ریکالم

کێشه‌ی‌یه‌کگرتوئه وانه ی داوای ریفۆرم ده كه ن

له ناو یه كگرتو هه ڵده وه رن

4 »»

3

به رپرسی محه مه دی حاجی مه حمود میح���وه ری كه رك���وك له ش���ه ڕی دژ به داع���ش، ئاماژه ب���ه وه ده كات كه ئێران رۆڵێك���ی گرنگ و دیاری هه یه ، به تایبه ت���ی له س���نوری خانه قی���ن و جه ل���ه وال و ره نگه هاوكارییه كی زۆری كوردیشی كردبێت، ئه و ده ڵێت ""ئه م هێزی پێشمه رگه یه ی 22 ساڵه كاری له سه ر ده كه ین، ده بوایه 22 سه عات

به رگریی بكردایه "ئاوێنه ، سلێمانی : محه مه دی حاجی مه حم���ود له چاوپێكه وتنێكی تایبه ت به ئاوێنه دا رایگه یاند كه وه ك باس���ی ده كه ن س���وپای پاس���دارانی ئێران هاوكاری���ی و پش���تیوانییان ك���ردوه له دژی داعش، ئه و وتی "ئێستا هه مو واڵتانی دنیا هاتون، ئه گه ر ئه وانیش

بێن ئاساییه ". ناوب���راو ب���اس ل���ه وه ده کات که کۆماری ئیسالمی ئێران به هه مو هێزو توانایه وه هاتوه ته ناو مه س���ه له كانی ئه و هه یه . هه ژمونیش���ی عێراقه وه و وتی "ئه وه تا ئێستا وه زیری ده ره وه ی ئێ���ران له به غدای���ه و ئه م���ڕۆش دێته هه ولێ���ر ب���ۆ مه س���ه له ی پێكهێنانی

حكومه تی به غدا".وتیش���ی "ئه مه ریكاش تا ئێس���تا خۆی له به رژه وه ندیه كانی به رگری���ی ده كات، هاتن���ه ده نگ���ی ئه مه ری���كا بۆ داعش به هێرش���ه کانی سه باره ت

چه ند كاتژمێرێ���ك بو، ره نگه داعش له و هێڵه زیاتری���ان تێپه ڕاندبێت كه تێدایه . ئه مه ری���كای به رژه وه ندی���ی ئه مه ریكا س���ه رمایه ی هه مو پاشان ئه و به ش���ه بچوكه یه له ناوچه كه دا كه ئه مه شی ئه گه ر كوردس���تانه ، ناوی

له ده ستبدایه مایه پوچ ده بو".ناوب���راو جه غ���ت له س���ه ر ئه وه ش ده كات ك���ه ڕه نگ���ه هه ندێک له هێزه گه وره کان���ی جیه���ان و ناوچه ک���ه ش ویستبێتیان له ڕێگه ی داعشه وه کورد ته مبێ بکه ن، ده بوایه كوردیش زوتر خۆی ئاماده بكردایه بۆ روبه روبونه وه ی داعش و هه مو دوژمنه كانی ، ئه و وتی ئه مجاره راب���ردوه وه ، "به پێچه وانه ی كورد له روی سه ربازیه وه شكا، به اڵم له ڕوی سیاس���ییه وه توانی بیباته وه ، به وه ی پشتیوانیی واڵتانی ئه وروپای

به ده ستهێنا".وتیشی "ئێستا هه مو هێزه كان شه ڕی داع���ش ده كه ن. ناڵێم پێش���مه رگه ، به اڵم كورد هه موی ش���ه ڕی داعشی پێده كرێ���ت. هێزی پێش���مه رگه به م شێوه یه ی ئێس���تا پێویستی به وه یه جارێك���ی تر رێكبخرێت���ه وه ، چونكه ئه م هێزه كه ئێمه 22 س���اڵه كاری له سه ر ده كه ین، ده بوایه 22 سه عات

به رگریی بكردایه ".

‌‌‌‌تیراژ:‌‌4500 ‌ ‌ ‌ ‌ ‌‌‌‌‌ ‌ کۆمپانیای‌باڵڤ‌پەیک‌ئاوێنە‌دابەش‌دەکات‌نرخی‌‌1000دینار‌‌ ‌ ‌ ‌‌ ته‌له‌فۆن:‌‌‌‌‌3201274 ‌ ناونیشان:‌سلێمانی‌گه‌ڕه‌کی‌شۆڕش-‌به‌رامبه‌ر‌ئاماده‌یی‌شۆڕشی‌کوڕان‌

رۆژنامه یه كی سیاسیی گشتییه کۆمپانیای ئاوێنه ده ریده کات

ژماره )442( سێشەممە 2014/8/26

w w w . a w e n e . c o m

12 »» 17 »»

كۆڕه وی ئاشورییه كانی عێراق به ره و ئه وروپا ده ستپێده كات

«« 17 «« 12 ««5مه‌سیحییه‌کان‌کوردستان‌به‌جێده‌هێڵن

مه سعود بارزانی ناوه ڕۆكی یه كه مین كۆبونه وه ی دوقۆڵیی خۆی له گه ڵ سه دام ئاشكرا ده كات

««6بارزانی‌و‌سه‌دام

13

1214

"ئه‌م‌هێزی‌‌پێشمه‌رگه‌یه‌ی‌‌‌22ساڵه‌‌كاری‌‌له‌سه‌ر‌ده‌كه‌ین،‌ده‌بوایه‌‌‌22سه‌عات‌به‌رگریی‌‌بكردایه‌"

هێشتا سه دان كه س به چیای شه نگاله وه ن

ئێزیدیەکان..‌کوشتەی‌‌دەستی‌ئیسالمی‌و‌نائیسالمیداعش:‌سەلەفیزمی‌چەکدار

به پاس����اوی "زیات����ر رێكخس����تنه وه و ش����ارو ئاسایش����ی پاراس����تنی شارۆچكه كانی هه رێم و داخستنی هه ر كه لێنێك كه ره نگه له الیه ن دوژمنانه وه به كاربهێنرێ����ت ب����ۆ كاركردنه س����ه ر ئاسایشی نه ته وه یی "، بارزانی یاسای ژماره )3(ی س����اڵی 2014، یاس����ای له هه رێم خۆپیش����اندانی رێكخستنی ره تك����رده وه ، په رله مانتارانی لیژنه ی یاساییش ده ڵێن "پاساوه كه ی بارزانی بۆ ره تكردنه وه ی یاس����اكه له جێگه ی

خۆیدا نیه ".ئاوێن����ه ، هه ولێ����ر: گ����ۆران ئازاد،

په رله مانت����اری فراكس����یۆنی یه كێتی نیش����تمانی كوردس����تان و س����ه رۆكی لیژنه ی كاروباری یاسایی له په رله مانی راگه یاند، به ئاوێن����ه ی كوردس����تان، كه "نه ده بو س����ه رۆكی هه رێم یاساكه ره تبكات����ه وه ، هه رچه نده س����ه رۆكی هه رێم مافێك����ی قانونیی خۆی پیاده كردوه "، ئه و وتی "له گه ڵ ئه وه ش����دا په رله مان����ی كوردس����تان ده توانێ����ت ره تكردنه وه كه وه ربگرێت، ده شتوانێت وه رینه گرێ����ت، بۆیه ئێس����تا تۆپه كه له ساحه ی په رله مانی كوردستاندایه ".

وتیشی "پاشان ئه گه ر ئێمه خۆمان

یاس����اكه ده توانی����ن یه كده نگبی����ن، په س����ندمانكردوه ، كه به وش����ێوه ی ده نگ����ی ب����ۆ بده ی����ن و له وه قائیع����ی به بێ باڵویبكه ین����ه وه كوردس����تاندا ئه وه ی پێویس����تی به واژوی سه رۆكی

هه رێم بێت".ئ����ازاد ئه وه ش����ی رونك����رده وه كه له به رئه وه ی ئه م یاس����ایه له په رله مان هێ����زه كان هه م����و به ته وافوق����ی به پارتیشه وه ره زامه ندیی له سه ر بوه ، "بۆیه ده بو سه رۆكی هه رێم له به ر رێزی ئه م ته وافوقه ی هێزه كانی په رله مان، یاساكه ی ره تنه كردایه ته وه ، بۆ دۆخی

ئه منییش، پێموانیه یاساكه به وجۆره به به رباڵویی رێگ����ه ی كه رێكخرابێت

ئازادیی دابێت".فراكسیۆنی په رله مانتاری هه روه ها گۆڕان له لیژنه ی یاسایی قادر ئه نوه ر، له گه ڵ پاساوی ره تكردنه وه ی یاساكه دا نی����ه ، ناوب����راو به ئاوێن����ه ی راگه یاند كه "ئه م یاس����ای خۆپیشاندانه هیچ كه لێنێك دروس����تناكات و پاساوه كه ی سه رۆكی هه رێم له جێگه ی خۆیدا نیه ، چونك����ه خه ڵك داخوازیی هه یه و بۆی هه یه له هه مو كاتێكدا خۆپیش����اندان

بكات".

"پاساوه‌كه‌ی‌‌بارزانی‌‌بۆ‌ره‌تكردنه‌وه‌ی‌‌یاسای‌‌خۆپیشاندان‌له‌جێی‌‌خۆیدا‌نیه‌"

د.مه حمود عوسمان، 31ی ئاب به خیانه ت ناوده ب���ات و ده ڵێت "ده بێ���ت پارتی داوای

لێبوردن بكات له سه ر 31ی ئاب".ئاوێنه ، س���لێمانی : د.مه حمود عوسمان كه سایه تی ناسراوی كورد له چاوپێكه وتنێكی تایبه ت به ئاوێن���ه رایگه یاند كه 31ی ئاب كاردانه وه بو، كاردانه وه ی ئه و كوش���تاره بو له نێوان )یه كێتی و پارتی (دا هه بو، ئه و ش���ه ڕه وایكرد هه ردوالیان په نایانبرده به ر هه مو ش���تێك، به ر ئێران، توركیا و عێراق و هه رچی هێڵی س���وره به زاندیان بۆ ئه وه ی یه كتری بش���كێنن و نه ش���یانتوانی یه كتری بكش���ێنن و هه ر مانه وه و خه ڵكێكی زۆریش به كوش���ت چو، ئه و وتی "له به رئه وه 31ی

ئاب به رهه می براكوژییه كه بو، ده بو به هیچ شێوه یه ك روینه دایه . ده بو سوپای تورك و

ئێران نه هاتنایه ".وتیشی "هه ر شتێك روبدات نابێت بچیت س���وپای كۆماری س���ه دام و ئه و هێزانه ی كردوه ، كیمیابارانیان ئه نفال و جینۆسایدو بهێنی���ت بۆ كوردس���تان. ئه مه ش���تێكی زۆر خ���راپ بو، بۆیه ئ���ه و كاره خراپانه ی له راب���ردودا ك���راون، ده بێت باس���بكرێن و به س���ه ریاندا باز نه درێ���ت، ئه گه ر چاك بو بوترێت چاكه و، ئه گه ر هه ڵه ش بو بوترێت

هه ڵه یه ، بۆ ئه وه ی دوباره نه بنه وه ".

د.مه حمود عوسمان: ده بێت پارتی داوای لێبوردن

بكات له سه ر 31ی ئاب

س���ه رۆكی لیس���تی كۆمه ڵی ئیس���المی له پارله مان���ی عێ���راق "ئه حمه دی حاجی ره ش���ید پێشبینی ده كات ئه مساڵ عێراق به ب���ێ بودجه بێ���ت و بودجه ی س���اڵی داهاتوش له مانگی ئایاردا په سند بكرێت،

ئه و ده ڵێت "تا ئێس���تا سه رۆك وه زیرانی راس���پێردراوی عێ���راق به ڵێن���ی ناردنی

بودجه ی هه رێمی نه داوه ".ئاوێن���ه ، به غ���دا: ئه حم���ه دی حاجی ره ش���ید، كه پارله مانتارێكی ش���اره زای

ب���اری ئابورییه به ئاوێن���ه ی راگه یاند كه دواكه وتن���ی بودج���ه گه وره تری���ن زیان به بواری وه به رهێنان ده گه یه نێت، چونكه "ناتوانرێت یه ك دیناری بۆ خه رج بكرێت، له كاتێكدا گه شه ی هه ر واڵتێك به بودجه ی

وه به رهێنان پێوانه ده كرێت".ئه و وتی "دواكه وتنی بودجه ی ئه مساڵ و ئه گ���ه ری دواكه وتن���ی بودجه ی س���اڵی داهاتو، ده بێته هۆی كه مبونه وه ی داهاتی تاك و زیادبونی رێژه ی بێكاریی و هه ژاریی و

كێش���ه كۆمه اڵیه تیه كان، ئه مه سه رباری ئ���ه وه ی گه ش���ه ی كۆمه ڵگه و گه ش���ه ی

ئابوری له كۆمه ڵگادا ده وه ستێنێت".

"سه‌رۆك‌وه‌زیرانی‌‌راسپێردراوی‌‌عێراق‌به‌ڵێنی‌‌ناردنی‌‌بودجه‌ی‌‌هه‌رێمی‌‌نه‌داوه‌"3

7

محه مه دی حاجی مه حمود: ئه مجاره كورد له روی سه ربازیه وه شكا2

ئا: هاوكار حسێن

كه مێك به ر له ده ستپێكردنی گفتوگۆكه ، له هێڵه كانی پێشه وه ی

شه ڕ له گه ڵ چه كدارانی داعشدا گه ڕابۆوه . بۆیه كه هاته ئه و

ژوره وه ، هێشتا ماندوێتی رێگه له سه ر روخساری دیاربو. ئه و كه ئێستا سكرتێری حزبی سۆشیال دیموكراتی كوردستانه ، هاوكات

سه رپه رشتی به ره یه كی شه ڕ ده كات له كه ركوك و وه ك خۆی

باسیكرد، "له ئێستادا بارودۆخه كه له وێ ئارامه ". محه مه دی حاجی مه حمود كه ئێستا هه م ته مه ن و

هه م كێشی له شی له چاو رابردودا له هه ڵكشاندایه ، به اڵم ئه و هه میشه

ده یه وێت وه ك پێشمه رگه یه كی چاالك خۆی بنوێنێت، هه ر ئه مه شه ره نگه وای لێبكات گله یی له ئه دای هێزی

پێشمه رگه هه بێت و بڵێت، "ئه م هێزه كه ئێمه 22 ساڵه كاری له سه ر

ده كه ین، ده بوایه 22 سه عات به رگری بكردایه ".

ئاوێنه : ئێران رۆڵی هه بوه له وه شه ڕی داعش به رۆكی كورد بگرێت؟

محه م���ه دی حاجی مه حم���ود: داعش عه ره بیی واڵتان���ی هه م���و هێزێك���ه ئه مه ری���كاش ده ده ن و یارمه ت���ی بێئاگا نی���ه له هێزێكی له وش���ێوه یه ، به تایب���ه ت كاتێك ل���ه دژی حكومه تی س���وریا كاریانده كرد. هاوكات به هۆی ناڕازیبونی ئه مه ریكا له ئه دای ش���یعه له عێ���راق، جا به ه���ه ر ناوێكه وه بێت ئه مه ریكا حكومه تی ش���یعه ی له عێراق پێ ته مبێ كردو تێیانگه یاند كه ئه وان وه ك پێویس���ت نه یانتوانیوه حوكمی حاكمی ئێس���تاش بك���ه ن و عێ���راق عێ���راق نین. ئێرانیش به هه مو نرخێك حكومه تی شیعه له عێراق ده پارێزێت، بۆی���ه به هه م���و هێ���زی هاتوه ته ناو هه یه . هه ژمونیش���ی مه س���ه له كه وه و ئه وه تا ئێستا وه زیری ده ره وه ی ئێران له به غدایه و س���به ینێ دێته هه ولێر بۆ مه سه له ی پێكهێنانی حكومه تی به غدا. بۆیه ئێ���ران رۆڵێكی گرن���گ و دیاری هه یه ، به تایبه تی له سنوری خانه قین و جه له وال كه ره نگه هاوكارییه كی زۆری

كردبن.

ئاوێنه : یارمه تییه كه چی بوه ؟محه مه دی حاجی مه حمود: له به رئه وه ی ئ���ه وان، له س���نوری نزیكده بێت���ه وه توركمانی یارمه ت���ی له كه ركوكی���ش شیعه ی دا، بۆیه ئێران به هه مو هێزی

دژی داعشه ؟ئاوێن���ه : ئه م���ه وایلێكردوه س���وپای یارمه تیدان���ی بنێرێت���ه پاس���داران بۆ خانه قین و به تایبه ت پێش���مه رگه ،

جه له وال؟محه م���ه دی حاجی مه حم���ود: بۆخۆم نه مدی���وه ، به اڵم وه ك باس���ی ده كه ن هاوكاریی و پشتیوانییان كردوه ئه وان له دژی داعش. ئێستاش هه مو واڵتانی دنیا هات���ون، ئه گ���ه ر ئه وانیش بێن

ئاساییه .ئاوێنه : سه ره تا شه ڕه كه له گه ڵ به غدا

بو، ئێستا بۆچی روی له هه رێم كرد؟محه مه دی حاجی مه حمود: به دڵنیایی ئه وان ره نگه ئاراس���ته كه ، به گۆڕینی ته مبێكردن���ی كوردیان ال مه به س���تتر بوبێت له وه ی روبه روی عێراق ببنه وه .

ئاوێن���ه : كێ ده یه وێت ك���ورد ته مبێ بكات؟

محه مه دی حاجی مه حمود: من پێموایه

ئه مه ریكا بێئاگانیه له م مه سه له یه . ئاوێنه : واتا ئه مه ریكا ده س����تی هه یه

له ته مبێكردنی كورددا؟محه مه دی حاج����ی مه حمود: پێموایه ئه مه ریكا بێئاگانی����ه له هێزی داعش و

جواڵندنی داعش.ئاوێنه : ئه ی چۆن ئه مه ریكا پشتیوانیی

ئاسمانیی كورد ده كات؟مه حم����ود: حاج����ی محه م����ه دی به رگریی ئێس����تاش ت����ا ئه مه ری����كا له به رژه وه ندیه كان����ی خ����ۆی ده كات، هاتن����ه ده نگ����ی ئه مه ری����كا بۆ چه ند كاتژمێرێك بو، ره نگه داعش له و هێڵه زیاتریان تێپه ڕاندبێت كه به رژه وه ندیی ئه مه ریكاو واڵتان����ی عه ره بیی تێدایه . پاش����ان هه مو س����ه رمایه ی ئه مه ریكا ئه و به ش����ه بچوكه یه له ناوچه كه دا كه ناوی كوردس����تانه ، ئه گه ر ئه مه ش����ی

له ده ستبدایه مایه پوچ ده بو. ئاوێنه : له م بارودۆخه ی هاته پێشه وه

كورد عاقاڵنه مامه ڵه ی كرد؟محه مه دی حاج����ی مه حمود: ده بوایه ك����ورد زوتر خ����ۆی ئاماده بكردایه بۆ روبه روبونه وه . به پێچه وانه ی رابردوه وه ، ئه مج����اره كورد له روی س����ه ربازیه وه

ش����كا، به اڵم له روی سیاسیه وه توانی واڵتانی پشتیوانیی به وه ی بیباته وه ،

ئه وروپای به ده ستهێنا.به مش����ێوه پێش����مه رگه ئاوێن����ه : په رته وازه یه ی ئێستای شه ڕی داعشی

پێده كرێت؟محه م����ه دی حاجی مه حمود: ئێس����تا هه مو هێزه كان شه ڕی داعش ده كه ن. ناڵێم پێشمه رگه ، به اڵم كورد هه موی ش����ه ڕی داعش����ی پێده كرێ����ت. ئه م هێزه پێویس����تی به وه یه جارێكی تر رێكبخرێت����ه وه ، چونك����ه ئ����ه م هێزه ك����ه ئێمه 22 س����اڵه كاری له س����ه ر ده كه ین، ده بوایه 22 سه عات به رگریی

بكردایه . ئاوێنه : هۆكار چیه كه هه ڵوێسته كانی ت����ۆ له به رامب����ه ر یه كێت����ی و پارتی

ناوبه ناو گۆڕانی به سه ردا دێت؟محه مه دی حاجی مه حمود: له كاتێكدا كه مه ترسی له سه ر كوردستان و هه مو الیه ك بێت، ره نگه بێده نگبم له هه ندێك ش����تی بۆچونه كانم تا ئ����ه و قه یرانه به رێده كه ین، ب����ه اڵم بۆچونه كانم هیچ گۆڕانیان به س����ه ردا نایه ت. ره نگه من

واقیعه كه سه یربكه م.

ئا: شاهۆ

جێگری سه رۆكی لیستی خزمه ت له ئه نجومه نی پارێزگای سلێمانی

رایده گه یه نێت یه كگرتو هه ڵویستی به رامبه ر به گۆڕان شتێكه هه ڵوێستی

ئێمه ش له گه ڵ گۆڕان شتێكی تره .

كۆم���ه ڵ و یه كگرت���و ك���ه دو هێزی پارێزگای له ئه نجومه نی ئیس���امیین و سلێمانی خاوه نی كورسیین، به رامبه ر به بزوتن���ه وه ی گۆڕان دو هه ڵوێس���تی

جی���اواز ده گرنه به ر، س���ه رچاوه یه كی ئاگادار له بزوتنه وه ی گۆڕان به ئاوێنه ی راگه یاند ك���ه "ماوه یه ك���ه یه كگرتوی ئیس���امی هه ڵوێستی توندی به رامبه ر به بزوتنه وه كه ی���ان هه ی���ه ، به تایبه تی سه باره ت به وه ی پارێزگاری سلێمانی بۆ بزوتنه وه ی گۆڕان بێت، هۆكاره كه شی گه ڕان���ده وه بۆ هه س���تیاریی یه كگرتو ئه بوبه ك���ر"ی به "هه ڤ���اڵ به رامب���ه ر سه رۆكی لیستی گۆڕان بۆ ئه نجومه نی له به رامبه ریشدا س���لێمانی ، پارێزگای كۆمه ڵی ئیسامی هه ڵوێستی به رامبه ر

هه ڵوێس���ته ی ئه م نه رمت���ره ، گۆڕان یه كگرتوش له كاتێكدایه پێشتر ئه وان و هاوبه ش پاكێجی گۆڕانی���ش كۆمه ڵ و هه بوه و پێداگرییان له س���ه ر گرنگیی و ده ستاوده س���تكردنی پێویس���تیی

ده سه اڵت كردوه .جێگری س���ه رۆكی لیستی "خزمه ت" س���لێمانی ، پارێزگای له ئه نجومه ن���ی فه ی���زواڵ ئیبراهیم له ب���اره ی جیاوازی ئیس���امی یه كگرتوی له گ���ه ڵ ئه وان ئه وه ی رونكرده وه كه "كێشه ی قوڵیان نیه ، ب���ه اڵم ده كرێ���ت رای جیاوازمان

هه بێ���ت نه ك له نێوان دو فراكس���یۆن ك���ه یه كیانگرتوه به ڵك���و له ناو یه ك

فراكسیۆنیش ئاساییه ".ئه و وتی "بۆ ئه نجومه نی پارێزگاش هه ڵوێس���تمان جی���اواز ب���وه ، ئه وه ی س���ه رۆكی ك���ه كاتێ���ك دوێنێ���ش دوای كۆبونه وه كه چۆته لیسته كه مان هاتنه ده ره وه ی وتویه تی به و ئاراسته جیاوازه رۆیش���توه ئه س���ڵه ن ئێمه ش لێمان نه پرس���یوه بۆچی ؟ له به رچی ؟ هه رچه نده ئێمه له گ���ه ڵ ئه وه نه بوین

كۆبونه وه كه به و شێوه یه ی لێهات".

ناوب���راو ئام���اژه ی ب���ه وه ش ك���رد ك���ه "یه كگرتو هه ڵوێس���تی به رامبه ر به گۆڕان به شێوه یه كه و له به رامبه ریشدا ئێمه هه ڵوێستێكی له وان جیاوازترمان هه ی���ه ، ئه وه ش به ش���تێكی ئاس���ایی مرۆڤه كان پێویس���ته ده زانین چونكه جیاواز بیربكه نه وه ، گرنگ ئه وه یه ئێمه

بڕیارێكمان هه بێت".هه ڵبژاردنی به دواخستنی سه باره ت سه رۆكی جێگری سلێمانی پارێزگاری لیس���تی خزمه ت هێما بۆ ئه وه ده كات كه ئ���ه وان له كۆبون���ه وه ی یه كه میش

له گه ڵ ئه وه نه بون دوابخرێت، ئه و وتی له هه مو ئه نجومه ن ئه ندامان���ی "ده بو فراكس���یۆنه كان هه ڵوێس���تی جدیمان هه بوایه ، راس���ته ئاڵۆزبونی بارودۆخی ئه وه ش ب���ه اڵم كوردس���تان هۆكاربو نابێته پاس���او بۆ ئه وه ی به و شێوه یه دوابخرێ���ت، رونیش���كرده وه ك���ه ئه و به هیچ ش���ێوه یه ك ئاگای له پێكهێنانی لیس���تی خزمه ت نه بوه ، ئه وه بڕیاری مه كته بی سیاس���ی هه ردو حزب بوه و ئێمه ش په یوه س���ت بوین پێوه ی و هیچ

كێشه مان نه بوه ".

تایبه‌ت(442( سێشه ممه 22014/8/26

محه مه دی حاجی مه حمود: وه ک باسی ده كه ن سوپای پاسدارانی ئێران له جه له والو خانه قین هاوكاریی و پشتیوانییان كردوه له دژی داعش

له سلێمانی ، كۆمه ڵ و یه كگرتو به رامبه ر به گۆڕان هه ڵوێستی جیاوازیان هه یه

ریکام

محه مه دی حاجی مه حمود

ئا: رێبین چاالك

خه م و ئازاری كورده ئێزیدییه كان به رده وامه ، هێشتا به سه دان كه س

به چیای شه نگاله وه ئاواره ن و پێویستیان به كۆمه ك و هاوكاریی

به په له و خێرایه .

"زۆرێ����ك ه����ه ن له گه وره ی����ی ئه و به سه ر تێناگه ن كاره ساته مه ینه تی و ئێزیدییه كاندا هاتوه ، هێش����تا سه دان كه سی برسی و تینو به چیای شه نگاله وه نه یانگاتێ ، داعش����یش ئاواره ن و گه ر

مه رگ ده یانگاتێ و له ناویانده بات".د.سه عید خودێداد عه لۆ، مامۆستای زانكۆو ئه ندامی "لیژنه ی به هاناوه چونی ش����اریا" له كۆمه ڵگه ی ئێزیدی����ه كان

به مجۆره ده دوێت بۆ ئاوێنه .ئ����ه و باس ل����ه وه ده كات كه خه م و ئ����ازاری ئێزیدیه كان ب����ێ بڕانه وه یه ، له خه ڵكی د.س����ه عید وتی "زۆرێ����ك ئێمه هه ن له ناو شه نگال و گونده كانی ده وروبه ری شه نگالیش ماون كه ئێستا

به ده ست چه كداره كانی داعشه وه ن".س����ه باره ت به و كه س����انه ش كه تا ئێستا به چیای شه نگاله وه ن، ئه و وتی "به ش����ێكیان ئه وانه ن كه كچیان یان خوش����كیان كه وتوه ته ده ست داعش، ئێستا كه سوكاری ئه و كچانه به چیای شه نگاله وه ن و به رگری ده كه ن و چاویان له س����ه ر ئه وه یه كه س����وكاریان رزگار بكه ن، به شێكی تریشیان بۆ پاراستنی ش����وێنه ئاینییه پیرۆزه كانی ئێزیدیی له پیره مێردو ژماره ی����ه ك ماونه ته وه ، پیره ژنیش ه����ه ن كه توانای جوڵه یان

نییه و هێشتا به و چیایه وه ن".ناوبراو ئاماژه ی ب����ه وه كرد دوێنێ ئێزیدییه ك له شه نگاله وه ته له فونی بۆ كه سوكاره كه ی كردوه و پێیڕاگه یاندون ك����ه فاڵنه هاوس����ێیان عه مری خوای ك����ردوه و چه ند رۆژێ����ك جه نازه كه ی له ژوره وه ماوه و كه س نه بوه بینێژێت، ئ����ه و وتی "باس����كردنی هه م����و ئه م كاره س����اتانه و مه ینه ت����ی ئه وانه ی كه ئێستا به چیای ش����ه نگاله وه ن بۆ ڕای

گش����تی پێویس����تییه كی هه نوكه ییه ، ب����ۆ هه بێ����ت پالنێ����ك پێویس����ته رزگاركردنیان، چونكه ئه گه ر داعشیش نه چێته سه ریان، ئه وان روبه ڕوی مردن

ده بنه وه ".وتیشی "پێویسته خه ڵك له قه باره ی ئ����ه و مه ینه تییه تێبگه ن كه به س����ه ر ك����ورده ئێزیدییه كان����دا هاتوه و بزانن ئه وانه ی له چیای شه نگالن پێویستیان به فریاكه وتن����ه و ده بێت به زوترین كات

هاوكاریی بكرێن".جه غتی له سه ر ئه وه ش كرده وه كه ئه و ره وشه ی له چیای شه نگال رویداوه زۆر ئاش����كراو دیار نیی����ه بۆ زۆرێك له خه ڵكی كوردستان، ناوبراو ئه وه شی به زوترین "پێویس����ته كه رونكرده وه كات ش����ه نگال ببێت����ه ناوچه یه ك����ی ئارام به هاوكاری����ی حكومه تی هه رێم و كۆمه ڵگ����ه ی عێ����راق و حكومه ت����ی نێوده وڵه تی ، بۆ ئه وه ی ئه و 400 هه زار كه سه ی كه ده ڤه ره كه یان به جێهێشتوه بگه ڕێنه وه س����ه ر ماڵ و حاڵی خۆیان و شه نگال نه كرێته شوێنێك بۆ ملمالنێی حزبایه تی و خه ڵكی ئێزیدیی باجه كه ی

بده ن".ئێزیدی����ه كان نیگه رانن ل����ه وه ی كه

پێشمه رگه نه یپاراستن و له كاتی هێرشی ئیس����المی ده وڵه تی چه كداره كان����ی ناسراو به داعش به جێیهێشتن، ئێستا ش����ه نگال له چیای ئه وانه ی زۆرینه ی

ئێزیدییه كان����ن، ده ك����ه ن به رگ����ری له پاڵ هێزێك له پێش����مه رگه و هێزێكی

یه په گه .ئه ندام����ی چڤاتی كه ریم س����لێمان روحانی ئێزیدییان به ئاوێنه ی راگه یاند كه به ش����ێكی گه وره ی داكۆكیكردن و به داعش هه ر به رامب����ه ر ش����ه ڕكردن له سه ره تاوه كه وتوه ته سه ر ئه ستۆی ئێزیدییه كان خۆیان، ئه و وتی "تا ئێستا به ش����ێك له وانه ی ماڵ و حاڵی خۆیان جێهێش����توه به چیای ش����ه نگاله وه ن و ئ����اواره ن، ئه وانه بڕیاریان����داوه له وێ ش����ه نگال چی����ای دورنه كه ون����ه وه و به جێنه هێڵن، هه رچه نده مه ترس����یش

له سه ر ژیانیان هه یه ".له وێ وتیش����ی "هه یانه به خێزانیی منداڵیش����یان ئافره ت و ماونه ت����ه وه و له گه ڵه ، ئه وان����ه له به رگریدان و له دژی داع����ش ش����ه ڕ ده كه ن و ده ڵێ����ن لێره

ده رناچین".رۆژنامه ی ئاوێنه له ژماره ی رابردویدا، ش����وێنی 100 ئێزیدی دابڕاوی له چیای شه نگال بۆ رای گشتی له زاری وه لید حه س����ه ن موراد ئاشكراكرد بۆ ئه وه ی به زوتری����ن كات بچ����ن به هانایانه وه ، له درێژه ی به دواداچونی ئه و بابه ته دا،

ئیس����ماعیل حه س����ه ن موراد كه برای له ش����اری له په یوه ندییه كدا وه لی����ده زاخۆوه به ئاوێنه ی راگه یاند كه له ماوه ی حه فته ی رابردودا 15 كه س له و گروپه

له چیای شه نگال س����ه د كه س����ییه ی ئ����اواره ب����ون به هۆی به س����ااڵچون و كه میی خۆراك و تینوێتی و ماندوبون و

شه كه تییه وه گیانیان له ده ستداوه .

3(442( سێشه ممه ‌2014/8/26هه‌نوکه

ئێزیدیه‌كان‌كاره‌ساتێكی‌‌بێبڕانه‌وه‌

هێشتا‌سه‌دان‌كه‌س‌به‌چیای‌‌شه‌نگاله‌وه‌‌ئاواره‌ن‌

ئا: ئاوێنه

وازهێنانی مام رۆسته م له بزوتنه وه ی گۆڕان، جارێكیتر سه رنجی میدیاكانی

به ره و ده نگه ناڕازییه كانی ئه و بزوتنه وه یه راكێشا، ناڕازییه كان ده ڵێن له شێوه ی رێكخستن و ئیداره دانی گۆڕان ناڕازین و

داوای به دامه زراوه كردنی ده كه ن، الیه نی به رامبه ریشیان ده ڵێن "داوای پۆست و

پله وپایه ده كه ن".

