“บทเรี�ยนของการีเข าใจชุ�มชุน จ�งเป็�นสิ่��งท��ม�คุ�ณคุ�า ท�าให้ น�กวิ�จ�ยได้ รี�บการียอมรี�บ สิ่ามารีถเข าถ�งชุ�มชุนในท�กรีะด้�บและเก�ด้การีพั�ฒนาอย�างย��งย)นได้ ”

“Understanding the background of the community was a valuable key that the researcher should bear in mind in reaching all levels of the grass-root of the community and enhancing sustainable development.”

“... ชุ�มชุนบ านโนนวิ�ด้ ขอขอบคุ�ณ ภาคุ�ห้ล�กในขบวินการีพั�ฒนาน�, และจะธำ�ารีงข�มทรี�พัย.ของแผ่�นด้�นน�,ไวิ เพั)�อสิ่าธำารีณะชุน สิ่�งคุมโลก ตรีาบนานเท�านาน ...”“… Ban Non Wat Community would like to express their sincere appreciation to the main research sectors and would preserve their rich cultural and natural

resources for public and global use as long as possible.”

ห้ล�มข�ด้คุ นทางโบรีาณคุด้�บ านโนนวิ�ด้ ถ)อเป็�นคุล�งคุวิามรี1 แห้�งอด้�ตท��ให้ญ่�ท��สิ่�ด้ในเอเชุ�ยตะวิ�นออกเฉี�ยงใต น�บเป็�นแห้ล�งโบรีาณคุด้�ท��ม�การีศึ�กษาคุ นคุวิ าอย�างต�อเน)�องยาวินานท��สิ่�ด้แห้�งห้น��งย)นย�นถ�งคุ�ณคุ�าบ านโนนวิ�ด้ในเชุ�งวิ�ชุาการีท��ย��งให้ญ่�ท��ทรีงคุ�ณคุ�าต�อมน�ษยชุาต�

Ban Non Wat Archaeological Sites, which had been studied for a long time by interested group of archaeologists, were considered as the great and valuable knowledge source of the past of Southeast Asia and of the world.

การค้�นค้ว้�าว้�จัยทางโบราณค้ดี�ท��หมู่��บ�านโนนว้ดี ตำ�าบลพลสงค้รามู่ อำ�าเภอำโนนส�ง จังหว้ดีนค้รราชส�มู่า เร��มู่ขึ้#$นโดียค้ณะขึ้อำงศาสตำราจัารย'ชาร'ล ไฮแอำมู่ จัากมู่หาว้�ทยาลยโอำทาโก ประเทศน�ว้ซี�แลนดี' (Prof. Charles

Higham, University of Otago, New Zealand) ร�ว้มู่กบนกว้�จัย

ชาว้ไทย ในโค้รงการศ#กษาว้�จัยทางโบราณค้ดี� เร/�อำง “การีพั�ฒนาการีเป็�นผ่1 น�าในย�คุเห้ล6ก (The Development of an Iron Age

Chiefdom)” ตำ$งแตำ�ป0 พ1ทธศกราช 2547 เป3นตำ�นมู่า การค้�นพบทางโบราณค้ดี�ท��ทรงค้1ณค้�า ณ พ/$นท��แห�งน�$ ประกอำบกบศกยภาพขึ้อำงช1มู่ชนและภาค้�ร�ว้มู่พฒนา เร��มู่ตำ$งแตำ�ภารก�จัการตำ�างประเทศ ส�านกงานค้ณะกรรมู่การว้�จัยแห�งชาตำ� (ว้ช.) กรมู่ศ�ลปากร ตำลอำดีจันสถาบนการศ#กษาตำ�างๆ ในพ/$นท�� ท�าให�มู่�การศ#กษาตำ�อำเน/�อำงในโค้รงการตำ�อำมู่า ค้/อำ โค้รงการว้�จัยทางโบราณค้ดี� เร/�อำง “Environment Change and Society before Angkor : Ban Non Wat and the Upper Mun River Catchments in Prehistory” โดียค้ณะขึ้อำง ดีร.ไนเจัล ชาง จัากมู่หาว้�ทยาลยเจัมู่ส'ค้1กประเทศอำอำสเตำรเล�ย (Dr. Nigel Chang, James cook University, Australia) และนกว้�จัยชาว้ไทยท��ร �ว้มู่ดี�าเน�นการอำย�างตำ�อำเน/�อำงตำ$งแตำ�ระยะแรก ไดี�แก� ดีร.รชน� ทศรตำน' ดีร.อำ�าพน ก�จังามู่ และผู้��ช�ว้ยศาสตำราจัารย' ดีร. ว้รชย ว้�ร�ยารมู่ภ'

The Study of Archaeology at BanNon wat, Pol Sub-district, Nonsung District Nakhon Rartchasima

The study of Ban Non Wat Archaeological Site was initially carried out by Professor Dr. Charles Higham of University of Ohio, new Zealand together with Thai researchers under the topic of The Development of the Iron Age Chiefdom since A.D.2004. The valuable discovery at Ban Non Wat was the result of the co-operation between the community and the developmental sectors, which comprised the International Affairs Division of the National Research Council of Thailand (NRCT), the Fine Arts Department, and all the local education organizations. This led to the further study of the next archaeological research topic called “Environment Change and Society before Angor Wat: Ban Non Wat and the Upper Mun River Catchments in Prehistory” by the research team of Dr.

Nigel Chang from James Cook University of Australia and Dr. Ratchanie Thosarat, Dr. Ampan Kit-ngam and Asst. Prof. Dr. Wichai Wiriyarom.-the Thai researchers, who was involved in the study since the beginning.

หลกฐานทางโบราณค้ดี�ท��พบจั�านว้นมู่ากในหล1มู่ขึ้1ดีค้�นทางโบราณค้ดี�แห�งน�$ อำย��ในช�ว้งย1ค้สมู่ยเว้ลาก�อำนประว้ตำ�ศาสตำร'ค้รบท$ง 4 ช�ว้ง ค้/อำ ย1ค้ห�นใหมู่� ย1ค้ส�าร�ดี ย1ค้เหล9ก จันถ#งสมู่ยประว้ตำ�ศาสตำร' ทว้ารว้ดี� เขึ้มู่ร อำย1ธยา รตำนโกส�นทร' จันถ#งป:จัจั1บน

A lot of archaeological evidences discovered from the excavation included the range of 4 prehistorical periods- the Neolithic Age, the Bronze Age, the Iron Age up to the historical periods- Dravarti , Khmer, Ayuthaya and modern period.

หลกฐานย1ค้ห�นใหมู่�ท�าให�ทราบถ#งการดี�ารงช�ว้�ตำและสงค้มู่สมู่ยก�อำนประว้ตำ�ศาสตำร'ขึ้อำงบ�านโนนว้ดีก9ค้/อำเป3นสงค้มู่เกษตำรกรรมู่ มู่�การปล�กขึ้�าว้ เล�$ยงสตำว้' เราพบเมู่ล9ดีขึ้�าว้เปล/อำกจั�านว้นมู่ากในหล1มู่ฝั:งศพ พบกระดี�กไก� ไขึ้�ไก�อำาย1กว้�า 2,000 ป0 กระดี�กหมู่� กระดี�กส1นขึ้ เปล/อำกหอำยทะเล กระดี�กปลา

The discovery revealed the ways of living of the prehistoric society at Ban Non Wat. At that time, it was an agricultural community. These people learnt how to grow rice, raise animals. A lot of remains of rice were found at the burial sites. Items found at the burial sites

included chicken bones, chicken eggs dated around 2,000 years, pig bones, dog bones, sea shells and fish bones.

ช1มู่ชนแห�งน�$มู่�ประเพณ�การฝั:งศพ และการแบ�งสถานะชนช$นในสงค้มู่เก�ดีขึ้#$นแล�ว้ ซี#�งดี�จัากการน�าเอำาภาชนะดี�นเผู้า ล�กป:ดีทอำงค้�า ก�าไล ใส�ลงไปในหล1มู่ศพดี�ว้ย ในขึ้ณะน�$เราพบโค้รงกระดี�กมู่น1ษย'ท��เป3นผู้��ใหญ่�และเดี9กรว้มู่แล�ว้กว้�า 670 โค้รง ซี#�งไมู่�เค้ยมู่�การขึ้1ดีค้�นทางโบราณค้ดี�ท��ไดี�ปร�มู่าณขึ้�อำมู่�ลมู่ากขึ้นาดีน�$มู่าก�อำนในประเทศไทย

It was found that this community practiced the burial ceremony and these people in the society were classified into classes. Evidence proved that there were different classes of people which were revealed by the artefacts buried with the dead. These artefacts included earthen pots, gold beads, and brace laces. Moreover, it was found that 607 skeletons of people including adults and children were found at Ban Non Wat Site, which was considered to be the largest number of skeletons ever found in Thailand. Thus the findings yielded a lot of interesting information.

เป3นค้ร$งแรกขึ้อำงประเทศไทย ท��พบว้�าเป3นศพผู้��ใหญ่�ท��ถ�กน�าบรรจั1ใส�ในโอำ�งขึ้นาดีใหญ่�มู่�อำาย1ราว้ 4,000 ป0 เน/�อำงจัากส�ว้นใหญ่�จัะเป3นศพเดี9กท��จัะใส�ไหฝั:งดี�นเท�าน$น อำย�างไรก9ตำามู่การฝั:งศพในสมู่ยห�นใหมู่�จัะมู่�ลกษณะนอำน

หงายเหย�ยดียาว้พร�อำมู่ดี�ว้ยภาชนะดี�นเผู้า กระดี�กหมู่� เปล/อำกหอำยกาบ และฝั:งในไหขึ้นาดีใหญ่� ส�าหรบการฝั:งศพในย1ค้ส�าร�ดีการฝั:งศพขึ้อำงผู้��ใหญ่�จัะมู่�ลกษณะเดี�ยว้ค้/อำฝั:งในท�านอำนหงายเหย�ยดียาว้ มู่�ศพทารกเท�าน$นท��จัะฝั:งในไห

This was also the first time in Thailand to find that the corpses of the adults were found buried in the big jar dated around 4,000 years. As a matter of fact, it was usually a common practice that most of children corpses would be buried in the pots. However the corpses of the New Stone Age were buried in the lying position with the face upward along with the personal belongings such as earthen pots, pig bones, shells. For the burial ceremony of Bronze Age, the corpse of the adult was buried in the lying position. Only the corpses of the young children were buried in the pots.

ค้ว้ามู่ส�าค้ญ่ตำ�อำค้ว้ามู่ร� �ทางโบราณค้ดี�ขึ้อำงมู่น1ษยชาตำ�แห�งน�$ จัะตำ�อำงถ�กน�ามู่าใช�เพ/�อำการเร�ยนร� �ท��ท1กภาค้ส�ว้น ท1กระดีบเขึ้�าถ#งไดี�

The importance of the archaeological knowledge of the human beings discovered from the findings should be disseminated and accessible for the learning of all sectors.

การจัดีระบบขึ้�อำมู่�ลทางว้�ชาการท��เป3นมู่าตำรฐาน ยงค้งตำ�อำงดี�าเน�นตำ�อำไปแตำ�ค้ว้ามู่ร� �ส�าหรบท1กภาค้ส�ว้น โดียเฉพาะอำย�างย��งส�าหรบช1มู่ชนและอำน1ชน ค้ว้รจัะตำ�อำงถ�กพฒนาขึ้#$นมู่า

Classification and organization system of academic information should be set up and the continuation of the further study especially for the community and young people should be developed.

