การวิเคราะห ์และปร ับปรุงดิน ... · 2019. 7. 26. · เอกสารประกอบการอบรม “การวิเคราะห

เอกสารประกอบการอบรม

“การวเคราะหและปรบปรงดนเพอเพมผลผลตทางการเกษตร”

24 กมภาพนธ 2559 ณ วดศรบญเรอน บานศรบญเรอน ต.พระกลางทง อ.ธาตพนม จ.นครพนม

จดโดย ฝายชมชนและผดอยโอกาสสานกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต (สวทช.)

เอกสารประกอบการอบรม “การตรวจวเคราะหและปรบปรงดนเพอเพมผลผลตทางการเกษตร” | 24 ก.พ. 59 หนา 1

การอบรมเชงปฏบตการ หลกสตร “การตรวจวเคราะหและปรบปรงดน การควบคมโรคพช และการเกบเมลดพนธพชพนบาน

เพอเพมผลผลตทางการเกษตรและลดตนทนการผลต” ระหวางวนท 24 - 25 กมภาพนธ 2559

ณ วดศรบญเรอง ต.พระกลางทง อ.ธาตพนม จ.นครพนม

หลกการและเหตผล เกษตรกรรมเปนรากฐานของมนษยชาตททาใหมนษยกนดอยดมาตงแตอดต แตการทาเกษตรในปจจบนนนมก

ขนอยกบปจจยการผลตซงมราคาสงขนเรอยๆ ในขณะทผลผลตทไดยงมราคาไมแนนอน เกษตรกรควรวางแผนการผลตอยาง

มประสทธภาพและตองใชวธการผลตทลดตนทนใหมากทสด ในขณะเดยวกนตองรกษาคณภาพของผลผลตดวย ดงนนการลด

การใชปยเคมลงบางสวนรวมกบการบารงดนและใชปจจยการผลตทเกษตรกรผลตขนเองจากวสดเหลอใชภายในแปลงนาจะ

เปนแนวทางปฏบตทด และถาเปนไปไดการไมใชสารเคมในการผลตพชและเลยงสตวสงผลดทสดกบสภาพแวดลอม เกษตรกร

ผผลตเอง และผบรโภค

ปจจบนการทาเกษตรสวนใหญจะมตนทนในการผลตสงมาก เนองจากชาวบานตองซอปยและเมลดพนธจากตลาด

รวมทงเกษตรกรยงขาดความรความเขาใจในเรองของการปรบปรงดนเพอการเกษตรอยางถกตอง ดงนนคณภาพของดนทผาน

การทาเกษตรมานานจงเสอมสภาพลง สงผลตอผลผลตทางการเกษตรทงดานคณภาพและปรมาณ เชน ผลผลตมขนาดทไมได

มาตรฐาน ปรมาณผลผลตลดลง พชผลทางการเกษตรออนแอไมทนตอสภาพแวดลอมและงายตอการเกดโรค เปนตน จาก

ปญหาดงกลาวทาใหตนทนคาใชจายในการทาเกษตรเพมขนแตผลผลตทไดลดลงหรอเทาเดม ซงทาใหเกษตรกรไทยมรายไดไม

เพยงพอตอการดารงชวต หรอเปนหนสน และบางสวนเลกทาการเกษตรไปในทสด

ดงนน การตรวจวเคราะหและปรบปรงดน การควบคมโรคพช และการเกบเมลดพนธพชพนบานเพอเพมผลผลตทาง

การเกษตรและลดตนทนการผลตจงเปนสงสาคญมาก หากตองการเพมผลผลตทงในดานของคณภาพและปรมาณ ปจจบนวธ

ปรบปรงดนโดยทวไปของเกษตรกรคอการใสปยแตยงขาดความรเรองของการตรวจวเคราะหปรมาณธาตอาหารในดน สงผล

ใหเมอใสปยไปเรอยๆ ปรมาณธาตอาหารในดนบางตวจะสงเกนความตองการของพชและทาใหผลผลตลดลงในทสด

นอกจากนพบวาเกษตรกรยงขาดองคความรเรองการควบคมโรคพช และการเกบเมลดพนธพชพนบานอกดวย

ศนยประสานงานกระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลยประจาภมภาค ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (ศวภ.2) จงได

รวมกบ สานกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต (สวทช.) โดยฝายชมชนและผดอยโอกาส จดอบรมเชง

ปฏบตการ หลกสตร “การตรวจวเคราะหและปรบปรงดน การควบคมโรคพช และการเกบเมลดพนธพชพนบานเพอเพมผลผลตทางการเกษตรและลดตนทนการผลต” ขนเพอเผยแพรองคความรดานวทยาศาสตรเรองการตรวจวเคราะหและ

ปรบปรงดน การควบคมโรค และการเกบเมลดพนธพนบานสาหรบเกษตรกร เพอนาองคความรดงกลาวไปใชประโยชนเพอ

เพมผลผลตทางการเกษตรในพนทของตนเอง นอกจากนยงเปนการพฒนาคณภาพชวตใหแกเกษตรกรอกทางหนงดวย


วตถประสงค 1. เพอถายทอดและเผยแพรความรดานการตรวจวเคราะหและปรบปรงดน การควบคมโรค และการเกบเมลด

พนธพนบาน สาหรบเกษตรกร

2. เพอสงเสรมใหเกษตรกรนาความรทไดไปใชประโยชนภายในครวเรอน เพอเพมผลผลตทางการเกษตรและลด

ตนทนในการผลต

3. เพอใหเกษตรกรสามารถผลตอาหารทปลอดภยไวบรโภคในครอบครว และสนบสนนใหมการเกษตรกรรมแบบ

เกษตรอนทรย

กลมเปาหมาย จานวน 50 คน ประกอบดวย

1. เกษตรกรกลมเปาหมายโครงการเพมประสทธภาพการผลตสนคาเกษตรจงหวดนครพนม กจกรรมสงเสรมการ

ผลตพชปลอดภยสวถเกษตรอนทรยเกษตรกรใน 4 พนท ไดแก

1) กลมเกษตรกร ตาบลบานแกง อาเภอนาแก จงหวดนครพนม

2) กลมเกษตรกร ตาบลนาราชควาย อาเภอเมองนครพนม จงหวดนครพนม

3) กลมเกษตรกร ตาบลดงขวาง อาเภอเมองนครพนม จงหวดนครพนม

4) กลมเกษตรกร ตาบลพระกลางทง อาเภอธาตพนม จงหวดนครพนม

2. ขาราชการและเจาหนาทหนวยงานทเกยวของในจงหวดนครพนม

3. ขาราชการและเจาหน าท ศวภ.2

4. เจาหนาทคลนกเทคโนโลย มหาวทยาลยนครพนม 5. อาจารย/นกศกษา มหาวทยาลยนครพนม 6. ผสนใจทวไป

รปแบบกจกรรม 1. บรรยายและแลกเปลยนเรยนร 2. สาธตและปฏบตการ


กาหนดอบรมเชงปฏบตการ หลกสตร “การตรวจวเคราะหและปรบปรงดน การควบคมโรคพช และการเกบเมลดพนธพชพนบาน

เพอเพมผลผลตทางการเกษตรและลดตนทนการผลต” ระหวางวนท 24 - 25 กมภาพนธ 2559 ณ วดศรบญเรอง ต.พระกลางทง อ.ธาตพนม จ.นครพนม

24 กมภาพนธ 2559 08.30-09.00 น. ลงทะเบยน

09.00-10.00 น. บรรยายเรอง “ความรเบองตนเกยวกบดนสาหรบเกษตรกร และคณสมบตของดนกบการเพม

ผลผลตทางการเกษตร”

โดย นายวรเทพ ศภวาสน นกวชาการ ฝายชมชนและผดอยโอกาส สวทช.

10.00-10.15 น. พกรบประทานอาหารวาง

10.15-12.00 น. บรรยายและปฏบตการเรอง “การเกบตวอยางดนและการตรวจวดคา PH ในดน”

โดย นายวรเทพ ศภวาสน นกวชาการ ฝายชมชนและผดอยโอกาส สวทช. และคณะ

12.00-13.00 น. รบประทานอาหารกลางวน

13.00-15.00 น. บรรยายและปฏบตการเรอง “การตรวจวเคราะหธาตอาหารหลกในดน”

โดย นายวรเทพ ศภวาสน นกวชาการ ฝายชมชนและผดอยโอกาส สวทช. และคณะ


15.15-15.30 น. สรปและซกถาม

25 กมภาพนธ 2559 08.30-09.00 น. ลงทะเบยน

09.00-10.30 น. บรรยายและปฏบตการเรอง “การตรวจและวนจฉยโรคพชทเกดจากเชอรา แบคทเรย ไวรสและ

แมลงศตรพช”

โดย คณธาน กมไชยง เกษตรกรเครอขายดนแปง จ.สกลนคร


10.45-12.00 น. บรรยายเรอง “การควบคมโรคพชทเกดจากเชอรา แบคทเรย ไวรสและแมลงศตรพช”


12.00-13.00 น. รบประทานอาหารกลางวน

13.00-15.00 น. บรรยายเรอง “การเกบเมลดพนธผกพนบาน”



15.15-15.30 น. สรปและซกถาม

หมายเหต: กาหนดการอาจเปลยนแปลงตามความเหมาะสม


เกษตรอนทรย รจก "เกษตรอนทรย"

การทาเกษตรอนทรย (Organic Farming) คอ การทาการเกษตรทไมใชยาฆาแมลง ปยเคม และม

กระบวนการททาใหดนมความอดมสมบรณมากขน ชวยฟนฟคณภาพของสภาพแวดลอมและระบบนเวศของธรรมชาต

สหพนธเกษตรอนทรยนานาชาต (International Federation of Organic Agriculture Movements:

IFOAM) ไดใหคาจดความของเกษตรอนทรยไววา "เปนระบบการผลตอาหารและเสนใยดวยความยงยนทาง

สงแวดลอม สงคมและเศรษฐกจ โดยเนนทการปรบปรงบารงดน การเคารพตอศกยภาพทางธรรมชาตของพช สตว

และนเวศการเกษตร เกษตรอนทรยจงลดการใชปจจยการผลตจากภายนอก และหลกเลยงการใชสารเคมสงเคราะห

เชน ปย สารกาจดศตรพชและเวชภณฑสาหรบสตว แตในขณะเดยวกนกพยายามประยกตใชธรรมชาตในการเพม

ผลผลตและพฒนาความตานทานตอโรคของพชและสตวเลยง"



ทมา: กลมงานสงเสรมและพฒนาเกษตรอนทรย

ทมา: สวนสงเสรมและบรการพฒนาคณภาพสนคา สานกพฒนาคณภาพสนคาเกษตร กรมสงเสรมการเกษตร

ประเภท ปจจยการผลต

ความปลอดภยตอผบรโภค

ไมเปนพษตอสงแวดลอม

ความหลากหลายทางชวภาพ

มาตรฐานการตรวจสอบ

รบรอง พนธ ปยเคม ยาฆาแมลง

ยาปองกนศตรพช

ฮ อ ร โ ม นสงเคราะห

เกษตรอนทรย หาม

GMOs

เกษตร

อนทรย

ผกไรสารพษ

ไมระบ

วาหาม

GMOs ไมระบ ไมระบ ไมระบ

ตามระบบ

GAP

ผ ก ป ล อ ด ภ ย จ า ก

สารพษ

ไมระบ

วาหาม



GAP

ผกอนามย

ไมระบ

วาหาม



GAP

ตารางเปรยบเทยบความแตกตางของผกประเภทตางๆ


กาเนดของเกษตรอนทรย เกษตรอนทรยเกดมาพรอมกบววฒนาการมนษยชาตตงแตสมยเรมแรกทมนษยรจกวธการเพาะปลกพชและ