نه گونج���ان و ناڕه زای���ی و ملمالنێ هه مو بچوكیانه وه به گه وره و كوردییه كانی حزبه گرتوه ته وه ، ئێس���تا به ئاش���كرا دو هێڵی ئیش���كردن له ناو پارتی���دا ده بینرێت كه یه كێكیان مه س���عود بارزانی و مه س���روری كوڕی نوێنه رایه تی ده كات و ئه ویتریش���یان نێچیرڤان بارزانییه ، ده مێكیش���ه یه كێتی له ناكۆك���ی و ملمالنێدایه و هێ���رۆ ئیبراهیم ئه حم���ه دو د.به رهه م وه ك دو ئاراس���ته ی پێچه وان���ه و زۆر دور له یه كتر ده رده كه ون، له كۆمه ڵ���دا عه لی باپیری ئه میر و دڵش���اد گه رمیان���ی ئه ندام���ی مه كته بی سیاس���ی لێدوانی پێچه وان���ه و ته نانه ت دژبه یه كیش ده ده ن، له یه كگرتوشدا ناڕه زایی ئه بوبه كر كاروانی له سیاس���ه تی محه م���ه د فه ره جی بزوتنه وه ی دی���اره ، به ئاش���كرا ئه میندار گۆڕانیش له م كه شه گشتییه به ده رنییه كه حزبی كوردی تێ���دا ده ژی ، چه ند رۆژێكه وازهێنانی هه ڵس���وڕاوی دیاری بزوتنه وه ی گۆڕان، مام رۆسته م له و بزوتنه وه یه ده نگی

ناڕازییه كانی هێناوه ته وه نێو میدیاكان.سه رچاوه یه ك له ناڕازییه كانی بزوتنه وه ی گ���ۆڕان به ئاوێن���ه ی راگه یان���د ك���ه هه ر

له س���ه ره تای دامه زراندن���ی بزوتنه وه كه وه جۆرێك له ناڕه زایی له و بزوتنه وه یه دا بونی هه بوه س���ه باره ت به ش���ێوه ی رێكخستن و چۆنیه ت���ی ئیداره دان���ی ، تا هات���وه ئه م چوه ، هه ڵكش���ان ب���ه ره و ناڕه زایی���ه ش س���ه رچاوه كه وتی "ئێمه پێمانوایه له ناو گۆڕاندا دامه زراوه ی راسته قینه بونی نییه ، هه مو ئ���ه و ئۆرگانانه ی كه دروس���تكراون ته نه���ا ب���ۆ ش���ه رعیه تدان به بڕیاره كانی نه وش���یروان مس���ته فای رێكخه ری گشتی بزوتنه وه كه دروس���تكراون، كه تاكڕه وانه

بڕیارده دات".وتیش���ی "ئێمه ده مانه وێت پره نس���یپی دیموكراسی و شه فافیه ت و كاری دامه زراوه یی په یڕه و بكرێت، ئه گ���ه ر له ناو بزوتنه وه كه چۆن جێبه جێنه كرێ���ت، ئه م���ه خۆی���دا

ده توانین بۆ كۆمه ڵگه ی به دیبهێنین؟".س���ه باره ت به ناڕه زاییش���یان له دانان���ی وه زیره كان و پۆس���ته كانی تر، سه رچاوه كه دانان���ی له س���ه ر "ناڕه زاییم���ان وت���ی به وه زیر و پۆسته كانی نییه شه خس���ه كان ت���ر، به ڵكو له س���ه ر چۆنیه ت���ی دانانه كه تێبینیمان هه یه كه رێكخه ری گشتی خۆی

دایناون".وتیشی "نازانین له ناو گۆڕاندا وه زیره كان له سه ر چ بنه مایه ك دانراون، بۆ نمونه له ناو یه كێتیدا ئاشكرایه كه به پێی دابه شكردنی كوردس���تان بوه به چوار ناوچه وه كه هه ر وه زیره و س���ه ر به ش���ارێكه ، به اڵم نازانین رێكخه ری گشتی ئه وانی به پێی چ پێوه رێك

داناوه ".ره تك���رده وه ئه وه ش���ی س���ه رچاوه كه كه ل���ه م چه ند رۆژه دا عوس���مانی حاجی مه حمود هیچ جۆره نامه یه كی ئاراس���ته ی

نه وش���یروان مس���ته فا كردبێت، ئه و وتی "عوس���مانی حاجی مه حم���ود كاتی خۆی ئاراس���ته ی نامه یه كی ل���ه 2012/2/27دا خوازیاری ك���ردوه و گش���تی رێكخ���ه ری كارك���ردن به دام���ه زراوه ب���وه و تێبینی و سه رنجی س���ه باره ت به راگه یاندنی گۆڕان و ش���ێوازی رێكخس���تن و چۆنیه تی بڕیاردان

ده ربڕیوه ".به پێی ئه و س���ه رچاوه یه چه ندین كه س له ناو گۆڕان و ده ره وه ی گۆڕانیش له هه وڵی ئه وه دان كه ناكۆكی نێوان كه س���ه دیاره ناڕازییه كان���ی گۆڕان له گه ڵ نه وش���یروان مس���ته فا كۆتای���ی پێبهێن���ن و پێك���ه وه كۆببنه وه ، به اڵم رێكخه ری گش���تی ئاماده

له گه ڵی���ان كۆببێته وه و له مب���اره وه نییه داواكاریه كانیان جێبه جێ بكات، ئه و وتی "س���ه رباری ئه وه ش ئێمه ه���ه ر گۆڕانین و به گۆڕانیش ده مێنینه وه ، چاومان له س���ه ر ئه وه ی���ه ك���ه له ناوخ���ۆی گۆڕان���دا كار

به پره نسیپی دامه زراوه یی بكرێت".سه رچاوه یه كی به پێی له به رامبه ریشدا، تایبه تی ناو بزوتنه وه ی گۆڕان، "ملمالنێی ئێستای ناو ئه و بزوتنه وه یه به شێوه یه كی س���ه ره كی له س���ه ر دابه ش���كردنی پل���ه و

پۆسته ".به وت���ه ی ئه و س���ه رچاوه یه ، كه س���انی لوتكه ی ناو گروپه ناڕازییه كه به راسته وخۆو ناڕاسته وخۆ داوایانكردوه پشكیان هه بێت له و پۆس���تانه ی كه له كابینه ی هه ش���تی حكومه تی هه رێمدا به ر گۆڕان كه وتون، به اڵم تێكڕای ئه و داواكارییانه له الیه ن رێكخه ری

گشتیی گۆڕانه وه ره تكراونه ته وه . زۆرینه ی كه س���ه ناڕازیی���ه ی ناو گۆڕان له وانه ن كه پێش دروستبونی گۆڕان له ناو یه كێتیدا له سلكی سه ربازییدا كاریانكردوه . به پێ���ی زانیارییه كانی ئاوێن���ه ش، گۆڕان به نیازه پۆس���تی ب���ااڵ له وه زاره تی ناوخۆ ئاماژه ی س���ه رچاوه یه ش ئه و وه ربگرێت، ب���ه وه كرد كه كاركردن ب���ۆ گه وره كردنی ناڕه زایه تی���ه كان له م كات���ه دا، پێده چێت بۆ ئه وه بێت فش���ار دروس���تبكه ن تا ئه م ده رفه ته ش���یان له ده س���ت نه چێت، پاش ئه وه ی بێهیوابون له وه رگرتنی پۆسته كانی

تر.ئه وه ش���ی تایبه ته ك���ه س���ه رچاوه ره تكرده وه كه رێكخه ری گشتی تاكڕه وانه هه م���و بڕی���اره كان بدات، ئ���ه و وتی "بۆ نمونه له گفتوگۆكانی پێكهێنانی حكومه تی

هه رێم و دانوس���تان له گه ڵ به غداشدا لیژنه پێكهێن���راوه چه ندین كه س���ی تێدا بوه ، له دانانی كاندیده كانیش���دا ب���ۆ په رله مانی كوردستان و ئه نجومه نی نوێنه رانی عێراق و ئه نجومه ن���ی پارێزگاكانیش���دا، رێكخه ری گش���تی رۆڵی نه بوه و ئه و هی���چ كامیانی

دانه ناوه ".س���ه باره ت به دانانی وه زیره كانیش وتی "له دانان���ی وه زیره كانیش���دا، رێكخ���ه ری گشتی پێیوتون كه ئه و كه سانه داده نێت، له دانانیش���یاندا به پل���ه ی یه ك���ه م ئ���ه وه ره چاوكراوه هیچ كه س و حزبێك نه یانكڕێ و پڕۆژه كانی به بڕی���ار و پابه ندب���ن ت���ه واو

بزوتنه وه كه وه ".س���ه باره ت به نه بون���ی دام���ه زراوه ش، س���ه رچاوه تایبه ته ك���ه وت���ی "به ش���ێك له كه س���ه دیاره كان���ی ئ���ه م ناڕازییان���ه به نیازبون ئه و پۆس���تانه ی پێش���تر له ناو یه كێت���ی هه یانب���و به هه مانش���ێوه له ناو بزوتنه وه ی گ���ۆڕان هه یانبێت، كه جڤاتی نیشتمانیش دروس���تكرا ره خنه یان لێگرت له به رئه وه ی خۆیان به گه وره تر ده زانی بێن له گه ڵ گه نجێكدا دابنیش���ن كه تازه كاری سیاس���ی ده كات و له ڕێگ���ه ی هه ڵبژاردن و توانا و بڕوانامه و شاره زایی خۆیه وه ده بێته

ئه ندامی ئه و ئۆرگانه ".له ئێس���تادا دو كه س���ایه تی دیاری ناو بزوتنه وه ی گ���ۆڕان نوێنه رایه ت���ی گروپه ناڕازییه كه ده كه ن كه ئه وانیش عوسمانی حاجی مه حمودو مام رۆسته م-ن، به وته ی ئه و س���ه رچاوه یه ش بۆ ئه وه ی دوه میان، "خودی رێكخه ری گشتیش سه ریسوڕماوه ل���ه و هه ڵوێس���ته ی و چاوه ڕێ���ی ئ���ه وه ی

لێنه كردوه ".

ناڕازییه‌كانی‌‌بزوتنه‌وه‌ی‌‌گۆڕان:‌داوای‌‌به‌دامه‌زراوه‌بون‌ده‌كه‌ینبزوتنه‌وه‌ی‌‌گۆڕان:‌داوای‌‌پۆست‌و‌پله‌وپایه‌‌ده‌كه‌ن

خدر دوملی تایبه تمه ند له بواری كه مینه كان و چاالكوانی ئێزیدیی

ئاماژه به وه ده كات ئه و كاره ساته گه وره یه ی له شه نگال رویدا، وه كو پێویست له میدیای كوردی ره نگی

نه دایه وه ، میدیای كوردی وه ك روداوێكی كاتیی مامه ڵه ی له گه ڵ

كرد.

دومل���ی نیگه رانیی خ���ۆی به رامبه ر به ش���ێوازی روماڵكردن���ی روداوه كانی له الیه ن ئێزیدییه كان شه نگال و كورده میدی���ای كوردیی���ه وه ده رب���ڕی ، ئه و وت���ی "روماڵكردنی میدی���ای كوردی له س���ێ چوارچێوه دا سنورداركرایه وه : یه ك���ه م، ئه وه ی كه ش���ه نگال كه وته به ه���ه زاران دوه م، داعش. ده س���تی كه س رویانكرده چیای شه نگال و زیاتر له هه فته ی���ه ك مانه وه ، ك���ه رزگاریان بو، به شی سێهه م ده ستیپێكرد، واته

وێناكردنی ئه وان وه كو ئاواره ".وتیش���ی "نازانم ئه مه پالن بو یان له نه زانین���ه وه ب���و كه قه ب���اره ی ئه م كوردیدا له میدیای گه وره یه كاره ساته زۆر بچ���وك كرای���ه وه ، ك���ه ئێس���تا خه می ئێزیدیه كانیان له ده س���كه وتنی خ���واردن و ش���وێنی نیش���ته جێبوندا

كورتكردوه ته وه ".دوملی ئه وه شی رونكرده وه كه چوار خاڵی گرنگ هه ن سه باره ت به روماڵی له میدی���ای ش���ه نگال روداوه كان���ی كوردیدا، پێویسته ئاماژه یان پێبدرێت، یه ك���ه م ئه وه ی كه زۆرین���ه ی میدیای

كوردی به بیستراوو بینراوو نوسراوه وه بابه تی وه كو ش���ه نگالیان كاره ساتی ملمالنێیه ك���ی سیاس���ی به كارهێن���ا، ملمالنێیه ك ك���ه درێژكراوه ی رابردوه . ئه و وتی "ئه م���ه هه ڵه یه كی گه وره یه ، چونكه شه ڕ له دژی هه مو كورد كراوه و كه رامه ت���ی هه م���و كورد له ش���ه نگال شكێنراوه ، نابێت ئه مه به ملمالنێیه كی

سیاسی سواغ بدرێت".به بڕوای ئه و، خاڵی دوه م ئه وه یه كه به س���ه دان هاواڵتی ئێزیدی و به سه دان ژن ئێس���تا به ده س���ت داعش���ه وه ن و مامه ڵه یه ك���ی نامرۆیانه ی���ان له گ���ه ڵ ده كرێت، ب���ه اڵم میدیای كوردی وه ك پێویست تیش���كی نه خسته سه ر ئه و كاره ساته . خاڵی س���ێهه میش ئه وه یه ك���ه له میدی���ای كوردی���دا به یه كچاو سه یری كاره س���اتی هه مو كه مینه كان مه سیحی و به كاكه یی و شه به ك و نه كرا چواره می���ش خاڵ���ی ئێزیدیی���ه وه ، ئ���ه و هه ڵه یه بو كه میدی���ای كوردی زانیاری زۆر وردو دروس���تی سه باره ت به شه نگال و روبه ری شه نگال و ده ڤه ری شه نگال و چیای شه نگال بۆ رای گشتی ئێستاش خه ڵكانێك تا روننه كرده وه ، ه���ه ن وا ده زان���ن ش���ه نگال و چیای ش���ه نگال ده ڤه رێكی بچوكه ، ئه و وتی "هێش���تا به هه زاران كه س له و چیایه دا م���اون و پێویس���ته له الی���ه ن میدیاوه تیش���كی زیات���ر بخرێته س���ه ر، ئه مه پێنه دراوه ، بایه خێكی زۆری بابه تێكه ئه و خه ڵك���ه ی له وێن ده بێ���ت رۆژانه

په یوه ندییان پێوه بكرێت".

"راگه‌یاندنه‌كان‌به‌باشی‌‌روماڵیان‌نه‌كرد"

پێویسته خه ڵك له قه باره ی ئه و

مه ینه تییه تێبگه ن كه به سه ر كورده

ئێزیدییه كاندا هاتوه و بزانن

ئه وانه ی له چیای شه نگالن پێویستیان

به فریاكه وتنه

سه باره ت به شێوه ی رێكخستن و

چۆنیه تی پڕۆسه ی بڕیاردان و

ئیداره کردنی بزوتنه وه که ناڕازین

به نیازبون ئه و پۆستانه ی

پێشتر له ناو یه كێتی هه یانبو

به هه مانشێوه له ناو بزوتنه وه ی گۆڕان

هه یانبێت

ژن و منداڵێکی ئاواره ی ئێزیدی

هەنوکە(442( سێشه ممه 42014/8/26

د.مه حمود عوسمان: ده بێت پارتی داوای لێبوردن بكات له سه ر 31ی ئاب

ئه وانه ی داوای ریفۆرم ده كه ن له ناو یه كگرتو هه ڵده وه رن

ئا: هاوكار حسێنئه‌بوبه‌كر‌عه‌لی‌‌ده‌ست‌له‌كار‌ده‌كێشێته‌وه‌

كه سایه تی سیاسیی ناسراوی كورد، د.مه حمود عوسمان له م چاوپێكه وتنه ی ئاوێنه دا باس له هۆكارو ده ره نجامه كانی

روداوی 31ی ئاب ده كات و ده ڵێت روداوێكی مێژویی خراپ بو "ده بێت پارتی داوای لێبوردن بكات". باس له وه ش ده كات كه یه كێتی بواری

ئه وه ی دابو "پاسداری ئێرانی بێت له شاخی هه یبه سوڵتان و له پشت

كۆیه وه ، له وێوه به تۆپ بۆردومانی باره گاكانی حزبی دیموكراتی كوردستانی ئێرانیان كردوه ".

ئاوێن����ه : 31ی ئ����اب كار ب����و ی����ان كاردانه وه ؟

د.مه حمود عوسمان: به ڕای من 31ی ئاب كاردانه وه بو بۆ براكوژی ، واتا ئه و )یه كێتی و هه ردوال له نێوان كوشتاره ی وایك����رد هه ردوالیان هه ب����و، پارتی (دا په نایانبرده به ر هه مو شتێك، به ر ئێران، توركیا و عێراق. هه رچی هێڵی س����وره به زاندیان بۆ ئه وه ی یه كتری بش����كێنن و نه ش����یانتوانی یه كتری بكش����ێنن و هه ر مانه وه وه كو خۆیان و خه ڵكێكی زۆریش به كوش����ت چو. له به رئ����ه وه 31ی ئاب به رهه م����ی براكوژییه كه بو، به بڕوای من ده بو به هیچ شێوه یه ك روینه دایه . ده بو

سوپای تورك و ئێران نه هاتنایه . ئاوێنه : یه كێتی ئه م روداوه به خیانه ت به روداوێكی گرنگی پارتییش ده زانێت و مێژویی وه س����فی ده كات، به بۆچونی تۆ

كامیانه ؟د.مه حم����ود عوس����مان: به بۆچون����ی م����ن روداوێكی زۆر خ����راپ بو، نه ده بو ببێت به هیچ ش����ێوه یه ك، واتا مێژویی چونكه به چاك����ه ، ن����ه ك به خراپه ی����ه ه����ه ر ش����تێك روب����دات نابێ����ت بچیت سوپای كۆماری س����ه دام و ئه و هێزانه ی جینۆس����ایدو ئه نف����ال و كیمیابارانی����ان ك����ردوه ، بهێنیت بۆ كوردس����تان. ئه مه شتێكی زۆر خراپ بو، به بڕوای من ئه و جۆره روداوان����ه ده بێت لێیبكۆڵرێته وه . هیچیشی تێدا نیه كه ئه وه ی كردویه تی داوای لێبوردن ب����كات. بۆیه ئه و كاره خراپان����ه ی له رابردودا ك����راون، ده بێت باس����بكرێن و به س����ه ریاندا باز نه درێت، ئه گه ر چ����اك بو بوترێت چاكه و، ئه گه ر هه ڵ����ه ش بو بوترێت هه ڵه یه ، بۆ ئه وه ی

دوباره نه بنه وه . ئاوێنه : ئه و الیه نه كێیه كه له س����ه ر روداوی 31ی ئاب ده بێت داوای لێبوردن

بكات؟د.مه حم����ود عوس����مان: ئ����ه و الیه نه پارتی-ه كه س����وپای عێراقی هێناوه ته

ئه وان هه رچه نده كوردس����تان. س����ه ر )پارت����ی ( ده ڵێن ئێم����ه ناچاربوین كه یه كێتی گوشاری له سه ر دروستكردوین و ئێران هاتوه ، به اڵم ش����تێكی خراپ بو.

ده بێت دوباره نه بێته وه . ئاوێنه : ده وترێت 31ی ئاب كاردانه وه بوه به رامبه ر هێنانی پاس����داری ئێرانی

له الیه ن یه كێتیه وه ، ئه مه وایه ؟د.مه حمود عوس����مان: به ڵێ یه كێتی بواری ئه وه ی دابو كه پاسداری ئێرانی بێت له شاخی هه یبه س����وڵتان و له پشت بۆردومانی به ت����ۆپ له وێ����وه كۆیه وه ، باره گاكانی حزبی دیموكراتی كوردستانی

ئێرانیان كردوه ، ب����ه اڵم هه واڵ به حزبی دیموك����رات درابوو چوڵی����ان كردبو كه ئه وه ش نه ده بو بكرێت، چونكه هه ڵه بو

بێگومان. ئاوێنه : پارتی پاس����اوی ئه وه ی هه یه كه به ناچاریی په نایبردوه بۆ س����ه دام،

پاساوێكی له مشێوه یه شه رعیه ؟نه خێر هه ر د.مه حم����ود عوس����مان: شتێك بوبێت شه رعی نیه ، هه ر الیه نێك كه ش����تێكی خراپی كردبێت ئاس����اییه ئه گه ر هۆكاره كه ی رونبكاته وه له به رچی كردویه ت����ی ، بۆ ئ����ه وه ی راس����تیه كان ده ربكه ون و دوب����اره نه بنه وه ، ئه مه بۆ

كوردو خۆشیان باشه .ئاوێن����ه : بارزانی خ����ۆی ده ڵێت له و كاته دا مه ترسی له ناوچونمان له سه ربوه ،

ئایا به راستی وابو؟د.مه حمود عوسمان: ره نگه مه ترسی له س����ه ربوبێت، به اڵم له ناوچون نه خێر. یه كێتیش مه ترسی له سه ربوه . وه كو وتم بۆ ئه وه ی یه كتری بكش����ێنن، مومكینه ئێرانیش ئ����ه و كاته دژی پارتی بوبێت. به اڵم مه ترسی له ناوچونی له سه رنه بوه .

ئاوێنه : 31ی ئاب په یوه ندی به پێش خۆی����ه وه هه بو، ی����ان روداوێكی كتوپڕ

بو؟روداوه ك����ه عوس����مان: د.مه حم����ود به رهه می براكوژیی بو، چه ند س����اڵێك ئه م براكوژی����ه به رده وامبو، تا وایلێهات هه مو الیه ن����ه كان په نایان بۆ ئێران برد كه زیات����ر له گه ڵ یه كێتی����دا هاوكاربو. له مالشه وه توركیا هاته ناو كێشه كه وه و الیه ندار په كه ك����ه ش ئینجا جارج����اره ب����و. بۆی����ه 31ی ئ����اب به رهه می ئه و روداوانه بو، ناتوانین بڵێین به ته نها بوو

په یوه ندی به هیچه وه نه بو.ئاوێنه : تۆ پێشتر باسی ئه وه ت كردوه كه ش����ه ڕی م����ه ال مس����ته فاو مه كته بی سیاس����یی له سه ر ده سه اڵت بو، پێتوایه 31ی ئابی����ش درێژكراوه ی ئه و ش����ه ڕه

بو؟د.مه حمود عوسمان: به ڵێ بێگومان، له سه ر ده سه اڵت و س����امان بوه . هه مو ئه و ش����ه ڕانه ی له مێژوی ك����ورددا بون،

له سه ر ده سه اڵت بون. ئاوێنه : كورد ده بێ����ت چ وانه یه ك له

31ی ئاب وه ربگرێت؟د.مه حم����ود عوس����مان: په ن����دی بۆ كورد ئه وه ی����ه كه به هیچ جۆرێك نابێت ده ستی بچێته خوێنی یه كتر، براكوژیی نابێ����ت بكرێ����ت. به هی����چ ش����ێوه یه ك چ����ه ك به كارنه یه ت بۆ به الداخس����تنی كێشه كان، به هیچ شێوه یه ك نابێت رێگه خۆش����بكرێت بۆ داگیركاران، به تایبه ت ئ����ه و حكومه تانه ی كه كوردس����تانیان

دابه شكردوه و له ژێر ده ستیاندایه .

ئا: شاهۆ ئه حمه د

هه مو ئه و كه سانه ی له ناو یه كگرتوی ئیسالمی كوردستان داوای ریفۆرمیان كردوه ، روبه ڕوی شكست بونه ته وه ،

پێده چێت هه مان چاره نوسیش چاوه ڕوانی ئه بوبه كر عه لی بێت.

به ئاوێنه ی ئاگادار س���ه رچاوه یه كی راگه یاند كه به درێژایی س���ااڵنی رابردو گۆڕانكاریی و ئه وانه ی خوازیاری هه مو چاكس���ازیی ب���ون له ن���او یه كگرتوی ئیسالمیدا روبه ڕوی ئاسته نگی گه وره و سه خت بونه ته وه و ته نها ئه و رێگه یه یان له به رده م���دا م���اوه ك���ه یه كگرتو بۆ ئه م کۆنه پارێزه ران���ی موحافی���زكار و رێچكه یه ی ئێستای به جێبهێڵن چونكه هیوابڕاوبون له وه ی بتوانن گۆڕانكاریه ك دروست بكه ن و ئیتر ئه و حزبه جێگای

ئه وانی تێدا نه بوه ته وه ".س���ه رچاوه كه وت���ی "له كۆنگ���ره ی شه شه می یه كگرتوی ئیسالمی له ساڵی 2012دا باڵی ریف���ۆرم كه هادی عه لی سه رۆكایه تی ده كرد نه یتوانی متمانه ی ئه ندامانی حزب به ده ستبهێنێت، كاتێك خۆیی بۆ پۆستی ئه مینداری یه كگرتو فه ره ج محه مه د ده رچونی كاندیدكرد، به ئه مینداری گش���تی یه كگرتو خه ونی ریفۆرمخوازه كانی له گۆڕنا، له به رئه وه ی ئه مین���داری یه كگرت���و كاری بۆ ئه وه نه كردوه ریفۆرم بكرێ���ت، به ڵكو هه ر موحافیزكارێك وه ك���و له س���ه ره تاوه

ده ركه وت.باڵی ریفۆرم له ن���او یه كگرتو چه ند داواكاریه كیان هه یه له وانه جیاكردنه وه ی ده عوه و سیاسه ت، واتا به هیچ شێوه یه ك بانگخوازانی ئاینی���ی و مامۆس���تایانی ئیس���المی په یوه ندییان به سیاسه ته وه نه بێ���ت، هه روه ها ئه و دامه زراوه ش���ی ئیشی تێدا ده كه ن له گه ڵ سیاسیه كان جیاوازبێت ته نی���ا بانگخوازیی بكه ن و گه ن���ج به په روه رده یه ك���ی ئیس���المی لێكردنه وه ی هه روه ه���ا پێبگه یه ن���ن، وش���ه ی ئیس���المیی له ناوی حزبه كه ، چونكه پێیانوایه ئ���ه و مۆدێله حزبیه كۆن بوه و ته نیا له هه رێمی كوردستان ماوه ، پێداگریی له سه ر ئه وه ش ده كه ن یه كگرتو به هه مانش���ێوه ی پارتی دادو گه ش���ه ی توركیا )AKP( كاربكات كه نمونه یه كی سه ركه وتوی حزبی سیاسی ئیس���المییه ، هه روه ه���ا قبوڵكردن���ی هه م���و ج���ۆره توێژه كان���ی كۆمه ڵگا به نوێژك���ه ر و نوێژنه ك���ه ر و به ئه ن���دام

وه رگرتنی ئافره تانی س���فور و كه سانی ده ره وه ی ئیس���المیش، ب���ه اڵم ئه وه ی جێگای سه رنجه ئه و جۆره بیروبۆچونه هه میش���ه له الیه ن به شێك له ئه ندامانی مه كته بی سیاسی و سه ركردایه تی نه ك هه ر ره تكراوه ت���ه وه به ڵكو دژایه تیش

كراوه .ل���ه و ئه بوبه ك���ر عه ل���ی یه كێك���ه ئه ندامان���ه ی مه كته ب���ی سیاس���ی كه نهێنی ئاش���كراو هه ڵوێس���تی ئێستا به پێویس���تیی س���ه باره ت خ���ۆی ئه نجامدانی ریف���ۆرم و گۆڕانكاریی له و حزبه دا ده رده ببڕێت و قس���ه و باس���ی ئ���ه وه له ئارادایه ك���ه وه ك ناڕه زایی ده ربڕین له حزبه كه ی به نیازی ده س���ت له كار كێش���انه وه یه ، بۆ به دواداچونی ئ���ه م بابه ته ئاوێن���ه په یوه ندی پێوه كرد، به اڵم ئ���ه و ئاماده نه بو له وباره وه

بدوێت.یه كگرتو مه كته بی سیاسی ئه ندامی له ب���اره ی هه ڵه دن���ی " "ئه بوبه ك���ر هه ڵوێس���تی ئه و ئه ندام���ه ی مه كته بی سیاس���ی یه كگرتو به ئاوێنه ی راگه یاند كه "ئه و بابه ته به و شێوه یه نییه ، به اڵم له الیه ن راگه یاندنه كانه وه گه وره كراوه ، راسته كاك ئه بوبه كر عه لی له كۆنگره ی داهات���و خ���ۆی ب���ۆ هیچ پۆس���تێك ناپاڵێوێ���ت، به اڵم هه ر له ناو ریزه كانی یه كگرتو ده مێنێته وه و ئه و بڕیاره ش���ی

نیازێكی شه خسیی خۆیه تی ".

ئا: ه���انا چ��ۆمانی

هه ڵمه تێكی كۆكردنه وه ی كۆمه ك بۆ ئاواره كانی شه نگال له قه زای

چۆمان، به هۆی ملمالنێی سیاسی و شه خسیی فه شه ل ده هێنێت،

كه كه متر له 24 كاتژمێر به سه ر راگه یاندنیدا تێپه ڕبوه .

ناسح مسته فا وه ردی له وباره یه وه به رپرس���ی فه رهه نگخان���ه ی چۆمان به ئاوێن���ه ی راگه یان���د، "هه میش���ه مامۆستایانی ئاینی له و جۆره كارانه پێش���ه نگ بون، ب���ه اڵم ئه وجاره یان ه���ۆكاری شكس���تی س���ه ره كی ئه و كه مپینه خێرخوازیی و ئینسانیه بون، له ڕۆژی هه ینی مامۆستایانی چونكه ئاینی له قه زای چۆمان پابه ند نه بون ئاماده نه ب���ون به هه ماهه نگیه ك���ه و له وتاره كانیاندا بانگه شه ی بۆ بكه ن، هاوكات الیه نێكی سیاس���ییش داوای له الیه نگران و ڕێكخراوه كانی خۆی كرد كه كۆمه كێك پێشكه ش به كه مپینه كه

نه كه ن".هاوكات شێرزاد سه یده ، به رپرسی رێكخراوی ئازادی الوان ئاماژه به وه ده كات كه "ئێمه له دوایین كۆبونه وه ی ڕێكخراوه كان له سه ر ئه وه رێككه وتین كه پاره بۆ ئاواره كان و پێش���مه رگه كۆبكرێته وه ، باس���ی ئه وه نه كرا كه

پێویس���ته پاره كه راده ستی ده زگای خێرخ���وازی بارزانی بكرێت، چونكه ئه وه له الیه ن ئێمه و چه ند رێكخراوی مامۆس���تایانی قبوڵنه ده كرا. تریش ئاینیی���ش گوایه ناوی���ان ناهێنرێت و ئ���ه وه خزمه ته به حزب، ئاماده نه بون

له وتاری هه ینیدا باسی بكه ن".به رپرس���ی مس���ته فا موخلی���س ناوه ن���دی باڵه ك، ناكۆكه له گه ڵ ئه و بۆچونانه ی باس ده كرێن و به ئاوێنه ی راگه یاند، "باس���كردنی ناوی ده زگای خێرخ���وازی بارزانی له كۆبونه وه كه دا نه هات���وه ، كه س���یش نه یوت���وه كه ئه و ده زگایه سه رپه رش���تیی بكات و

راده ستی بكرێت".ب���ه اڵم فه رمان محه مه د حه س���ه ن رۆش���نبیریی س���ه نته ری به رپرسی چۆم���ان ده ڵێت، "ئێم���ه ئه گه ر هه ر كۆمه كێ���ك كۆبكه ین���ه وه ناهێڵی���ن ده ستی حزبی تێدابێت، چونكه ئه وه كۆمه كی هاواڵتییان���ه بۆ هاواڵتیانی ئاواره و پێشمه رگه كان، بۆچی ئه بێت بكرێ���ت به حزبی ؟ ئێمه ویس���تمان په یامه ك���ه له الی���ه ن مامۆس���تایانی ئاینیی���ه وه بگه یه نینه خه ڵك، به اڵم ئ���ه وان ئاماده نه بون له وتاری هه ینی

باسی بكه ن". له الیه ن خۆشیه وه مه ال نیاز چۆمانی پێشنوێژو وتارخوێن له قه زای چۆمان ه���ۆكاری باس���نه كردنی كه مپینه كه

راگه یاند، به ئاوێن���ه ی ده خات���ه ڕوو "ئاماده نی���ن خزمه ت به حزب بكه ین و له وت���اری هه ینیدا ڕی���كالم بۆ حزب دارده س���تی حزب و ببینه بكه ی���ن و به ئ���اره زوی خۆی���ان بمانجوڵێن���ن، چونك���ه ئێم���ه كار ب���ۆ مرۆڤایه تی

ده كه ین" .

مه ال نیاز ئاماژه ب���ه وه ش ده كات كه "ئێمه وه كو مامۆستایانی ئاینیی بڕیارمان���دا له پڕۆژه كه بكش���ێینه وه چونك���ه ئاماده نین ب���ۆ هیچ ده زگاو

حزبێك كار بكه ین". هاوكات مه ال یوس���ف به ڕێوه به ری به ئاوێن���ه ی چۆم���ان ئه وقاف���ی

راگه یاند، "ئه وان سه ره تا كاره كه یان كردب���وو دوای ئه وه ی س���ه ركه وتنی مامۆستایانی به بێ به ده ستنه هێنابو ئاینیی كردبویان، بۆیه مامۆستایانی ئاینیی ئاماژه یان به و كه مپینه نه كردو

شكستیهێنا".قه زای چۆمان له سنوری پارێزگای

كۆماری له گه ڵ هاوسنوره هه ولێره و ئیسالمی ئێران، له دوایین هه ڵبژاردن ل���ه 21 ئه یل���ول 2013دا بزوتنه وه ی گۆڕان پله ی یه كه می به ده س���تهێناو له هه ڵبژاردنی 30 نیسانی 2014یشدا یه كێتی نیش���تمانی كوردستان پله ی

یه كه می به ده ستهێنا.