ศึ1นย.การีเรี�ยนรี1 แห้�งน�, จ�งเก�ด้ข�,นเพั)�อเป็�นสิ่�วินห้น��งของการีสิ่)บสิ่านคุวิามรี1 ภ1ม�ป็7ญ่ญ่าของแห้ล�งก�าเน�ด้อารียธำรีรีมท��ย��งให้ญ่�ของอ�ษาคุเนย. ของบ านโนนวิ�ด้

Local Learning Center was; therefore, established as a learning resource for disseminating the knowledge

and local wisdom of the great Southeast Asia at Ban Non Wat

"บ�านโนนว้ดีมู่�การตำ$งช1มู่ชนผู้�านมู่าราว้ 200 ช�ว้ค้น สนน�ษฐานว้�าพ/$นท��น�$มู่�แหล�งน�$าท��สมู่บ�รณ'เหมู่าะกบการท�าการเกษตำรกรรมู่ โดียเฉพาะการปล�กขึ้�าว้ เพาะเล�$ยงสตำว้' มู่�การใช�เค้ร/�อำงมู่/อำห�นในการดี�ารงช�พ มู่�การทอำผู้�าใช� มู่�การท�าภาชนะเค้ร/�อำงป:$ นดี�นเผู้าใช�แล�ว้ มู่�ประเพณ�ฝั:งศพร�ว้มู่กนขึ้อำงช1มู่ชน "

Ban Non Wat Prehistoric Community had been established with a range of over 200 generations. It was found that the area of Ban Non Wat was plentiful with water resource and was suitable for agriculture especially for growing rice, and raising animals. In addition, tools for living were also made from stones and these people learnt to weave cloth and made earthen ware pots. There was also the burial site for communal burial ceremony.

"ตำ$งแตำ�มู่าท��น��ไมู่�มู่�ใค้รค้�ดีว้�าในเอำเช�ยตำะว้นอำอำกเฉ�ยงใตำ�จัะเจัอำสงค้มู่ท��มู่�การพฒนาแบบน�$ ตำอำนน�$เราค้�นพบหลกฐานทางโบราณค้ดี�ท��ไมู่�มู่�ใค้รเจัอำมู่าก�อำน เช�น หลกฐานภาชนะดี�นเผู้าท��มู่�อำาย1เก�าแก�มู่ากหลายพนป0และมู่�การอำอำกแบบท��เป3นเอำกลกษณ'ไมู่�พบท��อำ/�นใดีในประเทศไทย"

“Since arriving here, nobody would expect that there existed such a very old community in South East Asia. We have discovered archaeological evidence which have never been found before. Evidence such as

earthen pots with the unique designs dated over thousands of years old in Thailand.”

ศาสตำราจัารย' ดีร. ชาร'ลส' ไฮแอำมู่ มู่หาว้�ทยาลยโอำทาโก ประเทศน�ว้ซี�แลนดี'

Professor Dr. Charles Higham, Otago University, New Zealand

“จัากการขึ้1ดีค้�นทางโบราณค้ดี�ท��บ�านโนนว้ดีท$งสามู่บร�เว้ณพบหลกฐานส�าค้ญ่ท��แสดีงให�เห9นถ#งการเขึ้�าอำย��อำาศยท��บร�เว้ณน�$อำย�างตำ�อำเน/�อำงตำ$งแตำ�สมู่ยก�อำนประว้ตำ�ศาสตำร' ย1ค้ห�นใหมู่�ตำอำนปลาย ย1ค้สมู่ฤทธ�? ย1ค้เหล9ก จันกระท�งถ#งสมู่ยประว้ตำ�ศาสตำร'ไดี�แก� ทว้ารว้ดี� เขึ้มู่ร และอำย1ธยา น�าจัะรว้มู่ถ#งรตำนโกส�นทร'จัว้บจันป:จัจั1บน ก�นระยะเว้ลาตำ$งแตำ� 4,000 ป0เป3นตำ�นมู่า นบเป3นแหล�งโบราณค้ดี�ท��มู่�ประว้ตำ�ค้ว้ามู่เป3นมู่ายาว้นานมู่ากแห�งหน#�งขึ้อำงประเทศไทย”

“From the three archaeological sites at Ban Non Wat, there were important prehistoric community evidences, which revealed that there had been continuation of the settlement of the people for over 4,000 years starting from the prehistoric period , the late New Stone Age, Bronze Age, Iron Age to the historical period of Dravati, Khmer, Ayuthaya and probably Ratanakosin period. This was considered to be one of the oldest archaeological site in Thailand.”

ดีร.รชน� ทศรตำน' นกโบราณค้ดี�อำ�สระDr. Ratchanie Thosarat, Freelance

archaeologist and researcher

"การค้�นพบหลกฐานทางโบราณค้ดี�ก�อำนประว้ตำ�ศาสตำร'เป3นการเป@ดีให�เห9นว้�าบรรพบ1ร1ษขึ้อำงค้นไทยน$นมู่�ค้ว้ามู่เป3นมู่าท��ยาว้นานถ#ง 4,000 ป0 ในขึ้$นตำ�อำไปหากมู่�การศ#กษาขึ้�อำมู่�ลตำรงน�$อำย�างจัร�งจัง ท�าให�เราเขึ้�าใจับรรพบ1ร1ษค้นไทยตำ$งแตำ�ย1ค้ก�อำนประว้ตำ�ศาสตำร'อำย�างแท�จัร�งไดี� เป3นการเช/�อำมู่โยงขึ้�อำมู่�ลค้นไทยย�อำนหลงไปตำ$งแตำ�ป:จัจั1บนไปจันถ#งย1ค้ก�อำนประว้ตำ�ศาสตำร' ซี#�งหลกฐานท��พบท��น��อำาจัจัะเร�ยกไดี�ว้�าเป3นขึ้�อำมู่�ลใหมู่�ท��ส1ดีขึ้อำงโลกก9ว้�าไดี� นบไดี�ว้�าเป3นการค้�นพบค้ร$งส�าค้ญ่ขึ้อำงโลก"

“The discovery of the prehistoric evidence of Ban Non Wat revealed that our Thai ancestors existed over 4,000 years. If the study was to be seriously carried on, we would be able to understand the story of our ancestors from the prehistoric period to our present time. Evidence discovered can be reckoned that these archaeological data found newest and most important in our world at present.

ศาสตำราจัารย'อำานนท' บ1ณยะรตำเว้ช เลขึ้าธ�การค้ณะกรรมู่การว้�จัยแห�งชาตำ�

Prof. Dr. Ahnond BunyaratavejSecretary - General. The National Research Council

of Thailand.

โคุรีงการีศึ�กษาวิ�จ�ยทางโบรีาณคุด้� โด้ยน�กวิ�จ�ยชุาวิต�างป็รีะเทศึ

แห้ล�งโบรีาณคุด้�สิ่ม�ยก�อนป็รีะวิ�ต�ศึาสิ่ตรี.บ านโนนวิ�ด้ ต�าบลพัลสิ่งคุรีาม อ�าเภอโนนสิ่1ง จ�งห้วิ�ด้

นคุรีรีาชุสิ่�มาA Study of Prehistoric Archaeological Site

by a Foreigner Researcher at Ban Non Wat Village, Tambon

Polsongkram, Nakhon Ratchasima

ศึาสิ่ตรีาจารีย.ชุารี.ล ไฮแอ ม ด้รี. อ�มพั�น ก�จงาม ด้รี.

รี�ชุน� ทศึรี�ตน.Professor Dr. Charles Higham Dr. Amphan Kijngam Dr. Ratchanie Thosarat

โคุรีงการีวิ�จ�ยทางโบรีาณคุด้�ชุ�วิงท�� 1 : การีพั�ฒนาการีเป็�นผ่1 น�าในย�คุเห้ล6ก First Stage of Archaeological Research : The Development of an Iron Age Chiefdom

การส�ารว้จัแหล�งโบราณค้ดี�บ�านโนนว้ดีก�อำนท��จัะมู่�การขึ้1ดีค้�นทางโบราณค้ดี� เร��มู่ตำ�นมู่าจัากการส�ารว้จัแหล�งโบราณค้ดี� โดีย ศาสตำราจัารย'ชาร'ล ไฮแอำมู่ (Prof.Dr. Charles Higham) และดีร.รชน� ทศรตำน' โดียไดี�รบอำน1ญ่าตำจัากส�านกงานค้ณะกรรมู่การว้�จัยแห�งชาตำ� (ว้ช.) ให�เขึ้�ามู่าศ#กษาค้�นค้ว้�าทางโบราณค้ดี� โดียค้ว้ามู่ร�ว้มู่มู่/อำกบกรมู่ศ�ลปากรในโค้รงการว้�จัย เร/�อำง “The Development of an Iron Age Chiefdom”

The archaeological survey at Ban Non Wat Village took place after the previous archaeological survey done by Prof. Charles Higham and Dr. Ratchanee Tosaratana, who were granted permission by the office of the National Research Council of Thailand to carry on the archaeological study with the cooperation of the Fine Arts Department on “The Development of an Iron Age Chiefdom”.

และไดี�มู่�การขึ้1ดีค้�นทางโบราณค้ดี� ค้ร$งแรกเมู่/�อำป0 พ.ศ. 2544 เพ/�อำศ#กษาเร/�อำงราว้ขึ้อำงผู้��ค้นในอำดี�ตำ ก�อำนท��จัะพฒนาเขึ้�าส��อำารยธรรมู่อำย�างแท�จัร�งในสมู่ยประว้ตำ�ศาสตำร' สาเหตำ1ท��เล/อำกศ#กษาพ/$นท��ในบร�เว้ณน�$ เน/�อำงจัากปรากฏหลกฐานชดีเจันว้�า มู่�อำารยธรรมู่เขึ้มู่รโบราณท��เก�าแก� ค้/อำ ปราสาทห�นพ�มู่าย ปราสาทห�นพนมู่ว้น และปราสาทห�นพนมู่ร1 �ง อำนเป3นถ��นก�าเน�ดีขึ้อำงกษตำร�ย'ท��ส�าค้ญ่ขึ้อำงราชว้งศ'หน#�งแห�งเขึ้มู่รโบราณ ค้/อำ มู่ห�ธร“

ป1ระ”

Ban Non Wat Archaeological Site was first excavated in 2001 to study the living of the prehistoric people before they developed into the civilization of historic period. The reason for choosing this village as the study site was that there was evidence of the existence of ancient Khmer Civilization. Examples of the evidence of ancient Khmer civilization were Phimai Ruins, Panomwan Ruins, and Panomrung Ruins. These sites were once the kingdom where an important ancient Khmer dynasty, Mahitornpura, originated

จัากการขึ้1ดีค้�นทางโบราณค้ดี� ท�าให�ทราบว้�ามู่�การตำ$งรกรากขึ้อำงช1มู่ชนก�อำนประว้ตำ�ศาสตำร' ท��บ�านโนนว้ดี เป3นท��ตำ $งขึ้อำงสงค้มู่เกษตำรกรรมู่สงค้มู่แรก มู่�อำาย1ราว้ 2,100 – 1,250 ป0มู่าแล�ว้ ก�อำนประว้ตำ�ศาสตำร' ซี#�งค้รอำบค้ล1มู่ตำ$งแตำ�ย1ค้ห�นใหมู่� ย1ค้ส�าร�ดี ย1ค้เหล9ก จันถ#งย1ค้ประว้ตำ�ศาสตำร'ตำอำนตำ�น ซี#�งมู่�ประว้ตำ�ศาสตำร'ยาว้นานค้ล�ายบ�านเช�ยง และยงค้งสภาพค้ว้ามู่

สมู่บ�รณ'ไว้�ไดี� มู่�ประโยชน'ตำ�อำการศ#กษาถ#งค้ว้ามู่ตำ�อำเน/�อำงขึ้อำงว้ฒนธรรมู่โบราณ ซี#�งยงไมู่�เค้ยปรากฏขึ้#$นในประเทศไทย

Evidence from the excavation showed that the settlement of the prehistoric community at Ban Nonwat was established as the first agricultural community, which dated back between 2,100 to 1,250 years ago. This period covered a long range of prehistoric periods - the New Stone Age, the Bronze Age, and the Iron Age to the early historical period. This was similar to the long historical background of Ban Chieng. Moreover, this site was appropriate for the study of the continuation of the ancient culture because the site is the most ideal site for the prehistoric study in Thailand.