เลยงสตวเมอประมาณ 10,000 ปมาแลว โดยอาศยหลกการพงพงธรรมชาตและหมนเวยนการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตใหเกดประโยชนสงสด แตเกษตรอนทรยสมยใหมไดอาศยหลกวทยาศาสตรเขามาชวย โดยเรมตน

ครงแรกในทวปยโรปเมอป พ.ศ. 2479 โดย เซอรอลเบรต โฮเวรด

ทาไมตองทาเกษตรอนทรย

การใชทรพยากรดนโดยไมคานงผลเสยของปยเคมสงเคราะหกอใหเกดความไมสมดลในแรธาตและกายภาพ

ของดน ทาใหสงมชวตทมประโยชนในดนสญหายและไรสมรรถภาพ ความไมสมดลนเปนอนตรายอยางยง กระบวนการนเมอเกดขนแลวจะกอใหเกดความเสยหายอยางตอเนอง ผนดนทสญเสยความสามารถในการดดซบแร

ธาต ทาใหผลตผลมแรธาต วตามน และพลงชวตตา เปนผลทาใหเกดการขาดแคลนธาตอาหารรองของพช พชจะ

ออนแอขาดภมตานทานโรคและทาใหการคกคามของแมลงเชอโรคเกดขนไดงาย จงจะนาไปสการใชสารเคมสงเคราะห

กาจดวชพช ขอบกพรองเชนนกอใหเกดวกฤตในหวงโซอาหาร ระบบการเกษตร และกอใหเกดปญหาทางสขภาพและ

สงแวดลอมอยางยงในโลกปจจบน

จากรายงานการสารวจขององคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาต เมอป พ.ศ. 2543 พบวา

ประเทศไทยมเนอททาการเกษตรเปนอนดบท 48 ของโลก แตใชยาฆาแมลงเปนอนดบ 5 ของโลก ใชยาฆาหญาและ

ฮอรโมนเปนอนดบ 4 ของโลก ประเทศไทยนาเขาสารเคมสงเคราะหทางการเกษตรเปนเงน 30,000 ลานบาทตอป

เกษตรกรตองมปจจยการผลตทเปนสารเคมสงเคราะหในการเพาะปลก ทาใหเกดการลงทนสงและเพมขนอยาง

ตอเนอง ขณะทราคาผลผลตในรอบ 20 ปไมไดสงขนตามสดสวนของตนทนทสงขน มผลใหเกษตรกรขาดทน มหนสน

ดงนนการทาเกษตรอนทรยจงกลายเปนหนทางของการแกปญหาเหลานนได

การเกษตรสมยใหมกอใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอม ดงน

1. ความอดมสมบรณลดลง 2. ตองใชปยเคมในปรมาณทเพมขนทกปจงจะไดรบผลผลตเทาเดม

3. เกดปญหาโรคและแมลงระบาดทาใหเกดความยงยากในการปองกนและกาจด

4. แมนาและทะเลสาบปนเปอนดวยสารเคมและความเสอมโทรมของดน

5. พบสารเคมปนเปอนในผลผลตเกนปรมาณทกาหนด ทาใหเกดพษภยตอผบรโภค

6. สภาพแวดลอมถกทาลายเสยหายจนยากทจะเยยวยาใหกลบคนมาดงเดม

นอกจากนนการเลยงสตวแบบอตสาหกรรมซงเปนการเลยงสตวจานวนมากในพนทจากด ทาใหเกดโรค

ระบาดไดงาย จงตองใชยาปฏชวนะจานวนมาก ทาใหตกคางในเนอสตวแบบอตสาหกรรม ไมเพยงเปนการทรมานสตว

แตอาจเปนภยคกความตอความอยรอดของมนษยดวย


หลกพนฐานของการทาเกษตรอนทรย 1. หามใชสารเคมสงเคราะหทางการเกษตรทกชนดไมวาจะเปนปยเคม ยาฆาหญา ยาปองกนกาจดศตรพช และ

ฮอรโมน 2. เนนการปรบปรงบารงดนดวยอนทรยวตถ เชน ปยคอก ปยหมก ปยพชสด ตลอดจนการปลกพชหมนเวยน

เพอใหพชแขงแรงมความตานทานตอโรคแมลง

3. รกษาความสมดลของธาตอาหารภายในฟารม โดยใชทรพยากรในทองถนมาหมนเวยนใหเกดประโยชนสงสด

4. ปองกนมใหมการปนเปอนของสารเคมจากนอกฟารม ทงจากดน นา และอากาศ โดยจดสรางแนวกนชนดวย

การขดค หรอปลกพชยนตน และพชลมลก

5. ใชพนธพชหรอสตวทมความตานทานและมความหลากหลาย หามใชพนธพชสตวทไดจากการตดตอทาง

พนธกรรม

6. การกาจดวชพช ใชการเตรยมดนทด และใชแรงงานคนหรอเครองมอกลแทนการใชสารเคมกาจดวชพช

7. การปองกนกาจดวชพช ใชสมนไพรกาจดศตรพชแทนการใชยาเคมกาจดศตรพช

8. ใชฮอรโมนทไดจากธรรมชาต เชน จากนาสกดชวภาพแทนการใชฮอรโมนสงเคราะห

9. รกษาความหลากหลายทางชวภาพ โดยการรกษาไวซงพนธพชหรอสตว สงมชวตทกชนดทมอยในทองถน

ตลอดจนปลกหรอเพาะเลยงขนมาใหม

10. การปฏบตหลงการเกบเกยวและการแปรรป ใหใชวธธรรมชาตและประหยดพลงงาน

11. ใหความเคารพสทธมนษยและสตว

12. ตองเกบบนทกขอมลไวอยางนอย 3 ป เพอรอการตรวจสอบ

ธาตอาหารพชกบเกษตรอนทรย การผลตอาหารพชใหไดทงปรมาณและคณภาพท

ตองการ จะตองประกอบดวยปจจยการผลตหลายประการ

ธาตอาหารพชหรอปยเปนหนงปจจยทสาคญ วสดทใหอาหารพชไดมาจากหลายๆ ทาง เชน จากวสดธรรมชาต (หน

ฟอสเฟต ปนโดโลไมท แรยบซม ฯลฯ) จากมลสตวตางๆ ท

เรยกกนวา ปยคอก จากการปลกพชตนฤดแลวไถหรอสบกลบ

เปนปยพชสด ซงสวนใหญเปนพชตระกลถว จากวสดทเหลอ

ใชในโรงงานอตสาหกรรม เชน โรงงานผงชรส จากซากพช

ตางๆ เชน การใชตน/ใบมนสาปะหลงสบกลบลงดนหลงการ

เกบเ กยว จากปย ชวภาพหรอการใช วสดทมจลนทร ย

ประสทธภาพสง จากการใชปยอนทรยหรอปยเคมสตรตางๆ

ทมขายตามตลาดทวไป

การใหธาตอาหารพชเพอยกระดบผลผลตทงในดาน

ปรมาณและคณภาพทตองการ ประการแรกตองทราบวาดน

นนขาดธาตอาหารพช หรอมธาตอาหารไมพอเพยงตอการใหผลผลตสง ดงนนการใชธาตอาหารพชในรปปยหรอวสด


ใดๆ ทคดวาพอเพยงและใหประโยชนสงสดตอพชตามวตถประสงคทตองการ นนคอจาเปนตองคานงถงลกษณะหรอ

สภาวะของความอดมสมบรณของดน สภาวะแวดลอมทเหมาะสมและความสะดวกในการใชตลอดจนผลตอบแทนท

ไดรบ

ปยเคม หมายถง ปยทไดจากอนนทรยหรออนทรยสงเคราะห แบงเปนกลมหรอประเภทตามความตองการ

ของธาตอาหารพช เชน ปยเชงเดยวทใหธาตอาหารไนโตรเจน เชน ยเรย ปยเชงผสม ทใหธาตอาหารหลก เชน NPK

เปนตน

ปยอนทรย หมายถง ปยทไดจากการยอยสลายอนทรยวตถทางชวเคมโดยจลนทรยกลมใชออกซเจน

(Aerobic Microorganisms) จนเปนประโยชนตอพช ปยอนทรยเปนปยทาจากวสดอนทรย มธาตอาหารทเปน

ประโยชนสาหรบการเจรญเตบโตของพช ผลตจากการบมหมกสารอนทรย ของเสยทไดจากมลวว มลไก ซากตนไม

ใบไม มลคางคาว และแรธาตตางๆ

ปยเคม ปยอนทรย ขอด 1. มปรมาณธาตอาหารพชตอนาหนกปยสง ใช

ปรมาณเลกนอยกเพยงพอ

2. ปลดปลอยธาตอาหารใหแกพชไดเรว

3. ราคาตอนาหนกของธาตอาหารพชมราคาตา

สะดวกตอการขนสงและเกบรกษา

4. หาซองาย เพราะเปนผลตผลทผลตไดจาก

โรงงาน

1. ชวยปรบปรงโครงสรางของดนใหดขน ทาให

ดนมคณสมบตทางฟสกสด เชน มความโปรงรวน

ซย มความสามารถในการอมนาและธาตอาหาร

พชไดด

2. สามารถอยในดนไดนานและคอยๆ ปลดปลอย

ธาตอาหารอยางชาๆ

3. สงเสรมใหจลนทรยทเปนประโยชนตอการ

บารงดนสามารถทางานไดอยางมประสทธภาพ

มากขน

ขอดอย 1. ไมมคณสมบตในการปรบปรงคณสมบตทาง

ฟสกสของดน คอ ไมชวยทาใหดนโปรง

2. ปยเคมบางชนด เชน ปยแอมโมเนย ถาใชใน

ปรมาณมากและตดตอกนเปนเวลานานจะทาให

ดนเปนกรดมากขน

3. ปยเคมทกชนดมความเคม ถาใสมากหรอใสตดโคนตนพชจะเปนอนตรายตอตนพชและการ

งอกของเมลด

4. ผใชปยเคมจะตองมความรความเขาใจเรองปย

จงจะใชอยางไดผลตอบแทนคมคา

1. มปรมาณธาตอาหารพชตอนาหนกปยตา ตอง

ใชปรมาณมาก

2. ใชเวลานานในการปลดปลอยธาตอาหารทเปน

ประโยชนใหแกพช

3. ราคาตอนาหนกของธาตอาหารพชมราคาสง

4. มจานวนจากด ไมสามารถหาซอในปรมาณมากๆ ได


ดน

หวใจทสาคญทสดของเกษตรอนทรย คอ การจดการดนใหมความอดมสมบรณและสมดล ทงนเพราะเกษตร

อนทรยถอวา “ถาดนด พชยอมแขงแรงและสมบรณ”