ملمالنێ هه ڵمه تێكی كۆكردنه وه ی كۆمه ك بۆ ئاواره كان له چۆمان په كده خات

ویستمان په یامه كه له الیه ن

مامۆستایانی ئاینییه وه

بگه یه نینه خه ڵك به اڵم ئه وان ئاماده نه بون

له وتاری هه ینی قه زای چۆمانباسی بكه ن

ده رچونی محه مه د فه ره ج به ئه مینداری

گشتی یه كگرتو خه ونی ریفۆرمخوازه كانی

له گۆڕنا، له به رئه وه ی ئه مینداری یه كگرتو

كاری بۆ ئه وه نه كردوه ریفۆرم بكرێت، به ڵكو

هه ر له سه ره تاوه وه كو موحافیزكارێك

ده ركه وت

كورد به هیچ جۆرێك نابێت ده ستی بچێته خوێنی یه كتر

براكوژیی نابێت بكرێت. به هیچ

شێوه یه ك چه ك به كارنه یه ت بۆ به الداخستنی

كێشه كان، به هیچ شێوه یه ك نابێت رێگه خۆشبكرێت

بۆ داگیركاران به تایبه ت ئه و

حكومه تانه ی كه كوردستانیان

دابه شكردوه و له ژێر ده ستیاندایه

ئه بوبه کر عه لی

ئا: ئاكۆ حه مه د رابی

سه دان له و خێزانه ئاشوری و كلدان و سریانیانه ی قه زای حه مدانیه كه له ترسی

چه كدارانی داعش ماڵ و حاڵی خۆیان جێهێشتوه و رویانكردۆته ناحیه ی دیاناو

گوندی هاودیان، له دۆخێكی سه ختدا ژیان ده گوزه رێنن، ئه مه ش وایكردوه كه

به شێكی زۆریان بیر له كۆچكردن بكه نه وه بۆ ئه وروپا به مه به ستی دۆزینه وه ی

شوێنێكی ئارام، داواش ده كه ن حكومه تی هه رێم و كۆمه ڵگه ی نێوده وڵه تی، دوای

ئه م روداوه گره نتی ژیان و سه المه تییان بكه ن.

هاواڵت���ی مه ت���ی یه عقوب���ی، ته مه ن جێگری حه مدانیه و دانیش���توی 65ساڵ، به رپرس���ی كۆمیته ی یه كێتی له و قه زایه ، چیرۆك���ی ئاواره بونی یه كه م رۆژی خێزانه ده گێڕێته وه و ئاوێن���ه بۆ مه س���یحیه كان ده ڵێت " له رێكه وتی 6ی ئاب كاتژمێر 6ی به یانی بۆردومانێكی چروپڕ ده ستیپێكرد. ئه م���ه ش وایكرد ك���ه له ن���او خێزانه كاندا ت���رس و دڵه ڕاوكێیه ك���ی زۆر په یدابوو بوه ه���ۆی كۆچكردنی ئێمه ". وتیش���ی "كه س نه یده زانی كه پێش���مه رگه ده كش���ێته وه . پ���اش كاتژمێ���ر یه كی ش���ه و په یوه ندیم به ئه فس���ه رێكه وه كرد، وتی هیچ ش���تێك له گ���ۆڕێ نیه و ناوچه ك���ه له ژێر كۆنترۆڵی ئێمه دای���ه . ئه فس���ه ره كه به ئێم���ه ی وت ئێمه له پێش���ه وه ین و هیچ ترسێكمان نیه . پاش ئه م په یوه ندییه گۆڕانكاری به س���ه ر

بارودۆخه كه دا هات و پاشه كشه كرا".ئ���ه و هاواڵتیه زیاتر له س���ه ر باس���ه كه ده ڕوات و ده ڵێ���ت، "كاتژمێر 10ی به یانی بۆردومانێك���ی هه ره مه ك���ی ده س���تپێكرد بۆ س���ه ر حه مدانیه . ل���ه و بۆردومانه دا دو له ده س���تدا. گیانیان ئافره تێك من���داڵ و ئافره ته كه ته مه نی 32س���اڵ ب���و، ئێواره خه ریكبو م���اره بكرێت. ئێمه نه مانده زانی ئه و بۆردومان���ه له كوێوه دێت. بارودۆخی ئێمه وه كو ش���ه نگالی لێنه ده هات، چونكه

هه ندێك هێز مابو بۆ به رگریكردن".ئه و دان به وه دا ده نێت كه "پێش���مه رگه له ترس���ی به ڵكو ئاگادارنه كرده وه ئێمه ی داعش رامانكرد. پێشمه رگه هیچیان به ئێمه نه وت. هیچ فه رمانێكی حزبی و عه سكه ریی بۆ ئێم���ه نه هات. ئیتر ه���ه ر ئه وه نده مان

پێكرا ماڵ و حاڵمان جێبێڵین".هه روه ها رافد ئیبراهیم حه نا هاواڵتیه كی دیك���ه ی ق���ه زای حه مدانی���ه ، چیرۆك���ی

به س���ه رهاته كه یان ت���ه واو ده كات و ئاماژه به وه ده كات به گوێره ی زانیارییه كانی ئه وان كه له چه ند كه س���ێكه وه ده ستیانكه وتون، "ته نها پێنج هاواڵتی مه س���یحی له ناحیه ی به رتیله ماونه ته وه و تا ئێس���تاش نازانین ئاخۆ ئه وان چییان به سه رهاتوه ". وتیشی "به پێی زانیارییه كانی ئێمه ، ته نها باره گای حزبه كان و به رپرسه كان و كه نیسه كان له الیه ن به س���ه ردا تااڵنكراون و ده س���تیان داعش گی���راوه و مزگه وتێكیش���یان ته قاندۆته وه . بازرگانییه كانیش���یان ش���وێنه هه م���و رێنیش���انده ری عه ره به كان تااڵنك���ردوه . داعش���ه كانن. چونك���ه ده زان���ن كام ماڵ

ده وڵه مه نده و كامه یان هه ژاره ".ئه و بێهوایی خۆی نه شارده وه و ده ڵێت، "به م بارودۆخه ی ئێس���تا هیچ كه س���ێك ناتوانێ���ت جارێك���ی دیك���ه بگه ڕێته وه . ئه وه ی روی���دا كاریگه رییه كه ی به رده وامه ،

له ئێزیدییه كانمان خراپتر ترس���مان هه یه به سه ربێت".

ئه وان نایانه وێت زێدی خۆیان جێبهێڵن، ب���ه اڵم ه���ۆكاری بڕی���اردان بۆ رۆیش���ن باری گوزه رانیان. به خراپیی ده به ستنه وه ئه و ده ڵێت، "ئێمه ده مانه وێت بمێنینه وه ، به س ئ���ه و ژیان���ه ی ئێم���ه تێیداین زۆر ناخۆش���ه و هه مو ش���تێكمان ل���ێ زه وت

مافمان ه���ه ق و له كوردس���تانیش كراوه . وه ك���و پێویس���ت نادرێ���ت و هه مومان بێ كارو كاس���بی بوین. ئێمه 70س���اڵه له وێ ژیاوین، ئێس���تا ئێم���ه ناتوانین به م حاڵه بژین. ئه گه ر ناوچه كه مان ئازادكراو داعش كۆتایی پێهات، ئ���ه وه ئه گه ر زه مانه تمان پێویس���ته بۆیه ناگه ڕێینه وه . نه درێت���ی حكومه تی هه رێم و كۆمه ڵگه ی نێوده وڵه تی،

گره نت���ی ژیان و س���ه المه تیی ئێمه بكه ن، هه روه ها به ته واوی و پارێزگاریمان لێبكه ن، ئه گینا به م حاڵه ی ئێستا ئه گه ر داعشیش تا ناگه ڕێینه وه نه مێنێ���ت له ناوچه كه مان دڵنیی���ا ده بین له وه ی ك���ه روداوی وه ها

دوباره نابێته وه به رامبه رمان".ئیڤ���ان جان���ێ له الی���ه ن خۆش���یه وه مامۆس���تای زانك���ۆ و ش���اره زای مێ���ژوی

ئاوێنه ب���ۆ له لێدوانێكدا ئاش���ورییه كان، جه ختی له س���ه ر ئه وه كرده وه كه ته واوی پارێزگای مه سیحنشینه كانی ناحیه قه زاو موسڵ له ترسی داعش چۆڵكراون. ناوبراو ئام���اژه ی به وه ش���كرد كه ئه و ش���ۆینانه بایه خدارن و مه س���یحیه وه ئاین���ی به الی له وه ته ی مه س���یحیه ت هه یه خه ڵكی ئێمه ل���ه و ش���وێنانه دا ژیاوه و هی���چ كاتێكیش چۆڵنه ك���راون. ب���ه اڵم ئێس���تا به ه���ۆی مه ترس���ی گروپی داعش، به ناچاریی ئه و ش���وێنانه چۆڵكراون. "به شێكی گه وره ی شارستانیه تی ئێمه له و ناوچانه یه به تایبه ت كه نیس���ه و دێرو ش���وێنی وای تیادایه كه

ته مه نی هه زاران ساڵه ".ئیڤان جان���ێ ئاماژه به وه ش ده كات كه "له وه ته ی مه سحیه ت هه یه ئاوایان به سه ر نه هاتوه و به و ش���ێوه یه كۆچیان نه كردوه . گه وره یه كاره س���اتێكی روی���دا ئ���ه وه ی به رامبه ر به مه س���یحیه كان، به پێی ئاماره نافه رمیی���ه كان زیاتر له 100 هه زار ئاواره ی مه س���یحی له پێكهاته ی ئاشوری و كلدانی و س���ریانی رویان له پارێزگاكان���ی هه رێمی

كوردستان كردوه ".ناوب���راو ك���ه سه رپه رش���تی لیژن���ه ی دابینكردنی شوێن و كه لوپه ل بۆ ئاواره كان ده كات، ئه وه ش���ی رونكرده وه كه ئێس���تا به هۆی ئه و بارودۆخ���ه ی عێراق و هه رێمی كوردس���تانی گرتۆت���ه وه ، "رۆژانه خێزانه كۆمه ڵ توركیاوه ، له ڕێگه ی مه سیحیه كان كۆمه ڵ ڕێگه ی هه نده ران ده گرنه به رو ئه وان ده ڵێن هیچ متمانه یه كمان به عێراق نه ماوه له ترسی هه ڵكشانی گروپه ته كفیرییه كان، چونكه رۆژ دوای رۆژ مه ترسی تیاچونمان

نزیكده بێته وه ".وتیشی "ئه گه ر ئه م دۆخه به م شێوه یه به رده وامبێت، ئه وه مه س���یحیه ت له عێراق به ت���ه واوی كۆتایی دێ���ت. چونكه ئه وانی به غداو به سره ش كۆچیانكردوه بۆ ئه وروپاو

ژماره یه كی زۆر كه میان ماون" .ئیڤ���ان گله ی���ی خۆش���ی ئاراس���ته ی راگه یاندن���ه كوردییه كان ك���رد به تایبه ت گرنگیی "ئه وه نده ی چونك���ه تیڤییه كان، به ئێزیدیه كان و شه نگال درا، چاره كی ئه وه

گرنگیی به ئاواره بونی ئێمه نه درا".ئه و ئاوارانه ی سنوری پارێزگای موسڵ به ش���ێكی زۆری���ان ئێس���تا له كه نیس���ه و ماڵه ئاش���ورییه كانی دیان���ا جێگه یان بۆ كراوه ته وه و ح���اڵ و گوزه رانی���ان خراپه و له به رده میان���دا كه تاك���ه ده روازه ی���ه ك بیری لێبكه نه وه ، رۆیش���تنه به ره و واڵتانی

ئه وروپا.

ئا: شاهۆ ئه حمه د

هه ریه كه له یه كێتی و پارتی چاویان له سه ر پۆستی جێگری سه رۆكی

په رله مانی كوردستانه و وه رگرتنی به مافی خۆیان ده زانن، سكرتێری

په رله مانی كوردستانیش كه په رله مانتارێكی سه ر به كۆمه ڵی

ئیسالمیه ، داواده كات له پۆسته كه ی بمێنێته وه .

س���كرتێری په رله مانی كوردس���تان، فه خره دی���ن ق���ادر له باره ی پۆس���تی س���كرتێری په رله مان���ه وه ئ���ه وه ی بۆ ئاوێن���ه رونكرده وه كه "ئه و س���تافه ی ئێس���تا هه یه هه میشه ییه و به رێكارێكی یاس���ایی له په رله مان ده نگی له س���ه ر رێككه وتنی سیاس���ی ئه گ���ه ر دراوه ، له نێ���وان پارت���ی و یه كێتی گه یش���ته ئ���ه وه ی یه كێتی رازیبێت به پۆس���تی سكرتێری په رله مان، ئه وا پابه ندده بین

به و رێككه وتنه ".فه خره دی���ن نه یش���ارده وه كه وه ك كۆمه ڵ چاویان له وه یه پۆستی سكرتێری لێوه رنه گیرێته وه ،"له گه ڵ په رله مانیان ئه وه شدا ئه گه ر ئه وان رێككه وتن، ئێمه ش

پابه ندده بین به و رێككه وتنه وه ".له به رامبه ردا په رله مانتاری فراكسیۆنی سه وز له په رله مانی كوردستان له باره ی په رله مان���ه وه س���كرتێری پۆس���تی "تائێس���تا راگه یان���د، به ئاوێن���ه ی یه كێت���ی س���وره له س���ه ر وه رگرتنی پۆستی جێگری س���ه رۆكی په رله مان و ده زانێ���ت، به ئیس���تیحقاقی خ���ۆی پارتیش ئه وه ی ره تنه كردوه ته وه ،به اڵم

ماوه ته وه سه رئه وه ی یه كێتی به فه رمی وه اڵمی پارت���ی بداته وه ك���ه جێگری ئه گه ر په رله مانی ده وێ���ت، س���ه رۆكی س���كرتێریش وه ربگرین ئه وا كاندیدمان ده بێ���ت، ب���ه اڵم تاك���و یه كێ���ك له و پۆستانه یه كالیی نه بێته وه ئێمه كاندید دیاریناكه ین،چونكه له وانه یه كه سه كان

جیاوازی هه بێت".به وه ش���كرد ئام���اژه ی ناوب���راو چاوه ڕێده كرێت سه ره تای مانگی ئه یلول

له گه ڵ كۆتایی هاتنی پشوی په رله مان ئه و پرسه یه كالیی بكرێته وه .

یه كێتی په رله مانتاره كه ی به وت���ه ی فراكسیۆنی كۆمه ڵ الرییان نه بوه له وه ی ده ست له و پۆس���ته هه ڵبگرن،له كاتی وه رگرتنی له الی���ه ن یه كێتیه وه ، "كاتی خۆش���ی به ره زامه ندی���ی ئێم���ه ئ���ه و

پۆسته یان وه رگرت" .س���ه باره ت به و داوایه ی یه كێتی بۆ وه رگرتنی جێگری سه رۆكی په رله مان،

په رله مانتاری فراكسیۆنی زه رد، ئومێد خۆشناو به ئاوێنه ی راگه یاند، "ئێمه زۆر به راشكاویی رامانگه یاندوه كه جێگری سه رۆكی په رله مان ئیستیحقاقی پارتی س���ه باره ت كوردس���تانه ، دیموكراتی په یوه ن���دی یه كێتی���ش به داواك���ه ی به ئێمه وه نیه ، به ڵكو ئه وه ده گه ڕێته وه بۆ ملمالنێ ناوخۆیه كانی خۆیان به وه ی تا ئێستا نه یانتوانیوه كه سێك بۆ ئه و

پۆسته یه كالیی بكه نه وه ".

5(442( سێشه ممه 2014/8/26کوردستانی

كۆڕه‌وی‌‌ئاشورییه‌كانی‌‌عێراق‌به‌ره‌و‌ئه‌وروپا‌ده‌ستپێده‌كات

هێشتا‌یه‌كێتی‌‌و‌پارتی‌‌له‌سه‌ر‌پۆسته‌كانی‌‌سه‌رۆكایه‌تی‌‌په‌رله‌مانی‌‌كوردستان‌ناكۆكن

ئه وه نده ی ڕاگه یاندن و که ناڵه کوردییه کان گرنگییان به ئێزیدیه كان و شه نگال دا، چاره كی ئه وه گرنگییان

به ئاواره بونی ئێمه نه دا

گریان و نیگه رانی ئاواره مه سیحییه کان

ده سته ی سه رۆکایه تی په رله مانی کوردستان

ئا: ئاوێنه

وه زیری پێشوی ده ره وه ی ئه ڵمانیا یوشكا فیشه ر رایگه یاند كه له سه رمانه چه ك

بده ین به كورد و چاوپۆشی له و رێگرییانه بكه ین كه ئه ڵمانیا پابه نده پێوه ی

سه باره ت به هه نارده كردنی چه ك، ئه و وتی "كورد ده توانن له مه زیاتریش داكۆكی

له خۆیان بكه ن".

فیشه ر كه له نێوان سااڵنی 1998تا 2005، وه زیری ده ره وه ی ئه ڵمانیا بو، به رۆژنامه ی "بیل���د"ی راگه یان���دوه ك���ه "رێكخ���راوی تیرۆریستیی وه ك داعش به الفیته و دوعاكردن به كۆتاییهێنان س���ه باره ت ئه و راناگیرێت، به هێرش���ه كانی داعش بۆ س���ه ر مه سیحی و كورده ئێزیدی���ه كان ئاماژه ب���ه وه ده كات كه پێویس���ته حكومه ت���ی ئه ڵمانیا چه ك و یارمه تی مرۆیی پێش���كه ش به كورد بكات و باس له یاس���ای ئه ڵمانی���ا ده كات كه هه مو هاواڵتییه ك پابه ند ده كات به وه ی یارمه تی قوربانی بدات له كاتی روبه ڕوبونه وه ی له گه ڵ

تاوانێكی مه ترس���یداردا، نه ك ئه وه ی روی خ���ۆی لێوه ربگێڕێت" و ده ڵێت "پێویس���ته له ڕێگه ی پێدانی چه كه وه كورد به هێزبكه ین له به رامب���ه ر داعش���دا، چونك���ه روبه ڕوی پاكتاوكردنی به كۆم���ه ڵ بونه ته وه ، ئه مه ش سیاسه تێكی واقیعبینانه یه چونكه به هێزیی كوردستان فاكته رێكه بۆ مانه وه ی ئارامیی

له عێراق".فیش���ه ر باس ل���ه وه ده كات ك���ه رون و ئاشكرایه حكومه تی عێراق له دۆخێكدا نییه توانای راگرتنی ئه و "پیاوكوژانه "ی هه بێت، به اڵم كورده كان ده توانن له مه باشتر و زیاتر داكۆكی له خۆیان بكه ن، ئه و ده ڵێت "داعش

جێی مه ترسییه بۆ ئه ڵمانیاش"ئه و ده ڵێت "پێویسته ئه ڵمانیا بچێته پاڵ فه ره نسا و به ریتانیا و چیكه وه و هه ڵوێستێكی ئازایانه تری هه بێت له رێگه ی پێشكه شكردنی

چه ك و كه لوپه لی سه ربازییه وه به كورد".عێراقدا له باك���وری "ك���ورد ده ش���ڵێت له ئاین���ده دا رۆڵێكی زۆر گرنگت���ر ده بینن له ناوچه ك���ه داو ناتوانین بێباك و بێده نگبین

له هێرشكردنه سه ر هه ولێر".

یوشكا‌فیشه‌ر:‌داعش‌به‌الفیته‌و‌دوعاكردن‌راناگیرێت‌‌

تائێستا یه كێتی سوره له سه ر

وه رگرتنی پۆستی جێگری سه رۆكی

په رله مان و به ئیستیحقاقی خۆی ده زانێت

یوشكا فیشه ر

تایبه‌ت(442( سێشه ممه 662014/8/26

ویکیلیکس 2010

ئا: هاوكار حسێن

مه سعود بارزانی باس له دانیشتنێكی دوقۆڵیی نێوان خۆی و سه دام حسێن

ده كات، كاتێك سه دام لێیپرسیوه هه ستت چۆنه ؟ بارزانی باسی

ئه و قوربانییانه ی بۆ كردوه كه خێزانه كه ی و گه لی كورد به خشیویانه ، له به رامبه ردا سه دام روی لێوه رگێڕاوه ،

دواتر بارزانی دان به وه دا ده نێت كه به په له به غدایان جێهێشتوه ، چونكه

پالنی كوشتنیان داڕێژرابو.

به پێ���ی به ڵگه نامه یه ك���ی س���ایتی ویكیلیك���س، ك���ه ئاوێن���ه ده قه كه ی له كۆبونه وه یه كیدا به ك���وردی ، كردوه له گ���ه ڵ باڵیۆزی ئه مه ری���كا له عێراق، ئه زمونی یه كه مین بارزانی مه س���عود دانوستانی خۆی له گه ڵ به عسییه كاندا ده گێڕێته وه و دو به دو له گه ڵ س���ه دام هه بوه ، تایبه تیان گفتوگۆی حس���ێن یه كه مجار ،1991 "س���اڵی ده ڵێ���ت، بو كه بچ���م بۆ به غدا بۆ دانوس���تان كۆبونه وه یه كی به عسییه كاندا و له گه ڵ حس���ێندا. س���ه دام له گه ڵ دوقۆڵیی كاتێك س���ه دام پرس���ی ، "هه س���تت به س���ه دامی بارزانیی���ش چۆن���ه ؟"، وتوه ، "37 ئه ندامی خێزانه كه ی خۆم له ناوبراون، 8 هه زار كه سی گونده كه م له ده س���تداوه ، 180 گیانیان له بارزان هه زار كورد بێسه روش���وێنن، پێویست بو به ناو روبارێك له خوێندا بڕۆم تا بێم

بۆ ئه م چاوپێكه وتنه ".له و به ڵگه نامه یه دا كه مێژوه كه ی بۆ ساڵی 2010 ده گه ڕێته وه ، بارزانی باسی كاردانه وه ی س���ه دام ده كات و ده ڵێت،

"سه دام له وكاته دا روی وه رگێڕا".ه���اوكات بارزانی ئام���اژه ی به وه ش ك���ردوه ك���ه "دوای ئ���ه وه جانتاكه ی پێچاوه ت���ه وه و به زوترین كات به غدای دڵنیاب���وه چونك���ه جێهێش���توه ، به عسیه كانی س���ه ر به سه دام پالنیان وه ف���ده كوش���تنی ب���ۆ داڕش���توه

كوردیه كه ".له باره ی بارودۆخی سیاسیی ئه وكاتی عێراقیشه وه كه مالیكی سه رۆك وه زیران بوه ، بارزانی جه ختیكردوه ته وه "كورد پێویستی به س���ه رۆك وه زیرانێكه په نا نه بات���ه به ر تانك. س���ه رۆك وه زیران ته نها به كابینه یه كی باشه وه سه ركه وتو

ده بێت".هه روه ها بارزانی باس���ی له جیاوازیی ئه و ش���ێوه یه كردوه كه به رپرس���انی توركیا له ئێس���تا و له رابردودا قسه یان پێك���ردوه له به رامب���ه ر بارزانیداو دان به وه دا ده نێت كه له رابردودا به جۆرێك

قس���ه یان له گه ڵ كردوه ، "وه ك ئه وه ی فه رمانده ی لیوای ئه وان بوبێت".

ده قی به ڵگه نامه كه :10BAGHDAD183 : ئای دی

بابه ت: باڵیۆز چاویده كه وێت به بارزانی و به رهه م ساڵح له هه ولێر سه رچاوه : باڵیۆزخانه ی ئه مه ریكا

له به غدابه روار: 25ی كانونی دوه می 2010

پۆلێن: زۆر نهێنی

پوخته : رۆژی 18ی كانونی دوه م له هه ولێر، باڵیۆز به جیا چاویكه وت به س���ه رۆكی مه س���عود كوردس���تان، هه رێم���ی بارزانی و س���ه رۆكی حكومه ت به رهه م س���اڵح. هه ردوكیان هاوس���ۆزبون بۆ نیگه رانیه كان���ی ئه مه ریكا س���ه باره ت بابه ت���ی سیاس���ییه كانی ه���ۆكاره ریشه كێش���كردنی مش���تومڕهه ڵگری به عس له سه روبه ندی ئاماده كارییه كانی هه ڵبژاردن���دا. س���ه باره ت به گروپ���ی گ���ه ل كۆنگ���ره ی به رهه ڵس���تكاری )په كه كه (، بارزانی وتی ، هه ڵده ده م بزانم

ئاخۆ بڕیاری په كه كه بۆ به رده وامیدان ده سته جه معی تێڕوانینێكی به كوشتار به رهه م ئابوریش���ه وه ، ل���ه روی بوه . س���اڵح باسی له ده ستپێش���خه رییه كی نوێ���ی حكومه ت���ی هه رێ���م ك���رد بۆ چاره س���ه ركردنی ناكۆكیه كانی له گه ڵ حكومه تی به غدا س���ه باره ت به كێڵگه نه وتیه كانی پێش ساڵی 2005 و داوای یارمه ت���ی له ئه مه ریكاش كرد. هاوكات به شانازییشه وه ئاماژه ی به و هه نگاوانه كرد ك���ه ده نرێن به ئاراس���ته ی چوار لیواكه ی هێزی پێشمه رگه و یه كخستنی بودجه . به اڵم وتیش���ی ، تێكه ڵكردنی پێویس���تی ئاس���ایش هێزه كان���ی به چوارچێوه یه كی قانونیه . ساڵح هانی حكومه تی ئه مه ری���كای دا بۆ ئه وه ی بكاته وه ، له هه ولێر كونس���وڵخانه یه ك به اڵم به س���وكه گاڵته یه كیشه وه وتی ، "ئێمه به نیازنین بۆ كونس���وڵخانه یه ك

ده ست له كه ركوك هه ڵبگرین".

ریشه كێشكردنی به عسس���ه رۆكی هه رێم���ی كوردس���تان، مه س���عود بارزانی به باڵیۆزی راگه یاند كه ته وقیتی هه وڵی ریشه كێش���كردنی

به عس ناپێویسته و به ته واوی به سیاسی كراوه . باسی له وه ش كرد كه كورده كان ناكه ون���ه خان���ه ی به رگریكردن له هیچ كاندیدێك���ی دیاریك���راو، له به رئه وه ی كورد "نه رم و نیان" نابینرێت له هه مبه ر به عس���یه كاندا. بارزانی هاوڕابو له گه ڵ پێش���نیازه كه ی عه ممار ئه لحه كیم كه ئه و كاندیدان���ه ی بڕیاره دوربخرێنه وه ، خۆیان پابه ندبونی به ئاش���كرا ئه گه ر بۆ ده س���تور دوپاتبكه نه وه و ئیدانه ی به عس���یزم بكه ن، ده توانن به شداربن له هه ڵبژاردنی نیش���تمانیدا. سه باره ت ب���ه و پێش���نیاره ش ب���ۆ لێكۆڵینه وه بردنه وه یان ل���ه دوای له كاندی���ده كان به اڵم پێ���ش دانیش���تنی ئه نجومه ن، باران���ی نیگه ران���ی خ���ۆی نیش���اندا به وه ی كه خه ڵك���ی ره نگه متمانه یان ئه گه ر نه مێنێ���ت به هه ڵبژاردن���ه كان كراوه دا له لیس���تی كاندیدان���ه ی ئه و ده نگیان پێ���داون، له دوای هه ڵبژاردن

دوربخرێنه وه . بارزان���ی ئام���اژه ی به وه ك���رد كه به وه رچه رخان���ی نه ب���وه سه رس���ام له وه ش باسی ئه مدواییه . روداوه كانی كرد كه شیعه كان پێشتر له كۆنفرانسی

ئۆپۆزس���یۆنی عێراقیدا له ساڵی 2002 تۆڵه كردنه وه یان باس���ی له له ن���ده ن، له گ���ه ڵ له به عس���یه كان. ك���ردوه پێشنیازه كه ی پش���تیوانیی ئه وه شدا ئه لحه كیم���ی ك���رد بۆ باش���تركردنی بارودۆخه كه . هه روه ها باسی له به شێك له مێ���ژوی تایبه تی خ���ۆی كرد له گه ڵ به عس���ییه كاندا. ئ���ه و وتی ، س���اڵی 1991، یه كه مجارب���و كه بچم بۆ به غدا بۆ دانوس���تان له گه ڵ به عسییه كاندا و كۆبونه وه یه كی دوقۆڵیی له گه ڵ سه دام حس���ێندا. كاتێك س���ه دام پرس���ی ، "هه ستت چۆنه ؟"، بارزانی به سه دامی وتوه ، "37 ئه ندامی خێزانه كه ی خۆم له ناوبراون، 8 هه زار كه سی گونده كه م له ده س���تداوه ، 180 گیانیان له بارزان هه زار كورد بێسه روش���وێنن، پێویست بو به ناو روبارێك له خوێندا بڕۆم تا بێم بۆ ئه م چاوپێكه وتنه ، من به ته نها لێره له به رده م���ی ت���ۆدا وه ك گیانفیدایه ك بارزانی ك���ورددا". گه ل���ی له پێناوی وتی ، سه دام له وكاته دا روی وه رگێڕا. ئاماژه ی به وه ش ك���رد كه دوای ئه وه به زوترین پێچاوه ت���ه وه و جانتاك���ه ی كات به غ���دای جێهێش���توه ، چونك���ه

دڵنیابوه به عس���یه كانی سه ر به سه دام پالنیان داڕش���توه بۆ كوشتنی وه فده

كوردیه كه .بارزان���ی هاوڕاب���و له گ���ه ڵ باڵیۆز ك���ه پێویس���ته س���ه رۆك وه زیرانی عێراقیه كان بێ���ت كه س���ێك داهاتو یه كبخات���ه وه . ئه و به دوری نه زانی كه س���ه رۆك وه زیرانی داهاتو ده ش���ێت موفاجه ئه یه ك���ی ن���او رێككه وتنێكی سیاسیی بێت، به اڵم به رونی رایگه یاند كه ئه و مالیك���ی به كاندیدێكی به هێز دانانێت بۆ پۆستی سه رۆك وه زیران. بارزانی باس���ی له وه كرد كه مالیكی به ره و دیكتاتۆری���ه ت هه نگاوی ناوه ، چونك���ه هیچ دامه زراوه ی���ه ك رێگه ی لێنه گرتوه و ده سه اڵت مالیكی گه نده ڵ ك���ردوه . س���ه باره ت ب���ه و ته نگ���ژه س���ه ربازییه ی نێوان ك���وردو عه ره ب كه مانگ���ی ئاب���ی 2008 له خانه قین روی���دا، بارزانی جه ختیك���رده وه كه كورد پێویستی به سه رۆك وه زیرانێكه په ن���ا نه باته ب���ه ر تانك. س���ه رۆك باشه وه به كابینه یه كی ته نها وه زیران سه ركه وتو ده بێت. )تێبینی : سه رۆكی فوئاد هه رێم، س���ه رۆكایه تی دیوانی حس���ێن كه متر ترس���ی هه بو، رۆژی دواتر باسی له وه كرد كه بارزانی دژی خۆكاندیدكردنه وه ی مالیكیه و پێیباشه جێگری سه رۆك عه بدولمه هدی عادل

كۆمار بچێته شوێنه كه ی مالیكی (.ده ستورت بیربێت

بارزانی باس���ی له وه كرد كه ئه و هه رگی���ز هێزی ئه مه ری���كای به ته نها له هێزی سه ربازییدا كورتنه كردوه ته وه . ئ���ه و دانی ب���ه وه دا نا ك���ه ئه مه ریكا پابه ندبوه به رامب���ه ر به عێراقییه كان و ده ستور پش���تیوانیی پێویستیش���ه ب���كات كه هه مو عێراقیه كانی پێكه وه

گرێدابو.ئێ���واره دا، نانخواردن���ی له كات���ی بارزانی دڵخۆش���ی خۆی ده ربڕی به و س���ه ردانانه ی كه وه زی���ری ده ره وه ی وه زی���ری ئۆغڵ���ۆو داود توركی���ا، ناوخۆی توركیا، ئه ت���ااڵی له كۆتایی س���اڵی 2009 بۆ هه ولێر ئه نجامیاندا. ئه و باس���ی له جیاوازیی ئه و شێوه یه كرد كه به رپرسانی توركیا له ئێستا و له رابردودا قسه یانپێكردوه له به رامبه ر بارزانیدا، "وه ك ئ���ه وه ی فه رمانده ی لیوای ئه وان بوبێ���ت". بارزانی وتی ، ناتوانێ���ت قبوڵ���ی ئه وه ب���كات كه په كه كه خه ڵك���ی بكوژێت، هه وڵیش ده دات بۆ ئه وه ی بزانێت ئاخۆ په كه كه توندوتیژی ، له پیاده كردنی یه كگرتوه یان ئاخۆ كه س���انێك هه ن ئاشتییان

بوێت.

ئا: ئیحسان مه ال فوئاد

راب����ردودا س����اڵی 11 له م����اوه ی ق����ه زای دوزخورمات����و یه كێ����ك بوه له و ش����وێنانه ی عێ����راق كه زۆرترین ته قینه وه ی تێ����دا ئه نجامدراوه ، رۆژ هه ب����وه 11 ته قین����ه وه ی به خۆیه وه دۆخه ئه م هاواڵتییه كی����ش بینیوه ، ئارامه ی ئێستا به به هه شت ناوده بات و ترسی هه یه كورد رۆژێك بكشێته وه ، ح����ه وزه ی مه ڵبه ن����دی به رپرس����ی حه مرین����ی یه كێتیش ده ڵێت، ئه گه ر كورد بكشێته وه به دڵنیاییه وه قبوڵی

ناكه ین و شاره كه چۆڵده كرێت.