ด้รี. ไนเจล ชุาง ผ่1 ชุ�วิยศึาสิ่ตรีาจารีย. ด้รี. วิรีชุ�ย วิ�รี�ยารีมภ. Dr. Nigel Chang Warrachai Wiriyaromp

โคุรีงการีวิ�จ�ยทางโบรีาณคุด้�ชุ�วิงท�� 2 : การีเป็ล��ยนแป็ลงของสิ่�งคุมและสิ่��งแวิด้ล อมก�อนอารียธำรีรีมเขมรี ในบรี�เวิณบ านโนนวิ�ด้ และแถบล��มแม�น�,าม1ลตอนบนในชุ�วิงสิ่ม�ยก�อนป็รีะวิ�ต�ศึาสิ่ตรี.Second Stage of Archaeological Research : Environment Change and Society before Angkor: Ban Non and the Upper Mun River Catchments in Prehistory

เน/�อำงจัากนกว้�จัยไดี�ร�ว้มู่ขึ้1ดีค้�นแหล�งโบราณค้ดี�บ�านโนนว้ดี ตำ�าบลพลสงค้รามู่ อำ�าเภอำโนนส�งจังหว้ดีนค้รราชส�มู่า ไดี�ค้�นพบขึ้�อำมู่�ลก�อำนประว้ตำ�ศาสตำร'มู่ากมู่ายท��แสดีงถ#งช�ว้�ตำ สงค้มู่ ว้ฒนธรรมู่ และเศรษฐก�จัท��เปล��ยนไปในรอำบ 5,000 ป0 นกว้�จัยจั#งประสงค้'จัะขึ้1ดีค้�นเพ��มู่เตำ�มู่อำย�างละเอำ�ยดีท��บ�านโนนว้ดีและส�ารว้จัช$นดี�นในอำ�าเภอำตำ�างๆ ขึ้อำงจังหว้ดีนค้รราชส�มู่า โดียมู่�ประเดี9นท��จัะศ#กษาดีงน�$

1. ขึ้1ดีค้�นแหล�งโบราณค้ดี�แห�งใหมู่�ท��บ�านโนนว้ดี เพ/�อำหาหลกฐานเก��ยว้กบอำาช�พและประเพณ�การฝั:งศพย1ค้ตำ�างๆ

2. ส�ารว้จัและศ#กษาว้�เค้ราะห'ทางภ�มู่�ศาสตำร' ธรณ�ว้�ทยา และส��งแว้ดีล�อำมู่ในพ/$นท��ร บน�$าซี#�งอำย��เหน/อำบ�านโนนว้ดี ท��มู่�ผู้ลตำ�อำการดี�ารงช�ว้�ตำขึ้อำงประชาชนในอำดี�ตำขึ้อำงบ�านโนนว้ดี

3. สร�างฐานขึ้�อำมู่�ลขึ้อำงสารสนเทศทางภ�มู่�ศาสตำร' (GIS) เก��ยว้กบบ�านโนนว้ดี ซี#�งกรมู่ศ�ลปากรสามู่ารถเขึ้�าไปใช�ขึ้�อำมู่�ลไดี�

4. ส�ารว้จัและขึ้1ดีค้�นช$นดี�น (Columns of soil) เพ/�อำว้�เค้ราะห'ว้�ว้ฒนาการขึ้อำงพ/ชและการเปล��ยนแปลงขึ้อำงส��งแว้ดีล�อำมู่ในหมู่/�นป0ขึ้อำงบร�เว้ณตำ�างๆ ในพ/$นท��ช1มู่น�$าในจังหว้ดีนค้รราชส�มู่าเพ/�อำเท�ยบเค้�ยงกบบ�านโนนว้ดี

Researchers at Ban Non Wat Archaeological Site, Tambon Polsongkram, Nonsung District Nakhon Ratchasima had discovered a lot of evidences, concerning the ways of living, the society and its culture of the prehistoric people including the economic change during the past 5,000 years. Thus, the researchers felt that it was essential to study further for more details at Ban Non Wat by studying the column of the earth in other districts in Nakhon Ratchasima. The following issues were being investigated.

1. to excavate new archaeological site at Ban Non Wat for evidences concerning the occupation and the culture of burial ceremonies from different periods.

2. to survey and analyze the geographical and geological features and the environment of the catchment area of Ban Non Wat, which would affect the living of the people there in the past.

3. to compile information and set up geographical information system concerning Ban Non Wat, in which the Fine Arts Department can access the information.

4. to survey and excavate the columns of soil in order to analyze the evolution of the vegetation and the environmental change in the course of 10,000 years in various areas of the wetland in Nakhon Ratchasima in comparison to that area of Ban Non Wat.

คุวิามเป็�นมาบ านโนนวิ�ด้ Ban Non Wat Historical Background

บ�านโนนว้ดี เดี�มู่น$นเป3นตำ�าบลโนนว้ดี อำ�าเภอำโนนส�ง จังหว้ดีนค้รราชส�มู่า ตำ�อำมู่าในป0 พ.ศ. 2547 ทางการไดี�เปล��ยนช/�อำอำ�าเภอำขึ้อำงอำ�าเภอำกลาง เป3นอำ�าเภอำโนนส�ง ส�ว้นตำ�าบลโพนสงค้รามู่ ไดี�เปล��ยนมู่าเป3นตำ�าบลพลสงค้รามู่ พร�อำมู่กบรว้มู่บ�านโนนว้ดีเขึ้�ากบบ�านมู่ะร1มู่เขึ้�าดี�ว้ยกนเป3นบ�านมู่ะร1มู่ หมู่��ท�� 2 เห9นว้�าอำาณาเขึ้ตำการปกค้รอำงกว้�างขึ้ว้างเก�นไป จั#งแยกตำ�าบลพลสงค้รามู่อำอำกเป3น 2 ส�ว้น ค้/อำ ตำ�าบลพลสงค้รามู่ และตำ�าบลมู่ะค้�า บ�านโนนว้ดี และบ�านมู่ะร1มู่ เปล��ยนเป3นหมู่��ท�� 7 ขึ้#$นกบตำ�าบลพลสงค้รามู่

Ban Non Wat was originally a sub-district named Tambon Non Wat. It was located in Non Sung District, Nakhon Ratchasima. Later in 2004, the name of Klang District was officially changed to Non Sung District and Tambon Pone Songkram was changed into Pol Songkram. Besides, Ban Non Wat and Ban Marum were added together to become Ban Marum Mu 2. Since Ban Marum Mu2 was too big for the local administration, it was later divided into two sub-districts: Tambon Pon Songkram and Tambon Makha . Ban Non Wat and Ban Marum had changed to Mu7 and became parts of Tambon Pon Songkram .

ตำ�อำมู่าป0 พ.ศ. 2525 บ�านโนนว้ดี ไดี�แยกการปกค้รอำงอำอำกจัากบ�านมู่ะร1มู่ หมู่�� 7 มู่าเป3นหมู่��บ�านโนนว้ดีว้ดี หมู่�� 11 โดียมู่�นายจัร�ญ่ จังย�อำกลาง เป3นผู้��ใหญ่�บ�าน ดี�แลช1มู่ชนบ�านโนนว้ดี ถ#งป:จัจั1บน

In 1982, Ban Non Wat was separated from the administration of Ban Marum Mu7 to become Ban Non Wat Mu11 with Mr Charun Chongyorklang as the head of the village responsible for the administrating of Ban Non Wat until the present time.

ท��มู่าขึ้อำงช/�อำหมู่��บ�านโนนว้ดี มู่าจัากอำงค้'ประกอำบดี�านลกษณะภ�มู่�ประเทศขึ้อำงหมู่��บ�านโนนว้ดี ซี#�งเป3นเน�นดี�น และบร�เว้ณทางดี�านท�ศใตำ�ขึ้อำงหมู่��บ�านเค้ยเป3นว้ดีเก�า มู่�โบสถ'อำย��บร�เว้ณศาลากลางหมู่��บ�าน ใน

ป:จัจั1บนจั#งเร�ยนกว้�าบ�านโนนว้ดี บร�เว้ณโดียรอำบหมู่��บ�านจัะมู่�ค้นดี�นล�อำมู่รอำบ สามู่ช$น ทางดี�านท�ศตำะว้นอำอำก ท�ศตำะว้นตำก และท�ศเหน/อำ ส�ว้นทางดี�านท�ศใตำ�ป:จัจั1บนถ�กชาว้บ�านเอำารถไถดีนอำอำกเพ/�อำใช�พ/$นท��ในการท�าเกษตำรกรรมู่*The origin of the name of Ban Non Wat derived from geographical features of the village which was a small mound, and there was an old temple located on the west of the village. There was a Bot, the temple chapel, in the middle of the village. At present, this area is thus called Ban Non Wat. The village was surrounded by the rows of trenches in the east, the west and the north. The southern trench was leveled by the farmers to be used for agricultural purpose.

จัากภาพถ�ายทางอำากาศและเดี�นส�ารว้จัโดียรอำบแหล�งโบราณค้ดี�พบว้�า แหล�งโบราณค้ดี�บ�านโนนว้ดีเป3นเน�นดี�นมู่�ค้�น�$าและค้นดี�นล�อำมู่รบ 3

ช$น นอำกจัากน�$ยงพบเศษภาชนะดี�นเผู้าลายเช/อำกทาบ และโค้รงกระดี�กมู่น1ษย'

From aerial photographs taken and a walk survey around the village, Ban Non Wat Archaeological Site was surrounded by three rows of moats and trenches. Furthermore, remains of earthen wares

with rope pressing design and the fractures of the prehistoric people’s bones were found.