ดนเปนทรพยากรธรรมชาตทเกดขนโดยกระบวนการทางธรรมชาต ทาใหสมบตของดนมความหลากหลาย

แตกตางกนตามปจจยการกาเนดดน ซงไดนามาใชในการจาแนกดนออกเปนชดดนตางๆ เมอมการจดการดนเพอการ

เพาะปลกในลกษณะทแตกตางกนกอาจทาใหสมบตของดนบางประการมการแปรปรวนไดงาย ไดแก สมบตทางเคมของดน ปรมาณอนทรยวตถและปรมาณธาตอาหารพชลดลง สมบตทางกายภาพเกดการแนนทบของดน ทาใหมผลตอ

การเจรญเตบโตของพช

ความหมายของดน

นกวทยาศาสตรทางดนไดใหความหมายวา “ดน” คอ วสดธรรมชาตทเกดขนจากการผพงสลายตวของหน

และแร ตลอดจนการสลายตวของซากพชและสตว ผสมคลกเคลากน โดยไดรบอทธพลจากสภาพแวดลอม เชน สภาพภมอากาศ สภาพพนทและระยะเวลาในการพฒนาแตกตางกน เกดเปนดนหลากหลายชนด ปกคลมพนผวโลกอยเปน

ชนบางๆ ทยดเหนยวและเจรญเตบโตของพช รวมถงเปนแหลงนาและอาหารของสงมชวตอนๆ ทอาศยอยในดนและ

บนดน


หนาทขององคประกอบของดน องคประกอบของดนแตละสวนจะมหนาทและความสาคญตอการเจรญเตบโตของพชและสงมชวตในดน

แตกตางกนดงน

อนนทรยวตถ 1) เปนแหลงกาเนดของธาตอาหารพชและจลนทรยในดน

2) เปนสวนทควบคมความหยาบละเอยดของดน

3) สวนประกอบทเปนดนเหนยวมบทบาทมากในการควบคมปฏกรยาทางเคมหลายชนดในดน

อนทรยวตถ

1) เปนแหลงกาเนดธาตอาหารของพชและจลนทรยในดน

2) เปนตวควบคมคณสมบตทางกายภาพของดน เชน โครงสรางของดน ความรวนซย การอมนาของดน

3) เปนแหลงทใหพลงงานแกจลนทรยดนเพอการเจรญเตบโต


นา

1) ชวยละลายธาตอาหารตางๆ ในดน

2) ชวยลาเลยงธาตอาหารในดนและพช

3) ชวยควบคมอณหภมในดน

อากาศ

1) ใหออกซเจนแกรากพชเพอการหายใจ

2) ใหคารบอนไดออกไซดซงเมอรวมกบนาจะไดกรดคารบอนคทมความสาคญในกระบวนการทางเคมตางๆ

ในดน

3) ใหไนโตรเจนแกจลนทรยบางชนด ซงสามารถเปลยนไนโตรเจนจากรปกาซเปนสารประกอบอนทรยได

ตารางแสดงอนทรยวตถและฮวมสในดน

ประเภทอนทรยวตถ

แหลงทมา หนาท

ทางกายภาพ ทางเคม ทางชวภาพ อนทรยวตถ เศษซากพชและสตว ทาใหดนโปรง

อากาศไหลเวยนด

ระบายนาด และ

เกบความชน

ใหธาตอาหารท

ละลายนาได

โดยเฉพาะปยคอก

เปนอาหารสาหรบ

จลนทรยทยอย

อนทรยวตถ แตถาม

คารบอนมากไปอาจ

กระตนจลนทรยบางชนด

ใหขยายตวมาก และแยง

ธาตอาหารจากพช

ฮวมสทวไป การสลายตวของ


พฒนาโครงสรางดน

และปรบปรงดนให

เกบนาไดดและจบ

ตวเปนกอน

ปลอยธาตอาหารให

พช เกบธาตอาหาร

สวนเกนไวในรปท

พชสามารถนาไปใช

ไดทนท และ

ปองกนการสญเสย

ธาตอาหาร

เปนอาหารสาหรบ

จลนทรยทยอย

อนทรยวตถ ปลอยวตามน

ฮอรโมน สารปฏชวนะ

และสารเสรมชวนะอนๆ

ใหพช

ฮวมสเสถยร การสลายตวของ

ฮวมสทวไปและ


พฒนาโครงสรางดน

และปรบปรงดนให

เกบนาไดดและจบ

ตวเปนกอน

เกบธาตอาหาร

ระยะยาวใหกบพช

และชวยดดซบ

สารพษในดนเอาไว

เปนทอยอาศยของ

สงมชวตทเปนประโยชนใน

ดน

ทมา: Gershuny and Smillie (1995)

ฮวมส (humus) คอ อนทรยวตถทมโครงสรางสลบซบซอนโดยสลายตวปะปนอยในดนทาใหดนมความอดม

สมบรณ เกดจากการยอยสลายของซากพช ซากสตว โดยกจกรรมของจลนทรยซงสงเคราะหไดสารประกอบอนทรย


จาพวกกรดอะมโน โปรตน และอโรมาตก และจะเกดการรวมตวของสารประกอบอนทรยหลงจากทจลนทรยตายลง

และทบถมกนเปนเวลานานกลายเปนฮวมสในดน ฮวมสเปนสงทสาคญทสดในการฟนฟดนในระบบเกษตรอนทรย

สงมชวตในดนเปนตวสาคญของการฟนฟบารงดน โดยเฉพาะอยางยงจลนทรยตางๆ ทชวยทาหนาทในการ

ยอยสลายอนทรยวตถ

ตารางแสดงสงมชวตในดน สงมชวต จานวน อาหาร บทบาทในนเวศดน

จลนทรย 120–1,200 ลาน ตอดน

1 กรม

อนทรยวตถ ธาตอาหารใน

ดน

ยอยสลายอนทรยวตถ ตรงไนโตรเจน

และ ปลดปลอยฟอสเฟตจากดน

แมลง 1,000-100,000 ตว ในดน 1ตารางเมตร

พ ช แ ล ะส ต ว ข น าด เ ล ก

แมลง รากพช ซากพช และ


พรวนดนและผสมดน เมอตายกจะ

เปนอนทรยวตถ แตอาจเปนศตรพช

ดวย

ไสเดอน 30-300 ตว ในดน 1

ตารางเมตร อนทรยวตถ

พรวนดนและผสมดน มลมธาตอาหาร

มาก

สตวเลยงลกดวยนม ไมแนนอน ไสเดอน แมลง พรวนดน เพมอนทรยวตถ

รากพช 18–1,000 กโลกรม/ไร จากการส ง เคราะหแสง

และธาตอาหาร

เกบกกนา หมนเวยนธาตอาหารจาก

ดนลกชนลาง และซากพชเปน


ทมา: Gershuny and Smillie (1995)


หนาตดดน

ลกษณะและสมบตทสาคญๆ ของดน ดนมลกษณะและสมบตมากมายหลายอยาง แตลกษณะและสมบตทสาคญทควรรและทาความเขาใจ และไม

ตองอาศยเครองมอทยงยากในการตรวจสอบ เพอนาไปใช ไดแก ความลกของดน สของดน เนอดน โครงสรางของดน

ความลกของดน ความลกของดนในทางการเกษตร แบงความลกของดนออกเปน 5 ชน โดยยดเอาความลกทวดจากผวดนถง

ชนทขดขวางการเจรญเตบโต หรอการชอนไชของรากพช ชนทขดขวางไดแก ชนพนพน ชนดาน ชนศลาแลง ชนกรวด

หน หรอลกรงทหนาแนนมากๆ ซงความลกของดนทง 5 ชนสามารถสรปเปนตารางได ดงน

ลาดบ ระยะทพบชนขดขวาง (จากผวดน) ความลก

1 ภายในความลก 25 ซม. ดนตนมาก

2 ระหวางความลก 25-50 ซม. ดนตน

3 ระหวางความลก 50-100 ซม. ดนลกปานกลาง

4 ระหวางความลก 100-150 ซม. ดนลก

5 ลกกวา 150 ซม. ดนลกมาก

ความลกของดนมผลตอการเลอกชนดพชทปลก การยดเกาะของรากและการทรงตวของพช ปรมาณความชนและธาตอาหารในดน อณหภมดน


สของดน สของดนมมากมายหลายส เชน สแดง นาตาล เหลอง ดา หรอสเทา รวมถงจดประสตางๆ ซงเปนสมบตของ

ดนทสามารถมองเหนไดชดเจนกวาสมบตอนๆ โดยทสของดนขนอยกบชนดของแรทเปนองคประกอบ สภาพแวดลอมการเกดดน ระยะเวลาการพฒนา หรอวสดอนๆทมอยในดน จากสของดนทแตกตางกนทาใหสามารถประเมนสมบต

บางอยางของดนทเกยวของได เชน การระบายนาของดน อนทรยวตถในดน ระดบความอดมสมบรณของดน ไดดงน

ดนสดา สนาตาลเขมหรอสคลา สวนใหญเปนดนทมความอดมสมบรณสง เนองจากมการคลกเคลาอวยอนทรยวตถมาก แตบางกรณสคลา

ของดนอาจเกดจากสาเหตอนไดเชนกน เชน ดนทพฒนามาจากวตตนกาเนดดนทผพงสลายตวมาจากหนแรหวกทมส

เขม หรอดนทมแรแมงกานสสงกจะใหดนทมสเขมไดเชนกน

ดนสเหลองหรอสแดง สานมากสเกดจากออกไซดของเหลกและลมเนยม หรอดนทมพฒนาการสง ผานกระบวนการผพงสลายตว

และซมชะมานาน ดนสนสวนใหญระบายนาไดด แตมกมความอดมสมบรณตา

ดนสขาวหรอเทาออน อาจจะแสดงวาเกดมาจากวตถตนกาเนดดนทสลายตวมาจากกนทมแรสจางเปนองคประกอบ หรอเกดจาก

การดนทผานกระบวนการชะลางรนแรงจนธาตอาหารถกซมชะออกไปจนหมด หรอเกดจากมการสะสมของปน ยปซม

หรอเกลอชนดตางๆในหนาตดดนมากได สวนใหญดนเหลานมกมความอดมสมบรณตา

ดนสเทาหรอสนาเงน สวนใหญเกดจากดนทอยในสภาวะทมนาแชขงเปนเวลานาน ซงการระบายนาและถายเทอากาศไมด ทาใหเกดสารประกอบของเหลกทมสเทาหรอนาเงน แตถาดนอยในสภาวะนาแชขงสลบกบแหง ดนจะมจดประสเหลองหรอ

สแดงบนพนเทา

เนอดน เนอดน เปนสมบตของดนทบอกถงความหยาบหรอละเอยดของดน ซงสงผลตอการดดซบนา การยดธาตอาหาร และปฏกรยาตางๆ ทเกดขนในดน เนอดนเปนผลมาจากการรวมตวกนของชนสวนเลกๆ ทเรยกวา “อนภาค

ดน” ซงสามารถแบงออกเปน 3 กลม ตามขนาด ไดดงน

อนภาคดน ขนาดเสนผานศนยกลาง (มลลเมตร)