هاواڵتیه ك����ی دانیش����توی ق����ه زای دوزخورماتو به ناوی سه عید حه سه ن بۆ ئاوێنه باس����ی له وه ك����رد كه له و چه ن����د س����اڵه ی رابوردودا س����ه دان

ته قینه وه ك����راوه ، "هه ر ئه وه نده مان ده زانی به ته نیشتمانه وه ته قینه وه یه ك روی����ده دا و ده یان كه س ده كه وته ژێر دیوارو ب����ه ردو دوكه ڵه وه ، ئه وه ژیان

نه بو ئێمه تێیدا بوین".ئه و هاواڵتیی����ه له رێگه ی ئاوێنه وه داوایكرد چیتر كورد له ش����اره كه یان ئه گ����ه ر ته نان����ه ت نه كش����ێته وه ، گه وره ترین ش����ه ڕی له س����ه ر كردوه ، چ����ۆن به راس����تی وه ك "چونك����ه له ماوه ی 11 س����اڵی پێشودا سه دان خێزانی كورد ئێره یان به جێهێشتوه ، ئه وا ئێم����ه ش له و كات����ه دا ناچارین شاره كانی به ره و به جێبهێڵین و ئێره

دیكه ی كوردستان بڕۆین".الی خۆی����ه وه قایمقام����ی ق����ه زای عه ب����دول ش����ه الل دوزخورمات����و له لێدوانێك����دا ب����ۆ ئاوێن����ه جه خت له س����ه ر وته ی هاواڵتیان����ی ناوچه كه

ده كاته وه و ده ڵێت، "سێ مانگ پێش هاتنه كایه ی ئ����ه م دۆخه ، رۆژ هه بوه دوزخورماتودا له نێ����و ته قینه وه 10له روی ئێستا دۆخه كه ئه نجامده درا، ئه منییه وه 95% گۆڕاوه و ته قینه وه كان ئێس����تا خه ڵك بنه بڕكراون، چونكه پێش����مه رگه یه و به هێزی متمان����ه ی به ته واوی ئاس����ایش پارێ����زراوه ، كه پێش����تر هێزه عێراقیی����ه كان خۆیان

جێی گومان بون".ه����اوكات به رپرس����ی مه ڵبه ن����دی حه وزه ی حه مرین مه ال كه ریم شكور به ئاوێن����ه ی راگه یان����د، ل����ه 2003وه تاوه كو 2006 دۆخی ئه منیی باش����تر بو كه ئه وكات ده سه اڵتی كوردییش په یوه ندی باش����تربو له گ����ه ڵ به غدا، ب����ه اڵم دوای 2006 به هاتن����ه س����ه ر مالیك����ی، جه عف����ه ری و حوكم����ی دامه زراندن بۆ توركمانه ش����یعه كان

زیادیكردو فشار ده خرایه سه ر كوردو تاوه كو په ره یسه ند ته قینه وه كانیش كۆتای����ی 2012، به تایبه تی له 2010وه تاوه كو سه ره تای 2013 ته قینه وه كان ش����یعه كان زیادیانكردو به ت����ه واوی توانیان هێزی زیاتر دروس����ت بكه ن و فه وج����ی پۆلیس����ی فریاكه وتنی����ان هێنایه ش����اره كه و ده س����تیان هه بوه

له ته قینه وه كاندا.

ئێس����تا دوزخورماتو ته نها له روی ئه منیی����ه وه ئارام����ه ، ب����ه اڵم له روی هاتوچ����ۆو جموجۆڵ����ی بازرگان����ی و بژێ����وی خه ڵكه وه ژیان وه س����تاوه و خه ڵ����ك چاوه ڕوان����ی تێپه ڕبونی ئه و دۆخه ی����ه ، گه نجێكیش به ناوی عه لی عه بدولڕه حم����ان ته م����ه ن 29 س����اڵ له دوزخورمات����و فه رمانب����ه ره ك����ه له لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه وتی "ئێس����تا

نابیس����تین، ته قین����ه وه ده نگ����ی ش����اره كه مان ئارامه ، به اڵم بژێویمان

قورسه ".ئه و فه رمانبه ره داوا ده كات ئه گه ر به یه كجاری خرایه سه ر دوزخورماتو كوردستان ئه وا حزب حزبێنه بخرێته الوه و ش����ه ڕه پ����ه ڕۆو به رژه وه ن����دی حزبی نه مێنێ����ت، چونكه "ئه وه 11 س����اڵه له دۆزه خدای����ن و ته نها س����ێ مانگه له به هه شتی ئاسایشداین، بۆیه به راس����تی ئه گه ر ملمالنێی حزبه كان به رده وامبێت ئه وا دوباره كاریگه ریی خراپ ده كاته س����ه ر دۆخی ئه منیی و

ژیانی ئاسایی خه ڵك".به هه مانشێوه قایمقامی دوزخورماتو پێیوایه هه رچه نده له روی ئه منییه وه دۆخی شاره كه جێگیره ، به اڵم سبه ینێ ده بێت ئه م ش����اره بخرێته وه س����ه ر كه ركوك و بودج����ه و بژێوی و موچه ی

خه ڵك دابی����ن بكرێت، ب����ۆ ئه وه ی حكومه ت����ی هه رێم به ته واوی بتوانێت

ده ستبگرێت به سه ر ناوچه كه دا.له ب����اره ی ئه گ����ه ری كش����انه وه ی پێش����مه رگه له پ����اش ئارامبونه وه ی دۆخه ك����ه ، ئه و به رپرس����ه ی یه كه ی "بڕواناكه م ئیداری دوزخورماتو وتی پێش����مه رگه بكشێته وه و كورد ئێستا پێی خۆی له ناوچه كه دا جێگیركردوه و توركمانه كانیش ع����ه ره ب و ك����وردو دڵخۆش����ن به بونی پێشمه رگه ، به اڵم نازانی����ن رێككه وتنه كان له گه ڵ به غدا

چۆن ده بن".

له ئێستادا ترسی هاواڵتیانی شاره كه ئارامبونه وه ی دوای ره نگ����ه ئه وه یه ئه م دۆخه ، عێراق داوای كشانه وه ی پێش����مه رگه ب����كات و كوردیش رازی

بێت.

مه سعود بارزانی ناوه ڕۆكی یه كه مین كۆبونه وه ی دوقۆڵیی خۆی له گه ڵ سه دام ئاشكرا ده كات

دوزخورماتو 11 ساڵ له "دۆزه خ"و، 3 مانگ له "به هه شت"دا

وه فدی کوردی بۆ به غدا ساڵی 1991

7 (442( سێشه ممه 2014/8/26 عێراق

ئا: بارام سوبحی

پارله مانتارێكی كورد رایده گه یه نێت تائێستا سه رۆك وه زیرانی

راسپێردراوی عێراق به ڵێنی ناردنی بودجه ی هه رێمی نه داوه ، ره خنه ش له وه فدی دانوستانی كورد ده گرێت و

ده ڵێت "به جێنتڵمانیی دانوستان ده كه ن". هه روه ها پێشبینی ده كات ئه مساڵ عێراق به بێ بودجه بێت و بودجه ی ساڵی داهاتوش له مانگی

ئایاردا په سه ند بكرێت.

له دیمانه یه كدا له گه ڵ ئاوێنه ، سه رۆكی لیس���تی كۆمه ڵی ئیسالمی له پارله مانی عێ���راق ئه حم���ه دی حاجی ره ش���ید، رایده گه یه نێت ئه و لیژنه یه ی پارله مانی عێراق بۆ پێداچونه وه به بودجه پێكیهێنا، كه خۆی یه كێك ب���وه له ئه ندامه كانی ، ته نها سێ كۆبونه وه ی كردوه و تائێستا ئاماده نه كردوه ، راپۆرتی كۆتایی خۆی هۆكاره كه ش���ی ده گێڕێت���ه وه بۆ زۆری ژماره ی ئه ندامه كانی لیژنه كه كه زیاتر له س���ی ئه ندام بون، ئه مه جگه له وه ی حه ی���ده ر عه ب���ادی كه س���ه رۆكایه تی لیژنه كه ی كردوه ، له رۆژی راسپاردنیه وه بۆ س���ه رۆكایه تی حكومه ت كۆبونه وه ی

به لیژنه كه نه كردوه .به بڕوای ناوبراو، گرفتی ئه و لیژنه یه له وه دا بوه كه " لیژنه یه كی راوێژكاری بو، نه وه كو بڕیارده ر" و ده ڵێت "به بڕوای من ئه و لیژنه یه ناتوانێت هیچ بۆ بودجه بكات، بۆیه ده بێ���ت حكومه تی ناوه ند بی���ر له ئاماده كردنی بودجه ی س���اڵی

داهاتو بكاته وه ".عێ���راق، ده س���توری به گوێ���ره ی ده بێ���ت ل���ه رۆژی )10/10( بودج���ه ی س���اڵی داهاتو بگات���ه پارله مان، ئه مه ئه مساڵ بودجه ی تائێستا له كاتێكدایه په س���ه ند نه ك���راوه . هه روه ه���ا به پێی زانیارییه كانی ئه و پارله مانتاره تائێستا بودجه ی س���اڵی داهاتو ئاماده نه كراوه ، هۆكاره كه شی ده گێڕێته وه بۆ "سستی و الوازی حكومه ت���ی پێش���و، هه روه ه���ا دره ن���گ هاتنه س���ه ر كاری حكومه تی نوێ "، بۆیه ده ڵێت "ئه گه ری ئه وه هه یه بودجه ی س���اڵی داهاتو، له مانگی پێنج

یان شه شدا په سه ند بكرێت".ئ���ه م پارله مانت���اره ، كه ش���اره زایه له لێكه وته كانی باس ئابوریدا، له بواری

ده كات، واڵت بودج���ه ی دواكه وتن���ی بودج���ه دواكه وتن���ی رونیده كات���ه وه گه وره ترین زی���ان به بواری وه به رهێنان ده گه یه نێت، چونك���ه "ناتوانرێت یه ك دین���اری بۆ خه رج بكرێ���ت، له كاتێكدا به بودجه ی واڵتێ���ك ه���ه ر گه ش���ه ی

وه به رهێنان پێوانه ده كرێت".دواكه وتن���ی ناوب���راو، به بۆچون���ی بودجه ی ئه مساڵ و ئه گه ری دواكه وتنی بودجه ی س���اڵی داهاتو، ده بێته هۆی زیادبونی ت���اك و داهاتی كه مبونه وه ی رێ���ژه ی بێ���كاری و ه���ه ژاری و كێش���ه كۆمه اڵیه تیه كان، ئه مه سه رباری ئه وه ی گه ش���ه ی كۆمه ڵگه و گه ش���ه ی ئابوری

له كۆمه ڵگادا ده وه ستێنێت.س���ه باره ت به بڕینی به ش���ه بودجه ی هه رێ���م له الی���ه ن حكومه ت���ی عێراق و هه ڵوێس���تی پارله مانتارانی ش���یعه وه ، ئ���ه و پارله مانت���اره باس ل���ه وه ده كات رایانگه یاندوه ش���یعه كان پارله مانتاره الیه ن���ی ك���وردی له بودج���ه دا خ���ۆی پابه ندكردوه به وه ی له ساڵی )2014(دا رۆژانه )400( هه زار به رمیل و له )2013(دا )275( ه���ه زار به رمیل و له )2012(دا )175( ه���ه زارو له )2011(دا )150(

هه زار به رمی���ل نه وت ره وان���ه بكات و داهاته كه ی بنێرێته وه بۆ عێراق، به اڵم هه رێم ئه و بڕه نه وته ی نه ناردوه ، بۆیه پارله مانتاران���ی ش���یعه به پارله مانتاره "ئێ���وه راگه یان���دوه كورده كانی���ان به داهاتی نه وت به ش���داریتان نه كردوه له بودج���ه دا، بۆیه ماف���ی ئه وه تان نیه له سه ر به ش���ه نه وتی شوێنه كانی دیكه

بودجه وه ربگرن".كه س���ێك چ ئه وه ش���دا له وه اڵم���ی رازی بوه له س���ه ر پابه ندكردنی هه رێم به رمی���ل ه���ه زار )400( به ناردن���ی ن���ه وت له رۆژێكدا، س���ه رۆكی لیس���تی "به ڵگه نامه كان هه ن و ده ڵێ���ت كۆمه ڵ دو وه زیری ك���ورد واژویان له س���ه ری كردوه ". ب���ۆ رونكردن���ه وه ی زانیاری و لێدوانی پارله مانتاره شیعه كان، حاجی داوایانكردوه رایده گه یه نێ���ت ره ش���ید به رپرسانی هه رێم ببینن، به اڵم "ئه وان ئاماده نه ب���ون و ئه و باس���ه یان به گرنگ وه رنه گرت، چونكه ئه وان به جێنتڵمانی

دانوستان ده كه ن".به گوێ���ره ی رونكردنه وه كان���ی ئ���ه م پارله مانت���اره ، به رپرس���یارێتی بڕینی بودج���ه و موچ���ه ی هه رێم به ش���ێكی

كورده كان، وه زیره ئه ستۆی ده كه وێته له م باره یه وه ده ڵێت "ئه وه ده بێت ئێوه و خوێنه ران حوكم بده ن كه كێ به رپرسه ، من ته نه���ا خس���تنه ڕوی زانیارییه كانم له س���ه ره و ناتوان���م مه حكه مه ی كه س

بكه م".چه ن���د رۆژێك���ه س���ه رۆك وه زیرانی راس���پێردراوی عێ���راق ده س���تیكردوه پێكهێنان���ی ب���ۆ به گفتوگۆكان���ی حكومه تی عێ���راق، یه كێك له داواكاری الیه ن���ه كوردییه كانی���ش گێڕان���ه وه ی بودج���ه و موچه ی هه رێمه ، س���ه رۆكی لیس���تی كۆمه ڵ كه خۆی له به ش���ێك له كۆبونه وه كان���دا ئاماده ب���وه ، ده ڵێت "تا ئێستا حه یده ر عه بادی له وباره یه وه هیچ به ڵێنێكی نه داوه ، چونكه تاوه كو پارله مان متمانه ی نه داتێ ده س���ه اڵتی

خه رجكردنی بودجه ی نابێت".هه ندێك له چاودێران باس له وه ده كه ن چاره س���ه ر نه كردن���ی پرس���ی بڕینی بودجه ی هه رێم و هێشتنه وه ی بۆ كاتی پێكهێنانی حكومه تی دانوس���تانه كانی ن���وێ ، ب���ۆ ئه وه یه ئ���ه م بابه ته وه كو كارتێكی سیاسی مامه ڵه ی پێوه بكرێت، تاوه كو له به رانبه ر ناردنی بودجه دا كورد

ده س���تبه رداری داواكارییه ك���ی دیكه ی ببێت. له ب���اره ی ئه م بۆچونه ش���ه وه ، ده ڵێت ره ش���ید ئه حم���ه دی حاج���ی "به درێژای���ی بیس���ت س���اڵی رابردو، حكومه تی هه رێم بودجه ی وه كو كارتی دژی الیه نه سیاس���یه كان به كارهێناوه ، له ده ساڵی رابردوشدا حكومه تی ناوه ند

بودجه ی له دژی هه رێم به كارهێناوه ".له ئێس���تادا وه زاره ت���ی دارایی هه رێم ل���ه الی بزوتنه وه ی گۆڕانه ، س���ه باره ت ب���ه وه ی دروس���تكردنی ئ���ه م قه یرانی داراییه تاچه ند بۆ لێدانه له و پارته ، ئه و پارله مانتاره ده ڵێت "ده بێت ئه و حزبه پێ���ش وه رگرتنی حكوم���ه ت ئه وه یان ئه وه ی گ���ۆڕان ده بو لێكبدایه ت���ه وه ، له به رچاوبوایه وه زاره تێك وه رنه گرێت كه بۆی ده بێته عه یبه و ده بێت ته حه مولی

ئه و به رپرسیارێتیه بكه ن".نێچیرڤ���ان لێدوانێك���ی له ب���اره ی بارزانی س���ه رۆكی حكومه ت���ی هه رێم، كه رایگه یاند بو حكومه تی هه رێم س���ێ ترلیۆن دینار قه رزاره ، پارله مانتاره كه ی كۆمه ڵ ده ڵێت "نازانم كێ قه رز به هه رێم ده دات، له كاتێكدا قه رز ته نها به ده وڵه تی

مه ركه ز ده درێت".

سه‌رۆكی‌‌لیستی‌‌كۆمه‌ڵی‌‌ئیسالمی‌‌له‌پارله‌مانی‌‌عێراق‌ئه‌حمه‌دی‌‌حاجی‌‌ره‌شید:

به‌رپرسانی‌‌كورد‌به‌جێنتڵمانیی‌‌دانوستان‌ده‌كه‌نترسناكترین‌به‌نداو

ئاسایشدا، سه رچاوه ی ئارامی و له كاتی روناكی و ئاودێریی زه وییه كشتوكاڵیه كانه ، له كاتی ته قاندنه وه یان روخان و خاپوربونیدا دیمۆگرافیای عێراق به ته واوه تی ده گۆڕێت و شارێكی وه كو موس���ڵ ژێر ئاو ده كه وێت، بۆیه به نداوی موسڵ به ترسناكترین به نداو

له جیهاندا ناوده برێت.به نداوی موسڵ له ساڵی )1980( له سه ر روب���اری دیجله ده س���ت به دروس���تكردنی كراوه ، دروس���تكردنه كه ی م���اوه ی چوار ساڵی خایاندوه . )37( ملیۆن و )700000( مه تر چوارگۆشه كه ره سته له دروستكردنیدا به كارهاتوه . گه وره ترین به نداوه له عێراق و له س���ه ر ئاس���تی ناوچ���ه ی رۆژهه اڵت���ی ناوه ڕاستدا چواره م به نداوه ، له سه ر ئاستی جیهانیش به ترسناكترین به نداو داده نرێت، ئه مه ش به هۆی سروش���تی ئ���ه و خاكه ی له س���ه ری دروس���تكراوه ، كه ب���ه رده وام پێویس���تی به چاودێری���ی و چاكردن���ه وه و رێكخس���تنه وه هه ی���ه ، هه روه ه���ا به هۆی ئه و زیانانه ی له كات���ی ته قاندنه وه یاخود

روخانیدا دروستی ده كات.ئه و به نداوه ده كه وێته په نجا كیلۆمه تری باكوری موس���ڵه وه ، درێژییه كه ی )3.5( كیلۆمه ت���رو به رزییه ك���ه ی )131( مه تره ، گریم���ان ئه گ���ه ر بێ���ت و بته قێنرێت���ه وه الفاوێك دروس���ت ده كات به به رزی )12( مه تر و له ماوه ی نیو كاتژمێردا س���ه رتاپای ش���اری موس���ڵ ژێر ئاوده كه وێ���ت، دوای س���ێ كاتژمێر ئاوی الفاوه ك���ه ی ده گاته ناوچه كان���ی س���ه اڵحه دین و پارێ���زگای ده وروب���ه ری نق���وم ده كات. دوای )12( كاتژمێر ده گاته به غداد. واته دیمۆگرافیای عێ���راق له هه بونه وه پێچه وان���ه ده كاته وه ب���ۆ نه بون و ده یگۆڕێ. ه���ه ر بۆیه كاتێك كه ل���ه )2014/8/7( چه كداره كانی داعش ده س���تیان به س���ه ر ئه م به نداوه دا گرت، وترا "چه ك���ه كۆمه ڵكوژه گه وره كه كه وته

ده ستی داعش".ئه م به ن���داوه ب���ۆ به رهه مهێنانی وزه ی كاره ب���او ئاودان���ی روبه رێك���ی ف���راوان و كش���توكاڵی زه وی زه به ن���دی زۆرو س���ودی لێوه ده رگیرێت، چونك���ه توانای به رهه مهێنان���ی هه زار مێ���گاوات كاره بای س���ه رجه م كاره بای س���ه رچاوه ی هه یه و توانای هه روه ها موس���ڵه . دانیش���توانی گلدان���ه ی )12( ملیار مه تر س���ێجا ئاوی

هه یه . ئ���ه و كات���ه ی ئه مریكی���ه كان له عێراق ب���ون، راپۆرتێك���ی چڕو پڕی���ان له باره ی ئ���ه م به ن���داوه وه ئاماده كردو راده س���تی كاربه ده س���تانی حكومه تی عێراقیان كرد، ه���ه ر ئ���ه وكات ئه مریكی���ه كان ناویان نا مه ترس���یدارترین به نداوی جیهان، چونكه داڕوخانی ئه م به ن���داوه ده بێته هۆی ژێر ئاوكه وتنی موسڵ و له كاتی روخانیدا رۆژانه عێ���راق دوچاری یه ك ملی���ۆن دۆالر زیان حكومه تی به رپرس���انی به اڵم ده كاته وه . عێراق ناوه ڕۆكی راپۆرته كه یان ره تكرده وه ، به پاساوی ئه وه ی ش���اره زایانی وه زاره تی س���ه رچاوه ئاوییه كان به رده وام چاودێری به نداوه كه ده كه ن و كه م و كوڕییه كانی چاك

ده كه نه وه .دوای ئ���ه وه ی له مانگ���ی حوزه یران���دا موس���ڵیان ش���اری داعش چه كداره كانی كۆنترۆڵكرد، هێزه كانی زێره ڤانی ده ستیان به سه ر به نداوی موسڵدا گرت. له رۆژی )7/ ئاب( جێگری سه رۆكی حكومه تی هه رێمی كوردس���تان قوب���اد تاڵه بانی س���ه ردانی به نداوی موسڵی كردو رایگه یاند به نداوه كه له ژێر ده س���ه اڵتی هێزه كان���ی هه رێمدایه ، ب���ه اڵم دوای گه ڕانه وه ی له به نداوه كه و به ر له گه یشتنی به ئه نجومه نی وه زیران، هه واڵ به تاڵه بان���ی ده درێت ك���ه داعش به نداوی

موسڵی كۆنترۆڵكردوه .له به ر ئه و مه ترس���یانه ی كه به نداوه كه دروس���تی ده كات، ه���ه ر زو هێزه كان���ی عێراق و پێشمه رگه كه وتنه خۆیان و پالتنی گرتنه وه ی به نداوه كه یان داڕشت و له )8/19( هێرش���ه كانیان ده ستپێكرد، له م پالنه شدا هاوكارییان ئه مه ریكا ئاسمانیه كانی هێزه ده كرد، وه كو وته بێژی وه زاره تی به رگری ئه مه ریكا كۆڵۆنێل ستیڤ وارن رایگه یاند ئه مه ریكا لێبڕاوانه هه وڵده دات بۆ رێگرتن له هه ر هه ڕه شه یه كی گریمانه كراو بۆ سه ر

به نداوه كه و هه وڵی رێگرتنی ده دات. به وته ی موسڵدا، به نداوی له گرتنه وه ی به رپرس���انی وه زاره تی پێش���مه رگه پانزه پێش���مه رگه ش���ه هیدبون و زیاتر له )120( چه ك���داری داعش ك���وژران و ته رمه كانیان

كه وتۆته ده ستی پێشمه رگه .

پرۆفایل

ئا: بارام

الیه نه سوننه كان به لیستێكی هه ژده خاڵی داواكارییه كانی خۆیان ئاراسته ی الیه نه شیعه كان ده كه ن،

به شێكی داواكاری سوننه كان تایبه ته به پارله مان و به شه كه ی دیكه شی

په یوه سته به ئازادكردنی گیراوه كانیان و پێكهێنانی هێزێكی تایبه ت

به ناوچه كانیان، هه رچی داواكاری الیه نه كوردییه كانه خۆی له پرسی

بودجه ی هه رێم و پێشمه رگه و مادده ی (140( ده بینێته وه .

به پێ���ی ئ���ه و زانیارییانه ی ده س���ت ئاوێن���ه كه وت���ون، ب���ۆ پێكهێنان���ی تێكڕای عێ���راق، نوێ���ی حكومه ت���ی الیه نه سیاسیه كوردییه كان هاوڕان بۆ پێداگرتن له سه ر چه ند خاڵێك له وانه ، مامه ڵه كردنی نوێ���ی حكومه تی عێراق له گه ڵ ئه و بارودۆخه نوێیه ی به س���ه ر ئه و ناوچانه دا هاتوه ، كه ماده ی )140( ده یانگرێته وه و ئێس���تا به شێكی زۆری له ژێر ده س���تی هێزی پێشمه رگه دایه ، هه رێم، بودج���ه ی به ش���ه زیادكردنی پرس���ی مامه ڵه كردنی سه ربه خۆییانه ی هه رێمی كوردس���تان به ن���ه وت و وزه وه ، مه س���ه له ی چاره س���ه ركردنی پرس���ی

پێشمه رگه .ئه ندامی لیژنه ی دانوستانكاری كورد زانا رۆس���تایی ، به ئاوێن���ه ی راگه یاند، كوردس���تانیه كان الیه ن���ه داواكاری ئاش���كراو رونن و بریتین له مه س���ه له ی بودج���ه و نه وت و پێش���مه رگه و ماده ی "ئ���ه و ده ڵێ���ت رۆس���تایی .)140)خواس���تانه ش هه مان ئه وانه بون، كه

كورد چوار ساڵ له مه وبه ر داوایده كرد، به اڵم هیچیان جێبه جێنه كران".

به مه به س���تی تاوتوێكردن و گه یاندنی كوردیی���ه كان، الیه ن���ه خواس���تی هه فته یه وه ف���دی ئ���ه م س���ه ره تای زنجیره ی���ه ك ك���ورد دانوس���تانكاری كۆبونه وه ی له گه ڵ الیه نه ش���یعه كان و الیه نه سوننه كان ئه نجامدا، بۆ زانینی ناوه ڕۆك���ی كۆبون���ه وه كان و بۆچون���ی الیه نه عێراقی���ه كان، ئاوێنه په یوه ندی دانوس���تانكاری به ئه ندامانی وه ف���دی كورده وه كرد، به اڵم ئاماده نه بون هیچ زانیاریی���ه ك رابگه یه نن، یاخود وه اڵمی په یوه ندییه كانی ئاوێنه یان نه ده دایه وه .

به الیه ن���ه س���ه باره ت هه رچ���ی سوننه كانه ، ئه وان خواسته كانی خۆیان به س���ه ر چه ند ته وه رێكدا دابه شكردوه ، كه به پارله مان تایبه ت���ه به ش���ێكیان چه ن���د له هه مواركردن���ه وه ی خ���ۆی یاس���ایه ك و ده ركردنی چه ند یاسایه كی نوێ���دا ده بینێته وه ، به ش���ێكی دیكه ی تایبه ت���ه س���وننه داواكارییه كان���ی به ئازادكردنی گیراوه كانیان و پێكهێنانی هێزی چه كداری تایبه ت به پاراس���تنی ناوچ���ه س���وننه نش���ینه كان. ب���ه اڵم پارله مانتارێكی ده وڵه تی قانون ده ڵێت ئه سته مه له داواكارییه كانیان "هه ندێك

جێبه جێ بكرێن".الیه ن���ه هه ندێكج���ار هه رچه ن���ده س���وننه كان بانگه ش���ه ی پێكهێنان���ی هه رێمی رۆژئاوای عێراق ده كه ن، به اڵم له و لیس���تی داواكارییه ی پێش���كه ش به هاوپه یمان���ی نیش���تیمانیان كردوه ، تیانیه و پێكهێنانی هه رێمی باسكردنی ده س���ه اڵتی زیادكردنی داوای ته نه���ا

پارێزگاكان ده كه ن.

پارله مانتاری س���وننه عه لی جاس���م مه تیوتی ، ئه وه پشتڕاس���ت ده كاته وه كه ك���ۆی داواكارییه كانی���ان له هه ژده خاڵدا چڕكردۆته وه ، له باره ی ئه و هه ژده داوایانكردوه رونیده كات���ه وه ، خاڵه ش

لێبوردنێكی گشتی بۆ گیراوه سوننه كان ده ربچێت، ئه و هاواڵتیه سونیانه ی كه زین���دان بون و دادگا بڕی���اری بێتاوانی ده ركردون، وه ك���و زیندان���ی سیاس���ی

مامه ڵه یان له گه ڵدا بكرێت.به وته ی جاس���م، به ش���ێكی دیكه ی داواكارییه كانیان بریتیه له هه مواركردنی دادپه روه ری ، لێپرس���ینه وه و یاس���ای ئه نجومه ن���ی قانون���ی كاراكردن���ی پارێزگاكان���ی هه مواركراوی ژماره 21، كاراكردن���ی ئه نجومه ن���ی سیاس���ه ته س���تراتیژییه كان، كاراكردنی په یڕه وی ناوخۆی ئه نجومه نی وه زیران، په له كردن له ده نگدان له س���ه ر قانونه كانی دادگای فیدراڵ���ی و ئه نجومه ن���ی ب���ااڵی قه زاو قانونی نه وت و ئه نجومه نی فیدراڵ���ی و

غازو قانونی رێكخستنی حیزبه كان.به شێكی دیكه ی داواكاری سوننه كان، به حكومه ت، وه ك���و تایبه ت���ن ك���ه رونیده كات���ه وه پارله مانت���اره ئ���ه و پێكهات���وه له به دیهێنانی هاوس���ه نگی جه ختكردن���ه وه له ناو وه زاره ته كان���دا، بڕیاری له دروس���تكردنی له به شداربون سیاس���ی و ده رچواندن���ی بڕی���اره كان

به ته وافوق. الیه نه ئه منی ، به الیه نی س���ه باره ت س���وننه كان داوایانك���ردوه فه رمانده ی س���ه ركردایه تیه كی چه كداره كان هێزه هاوبه شی هه بێت و پێكهاتبێت له سه رۆك هه روه ه���ا جێگره كان���ی ، وه زی���ران و چه ك���داری هێزێك���ی دروس���تكردنی س���ه ر به وه زاره تی به رگ���ری له پارێزگا سوننه كان بۆ پاراستنی ناوچه كانیان.

ناوچ���ه پرس���ی له ب���اره ی جاس���م عه ل���ی جێناكۆكه كان���ه وه ، ئاشكرای ده كات داوایانكردوه حكومه ت

به پێ���ی ده س���تور مامه له له گ���ه ڵ ئه و "ئه گ���ه ر بكات. وتیش���ی ناوچان���ه دا داواكارییه كانم���ان جێبه ج���ێ بكرێت، ئێمه به ش���داری حكومه ت ده كه ی���ن، جێبه جێكردنی به ڵێن���ی ده مانه وێ���ت ئ���ه و داواكارییانه وه ربگری���ن، هه روه ها خشته یه كی زه مه نی بۆ جێبه جێكردنیان دی���اری بكرێت، چونك���ه ده زانین ئه م دروس���تكردنی پێ���ش داواكارییان���ه

حكومه ت جێبه جێ ناكرێن".ب���ۆ پێكهێنان���ی حكومه ت���ی نوێی داوای س���وننه كان الیه ن���ه عێ���راق، ح���ه وت وه زاره تیان ك���ردوه ، هه روه ها هه رێم���ی داواكردن���ی له پرس���ی ته نها پاش���گه زبونه ته وه ، س���ه ربه خۆ داوای كاراكردن���ی قانونی ئه نجومه نی ده س���ه اڵتی زیادكردنی پارێ���زگاكان و

پارێزگاكان ده كه ن. له ب���اره ی داواكارییه كان���ی الیه ن���ه جێبه جێكردنیان، ئه گه ری سوننه كان و پارله مانتاری ده وڵه تی قانون ئیبتیسام هیاللی ، رایده گه یه نێت له ئێستادا تاوتوی ئ���ه و داواكارییانه ده ك���ه ن و "له زوترین گونج���اودا وه اڵمیانده ده ینه وه ". كاتی "جێبه جێكردن���ی ده ڵێ���ت هه روه ه���ا هه ندێك له و داواكارییه كانیان ئه سته مه ، ده ستورن". وتیشی له ده ره وه ی چونكه هه وڵی وه رگرتنی وه زاره تی "سوننه كان

ده ره وه ده ده ن".هیاللی ، رونیده كات���ه وه ئه گه ر بێتو بۆ حكوم���ه ت ژماره ی وه زاره ته كان���ی بیس���ت وه زاره ت كه مبكرێت���ه وه ، ئه وا چ���وار وه زاره ت ته نه���ا س���وننه كان وه رده گ���رن، به اڵم ئه گ���ه ر پێكهاته ی حكومه ت وه كو ئێس���تا بمێنێته وه ئه وا

حه وت وه زاره ت وه رده گرن.

داواكارییه‌كانی‌‌كوردو‌سوننه‌‌له‌حكومه‌تی‌‌نوێی‌‌عێراق‌چین؟

ده بێت ئه و حزبه پێش وه رگرتنی حكومه ت

ئه وه یان لێكبدایه ته وه ده بو گۆڕان ئه وه ی

له به رچاوبوایه وه زاره تێك وه رنه گرێت كه بۆی ده بێته عه یبه و ده بێت ته حه مولی ئه و

به رپرسیارێتیه بكه ن

بۆ پێكهێنانی حكومه تی نوێی عێراق الیه نه سوننه كان داوای

حه وت وه زاره تیان كردوه ، هه روه ها

له پرسی داواكردنی هه رێمی سه ربه خۆ پاشگه زبونه ته وه

ته نها داوای كاراكردنی قانونی ئه نجومه نی

پارێزگاكان و زیادكردنی ده سه اڵتی پارێزگاكان

ده كه ن

ئه حمه دی حاجی ره شید

‌‌‌ئا:‌ئاسۆ‌سه‌راوی‌

به‌شێك‌له‌خاوه‌ن‌پشكه‌كانی‌‌كۆمپانیای‌‌چاڤی‌‌گه‌شتیاریی‌‌باس‌له‌ناڕونیی‌‌

داهاته‌كانی‌‌كۆمپانیایه‌كه‌‌ده‌كه‌ن،‌خاوه‌ن‌پشكێك‌ده‌ڵێت‌"سێ‌‌ساڵه‌‌پاره‌مان‌داوه‌،‌

كه‌چی‌‌قازانجی‌7مانگمان‌وه‌رگرتوه‌".‌به‌ڕێوه‌به‌ری‌‌تۆماری‌‌كۆمپانیاكانی‌‌

سلێمانیش‌رایده‌گه‌یه‌نێ‌‌خاوه‌ن‌پشكه‌كان‌بۆیان‌هه‌یه‌‌هه‌مو‌ورده‌كاریه‌كی‌‌داهات‌و‌خه‌رجیه‌كان‌بزانن،‌سه‌رۆكی‌‌ئه‌نجومه‌نی‌‌كارگێڕیی‌‌كۆمپانیاكه‌ش‌له‌و‌بڕوایه‌دایه‌،‌

به‌هۆی‌‌ئه‌وه‌ی‌‌كه‌سانی‌‌به‌رپرسیان‌نه‌كردوه‌‌به‌هاوبه‌شی‌‌پرۆژه‌كه‌‌"كێشه‌‌و‌

گرفتیان‌بۆ‌دروست‌ده‌كرێت".

