของสากลทสอง (Second International) ในชวงป 1889-1916 เชน เคาทสก เปลคานอฟ และฮลเฟลดง เปนตน ไดทบทวนวาทจรงแลวมารกซเองกไมไดพดถงแตเพยงปจจยเรองเศรษฐกจอยางเดยวเทานน แตในงานเขยนของมารกซเองกไดพดในเรองของอดมการณไวเชนกน เชน ในเคาโครงเศรษฐกจและปรชญา (Economic and Philosophical Manuscript) ซงเขยนขนในป 1844 และในอดมการณเยอรมน (German Ideology) ซงเขาเขยนรวมกบเองเกลสในป 1845 เปนตน 22 David Mclellan, Marxism after Marx (New York: Harper and Row, 1979), หนา 175. 23 สรพงษ ชยนาม, “อนโตนโยกรมชกบทฤษฎวาดวยการครองความเปนใหญ,” ปาจารยสาร 8:6 (2525), หนา 70-79. 24 Roger Simon, Gramsci’s Political Thought An Introduction (London: Lawrence and Wishart, 1982), หนา 27-28; 74-79. 25 วนส ปยะกลชยเดช, “จากอดมการณทถกวพากษสการครองความเปนใหญ: การครองความเปนใหญแบบกรมช” ใน รฐศาสตรสาร, บก. ธเนศ วงศยานนาวา (กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2550), หนา 100-112. 26 ตวอยางของกรณ การโตตอบตอการครองอานาจนาทเหนไดชดคอ การโตตอบตอการครองอานาจนาของระบบเสรนยมใหมระดบโลก ผานการดาเนนการของสถาบนระหวางประเทศเชน ธนาคารโลก (World Bank) หรอองคกรการคาโลก (World Trade Organization; WTO) โดยเหนไดจากการแสดงออกถงการโตตอบตอการครองอานาจนาจากการระดมพลการเคลอนไหวครงใหญเมอวนท 30 กนยายน ป 1999 โดยผประทวงไดทาการขดขวางการประชมผแทน WTO ทจดขนทเมอง ซแอทเทล สหรฐอเมรกา โดยการประทวงในครงนไดมผเขารวมเปนจานวนมากโดยมระยะเวลาการประทวงไปจนถงวนท 3 ธนวาคม 1999 สงผลใหการประชมองคกรการคาโลกในครงนนตองยกเลกไป 27 Barry Burke, “Antonio Gramsci and informal education,” [http://www.infed.org/thinkers/et-gram.htm], August 27, 2008