อนภาคขนาดทราย (Sand) 2.0 – 0.05

อนภาคขนาดทรายแปง (Silt) 0.05 – 0.002

อนภาคขนาดดนเหนยว (Clay) เลกกวา 0.002


หากใชเนอดนในการแบงดน จะสามารถแบงออกไดเปน 3 กลม ดงน

กลมดนทราย คอ เนอดนทมอนภาคทรายเปนสวนประกอบมากกวารอยละ 85 หากสมผสดนทแหงจะรสก

สากมอ เมอกาดนแหงไวในองมอเมอคลายออกดนจะแตกออกจากกนไดงาย และหากดนชนจะสามารถกาทาเปนกอน

หลวมๆได แตจะแตกออกจากนทนทเมอสมผส ดนทรายเปนดนทมการระบายนาและอากาศไดดมาก แต

ความสามารถใน การอมนาตา และมความอดมสมบรณตา เนอดนในกลมน ไดแก ดนทราย และดนทรายปนรวน

กลมดนรวน คอ เนอดนทประกอบไปดวยอนภาคทราย ทรายแปงและดนเหนยวในปรมาณใกลเคยงกน เนอ

ดนคอนขางละเอยดนมมอ เมอกาดนในแนนในฝามอแลวคลายออก ดนจะจบตวเปนกอนไมแตกออกจากกน ดนรวน

มการระบายนาและถายเทอาอาศด และมกมความอดมสมบรณด จงเหมาะแกการปลกพช เนอดนในกลมน ไดแก ดน

รวน ดนรวนปนทราย ดนรวนปนทรายแปง ดนรวนปนดนเหนยว ดนรวนเหนยวปนทราย ดนรวนเหนยวปนทรายแปง

ดนทรายแปง

กลมดนเหนยว คอ เนอดนทประกอบดวยอนภาคดนเหนยวตงแตรอยละ 40 ขนไป เปนดนเนอละเอยด เมอแหงจะเกาะตวเปนกอนแขง สามารถปนเปนกอนหรอคลงเปนเสนยาวไดเมอเปยก ลกษณะเหนยวดนมอ มทงระบาย

นาและอากาศดและไมด สามารถอมนา ดดซบและแลกเปลยนธาตอาหารพชไดด เนอดนในกลมน ไดแก ดนเหนยว

ดนเหนยวปนทราย ดนเหนยว

ดนทราย ดนรวน ดนเหนยว


สงมชวตในระบบนเวศ

การอนรกษสตวแมลงทมประโยชนและสงมชวตตางๆ ในระบบนเวศ หากเราสงเกตจะพบวาในไรนาของ

เราจะมแมลงอาศยอยหลากหลายชนด หลายคนมกคดวาแมลงเหลานนเปนแมลงศตรพช แตทจรงแลวทกชนดไมใช

ศตรพช แมลงบางชนดมประโยชนตอพชทงยงทาลายแมลงศตรพช แมลงศตรธรรมชาตมากมายทคอยควบคมประชากรของแมลงใหอยในสมดล ศตรธรรมชาตของแมลงไดแก ภยพบตทางธรรมชาต สภาพแวดลอมตางๆ ท

เปลยนแปลงไป เชน การตดไมทาลายปา การเผาไรเลอยลอย การไถพรวน การตากหนาดน การปลกสรางตกสงๆ

เปนจานวนมาก การทาอตสาหกรรมเหมองแร หรอแมลงดวยกนเองกเปนศตรดวยเชนกน

แมลงหลายชนดทกนหรออยภายในหรอภายนอกตวของแมลงชนดอน แมลงเหลานเรยกวา ตวหา-ตวเบยน

ซงปกตแลวจะมอยจานวนมากพอทจะควบคมจานวนประชากรของแมลงชนดหนงๆ ใหอยในสมดลคอ ไมทาใหเกด

การสญเสยทางเศรษฐกจ แตปจจบนมนษยไดทาลายแมลงทเปนประโยชนไปมาก ทงการทาลายโดยตรงและการ

รบกวนสภาพแวดลอมทอย ซงกระทบตอวงจรชวตจนทาใหแมลงตวหา-ตวเบยนลดลงเรอยๆ จนไมเพยงพอทจะกาจด

แมลงศตรพช

สงมชวตในระบบนเวศทสาคญ

1) หนอน คอ แมลงศตรพชทเขาทาลายพชผกอนดบแรก ไดแก หนอนใยผก หนอนกระทผก หนอนกระท

หอม เพลยออน เพลยไฟ แมลงหวขาว เปนตน

2) ตวหา คอ แมลงทดารงชวตโดยการกนแมลงศตรพชเปนอาหาร มลกษณะทสาคญ คอ

- สวนมากมขนาดใหญและแขงแรงกวาเหยอทใชเปนอาหาร

- สวนมากกนเหยอโดยการกดกนเหยอ ทาใหเหยอตายทนท

- ตวหาจะกนเหยอหนงตวหรอมากกวาในแตละมออาหาร ดงนนจงกนเหยอไดหลายตวตลอดชวงชวต

ของการเจรญเตบโต

- ตวหาจะอาศยอยคนละทกบแมลงทเปนเหยอ และออกหาอาหารในทตางๆ กนในแตละมอ ซงสวน

ใหญจะเปนพวกไมมกระดกสนหลง เชน แมงมม แมลงปอ แมลงชางตกแตนตาขาว ดวงเตา แมลงวน

ทอง แมลงวนหวบบ ตอ มวนเพชฌฆาต มด จงหรดหนวดยาว พวกมกระดกสนหลง เชน คางคาว กงกา แย ตะขาบ นก ง กบ เขยด ป ปลา ฯลฯ

3) ตวเบยน คอ แมลงประเภททวางไขบนตวหนอน และเจาะดดกนไขของแมลงศตรพช ตวเบยนททาลาย

แมลงศตรพช ไดแก แตนเบยนหนอนใยผก แตนเบยนดกแด เปนตน


ตารางแสดงแมงและแมลงในระบบนเวศ

แมลงศตร ตวหา ตวเบยน

หนอนกระทผก ตกแตนตาขาว แตนเบยน

แมลงหวขาว มดแดง แตนเบยน

ตกแตน แมงมม ตอเบยน

เพลยแปง ดวงดนขอบทองแดง ตอเบยน

เพลยไฟ มวนจงโจนา แตนเบยน


ตารางแสดงแมลงทเปนตวหาตวเบยนและเหยอทเปนอาหาร

แมลง ระยะทเปนตวหา ลกษณะการทาลาย/

สามารถควบคมศตรพชหลายชนด

เหยอทกน

ตกแตนตาขาว ตวออนและตวเตมวย กดกน หนอนและแมลงชนดตางๆ

แมลงปอ ตวออนและตวเตมวย กดกน แมลงตวเลกๆ

มวนเพชฌฆาต ตวออนและตวเตมวย กดกน หนอนทกชนดและแมลงทมลาตว

ออนนม

ดวงดน ตวออนและตวเตมวย กดกน แมลงทอาศยอยในดน

ดวงเตา, เตาลาย ตวออนและตวเตมวย กดกน เพลยออน เพลยไฟ เพลยแปง

แมลงหว ไร ไข และหนอน

ศตรพช

แมลงวนหวบบ ตวเตมวย กดกน แมลงชนดตางๆ

ตอรง มด ตวเตมวยมาหาเหยอ กดกน หนอนผเสอ

แมลงหางหนบ ตวเตมวยมาหาเหยอ กดกน เพลยออน เพลยไฟ ไขและหนอน

ศตรพช แมลงทมลาตวออนนม

คางคาว

- มหลากหลายชนด

- อาศยอยตามถา และโพรงตนไม

- ชอบกนแมลงมมกลางคน สตวเลกๆ เปนอาหาร

- มลคางคาวเปนปยทธาตอาหารสงมากใชแทนปยเคมไดเปนอยางด

กงกาและแย - ชอบกนหนอนและแมลงตวเลกๆ โดยใชลนตวดแมลงตามรโพรงไมตางๆ

- แยจะกนแมลงทผวดนซงชวยควบคมแมลงในแปลงเกษตร

นกแสก - จะออกหากนในเวลากลางคน

- เสยงรองของนกแสกทาใหเหยอ เชน หนหลบออกจากทซอน และจะบนโฉบจบหนกนเปนอาหาร

- จากการศกษาวจยพบวา นกแสก 1 ตว กนหน 7-9 ตวตอวน โดยเฉลย 1 ป มหนจานวน 3,000–4,000 ตวท

กลายเปนอาหารของนก

งสง - เปนงไมมพษ จะจบกนหนเปนอาหาร งสงจะเขาไปกนหนทอยในรไดอยางงายดายในเวลากลางวน - จะออกลาเหยอในเวลากลางวน


แมลงตวหา แบงเปน 2 พวกใหญๆ คอ พวกทมความวองไว กระตอรอรนในการออกหาเหยอ เชน มขายน

ยาวสาหรบจบเหยอ ดงเชน ตกแตนตาขาว บางกมตาใหญเพอจะไดเหนเหยอไดชดเจน เชน แมลงปอ อกพวกไดแก

พวกทกนเหยออยกบท เชน ดวงเตาลายกนเพลยออน ซงไมมอวยวะดดแปลงเปนพเศษแตอยางใด แมลงตวหาทมปาก

กดกนเหยอเปนชนๆ แลวเคยวเปนอาหาร เชน ตกแตนตาขาว แมลงปอ เปนตน สวนตวหาทมปากแทงดดจะแทงปาก

เขาไปดดกนของเหลวตางๆ ในตวแมลงจนแหงเหลอแตซากแลวทงไป เชน มวนเพชฌฆาต

แมลงเบยน หมายถง แมลงทเบยดเบยนเหยอ หรอเกาะกนอยกบเหยอจนกระทงเหยอตาย และการเปนตว

เบยนนนจะเปนเฉพาะในชวงทเปนตวออนเทานน เมอเปนตวเตมวยจะหากนอยางอสระ และในชวงอายหนงๆ

ตองการหาเหยอ

แมลง ตวเบยนภายใน เหยอ

แมลงวนกนขน ภายใน หนอนผเสอ หนอนดวง มวน

ตอเบยน ภายในและภายนอกแมลง หนอนผเสอ ตวออนตอเบยน

แตนเบยน ภายในและภายนอกแมลง หนอนผเสอ หนอนแมลงวน เพลยออน

ขอดของตวหาตวเบยน 1. ตวหาสามารถหาศตรพชไดแมวาศตรพชจะหลบซอนอยหรอหลบหนไดกตาม และสามารถทาลายศตรพชใน

ระยะทสารเคมทาลายไดยาก เชน ไขทมขนปกคลม หรอดกแดทมผนงเหนยวหม เชน เพลยหอย เพลยแปง

2. ตวหาสามารถขยายพนธเพมปรมาณในธรรมชาตได 3. ตวหาตวหนงสามารถกนศตรพชไดหลายชนดและกนไดวนละหลายตว จงมประสทธภาพในการควบคม

ศตรพชสง

4. มขนาดเลกกนอาหารบอย จะออกหากนในชวงกลางคน

ขอเปรยบเทยบระหวางการใชสารเคมและการใชตวหาในการควบคมศตรพช ใชสารเคม ใชตวหา

- แกปญหาไดเรว แตในชวงระยะเวลาสนๆ

- สนเปลอง เพราะตองเสยคาสารเคมและ

คาจางพน

- มอนตรายตอคน สตว สงแวดลอม

- ทาใหแมลงตานสารเคมและเกดศตรพชชนด

ใหม

- สารเคมฉดแลวเมอโดยแสงจะเสอมลง

- แกปญหาไดในระยะยาว

- ประหยด ไมตองซอและไมตองจางแรงงาน

- ปลอดภยเพราะอยในธรรมชาต

- ชวยใหธรรมชาตสมดล

- ขยายพนธเพมปรมาณไดเองตามธรรมชาต


ขอจากดในการใชตวหาควบคมศตรพช 1. ตวหามพฤตกรรมทหากนและดารงชวตอยในททไมปลอดภยตอสารเคม จงมกถกสารเคมทาลายมาก ทาให