“ ชนกล1�มู่แรกท��มู่าท��น�� เมู่/�อำราว้ 4,000 ป0มู่าแล�ว้ พบกบสภาพแว้ดีล�อำมู่ท��แตำกตำ�างกบป:จัจั1บนโดียส�$นเช�ง เมู่/�อำก�อำนสภาพขึ้อำงปBาแถบน�$เป3นปBาท#บ มู่�หนอำงน�$าและล�าน�$าหลายสาย มู่�ช�ว้�ตำสตำว้'ท��น�าท#�ง ท$งเส/อำ ว้ว้ปBา กว้างปBา แรดี ค้ว้าย ปลา และหอำยนานาชน�ดี มู่�ค้ว้ามู่สมู่บ�รณ'ดี�านอำาหาร พว้กเขึ้ามู่�ขึ้ว้านห�นอำนเล9กๆ เอำาไว้�ล�มู่ตำ�นไมู่� เพ/�อำท��จัะขึ้ยายพ/$นท��ท�านาขึ้�าว้ พว้กเขึ้าไมู่�เค้ยมู่�ป:ญ่หาเร/�อำงอำาหาร และพว้กเขึ้ายงมู่�ร�างกายท��ก�าย�า... “

Pro. Dr. Charles Higham, Otago University, New Zealand

“The first settlers in this area arrived here approximately 4,000 years ago. What they found was the land covered with thick forests, swamps and streams with amazing animals such as tigers, guars, barking deer, rhinoceros, buffaloes, fish and a variety of fresh water shells. The land is plentiful of food. They used stone axes to cut trees and to prowl land for paddy field. They had no problem finding food. They were strongly built.

Prof. Dr. Charles Higham, Otago University, New Zealand

ย�คุห้�นให้ม� Neolithic Age

ย1ค้ห�นใหมู่� มู่�อำาย1อำย��ในช�ว้งประมู่าณ 3,000 – 3,700 ป0มู่าแล�ว้ เป3นย1ค้ท��มู่น1ษย'สามู่ารถสร�างสรรค้'เค้ร/�อำงมู่/อำ เค้ร/�อำงใช�จัากว้สดี1ธรรมู่ชาตำ� แตำ�มู่�ประส�ทธ�ภาพส�ง ใช�ประโยชน'ตำ�างๆ ส�าหรบท�ามู่าหาก�น เป3นสมู่ยแรกขึ้อำงการเร��มู่ตำ$งถ��นฐานเป3นช1มู่ชนอำย�างถาว้ร

Neolith began around 3,000 to 3,700 years ago. In this period, man learnt to make tools from natural materials and the tools were efficient and useful for their living. This age was the beginning of the permanent settlement of man.

ขึ้�อำมู่�ลทางโบราณค้ดี�ย1ค้ห�นใหมู่�ท��บ�านโนนว้ดี สามู่ารถอำธ�บายรายละเอำ�ยดีไดี�มู่ากท��ส1ดี โดียมู่�การขึ้1ดีค้�นพบกระดี�กว้ว้ กระดี�กสตำว้'จั�าพว้กกว้าง กระดีอำงเตำ�า เปล/อำกหอำยทะเล เค้ร/�อำงป:$ นดี�นเผู้าท��มู่�ลายขึ้�ดีขึ้�ดี เป3นตำ�น

The archaeological evidence from Ban Non Wat gave the researchers a lot of details in describing ways of living of the prehistoric people. Researchers found animal bones such as guars, barking deer, turtle shells, sea shells and pottery with the scratching designs.

โค้รงกระดี�กมู่น1ษย'ถ�กฝั:งในท�านอำนงอำเขึ้�า หร/อำนอำนชนเขึ้�า โค้รงกระดี�กเหล�าน�$ มู่�อำาย1ระหว้�าง 3,050 – 3,750 ป0มู่าแล�ว้ ซี#�งร�ว้มู่สมู่ยกบย1ค้ห�นใหมู่� แตำ�ลกษณะขึ้อำงการฝั:งศพในท�างอำเขึ้�าน�$ เป3นท��น�ยมู่ขึ้อำงชนกล1�มู่แรกท��ยงไมู่�ร� �จักการเพาะปล�กและเล�$ยงสตำว้' (Hunter Gathers) ตำ�อำงพ#�งพาอำาหารจัากธรรมู่ชาตำ� โดียการเก9บพ/ชปBา จับสตำว้'ปBาเป3นอำาหาร เป3นไปไดี�หร/อำไมู่�ว้�า ค้นกล1�มู่น�$เป3นค้นพ/$นถ��นขึ้อำงบ�านโนนว้ดี ตำ�อำมู่ามู่�ค้นกล1�มู่ใหมู่�ท��ร� �จักกส�กรรมู่แล�ว้ เขึ้�ามู่าตำ$งหลกแหล�งน�าเอำาค้ว้ามู่ร� �ใหมู่� ส��งขึ้อำงใหมู่� และประเพณ�การฝั:งศพแบบใหมู่�เขึ้�ามู่า ส��งน�$เป3นเพ�ยงขึ้�อำสนน�ษฐานเท�าน$น ตำ�อำงรอำการพ�ส�จัน'ทางว้�ทยาศาสตำร'ตำ�อำไป

Skeletons of human were buried in the position of bent knees horizontally and vertically. These skeletons dated approximately 3050-3750 years ago. The burial positions were similar to those buried in the Neolithic age. However, the burial positions of bent knees were popular among the first group of prehistoric people, who did not know how to plant crops and raised

animals. They were dependent on natural food both plants and animals gathered from the wild. Otherwise, it could be inferred that these people were the local ancestors of the present Ban Non Wat residents. Later the new group of immigrants arrived and settled in this area. These people brought with them new knowledge for doing agriculture and new culture of burial ceremony. This assumption need to be proven and supported by scientific study.

หน#�งในการขึ้1ดีค้�นทางโบราณค้ดี� มู่�การพบศพผู้��ใหญ่�ถ�กบรรจั1ในภาชนะดี�นเผู้าขึ้นาดีใหญ่� มู่�อำาย1อำย��ในย1ค้ห�นใหมู่�ราว้ 4,000 ป0มู่าแล�ว้ ซี#�งถ/อำว้�าเป3นเร/�อำงแปลก เน/�อำงจัากส�ว้นใหญ่�ศพท��ถ�กบรรจั1อำย��ในโอำ�งหร/อำไหจัะเป3นศพขึ้อำงเดี9กมู่ากกว้�า และนอำกจัากน�$ยงเป3นการฝั:งศพค้ร$งท��สอำง โดียการน�าศพผู้��ตำายไปฝั:งไว้�จันเน�าเปC� อำยและจั#งขึ้1ดีเอำาช�$นส�ว้นกระดี�กมู่าจัดีว้างเร�ยงในภาชนะดี�นเผู้า ถ/อำเป3นการค้�นพบท��สมู่บ�รณ' และระบ1อำาย1ท��ชดีเจัน เป3นค้ร$งแรกในภ�มู่�ภาค้เอำเช�ยตำะว้นอำอำกเฉ�ยงใตำ� แตำ�สาเหตำ1ท��ศพน�$ถ�กน�าไปบรรจั1ในภาชนะเตำาเผู้าค้งตำ�อำงรอำการศ#กษาตำ�อำไป Researchers had found a big earthen ware pot with the remains of an adult’s skeleton dated around 4,000 years ago. This discovery was considered to be

unfamiliar because most of the dead bodies buried in a jar were normally young children rather than adults. In addition, a second burial ceremony was also a practice for these people. The practice was that the corpse was first buried in the ground until the flesh was rotten away. Then, the bones were dug and placed in the pot. The discovery was complete and the age could be identified. This discovery was the first to be found in Southeast Asia. However the reasons for the second burial was not yet known and needed for further study.

เศษกระดี�กสตำว้'บกและสตำว้'น�$า รว้มู่ท$งสตำว้'ป0ก เปล/อำกหอำยขึ้มู่ หอำยนา หอำยโขึ้�งบ#ง หอำยกาบOther remains of land animal bones, fresh water animals including birds, and fresh water shells were also found in the burial sites.

หลกฐานอำ�กช�$นหน#�งท��น�าสนใจั ก9ค้/อำ เศษขึ้�าว้ในเปล/อำกหอำยกาบ และเมู่ล9ดีขึ้�าว้สาร ท��อำย��ตำ�ดีกบศพขึ้อำงทารกและผู้��ใหญ่�ในย1ค้ห�นใหมู่� ซี#�งท�าให�

สามู่ารถอำธ�บายไดี�ว้�า มู่น1ษย'รบประทานขึ้�าว้เป3นอำาหารหลกประเภทค้าร'โบไฮเดีรตำและใช�เป3นส�ว้นหน#�งในพ�ธ�กรรมู่ฝั:งศพมู่าแล�ว้กว้�า 4,000

Another interesting evidence was the remains of rice found in the fresh-water shells and the remains of rice near the young children’s and adults’ skeletons. It could be inferred that these people ate rice as their staple food. Rice was the source of carbohydrate and was used as part of the burial ceremony for over 4,000 years ago.

เค้ร/�อำงป:$ นดี�นเผู้าเป3นหลกฐานทางโบราณค้ดี�ท��มู่กถ�กขึ้1ดีพร�อำมู่ๆ กบโค้รงกระดี�ก ก9เป3นหลกฐานขึ้อำงย1ค้ห�นใหมู่�อำ�กช�$นหน#�งจัากหล1มู่ขึ้1ดีค้�นบ�านโนนว้ดี ท��ไดี�มู่�การค้�นพบเค้ร/�อำงป:$ นดี�นเผู้า มู่กจัะมู่�ผู้�ว้เร�ยบมู่นว้าว้ มู่�การตำกแตำ�งดี�ว้ยลายขึ้�ดีขึ้�ดี และเขึ้�ยนส� บางค้ร$งมู่�ลายกดี ลายจั1ดี หร/อำลายประทบ และมู่�การทาหร/อำเขึ้�ยนดี�ว้ยส�แดีง

Earthen wares were excavated evidences, which were often found with the skeleton at Ban Non Wat The earthen wares found at Ban Nonwat were shiny or decorated with scratches, or painted with color dye. Some designs found on the pots included dots or prints of seals or painted with natural color or red slip.

เค้ร/�อำงมู่/อำเค้ร/�อำงใช�ส�ว้นใหญ่�ท�าจัากห�น เช�น ขึ้ว้านห�นขึ้ดี ห�นลบ และท�าจัากกระดี�กสตำว้' เช�น เขึ้9มู่ เค้ร/�อำงมู่/อำปลายแหลมู่

Most tools for their daily living use were either made from stone such as stone axes, grinder, or made from animal bones such as needles, or pointed tools.