"ده‌بو‌ورده‌كاریی‌‌داهات‌و‌خه‌رجیه‌كان‌بخرایه‌ته‌رو".‌

خ���اوه‌ن‌پش���ك‌له‌كۆمپانی���ای‌‌چاڤ���ی‌‌گه‌ش���تیاریی‌‌توانا‌سادق‌كه‌‌بایی‌‌ملیۆنێك‌دین���ار‌پش���كی‌‌كڕی���وه‌،‌ره‌خن���ه‌ی‌‌ئه‌وه‌‌ده‌گرێت‌س���ه‌رباری‌‌ئه‌وه‌ی‌‌خۆی‌‌)حساب‌بانكیی‌(‌له‌بانكێكی‌‌تر‌هه‌بوه‌،‌به‌اڵم‌به‌هۆی‌‌به‌ش���داریكردنی‌‌له‌و‌پش���كانه‌‌ناچاركراوه‌‌له‌بانكی‌‌شیمالیش‌ژماره‌‌حسابیی‌‌بكاته‌وه‌‌به‌200ه���ه‌زار‌دینار،‌ئه‌و‌وت���ی‌‌"له‌كاتێكدا‌خ���ۆم‌ژم���اره‌ی‌‌حس���ابییم‌له‌بانكێكی‌‌تر‌هه‌بو،‌به‌اڵم‌به‌ناچاریی‌‌له‌بانكی‌‌ش���یمالیش‌كردمه‌وه‌،‌دیاره‌‌خاوه‌نی‌‌زۆرترین‌پشك‌كه‌‌كاك‌شاسواره‌‌له‌وه‌شدا‌سودمه‌ندبوه‌‌ئه‌گینا‌بۆ‌ده‌بێ���ت‌هه‌ر‌له‌بانكی‌‌ش���یمال‌بێت؟".‌ئ���ه‌و‌كۆمپانیایه‌‌ داهاته‌كانی‌‌ ورده‌كاری���ی‌‌به‌ب���ڕوای‌‌توان���ا‌ده‌بو‌له‌س���ه‌ر‌پێگه‌یه‌كی‌‌ئه‌لیكترۆنیی‌‌به‌ئاشكرا‌دابنرایه‌‌یاخود‌له‌كاتی‌‌چونی‌‌خاوه‌ن‌پشكه‌كان‌بۆ‌وه‌رگرتنی‌‌بڕی‌‌قازانجی‌‌7مانگ‌له‌س���ه‌ر‌چه‌ند‌الپه‌ڕه‌یه‌ك‌زانیاری‌‌وردیان‌له‌سه‌ر‌داهاته‌كان‌پێبدرایه‌،‌ئه‌و‌خاوه‌ن‌پشكه‌‌كاتێك‌چوه‌‌بۆ‌وه‌رگرتنی‌‌بڕی‌‌قازانجه‌ك���ه‌ی‌‌وه‌ك‌خۆی‌‌ده‌یگێڕێته‌وه‌‌له‌خۆشیدا‌خێرا‌رۆیش���توه‌و‌به‌وهۆیه‌شه‌وه‌‌له‌كامێره‌ی‌‌هاتوچ���ۆی‌‌داوه‌‌بڕی‌‌‌80هه‌زار‌دین���ار‌غه‌رامه‌ی‌‌بۆ‌كراوه‌،‌كاتێكیش‌چۆته‌‌بانكه‌كه‌‌ته‌نها‌بڕی‌‌30هه‌زار‌دینار‌قازانجیان‌داوه‌تێ‌،‌ئه‌و‌به‌پێكه‌نینه‌وه‌‌وتی‌‌"‌50هه‌زار‌

دیناریش‌له‌س���ه‌ری‌‌قه‌رزداربوم،‌جگه‌‌له‌وه‌‌سێ‌‌ساڵه‌‌پاره‌مان‌داوه‌،‌تا‌ئێستا‌قازانجی‌‌

7مانگمان‌وه‌رگرتوه‌".

تا‌ئێستا‌تاوه‌ره‌‌105مه‌ترییه‌كه‌ی‌‌دروستنه‌كراوه‌

ئ���ه‌و‌له‌و‌بڕوایه‌ش���دایه‌‌خاوه‌نی‌‌زۆرترین‌پشك‌شاس���وار‌عه‌بدولواحید،‌كۆمپانیاكه‌‌به‌كارده‌هێن���ێ‌‌ب���ۆ‌"به‌خێوكردنی‌"‌كه‌ناڵی‌‌)ئێن،‌ئار،‌تی‌(‌و‌ده‌ڵێت‌"له‌سااڵنی‌‌رابردودا‌)ئێن‌ئار‌تی‌(‌كۆمه‌ڵێك‌‌زانیاری‌‌له‌س���ه‌ر‌داهات‌و‌خه‌رجییه‌كانی‌‌باڵوكرده‌وه‌و‌نزیكه‌ی‌‌‌500ه���ه‌زار‌دۆالری���ان‌وه‌ك‌داهاتی‌‌ریكالم‌له‌كۆمپانیای‌‌چاڤیه‌وه‌‌بۆ‌چو‌بو،‌له‌كاتێكدا‌ئه‌و‌پرۆژه‌‌گه‌ش���تیاریه‌‌پێویستی‌‌به‌و‌هه‌مو‌ریكالمه‌‌نیه‌".جگ���ه‌‌له‌وه‌‌وه‌ك‌ئه‌و‌خاوه‌ن‌پشكه‌‌باس���ی‌‌ده‌كات‌له‌سه‌ره‌تادا‌پرۆژه‌كه‌‌دروستكردنی‌‌تاوه‌رێكی‌‌105مه‌تریی‌‌تێدا‌بوه‌،‌به‌اڵم‌تا‌ئێستاش‌دروس���تنه‌كراوه‌‌"ده‌بێت‌ئه‌وه‌‌ب���ۆ‌خاوه‌ن‌پش���كه‌كان‌رونبكرێته‌وه‌‌بۆ‌تا‌ئێس���تا‌ئه‌و‌تاوه‌ره‌‌دروس���تنه‌كراوه‌‌له‌كاتێكدا‌له‌س���ه‌ره‌تای‌‌پرۆژه‌كه‌وه‌‌پاره‌یان‌

بۆ‌ته‌رخانكردوه‌".

زیاتر‌‌له‌9هه‌زار‌كه‌س‌پشكیان‌هه‌یه‌سه‌رۆكی‌‌ئه‌نجومه‌نی‌‌كارگێڕیی‌‌كۆمپانیای‌‌چاڤی‌‌گه‌ش���تیاریی‌‌دانا‌حه‌س���ه‌ن‌محه‌مه‌د‌ئاماژه‌‌به‌وه‌‌ده‌كات‌كۆمپانیاكه‌یان‌تا‌ئێستا‌بایی‌‌زیاتر‌له‌4ملیار‌دینار‌پش���كی‌‌به‌زیاتر‌له‌9هه‌زار‌كه‌س‌فرۆشتوه‌و‌خاوه‌نی‌‌زۆرترین‌پشكیش‌شاسوار‌عه‌بدولواحیده‌‌كه‌‌خاوه‌نی‌‌78%ی‌‌پشكه‌كانه‌،‌سه‌رمایه‌ی‌‌پرۆژه‌كه‌ش‌133ملی���ار‌دینار‌ب���وه‌،‌له‌س���ه‌ر‌روبه‌ری‌‌‌330دۆن���م‌زه‌وی‌‌پرۆژه‌ك���ه‌‌بنیاتن���راوه‌،‌ل���ه‌‌‌2013/5/30به‌فه‌رمی‌‌كراوه‌ته‌وه‌،‌ئه‌و‌رونیده‌كات���ه‌وه‌‌قازاج���ی‌‌7مانگی‌‌پڕۆژه‌كه‌‌3%ی‌‌ب���وه‌‌هه‌ربۆی���ه‌‌هه‌ری���ه‌ك‌له‌خاوه‌ن‌پشكه‌كان‌به‌پێی‌‌به‌شدارییان‌قازانجه‌كه‌یان‌پێ���دراوه‌،‌پێش���یانڕاگه‌یه‌نراوه‌‌كه‌‌له‌4%ی‌‌)مومته‌له‌كاتی‌(‌پرۆژه‌كه‌شیان‌هه‌یه‌،‌ئه‌مه‌‌ل���ه‌وه‌ی‌‌به‌فه‌رمی‌‌زه‌وییه‌ك���ه‌‌كراوه‌‌ جگه‌‌به‌ناوی‌‌خاوه‌ن‌پش���كه‌كانه‌وه‌،‌له‌باره‌ی‌‌ئه‌و‌ره‌خنه‌یه‌ی‌‌كه‌‌هه‌ندێك‌له‌خاوه‌ن‌پشكه‌كان‌ده‌یگرن‌به‌وه‌ی‌‌س���ێ‌‌س���اڵه‌‌پاره‌یان‌داوه‌‌

به‌اڵم‌قازانجی‌‌7مانگیان‌پێدراوه‌‌ئه‌و‌باسی‌‌له‌وه‌‌كرد‌هه‌مو‌خاوه‌ن‌پشكه‌كان‌به‌یه‌كه‌وه‌‌پاره‌ی���ان‌له‌یه‌ككاتدا‌ن���ه‌داوه‌،‌پرۆژه‌كه‌ش‌كه‌ی‌‌بكه‌وێت���ه‌‌كار‌له‌و‌كاته‌وه‌‌بڕی‌‌قازانج‌دیاری‌‌ده‌كرێت‌ئه‌و‌وتیش���ی‌‌"بۆ‌ئه‌مس���اڵ‌پێش���بینی‌‌ده‌كه‌ین‌بڕی‌‌قازان���ج‌زیاتریش‌بێت،‌به‌اڵم‌ناتوانم‌به‌دیاریكراوی‌‌بڵێم‌بڕی‌‌

قازانج‌چه‌ند‌ده‌بێت".هه‌رچه‌ن���ده‌‌وه‌ك‌ئه‌و‌ده‌ڵێ���ت‌ژماره‌ی‌‌س���ه‌ردانه‌كه‌رانیان‌كه‌می‌‌نه‌كردوه‌و‌رۆژانه‌‌به‌شێوه‌یه‌كی‌‌گش���تی‌‌له‌‌5هه‌زار‌كه‌سدایه‌،‌به‌اڵم‌به‌كارهێنانی‌‌یارییه‌كانیان‌كه‌میكردوه‌،‌سه‌باره‌ت‌به‌وه‌ش‌بۆ‌ئێستا‌كڕین‌و‌فرۆشتن‌له‌سه‌ر‌پشكه‌كان‌زۆر‌كه‌مه‌‌به‌جۆرێك‌وه‌ك‌خاوه‌ن‌پشكێك‌ده‌ڵێت‌"چه‌ندینجار‌چومه‌ته‌‌كۆمپانیاكه‌‌تا‌پشكه‌كانم‌بفرۆشمه‌وه‌،‌به‌اڵم‌

كه‌س‌نییه‌‌لێیبكڕێته‌وه‌".‌كارگێڕی���ی‌‌ ئه‌نجومه‌ن���ی‌‌ س���ه‌رۆكی‌‌كۆمپانیاكه‌‌باس‌ل���ه‌وه‌‌ده‌كات‌كه‌‌به‌هۆی‌‌ئه‌و‌بار‌ودۆخه‌‌ناجێگره‌ی‌‌عێراقی‌‌گرتۆته‌وه‌‌كڕین‌و‌فرۆش���تنی‌‌پش���كه‌كان‌كه‌میكردوه‌و‌ئه‌و‌وتیش���ی‌‌"هه‌ر‌كه‌س���ێك‌بێت‌پش���ك‌بفرۆش���ێ‌‌ئێمه‌‌ن���اوی‌‌ده‌نوس���ین‌و‌به‌پێی‌‌ریزبه‌ندییه‌كه‌ی‌‌كه‌ی‌‌س���ه‌ره‌ی‌‌هات،‌ئه‌گه‌ر‌كڕیار‌هه‌بو‌ته‌له‌فونی‌‌بۆ‌ده‌كه‌ین،‌خه‌ڵكیش‌ئازادن‌ل���ه‌وه‌ی‌‌له‌ده‌ره‌وه‌ی‌‌كۆمپانیا‌كڕین‌و‌

فرۆش‌به‌پشكه‌كانیانه‌وه‌‌بكه‌ن".‌ئه‌وه‌‌ره‌تیشیكرده‌وه‌‌كه‌‌كه‌ناڵی‌‌ئێن‌ئار‌تی‌‌به‌پاره‌‌ریكالم‌بۆ‌چاڤی‌‌الند‌بكات‌"هه‌مو‌ریكالمه‌كانی‌‌چاڤی‌‌الن���د‌له‌كه‌ناڵی‌‌)ئێن،‌ئار،‌تی‌(یه‌وه‌‌به‌بێ‌‌به‌رامبه‌ر‌ده‌كرێت".‌

دژایه‌تی‌‌ده‌كرێنئه‌و‌رونیش���یكرده‌وه‌‌كه‌‌بڕێك‌له‌قازانجی‌‌ده‌س���ته‌ی‌‌ به‌ره‌زامه‌ندی���ی‌‌ پرۆژه‌ك���ه‌‌سه‌رپه‌رش���تیاریی‌‌كۆمپانیاك���ه‌‌ك���ه‌‌له‌5 ك���ه‌س‌پێكهات���وه‌‌دوب���اره‌‌ب���ۆ‌پرۆژه‌كه‌‌ئه‌كواپاركیان‌ پ���رۆژه‌ی‌‌ خه‌رجكراوه‌ته‌وه‌و‌پێدروستكردوه‌‌ئه‌و‌جه‌ختی‌‌له‌وه‌ش‌كرده‌وه‌‌كه‌‌هه‌مو‌خاوه‌ن‌پش���كه‌كان‌به‌بێ‌‌جیاوازی‌‌ده‌توان���ن‌بێن‌ورده‌كاری���ی‌‌هه‌مو‌خه‌رجی‌‌و‌داهاتێك���ی‌‌كۆمپانیاك���ه‌‌بزان���ن‌له‌كۆتایی‌‌قسه‌كانیشدا‌سه‌رۆكی‌‌ئه‌نجومه‌نی‌‌كارگێڕیی‌‌كۆمپانیاك���ه‌‌هێمای‌‌به‌وه‌دا‌كه‌‌له‌ئێس���تادا‌هه‌س���ت‌ده‌كه‌ن‌كه‌‌هه‌ڵمه‌تێكیان‌له‌سه‌ره‌‌بۆ‌ناش���یرینكردنی‌‌ئه‌و‌پڕۆژه‌یه‌‌و‌ئه‌و‌وتی‌‌"به‌ه���ۆی‌‌ئه‌وه‌ی‌‌كه‌س���انی‌‌به‌رپرس���مان‌نه‌ك���ردوه‌‌به‌هاوبه‌ش���ی‌‌پرۆژه‌كه‌‌كێش���ه‌‌و‌

گرفتمان‌زۆر‌بۆ‌دروست‌ده‌كرێت".

به‌رێوه‌به‌ری‌تۆماری‌كۆمپانیاكانی:‌به‌دواداچون‌ده‌كه‌ین

كۆمپانیاكان���ی‌ تۆم���اری‌ به‌رێوه‌ب���ه‌ری‌سلێمانی‌سۆران‌ئه‌حمه‌د‌ئیسماعیل‌ئاماژه‌‌ب���ه‌و‌ده‌كات‌به‌پێی‌‌ئ���ه‌و‌ئامارانه‌ی‌‌له‌الی‌‌ئه‌وانه‌‌ئه‌و‌كۆمپانیا‌پش���كداره‌‌تا‌ئێس���تا‌نزیكه‌ی‌‌130ملیار‌پشكی‌‌فرۆشتوه‌،‌به‌بڕوای‌‌ئه‌ویش‌كاره‌كانی‌‌ئه‌و‌كۆمپانیایه‌‌ئه‌وه‌نده‌ی‌‌ئه‌وان‌ئاگاداربن‌به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌‌یاسایی‌‌زۆر‌باش‌رۆیش���توه‌،‌هه‌روه‌ها‌جه‌ختی‌‌له‌وه‌ش‌كرده‌وه‌‌كه‌‌هه‌مو‌خاوه‌ن‌پش���كه‌كان‌بۆیان‌هه‌یه‌‌ورده‌كاریی‌‌ت���ه‌واوو‌خه‌رجی‌‌و‌داهاتی‌‌كۆمپانیاكه‌‌بزانن‌و‌ئ���ه‌و‌وتی‌‌"هه‌ر‌خاوه‌ن‌پش���كێك‌چوه‌‌ئه‌وێ‌‌زانیارییان‌له‌سه‌ر‌دوا‌پس���وڵه‌ی‌‌داهات‌و‌خه‌رجی���ی‌‌پێنه‌دا‌ئه‌وا‌ده‌توانێ‌‌بێته‌‌الی‌‌ئێمه‌‌سكااڵ‌تۆمار‌بكات،‌به‌دڵنیایی���ه‌وه‌‌به‌دواداچونی‌‌بۆ‌ده‌كه‌ین،‌تا‌ئێس���تاش‌دو‌كه‌س‌هاتون‌سكااڵیان‌هه‌بو،‌به‌اڵم‌كه‌‌چونه‌ته‌وه‌‌كۆمپانیاكه‌‌گرفته‌كه‌یان‌

بۆ‌چاره‌سه‌ركراوه‌".

ئابوری)442(‌سێشه‌ممه‌‌2014/8/26 8ئه‌م‌الپه‌ڕه‌یه‌‌به‌‌سپۆنسه‌ری‌گروپی‌کۆمپانیاکانی‌قه‌یوان‌چاپ‌و‌باڵوده‌کرێته‌وه‌

"داهات‌و‌خه‌رجیه‌كانی‌‌كۆمپانیای‌‌چاڤی‌‌گه‌شتیاریی‌‌رون‌نییه‌" كۆمپانیای‌‌چاڤی‌:‌به‌هۆی‌‌ئه‌وه‌ی‌‌به‌رپرسێك‌هاوبه‌شمان‌نیه‌‌دژایه‌تی‌‌ده‌كرێین

‌‌‌ئا:‌ئیحسان‌مه‌ال‌فوئاد

له‌گه‌ڵ‌بونی‌هه‌رێم‌به‌ناوچه‌ی‌گرنگیپێدراوی‌كۆمپانیا‌جیهانییه‌كانی‌بواری‌‌نه‌وت‌و‌‌وزه‌‌چه‌ندین‌كێشه‌ی‌ناوخۆیی‌سه‌ریهه‌ڵداوه‌،‌یه‌كێك‌

له‌وانه‌‌قه‌ره‌بوكردنه‌وه‌ی‌خاوه‌ن‌ئه‌و‌زه‌وییانه‌یه‌‌كه‌‌كێڵگه‌و‌بیره‌نه‌وت‌و‌

كامپی‌كۆمپانیاكانی‌له‌سه‌ر‌بنیاتنراوه‌،‌خاوه‌ن‌زه‌ویه‌ك‌ده‌ڵێت‌

"كۆمپانیای‌‌ویسترن‌زاگرۆس‌چه‌ند‌دۆنمی‌‌خه‌ڵكی‌گونده‌كه‌مانی‌

به‌كاهێناوه‌و‌هه‌مومان‌ناڕازین‌له‌شێوازی‌قه‌ره‌بوكردنه‌وه‌كه‌،‌

په‌رله‌مانتارێكی‌لیژنه‌ی‌‌نه‌وتیش‌ئاماژه‌‌به‌وه‌‌ده‌كات‌كه‌‌"به‌جیدی‌

به‌دواداچونی‌بۆ‌ده‌كه‌ن".

مام‌حسێن‌محه‌مه‌د‌پیاوێكی‌ته‌مه‌ن‌‌46ساڵه‌‌له‌گوندی‌حه‌سیره‌‌سه‌باره‌ت‌قه‌ره‌بوكردنه‌وه‌ی���ان‌‌وت���ی‌ به‌ج���ۆره‌‌"كۆمپانیای‌‌ویسترن‌زاگرۆس‌دو‌دۆنمی‌منیان‌‌بۆ‌پرۆژه‌كه‌ی���ان‌به‌كارهێناوه‌و‌چه‌ند‌دۆنمی‌‌چه‌ند‌خێزان‌و‌هاواڵتییه‌كی‌تری‌‌گونده‌كه‌،‌به‌اڵم‌هه‌مومان‌ناڕازین‌قه‌ره‌بوكردنه‌وه‌مان‌ ش���ێوازی‌ له‌جۆرو‌

له‌به‌رامبه‌ر‌زه‌وییه‌كانمان".مام‌حسێن‌له‌قس���ه‌كردندا‌كه‌سێكی‌قس���ه‌خۆش‌و‌به‌په‌له‌ی���ه‌‌له‌وتندا،‌ئه‌و‌به‌نائومێدییه‌وه‌‌باسی‌له‌وه‌كرد‌"به‌خوا‌ئه‌گه‌ر‌هه‌رچ���ی‌بكه‌ین‌و‌بڵێین‌گوێمان‌لێناگیرێت،‌پێشوتر‌كاتێك‌كۆمپانیاكه‌‌ده‌ستیكرد‌به‌هه‌ڵكه‌ندنی‌بیره‌‌نه‌وته‌كان‌

له‌گونده‌كه‌م���ان‌گرێبه‌س���تی‌له‌گ���ه‌ڵ‌كردی���ن‌و‌كۆپییه‌كی‌گرێبه‌س���ته‌كه‌مان‌پێده‌درا،‌به‌اڵم‌ئێستا‌گرێبه‌سته‌كانیان‌الی‌خۆیان‌هێشتوه‌ته‌وه‌و‌ساڵی‌جارێك‌ته‌نه���ا‌یه‌ك‌ملی���ۆن‌و‌نی���و‌دینارمان‌پێده‌ده‌ن‌و‌گرێبه‌س���ته‌كانیش‌نابینین،‌ئایا‌ئه‌مه‌‌حكومه‌ت‌لێی‌به‌رپرس‌نییه‌‌ك���ه‌‌كۆمپانیاكان‌به‌ئ���اره‌زوی‌‌خۆیان‌ده‌جوڵێن���ه‌وه‌و‌مامه‌ڵه‌م���ان‌له‌گه‌ڵ���دا‌

ده‌كه‌ن".خاوه‌ن‌ قه‌ره‌بوكردن���ه‌وه‌ی‌ له‌باره‌ی‌‌زه‌وییه‌كان‌له‌گونده‌كه‌یان‌عه‌لی‌عه‌بدول‌ره‌شی‌ شه‌رواڵێكی‌ سه‌رسپی‌ پیاوێكی‌له‌پێ‌بو‌به‌بێ‌ئومێدییه‌وه‌‌‌وتی‌"سودی‌نییه‌‌هه‌رچی‌بڵێی���ن‌و‌زۆرمان‌‌وت‌ئه‌و‌قه‌ره‌بوكردنه‌وه‌ی‌‌ ب���ۆ‌ كه‌م���ه‌‌ پاره‌یه‌‌زه‌وییه‌كانمان‌هه‌ر‌س���ودی‌نه‌بو،‌بۆیه‌‌ئێس���تاش‌داواده‌كه‌م‌ئ���ه‌و‌بڕه‌‌پاره‌یه‌‌

زیادبكرێت‌و‌مانگانه‌‌بێت".س���ه‌ردانی‌ ئاوێن���ه‌‌ چه‌ندینج���ار‌كۆمپانیای‌‌ویس���ترن‌زاگرۆسی‌كردوه‌‌س���ه‌ر‌ حه‌س���یره‌ی‌‌ نه‌وتی‌ له‌كێڵگه‌ی‌‌به‌ناحیه‌ی‌س���ه‌رقه‌اڵ‌له‌كف���ری،‌به‌اڵم‌ره‌تیانكردوه‌ته‌وه‌‌ ش���ێوه‌یه‌ك‌ به‌هه‌مو‌لێدوان‌بده‌ن‌و‌رێگه‌ی‌‌‌وێنه‌گرتنیش���یان‌

نه‌داوه‌.ماڵپ���ه‌ڕی‌ زانیارییه‌كان���ی‌ به‌پێ���ی‌كوردس���تان‌ هه‌رێم���ی‌ كوردئۆی���ڵ‌دابه‌شكراوه‌‌بۆ‌سه‌ر‌‌57بلۆكی‌نه‌وت‌و‌غازو‌‌12بلۆكی���ان‌ده‌كه‌وێته‌‌ناوچه‌ی‌‌ناوچه‌یه‌‌ له‌و‌ له‌ئێستاشدا‌ گه‌رمیانه‌وه‌،‌‌11كۆمپانی���ا‌به‌دوای‌‌نه‌وتدا‌ده‌گه‌ڕێن‌و‌چه‌ندی���ن‌بیریان‌دۆزیوه‌ت���ه‌وه‌‌له‌وانه‌‌

كۆمپانیاكان���ی‌تۆتاڵ���ی‌فه‌ره‌نس���ی‌و‌گازبرۆمی‌روس���ی‌و‌گه‌ن���ه‌ڵ‌ئینیرجی‌و‌بیونیڵ���ی‌توركی‌و‌‌ویس���ترن‌زاگرۆس‌و‌

ئیكسۆن‌مۆبیلی‌ئه‌مه‌ریكی.س���ه‌ره‌ڕای‌‌ئه‌وه‌ی‌‌ئه‌و‌كۆمپانیایانه‌‌له‌س���ه‌ر‌ مه‌ترس���یان‌ چه‌ندی���ن‌ته‌ندروستی‌و‌ژینگه‌و‌زه‌وی‌كشتوكاڵی‌و‌تائێس���تا‌ دروس���تكردوه‌،‌ رێگاوب���ان‌له‌قه‌ره‌بوكردنه‌وه‌ی‌‌خاوه‌ن‌زه‌وییه‌كانیش‌یاس���اكانی‌‌ ته‌نانه‌ت‌ كه‌مته‌رخه‌مبون‌و‌حكومه‌تی‌هه‌رێمیشیان‌پێشێلكردوه‌.

دو‌جۆر‌قه‌ره‌بوكردنه‌وه‌‌هه‌یه‌،‌یه‌كێك‌ئه‌و‌كاته‌ی‌كۆمپانیاكان‌له‌نێو‌زه‌وییه‌كدا‌به‌دوای‌‌نه‌وتدا‌ده‌گه‌ڕێن‌تا‌ئه‌و‌كاته‌ی‌‌نه‌وت‌ده‌دۆزنه‌وه‌و‌له‌مكاته‌دا‌زه‌وییه‌كه‌‌گ���ه‌ر‌كش���توكاڵیی‌بێ���ت‌جارێكیت���ر‌به‌كه‌ڵكی‌كێاڵن‌نایه‌ت‌ئه‌مه‌‌به‌جۆرێك‌قه‌ره‌بو‌ده‌كرێته‌وه‌،‌دوه‌میان‌ئه‌و‌كاته‌ی‌‌ده‌رده‌هێنرێت‌و‌ ده‌دۆزرێت���ه‌وه‌و‌ نه‌وت‌به‌اڵم‌ زیات���ره‌،‌ قه‌ره‌بوكردنه‌وه‌ك���ه‌ی‌‌به‌وته‌ی‌‌پس���پۆری‌بواری‌‌نه‌وت‌غالیب‌محه‌م���ه‌د‌له‌جۆری‌یه‌كه‌می���ان‌ده‌بێت‌ئه‌وه‌نده‌‌قه‌ره‌بو‌بكرێته‌وه‌‌كه‌‌هێنده‌ی‌‌

نرخی‌زه‌وییه‌كه‌‌بێت.ن���ه‌وت‌ ب���واری‌‌ پس���پۆره‌ی‌‌ ئ���ه‌و‌ئام���اژه‌‌ ئاوێن���ه‌‌ ب���ۆ‌ له‌لێدوانێك���دا‌به‌وه‌ده‌كات‌‌وه‌ك‌چۆن‌حكومه‌تی‌هه‌رێم‌كردوه‌،‌ به‌ناته‌ندروست‌ گرێبه‌سته‌كانی‌له‌كۆمپانیاكان‌ چاوپۆش���ی‌ ه���ه‌رواش‌ده‌كه‌ن‌ب���ۆ‌ئه‌وه‌ی‌كۆمپانی���ای‌زیاتر‌

بهێننه‌‌كوردستانه‌وه‌.حكومه‌ت���ی‌هه‌رێم‌‌10ه���ه‌زارو‌699 كۆمپانی���اكان‌ داوه‌ت���ه‌‌ زه‌وی‌ ك���م‌2

به‌مه‌به‌س���تی‌گه‌ڕان‌و‌پشكنین‌به‌دوای‌‌نه‌وتدا،‌چه‌ندین‌بیره‌‌نه‌وت‌له‌س���نوری‌‌كێشه‌له‌س���ه‌ره‌كان‌ ناوچه‌‌ گه‌رمی���ان‌و‌بونی‌هه‌یه‌و‌له‌سه‌رده‌می‌رژێمی‌پێشودا‌

دۆزراونه‌ته‌وه‌و‌هه‌ڵكه‌نراوه‌.گرێبه‌س���ت‌و‌گرنگیدان‌به‌زه‌وی‌و‌زار‌له‌هه‌رێمی‌ جیاوازت���ره‌‌وه‌ك‌ له‌عێ���راق‌رێكخراوی‌ نوێنه‌رێك���ی‌ كوردس���تان،‌سروش���تی‌عێراقی‌‌له‌خولێك���ی‌بواری‌‌له‌عێ���راق‌ ك���ه‌‌ رایگه‌یان���د‌ نه‌وت���دا‌له‌گ���ه‌ڵ‌ جی���اوازه‌‌ گرێبه‌س���ته‌كان‌نه‌وت‌و‌ دۆزین���ه‌وه‌ی‌‌ بۆ‌ كوردس���تان،‌هه‌ڵكه‌ندن‌و‌ده‌رهێنانی‌حكومه‌ت‌پشت‌ئینجا‌ ده‌به‌س���تێت‌ ئێمه‌‌ به‌راپۆرت���ی‌گرێبه‌ست‌له‌گه‌ڵ‌كۆمپانیاكه‌دا‌ده‌كات،‌

‌واتا‌ئێمه‌‌فیلته‌رێكی‌سه‌ره‌كین.

ئه‌و‌نوێنه‌ره‌ی‌‌رێكخراوی‌سروش���تی‌عێراق‌‌وتیشی‌"بۆ‌نمونه‌‌ئه‌گه‌ر‌له‌گوندێك‌نه‌وت‌دۆزرایه‌وه‌‌ئێمه‌‌پێش���تر‌ده‌چین‌راپۆرتێكی‌تێروته‌سه‌ل‌ئاماده‌‌ده‌كه‌ین،‌بزانین‌چه‌ند‌دۆنم‌زه‌وی‌به‌رده‌كه‌وێت‌و‌چۆن‌قه‌ره‌بو‌ده‌كرێنه‌وه‌،‌رێگاوبانه‌كان‌پێویستیان‌ به‌رده‌كه‌وێت‌و‌ زیانی‌ چه‌ند‌به‌چه‌ن���د‌قیرتاوكردنه‌،‌نابێت‌تانكه‌ری‌ن���ه‌وت‌له‌كاتژمێر‌8ی‌ئێواره‌وه‌‌تا‌8ی‌به‌یانی‌خه‌ڵك���ی‌گونده‌كه‌‌بێزار‌بكات،‌زیانی‌ژینگه‌یی‌و‌ته‌ندروس���تی‌چه‌نده‌و‌چۆن‌چاره‌س���ه‌ر‌ده‌كرێ���ت،‌كاركردنی‌خه‌ڵكی‌ناوچه‌كه‌‌ل���ه‌و‌پرۆژه‌یه‌،‌دواتر‌حكومه‌ت‌هه‌مو‌ئه‌مانه‌‌ده‌كاته‌‌مه‌رج‌بۆ‌كۆمپانیاكه‌‌ئنجا‌ره‌زامه‌ندی‌ده‌درێت.‌له‌بڕگه‌ی‌‌یه‌كه‌می‌ماده‌ی‌‌29ی‌یاسای‌نه‌وت‌و‌غازی‌هه‌رێمدا‌باس‌له‌وه‌كراوه‌‌كه‌‌"هه‌ڵگری‌مۆڵه‌ت‌)واتا‌كۆمپانیا(‌مافی‌تایبه‌تی‌ موڵكێكی‌ ه���ه‌ر‌ به‌كارهێنانی‌نییه‌‌به‌ب���ێ‌قه‌ره‌بوكردنه‌وه‌یه‌كی‌باش‌

بۆ‌خاوه‌نه‌كه‌ی".هه‌روه‌ه���ا‌له‌بڕگه‌ی‌‌ج‌خاڵی‌یه‌كه‌می‌ماده‌ی‌‌29ی‌‌یاسای‌‌نه‌وت‌و‌گازی‌‌هه‌رێمی‌‌كوردستان‌هاتوه‌‌"الیه‌نی‌مۆڵه‌تپێدراوه‌‌ماف���ی‌به‌كارهێنانی‌موڵكی‌هاواڵتیانی‌قه‌ره‌بوكردنه‌وه‌یه‌ك���ی‌ به‌ب���ێ‌ نیی���ه‌‌باش‌بۆ‌خاوه‌نه‌ك���ه‌ی‌"،‌به‌اڵم‌به‌رونی‌‌دیارینه‌كراوه‌‌بڕی‌قه‌ره‌بوكردنه‌وه‌كه‌‌بۆ‌هه‌ر‌دۆنمێك‌چ���ۆن‌و‌چه‌نده‌و‌تا‌چه‌ند‌س���اڵه‌و‌ئه‌گه‌ر‌كۆمپانی���ا‌پابه‌ند‌نه‌بو‌

سزاكه‌ی‌‌چییه‌.به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‌گش���تی‌كش���توكاڵی‌گه‌رمی���ان‌ره‌حی���م‌حه‌می���د‌ئام���اژه‌‌

ب���ه‌وه‌ده‌كات‌لیژنه‌یه‌كی‌‌پێنج‌كه‌س���ی‌كه‌‌له‌به‌ڕێوه‌به‌ری‌‌ناحیه‌و‌به‌ئه‌ندامێتی‌‌نوێن���ه‌ری‌‌هه‌ریه‌ك‌له‌دارایی،‌س���امانه‌‌یه‌كێتی‌‌ كش���توكاڵ،‌ سروش���تیه‌كان،‌جوتی���اران‌پێكدێت‌و‌كاری‌‌خه‌ماڵندن‌و‌پێدان���ی‌‌قه‌ره‌بوه‌كان‌به‌سه‌رپه‌رش���تی‌‌‌وه‌زاره‌ت���ی‌‌س���امانه‌‌سروش���تییه‌كان‌له‌ئه‌س���تۆ‌ده‌گرێت‌و‌بۆ‌ه���ه‌ر‌دۆنمێك‌یه‌ك‌ملیۆن‌دینار‌قه‌ره‌بوكراونه‌ته‌وه‌.