เพมปรมาณไดชาในชวงแรก

2. ไมสามารถใชรวมกบการควบคมศตรพชบางวธได โดยเฉพาะสารเคม

3. เปนวธเกาแกทมการใชควบคกบการปลกพชกอนทมสารเคม แตเกษตรกรมกไมใหความสนใจ และมก

มองขามจงเหมอนเปนความรใหมทเกษตรกรไมคนเคย ตองเรมทาความเขาใจใหม

แนวทางการอนรกษแมลงธรรมชาต 1. เพมแหลงอาศยใหแมลงศตรพช โดยการปลกพชสลบจะทาใหแมลงศตรพชมทหลบอาศย

2. เพมปรมาณใหกบตวเตมวยของแมลงศตรพช เชน การปลกไมดอกตามแหลงการเกษตร จงนบวาจะชวยเพม

อาหารใหแมลงศตรพชไดมาก

3. ชวยลดอนตรายทจะเกดแกแมลงศตรพช คอ อนตรายทเกดจากการใชยาฆาแมลง

4. ไมเผาตอซงหรอเศษอนทรยวตถทเออตอการเกดจลนทรย หรอแมลงทเปนอาหารสารองของตวหาตวเบยนใช

ในการดารงชวตอย เพอรอศตรพชรนใหมทอพยพขนมา

ประโยชนของการควบคมศตรพชโดยชววธ 1. สามารถใชศตรทางธรรมชาตซงเปนทรพยากรทมอยแลวในไรนาสวน ใหเกดประสทธภาพสงสดในการควบคม

ศตรพชไดในระยะยาว 2. ชวยใหเกดความสมดลในระบบนเวศ ซงมผลตอการลดปญหาการเกดศตรพชระบาดและลดการเกดศตรพช

ชนดใหมๆ

3. ชวยใหเกดความปลอดภยตอผบรโภค ผลผลตทางการเกษตร และสงมชวต

การปองกนและลดจานวนแมลงศตรพชแบบเกษตรธรรมชาต 1. การถอนหญา กาจดวชพชดวยมอ จอบ เสยบ ไมเนนการไถพรวน และไมใชสารฆาแมลงซงมผลตอผบรโภค

ผผลต ทาใหไมเกดความยงยนกบสงแวดลอม

2. การใชฟางคลมแทน ชวยลดวชพชในแปลงผก และฟางทนามาคลมแปลงยงเปนตวบารงดนอกดวย

3. การปลกผกหลากหลายชนด ชวยลดแมลงศตรพชธรรมชาตไดโดยชววธ ทาใหเกดสภาพแวดลอมตาม

ธรรมชาต แลวใชประโยชนจากแมลงศตรธรรมชาต ตวหาตวเบยน กาจดกนเอง

4. การปลกพชหมนเวยนอยตลอดเวลา ทาใหเกดธาตอาหารทจาเปนกบพช จาพวกเชอจลนทรยทมอยในดน

5. การใชสมนไพร เชน ดาวเรอง สะเดา ตะไครหอม ขา โลตน (หางไหล) ตนยาสบ สาบเสอ

6. การใชนาสมควนไมไลแมลงศตรพชผกทมจานวนมากเกนไป ชวยใหพชมการเจรญเตบโตไดด

7. การกาจดวชพช หากกาจดชวงทแมลงวางไขจะชวยลดการระบาดของแมลงศตรพชได

8. ควรทาความสะอาดแปลงปลกพช เชน การเกบผลไมทตกหลนไปทาปย ชวยลดจานวนแมลงวนในผลไมได 9. หากพบเพลย หนอนดกแดจานวนไมมาก ใหทาลายกอนทจะขยายพนธตอไป


การปรบปรงดนเพอการเกษตร

1. การปรบปรงคณสมบตทางเคม การปรบปรงคณสมบตทางเคมดน เปนการปรบปรงดนใหมสภาพเปนกรดเลกนอยถงกลาง หรอมคา pH

ระหวาง 6-7 ซงเปนสภาพทธาตอาหารพชสามารถละลายนาไดดและเปนประโยชนตอพชมากทสด ดนหากม

คณสมบตทางเคมไมเหมาะสมแมจะมปรมาณธาตอาหารมากเพยงใดพชกไมสามารถนาไปใชได ดงนน ในการปรบปรง

ดนตองปรบปรงคณสมบตทางเคมกอนเปนอนดบแรก วสดทใชในการปรบปรงดนกรดใหมสภาพเปนกลาง เชน หนปน

บด ปนขาว โดโลไมด ขเถา และการใสปยอนทรย เปนตน หากดนมสภาพเปนดางปรบปรงใหมสภาพเปนกลางไดดวย

ยปซม และฉดพนดวยนาหมกอยางตอเนอง

ตาราง อทธพลของคาความเปนกรดดาง (pH) ตอประสทธภาพการดดใชธาตอาหารในปยเคมของพช (%)

คาความเปนกรดดาง (pH) ประสทธภาพการดดใชธาตอาหารในปยเคมของพช

ปยไนโตรเจน (%) ปยฟอสเฟต (%) ปยโพแทสเซยม (%)

4.5 30 23 33

5.0 53 34 52

5.5 77 48 77

6.0 89 52 100

7.0 100 100 100

ทมา: Jones (2001) อางโดย พชร และคณะ (2550)

ตาราง การปรบปรงดนเพอยกระดบคา pH ใหเปน 7 หรอมสภาพเปนกลาง

คา pH

หนปนบดละเอยด (กก./ไร)

ดนทราย ดนรวนปนทราย ดนรวน ดนเหนยว

ดนรวนเหนยว

5 200 300 400 500

4.5 700 800 1,000 1,100

4 1,100 1,300 1,800 2,100

3.5 1,600 2,000 2,500 3,000

หมายเหต: หากใชวสดอนๆใหปรบปรมาณตามชนดปนทใสดงน (นาหนกดนบน 320,000 กก./พนท 1ไร)

1. ปนขาว = ตวเลขในตาราง x 0.74 กก./ไร

2. ปนโดโลไมด = ตวเลขในตาราง x 0.92 กก./ไร

3. ปนมารล = ตวเลขในตาราง x 1.25 กก./ไร

ทมา: ทศนยและประทบ (2554)


2. การปรบปรงคณสมบตทางกายภาพของดน

การปรบปรงคณสมบตทางกายภาพของดน ทสาคญ คอ การปรบปรงเนอดน ซงแมจะตองใชเวลาและปรบปรงไดยาก แตเปนสงสาคญยงตอการเจรญเตบโตพช โดยเฉพาะดนทราย ทไมอมนาและธาตอาหาร ดนทราย

ปรบปรงไดดวยการเพมปรมาณอนทรยวตถ เพราะอนทรยวตถจะทาหนาทเปนสารเชอมเมดดนใหเกาะตดกน ทาให

ชองวางระหวางเมดดนมขนาดเลกลง และอนทรยวตถเองสามารถอมนาได ประมาณ 6-20 เทาของนาหนก ดงนนการ

ใสอนทรยวตถจงชวยเพมความสามารถในการอมนาและธาตอาหารในดนทราย ในทางตรงขามดนเหนยวอมนาและ

ธาตอาหารไวดวยแรงยดเหนยวมากจนกระทงรากพชไมสามารถดดใชได ดวยมชองวางระหวางเมดดนขนาดเลก ดงนน

จงตองปรบปรงดวยการใสปยอนทรย เพอเพมชองวางระหวางเมดดนใหใหญขน เพอใหนาและธาตอาหารถก

ปลดปลอยออกมาไดงายขน

3. การปรบปรงปรมาณธาตอาหารพชในดน ตาราง หนาทของธาตอาหารพช และอาการขาดแคลนธาตอาหารของพช