13

28 เปนคาของ บญรกษ บญญะเขตมาลา นกวชาการดานสอสารมวลชน อางถงใน สภลกษณ กาญจนขนด, “ระบอบทกษณ ปรากฏการณสนธ ในการเมองไทยรวมสมย บทวเคราะหพนธมตรฯ กอนการรฐประหาร ๑๙ กนยา,” [http://www.midnightuniv .org/midnight2544/0009999755.html], August 27, 2008 29 ในทนไมไดมงความสนใจไปยงประเดนสาเหตทแทจรงของการออกมาเคลอนไหวของนายสนธ ลมทองกล ด มลเหตแทจรงของการออกมาเคลอนไหวของสนธ ลมทองกลไดในงานของ สภลกษณ กาญจนขนด ตามเชงอรรถท 28 30 ภายใตกรอบการมองของงานชนน สนธ ลมทองกล คอปญญาชนจดตง (Organic Intellectual) (ในทศนะของกรมช เนองจากสนธ ลมทองกลนนเปนสอมวลชนโดยปกต แตไดยกฐานะตวเองจากสอมวลชนมาเปนแกนนาในการเคลอนไหวเพอตานอานาจนา) พวกแรกๆ ทมบทบาทชดเจนในการดาเนนการสรางกลมประวตศาสตรทมจดมงหมายในการตานการครองอานาจนาของรฐบาล/ระบอบทกษณ 31 ในแงนเปนการแสดงบทบาทของปญญาชนในฐานะทเปน Educator ในการใหขอมล และสรางประเดนเพอกอใหเกดจตสานกรวมของชนชน/กลมทไมพอใจตอการครองอานาจของรฐบาลทกษณ 32 การเชดชประเดนเกยวกบสถาบนกษตรย และการเคลอนไหวโดยอาศยสเหลองเปนแกนหลกของอปกรณตางๆ อาท เสอ ธง ผาพนคอ ผาโพกศรษะ ฯลฯ นนเปนการดาเนนการของปญญาชนโดยใชกลไกการครองอานาจนา (Hegemonic Apparatuses) มาบงคบใชกบมวลชนเพอสรางสานกรวมชดเดยวกนแกประชาชน กลไกเหลานเปนการนามาใชในการกระตนจตสานกรวมระหวางชนชนตางๆ ใหมความเปนเอกภาพ เพอใหงายตอการเคลอนไหวในเชงปฏบต 33 สภลกษณ กาญจนขนด, “ระบอบทกษณ ปรากฏการณสนธ ในการเมองไทยรวมสมย บทวเคราะหพนธมตรฯ กอนการรฐประหาร ๑๙ กนยา,” [http://www.midnightuniv.org/midnight2544/0009999755.html], August 27, 2008 34 เปนหนาทของปญญาชนในการดง/ประสานพนธมตรระหวางชนชนตลอดจนกลมตางๆในสงคมใหมจตสานกรวมกนใหมากทสดเพอใหการปฏวต หรอการเปลยนแปลงสามารถเกดขนจรงไดในทางปฏบต 35 การประสานความรวมมอระหวางกลมตางๆ นเกดขนไดโดยบทบาทของปญญาชน ซงเปนผนา/แกนนาของกลมตางๆ ทาหนาทในการขบเคลอนประเดนเชงความคดของแตละกลมทมความแตกตางหลากหลายใหเกดจตสานกรวมกนในชวงเวลาหนงได ในแงนอาจกลาวไดวาไดเกดกลมประวตศาสตรกลมหนงทตองการตอตานอานาจนาของทกษณขนแลว 36 แตประเดนหลกของการยบสภาตามทสงคมเขาใจกคอ เปนการหลกเลยงการถกตรวจสอบในเรองการขายหนในเครอชนคอรป อยางมขอกงขาถงความโปรงใสใหกบบรษทเทมาเซกโฮลดง ของสงคโปรนนเอง 37 เปนการสนสดการครองอานาจนาในรปแบบของการครองอานาจรฐอยางเปนทางการ แตการครองอานาจนาเหนอจตใจของผคน อาจกลาวไดวารฐบาลทกษณ โดยเฉพาะตวของพ.ต.ท.ทกษณ ชนวตรเองนนยงคงมตนทนเหนอผคน และสงคมการเมองไทยอยไมนอย ดงเหนไดจากตวอยางตางๆ เชน การเกดขนของเวบไซตของผทรกและนยมในตว พ.ต.ท.ทกษณ การเกดขนของกลมตอตานพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยในเวลาตอมาทตองการใหพ.ต.ท.ทกษณ กลบสอานาจ และการไปตอนรบการกลบสประเทศไทยของพ.ต.ท.ทกษณ เปนครงแรกนบตงแตถกรฐประหารในป 2549 ทสนามบนสวรรณภมโดยกลมผขบรถแทกซ รถจกรยานยนตรบจาง และกลมชาวบานจากตางจงหวด เปนตน 38 นอกเหนอไปจากประชาชนทวไปทมาเขารวมกบพนธมตรฯ แลว การเคลอนไหวในครงนยงมบลคลทมชอเสยงทงนกวชาการ นกคด นกเขยน นกแสดง นกรองจานวนมากเขารวมสนบสนนการชมนมดวย นอกจากน ประเดนทนาสนใจอยางยงสาหรบการสรางกลมประวตศาสตรโดยการสรางพนธมตรระหวางชนชนในโลกยคปจจบนคอ การสรางเครอขายพนธมตรทางอนเทอรเนต ดงจะเหนไดจากการทมเครอขายเวบไซตทสามารถเขาไปชมการถายทอดสดการชมนมของพนธมตรฯผานชอง ASTV ทางอนเทอรเนต การนาเสนอเวบบอรดเพอเปนชองทางในการเขามาแสดงความคดเหนและแลกเปลยนขอมลซงกนและกนระหวางผคนกลมตางๆ ตวอยางเวบไซตทสาคญโปรดดเวบไซตของพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย ท www.pantamitr.com เวบไซตเครอขายพนธมตรท www.padnet.net และเวบไซตสมชชาประชาชนเพอการปฏรปการเมองท http://papr.cpdthai.org การสรางเครอขายพนธมตรระหวางชนชนผานโลกไซเบอรเสปซนนผเขยนมองวาเปนปจจยสาคญยงประการหนงในการกระตนความสนใจทางการเมองใหแกกลมเยาวชน ดงเหนไดจากการเขารวมชมนมของนกเรยน นกศกษาจานวนมาก รวมไปถงการกอตวขนของ “กลมเยาวชนพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย หรอ Young PAD (Young People’s Alliance for Democracy) ด นต