له‌لیژنه‌ی‌‌ له‌به‌رامب���ه‌ردا‌په‌رله‌مانتار‌س���ه‌رچاوه‌‌ ‌وزه‌و‌ پیشه‌س���ازی‌و‌مس���ته‌فا‌ تاهی���ر‌ سروش���تییه‌كان‌له‌لێدوانێك���دا‌ب���ۆ‌ئاوێنه‌‌‌وت���ی‌"له‌م‌چه‌ند‌مانگه‌ی‌پێشودا‌به‌هۆی‌قه‌یرانی‌س���وته‌مه‌نی‌و‌به‌نزینه‌وه‌‌نه‌په‌رژاوینه‌ته‌‌س���ه‌ر‌ئه‌وه‌ی‌‌كار‌له‌س���ه‌ر‌ئه‌م‌بابه‌ته‌‌بكه‌ین،‌به‌دڵنیاییه‌وه‌‌هه‌ر‌له‌م‌چركه‌یه‌وه‌‌كارو‌به‌دواداچونی‌جیدی‌له‌س���ه‌ر‌ئه‌م‌بابه‌ته‌‌ده‌كه‌ی���ن،‌هه‌رچه‌نده‌‌هاواڵتیان‌په‌یوه‌ندییان‌ كێش���ه‌‌ زۆر‌ ده‌رب���اره‌ی‌‌پێ���وه‌‌كردوی���ن،‌ب���ه‌اڵم‌ده‌رب���اره‌ی‌‌پێوه‌‌ په‌یوه‌ندی‌ كه‌س‌ قه‌ره‌بوكردنه‌وه‌‌نه‌كردوین‌و‌له‌سه‌ر‌ئه‌م‌راپۆرته‌ی‌ئێوه‌‌

دڵنیابه‌‌كاری‌‌له‌سه‌ر‌ده‌كه‌ین".رایده‌گه‌یه‌نێت‌ په‌رله‌مانت���اره‌‌ ئ���ه‌و‌لیژنه‌كه‌یان‌ داهات���وی‌ له‌كۆبون���ه‌وه‌ی‌‌باس���ی‌ئه‌و‌دۆس���ێیه‌‌ده‌كه‌ن‌و‌ده‌ڵێت‌ئ���ه‌وه‌ش‌ پرس���یاری‌‌ "به‌دواداچ���ون‌و‌ده‌كه‌ی���ن‌بزانین‌هیچ‌نوس���راوو‌كارو‌پرۆژه‌یه‌ك‌له‌ئه‌رش���یفدا‌ده‌رباره‌ی‌‌ئه‌و‌بابه‌ته‌‌هه‌یه‌و‌هاوڕێكانی‌پێشوش���مان‌هاوكارمان���ن‌و‌په‌یوه‌ندیش���یان‌پێ���وه‌‌

ده‌كه‌ین".

زه‌وی‌بیره‌‌نه‌وته‌كان‌و‌قه‌ره‌بوی‌‌خاوه‌نه‌كانیان‌له‌ژێر‌ره‌حمه‌تی‌‌كۆمپانیاكانی‌نه‌وتدا

بۆ‌هه‌ر‌دۆنمێك‌یه‌ك‌ملیۆن‌دینار‌قه‌ره‌بوكراونه‌ته‌وه‌

چه‌ندینجار‌چومه‌ته‌‌كۆمپانیاكه‌‌تا‌پشكه‌كانم‌بفرۆشمه‌وه‌‌

به‌اڵم‌كه‌س‌نییه‌‌لێیبكڕێته‌وه

پڕۆژه‌ی‌چاڤی‌الند‌

‌‌‌ئا:‌ئاسۆ‌سه‌راوی‌

له‌شه‌وی‌‌19ی‌‌ئه‌م‌مانگه‌‌و‌له‌یه‌كێك‌له‌یانه‌كانی‌‌خواردنه‌وه‌ی‌‌

شاری‌‌سلێمانی‌،لیژنه‌یه‌كی‌،‌لیژنه‌‌هاوبه‌شه‌كانی‌‌قایمقامیه‌تی‌‌

سلێمانی‌،"به‌شێوه‌یه‌كی‌‌سه‌یر"باندێكی‌‌له‌شفرۆش‌ده‌ستگیرده‌كه‌ن،‌یه‌كێك‌

له‌ئه‌ندامانی‌‌ئه‌و‌لیژنه‌یه‌‌چۆنێتی‌‌ده‌ستگیركردنی‌‌ئه‌و‌بانده‌‌بۆ‌

ئاوێنه‌‌ده‌گێڕێته‌وه‌،‌سه‌رۆكی‌‌لیژنه‌‌هاوبه‌شه‌كانی‌‌قایمقامیه‌تی‌‌سلێمانی‌‌

سۆران‌عه‌بدولغه‌فور‌جه‌خت‌له‌راستیی‌‌هه‌واڵه‌كه‌‌ده‌كاته‌وه‌‌و‌باس‌له‌چه‌ند‌زانیاریه‌كی‌‌تریش‌

ده‌كات.

له‌وێ‌‌ژوان‌بۆ‌له‌ش‌كڕه‌كان‌داده‌نێن

هاوبه‌ش����ه‌كانی‌‌ لیژنه‌‌ ئه‌ندامێكی‌‌قایمقامیه‌تی‌‌س����لێمانی‌،‌كه‌‌ئاماده‌‌نه‌بو‌ن����اوی‌‌باڵوبكرێته‌وه‌،‌باس‌له‌و‌شه‌وه‌‌ده‌كات‌كه‌‌ئه‌و‌بانده‌یان‌گرتوه‌،‌به‌پێی‌‌وته‌ی‌‌ئه‌و،‌پێشتر‌هه‌واڵیان‌له‌ریس����تۆرانتی‌‌ ك����ه‌‌ پێگه‌یش����تبو‌)....(‌كۆمه‌ڵێ����ك‌كچه����ه‌ن‌كه‌‌وا‌خۆیان‌پیش����انده‌ده‌ن،‌ك����ه‌‌میوان‌یاخود‌كاری‌‌خزمه‌تگوزاریی‌‌ده‌كه‌ن،‌به‌اڵم‌"له‌بنچینه‌دا‌كاری‌‌له‌شفرۆشیی‌‌رێس����تۆرانته‌ش‌ ده‌كه‌ن"ئ����ه‌و‌ئه‌و‌ ناس����ینی‌‌ ب����ۆ‌ به‌كارده‌هێن����ن‌كه‌س����انه‌ی‌‌ك����ه‌‌له‌ش‌ك����ڕن،‌هه‌ر‌له‌وێشدا‌به‌ئاگاداریی‌‌خاوه‌نی‌‌یانه‌كه‌‌ژوان‌له‌گه‌ڵ‌له‌ش‌كڕه‌كان‌داده‌نێن.

به‌نهێنی‌‌دو‌كه‌سیان‌ناردبوه‌‌رێستۆرانته‌كه‌وه‌

وه‌ك‌ كاره‌‌ ئ����ه‌و‌ ئاش����كراكردنی‌‌ئه‌ندامه‌ك����ه‌ی‌‌لیژن����ه‌‌هاوبه‌ش����ه‌كه‌‌ئاماژه‌ی‌‌پێده‌كات،‌ئاس����ان‌نه‌بوه‌،‌هه‌ربۆی����ه‌‌ئه‌وان‌پێش����تر‌دو‌كه‌س‌

لیژنه‌ك����ه‌‌ له‌ئه‌ندامان����ی‌‌ به‌نهێن����ی‌‌ده‌نێرنه‌‌ناو‌ئه‌و‌یانه‌یه‌و‌دوای‌‌چونه‌‌ژوره‌وه‌یان‌وه‌ك‌دو‌كه‌س����ی‌‌ئاسایی‌‌ده‌بینن‌هه‌ر‌له‌ناو‌یانه‌كه‌دا‌شوێنێك‌جیاكراوه‌ت����ه‌وه‌،‌كاتێك‌پرس����یاری‌‌ئه‌و‌ش����وێنه‌‌ده‌كه‌ن‌خاوه‌نی‌‌یانه‌كه‌‌پێیانده‌ڵێت‌"ئه‌و‌ش����وێنه‌‌تایبه‌ته‌‌و‌خواردن����ه‌وه‌ش‌تێی����دا‌گرانه‌وه����ه‌ر‌دانیشتن‌له‌وێدا‌به‌10هه‌زار‌دیناره‌".‌ئه‌وانی����ش‌رازیده‌ب����ن‌و‌ده‌چنه‌‌ئه‌و‌ش����وێنه‌‌و‌راسته‌وخۆ‌دوكچی‌‌گه‌نجی‌‌به‌ره‌گه‌ز‌عاره‌ببه‌جلێكی‌‌وروژێنه‌ره‌وه‌‌ده‌چنه‌‌الیان‌و‌دوای‌‌وتوێژێك،یه‌كێك‌ن����زم‌ به‌ده‌نگێك����ی‌‌ له‌كچ����ه‌كان‌به‌یه‌كێكیان‌ده‌ڵێت‌"با‌كچه‌كه‌ی‌‌تر‌نه‌زانێ‌‌ش����ه‌وێك‌به‌400$دێمه‌‌الت،‌مه‌وعیدمان‌ ناتوان����م‌ ئه‌مش����ه‌ویش‌له‌گه‌ڵ‌كه‌سی‌‌تر‌داناوه‌،‌به‌اڵم‌ئه‌وه‌‌ژم����اره‌ی‌‌ته‌له‌فونه‌كه‌مه‌‌بۆ‌س����به‌ی‌‌شه‌و‌بۆ‌كوێ‌‌ده‌ڵێیت‌دێم".‌كچه‌كه‌ی‌‌تریش����یان‌هه‌مان‌قسه‌‌به‌كوڕه‌كه‌ی‌‌تر‌ده‌ڵێ����ت،‌به‌اڵم‌ئه‌ویان‌باس����ی‌‌ن����رخ‌ناكات.‌به‌و‌ج����ۆره‌‌بۆ‌ئه‌و‌دو‌كه‌سه‌ی‌‌لیژنه‌كه‌‌رونده‌بێته‌وه‌‌ئه‌وه‌ی‌‌پێیانگه‌یش���توه‌‌راست‌بوه‌،‌هه‌ربۆیه‌‌راس���ته‌وخۆ‌ته‌له‌فون‌بۆ‌ئه‌ندامه‌كانی‌‌تر‌لیژنه‌كه‌‌ده‌كه‌ن‌ك���ه‌‌له‌ده‌ره‌وه‌ی‌‌یانه‌كه‌‌چاوه‌ڕێی‌‌چونه‌ژوره‌وه‌‌ده‌كه‌ن،‌ئه‌و‌ئه‌ندامه‌ی‌‌لیژنه‌كه‌‌ده‌ڵێت"كاتێك‌چوینه‌‌ژوره‌وه‌‌هه‌مو‌راس���تیه‌كانمان‌به‌چاوی‌‌خۆم���ان‌بینی‌،‌خاوه‌نه‌كه‌ی‌‌ژنێكی‌‌چینی‌‌بو‌مۆڵه‌ته‌كه‌ی‌‌به‌ناوی‌‌خۆیه‌وه‌‌وه‌رگرتبوو‌پیاوێكی‌‌خه‌ڵكی‌‌س���لێمانیش‌ش���ه‌ریكی‌‌بو،‌سه‌ره‌تا‌وتیان8كچ‌لێره‌‌كار‌ده‌كه‌ن،‌به‌اڵم‌7 ئاماده‌بون‌كه‌‌پێنجیان‌به‌ره‌گه‌ز‌عه‌ره‌ب‌بون‌له‌گه‌ڵ‌چینیه‌ك‌و‌ئه‌س���یوپیه‌ك،‌ئه‌وه‌ی‌‌جێی‌‌س���ه‌رنج‌بو‌عه‌ره‌به‌كان‌له‌دایكبوی‌‌ خوش���كبون‌و‌ س���یانیان‌س���اڵه‌كانی‌‌‌1990و‌1993و‌1995بون،‌له‌ئێس���تادا‌ناس���نامه‌ی‌‌ئ���ه‌و‌كچانه‌‌

ره‌وانه‌ی‌‌دادگا‌كراوه‌".

ئه‌وانه‌ی‌‌گومانیان‌له‌سه‌ره‌‌نزیكه‌ی‌100كچ‌ده‌بن

هه‌ر‌له‌مساڵدا‌به‌شێك‌له‌یانه‌كانی‌‌له‌سه‌رچنار‌و‌شه‌كره‌كه‌‌و‌ خواردنه‌وه‌‌قلیاس���انروبه‌روی‌‌داخستن‌بونه‌وه‌،‌ئه‌مه‌ش‌به‌هۆی‌‌ئه‌وه‌ی‌‌سه‌رپێچییان‌له‌رێنماییه‌كانی‌‌لیژنه‌‌هاوبه‌ش���ه‌كان‌كردب���و،‌ب���ه‌وه‌ی‌‌رێگایانداب���و‌كچ‌له‌ش���وێنه‌كانیاندا‌س���ه‌ما‌بك���ه‌ن‌و‌گۆرانی‌‌بڵێ���ن‌وكاری‌‌خزمه‌تگوزاریی‌‌بكه‌ن،‌دوای‌‌ئه‌وه‌ی‌‌ئه‌و‌ش���وێنانه‌‌داخران‌به‌ش���ێك‌ل���ه‌و‌كچانه‌‌وه‌ك‌لیژنه‌‌هاوبه‌ش���ه‌كان‌ ئه‌و‌ئه‌ندامه‌ی‌‌چونه‌ته‌به‌ش���ێك‌ ده‌كات‌ باس���ی‌‌له‌مۆتێله‌كان‌و‌به‌كرێیه‌كی‌‌زۆر‌تێیدا‌له‌شفرۆشییش‌ كاری‌‌ ده‌مێننه‌وه‌،بۆ‌

رویان‌به‌ش���ێك‌له‌یانه‌‌كافتریاكانی‌‌زانیاریه‌كانی‌‌ به‌پێ���ی‌‌ ك���ردوه‌،‌ تر‌ئه‌و‌ئه‌ندامه‌ی‌‌لیژنه‌‌هاوبه‌ش���ه‌كان،‌ژماره‌ی‌‌ئ���ه‌و‌كچانه‌ی‌‌كه‌‌گومانیان‌ده‌بن‌ 100كچێك‌ نزیكه‌ی‌‌ له‌س���ه‌ره‌‌له‌10مۆتێلێكی‌‌ش���اری‌‌س���لێمانیدا‌

ده‌مێننه‌وه‌.

دو‌شوێنی‌‌تریش‌داخرانهاوبه‌ش���ه‌كان‌ لیژنه‌‌ ئه‌ندامه‌كه‌ی‌‌هه‌ر‌ ك���ه‌‌ نه‌ش���ارده‌وه‌‌ ئه‌وه‌ش���ی‌‌ل���ه‌م‌هه‌فته‌یه‌دا‌دو‌ش���وێنی‌‌تریان‌داخستوه‌‌كه‌‌بریتی‌‌بون‌له‌كافتریای‌‌ل���ه‌و‌دو‌ )ن(‌و‌رێس���تۆرانتی‌‌)ز(‌شوێنه‌شدا‌هه‌س���تیان‌به‌وه‌‌كردوه‌‌كه‌‌كاری‌‌نه‌شیاو‌ئه‌نجامده‌درێ‌،‌ئه‌و‌

وتی‌‌"شه‌وێك‌بۆ‌پشكنین‌چوین‌بۆ‌یانه‌ی‌‌)ن(‌دوای‌‌پش���كنینێكی‌‌ورد‌ژورێكمان‌دۆزیه‌وه‌‌كه‌‌شوێنی‌‌خه‌وتنی‌‌تێدا‌ئاماده‌كرابوو‌كۆمه‌ڵێك‌ده‌سڕی‌‌پیسی‌‌كیلنكسیش���ی‌‌لێفڕێدرابو‌كه‌‌ئاماژه‌بون‌بۆ‌ئه‌وه‌ی‌‌له‌و‌ش���وێنه‌دا‌له‌س���ه‌ر‌ ك���راوه‌،‌ نه‌ش���یاو‌ كاری‌‌ئه‌وه‌ش‌پس���وڵه‌ی‌‌سه‌رپێچیمان‌بۆ‌خاوه‌نه‌كه‌ی‌‌كرد".‌له‌باره‌ی‌‌داخستنی‌‌رێس���تۆرانتی‌‌)ز(ئه‌ندامه‌كه‌ی‌‌لیژنه‌‌هاوبه‌شه‌كان‌باسی‌‌له‌وه‌‌كرد‌كه‌‌له‌و‌له‌رێنمایه‌كان‌ به‌ده‌ر‌ رێستۆرانه‌شدا‌به‌جلوبه‌رگ���ی‌‌ ك���چ‌ دراوه‌‌ رێ���گا‌وروژێن���ه‌ره‌وه‌‌كارب���كات‌"هه‌ربۆیه‌‌پسوڵه‌ی‌‌س���ه‌رپێچیی‌‌بۆ‌ئه‌وانیش‌كرا".‌ناوبراو‌ئه‌وه‌ش���ی‌‌خسته‌روكه‌‌

له‌ئێستادا‌س���ه‌ردانه‌كانیان‌كردۆته‌‌نهێنی‌‌بۆئه‌و‌یانه‌‌و‌رێس���تۆرانتانه‌ی‌‌كه‌‌گومانی���ان‌لێده‌كه‌ن،‌جگه‌‌له‌وه‌‌هه‌م���و‌ئ���ه‌و‌رێس���تۆرانت‌و‌یانانه‌‌كامێ���رای‌‌ چه‌ندی���ن‌ ناچارك���راون‌دابنێن‌ له‌هۆڵه‌كانیاندا‌ چاودێری���ی‌‌دانه‌نێ‌توش���ی‌‌ كامێ���ره‌‌ "ئ���ه‌وه‌ی‌‌

لێپرسینه‌وه‌‌ده‌بێت".

ناسنامه‌ی‌‌كچه‌كان‌ره‌وانه‌ی‌‌دادگا‌كراوه‌

هاوبه‌ش���ه‌كانی‌‌ لیژنه‌‌ س���ه‌رۆكی‌‌قایمقامیه‌ت���ی‌‌س���لێمانی‌‌س���ۆران‌عه‌بدولغه‌فور‌جه‌خت‌له‌سه‌ر‌راستیی‌‌ئ���ه‌و‌روداوه‌‌ده‌كات���ه‌وه‌،‌له‌باره‌ی‌‌چاره‌نوس���ی‌‌ئ���ه‌و‌كچان���ه‌ش‌ئه‌و‌باس���ی‌‌له‌وه‌‌كرد،‌ك���ه‌‌ئه‌وان‌وه‌ك‌خۆی���ان‌بۆیان‌نییه‌‌ده‌س���تگیریان‌ناس���نامه‌كانیان‌ هه‌ربۆیه‌‌ بك���ه‌ن،‌ره‌وانه‌ی‌‌دادگا‌ده‌كه‌ن‌"دادگا‌بڕیار‌ده‌دات‌چاره‌نوس���یان‌چی‌‌ده‌بێت".‌ئیش‌وكاره‌كانی‌‌ ب���ۆ‌ به‌دواداچ���ون‌ئ���ه‌و‌یانانه‌‌وه‌ك‌س���ۆران‌ئاماژه‌ی‌‌پێ���ده‌كات‌له‌س���ه‌ر‌داوای‌‌خه‌ڵكی‌‌ناوچ���ه‌‌جیاجی���اكان‌ب���وه‌،‌وه‌ك‌ئ���ه‌و‌ده‌یخات���ه‌رو‌ته‌نها‌له‌س���اڵی‌‌راب���ردو‌به‌هۆی‌‌ئه‌و‌ش���ه‌ڕانه‌ی‌‌كه‌‌له‌یانه‌كانی‌‌س���ه‌رچنارو‌شه‌كره‌كه‌‌و‌قلیاس���ان‌رویانداوه‌‌‌7كه‌س‌گیانی‌‌له‌ده‌ستداوه‌‌و‌زیاتر‌له‌هه‌زار‌سكااڵش‌ناوچانه‌‌ ئه‌و‌ پۆلیسه‌كانی‌‌ له‌بنكه‌ی‌‌تۆماركراوه‌‌"بۆیه‌‌بڕیاردراوه‌‌به‌هیچ‌جۆرێك‌نه‌هێڵین‌كچله‌و‌شوێنه‌دا‌كار‌بكات".‌سه‌باره‌ت‌به‌وه‌ش‌كه‌‌بۆچی‌‌له‌هه‌ندێ‌‌شوێن‌رێگا‌ده‌ده‌ن‌كچ‌كار‌له‌كافتریاكاندا‌بكات،‌ئه‌و‌وتی‌‌"ئێمه‌‌به‌ب���ه‌رده‌وام‌به‌دواداچونم���ان‌هه‌یه‌‌ده‌زانین‌له‌كوێ‌‌گومانی‌‌كاری‌‌خراپ‌كچان‌ كاركردنی‌‌ له‌كوێش‌ ده‌كه‌ین‌و‌ئاساییه‌،‌بۆیه‌‌له‌هه‌ندێ‌‌شوێن‌وه‌ك‌میوانخان���ه‌كان‌رێگه‌‌دراوه‌‌كچانیش‌

كاری‌‌خۆیان‌بكه‌ن".

9 )442(‌سێشه‌ممه‌‌2014/8/26 لۆکاڵ

باندێكی‌‌له‌شفرۆش‌كه‌‌سیانیان‌خوشكن‌ده‌ستگیر‌ده‌كرێنیه‌كێك‌له‌وانه‌ی‌‌ده‌ستگیریكردون‌ورده‌كاریه‌كه‌ی‌‌ده‌گێڕێته‌وه‌

عه‌ره‌به‌كان‌له‌دایكبوی‌‌

ساڵه‌كانی‌‌‌1990و‌‌1993و‌1995 بون،‌له‌ئێستادا‌ناسنامه‌ی‌‌ئه‌و‌كچانه‌‌ره‌وانه‌ی‌‌

دادگا‌كراوه

زیاتر‌له‌هه‌زار‌سكااڵش‌له‌بنكه‌ی‌‌پۆلیسه‌كانی‌‌ئه‌و‌

ناوچانه‌‌تۆماركراوه‌‌"بۆیه‌‌بڕیاردراوه‌‌به‌هیچ‌جۆرێك‌نه‌هێڵین‌كچله‌و‌

شوێنه‌دا‌كار‌بكات

ته‌نها‌له‌ساڵی‌‌رابردو‌به‌هۆی‌‌ئه‌و‌شه‌ڕانه‌ی‌‌كه‌‌له‌یانه‌كانی‌‌سه‌رچنارو‌

شه‌كره‌كه‌‌و‌قلیاسان‌رویانداوه‌‌‌7كه‌س‌گیانی‌‌له‌ده‌ستداوه

‌‌‌ئا:‌محه‌مه‌د‌عه‌بدولستار

سكرتێری‌‌پارله‌مانی‌‌كوردستان‌رایده‌گه‌یه‌نێت،‌له‌خولی‌‌نوێی‌‌

كۆبونه‌وه‌كانی‌‌پارله‌ماندا‌ده‌ستور‌ده‌هێنرێته‌وه‌‌به‌ر‌باس،‌به‌اڵم‌

پارله‌مانتارێكی‌‌پارتی‌‌ده‌ڵێت‌"مه‌رج‌نیه‌‌پڕۆژه‌ی‌‌ده‌ستور‌بێته‌‌په‌رله‌مان،‌چونكه‌‌ئه‌مه‌‌یاسا‌نییه‌‌و‌ده‌ستوره‌".‌

پارله‌مانتارێكی‌‌یه‌كێتیش‌ده‌ڵێت‌"ده‌بێت‌له‌مانگی‌‌حه‌وتی‌‌ساڵی‌‌ئاینده‌،‌ریفراندۆم‌

له‌سه‌ر‌ده‌ستور‌ئه‌نجامبدرێت".

هه‌رێمی‌‌كوردس���تان‌له‌ساڵی‌‌)1992(‌بو‌به‌خاوه‌ن���ی‌‌پارله‌مانی‌‌خ���ۆی‌،‌به‌اڵم‌تائێستا‌نه‌بۆته‌‌خاوه‌نی‌‌ده‌ستوری‌‌تایبه‌ت‌به‌خۆی‌،‌ملمالن���ێ‌‌و‌ناكۆكی‌‌نێوان‌الیه‌نه‌‌سیاسیه‌كانیش‌هۆكاری‌‌سه‌ره‌كیه‌.‌ساڵێك‌له‌مه‌وبه‌ری���ش‌كه‌‌ماوه‌ی‌‌س���ه‌رۆكایه‌تی‌‌مه‌سعود‌بارزانی‌‌بۆ‌ماوه‌ی‌‌دو‌ساڵ‌درێژ‌كرای���ه‌وه‌،‌ناوب���راو‌له‌په‌یامێكدا‌داوایكرد‌به‌زوترین‌كات‌الیه‌نه‌كان‌له‌سه‌ر‌پڕۆژه‌ی‌‌

ده‌ستور‌رێكبكه‌ون.هه‌رچه‌نده‌‌ماوه‌ی‌‌سه‌رۆكایه‌تی‌‌بارزانی‌‌ته‌نها‌ده‌‌مانگی‌‌ماوه‌،‌به‌اڵم‌تائێستا‌هیچ‌هه‌نگاوێك‌ب���ۆ‌هه‌مواركردنه‌وه‌ی‌‌پڕۆژه‌ی‌‌ده‌س���توری‌‌هه‌رێمی‌‌كوردستان‌نه‌نراوه‌.به‌پێی‌‌ئه‌و‌ده‌ستوره‌ش‌بارزانی‌‌ده‌توانێت‌بۆ‌ماوه‌ی‌‌دو‌خولی‌‌دیكه‌‌واته‌‌بۆ‌ماوه‌ی‌‌هه‌شت‌ساڵی‌‌داهاتو‌سه‌رۆكایه‌تی‌‌هه‌رێم‌

بكات.‌یه‌كگرتو:‌ده‌ستور‌كه‌موكورتیی‌‌زۆره‌

یه‌كگرت���وی‌‌ فراكس���یۆنی‌‌ س���ه‌رۆكی‌‌كوردس���تان‌ له‌په‌رله‌مان���ی‌‌ ئیس���المی‌‌ئه‌بوبه‌كر‌هه‌ڵه‌دنی‌،‌له‌لێدوانێكدا‌بۆ‌ئاوێنه‌‌رایگه‌یاند‌به‌پێویس���تی‌‌ده‌زانن‌ده‌س���تور‌هه‌مواربكرێته‌وه‌،‌چونكه‌‌"كه‌موكوڕیی‌‌زۆر‌تێدایه‌،‌ئێمه‌‌هه‌مواركردنه‌وه‌ی‌‌ده‌س���تور‌به‌ئه‌ركێك���ی‌‌ كاره‌كان‌و‌ به‌ئه‌وله‌ویه‌ت���ی‌‌

نیشتیمانی‌‌ده‌زانین".ب���ۆ‌تێپه‌ڕاندن���ی‌‌قه‌یرانی‌‌ده‌س���تور،‌هه‌ڵه‌دنی‌‌سازانی‌‌نیشتیمانی‌‌و‌رێككه‌وتنی‌‌نێ���وان‌الیه‌ن���ه‌‌سیاس���یه‌كان‌به‌گرن���گ‌له‌هه‌مانكاتیش���دا‌داواده‌كات‌ ده‌زانێ���ت،‌له‌كات���ی‌‌هه‌مواركردن���ه‌وه‌ی‌‌ده‌س���توردا‌بۆچونی‌‌رۆش���نبیران‌و‌شاره‌زایانی‌‌بواری‌‌یاس���ا‌وه‌ربگیرێت،‌بۆ‌ئه‌وه‌ی‌‌كوردستان‌ببێته‌‌خاوه‌نی‌ده‌ستورێكی‌‌پێشكه‌وتو‌كه‌‌له‌ئاس���تی‌‌داخوازیی‌‌هاواڵتیانی‌‌هه‌رێمی‌‌

كوردستاندا‌بێت.به‌وت���ه‌ی‌‌ش���اره‌زایان‌و‌پارله‌مانتاران،‌سیس���تمی‌‌سیاسی‌‌ئێس���تای‌‌كوردستان‌سه‌رۆكایه‌تی‌‌و‌ له‌سیس���تمی‌‌ تێكه‌ڵه‌یه‌كه‌‌

پارله‌مانی‌،‌بۆیه‌‌داواده‌كه‌ن‌له‌ده‌س���توردا‌سیس���تمی‌‌پارله‌مان���ی‌‌جێگی���ر‌بكرێت.‌به‌بۆچونی‌‌هه‌ڵه‌دنی‌‌سیستمی‌‌پارله‌مانی‌‌"ئازادی‌‌راده‌بڕین‌زیاتر‌ده‌كات،‌سه‌رۆكی‌‌هه‌رێمیش‌به‌رپرس���یار‌ده‌بێت‌له‌به‌رامبه‌ر‌

په‌رله‌مانی‌‌كوردستان".دۆخی‌‌ئه‌منیی‌‌رێگره‌‌له‌ده‌ستور

گ���ۆڕان‌ فراكس���یۆنی‌‌ پارله‌مانت���اری‌‌رایده‌گه‌یه‌نێ���ت‌ فای���ه‌ق،‌ بێس���تون‌له‌ئێس���تادا‌هی���چ‌هه‌نگاوێكی‌‌ك���رداری‌‌ب���ۆ‌هه‌مواركردنه‌وه‌ی‌‌ده‌س���تور‌نه‌نراوه‌،‌هۆكاره‌كه‌ش���ی‌‌ده‌گێڕێت���ه‌وه‌‌ب���ۆ‌ئ���ه‌و‌دۆخ���ه‌‌ئه‌منیه‌‌ناجێگیره‌ی‌‌س���نوره‌كانی‌‌كوردس���تانی‌‌گرتۆت���ه‌وه‌،‌ب���ه‌و‌هۆیه‌وه‌‌

لیژنه‌كان���ی‌‌پارله‌مان‌س���ه‌رقاڵی‌‌دۆخی‌‌ئه‌منیی‌‌و‌ئاواره‌كانن.