ธาต หนาทสาคญ อาการขาดธาต ไนโตรเจน (N) เปนองคประกอบของกรดอะมโน โปรตน คลอโรฟลล

กรดนวคลอก และเอนไซมในพช สงเสรมการ

เจรญเตบโตของยอดออน ใบและกงกาน

เจรญเตบโตชา ใบลางมสเหลองซดทงแผน

ใบ และจะกลายเปนสนาตาลและรวงหลน

ในเวลาตอมา

ฟอสฟอรส (P) ชวยในการสงเคราะหโปรตน และสารอนทรยทสาคญใน

พช เปนองคประกอบของสารททาหนาทถายทอด

พลงงาน (ATP) ในกระบวนการตางๆ เชน การ

สงเคราะหแสง และการหายใจ

ใบลางมสมวงตามแผนใบและจะ

เปลยนเปนสนาตาลและรวงหลนในเวลา

ตอมา ลาตนแคระแกรน ไมตดดอกและ

ออกผล

โพแทสเซยม (K) ชวยในการสงเคราะหโปรตน นาตาลและแปง สงเสรม

การเคลอนยายนาตาลจากใบ ทาใหพชมความแขงแรง

และมความทนทานตอโรคบางชนด ทาใหผลไมม

คณภาพด

ใบลางจะแสดงอาการใบเหลอง ตอมาจะ

เปลยนเปนสนาตาลตามขอบใบแลว

ลกลามเขามาในแผนใบ แผนใบอาจโคง

เลกนอย รากเจรญชา ตนพชออนแอ และ

ผลไมเจรญเตบโต

แคลเซยม (Ca) เปนองคประกอบในโครงสรางของผนงเซลลและเนอเยอ

ชวยใหพชมโครงสรางแขงแรงและมเสถยรภาพ ชวยใน

การแบงเซลล การผสมเกสร การงอกของเมลด และชวย

ใหเอนไซมตางๆ ทางานไดด

เกดอาการใบหงกทใบออน ตายอดไม

เจรญ อาจมจดดาทเสนใบ รากสน ผล

แตก และมคณภาพไมด

แมกนเซยม (Mg) เปนองคประกอบของคลอโรฟลล ชวยสงเคราะหกรด

อะมโน วตามน ไขมน และนาตาล รกษาสมดลระหวาง

แคทไอออนและแอนไอออน ชวยในการงอกของเมลด

เกดอาการสเหลองทใบแก ยกเวนเสนใบ

และใบจะรวงหลนเรวกวาปกต


ธาต หนาทสาคญ อาการขาดธาต กามะถน (S) เปนองคประกอบของกรดอะมโน โปรตน วตามน และ

สารระเหยในพชพวกหอมและตระกลกะหลา

ใบบนและใบลางมสเหลองซด และตนพช

มความออนแอ

โบรอน (B) มหนาทเกยวของกบการออกดอกและการผสมเกสร ม

บทบาทสาคญตอการเคลอนยายนาตาลและฮอรโมน

การใชประโยชนจากไนโตรเจน และการแบงเซลล และม

ผลตอการตดผลของพช

เรมจากตายอดตายในขณะทมตาขาง และ

ตาขางจะตายในเวลาตอมา ลาตนไมยดตว

ใบมขนาดเลก หนา โคงและเปราะงาย

ทองแดง (Cu) เกยวของกบการสงเคราะหคลอโรฟลล การหายใจ

กระตนการทางานของเอนไซม และเกยวของกบ

กระบวนการใชโปรตนและแปง

เรมจากตายอดชงกการเจรญเตบโตและ

กลายเปนสดา ใบออนมสเหลอง และพช

ทงตนจะชงกการเจรญเตบโต

คลอรน (Cl) เกยวของกบฮอรโมนในพช ชวยใหประจไฟฟาในเซลล

เปนกลาง และชวยทาใหเซลลมความเตง

ใบมสเหลองและแหงตายบรเวณบางสวน

ของใบ พชจะเหยวงาย

เหลก (Fe) เปนองคประกอบของคลอโรฟลล มบทบาทสาคญตอ

การสงเคราะหแสงและหายใจ

ใบออนมสขาวซดในขณะทใบแกยงเขยว

ใบเลก หนาและหยาบกระดาง

แมงกานส (Mn) ชวยในการสงเคราะหแสงและกระตนการทางานของ

เอนไซม

ใบออนมสเหลองระหวางเสนใบ ตอมาใบ

ทมอาการดงกลาวจะรวงหลน ลาตนแคระแกรน

โมลบดนม (Mo) เกยวของกบการสงเคราะหโปรตน กระบวนการตรง

ไนโตรเจน และการใชประโยชนจากไนเตรทของพช

ใบมสเหลอง ใบมลกษณะโคงคลายถวย

และมจดสนาตาลตามแผนใบและจะ

เจรญเตบโตชา

สงกะส (Zn) ชวยในการสงเคราะหคลอโรฟลล แปง และฮอรโมน

ออกซน

เนอเยอระหวางเสนใบของใบออนมส

เหลองซด ในขณะทเสนใบยงมสเขยวอย

รากสน ลาตนแคระแกรน

ทมา: คณาจารยภาคปฐพวทยา (2541)

ตาราง การประเมนระดบความอดมสมบรณของดน ตามปรมาณธาตอาหารในดน

ปรมาณธาตอาหารในดน การประเมนระดบความอดมสมบรณของดนขาดแคลน พอเพยง สง

อนทรยวตถ (%) < 1.5 1.5-2.5 > 2.50

ธาตไนโตรเจนทงหมด (Total N: %) < 0.125 0.125-0.150 > 0.150

ธาตฟอสฟอรสทเปนประโยชน (P: มลลกรม/กโลกรม) < 15 15-45 > 45

ธาตโพแทสเซยมทสกดได (K: มลลกรม/กโลกรม) < 90 90-120 > 120

ธาตแคลเซยมทสกดได (Ca: มลลกรม/กโลกรม) < 1,000 1,000-2,000 > 2,000

ธาตแมกนเซยมทสกดได (Mg: มลลกรม/กโลกรม) < 50 50-100 > 100


ปรมาณธาตอาหารในดน การประเมนระดบความอดมสมบรณของดนขาดแคลน พอเพยง สง

ธาตซลเฟอรทสกดได (S: มลลกรม/กโลกรม) < 10 10-45 > 45

ธาตโบรอนทสกดได (B: มลลกรม/กโลกรม) < 0.50 0.5-2.0 > 2.0

ธาตทองแดงทสกดได (Cu: มลลกรม/กโลกรม) < 5.0 5.0-30 > 30

ธาตเหลกทสกดได (Fe: มลลกรม/กโลกรม) < 5.0 5.0-50 > 50

ธาตแมงกานสทสกดได (Mn: มลลกรม/กโลกรม) < 3.0 3.0-5.0 > 5.0

ธาตสงกะสทสกดได (Zn: มลลกรม/กโลกรม) < 1.0 1.0-5.0 > 5.0

ธาตโมลบดนมทสกดได (Mo: มลลกรม/กโลกรม) < 0.05 0.05-0.10 > 0.10

ทมา: ดดแปลงจาก พชรและคณะ (2550) และมงคล (2548)

การปรบปรงปรมาณธาตอาหารพชในดน หมายถง การเพมปรมาณธาตอาหารพชลงไปในดนให

เพยงพอตอความตองการของพช โดยวสดทเปนแหลงของธาตอาหารพช เรยกวา ปย โดยปยแบงออกเปน 3

ประเภท ดงน 1) ปยเคม หมายถง ปยทผลตโดยอาศยกระบวนการผลตทางเคมเพอสกดใหปยมความเขมขนของธาตอาหาร

ตอหนวยนาหนกสง

2) ปยอนทรย หมายถง ปยทผลตจากวสดอนทรย มจลนทรยชวยยอยสลายเพอปลดปลอยธาตอาหาร

ยอนกลบลงสดน และ

3) ปยอนทรยเคม หมายถง ปยทมสวนผสมทงปยเคมและปยอนทรย

1. ปยเคม แบงออกเปน 2 ชนด ดงน 1. แมปย เชน ปยสตร 46-0-0, 21-0-0, 0-46-0 และ 0-0-60 เปนตน

2. ปยผสม แบงเปน

2.1 ปยผสมครบสตร เชน 15-15-15, 16-16-8 และ 25-7-7 เปนตน,

2.2 ปยผสมไมครบสตร เชน 16-20-0 และ 18-46-0 เปนตน


ปยไนโตรเจน

(ปย 100 กก. จะมปยไนโตรเจน 15 กก.) ปยฟอสฟอรส

(ปย 100 กก. จะมปยฟอสฟอรส 15 กก.)

ปยโพแทสเซยม

(ปย 100 กก. จะมปยโพแทสเซยม 15 กก.)

2. ปยอนทรย แบงเปน

2.1 ปยคอก ( Farm Manure ) คอ ปยมลสตวตางๆ เชน โค กระบอ สกร มา เปด ไก และสตวอนๆ ซงจะปรมาณธาตอาหารพชแตกตางกนตามชนดสตวและการจดการฟารม ดงตาราง

ประเภทของปย N (%) P2O5 (%) K2O (%)

โค 1.91 0.56 1.40

กระบอ 1.23 0.69 1.66

ไก 3.77 1.89 1.76

เปด 2.15 1.33 1.15

สกร 3.11 12.20 1.84

คางคาว 5.28 8.42 0.58

แกะ 2.33 0.83 1.31

มา 2.80 1.36 1.18

ทมา : ดดแปลงจากปรชญา และคณะ (2540)

2.2 ปยพชสด (Green Manure) หมายถง ปยอนทรยทไดจากการไถกลบพชปลกอยในแปลง ปยพชสดสวน

ใหญเปนพชตระกลถว เนองจากเจรญเตบโตเรว อายสน มปรมาณธาตอาหารสง และยอยสลายโดยจลนทรยดนไดงาย

จงปลดปลอยธาตอาหารสดนไดเรว

2.3 ปยหมก (Compost) หมายถง ปยอนทรยทไดจากการนาวสดอนทรยเหลอใชและมลสตวตางๆ มาหมก

รวมกน แลวปรบสภาพใหเกดกระบวนการยอยสลายโดยกจกรรมของจลนทรย

2.4 นาหมกชวภาพ หมายถง ปยนาทไดจากการนาวสดอนทรยมาหมกจลนทรย โดยนาหมกชวภาพจะมธาต

อาหาร ฮอรโมนพชและมจลนทรย ปรมาณมากนอยแตกตางกนตามชนดของวสด เวลา และสภาพแวดลอมในการหมก เชน นาหมกจากพชสเขยว นาหมกผลไม นาหมกปลา และนาหมกหอยเชอร เปนตน

2.5 ปยชวภาพ หมายถง ปยทมจลนทรยชนดมประสทธภาพสงในการปรบปรงดนทางชวภาพ กายภาพ และทาง

เคม เชน


2.5.1 ปยชวภาพไรโซเบยม (Rhizobium) เปนปยทมแบคทเรยทสามารถตรงไนโตรเจนจากอากาศมา

อยในรปของสารประกอบอนทรยได พบในรากพชตระกลถว (Leguminosae) โดยปยมาตรฐานตอง

มปรมาณจลนทรยรบรองไมนอยกวา 106 เซลลตอกรม

2.5.2 ปยชวภาพพจอาร เปนปยทมอะโซโตแบคเตอร (Azotobacter) ซงเปนแบคทเรยทตรงไนโตรเจนจาก

อากาศไดโดยอสระ โดยปยมาตรฐานตองมปรมาณจลนทรยรบรองไมนอยกวา 106 โคโลน หรอเซลล

ตอกรม

2.5.3 ปยชวภาพสาหรายสเขยวแกมนาเงน (Blue green algae) สามารถสงเคราะหแสงและตรงไนโต

เจนจากอากาศได อาศยอยกบแหนแดง (Azolla) แบบพงพาอาศย (Symbiosis) จงชวยเพม

ไนโตรเจนในนาขาวได โดยปยมาตรฐานตองมปรมาณจลนทรยรบรองไมนอยกวา 105 โคโลน ตอ

กรม

2.5.4 ปยชวภาพเชอราไมคอรไรซา (Mycorhiza) อาศยอยรวมกบรากพชชนสงแบบพงพาซงกนและกน

(Symbiosis) โดยเชอราไมคอรไรซาอาศยอยในรากพช และเชอรานจะมเสนสายกระจายและ

สามารถดดธาตอาหารพช โดยเฉพาะอยางยงธาตฟอสฟอรสมาใหกบรากพช และมรายงานวาเชอไมคอรไรซาสามารถสรางฮอรโมนไดจงทาใหตนพชแขงแรงสมบรณและตานทานตอโรคพชทเกดจาก

เชอสาเหตในดนไดดขน โดยปยมาตรฐานตองมปรมาณจลนทรยรบรองไมนอยกวา 25 สปอรตอกรม

2.5.5 ปยชวภาพละลายฟอสเฟต โดยปยมาตรฐานตองมปรมาณเชอราหรอแบคทเรยรบรอง ไมนอยกวา

107 หรอ 108 โคโลนตอกรม

2.5.6 ปยชวภาพละลายโพแทสเซยม โดยปยมาตรฐานตองมปรมาณจลนทรยรบรอง ไมนอยกวา 107

โคโลนตอกรม

ตาราง อตราและวธการใชนาหมกชวภาพ ชนดพช วตถประสงคการใช อตราและการใช

ขาว

ยอยตอซงหรอปยพชสดกอนไถกลบ ใชนาหมกเรงการเจรญเตบโตดานลาตน 20 ลตรตอนา 100 ลตร ฉด

ตอพนท 1 ไร หมกไว 10-15 วน

บารงลาตน ฉดหลงปกดา 7 วน ถงแตกกอ

สงสด

ใชนาหมกเรงการเจรญเตบโตดานลาตน 60 -100มลลลตรตอนา 60

ลตร ฉดหรอรดลงดนตอพนท 1 ไร ทกๆ 15 วน

ระยะออกดอกและตดเมลด ใชนาหมกเรงดอกและผล 60 -100 มลลลตรตอนา 60 ลตร ฉดหรอ

รดลงดนตอพนท 1 ไร ทกๆ 15 วน

พชไร

ระยะเจรญเตบโตดานลาตน ใชนาหมกเรงการเจรญเตบโตดานลาตน 250 -300มลลลตรตอนา

200 ลตร ฉดหรอรดลงดนตอพนท 1 ไร ทกๆ 15 วน

ระยะออกดอกและตดเมลด ใชนาหมกเรงดอกและผล 250 -300 มลลลตรตอนา 200 ลตร ฉด

หรอรดลงดนตอพนท 1 ไร ทกๆ 15 วน

พชผก ระยะเจรญเตบโตดานลาตน ใชนาหมกเรงการเจรญเตบโตดานลาตน 60 -100มลลลตรตอนา 60

ลตร ฉดพนหรอราดลงดนตอพนท 1 ไร ทกๆ 7-10 วน

ไมดอก ระยะเจรญเตบโตดานลาตน ใชนาหมกเรงการเจรญเตบโตดานลาตน 250 -300มลลลตรตอนา

200 ลตร ฉดหรอรดลงดนตอพนท 1 ไร ทกๆ 15 วน


ชนดพช วตถประสงคการใช อตราและการใช


หรอรดลงดนตอพนท 1 ไร ทกๆ 15 วน

ไมผล

ระยะเจรญเตบโตดานลาตน ใชนาหมกเรงการเจรญเตบโตดานลาตน 250 -300มลลลตรตอนา

200 ลตร ฉดหรอรดลงดนตอพนท 1 ไร ทกๆ 15-30 วน


หรอรดลงดนตอพนท 1 ไร ทกๆ 15-30 วน

ทมา: ดดแปลงจาก กรมพฒนาทดน (2554)