14

ราษฎร บญโย, “Young P.A.D. หนมสาวเสรพ.ศ.ใหมเบกฟาประชาธปไตยยคดจตล” เนชนสดสปดาห, 12 กนยายน 2551, หนา 20-22. 39 สงทนาสนใจคอ การสรางกลมประวตศาสตรของพนธมตรทงในชวงแรกในป 2548-2549 และในชวงหลงในป 2551 นน กลไกการครองอานาจนาทสาคญมากอนหนงทพนธมตรฯ ไดนามาใชคอ “การปลกกระแสชาตนยม” (Nationalism) ใหเกดขน เชนในป 2548-2549 นนปญญาชนจดตงไดดงประเดนการลวงละเมด และการหมนพระบรมเดชานภาพมาเปนกลไกหลก ขณะทในป 2551 นนไดหยบเอาประเดนกรณพพาทเรองปราสาทเขาพระวหาร รวมถงการปลกระดมตามสโลแกน “ลกจนรกชาต” เปนตน เปนกลไกหลกในการสรางแนวรวมทางชนชน ด “ลกเจกรกชาต ลกพระยา...?” ใน เนชนสดสปดาห, 8 สงหาคม 2551, หนา 12. 40 ด เนชนสดสปดาห, 29 สงหาคม 2551, หนา 6-7; 12-13 และ 16-17. 41 ด เชงอรรถท 38 42 ดวยขอจากดเกยวกบกาหนดการในการสงบทความ ทาใหบทความนจาเปนตองเขยนเสรจสนกอนการลงคะแนนเสยงเพอเลอกนายกรฐมนตรคนใหมของสภาผแทนราษฎรในวนท 17 กนยายน 2551 43 ด “หมก ตายนาตน เจตนารมณรฐธรรมนญรดคอ” ใน เนชนสดสปดาห, 12 กนยายน 2551, หนา 13. 44 คาวา “หลกเศรษฐกจกาหนด” นไมไดถกนามาใชโดยตวของคารล มารกซเอง แตผทนาคานมาใชเปนครงแรกๆ คอ เลนน ซงเปนการนามาใชในเชงกลยทธของการปฏวตมากกวาจะเปนการใหความหมายในเชงปรชญา 45 คาวา กาหนดนยม (Determinism) นเปนคาทใชสอความหมายแงลบในทางสงคมศาสตร เปนการอธบายความสมพนธเชงเหตผลในลกษณะทมการกาหนดผล หรอมคาอธบายตอปรากฏการณนนๆลวงหนาตายตวอยแลว ดเพมเตมเกยวกบคานยาม “กาหนดนยม/นยตนยม” ไดใน เอก ตงทรพยวฒนา, “determinism นยตนยม กาหนดนยม,” ใน คาและความคดในรฐศาสตรรวมสมย, บก. เอก ตงทรพยวฒนา และสรพรรณ นกสวน (กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2546), หนา 95. 46 โปรดดเชงอรรถท 10 และ 11 ใน วชรพล พทธรกษา, “แนวความคดการครองอานาจนา (Hegemony) ของกรมช (Gramsci): บททดลองเสนอในการอธบายปรากฏการณทางการเมองไทย” (บทความนาเสนอในงานประชมวชาการรฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตรแหงชาตครงท 8 พ.ศ. 2550). 47 ด David Forgacs, A Gramsci Reader Selected Writings 1916-1935 (London: Lawrence and Wishart, 1988), หนา 422.; Rupert Woodfin and Oscar Zarate, Introducing Marxism (London: Icon Books, 2004), หนา 118-127.; Anne Showstack Sassoon, Approaches to Gramsci (London: Writers and Readers, 1982), หนา 13. และ Roger Simon, Gramsci’s Political Thought An Introduction (London: Lawrence and Wishart, 1982), หนา 9-20. 48 โปรดด วชรพล พทธรกษา, บทท 1, รฐบาลทกษณกบความพยายามสรางภาวะการครองอานาจนา (วทยานพนธรฐศาสตรมหาบณฑต ภาควชาการปกครอง คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2550).

Documents

กลุ่มประวัติศาสตร์ ปัญญาชน การครองอำนาจนำและการโต้ตอบต่อการครองอำนาจนำฯ