به‌وت���ه‌ی‌‌فایه‌ق،‌هه‌رچه‌نده‌‌تائێس���تا‌هیچ‌گفتوگۆیه‌ك‌له‌سه‌ر‌پڕۆژه‌ی‌‌ده‌ستور‌نه‌كراوه‌،‌به‌اڵم‌خاڵی‌‌جه‌وهه‌ریی‌‌ناكۆكی‌‌"دیاریكردنی‌‌ الیه‌نه‌‌سیاس���یه‌كان‌ نێوان‌سیسته‌می‌‌سه‌رۆكایه‌تیه‌‌یان‌په‌رله‌مانیه‌".‌له‌باره‌ی‌‌هه‌ڵوێس���تی‌‌پارته‌كه‌ی‌‌له‌باره‌ی‌‌ئ���ه‌و‌خاڵه‌وه‌،‌وتی‌‌"ئێمه‌‌سیس���ته‌مێكی‌‌په‌رله‌مانیی‌‌به‌گونجاو‌ده‌زانین‌بۆ‌هه‌رێمی‌‌

كوردستان".یه‌كێتی‌:‌پڕۆژه‌ی‌‌هه‌موارمان‌ئاماده‌یه‌

پارله‌مانت���اری‌‌فراكس���یۆنی‌‌یه‌كێت���ی‌‌ل���ه‌وه‌ده‌كات‌ ب���اس‌ ئ���ازاد،‌ گ���ۆران‌

به‌مه‌به‌س���تی‌‌هه‌مواركردنه‌وه‌ی‌‌ده‌ستور،‌وه‌كو‌فراكس���یۆنی‌‌یه‌كێتی‌‌یاداشتێكیان‌ئاراسته‌ی‌‌س���ه‌رۆكایه‌تی‌‌پارله‌مان‌كردوه‌‌تاوه‌ك���و‌لیژنه‌ی���ه‌ك‌له‌هه‌م���و‌الیه‌نه‌كان‌پارله‌مانیش‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌‌ پێكبهێنێت،‌به‌ڵێن���ی‌‌پێ���داون‌به‌زوتری���ن‌كات‌ئه‌و‌لیژنه‌یه‌‌پێكبهێنرێت،‌"به‌اڵم‌تائێستا‌هیچ‌

نه‌كراوه‌".له‌وه‌اڵم���ی‌‌ئه‌وه‌ش���دا‌ئه‌گ���ه‌ر‌هات���و‌س���ه‌رۆكایه‌تی‌‌پارله‌مان‌ئ���ه‌و‌لیژنه‌یه‌ی‌‌پێكنه‌هێن���ا،‌هه‌ڵوێس���تیان‌چی‌‌ده‌بێت،‌ده‌ڵێ���ت‌"تاكالیه‌ن���ه‌‌وه‌ك‌فراكس���یۆنی‌‌س���ه‌وز،‌پ���ڕۆژه‌ی‌‌هه‌م���واری‌‌ده‌س���تور‌پێش���كه‌ش‌به‌س���ه‌رۆكایه‌تی‌‌په‌رله‌م���ان‌رونیده‌كاته‌وه‌‌ده‌بێت‌ ده‌كه‌ین".‌هه‌روه‌ها‌النیكه‌م‌مانگێك‌پێش‌ته‌واوبونی‌‌ویالیه‌تی‌‌له‌س���ه‌ر‌ ریفراندۆم‌ هه‌رێ���م،‌ س���ه‌رۆكی‌‌ئه‌نجامدرابێت،‌ كوردس���تان‌ ده‌س���توری‌‌له‌وباره‌ی���ه‌وه‌‌ده‌ڵێت"ده‌بێت‌ت���ا‌مانگی‌‌حه‌وتی‌‌س���اڵی‌‌ئاینده‌‌ریفراندۆم‌له‌سه‌ر‌

ده‌ستور‌ئه‌نجامبدرێت".پارت���ی‌:‌له‌گ���ه‌ڵ‌رێككه‌وتن���ی‌‌الیه‌نه‌‌

سیاسیه‌كانیندیموكرات���ی‌‌ پارت���ی‌‌ پارله‌مانت���اری‌‌كوردس���تان‌عه‌ل���ی‌‌هال���ۆ،‌به‌ئاوێن���ه‌ی‌‌راگه‌یاند‌"مه‌رج‌نیه‌‌پڕۆژه‌ی‌‌ده‌ستور‌بێته‌‌په‌رله‌مان‌و‌قسه‌ی‌‌له‌سه‌ر‌بكرێت،‌چونكه‌‌ئه‌مه‌‌یاسا‌نییه‌‌و‌ده‌ستوره‌".‌بۆ‌چاره‌سه‌ری‌‌له‌س���ه‌ر‌ الیه‌نه‌كانیش‌ جیاوازی‌‌ بۆچونی‌‌پڕۆژه‌ی‌‌ده‌س���تور،‌هالۆ‌پێشنیار‌ده‌كات‌لیژنه‌یه‌كی‌‌پسپۆڕو‌شاره‌زا‌پێكبهێنرێت،‌ئه‌و‌لیژنه‌یه‌ش‌له‌گ���ه‌ڵ‌په‌رله‌مان‌و‌هه‌مو‌الیه‌ك‌قس���ه‌‌بكات‌و‌رێككه‌وتنی‌‌سیاسی‌‌

له‌سه‌ر‌بكرێت.س���ه‌باره‌ت‌ب���ه‌وه‌ی‌‌پارتی‌‌سیس���تمی‌‌س���ه‌رۆكایه‌تی‌‌ی���ان‌پارله‌مان���ی‌‌به‌باش‌ده‌زانێ���ت،‌هال���ۆ‌ده‌ڵێت‌"ه���ه‌ر‌كامیان‌خزم���ه‌ت‌به‌خه‌ڵكی‌‌كوردس���تان‌بكات‌و‌الیه‌ن���ه‌كان‌له‌س���ه‌ری‌‌رێكبك���ه‌ون،‌ئه‌وا‌

ئێمه‌ش‌له‌گه‌ڵ‌ئه‌و‌بڕیاره‌دا‌ده‌بین".س���ه‌رۆكایه‌تی‌‌پارله‌مان:‌هیچ‌الیه‌نێك‌

خاوه‌نی‌‌ده‌ستور‌نییه‌له‌ئێس���تادا‌هه‌م���و‌چاوه‌كان‌له‌س���ه‌ر‌سه‌رۆكایه‌تی‌‌پارله‌مانن،‌ئه‌م‌سه‌رۆكایه‌تیه‌‌پارتی‌‌ كۆم���ه‌ڵ‌و‌ گ���ۆڕان‌و‌ له‌ئه‌ندامێكی‌‌پێكهات���وه‌،‌گ���ۆڕان‌و‌كۆم���ه‌ڵ‌له‌چ���وار‌س���اڵی‌‌رابردودا‌ئۆپۆزسیۆن‌بون‌و‌داوای‌‌هه‌مواركردن���ه‌وه‌ی‌‌ده‌س���توریان‌ده‌كرد،‌به‌اڵم‌پارتی‌‌رێگربو،‌له‌ئێستادا‌پرسیاره‌كه‌‌ئه‌وه‌یه‌‌ئه‌م‌سه‌رۆكایه‌تیه‌‌چی‌‌ده‌كات؟

كوردس���تان‌ پارله‌مان���ی‌‌ س���كرتێری‌‌فه‌خره‌دین‌ق���ادر،‌به‌ئاوێن���ه‌ی‌‌راگه‌یاند‌دانیشتنه‌كانی‌ ده‌س���تپێكردنه‌وه‌ی‌‌ دوای‌‌په‌رله‌مانی‌‌كوردس���تان‌)دانیش���تنه‌كان‌ل���ه‌‌‌9/1ده‌س���تپێده‌كه‌نه‌وه‌(،‌یه‌كێ���ك‌له‌كاره‌كیان‌تاوتوكردنی‌‌پڕۆژه‌ی‌‌ده‌ستور‌ده‌بێت،‌بۆ‌ئه‌و‌مه‌به‌س���ته‌ش‌به‌پێویستی‌‌پێكبهێنن‌و‌ لیژنه‌یه‌ك‌ الیه‌نه‌كان‌ ده‌زانێت‌ده‌ستور‌ له‌س���ه‌ر‌ نیش���تیمانی‌‌ "سازانی‌‌بكه‌ن،‌چونك���ه‌‌ئه‌م‌بابه‌ت���ه‌‌به‌زۆرینه‌و‌

كه‌مینه‌‌نابێت".قادر،‌داواده‌كات‌هی���چ‌الیه‌نێك‌خۆی‌‌نه‌كات‌به‌خاوه‌نی‌‌ده‌س���تورو‌موزایه‌ده‌ی‌‌پێوه‌ن���ه‌كات،‌چونك���ه‌‌"نابێ���ت‌پڕۆژه‌ی‌‌ده‌س���تور‌ببێته‌‌چه‌پكه‌‌گوڵی‌‌ده‌س���تی‌‌هیچ‌حزب‌و‌الیه‌نێك،‌هه‌ر‌الیه‌ن‌و‌حزبێك‌و‌كه‌س���ێك‌خۆی‌‌ب���كات‌به‌خاوه‌نی‌‌دواتر‌توش���ی‌‌به‌رپرس���یارێتیه‌ك‌ده‌بێ���ت‌كه‌‌ده‌بێته‌‌ه���ۆی‌‌رێكنه‌كه‌وتن���ی‌‌الیه‌نه‌كان‌

له‌سه‌ر‌بابه‌ته‌كه‌".سكرتێری‌‌پارله‌مان‌پێیوایه‌‌دواكه‌وتنی‌‌پڕۆژه‌ی‌‌ده‌س���تور‌له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌‌هه‌رێمی‌‌راش���یده‌گه‌یه‌نێت‌ نی���ه‌،‌ كوردس���تاندا‌ئیراده‌یه‌كی‌‌باش‌هه‌یه‌‌بۆ‌ئه‌وه‌ی‌‌پڕۆژه‌ی‌‌ده‌س���تور‌له‌په‌رله‌ماندا‌په‌س���ه‌ندبكرێت‌و‌رێكاره‌‌یاساییه‌كانی‌‌بۆ‌بكرێت.‌له‌كۆتایی‌‌لێدوانه‌كه‌ی���دا‌ده‌ڵێ���ت‌"پێموایه‌‌بتوانین‌

له‌كاتی‌‌خۆیدا‌كاری‌‌له‌سه‌ر‌بكه‌ین".

ده‌ستوری‌‌كوردستان‌كه‌ی‌‌دێته‌وه‌؟پارتی‌:‌مه‌رج‌نییه‌‌ده‌ستور‌بگه‌ڕێته‌وه‌‌پارله‌مان‌و‌هه‌مواربكرێته‌وه‌

ماوه‌ی‌‌سه‌رۆكایه‌تی‌‌بارزانی‌‌ته‌نها‌

ده‌‌مانگی‌‌ماوه‌،‌به‌اڵم‌تائێستا‌

هیچ‌هه‌نگاوێك‌بۆ‌هه‌مواركردنه‌وه‌ی‌‌ده‌ستور‌نه‌نراوه

به‌پێی‌‌ده‌ستور‌‌بارزانی‌‌

ده‌توانێت‌بۆ‌ماوه‌ی‌‌دو‌خولی‌‌دیكه‌‌سه‌رۆكایه‌تی‌‌هه‌رێم‌بكات

تاكالیه‌نه‌‌وه‌ك‌فراكسیۆنی‌‌

سه‌وز،‌پڕۆژه‌ی‌‌هه‌مواری‌‌ده‌ستور‌

پێشكه‌ش‌به‌سه‌رۆكایه‌تی‌‌په‌رله‌مان‌ده‌كه‌ین

rangalayawene@gmail.com (442( سێشه ممه ‌2014/8/26ره‌نگاڵه

كتوپڕه وه گۆڕانكاریه ك���ی به هۆی ناچار ئه بی���ت زۆرینه ی پالنه كانت بگۆڕیت. هه ڵه تێگه یشتنێك هه یه

له گه ڵ هاوڕێكانت.

له زۆرین���ه ی ئیش���ه كانت پش���تت ساردبۆته وه ، تۆزێك به قه ناعه ته وه كاره كان���ت بكه ب���ا هه ڵه ی گه وره

نه كه یت.

زۆر له كه سانی نزیك له خۆت ده ست به هۆیه وه كاره كانت���ه وه و ده خه نه دروس���ت بۆ خێزانییت كێش���ه ی

ده بێت.

هێمنتر به و باش���تر بی���ر له بڕیاره نوێیه كه ت بكه ره وه با دواتر خه می بۆ نه خۆیت. ته ندروستیت پێویستی

به چاودێریی هه یه .

جێ ده ستت له زۆرینه ی كاره كاندا جێگ���ه ی هه وڵه كان���ت دی���اره و خۆیان گرتوه ، خۆشه ویس���ته كه ت

سه رسامته .

پێداگ���ری له و بڕی���اره ت بكه كه داوته ، هاوڕێكانت���ه وه له ب���اره ی بۆ زۆرینه ی ش���ته كان ئه گه ره كان

پشتیوانتن.

نه‌‌هه‌‌‌نگسه‌‌تڵگیسککه‌‌واندوپشکته‌‌رازوو

11

ئیسته نبوڵ.. شاری جیاوازییه کان

كوردانی خۆرهه اڵت هاوسۆزی شه نگالن

رێنوار نەجم �� ئیسته نبوڵ

هه رچه نده ئه گه ر له کوردستانه وه به پاس بڕۆیته شاری ئه سته نبوڵی باکوری تورکیا، ئه وا زیاد له شه وو

رۆژێک له پاسدا به سه ر ده به یت و ته واو ماندو ده بیت، به اڵم له گه ڵ گه یشتن به و شاره و بینینی بسفۆڕو دیمه نه

سه رسوڕهێنه ره کانی، ئه وا هه ر به زویی ماندویه تیت بیرنامێنێت و به هه ڵپه ده بیت بۆ سه ردانکردنی زۆرترین

شوێنی ئه و شاره .

ره نگ���ه ئیس���ته نبوڵ بۆ دانیش���توانی هه رێمی کوردستان شارێکی زۆر غه ریب نه بێ���ت، جگه له په یوه س���تیی مێژوی ئێم���ه به و ش���اره وه و گۆڕغه ریب بونی شاعیرێکی وه ک نالیی لەوێ، به شێکی زۆری ئه و غه ریب نه بونه ش په یوه ندی تورکیاوه نه رم"ی "هێزی به سیاسه تی هه ی���ه . ئێمه له ن���او ماڵه کانی خۆمان کااڵی هون���ه رو کلتورو دانیش���توین و

تورکیی دێته به رچاوو ده ستمان.ئ���ه و ش���اره ک���ه ژم���اره ی ب���ه اڵم دانیش���توانه که ی زیاد ل���ه 14 ملیۆن هاواڵتیه ، هێن���د گه وره یه، ته نانه ت بۆ دانیشتوانه که ی خۆشی چه ند به شێکی

هه ر به غه ریبی ده مێنێته وه .گرێدراوو دوانه یه کی ڕابردو، ئێس���تاو په یوه س���تن پێکه وه ، ره نگه به شێکی گ���ه وره ی نهێن���ی س���ه رکه وتنی ئه م ش���اره بێت. ئەمەش وایکردوه ژماره ی گه ش���تیارانی بیانیی له س���اڵی 2013 به رێژه ی له چ���او س���اڵی پێش���تریدا 11.7% زیادبکات و بگاته 10.5 ملیۆن گه ش���تیار ته نها بۆ ئه سته نبوڵ )نه ک

هه مو تورکیا(. ل���ه وێ مزگه وتی س���وڵتان ئه حمه دی لێیه که مێژوی دروس���تکردنه که ی بۆ سه ره تاکانی سه ده ی 17 ده گه ڕێته وه . لێیه له هه مانکاتدا "جه واهی���ر مۆڵ"ی ک���ه بازاڕێک���ه له وپ���ه ڕی مۆدێرنیداو

له گه وره ییدا بێهاوتایه . له وێ بین���ای گه وره ی ئایا س���ۆفیای چه ند س���ه ده یی لێیه . ک���ه له مێژودا

له گه ڵ بااڵده س���تی هه ر ئیمپراتۆرێکدا له ئیسته نبوڵ کردویانە به شوێنی پیرۆزی خۆیان و دواجاریش وه ک مۆزه خانه یه ک شاره ئه و له هه مانکاتدا گیرس���ایه وه . خاوه نی میترۆو ترامه پێشکه وتوه کانی س���ه رده مه و به چه ن���د خوله کێکی که م ده تگه یه نێت���ه هه ر ش���وێنێکی که تۆ

ده ته وێت.

ش���ارێک ک���ه ده توانێ���ت له هه ن���اوی ئه و، کۆبکاته وه . جیاوازییه کان خۆیدا له س���ه ر هه م���و بینایه کی خ���ۆی ئااڵ س���وره که ی خۆی هه ڵ���ده کات، به اڵم ڕێ له چه ن���د گه نجێک���ی عێراقیی���ش ناگرێ���ت له قه ره باڵغترین ش���ه قامیدا،

"مه وتنی" بڵێن. له سه ر ڕاسته ڕێی یه ک ش���ه قام، به ئاشکرا بانگه شه بۆ بازاڕی له هه مانکاتیشدا له شفرۆشیی ده کرێت، پیره مێردێکی ترەوە، لەس���ەرو تۆزێ ری���ش درێ���ژ دانیش���تیوه و میس���ک و

که ل وپه لی ئایینی ده فرۆشێت.ره نگ���ه له گ���ه ڵ ه���ه ر ناوهێنانێک���ی دونی���ادا، له ت���ه واوی ئیس���ته نبوڵ راس���ته وخۆ ئه و س���یفاته ی ئه م شاره بێت���ه وه یاد که تاقانه ی���ه تێیدا له نێو هه م���و ش���اره کانی دونی���ادا، ئه ویش گرێدان���ی هه ردو کیش���وه ری ئاس���یاو ئه وروپای���ه ، یاخ���ود به ده ربڕینێک���ی دیکه ، تاکه شاری جیهانه بکه وێته دو

کیشوه ری جیاوازه وه .

بسفۆڕ ئه و رێڕه وه ئاوییه یه که هه ردو ده ریای لێکجیاده کاته وه و کیشوه ره که ڕه ش و ده ری���ای مه ڕم���ه ڕه ش به یه ک ده گه یه نێت. جگه له وه ی له سه ر بسفۆر چه ند پردێک هه یه بۆ گواس���تنه وه ی ئوتومبێل و میت���رۆکان، هاوکات له ناو ئاوه ک���ه دا ده یه ها که ش���تیی گه وره و بچوک هه یه که په یتاپه یتا گه شتیاران له شاری ئه س���ته نبوڵه وه به ره و دورگه نزیکه کان���ی ئه و ش���اره ده گوازێته وه . )له یاده وه ریی ئێم���ه ی کورددا، هه مو دورگه یه ک���ی تورکی���ا، ئیمراڵی- مان

بیرده خاته وه (.به هۆی زۆری ژماره ی ئه و گه ش���تیاره بیانیانه ی ڕوده که نه ئیس���ته نبوڵ و ئه و

له خۆیگرتون، دڵفراوانان���ه ش���اره ش به سه ردانێکی ئیسته نبوڵ هه لی بینینی هاواڵتی چه ندین واڵتی دیکه ش���ت بۆ ده ڕه خس���ێت. چه ن���د گه ش���تیارێکی پرتوگالی���ی له لێ���واری که ش���تییه کدا ده یانه وێت دانیش���تون و به کتێبێکه وه زانیاریی له س���ه ر هه ر شوێنێک بزانن ک���ه ده یبین���ن. په رێش���انبونی چه ند ژنێک���ی په چه داری س���عودیی به دوای منداڵه کانیان���دا ک���ه له ن���او مۆڵێکدا ڕاده ک���ه ن. ئه وس���ه ردا به مس���ه رو گۆڕینه وه ی ماچی خۆشه ویستیی کوڕو کچێک که ت���ۆ نازانیت خه ڵکی کوێن، له ناوه ندی مه یدانێک���ی پڕ له خه ڵکدا. رۆژهه اڵتی ماندوبونی چه ن���د کچێکی

ئاسیایی که سه رکه وتن به سه ر شوێنی به رزدا بۆ گه یش���تن به قه اڵیه کی کۆن،

بڕستی لێ بڕیون.ئه م ش���اره که له مێ���ژودا پایته ختی ئیمپراتۆره گه وره کانی وه ک ڕۆمانیی و بێزه نتیی و التینیی و عوس���مانیی بوه ، گه ش���تیارانه ی ئ���ه و له هه مو جگ���ه ک���ه ڕوی تێده که ن ، ه���اوکات بوه ته النه ی هه زاره ها که س���ی تر که به شی زۆریان بۆ کارک���ردن له وێن. له بازاڕه میللییه کاندا به ئاش���کرا هه س���ت به و بیانیانه ده که یت که کار ده که ن. هه ر له و کوڕه بااڵبه رزه کامیرۆنیه ی له سه ر مێزێکی بچوک کاتژمێر ده فرۆش���ێت، ت���ا پیاوێکی س���وریی ک���ه خواردنی خێرا به نرخێکی هه رزان ده فرۆش���ێت و کچێکی گه نجی سه نیگالیی که هه ندێک واڵته ک���ه ی کلتوری���ی ش���تومه کیی له سه ر شۆس���ته یه ک داناوه و به شه وان هه وڵده دات به زه رده خه نه یه کی به ریئانه کڕیار بۆ الی خۆی ڕابکێشێت. هه روه ها گه نجێک���ی ئێرانی���ی ک���ه به هۆکاری سیاسیی له واڵتی خۆی هه ڵهاتوه و دو

رۆژه نانی نه خواردوه .له ناو هه مو چینه کانیش���دا ژماره یه کی زۆر کوردی کوردس���تانی باکور هه یه که ه���ه م خۆیان و ه���ه م تورکه کانیش به "کرمانج" ناویانده به ن. ئه وان له وێ هه مو کارێک ده که ن و بونه ته به ش���ێک

له مۆزایکی ئیسته نبوڵ.ش���ارێکی له ه���ه ر تێگه یش���تن ب���ۆ به باش و ئیسته نبوڵیش تێیدا جیهان و خراپییه کانیی���ه وه ، ته نها خوێندنه وه و وه س���فکردن به س نییه ، به ڵکو ده بێت ئه زمون بکرێت، وه ک نوسه ری چینیی هه ڵگ���ری خه اڵت���ی نۆبڵ )م���ۆ یان( دوای میواندارییکردن���ی له س���ه ره تای ئه مس���اڵه وه له الیه ن ده س���ه اڵتدارانی تورکی���اوە، له وته یه کی���دا وتی، "بریا زوتر س���ه فه رم بۆ ئه سته نبوڵ بكردبا. پێ���ش هاتنم بۆ توركیا چه ند كتێبێکم له ب���اره ی ئ���ەو واڵت���ه خوێندب���وه و وێنه یه كم له زه ینمدا بۆ دروس���تكردبو، به اڵم ده بێ بڵێ���م دیمه نه كانی توركیا جوانتر له و ش���ته یه كه له كتێبه كاندا

ده گێڕدرێته وه ".

ئا: هاوكار حسێن

له زۆرینه ی شاره كوردییه كانی كوردستانی خۆرهه اڵت، هاواڵتیان

به گه رموگوڕیه وه ده چن به ده م ئه و هه ڵمه ته ی بۆ كۆكردنه وه ی كۆمه ك بۆ ئاواره كانی شه نگال به ڕێوه ده چێت و ده خوازن ئه و مه ینه تیه ی روی له ئێزدیه كان

كردوه به زوترین كات كۆتایی بێت.

له ده روازه ی شاری بانه هاوشێوه ی شاره كانی دیكه ی مه ریوان، سه قز، بۆكان، سنه ، مه هاباد، دیوانده ره و كرماشان، له و شوێنه ی هه ڵمه ته كه به ڕێوه ده چ����و ناوبه ناو ئۆتۆمبیلێك ده وه ستاو سه رنشینانی داده به زین و به كه لوپ����ه ل و پێدان����ی بڕێك پاره هاوس����ۆزیی خۆی����ان بۆ ش����ه نگال

نیشانده دا.ئارام عیزه ت په نا، ته مه ن 24 ساڵ، له گه ڵ هاوسه ره كه ی هاتنه به رده م سندوقی كۆمه كه كه و بڕێك پاره یان دانا و هاوس����ۆزیی ب����ۆ ئاواره كانی ش����ه نگا ده ربڕی . ئارام به ئاوێنه ی راگه یاند، "هیوادارم ئه و هه ڕه شه یه ی به زوترین ئێزدیه كانمانه برا له سه ر كات نه مێنێت، هاوكاریه كانیش����مان بۆ ئه وه یه كه ئێمه ش خۆمان ژیانی

ئاواره ییمان بینیوه ، ده زانین چه ند ناخۆشه ".

كۆمه كه كه له الیه ن مانگی س����وری له هه مو كۆده كرێت����ه وه و ئێرانیه وه شارێكیش چه ند گه نجێك به شێوه ی ئه وانه ش به ش����دارن و خۆبه خشانه ده كه ن، پێش����كه ش هاوكاریی كه هه ر به ته نیا كورده كان نین، به ڵكو ت����ورك و ف����ارس و به شێكیش����یان ع����ه ره ب و نه ته وه كان����ی دیك����ه ن و بینین����ی هه ڵمه ته كه دێن و له كاتی

به شداری ده كه ن.ته مه ن ئه مینی ، محه مه د ئه بوبه كر 39 س����اڵ، له گه ڵ چ����وار هاوڕێی دیكه ی به شێوه ی خۆبه خش له گه ڵ ئێران رێكخ����راوی مانگی س����وری كارده ك����ه ن و ناوب����راو به ئاوێن����ه ی به ش����دارن "ئه وان����ه ی راگه یان����د، له پێدان����ی هاوكاری ، فارس����ه كان و ك����ورده كان و گه ش����تیارانی دیكه ی بیانین و خه ڵكی به ش����ێوه یه كی زۆر

باش دێن به ده م هه ڵمه ته كه وه ".ئه مینی باسی له وه ش كرد كه ئه م یارمه تی و له به رامبه ر ئه وان كاره ی هاوكاری "برا كورده كانمانه له باشور كه له كات����ی رودانی بومه له رزه كه ی ش����اری به م، مه ردانه هاتن به ده م گه یاندن����ی ه����اوكاری و یارمه تی بۆ لێقه وماوان و كوردانی ئه و شاره ".

‌ره‌نگاڵه(442( سێشه ممه 2014/8/26 rangalayawene@gmail.com

گاکاوڕ

روبه روی كێش���ه ی دارایی ئه بیته وه و نازانی���ت چۆن روب���ه روی ببیته وه ، كێشه توشی ئه وانه ش���ه وه به هۆی

ده بیت له گه ڵ خۆشه ویسته كه ت.

كاره كان به و ش���ێوه یه ده ڕۆن كه دڵت ده یویس���ت، كه مێك سازش له بڕیاره كانت بكه و به بێ دودڵیی ڕای خ���ۆت به خۆشه ویس���ته كه ت

بڵێ .

دۆخ���ی دارایی���ت خه ریك���ه باش ئه بێ���ت، به الَم هه وڵ���ی زیاترو خۆماندوی���ی ئه وێت. هه ینی رۆژی

به ختته .

خۆشه ویس���تی س���ۆزو مه هێڵ���ه بڕیاره كان���ت كاریگه ری���ی له س���ه ر هه بێ���ت. هه مو ش���تێك كاتی خۆی

دێت په له مه كه .

هه واڵێك���ی خ���ۆش ده بیس���تیت و گه شبینی به هه ندێ له و خۆشییانه . به كه س���ێك سه رسام ئه بیت و كارت

تێده كات.

قرژاڵدوانه‌‌

ئه م���ڕۆ چاره س���ه ری گونج���او بۆ ك���ه ده دۆزیت���ه وه كێش���ه كه ت پێوه خۆتت خه ریكیت و ماوه یه كه

سه رقاڵكردوه .

فه‌‌ریکشێر

1010

چوار ژنی کورد منداڵە ئاوارەکان دڵخۆش دەکەن

کامه ران بێتاسی: سینه مای کوردی له ئاستی جیهان ناسراوه

ئا: دالیا کەمال

لەدوای هاتنی بێشوماری ئاوارەی ناوچە جیاوازەکان بۆ کوردستان، هەر کەسەو بەشێوازی جۆراوجۆر

کۆمەک و یارمەتییان پێدەبەخشێت، لەو چوارچێوەیەشدا چوار ژنی کورد کەمپینێکیان رێکخستوەو

دەیانەوێت منداڵە ئاوارەکان دڵخۆش بکەن.

چ���وار ژنی دیاری ک���ورد لەناوەوه و دەرەوەی کوردس���تان کەمپینێکیان لەژێر ناونیشانی "کەمپینی پیرۆزە" رێکخستوە بۆ یارمەتیدانی منداڵی ئەو خێزانانەی ئاوارەبونەتە ش���ارەکانی هەرێمی کوردستانەوە. ئەو خانمانە هەریەکە لەتارا جاف، تەرزه فایەق، الزۆ ئازاد، الڤە باس���تان-ن و رۆژانە کۆمەک کۆدەکەنەوەو خۆیان دابەشی

دەکەن بەسەر منداڵە ئاوارەکان.ک���ە گروپ���ەوە ئ���ەو لەب���ارەی کەمپینەک���ەی رێکخس���توە، تەرزە بەئاوێنەی گروپەکە ئەندامی فایەق کەمپینێک���ی "ئەم���ە راگەیان���د خنجیلەی���ەو 4 ژن بەرێوەیدەب���ەن هەریەکەمان لەش���وێنێکەوە. رەنگە کارکردن بەم جۆرە لەو روانگەیەوە ئاس���انتر بێت کە ڕێکكەوتن لەسەر هەر ش���ێوازێکی کارک���ردن لەنێوان هاوکات ئاس���انترە. چوار کەس���دا پێویس���تە ئەوە بڵێین کە کەسانێک ه���ەن هاوکارمان���ن لەخزمەتکردنی دابینکردنی ئەو پێداویستییانەی کە ئامانجی کەمپینەکەمانە بەبێ ئەوەی

ناویانهاتبێت".لەب���ارەی ئەوەی بۆچ���ی مندااڵنیان تەرزە هاوکاریکردن، بۆ هەڵبژاردوە ئاماژەی بەوەدا "ئێمە وەک کەمپینی بەپێشکەشکردنی بڕیارماندا پیرۆزە یاری مندااڵن و پێداویس���تی تایبەتی بکەین. ئ���اوارەکان هاوکاری ژنان، بەگش���تی ک���ە چوین���ە کەمپەکان بینیمان کە ڕێکخ���راوە جیاوازەکان ت���ا ڕادەیەک���ی باش پێداویس���تیە دەکەن، پێش���کەش سەرەتاییەکان بەاڵم ئ���ەوەی ئێمە بەپێویس���تمان پێشکەشکردنی ئامادەکردن و زانی یاریی مندااڵنە بو تا دڵیان خۆشیان بکات و ئەو دۆخەی خۆیان بەجۆرێک لەبیربچێتەوە. ئەمە س���ەبوریەکیش دەداتە دڵی دایک و باوکەکان کاتێک

مناڵەکان بەدڵخۆشی دەبینن".زیاترە هەفتەی���ەک کەمپین���ە ئەم لەکەمپی دەستیپێکردوەو س���ەرەتا

ئاوارەکان���ی بەحرک���ە ئیش���ەکانی ل���ەو بەنیازب���ون دەس���تپێکردوەو س���نورانە بمێنینەوە، ب���ەاڵم دواتر گروپەکە بریاریدا کە لەهەر شوێنێک بگات ئاوارە بەمناڵێکی دەس���تیان یاریی���ەک ی���ان ش���یرینیەک بدەنە دەژی و ش���وێنێک "لەچ دەس���تی، لەکوێوە هات���وە گرنگ نیە، ئەوەی

ئێم���ە کردومانەتە پێوەر ئەوەیە کە مناڵ بێت و ئاوارە بێت، ناسنامە الی

ئێمە گرنگیی نیە". ت���ا ئێس���تا م���اوەی کۆتاییهاتنی کەمپینەکە ئاش���کرا نییە "بەاڵم تا ئەو کاتەی خەڵکانێک پێویس���تیان هەبن خەڵکانێکیش بێ���ت و بەئێمە هاوکاریمان بکەن ئێمەش لەخزمەت

ئەو مرۆڤانەدا دەبین کە پێویستیان بەهاوکاریی و هاوسۆزیی ئێمەیە".

لەب���ارەی ئ���ەو یارمەتییان���ەی کە دەیدەنە ئەو مندااڵنە، تەرزە فایەق ئامادەبونمان کاتی "لە ئاشکرایکرد یارمەتیەک لەکەمپ���ەکان هەرچ���ی پێمانبکرێ���ت پێشکەش���ی دەکەین. بوترێت لێ���رەدا پێویس���تە ئەوەی

ئەوەی���ە کە ئ���ەم کەمپین���ە لەچاو دابینکردنە سەرەتاییەکاندا زۆر کەم مەسرەفەو ئێمە کەسمان دەوڵەمەند نین. ئێمە چوار ژنین کە دایکایەتی و س���ۆز نەبێت هیچ ش���تێکی تر نیە پاڵنەرم���ان بێت ب���ۆ کارێکی وەهاو بەرپرس���یارێتیەکی لەو جۆرە. ئێمە داوای کۆمەکێ���ک دەکەین کە ڕەنگە

نانخواردنێک بەپارەی قاوەیەک یان بۆ یاریی پێشکەش���کردنی بکرێت. تێناچێت. مندااڵن ش���تێکی وەهای دەب���ێ بتوانی���ن بەچ���اوی منداڵی خۆمان سەیریان بکەین تاکو بتوانین دایکان���ە خەندەیان پێببەخش���ین، منداڵەکان س���ادەن و دڵیان بەشتی

بچکۆلە خۆش دەبێت".

ئا: رێبین چاالک

سینه ماکاری شاری دهۆک کامه ران بێتاسی ئاماژه به وه ده کات که سینه مای کوردی له سه ر ئاستی جیهان ناسراوه و هه نگاوی به ره و پێشه وه ناوه ، هاوکات باس له وه

ده کات له ئاینده دا فیلمی درێژ به رهه م ده هێنێت.