3.ปยอนทรยเคม เปนปยทนาปยเคมและปยอนทรยมาผสมและปนใหเปนเมด เพอสะดวกตอการหวานและเพมปรมาณปยอนทรยและลดการใชปยเคม เชน ปยสตร 16-8-4+35.8 (ปยคอกหมก) ใสระยะเรงการเจรญเตบโตดาน

ลาตนของขาว ปยสตร 12-8-4 + 42.8 (ปยคอกหมก) ใสระยะขาวออกดอก เปนตน

ตาราง แสดงมาตรฐานปยอนทรยตามพระราชบญญตปย

คณสมบต มาตรฐาน

ปรมาณธาตอาหาร

ไนโตรเจนทงหมด (Total nitrogen)

ฟอสฟอรสทงหมด (Total P2O5)

โพแทสเซยมทงหมด (Total K2O)

หรอ

ไมนอยกวา 1 เปอรเซนตของนาหนก

ไมนอยกวา 0.5 เปอรเซนตของนาหนก

ไมนอยกวา 0.5 เปอรเซนตของนาหนก

มปรมาณธาตอาหารหลกรวมกนไมนอยกวา 2 เปอรเซนตของนาหนก

อนทรยวตถ (0rganic matter) ไมตากวา 20 เปอรเซนตของนาหนก

อตราสวนคารบอนตอไนโตรเจน (C/N Ratio) ไมเกน 20:1

คาการนาไฟฟา (Electrical conductivity) ไมเกน 10 เดซซเมนสตอเมตร

คาความเปนกรด-ดาง (pH)

โซเดยม (Na) ไมเกน 1 เปอรเซนตของนาหนก

ความชน ไมเกน 30 เปอรเซนตของนาหนก

ขนาดของปย ไมเกน 12.5 x 12.5 มลลเมตร

การยอยสลาย เปนปยทยอยสลายสมบรณ

วสด ไมพบพลาสตก แกว วสดมคมและวสดอนๆ

ปรมาณสารพษ ไมเกนกวารฐมนตรประกาศกาหนด

ทมา : ประกาศกระทรวงเกษตรและสหกรณ แกไขพระราชบญญตปย (ฉบบท 2) พ.ศ. 2550

ปยเคมและปยอนทรยมคณสมบตเดนและดอยแตกตางกน ดงนนกอนทจะเลอกใชปยตองพจารณาให

รอบคอบเพอเพมปรมาณและคณภาพผลผลต และรกษาความอดมสมบรณของดนใหยงยน การผลตหรอการทาสวน

อนทรยกาหนดใหใชเฉพาะปยอนทรยเทานน


ตาราง แสดงความแตกตางระหวางปยอนทรยและปยเคม

ปยอนทรย ปยเคม 1. ไดมาจากธรรมชาต 1. ผลตดวยกระบวนการทางเคม

2. ธาตอาหารหลกและธาตอาหารรอง 2. ธาตอาหารหลกเพยงบางชนด

3. ปรบปรงสมบตทางกายภาพและชวภาพดนไดด 3. ปรบปรงสมบตทางกายภาพและชวภาพดนไดนอย

4. ปรมาณธาตอาหารตอหนวยนาหนกตา 4. ปรมาณธาตอาหารตอหนวยนาหนกสง

5. ปรมาณทใชตอพนทสง 5. ปรมาณทใชตอพนทตา

6. ชวยปรบและลดความเปนกรดของดน 6. ทาใหดนเปนกรด

7. ปลดปลอยธาตอาหารใหพชอยางชาๆ 7. ปลดปลอยและสญเสยสง

ตาราง อตราการใสปยตามผลการวเคราะหดน

ระดบธาตอาหาร อตราการใสปยอนทรย

ตา

ใสปยอนทรยตามอตราแนะนา 2,000-3,000 กโลกรม/ไร

หรอ ใสปยหมกอนทรยคณภาพสง 500-1,000 กโลกรม/ไร

หรอ ปลกปยพชสด เชน ถวเขยวอตราการหวานเมลด 8 กโลกรม/ไร

หรอถวพม 8 กโลกรม/ไร หรอปอเทอง 5 กโลกรม/ไร

และไถกลบระยะออกดอกทงไว 7-14 วน จงทาการปลกพช

กรณดนทราย: มปรมาณโพแทสเซยม และแคลเซยมตา ควรใสแรโพแทช

หรอใสขเถาเพอเพมโพแทสเซยม และควรใสโดโลไมด เพอเพมแคลเซยม

เสรมธาตอาหารทางใบโดยการฉดพนดวยนาหมกชวภาพ ทก 10-15 วน

ปานกลาง

ใสปยอนทรยตามอตราแนะนา 1,000-1,500 กโลกรม/ไร

หรอใสปยหมกอนทรยคณภาพสง 250-500 กโลกรม/ไร

หรอ ปลกปยพชสด เชน ถวเขยวอตราการหวานเมลด 5 กโลกรม/ไร

หรอถวพม 5 กโลกรม/ไร หรอปอเทอง 3 กโลกรม/ไร

และไถกลบระยะออกดอกทงไว 7-14 วน จงทาการปลกพช


สง ไมจาเปนตองใสเพมหรอใสเพยงเลกนอย 200-500 กโลกรม/ไร

หรอใสปยหมกอนทรยคณภาพสง 50-100 กโลกรม/ไร



4. การปรบปรงคณสมบตทางชวภาพในดน การปรบปรงคณสมบตทางชวภาพในดน หมายถง การทาใหดนมชวตหรอมสงมชวตในดนเพมขนนนเอง

โดยชนดและจานวนสงมชวตในดนจะมากหรอนอยผนแปรกบปรมาณอนทรยวตถ สภาพกรดดาง และสารพษในดน

หากดนมอนทรยวตถสง มสภาพเปนกรดเลกนอยถงปานกลางและไมมสารพษในดน จะทาเกดความหลากหลายทาง

ชวภาพและเพมปรมาณสงมชวตในดน ซงจลนทรยดนและสงมชวตในดนมประโยชนตอการยอยสลายและลายปย

อนทรยและอนทรยวตถใหธาตอาหารพชอยในรปทพชดดนาไปใชได สงมชวตในดนยงชวยพรวนดนและทาใหดนม

โครงสรางเหมาะสมตอการชอนไชและการหายใจของรากพช และชวยลดจลนทรยทกอใหเกดโรคพชได พชจง

เจรญเตบโตดยงขน

5. ความชนและการรกษาความชนในดน ความชนในดน (Soil Moisture)

นาเปนองคประกอบหนงของดน มวลดนจงมนาไมมากกนอย ตามปกตความชนในดนจะมการเปลยนแปลง

ตลอดเวลาตามปรมาณนาฝน อตราการระเหยของนา และความจนาของในดน และผนแปรตามเนอดน เชน ดนทรายจะมความจนาตาสด สวนดนเหนยวจะมความจนาสงสด ความชนหรอปรมาณนาในดนมความสาคญตอการ

เจรญเตบโตพช เพราะนาเปนตวละลายธาตอาหารพช พชจงจะดดธาตอาหารพชไปใชได นาเปนองคประกอบใน

กระบวนการสงเคราะหแสง

เมอฝนตกหรอรดนาใหกบดน นาจะแทรกซมเขาไปในดน ซงเปนการเคลอนทของนาจากภายนอกผวดนเขาส

ดน สวนการเคลอนทของนาตามแนวดงลงไปในชนดนลาง ๆ หลงจากทเขาไปในผวดนแลว เรยกวา การซาบซมสดนลาง การซาบซมของนาจะมความเรวหรอปรมาณเพยงใดขนกบเนอดน ถาดนเหนยว อตราการแทรกซมของนาเขาไป

ในดนจะชา ในทางตรงขามดนทรายมอตราการซาบซมนาลงดนลางเรว นาสวนหนงจากดนจะระเหยออกจากผวหนา

ดนโดยตรง เรยกวา การระเหยของนา และมการระเหยของนาผานตนพช ซงเรยกวา การคายนา และนายงมการ

สญเสยโดยการไหลบาผานผวดน เรยกวา นาไหลบาผวดน และมนาอกบางสวนซมลกไปจนถงชนใตดนและระบายส

ทางนาธรรมชาตในทสด เรยกวา การระบายนา การคลมดน (Mulching) การคลมดน เพอลดการสญเสยนาจากดน ลดการเปลยนแปลงอณหภมดน และลดอตราการงอกและการ

เจรญเตบโตของวชพชดวย การคลมสามารถทาไดหลายวธ เชน การคลมดนดวยพชแหง เชน ฟางขาว ซงขาวโพด

ใบไม ฯลฯ หลงจากคลมแลว ตองรดนาวสดคลมใหชมชน เพอใหเศษพชออนนม จลนทรยจงสามารถยอยสลายไดดและเรว นอกจากการใชเศษพชในการคลมดนแลว ปจจบนยงมการใชวสดอนในการคลมดน เชน แผนพลาสตกคลม

แปลง เปนต


การปลกพชหมนเวยน การปลกพชหมนเวยน เปนการไมปลกพชชนดเดยวกน หรอตระกลเดยวกนตดตอกนในพนทเดม เปนรปแบบ

การปลกพชหลายชนดแบบหนงทชวยลดการระบาดของโรคและแมลงศตรพชได และมประโยชนในการชวยปรบปรงดน หลกในเลอกพชชนดตางๆ มาปลกในระบบการปลกพชหมนเวยน มดงน