"ค้ว้ามู่เป3นมู่าขึ้อำงมู่น1ษยชาตำ�มู่�มู่าตำ�อำเน/�อำงยาว้นานนบเป3นแสนๆ ป0 ขึ้ณะท��ฐานการกส�กรรมู่แรกเร��มู่ก9ย�อำนหลงไปประมู่าณ 4,000 ป0เป3นตำ�นมู่า ซี#�งจัากหลกฐานตำ�างๆ ท��ค้�นพบท��บ�านโนนว้ดีท�าให�นกว้�จัยชาว้ตำ�างประเทศท��เขึ้�ามู่าเห9นว้�าโนนว้ดีเป3นแหล�งโบราณค้ดี�ส�าค้ญ่ระดีบโลก และเขึ้าภ�มู่�ใจัท��ไดี�เขึ้ามู่าศ#กษาท��น��”

ด้รี.รี�ชุน� ทศึรี�ตน. น�กวิ�จ�ยอ�สิ่รีะ

ย�คุสิ่�ารี�ด้ Bronze Age

ย�คุสิ่�ารี�ด้ อำย��ในช�ว้งอำาย1ประมู่าณ 2,500 – 3,000 ป0มู่าแล�ว้ เป3นย1ค้ท��มู่น1ษย'พฒนาเค้ร/�อำงมู่/อำ เค้ร/�อำงใช�ให�มู่�ประส�ทธ�ภาพส�งขึ้#$น เพราะร� �จักใช�โลหะผู้สมู่ ระหว้�างทอำงแดีงกบดี�บ1กและตำะก�ว้ หร/อำท��ร� �จักกนในนามู่โลหะ ส�าร�ดี ซี#�งนกว้�ชาการตำ�างยอำมู่รบว้�าเป3นว้�ทยาการท��ซีบซี�อำนและอำาศย“ ”

ค้ว้ามู่ร� �ค้ว้ามู่สามู่ารถหลายดี�านเลยท�เดี�ยว้ เช�น เทค้โนโลย�การใช�ไฟ การหลอำมู่โลหะ และกระบว้นการหล�อำโลหะ จันเก�ดีเป3นโลหกรรมู่ท��มู่�ร�ปทรงซีบซี�อำน และมู่�ลว้ดีลายประดีบมู่ากขึ้#$น มู่�การสร�างสรรค้'ทางศ�ลปะ มู่�ว้�ว้ฒนาการพฒนาร�ปแบบเค้ร/�อำงป:$ นดี�นเผู้าให�มู่�ส�สนสว้ยงามู่ ลว้ดีลายเป3นเอำกลกษณ'เฉพาะตำว้ ค้/อำ ภาชนะดี�นเผู้าทรงปากแตำร ซี#�งภาชนะดี�นเผู้าแบบน�$ก9พบท��แหล�งโบราณค้ดี�บ�านปราสาท

Bronze Age began around 2,500- 3,000 years ago. Bronze Age was the period that human beings could develop more efficient tools because they learn to make alloy from copper, tin and lead which was known as bronze. According to academic experts, the knowledge of making alloy was considered to be very complicated requiring a lot of knowledge such as the technology of using fire, the smelting of metal and process of mould casting for creating complicated figures with more decorative designs. There was also the creation of art and evaluation of earthen wares which became more colorful and unique forms such as trumpet-shaped earthen wares, which were found at Ban Tharn Prasart

ในแตำ�ละหล1มู่ขึ้อำงย1ค้ส�าร�ดีช�ว้งตำ�นๆ อำาย1ประมู่าณ 2,800 – 3,050

ป0 มู่�ส��งขึ้อำงใส�ลงไปดี�ว้ยมู่�จั�านว้นมู่ากกว้�าย1ค้ห�นใหมู่� เช�นภาชนะดี�นเผู้า เค้ร/�อำงประดีบ เค้ร/�อำงมู่/อำ เค้ร/�อำงใช� ไดี�แก� ขึ้ว้านสมู่ฤทธ�? ล�กกระส1นดี�นเผู้า ขึ้ว้านห�นขึ้ดี เป3นตำ�น

In the burial site of Bronze Age around 2,800-3050 years ago, it was discovered that more items such as earthen pots, accessories, tools such as bronze axes, earthen bullets, grinded stone axes were to be buried with the dead than those in the Neolithic period

เค้ร/�อำงประดีบท��น�ยมู่ ค้/อำ ก�าไลขึ้�อำมู่/อำท�าจัากเปล/อำกหอำยทะเลและห�นอำ�อำน ตำ1�มู่ห�เปล/อำกหอำยทะเล ล�กป:ดีเปล/อำกหอำยแบบแว้�นกลมู่ร�อำยเป3นสร�อำยค้อำและร�อำยเป3นแถบค้าดีท��เอำว้ มู่�บางศพสว้มู่ก�าไลขึ้�อำเท�าส�าร�ดีท$งสอำงขึ้�าง นอำกจัากน�$เป3นส��งท��น�ยมู่ฝั:งไปพร�อำมู่กบศพ ค้/อำ ขึ้�อำเท�าหมู่� และเปล/อำกหอำยกาบน�$าจั/ดี

Popular accessories worn were brace laces made from seashells or marble, seashell earrings, necklaces or belts made from seashell beads. Some corpses were found to wear leg rings on both legs. Pig’s angles and fresh-water shells were also buried with the corpses.

ลกษณะเดี�นท��เป3นเอำกลกษณ'ขึ้อำงภาชนะดี�นเผู้าย1ค้ส�าร�ดีในแถบล1�มู่แมู่�น�$ามู่�ลตำอำนบน ค้/อำ มู่�ส�แดีงขึ้ดีมู่น ค้อำขึ้อำงภาชนะแค้บมู่ากและปากผู้ายอำอำก มู่�ลกษณะค้ล�ายกระโถนปากแตำร และไดี�พบภาชนะดี�นเผู้าเขึ้�ยนส� ภาชนะร�ปทรงกระโถนปากแตำร พบเป3นค้ร$งแรกท��แหล�งโบราณค้ดี�บ�านปราสาท ตำ�าบลธารปราสาท อำ�าเภอำโนนส�ง จังหว้ดีนค้รราชส�มู่า ตำ�อำมู่าไดี�มู่�การพบภาชนะน�$มู่ากขึ้#$นตำามู่แหล�งโบราณค้ดี�ในเขึ้ตำล1�มู่แมู่�น�$ามู่�ลตำอำนบนท�ว้ไป

The earthen wares of the Bronze Age, which had very outstanding features, were considered to be very unique. These red-slipped earthen wares were found in the areas of the upper Mun River. The neck of the earthen ware was rather narrow with wide mouth, which was shaped like the trumpet. This kind of earthen ware was first found at Ban Tharn Prasart, Nonsung District, Nakhon Ratchasima. Later more trumpet earthen wares were found in other archaeological sites in the upper Mun River.

ประเพณ�การฝั:งศพในสมู่ยน�$ปฏ�บตำ�ส/บทอำดีมู่าจัากสมู่ยก�อำน โดียการฝั:งผู้��ตำายพร�อำมู่ดี�ว้ยส��งขึ้อำงเค้ร/�อำงมู่/อำ เค้ร/�อำงใช� เค้ร/�อำงประดีบ และอำาหาร ท�ศทางขึ้อำงการหนศ�รษะเร��มู่มู่�แบบแผู้นชดีเจัน โดียจัดีว้างศ�รษะหนไปทางท�ศตำะว้นตำกเฉ�ยงเหน/อำ และตำะว้นอำอำกเฉ�ยงใตำ�

The burial ceremony of the Bronze Age was continuously practiced from the previous age. The corpse was usually buried with tools, accessories and food. The direction for placing the heads of the corpses began to have a pattern. The heads were laid in the direction of the northwest and the southeast.

พบหลกฐานการใช�โลหะส�าร�ดี เช�น หว้ขึ้ว้านและส��ว้สมู่ฤทธ�? จัากหล1มู่ฝั:งศพ และไดี�พบหลกฐานการหล�อำสมู่ฤทธ�? เช�น แมู่�พ�มู่พ'ห�นทราย แมู่�พ�มู่พ'ดี�นเผู้า เบ�าดี�นเผู้า เป3นตำ�น

Evidences found from the excavation included tools made of bronze such as head of the axe, and chisels. A lot of tools made from bronze smelting such as sand stone moulds, earthen ware moulds.

“..การค้�นพบหลกฐานทางโบราณค้ดี�สมู่ยก�อำนประว้ตำ�ศาสตำร'เป3นการเป@ดีให�เห9นว้�าบรรพบ1ร1ษขึ้อำงค้นไทยน$นมู่�ค้ว้ามู่เป3นมู่าท��ยาว้นานถ#ง 4,000 ป0 ในขึ้$นตำ�อำไปหากมู่�การศ#กษาขึ้�อำมู่�ลตำรงน�$อำย�างจัร�งจัง ท�าให�เราเขึ้�าใจับรรพบ1ร1ษค้นไทย ตำ$งแตำ�ย1ค้ก�อำนประว้ตำ�ศาสตำร'อำย�างแท�จัร�งไดี�..”

ผู้��ช�ว้ยศาสตำราจัารย' ว้รชย ว้�ร�ยารมู่ภ' ภาค้ว้�ชาสงค้มู่ว้�ทยาและมู่าน1ษยว้�ทยา ค้ณะสงค้มู่ศาสตำร'

มู่หาว้�ทยาลยเกษตำรศาสตำร'

“The discovery of the archaeological evidence from the excavation showed that Thai ancestors existed over 4,000 years ago. In the future, if the study was to be seriously carried out, we would be able to understand more about our ancestors.

Asstant Professor Worachai WiriyapiromDepartment of Social Science and Humanity,

Faculty of Social Science

ย�คุเห้ล6ก Iron Age

ช�ว้งสมู่ยน�$ พบหลกฐานส�าค้ญ่ ค้/อำ ประเพณ�การฝั:งศพท��ส/บตำ�อำมู่าจัากสมู่ยส�าร�ดี และก�จักรรมู่การอำย��อำาศย การผู้ล�ตำขึ้อำงใช�ในช1มู่ชน

The important evidences discovered in this age was the burial ceremony which had been continued since the Bronze Age and also the activities of ways of living and the production of the tools used in the community.

ในย1ค้เหล9กน�$ เป3นระยะส1ดีท�ายขึ้อำงการปรากฏหลกฐานการฝั:งศพท��บ�านโนนว้ดี หล1มู่ศพขึ้อำงย1ค้เหล9กในระยะแรก มู่�อำาย1ระหว้�าง 2,100 –

2,500 ป0 น�ยมู่ใส�ส��งขึ้อำงให�กบผู้��ตำาย ไดี�แก� ภาชนะดี�นเผู้าก�นกลมู่ลายเช/อำกทาบ จั�านว้นหลายใบ ภายในมู่กบรรจั1กระดี�กปลาช�อำน บางใบมู่�ปลาดี1ก

Iron Age was the last period, of which the activities of burial ceremony could be discovered at Ban Non Wat. The burial sites of the Iron Age dated approximately 2,100 – 2500 years ago. Burial items generally found with the dead were round bottom earthen pots with design of rope pressing, and inside the pots, the remains of snake-head fish and catfish were found.

นอำกจัากน�$มู่�ภาชนะผู้�ว้เร�ยบทรงชามู่ ภาชนะดี�นเผู้าเหล�าน�$มู่กถ�กท1บให�แตำกแล�ว้น�ามู่าว้างเร�ยงในหล1มู่ศพ ส��งขึ้อำงอำย�างอำ/�นท��ใส�ลงไป ในหล1มู่ศพพร�อำมู่กบผู้��ตำาย ไดี�แก� แว้ดี�นเผู้า เค้ร/�อำงมู่/อำ เค้ร/�อำงใช�ท�าจัากเหล9ก กระดี�กขึ้�อำเท�าหมู่� บ�างใส�กระดี�กขึ้�อำเท�าค้ว้าย กระดี�กส1นขึ้ หร/อำกระดี�กหมู่�ท$งตำว้ เป3นตำ�น ตำามู่ร�างกายขึ้อำงศพมู่กประดีบดี�ว้ยล�กป:ดีท�าจัากแก�ว้ อำะเกดี ค้าร'น�เล�ยน ก�าไลขึ้�อำมู่/อำ ก�าไลขึ้�อำเท�า ท�าจัากส�าร�ดี เป3นตำ�น

In addition, broken pieces of smooth-surface earthen pots were also buried with the dead. Other items found with the dead were the thread spinning tool made from baked clay, tools made of iron, bones of pig’s angle, bones of buffalo’s angle, and bones of dogs, or even the skeleton of pig. The bodies of the dead were decorated with many kinds of personal accessories such as beads made of glass, agate and carnelian. Wrist brace laces and angle brace laces were made of bronze.