1. ไมปลกพชชนดเดยวกนหรอตระกลเดยวกนตดตอกน

2. ควรปลกพชกนใบ กนดอก/ผล และกนหว สลบกน เนองจากพชทงสามชนดนมความตองการธาตอาหาร

ทแตกตางกน

3. ควรปลกพชทมระบบรากสนและรากยาวสลบกน เพอใหรากแผกระจายไปหาอาหารในดนตางระดบ

สงผลใหเกดการสบเปลยนหมนเวยนกนไป

4. ควรปลกพชตระกลถว เชน ถวตางๆ พชตระกลถวจะชวยเพมธาตไนโตรเจนและอนทรยวตถเปนการชวย

ปรบปรงบารงดน

5. ควรปลกพชตระกลหญาอยางนอยปละ 1 ครง เชน ขาวโพด ฯลฯ พชตระกลหญาชวยเพมอนทรยวตถ

และแมลงศตรพชของพชตระกลหญาจะแตกตางจากผกตระกลตางๆ เปนการตดวงจรอาหารของแมลง

และชวยลดการระบาดของแมลงศตรพชได

6. ควรปลกพชทมเศษเหลอทง เชน สวนของใบและลาตนหลงการเกบเกยวมากสลบกบพชทมเศษเหลอทง

หลงการเกบเกยวนอย

7. ควรปลกพชถวลสง และดาวเรอง ดวยเนองจากชวยปองกนไสเดอนฝอยรากปม

พชตระกลตางๆทควรทราบ

- ตระกลแตงโม ไดแก แตงโม แตงกวา ฟกทอง แฟง มะระ บวบ นาเตา ตาลง แตงไทย แคนตาลป

- ตระกลมะเขอ ไดแก มะเขอตางๆ พรกตางๆ

- ตระกลกะหลา ไดแก กะหลาปล บรอคโคล กะหลาดอก ผกกาดขาว คะนา กวางตง ฮองเต ผกกาดหว

- ตระกลหญา ไดแก ขาว ขาวโพดหวาน ขาวโพดฟกออน ขาวโพดเทยน

- ตระกลถว ไดแก ถวฝกยาว ถวพม ถวแขก ชะอม กระถน แค โสน

- ตระกลหอม ไดแก กระเทยม หอมแดง หอมแบง หอมหวใหญ - ตระกลอนๆ ไดแก ผกบง ผกกาดหอม คนฉาย


อางอง กรนเนท. (ม.ป.ป.). การจดการดน: หวใจของเกษตรอนทรย. สบคนเมอวนท 25 พฤษภาคม 2556 จาก

http://www.greennet.or.th/article/105

สานกสารวจดนและวางแผนการใชทดน. กรมพฒนาทดน. (2548). ลกษณะและสมบตของชดดนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ. สบคนเมอวนท 25 พฤษภาคม 2556 จาก

http://www.ldd.go.th/thaisoils_museum/INDEX.HTM

สานกสารวจและวจยทรพยากรดน. กรมพฒนาทดน. (2553). ความรเรองดนสาหรบเยาวชน. สบคนเมอวนท 25

พฤษภาคม 2556 จาก http://oss101.ldd.go.th/web_soils_for_youth/chapter4.htm

อาศรมพลงงาน. (ม.ป.ป.). การอนรกษสตวแมลงทมประโยชน และสงมชวตตางๆ ในระบบนเวศน. สบคนเมอวนท

20 พฤษภาคม 2556 จาก http://www.ata.or.th

ภาพประกอบ อานฐ ตนโช. (2548). เกษตรธรรมชาต แนวคด หลกการ และจลนทรยทองถน (ฉบบการตน). พมพครงท 2.

เชยงใหม: Trio Advertising & Media Co.Ltd. หนา 7. http://108like.com/trips/image/mantis2_1348238928.jpg สบคนเมอวนท 29 พฤษภาคม 2556

http://mullika128.wordpress.com/เนอหาบทเรยน สบคนเมอวนท 29 พฤษภาคม 2556

http://www.agriinfo.doae.go.th/2knowleag/en/km_01-12-51.doc สบคนเมอวนท 29 พฤษภาคม 2556

http://www.malaeng.com สบคนเมอวนท 30 พฤษภาคม 2556

http://www.siamsouth.com/smf/index.php?topic=24718.0 สบคนเมอวนท 30 พฤษภาคม 2556

http://www.rayongphotoclub.com/forum/index.php?topic=10296.0 สบคนเมอวนท 30 พฤษภาคม 2556

http://www.photonovice.com สบคนเมอวนท 30 พฤษภาคม 2556

http://www.chainava.com/userfiles/image/CIMG2380.JPG สบคนเมอวนท 30 พฤษภาคม 2556

http://www.pmc04.doae.go.th/Myweb-2011-data1/09%20Anagyrus/09%20Anagyrus.html สบคนเมอ

วนท 30 พฤษภาคม 2556





บทปฏบตการท 1 : มาตรวจสขภาพ (pH) ดนกนเถอะ วตถประสงคกจกรรม

ผรวมกจกรรมสามารถตรวจสอบความเปนกรด-ดาง (pH) ของดนและวเคราะหผลตรวจไดดวยตนเอง อปกรณ ชดตรวจสอบความเปนกรด-ดางของดน กระดาษทชช นากลน ถงพลาสตก ยางรด พลวมอ จอบ ไมบรรทด มารคเกอร(ปากกาเคม) ตวอยางดนตางๆ จากแปลงเกษตร วธการ

1. สมเกบตวอยางดนในพนททตองการตรวจสอบความเปนกรดดาง โดยเกบทระดบความลก 0-15 เซนตเมตร และ 15-30 เซนตเมตร โดยใชจอบขดเปนรปตวว และใชพลวมอเกบตวอยางดนจากบนลงลางตามระดบตางๆทตองการตรวจสอบ

2. ผสมคลกเคลาดนใหเขากน 3. ใชชอนสมตกตวอยางดนจากถงเกบตวอยาง จานวน 3-4 ครง ใสลงในถาดหลมใหมปรมาตร 2/3 ของ

หลม


4. หยดนายาทดสอบเบอร 2 ทละหยดจนกระทงดนอมตวแลวใหหยดนายาเพมเขาไปอก 1-2 หยด

5. หมนถาดหลมเอยงไปมานาน 1 นาท สงเกตดจะพบสนายาตรวจสอบมการเปลยนส

6. เมอครบกาหนดเวลา ใหใชแผนสแตนเลสเกลยสวนนายาตรวจสอบมายงหลมเลกทอยฝงดานขาง


7. คนใหเขากนดวยแทงแกวเปนระยะๆ ใหบอยครงในระยะ 30 นาทแรก จากนนตงทงไวอก 30 นาท

8. นาแผนเทยบสมาเปรยบเทยบกบสของนายาตรวจวดความเปนกรดดาง

9. บนทกผลการทดลอง และทาการทดลองซาแบบเดยวกนกบตวอยางดนทเหลอ


ใบงานบทปฏบตการท 1 : มาตรวจสขภาพดนกนเถอะ ตางรางบนทกผลการทดลอง

ลาดบท ตวอยางดน (สถานทเกบตวอยาง)

คา pH ผลการวเคราะห (อานคาจากตารางขางลาง)

1

2

3

4

5

ตางรางแสดงสภาพกรดหรอสภาพดางของดน แบงตามคา pH

คาpH สภาพกรดหรอสภาพดาง

< 4 กรดรนแรงมากทสด

5-6 กรดปานกลาง

6-7 กรดออน

7-8 ดางออน

8-9 ดางปานกลาง

9-10 ดางรนแรง

>10 ดางรนแรงทสด

สรปผลการตรวจวเคราะหตวอยางดน .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. ..................................................................................................................................................................


บทปฏบตการท 2 : การวเคราะหธาตอาหารในดน วตถประสงคกจกรรม

ผเขารวมกจกรรมสามารถตรวจวเคราะหธาตอาหารหลกของพชดวยตนเองได อปกรณ ชดตรวจสอบปรมาณไนโตรเจน ฟอสฟอรส และโพแทสเซยมในดน (ชดตรวจ N,P,K) พลวมอ จอบ ไมบรรทด มารคเกอร ตวอยางดนตางๆ จากแปลงเกษตร

วธการ 1. การสกดธาตอาหารพชดน

1.1 ตกตวอยางดนมา 1 ชอน ใสลงในขวดสกดตวอยาง


1.2 เตมนายาสกดตวอยางเบอร 1 ปรมาตร 20 มลลลตร โดยใชกระบอกตวงใสลงในขวดสกดตวอยาง เขยาดนใหทา

ปฏกรยากบสารสกดเปนเวลา 5 นาท

1.3 กรองสารละลายดนโดยใชกระดาษกรองทเตรยมไวแลววางบนกรวยทสวมอยบนรองรบตวอยาง จะไดสารละลาย

ทใส พรอมนาไปวเคราะหปรมาณไนโตรเจน ฟอสฟอรส และโพแทสเซยม


2. การตรวจสอบปรมาณไนโตรเจน ฟอสฟอรสและโพแทสเซยมในดน

2.1 ปรมาณไนโตรเจน

2.2.1 แอมโมเนยม (ตรวจไนโตรเจน)

ดดสารละลายทกรองไดดวยเขมฉดยาพลาสตก 2.5 มลลลตร ลงในหลอดทดลอง แลวเตมผงเบอร 2 ลงไป

หนงชอนเลก เตมนายาเบอร 3 จานวน 5 หยด ปดจกและเขยาใหเขากนทงไว 5 นาท จงนาไปอานคา แอมโมเนยม

โดยเปรยบเทยบกบแถบสมาตรฐาน


2.2.2 ไนเตรท (ตรวจไนโตรเจน)

ดดสารละลายทกรองไดดวยเขมฉดยาพลาสตก 2.5 มลลลตร ลงในหลอดทดลอง แลวเตมนายาเบอร 4 ลงไป

0.5 มลลลตร เตมผงเบอร 5 หนงชอนเลก ปดจกและเขยาใหเขากนทงไว 5 นาท จงนาไปอานคา ไนเตรท โดย

เปรยบเทยบกบแถบสมาตรฐาน


2.2 ฟอสฟอรส


0.5 มลลลตร เตมผงเบอร 5 ครงชอนเลก ปดจกและเขยาใหเขากนทงไว 5 นาท จงนาไปอานคา ฟอสฟอรสโดย

เปรยบเทยบกบแถบสมาตรฐาน


2.3 โพแทสเซยม


2 มลลลตร เตมนายาเบอร 9A ลงไป 1 หยด (หามเขยา) เตมนายาเบอร 9 ลงไป 2 หยด (หามเกน) ปดจกและเขยาให

เขากนอานคา โพแทสเซยมโดยเปรยบเทยบกบแถบสมาตรฐานทนท

• ถามตะกอน แสดงวา มโพแทสเซยมสง

• ถามฝาขาว แสดงวา มโพแทสเซยมปานกลาง

• ถาไมมตะกอน และฝาขาว แสดงวา มโพแทสเซยมตา


ใบงานบทปฏบตการท 2 : การวเคราะหธาตอาหารในดน

ตารางบนทกผลการวเคราะหธาตอาหารในดน

ตวอยางดน ปรมาณธาตอาหารหลก การปรบปรงดน

แอมโมเนยม ไนเตรท ฟอสฟอรส โพแทสเซยม

1)…………………

2)…………………

3)…………………

สรปผลการตรวจวเคราะหธาตอาหารในดนและแนวทางปรบปรงดน ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ...............................................................................................................................................................................





Documents

การวิเคราะห ์และปร ับปรุงดิน ... · 2019. 7. 26. · เอกสารประกอบการอบรม “การวิเคราะห