ส�าหรบหล1มู่ศพย1ค้เหล9กตำอำนหลาย อำาย1ประมู่าณ 1,500 –

2,100 ป0 มู่กพบในระดีบช$นดี�นบนๆ สภาพขึ้อำงโค้รงกระดี�กถ�กรบกว้นจัากการกระท�าขึ้อำงค้นในสมู่ยหลง ลกษณะขึ้อำงภาชนะดี�นเผู้าท��พบร�ว้มู่กบโค้รงกระดี�ก มู่�ส�ดี�า ขึ้ดีมู่น และท�าเป3นเส�นลายในตำว้ เก�ดีจัากการใช�ก�อำนห�นกรว้ดี กดีลากท�าลว้ดีลายบนผู้�ว้ภาชนะ ภาชนะดี�นเผู้าแบบน�$เป3นท��ร� �จักกนดี� ค้/อำ ภาชุนะด้�นเผ่าแบบ พั�มายด้�า เป3นลกษณะเดี�นและเป3นเอำกลกษณ'ขึ้อำงภาชนะสมู่ยเหล9กในบร�เว้ณล1�มู่แมู่�น�$ามู่�ลตำอำนบน

The late Iron Age burial sites were about approximately 1,500- 2,100 years old .These sites were close to the surface of the ground and they were disturbed by human beings of the later periods. The pots found with the dead in this period were black and shiny-rubbed with decorative designs on the surface. The decorative lines were made by pressing and scratching the surface of the pot with gravels. These pots were known as “Black Phimai Pots” owing to their distinctive features. These pots represented the pots of the Iron Age and were mostly discovered in the Upper Mun River Region.

ศพทารกมู่กฝั:งในภาชนะดี�นเผู้าขึ้นาดีใหญ่� มู่�ฝัาป@ดีมู่�ดีช�ดี ศพขึ้อำงผู้��ใหญ่�ฝั:งในท�านอำนหงายเหย�ยดียาว้ ในแนว้ท�ศเหน/อำ – ใตำ�

The babies or young children were mostly buried in the big pots tightly covered with lids. Adults were buried in the lying position in the direction from the north to the south.

ภาคุ�วิ�จ�ยและพั�ฒนา

ส�านกศ�ลปะและว้ฒนธรรมู่ มู่หาว้�ทยาลยราชภฏนค้รราชส�มู่าภารก�จัการตำ�างประเทศ ส�านกงานค้ณะกรรมู่การว้�จัยแห�งชาตำ� (ว้ช.)

เจั�าค้ณะตำ�าบลพลสงค้รามู่ / เจั�าอำาว้าสว้ดีมู่ะร1มู่อำงค้'การบร�หารส�ว้นตำ�าบลพลสงค้รามู่ฝัBายปกค้รอำงอำ�าเภอำโนนส�ง

(นายอำ�าเภอำ / ว้ฒนธรรมู่อำ�าเภอำ / ก�านนตำ�าบลพลสงค้รามู่ / ผู้��ใหญ่�บ�านโนนว้ดี )โรงเร�ยนในเค้ร/อำขึ้�ายมู่ะค้�าพลสงค้รามู่ นกว้�จัยโบราณค้ดี� โค้รงการ Environment Change and Society before Angkor: Ban Non Wat and the upper Mun River Catchments in Prehistory.

(Dr Nigel Chang , ผู้ศ.ดีร.ว้รชย ว้�ร�ยารมู่ภ' และค้ณะ)

Art and Cultural Center, Nakhon Ratchasima Rajabhat University

Office of International Affairs, The Office of the National Research Council of Thailand

Pol Songkra Chief Monk / Abbot of Marum TemplePol Songkram Local Administration OfficeNonsung District Administrative Staff: Chief of Administrative Officer, Chief of District Cultural Center, Pol Songkram Assistant Head of the villageSchool network of Makha and Pon Songkram Sub-

districtsArchaeologist researchers of Environmental

Change and Society Project: Ban Non Wat and the Upper Mun River Catchments

in Prehistory(Dr. Nigel Chang, Asst. Prof. Worachai Wiriyapirom

and Staff)

โคุรีงการีวิ�จ�ยการีศึ�กษาเพั)�อพั�ฒนารี1ป็แบบศึ1นย.การีเรี�ยนรี1 ท องถ��นสิ่ม�ยก�อนป็รีะวิ�ต�ศึาสิ่ตรี. แห้ล�งอารียธำรีรีมบ านโนนวิ�ด้ ต�าบลพัลสิ่งคุรีาม

อ�าเภอโนนสิ่1ง จ�งห้วิ�ด้นคุรีรีาชุสิ่�มา

A Research Project for Developing the Pattern of Ban Non Wat Prehistoric and Civilization Local Learning Center of Pol

Songkram Sub-district, Nonsung District, Nakhon Ratchasima

คุณะผ่1 วิ�จ�ย1. นางว้�ลาว้ลย' ว้ชระเก�ยรตำ�ศกดี�? หว้หน�าโค้รงการว้�จัย2. นายทว้� ว้ชระเก�ยรตำ�ศกดี�? ผู้��ประสานงานโค้รงการว้�จัย3. ผู้��ช�ว้ยศาสตำราจัารย' ดีร. ณฐก�ตำตำ�? อำ�นทร'สว้รรค้' นกว้�จัยบร�บทขึ้อำง

ว้�สาหก�จัช1มู่ชน

4. นายส1ชาตำ� พ�มู่พ'พนธ' นกว้�จัยบร�บทดี�านสงค้มู่ และการมู่�ส�ว้นร�ว้มู่ขึ้อำงช1มู่ชน

5. นางว้าสนา ภาน1รกษ' นกว้�จัยบร�บทดี�านโบราณค้ดี� และบร�บทช1มู่ชนในป:จัจั1บน

6. นางสาว้โชตำ�มู่า ไชยว้งศ'เก�ยรตำ� นกว้�จัยบร�บทขึ้อำงว้�สาหก�จัช1มู่ชน7. นางสาว้เรขึ้า อำ�นทรก�าแหง นกว้�จัยบร�บทช1มู่ชนดี�านว้ฒนธรรมู่ การ

ละเล�นและนนทนการท�อำงถ��น ผู้�านการแสดีงพ/$นบ�าน – ระบ�าห1งขึ้��กะทา

8. นางสาว้พ�ณว้ล� อำงศ1พนธ1' นกว้�จัยบร�บทช1มู่ชนดี�านว้ฒนธรรมู่ การละเล�นและนนทนการท�อำงถ��น ผู้�านการแสดีงพ/$นบ�าน – ระบ�าห1งขึ้��กะทา

Researcher Staff1. Mrs. Wilawan Watcharakiatisak Head of

the research staff2. Mr. Tawee Watcharakiatisak Co-

ordinator3. Asst. Prof. Dr. Nuttakit Indrasuwan Local

enterprise researcher4. Mr. Suchart Pimpan Researcher

on social context and community co-operation

5. Mrs. Wasana Panurak Researcher of Archaeology and Social context

6. Miss chotima Chaiwongkait Local enterprise researcher

7. Miss Rekha Indrakamhang Researcher on community culture and local recreation and

Choregrappher of - Rabum Hung Kee Kata.

8. Miss Pinwalee Angsupan Researcher on community culture, recreation and local dances, Choreographers of Rabum Hung Kee Kata

โค้รงการว้�จัยการศ#กษาเพ/�อำพฒนาร�ปแบบศ�นย'การเร�ยนร� �ท�อำงถ��นสมู่ยก�อำนประว้ตำ�ศาสตำร' แหล�งอำารยธรรมู่บ�านโนนว้ดี ตำ�าบลพลสงค้รามู่ อำ�าเภอำโนนส�ง จังหว้ดีนค้รราชส�มู่า เป3นการว้�จัยปฏ�บตำ�แบบมู่�ส�ว้นร�ว้มู่ ท��บ1ค้ลากรขึ้อำงส�านกศ�ลปะและว้ฒนธรรมู่ มู่หาว้�ทยาลยราชภฏนค้รราชส�มู่า ดี�าเน�นการร�ว้มู่กบภาค้�การพฒนาในท�อำงถ��นตำ$งแตำ�ระดีบบ1ค้ค้ล ช1มู่ชน หน�ว้ยงานในท�อำงถ��น จันถ#งหน�ว้ยงานระดีบชาตำ� อำย�างหลากหลาย

The study aimed to develop the pattern of Ban Nonwat Prehistoric and Civilization Local Learning Center, Pon Songkram Sub-district, Non Sung District, Nakhon Ratchasima. This study was a co-operative research between the research team of Nakhon Ratchasima Rajabhat University Art and Cultural Center and the local research teams of Ban Non Wat residents, the community, the local administrative authority, and national research body.

ดี�ว้ยค้ว้ามู่มู่1�งหว้งท��จัะดี�าเน�นภารก�จัในการท�าน1บ�าร1ง อำน1รกษ'ศ�ลปว้ฒนธรรมู่ดี�ว้ยการบ�รณาการภารก�จัการเร�ยนการสอำนการว้�จัย และการบร�การว้�ชาการเขึ้�าดี�ว้ยกน โดียอำาศยกระบว้นทศน'ทางว้ฒนธรรมู่เป3น

ป:จัจัยในการขึ้บเค้ล/�อำนการพฒนาอำย�างย�งย/น ช1มู่ชนเป3นช1มู่ชนแห�งการเร�ยนร� � มู่�ค้ว้ามู่เขึ้�มู่แขึ้9งและพ#�งพาตำนเอำงไดี�อำย�างมู่�นค้ง

The first objective was to develop and preserve the local art and culture by integrating learning, research and academic support together. The integration incorporated the cultural vision as a mean to develop sustainable development and to create and strengthen a learning community leading to self-reliance.

ว้ตำถ1ประสงค้'ขึ้อำงการว้�จัยค้ร$งน�$ ค้/อำ การศ#กษาบร�บทช1มู่ชนทางดี�านเศรษฐก�จั สงค้มู่ ว้�ถ�ช�ว้�ตำ และว้ฒนธรรมู่ช1มู่ชนและประมู่ว้ล สงเค้ราะห'ก�จักรรมู่การศ#กษา และพฒนาศกยภาพศ�นย'การเร�ยนร� �ท�อำงถ��นแหล�งโบราณค้ดี�สมู่ยก�อำนประว้ตำ�ศาสตำร'บ�านโนนว้ดี ตำ�าบลพลสงค้รามู่ อำ�าเภอำโนนส�ง จังหว้ดีนค้รราชส�มู่า จัากการมู่�ส�ว้นร�ว้มู่ขึ้อำงช1มู่ชน และอำงค้'ค้ว้ามู่ร� �ทางขึ้�อำมู่�ลพ/$นฐาน ท1น ว้ฒนธรรมู่ และอำาช�พ

The second objective of this study was to study the community context concerning local economy, society, ways of living and local culture by collecting data and analyzing the learning activities and developing the prehistoric archaeological sites of Ban Non Wat, Pol Songkram Sub-district, Nonsung District, Nakhon Ratchasima. The local community, the local administrative authority and the research team co-operated to collect and analyze data as a knowledge base for reserving and developing the local culture and occupation.

เพ/�อำให�การศ#กษาว้�จัยดีงกล�าว้มู่�ประส�ทธ�ภาพ บรรล1ผู้ลตำามู่ท��ค้าดีหว้ง การดี�าเน�นการว้�จัยโค้รงการจั#งพฒนาแนว้ทางเป3นการดี�าเน�นการในภาพร�ว้มู่ขึ้อำงโค้รงการและการจัดีท�าก�จักรรมู่หลกเป3นการว้�จัยแยกประเดี9นแตำ�บ�รณาการก�จักรรมู่และผู้ลลพธ'ไดี�ตำลอำดีช�ว้งเว้ลาขึ้อำงการว้�จัยเป3นปฏ�บตำ�

การศ#กษาขึ้�อำมู่�ลเก��ยว้กบบร�บทช1มู่ชนในดี�านตำ�างๆ โดียเน�นการมู่�ส�ว้นร�ว้มู่ขึ้อำงช1มู่ชน ประกอำบดี�ว้ย

- บร�บทดี�านโบราณค้ดี�และบร�บทช1มู่ชนในป:จัจั1บน - บร�บทดี�านสงค้มู่ และการมู่�ส�ว้นร�ว้มู่ขึ้อำงช1มู่ชน- บร�บทช1มู่ชนดี�านว้ฒนธรรมู่การละเล�น และนนทนาการขึ้อำงท�อำงถ��น

ผู้�านการแสดีงพ/$นบ�าน- บร�บทขึ้อำงว้�สาหก�จั

In order to conduct the research efficiently and to achieve the objectives of the study, the project researcher had planed to carry out the research procedure with the overall perspective and to develop the activities to support each aspect of the research. However, these activities were integrated to achieve the goals as planed through along with the research procedure. These activities were integrated to study the data concerning the context of the community in different aspects through the co-operation of the local community as followed:

Archaeological context and present community context

Social context and community participationLocal cultural context concerning folklores and

recreation through local dances

Local enterprise context

ผู้ลการว้�จัยน�าไปส��การพฒนาท$งการจัดีร�ปแบบศ�นย'เร�ยนร� �ฯ การบร�หารจัดีการและการดี�าเน�นการใช�ประโยชน'ผู้ลการศ#กษาในก�จักรรมู่หลกท$ง 4 ดี�าน มู่�การจัดีแสดีงน�ทรรศการค้ว้ามู่ร� �แหล�งโบราณค้ดี�ท��ศ�นย'เร�ยนร� �ฯ ช�ว้ค้ราว้ พร�อำมู่กบหลกส�ตำรท�อำงถ��น โดียท��ผู้��ว้�จัยเสนอำแนะไว้�ว้�าการน�อำมู่น�าเอำาแนว้ทางการพฒนาท��พระบาทสมู่เดี9จัพระเจั�าอำย��หว้ทรง

พระราชทานไว้� ค้/อำ เขึ้�าใจั เขึ้�าถ#ง พฒนา มู่าปฏ�บตำ�ตำลอำดีอำย�างมู่�นค้ง ตำ�อำเน/�อำง จัะเป3นป:จัจัยแห�งค้ว้ามู่ส�าเร9จัท��แท�จัร�ง ท��จัะตำ�อำงน�าไปเร�ยนร� �ขึ้ยายผู้ล การน�ากระบว้นทศน'ทางว้ฒนธรรมู่มู่าใช�ในการศ#กษาว้�จัยและพฒนาโดียเฉพาะช1มู่ชนท��มู่�ค้นเป3นศ�นย'กลางท��ในท��ส1ดีช1มู่ชนจัะเป3นหน�ว้ยสงค้มู่ท��เขึ้�มู่แขึ้9ง พ#�งพาตำนเอำงไดี� โดียยงค้งมู่�ภาค้�เค้ร/อำขึ้�ายท��โยงใยสมู่พนธ'กน เอำ/$อำอำาทรตำ�อำกน ตำลอำดีไป

The results of the research were expected to use for the organization of the patterns of the local learning center to make use for the four main aspects. There would be a contemporary exhibition on the knowledge of archaeological sites including the local curriculum. The researchers had suggested that the community should follow the king’s advice for local development. That is, to understand the local context fully and to understand how to develop the community continuously in sustainable ways would lead to real achievement. The knowledge gained would be used to apply and modify to the local learning and the cultural vision in order to study and develop the community of which the people in the community became the center for the development and that would strengthen the community to be self- reliance with the relationships among the network from different sectors.

ภาพัรีวิมของโคุรีงการีวิ�จ�ย

ภาค้�ในช1มู่ชนท$งอำงค้'การบร�หารส�ว้นตำ�าบล ว้ดี โรงเร�ยนและชาว้บ�านร�ว้มู่กนแสดีงเจัตำนารมู่ณ'ในการพฒนาจัากฐานรากขึ้อำงช1มู่ชน ดี�ว้ยการเตำร�ยมู่การระดีมู่ท1นดี�ว้ยการทอำดีผู้�าปBาและเจั�าขึ้อำงท��ดี�น 2 ราย ประกาศบร�จัาค้ท��ดี�น ซี#�งเป3นพ/$นท��หล1มู่ขึ้1ดีค้�นเดี�มู่ในโค้รงการขึ้อำง Pro Charles

Higham เป3นท��ตำ $งขึ้อำงศ�นย'การเร�ยนร� �ฯ ขึ้อำงช1มู่ชนท��จัะพฒนาขึ้#$น จันเก�ดีเป3นค้ว้ามู่เช/�อำมู่�นให�กบท1กภาค้ส�ว้นท��ไดี�จัดีการประช1มู่ร�ว้มู่กนพฒนาแผู้นปฏ�บตำ�การดี�านตำ�างๆ ขึ้#$นตำ�อำไป

บรี�บทด้ านโบรีาณคุด้�และบรี�บทชุ�มชุนในป็7จจ�บ�น

ก�จักรรมู่การศ#กษาบร�บทดี�านโบราณค้ดี�และบร�บทช1มู่ชนในป:จัจั1บน ผู้ลขึ้อำงการศ#กษาท�าให�ไดี�ขึ้�อำมู่�ลเช�งกายภาพจัากภ�มู่�สารสนเทศเป3นว้�ทยาการท��มู่หาว้�ทาลยราชภฏนค้รราชส�มู่าไดี�น�ามู่าปรบใช�เพ/�อำพฒนาศ�นย'การเร�ยนร� �ท�อำงถ��นสมู่ยก�อำนประว้ตำ�ศาสตำร' แหล�งโบราณค้ดี�บ�านโนนว้ดี ก�อำให�เก�ดีแผู้นท��มู่�ตำ�ใหมู่�ท��มู่�ช�ว้�ตำ ท��มู่�การเร�ยนร� �ร �ว้มู่กนขึ้อำงช1มู่ชนผู้�านก�จักรรมู่การจัดีท�าแผู้นท��ตำ $งทางภ�มู่�ศาสตำร'เช�งว้ฒนธรรมู่ เช�งว้�ถ�ช�ว้�ตำ การบ�รณาการเพ/�อำการส�งเสร�มู่ให�ศ�นย'การเร�ยนร� �มู่�ช�ว้�ตำช�ว้าและสามู่ารถใช�ประโยชน'ไดี�โดียง�าย บ�านโนนว้ดีจัะเป3นแหล�งเร�ยนร� �มู่�ตำ�ใหมู่�ท��มู่หาว้�ทยาลยภ�มู่�ใจัในการรบใช�ท�อำงถ��น

บรี�บทด้ านสิ่�งคุม และการีม�สิ่�วินรี�วิมของชุ�มชุนSocial Context and Community-Co-operation

การศ#กษาบร�บทดี�านสงค้มู่และการมู่�ส�ว้นร�ว้มู่ขึ้อำงช1มู่ชน ผู้ลขึ้อำงการศ#กษาท�าให�มู่�ท�ศทางขึ้อำงการใช�ว้ฒนธรรมู่ทางสงค้มู่ขึ้อำงช1มู่ชน ท��มู่�ค้ว้ามู่แขึ้9งแกร�งอำย�างย��งมู่าดี�าเน�นการปฏ�บตำ�ท��เก�ดีการมู่�ส�ว้นร�ว้มู่อำย�างย��ง และบ�รณาการไปกบการแสดีงว้ฒนธรรมู่ขึ้อำงมู่หาว้�ทยาลยและการพฒนาการแสดีงขึ้อำงช1มู่ชน เป3นการทอำดีผู้�าปBาสามู่ค้ค้�และการท�าขึ้ว้ญ่ขึ้�าว้ไปดี�ว้ยกน การระดีมู่ท1นทางสงค้มู่ดี�ว้ยการส/บทอำดีประเพณ�การทอำดีผู้�าปBาเป3นการร�เร��มู่ท��จัะพฒนาศ�นย'การเร�ยนร� �ให�ย �งย/นตำ�อำไปดี�ว้ยค้ว้ามู่พร�อำมู่เพ�ยง ค้ว้ามู่เขึ้�มู่แขึ้9ง ค้ว้ามู่ไว้�ว้างใจัขึ้อำงชาว้บ�านท�าให�มู่�การเก�ดีการเช/�อำมู่ร�อำยการส/บทอำดีประเพณ�การทอำดีผู้�าปBาโยงใยไปกบการฟC$ นฟ�ประเพณ�การท�าขึ้ว้ญ่ขึ้�าว้ท��ก�าลงจัะหมู่ดีไปจัากบ�านโนนว้ดีและสงค้มู่ชาว้นาไทย พลงขึ้อำงการเร�ยนร� �ผู้�านการว้�จัยระดีมู่ท1นทางป:ญ่ญ่าจั#งเป3นบทเร�ยนหน#�งท��มู่หาว้�ทยาลยเขึ้�าร�ว้มู่กบช1มู่ชน เก�ดีเป3นการเร�ยนร� �ร �ว้มู่กนท$งกระบว้นการระดีมู่ท1น กระบว้นการทางพ�ธ�การทางว้ฒนธรรมู่ประเพณ�ท�าขึ้ว้ญ่ขึ้�าว้ และเก�ดีเป3นป:ญ่ญ่าท��ไดี�มู่ามู่�ส�ว้นร�ว้มู่กนอำย�างพร�อำมู่เพร�ยงขึ้อำงภาค้�การพฒนา เป3นท1นอำนย��งใหญ่�ขึ้อำงขึ้บว้นการพฒนาตำามู่โค้รงการว้�จัยน�$

From the study of social context and community co-operation, it was found that Ban Non Wat Community had very strong cultural background and the villagers were very enthusiastic about preserving their local culture and taking parts with the university

initiatives. Thus, the university organized Tod Phapa Samakee – a Buddhist merit making ceremony- as an activity to promote and strengthen community co-operation. Hence, it led to revive one the dying local ceremony called Tam Kwan Kao- rice merit making ceremony - after the harvest of the rice crop. NRRU Art and Cultural Center had also learnt from this activity how to integrate the local wisdom, the processes of fund raising, local cultural ceremony. Moreover, the knowledge and experience gained had become the strong foundation of this study project.

บรี�บทชุ�นชุนด้ านวิ�ฒนธำรีรีมการีละเล�นและน�นทนาการีของท องถ��นผ่�านการีแสิ่ด้งพั),นบ านLocal Cultural Folk Dances and Recreation Context

การศ#กษาบร�บทช1มู่ชนการละเล�นและนนทนาการขึ้อำงถ��น ผู้ลขึ้อำงการศ#กษาท�าให�นกว้�จัยสามู่ารถน�าภ�มู่�ป:ญ่ญ่าท�อำงถ��นท��ค้ว้รค้�าแก�การอำน1รกษ' 2

ดี�าน มู่าบ�รณาการเขึ้�าดี�ว้ยกนตำามู่อำงค้'ค้ว้ามู่ร� �ทางนาฏศ�ลปGและดีนตำร�พ/$นเมู่/อำงขึ้อำงมู่หาว้�ทยาลย จัากฐานทรพยากรขึ้อำงพ/$นท��บ�านโนนว้ดี อำ1ดีมู่ไปดี�ว้ยแหล�งแร�ดี�นเกล/อำ พอำถ#งฤดี�แล�ง ก9จัะเก�ดีเกล9ดีเกล/อำในลกษณะขึ้อำงฝั1Bนส�ขึ้าว้ฟ�เป3นดีอำกดีว้งบนหน�าผู้�ว้ดี�น (ส�าเกล/อำ) จั#�งก�อำเก�ดีเป3นภ�มู่�ป:ญ่ญ่าท�อำงถ��นในการตำ�มู่เกล/อำ หร/อำการห1งขึ้��กะทา จันอำอำกมู่าเป3นเกล/อำส�นเธาว้' ซี#�งไดี�รบการถ�ายทอำดีจัากร1 �นส��ร1 �น ร1 �นแล�ว้ร1 �นเล�า บ�งบอำกไดี�ดี�ว้�ายงมู่�ชนร1 �นหลงท��ยงสนใจัและให�ค้ว้ามู่ส�าค้ญ่ส��งเหล�าน�$อำย�� จั#งท�าให�เก�ดีการค้�ดีประดี�ษฐ'เป3น

ท�าร�าขึ้#$นมู่าเป3นช1ดี ร�าห1งขึ้��กะทา ท��จัะน�าเสนอำภ�มู่�ป:ญ่ญ่าล�$าค้�าแห�งค้ว้ามู่“ ”

ภาค้ภ�มู่�ใจัในภ�มู่�ป:ญ่ญ่าท�อำงถ��นขึ้อำงบรรพชน

From the study of local folk dances and recreation, the researcher found that two aspects of local wisdom- the knowledge of local dances and music should be reserved. Therefore, the university research team was assigned to design the local dance to portray the ways of living of Ban Non Wat called Rabum Hung Khee Kata Dance. Since the rich natural resource of Ban Non Wat was rock salt, the villagers earned their living from producing salt from crystallized salt power covering the surface of the ground. From one generation to another, the knowledge of learning how to produce the salt was passed. Thus Rabum Hung Khee Kata Dance was created to show audience the process how the salt was produced by villagers. As a result, they were so proud to present their local wisdom through this dance.

การพฒนาท�าร�าน�$ดี�าเน�นการเค้�ยงค้��ไปกบการเร�ยนร� �ถ#งการท��ช1มู่ชนบ�านโนนว้ดีเป3นเป3นแหล�งมู่โหร� ส.ช/�นอำารมู่ณ' เป3นตำว้อำย�างขึ้อำงการอำน1รกษ'ศ�ลปว้ฒนธรรมู่ทางการแสดีงท��น�ามู่ารอำงรบการแบบท�าร�าการท�าเกล/อำไดี�อำย�างลงตำว้และน�าไปส��การขึ้ยายผู้ลเป3นพลงขึ้อำงการขึ้บเค้ล/�อำนว้�ถ�ช1มู่ชนไดี�อำ�กมู่�ตำ�หน#�ง การน�าเพลงมู่โหร�โค้ราชมู่าประกบกบว้�ถ�ช1มู่ชนในการผู้ล�ตำเกล/อำน�ามู่าส��การพฒนาเป3นท�าร�า จั#งสร�างค้ว้ามู่ภาค้ภ�มู่�ใจัในท�อำงถ��นและท�าให�เพลงมู่โหร�โค้ราชมู่�บทบาทในกระบว้นการจัดีตำ$งศ�นย'การเร�ยนร� �ท�อำงถ��น สมู่ยก�อำนประว้ตำ�ศาสตำร' แหล�งอำารยธรรมู่บ�านโนนว้ดี

The creation of this dance was developed together with the study of local wisdom of Ban Non Wat Musical Group known as Sor Chuen Arom Local Folk Music al Band. This was a fine example of the preservation of local cultural folk dance and thus leading to the villagers’ motivation for the strength of the community by integrating Korat Local music with dance of Rabum

Hung Khee Kata Dance. The local people were so proud of the local dance performance because Korat folk music was part of the process in setting up the Ban Non Wat Prehistoric and Civilization Local Learning Center.

บรี�บทด้ านวิ�สิ่าห้ก�จชุ�มชุนLocal Business Enterprise Context

การศ#กษาบร�บทว้�สาหก�จัช1มู่ชน ศกยภาพเพ/�อำการพฒนาอำย�างย�งย/น ผู้ลขึ้อำงการศ#กษาแสดีงให�เห9นว้�าว้�สาหก�จัช1มู่ชน เป3นรากฐานขึ้อำงค้ว้ามู่ย�งย/นให�กบช1มู่ชน ซี#�งจัะช�ว้ยสนบสน1นกระบว้นการทางเศรษฐก�จั การท�อำงเท��ยว้ การตำลาดี และการประชาสมู่พนธ'ให�กบศ�นย'การเร�ยนร� �ท�อำงถ��นสมู่ย

ก�อำนประว้ตำ�ศาสตำร' แหล�งโบราณค้ดี�บ�านโนนว้ดี การเร�ยนร� �ว้�ธ�การผู้ล�ตำขึ้อำงช1มู่ชนไว้�รอำงรบการพฒนาจั#งเป3นแนว้ทางหน#�งท��มู่หาว้�ทยาลยให�ค้ว้ามู่ส�าค้ญ่ จั#งไดี�พบว้�าช1มู่ชนในตำ�าบลพลสงค้รามู่ มู่�ฐานท1นขึ้อำงกล1�มู่อำาช�พท��จัะรอำบรบการเพ��มู่มู่�ลค้�าทางเศรษฐก�จัค้ว้บค้��ไปกบการพฒนาศ�นย'การเร�ยนร� �ฯ ไดี� โดียมู่�ว้�สาหก�จัในช1มู่ชนท��มู่�ศกยภาพค้ว้รแค้�การพฒนาตำ�อำยอำดี ไดี�แก� อำาช�พการตำ�มู่เกล/อำหร/อำภาษาถ��นท��เร�ยกว้�า ห1งขึ้��กะทา“ ” การทอำเส/�อำจัากว้สดี1พ/$นบ�านประเภทเส/�อำกก รว้มู่ถ#งกล1�มู่อำาหารท�อำงถ��นแปรร�ปจั�าพว้กน�$าพร�ก น�$าอำ�อำย น�$าตำาลสดี และลอำนตำาลสดี ซี#�งเป3นส�นค้�าท��หาไดี�อำย�างมู่ากมู่ายในท�อำงถ��น สามู่ารถน�ามู่าปรบเพ��มู่เสร�มู่แตำ�งให�มู่�ค้ว้ามู่น�าสนใจัมู่ากขึ้#$นไดี� นอำกจัากน�$จั1ดีเดี�นท��ส1ดีขึ้อำงช1มู่ชนพลสงค้รามู่ตำ�อำการพฒนาค้/อำ ค้1ณภาพขึ้อำงค้นในช1มู่ชนท��เป3นค้นขึ้ยนมู่�ศกยภาพส�งในการเร�ยนร� �และพฒนาตำลอำดีจันผู้��น�าค้ว้ามู่ค้�ดีในช1มู่ชนก9มู่�ศกยภาพส�งในการส�งเสร�มู่และผู้ลดีกนให�ช1มู่ชนเก�ดีการพฒนาอำย�างแท�จัร�ง ซี#�งเป3นส��งท��ดี�ตำ�อำการพฒนาช1มู่ชนให�เก�ดีค้ว้ามู่เขึ้�มู่แขึ้9ง และย�งย/นตำ�อำไป

The study on local enterprise potential for sustainable development was conducted by the researcher and it was found that the local enterprise could be strong foundation for supporting local economy, local tourism, marketing and public relation for Prehistoric and Civilization Local Learning Center of Ban Non Wat. Learning about the enterprise production process was one of the university important plans to develop the community. It was found that Pon Songkram Community had a the strong foundation for occupation which could support value-added products together with development of local learning center. One of careers which could be promoted as local business enterprise was process of salt boiling locally known as Hung Khee Kata. Another local business enterprise could be supported was to make mats from local material called Kok- water plants for making mats. The next local business enterprise which could also be developed to be local food products such as Nam Prik Nam Oi- Sugar cane chilly paste , Namtarn

Sod-fresh sugar cane drink, and Lorn-Tarn Sod-young fresh palm meat . All materials for producing these products were locally available in the area. Beside, the outstanding of Pon Songkram Village for sustainable development was that the quality of local people. That is, the potential to learn, and the leadership of the community helped promote the community to the real development, which would enable them to create strong and sustainable community in the future.

อภ�ป็รีายผ่ล Discussion of Results of the Study

บทเร�ยนขึ้อำงการพฒนาท��มู่�ช1มู่ชนท�อำงถ��นเป3นส�ว้นกลางจัะอำย��ท��กระบว้นการส/�อำสารท��เท�าเท�ยมู่กน จัร�งใจัและเป@ดีกว้�าง ให�โอำกาสกบการเร�ยนร� �และการแก�ป:ญ่หาขึ้อำงช1มู่ชนเอำง ค้ณะผู้��ว้�จัยเร��มู่ตำ�นดี�ว้ยการตำ$งค้�าถามู่ท��ท�าทายและอำ�านว้ยค้ว้ามู่สะดีว้กในการท�าให�ท1กภาค้ส�ว้นขึ้อำงช1มู่ชนไดี�มู่�พ/$นท��ขึ้อำงตำนเอำงท��จัะบ�รณาการมู่าเป3นพ/$นท��ขึ้อำงส�ว้นร�ว้มู่เพ/�อำการพฒนาร�ว้มู่กน ผู้ลลพธ'ท��เก�ดีขึ้#$นกลายเป3นผู้ลงานขึ้อำงภาค้�ในช1มู่ชนท��เป3นค้ว้ามู่ภาค้ภ�มู่�ใจั เก�ดีค้ว้ามู่หว้งแหน ค้ว้ามู่รบผู้�ดีชอำบและการท�าให�ดี�ขึ้#$นมู่ากกว้�าการเป3นผู้��ร บในกระแสการพฒนาท��ผู้�านมู่า

Lesson learnt from successful development with the community as the center for the development depending upon equality of the bilateral communication, sincerity and being open-minded. Thus it provided an opportunity of learning and solving the community problems. The researcher team started by asking questions which challenged the community and as well facilitated all convenience and support so that all sectors has got ground for the integration of the co-operative community development. Results from the co-operation became pride for the community which led to sense of ownership of the community. It was better than just being recipients of the past development.