ئه کته رو ده رهێن����ه ر کامه ران ڕه مۆ بێتاسیی به کامه ران ناسراو عه بدی له گوندی زاخۆیه و خه ڵکی ش����اری له دایکبوه . ده رهێنانی بۆ بێتاسیی زیاد ل����ه 70 کلیپ کردوه و چه ندین فیلمی دیکۆمێنتاریی به رهه مهێناوه . خاوه نی چوار کورته فیلمیش����ه که وه ک سیناریس����ت و ده رهێنه ر کاری

تێدا کردوه .ئێس����تای دۆخی له باره ی کامه ران

گه ش����بینه و کوردی����ی س����ینه مای ده ڵێ����ت "س����ینه ما له کوردس����تان ئاستی له سه ر به ره وپێش ده چێت و له سه ر پێشتریش ناسراوه و جیهان ده ستی پادشای س����ینه ما، یه ڵماز گونای ناس����رابو. له ئێستادا له ڕێی کوردو ده رهێنه ران����ی په یوه ن����دی س����ینه ماییه کان به ڕێوه به رایه تییه فیلمه کوردییه کان له فیستیڤاڵه کان نمایشده کرێن و کوردی فیلمی وه ک

خه اڵت وه رده گرن".ئ����ه و، کاری هونه ری����ی نوێتری����ن کورت����ه فیلمێکه له ژێر ناونیش����انی )شه وێکی درێژ( هه روه ها سه رقاڵی فیلمێک����ی به رهه مهێنان����ی کاری ژیان����ی له س����ه ر دیکۆمێنتاریش����ه

هونه رمه ندێکی کوردی ناودار.بینه رو نێ����وان په یوه ندی له باره ی س����ینه ماکران، کام����ه ران ده ڵێ����ت بین����ه رو په یوه ندی����ی "ده بێ����ت

س����ینه ماکار به ره وپێ����ش بچێ����ت، چونکه ئه و دوان����ه پێکه وه جوانن و

ده توانن سینه ما پێشبخه ن" .کامه ران بێتاسیی به شداریی چه ندین فیستیڤاڵی ناوخۆیی و بیانی کردوه تێیدا چه ند خه اڵتێکی به ده ستهێناوه ک����ه دواترین����ان خه اڵت����ی لیژنه ی

داوه ران بو له فیستیڤاڵی دوبه ی.کاره کانی ڕابردوی ئه و هونه رمه نده زیات����ر له کورت����ه فیلم����دا خ����ۆی بینیوه ته وه ، به اڵم له ئاینده دا پالنی هه یه بۆ دروس����تکردنی فیلمی درێژ خاوه نی ده رهێن����ه ر نیی����ه "مه رج فیلم����ی درێژ بێت. راس����ته فیلمی درێ����ژ هه نگاوێکه بۆ سه رخس����تنی ده رهێن����ه ر. ب����ه اڵم ده بێت خاوه نی سیناریۆیه کی باش بیت بۆ فیلمێکی درێژ، م����ن له ئاین����ده دا به هاوکاری دهۆک س����ینه مای به ڕێوه به رایه تی

فیلمی درێژ دروست ده که م".

بەختیار کەریمزانک���ۆی / فه لس���ه فه مامۆس���تای

سه الحه دین

هەر لەسەرەتای سەرهەڵدانی داعشەوە پاش دەس���تپێکردنی ش���ەڕی ناوخۆی چەند دەستبەس���ەرداگرتنی تا سوریا، ناوچەیەکی س���وننی عێ���راق، چەندین کراوە جی���اواز ش���رۆڤەی خوێندنەوەو بۆ رەگوڕیش���ەی داعش. دەیان تیۆری پانگێڕێ هەڵچنراون و دەیان الیەن یەکتر بەدروستکردن یان پاڵپشتیکیردنی داعش تۆمەتبار دەکەن. لەوانەیە ئەو پرسیارەی کێ داعشی دروس���تکرد، وەاڵمدانەوەی نەبێت، ئاس���ان ئایندەشدا لەئێس���تاو یان ه���ەر وەاڵمێکی ئامادە یان تەنانەت کەس���انێک بدرێت���ەوە، بەڵگەداری���ش دەبن ک���ە قبوڵی���ان نەبێ���ت و وەاڵمی بەدیل پێش���کەش بک���ەن. بەاڵم ئەوەی جێگەی سەرنجەو کەمی لەسەر وتراوە، النیک���ەم لەمیدی���ای کوردی���دا، پێگەی داعش���ە لەچوارچێ���وەی بزوتنەوەیەکی گەورەت���ردا لەعێراق و س���وریا، ئەویش بزوتنەوەی س���وننەکانە )ی���ان ئەهلی س���وننە بەگش���تی(. ئایا داعش تەنها پاڵپشتی مەعنەوی و هەندێک جار مرۆیی یان بەدەس���تدەهێنێت؟ لەس���وننەکان داعش بەش���ێکی دانەبڕاوە لەبزوتنەوەو راپەڕینی س���وننەکان ل���ەدژی دو رژێم کە ئێران پاڵپش���تی گەورەیانەو زامنی مانەوەیانە؟ هەندێک کەس لەو بڕوایەدان کە داعش دژی هەمو شتێکن. لەڕاستیدا ناڕاستەوخۆ پۆزش���هێنانەوەیەکی ئەمە ی���ان نەزانانەیە ب���ۆ تاوانەکانی داعش، چونک���ە ک���ە داعش���مان لەهەلومەرجە ئایینی- مەزهەبی، کولتوریی و مێژوییەکە داب���ڕی، هیچ ش���تێک نامێنێتەوە جگە لەکۆمەڵێک چەتە کە لەوانەیە ئەمڕۆ یان

سبەی لەناوبچن.بەاڵم لەڕاستیدا داعش تەنها گروپێکی چەتە نییەو تا ئایندەیەکی دور داعش و دیاردەی داعشیزم لەگەڵمان دەمێنێتەوە، ئەوان دابڕاونین لەمێژوی نزیکەی هەزارەو نیوێکی ئەم ناوچەیەو جیهان، دابڕاونین لەهاوکێشە سیاسییەکانی ئەم ناوچەیەو دابەشبونی تایەفی کە لەئەشکەوتەکانی مێژوەوە وەک دێوەزمە دەهێنرێنەوە بۆ

گیانی خەڵکی ئەم ناوچەیە.لەمەزهەبی دانەبڕاوە بەشێکی داعش س���وننە، لەمێ���ژوی ئ���ەم مەزهەب���ەو جەنگ���ە پیرۆزەکان���ی لەگ���ەڵ کافرانی دەرەکیی )ناموس���وڵمانەکان(و کافرانی ناوخۆیی )ش���یعەو هەمو مەزهەبەکانی داعش���ییەکان پێچەوان���ەی ک���ە ت���ر بیریانکردۆتەوە(، سەدان نمونەمان هەیە لەس���ەر س���ەرهەڵدانی داعش لەفۆرمی ترداو بەن���اوی ترەوە. ه���اوکات داعش دابڕاو نییە لەو گروپە سوننانەی ئێستای عێراق و س���وریاو بەشێکە لەو شۆڕشەی ئەوان بەرامبەر هەژمونی ش���یعەو ئێران دەیکەن. بەاڵم سیناریۆیەک کە جێگەی سەرنجەو لەوانەیە لەم سیناریۆیەدا مێژو بەڕاس���تی خۆی دوبارەبکاتەوە، بریتیە لەدوبارەبونەوەی دروستبونی میرنشینی س���عودییە، بەاڵم ئەمجارە لەناوەڕاستی

عێراق.پێش ئەوەی باس���ی ئەم س���یناریۆیە بک���ەم، دەخ���وازم گومانێک ب���ۆ مێژو هێزە بەیارمەتی لەوانەی���ە تۆماربکەم، ئیس���امییەکانی ناوخۆی کوردس���تان، دەوڵەت���ی مۆدێلکراو لەس���ەر ئەزمونی س���عودییە پەلبکێش���ێت بۆ کوردستان )ئەوەی س���وننەکان بەباک���وری عێراق ناویدەبەن و بەبەشێکی دانەبڕاو لەخاکی خۆیان���ی دەزانن(. چونکە س���وننەکان، پێش ئەوانیش ش���یعەکان تێگەیش���تن، کە چیتر ناتوان���ن وەک عەرەب و عێراق بەهەمانشێوەی سەدەی رابوردو حوکمی کورد بکەن، ش���یعە تا ڕادەیەک دەستی کورد شوشتوە، لەپرۆژەی حوکمکردنی بەاڵم س���وننە پ���اش ئ���ەوەی دڵنیابو لەوەی کە بەغداو سامەڕای لەدەستچو، ئایین���ەوە ل���ەدەرگای هەوڵ���دەدات جارێکی تر حوکم���ی کورد بکات، لەناو کوردستانیش "پیاوچاک"و "موجاهید"ی دڵس���ۆز زۆرن بۆ بونە خزمەتکاری ئەم

پرۆژەیە.سەبارەت بەسیناریۆی دوبارەبونەوەی س���عودییە، دەوڵەت���ی دروس���تکردنی بەکورتی ئەگ���ەر دەبێت س���ودبەخش س���ەیرێکی مێ���ژوی دروس���تبونی ئەو دەوڵەتە بکەین کە ئێس���تا بەمیرنشینی عەرەب���ی س���عودییە ناس���راوە. خێڵی ئالس���عود، یەکێک بون ل���ەو خێاڵنەی ک���ە بەدرێژایی چەندین س���ەدە لەگەڵ خێڵەکان���ی ت���ری دورگ���ەی عەرەب���ی

لەشەڕدا بون. بەاڵم لەسەرەتای سەدەی بەسەر گەورە گۆڕانکارییەکی بیستەمدا هاوکێش���ەی هێزدا ه���ات، پاش ئەوەی ئالس���عود توانیان ئەو خێڵە جەنگاوەرە بە)ئیخ���وان( توندوتیژان���ەی بوێ���رو ناس���رابون و هەم���و خەڵک���ی ناوچەکە لەدڕەندەییان دەترسان، بکەنە پاڵپشتی خۆیان و تەرازوی شەڕ بەالی ئالسعوددا الربکەنەوە. لەبەرامبەر ئەم پاڵپش���تییە گەورەی���ەدا، ئیخوان���ەکان تەنه���ا یەک داواکاریی���ان هەبو: باڵوکردنەوەی فکری وەهابی���ەت، کە ئ���ەوان بەدرێژایی مێژو پێوەی پابەندبون و لەپێناویدا ش���ەڕیان دەکرد. پاش ئەوەی ئالس���عود بەشێکی زۆری دورگ���ەی عەرەب���ی داگیرک���رد، ناوچەکەیان ئەوکات���ە کە ئینگلیزەکان داگیرکردبو، نەک ئامادەنەبون روبەڕوی بەڵکو ببنەوە، ئالس���عودو س���وپاکەی دوژمن���ە سەرس���ەختەکانی ئالس���عود، بنەماڵەی ش���ەریف حوسەین کە پێشتر هاوپەیمان���ی بەریتانیا ب���ون لەجەنگی لەس���عودییە جیهانی���دا، یەکەم���ی دورخرانەوەو لەش���وێنی تر میرنشینیان بۆ دروس���تکرا، سەرەتا لەئوردن پاشان دواتر بەریتانیاو بەه���اوکاری لەعێراق. ئەمه ریکا، ئالسعود بناغەڕێژی دەوڵەتێکی ئیس���امی وەهابی کرد، دەوڵەتێک کە ئ���ەم بنەماڵەیەوە ناوەکەش���ی لەناوی هات���وە. دوات���ر نەوتی ت���ازە دۆزراوە لەس���عودییە، بوە ئەو فریادڕەسەی کە هەمیشە میرنشینی سعودییە و بنەماڵەی رزگارکردوە. لەقەیرانەکان ئالس���عودی بگرە تواناداری کردون بۆ هەناردەکردنی دەرەوەی ب���ۆ ناوخ���ۆ قەیرانەکان���ی

سنورەکانی میرنشینەکەیان.جێگ���ەی س���ەرنجە ک���ە ئیخوانەکان ئالس���عودەوە وەک گروپێکی لەالی���ەن ئەوان لەبەرئەوەی لەناوب���ران، چەکدار بڕوایان بەدەوڵەتی مۆدێرن نەبو، بەڵکو دەیانویس���ت پەلبه���اون ب���ۆ دەرەوەی س���نورەکان و دەستیانکرد بەپەالماردانی ئوردن و عێراق و کوه یت. ئینگلیز ناچاربو یارمەتی ئالسعود بدات بۆ لەناوبردنیان. ب���ەاڵم فک���ری تەکفیری���ی و تەوحیدیی وەهابییەکان تا ئێستاش درێژەی هەیە. هاوکات شێوازی شەڕکردنی ئیخوانەکان ئێستا لەالیەن داعشەوە پەیڕەو دەکرێت: تۆقاندن و باڵوکردنەوەی زۆرترین ترس و سەرس���امکردنی دوژمن تاکە ڕێگەیە بۆ ئیخوانەکانی شەڕەکان. یەکاکردنەوەی ئەوکات و داعش���ییەکانی ئێستا، دەڵێن ئەم شێوازی شەڕکردنەی ئەوان بەشێک لەس���ەردەمی لەئ���اکاری جەنگ ب���وە

"سەلەفی ساڵح"داو بەڵگە مێژوییەکانیش پاڵپشتیی ئەم دیدە دەکەن.

بەدرێژای���ی س���ەدەی راب���وردو هەمو مەالیەک���ی هەاڵهاتو لەجەورو س���تەمی واڵتەکەی خۆی روی دەکردە س���عودییە. ت���ا کار گەیش���تە ئ���ەوەی مزگ���ەوت و مەدرەس���ەکانی س���عودییە بونە بنکەی فێرکردنی فکری وەهابیەت و باڵوکردنەوەی بەهەمو جیهانی ئیس���امیدا. راستە ئەم فک���رە تەکفیریی���ەو هەڵگرانی س���ەرەتا یارمەتی���دەر بون بۆ بونیاتنانی دەوڵەتی سعودییە، بەاڵم دواتر بونە هەڕەشەیەکی لەس���ەر دەوڵەت و خێزانی هەمیش���ەیی کەمکردنەوەی بۆ س���عودییە. شاهانەی ئەم مەترسییە لەسەر ناوخۆی سعودییە، دەوڵەت هەمیشە دەروازەیەک دەدۆزێتەوە، یان قەی���ران لەواڵتێکی تر دەخوڵقێنێت و هان���ی وەهابیی���ەکان دەدات بچ���ن ب���ۆ جیهاد. دیاردەیەک کە دەکرێت ناوبنرێت لەساڵی ١٩٧٩ )هەناردەکردنی جیهاد(. کە یەکێتی سۆڤێتی جاران ئەفگانستانی داگیرکرد، س���عودییە بەخۆش���حاڵییەوە دەس���تیکرد بەیارمەتیدان و چەکدارکردنی هەزاران الوی س���عودی بۆ جیهاد لەدژی کۆمۆنیزمی یەکێتی سۆڤێت و رزگارکردنی واڵتێکی ئیسامی. یەکێک لەو جیهادییە گەنجانە ئوسامە بنادن بو کە دواتر بوە هەڕەشە لەسەر سعودییە، چونکە ئوسامەو هاوبیرانی لەناو سعودییە هەڵگری فکری وەهاب���ی تەکفیری ب���ون و داوای گۆڕینی

رژێمی گەندەڵی سعودییەیان دەکرد.لەئێس���تادا س���وریاو عێ���راق یەکێکن لەو ش���وێنانەی کە س���عودییە گەنجانی وەهاب���ی بەمێگەل بۆ رەوانە دەکات. ئەو گەنجانەی هەمو بیرکردنەوەیەکی جیاواز لەتێگەیش���تنی خۆی���ان بەکوفر دەزانن و حوکمیش���یان بۆ کوفر تەنها کوش���تن و بڕین���ە. بێگوم���ان هەڵوێس���تی فەرمی گەنجان لەهاندانی نکوڵیکردنە سعودییە بۆ رۆیش���تن ب���ۆ جیهاد، ب���ەاڵم دڵنیان ئەگ���ەر ئەم گەنجان���ە ک���ە تەیارکراون بەفیکری جیهاد نەڕۆن ئەوا جیهاد لەناو ماڵی س���عودییەو لەدژی خێزانی شاهانە ئەنجام���دەدەن. لەبەرئ���ەوە س���عودییە بەملیارەها دۆالری نەوت و حەج رۆدەکاتە گۆڕەپان���ی ش���ەڕی س���وریاو عێ���راق و بەسەدان گەنجی دەرچوی مەدرەسەکانی شوش���تنەوەی مێش���ک رەوان���ە دەکات بۆ بەڕێوەبردنی ئەم ش���ەڕانە. ئامانجی ئاگری دورخستنەوەی لەمە سەرەکییش

جیهادە لەماڵی خۆی.بەاڵم س���عودییە لەپاڵ هەناردەکردنی هەیە. گەورەتری ئامانجێک���ی جیهاددا، وەک دەوڵەتێک���ی س���وننی، ترس���ێکی ئێران لەپەلهاویش���تنی هەی���ە گەورەی عێراق داگیرکردنی لەپاش لەناوچەکەدا. لەالیەن ئەمه ریکاوە، سعودییە لەهەوڵدابو بۆ س���نوردارکردنی ئەم پەلهاویش���تنەی ئێران، لەڕێگەی دروستکردنی دەوڵەتێکی س���وننی توندڕەو لەعێ���راق. بەاڵم پاش ئەوەی ئەم پرۆژەیە شکستیخوارد، ئێستا هەوڵدەدرێ���ت پرۆژەک���ە لەپانتاییەک���ی جوگراف���ی جیاوازدا جێبەجێ بکرێت، کە بریتییە لەناوەڕاس���ت و باک���وری عێراق و

ناوچە سوننییەکانی سوریا.دروس���تبونی دەوڵەتێک���ی لەم جۆرە تەنها لەناوجەرگەی عێراقی س���وننیدا، بەوەندە ناوەس���تێت کە هەوڵی لکاندنی کوردس���تان ب���دات، بەوپێی���ەی کورد موس���وڵمانی س���وننەن و پێویستە وەک هەمیش���ە ئەوان حوکمیان بکەن، بەڵکو ئەم دەوڵەتە پاش سەرکەوتنی لەعێراق، دەکاتە س���وریا س���وننییەکانی ناوچە بەش���ێک لەدەوڵەتەک���ەی و ئەگ���ەر کرا هەوڵی پەلهاویش���تن بۆ لوبنان و ئوردون دەدات. چاالکییەکان���ی داعش راس���تی ئەم ئاراس���تەیەمان نیشاندەدەن. ئەگەر سەرنجی جوگرافیای ئەو ناوچانە بدەین کە داع���ش تێیاندا هەوڵ���ی پتەوکردنی پێگ���ەی خ���ۆی دەدات، دەبینی���ن ئەو ناوچانەن کە سوننەنش���ینن و هاوسنورن لەگەڵ ناوچە کوردنش���ینەکان لەسوریاو عێراق. یەکێک لەو کارانەی داعش ئێستا دەیکات، بەوتەی خۆیان "پاککردنەوە"ی ئ���ەم ناوچانەیە لەش���یعە، مەس���یحی، یەزیدی، تورکم���ان و هەمو گروپێکی تر کە س���وننە نین. هاوشێوەی سعودییە، کە هەر لەس���ەرەتای دروس���تبونییەوە هەمو کوشتنی بەوەدەرنان و دەستیکرد ئەوانەی س���وننە نەبون، ب���ەاڵم لێدانی تەکفیرییەکانی لەئیخ���وان و ئالس���عود وەس���تاندنی ه���ۆی ب���وە س���ەرەتا، ئ���ەم هەڵمەت���ە. س���ەبارەت بەداعش، ئەگ���ەر س���ەرکەوتوبون لەبونیاتنان���ی دەوڵەتەکەیان، ئەوا دەوڵەتێکی سوننی پەتی دەبێ���ت، کە بەفکرێکی تەکفیری و

عەرەبساالری بەڕێوە دەبرێت.میدیا عەرەب���ی و جیهانییەکان ئاماژە بەهەڕەش���ەی داع���ش دەکەن لەس���ەر سعودییە. لەڕاس���تیدا ئەمە هیچ بنەماو بەڵگەیەکی نییە، جگە لەقسەی هەندێک لەداعشییەکان و پاڵپشتەکانیان لەناوخۆی س���عودییە، کە باس لەروخاندنی رژێمی ئالس���عود دەکەن، ب���ەاڵم هەرگیز ئەو توانایەیان نییە. داعش بێ پاڵپش���تیی سعودییە هەڵناکات، هێزە سوننییەکانی تری���ش کە راس���تەوخۆو ناڕاس���تەوخۆ پاڵپشتیی داعش دەکەن، بەبێ فەرمانی س���عودییە ئ���ەم کارە ناک���ەن. داعش لەئەگەری سەرکەوتنیشدا، بێ پاڵپشتی دارای���ی س���عودییە ناتوانێ���ت درێ���ژە بەبەڕێوەبردن���ی دەوڵەتەک���ەی ب���دات. چونکە دەوڵەتی داعش دەوڵەتی جەنگ دەبێت، هەمیش���ە پێویس���تی بەدارایی زۆری نەوت���ی س���عودییەو موجاهی���دی تەکفیری س���عودی و واڵتانی تر دەبێت. لەبەرئ���ەوە ئەو بۆچون���ەی کە دەڵێت بەم سعودییە وەحشێکی دروستکردوەو زوانە دەکەوێتە گیانی خۆی، دروس���ت نییە. هاوکات ئەو خوێندنەوەیە دروست نییە کە دەڵێت داع���ش ژێرخانی نەوت دەکاتە ئامانج، لەپێناو بەدەس���تهێنانی داهاتی ناوخۆیی، یەکەم لەبەرئەوەی ئەم داهاتە زۆر کەمترە لەوەی س���وپایەکی وەک داعشی پێبژی، دوەم لەبەرئەوەی لێدانی ژێرخانی نەوت لەعێراق، هەژمونی س���عودییە زیاتر دەکات لەسەر بازرگانی دابینکردنی لەئێستادا لەجیهاندا. نەوت نەوت لەئاس���تێکی نزمدایەو سعودییەش خۆی ئام���ادە دەکات بۆ بەرزکردنەوەی زیاتری نرخی نەوت و رێژەی بەرهەمهێنان. تەنه���ا دو س���اڵ لەمەوبەر س���عودییە، ترس���ی هەبو لەگەڕانەوەی عێراق وەک سەرەکیی هاوردەکارێکی بەرهەمهێنەرو نەوت، بەاڵم س���وپاس بۆ داعش ئێستا

سعودییە ئەو ترسەی لەڕەوینەوەدایە.هەم���ان بۆچون دروس���تە س���ەبارەت بەپاڵپش���تی تورکیا بۆ داعش. دەوڵەتی داعش ک���ە ئێس���تا هاوس���نورە لەگەڵ تورکی���ا، بێ پاڵپش���تی تورکیا ناتوانێت بمێنێتەوە، زۆربەی موجاهیدەکان لەخاکی تورکیاوە دێن بۆ عێراق و سوریا، هەروەها لەناوو پاڵپشتییە دارایی و سەربازییەکان بەناو تورکیادا دەگەن بەداعش. چەندین رۆژنامەنوس باسی کرانەوەی سنورەکانی تورکیا دەکەن بەڕوی داعشدا، بەڕادەیەک ک���راوەن ک���ە چەکداران���ی داع���ش بۆ خواردن���ی کەباب لەس���وریاوە دەچن بۆ تورکی���او دەگەڕێنەوە، وەک ئەوەی لەناو چوارچێ���وەی یەک دەوڵەت���دا هاوتۆچۆ

بکەن. بێگوم���ان حکومەتەکانی تورکیاو لەهاوکاریکردن���ی نکوڵ���ی س���عودییە داعش دەک���ەن. یەکێک ل���ەو نمونانەی دەیهێننەوە س���عودییە کاربەدەس���تانی وەک بەڵگ���ە ب���ۆ دژایەتیکردنی داعش، بریتییە لەبەخش���ینی ی���ەک ملیار دۆالر بەس���وپای لوبنان ب���ۆ بەرەنگاربونەوەی هەڕەش���ەی داعش. بەاڵم لەڕاستیدا ئەم پاڵپش���تییە داراییە گەورەیە، ئاراستەی حزبواڵو ئێران کراوە نەک داعش، چونکە س���اڵی رابوردو کە هەڕەشەی داعش بەم ش���ێوەیەی ئێستا لەس���ەر لوبنان نەبو، س���عودییە بەبەهای س���ێ ملی���ار دۆالر چەکی فەڕەنسی بۆ سوپای لوبنان کڕی. مەبەستی سعودییە لەبەهێزکردنی سوپای لوبنان لەڕێگەی س���وننەکانی لوبنانەوە، بێهێزکردنی حزبواڵی���ە. بەکورتی ئێران و هەژمونی شعیە بۆ س���عودییە بەدرێژایی مێ���ژو، دوژمنێکی گەورەت���ر بون لەهەر

هەڕەشەیەکی تر.کەواتە ئەگەر گومانیش هەبێت لەوەی سعودییە راستەوخۆ داعشی دروستکردوە، ئەوا ئەمڕۆ داعش دەستکەالیەکی لەبارە بەدەس���ت س���عودییەوە، ک���ە دەتوانێت روبەڕوی دەس���تکەالکانی ئێرانی بکاتەوە لەعێ���راق، س���وریاو لوبن���ان. ه���اوکات داعش و کاریگەریی لەسەر کەرتی نەوتی عێ���راق، بااڵدەس���تییەکی بێوێنە دەدات دەکات دەس���تکراوەی بەس���عودییەو لەبەرزکردنەوەی نرخ���ی نەوت. پرۆژەی دەوڵەتێکی س���عودییە- ئاسا لەناوچەکە، لەوانەیە لەمەودای دوردا هەڕەش���ەیەکی گەورە نەبێت لەس���ەر بەرژەوەندییەکانی دابینکردنی زامنکردنی ئەگەر ئەمه ریکا. وزە س���ەرەکیترین بەرژەوەندی ئەمه ریکا بێ���ت ل���ەم ناوچەی���ە، ئەوا س���عودییە بەدرێژایی مێژوی س���ەد س���اڵی رابوردو ئەمه ری���کای بەرژەوەندیی���ەی ئ���ەم پاراس���توە، تەنانەت لەو کاتانەش���دا کە پەیوەندیی���ەکان لەوپ���ەڕی گرژیدا بون. هاوکات بەکورتی ئەگەر داعش سەرکەوت ئ���ەوا دەوڵەتەک���ەی، لەدروس���تکردنی ئەمه ریکا ئەگەر ئیعترافیش���ی پێنەکات، لێدەگەڕێ���ت لێ���دەکات و چاوپۆش���ی قەیرانەکانی ناوچەکە بۆ جارێکیش بێت بێ دەس���توەردانی س���ەربازیی ئەمه ریکا خۆیان یەکای���ی بکەنەوە. ئەمه ریکایەک ک���ە بتوانێت زیاتر لەس���ەدەیەک لەگەڵ سعودییەکی وەهابی نەک تەنها هەڵبکات، بەڵک���و وەک هاوپەیمانێکی س���تراتیژی مامەڵە بکات، سەیر نییە ئەگەر دەوڵەتی داعش ش���ایانی هەرسکردن بێت لەالیەن ئەمه ریکاوە. ئەمه ریکا هیچ س���تراتیژێکی نیی���ە ب���ۆ داع���ش، چاوەڕێی���ە داعش ئەوکاتەو یان س���ەربکەوێت، لەناوبچێت بەپێی دەرهاویش���تەکان سیاسەتی خۆی دادەڕێژێت. ه���اوکات خزمەتی گەورە کە دەوڵەتی داع���ش دەتوانێت بەئەمه ریکاو س���عودییەی بکات، بریتیی���ە لەراگرتنی پەلهاویشتنی ئێران، بگرە گێڕانەوەی بۆ

ئەوبەری ئاوەکانی کەنداوی فارس.کورد ل���ەم نێوان���ەدا دەتوانێت تەنها ش���ەڕی مانەوەی خۆی بکات و هەوڵبدات بەپاڵپش���تیی ئەمه ریکاو ئیسرائیل ببێتە کورد لەناوچەکەدا. تر" "ئیس���رائیلێکی ئەگەر چاالکانە کاربکات بۆ دروستکردنی روداوو گۆڕین���ی دۆخ���ی ئێس���تا، ئەوا ئەمه ری���کا لەگ���ەڵ هەلومەرج���ی نوێدا، بەرژەوەن���دی دەبێت لەپاڵپش���تیکردنی دەوڵەت���ی کوردی. ئەگەر ک���ورد لەمەدا سەرکەوتونەبێت، ئەوا خەونی لەمێژینەی ئیس���امییەکانی کوردس���تان دێتە دی: "ژیان لەس���ایەی دەوڵەت���ی خەالفەتدا". دەکرێ���ت ئەم بابەت���ە لێکدانەوەی زیاتر هەڵبگرێت و پێویست بکات لەبۆنەی تردا

زیاتری لەسەر بگوترێت.ئەوەی ئەم وتارە مەبەستیەتی نیشانی بدات، ئەوەیە کە زۆر روداوی سیاس���ی، ئەگەرچ���ی س���ەرەتا جێگ���ەی رەخنەو بون، نێودەوڵەت���ی بەرەنگاربون���ەوەی بەاڵم دواتر دەوڵەتەکان بەپێی ئاراستەی روداوەکان هەڵوێس���تی خۆیان لەگەڵیدا گونجاندوە. کاتێک شااڵوەکانی کوشتنی ئالس���عود دورگ���ەی عەرەب���ی خەڵتانی خوێن کرد، هەم���و جیهانی ئەوکات دژی وەس���تانەوەو هەڵوێس���تیان وەرگ���رت، ئالس���عود، س���ەرکەوتنی دوای ب���ەاڵم هەمان جیهان دەس���تیکرد بەپێشبڕکێی سیاس���ی و پەیوەن���دی دروس���تکردنی دیپلۆماس���ی لەگەڵ دەوڵەت���ە تازەکەدا. داعش روداوێکی سیاس���ی هاوش���ێوەیە، ئەگ���ەر س���ەربکەوێت، ئ���ەو ئااڵیەی کە خەلیفە ئیبراهیم )ئەبوبەکر ئه لبه غدادی( بەڵێنیداوە لەواش���نتن هەڵیبکات، لەپاڵ ئااڵی ئەمه ریکا هەڵدەکرێت و فەڕشی سور

بۆ خەلیفە رادەخرێت!

داعش هەوڵدان بۆ دوبارەکردنەوەی ئەزمونی سعودییە

سعودییە لەپاڵ هەناردەکردنی

جیهاددا، ئامانجێکی گەورەتری هەیە وەک

دەوڵەتێکی سوننی ترسێکی گەورەی

هەیە لەپەلهاویشتنی ئێران لەناوچەکەدا لەپاش داگیرکردنی

عێراق لەالیەن ئەمه ریکاوە سعودییە

لەهەوڵدابو بۆ سنوردارکردنی ئەم

پەلهاویشتنەی ئێران لەڕێگەی دروستکردنی

دەوڵەتێکی سوننی توندڕەو لەعێراق

کورد لەم نێوانەدا دەتوانێت تەنها شەڕی مانەوەی خۆی بکات و هەوڵبدات بەپاڵپشتیی

ئەمه ریکاو ئیسرائیل ببێتە "ئیسرائیلێکی

تر" لەناوچەکەدا کورد ئەگەر

چاالکانە کاربکات بۆ دروستکردنی روداوو گۆڕینی دۆخی ئێستا ئەوا ئەمه ریکا لەگەڵ

هەلومەرجی نوێدا بەرژەوەندی دەبێت

لەپاڵپشتیکردنی دەوڵەتی کوردی

13 (44٢( سێشه ممه ٢6/٢٠١4/8 birura.awene@gmail.comبیروڕا

بەخۆیانبەخشیوە، لەڕیش و سمێڵ و قژبڕینی تایبەتەوە بیگرە بۆ پۆش���ینی جلوبەرگی تایبەت، هەم باس لەهەندێک کەس���ایەتیی دینیی ناو مێژو دەکەن و هەم بۆ کۆمەڵێک تێکس���تی دین���ی تایب���ەت دەگەڕێنەوەو هەم ش���ەرعیەتێکی دینی تایبەت بەکارو پێش���یانوایە ئەبەخش���ن. کرده وەکانیان هەمو ئەو شتانەش���ی ک���ە ئەنجامیئەدەن بەپێی یاساو بەهاو خواستە شەرعییەکانی ئیسام ئەنجامیئەدەن واتە هەم بەگوێرەی شەرع و دین خۆیان بەکوشت ئەدەن و هەم بەگوێرەی شەرع و دینیش ئەکوژن و وێران دەکەن. بەکورتی ئەم جۆرە هێزە پێیوایە ئەوەی ئەنجامی ئ���ەدات ئەرک و واجبێکی ڕاس���تگۆیانەو گوێگرتنێک���ی دینیی���ە، پێغەمەب���ەرو لەخ���وداو ڕاس���تەقینەیە تێکس���تە دینیی���ە موقەدەس���ەکان. بۆیە لەخوێندنەوەی ئەم جۆرە گروپەدا ناکرێت دین بکرێتە دەرەوەی کردەی تێگەیش���تن لەخۆیان و هاوش���ێوەکانیان. بەاڵم ئەوەی گرنگە ئاگام���ان لێیبێ���ت ئەوەیە ئەوەی ئەم جۆرە هێزانە دەیخەن���ەکار دین نییە بەڕەهایی، دین نیی���ە وەک جەوهەر، دین نییە وەک ش���تێکی نەگ���ۆڕ، بەڵکو دینە وەک گوتار، ئ���ەوەی ئامادەیە ”گوتارێکی دینیی“ە تیایدا کۆمەڵێک وێنەو لێکدانەوەو بیروبۆچون و چەمک و پراکتیک و ڕەمزی دینی کۆدەکرێنەوە، بۆ ئەوەی بتوانن رەوایەتی بەو حیکایەتە گەورەی���ە بدەن کە دونیاو ڕوداوەکانی پێ تەفس���یر دەکەن و شوێن و جێی خۆش���یان لەبەرامبەر ئەو ڕوداوانەو لەن���او دونی���ادا دیاری دەک���ەن. رەگەزە س���ەرەکییەکانی ناو ئەم گوت���ارە دینییە سەلەفییەی ئەمڕۆکە بریتییە لەچەمکەکانی جیهاد بەمانا س���ەربازییەکەی، شەهادەت وەک پراکتیکی سیاس���یی ژم���ارە یەک، کۆکردنەوەی ئەو ئایەت و حەدیسانەی کە باسی شەڕو شۆڕو کوشتن و بڕین دەکەن، پێناسەکردنەوەیەکی نوێی چەمکی کوفرو کافرو دین و بێدینی، پیادەکردنی شەریعەت و دامەزاراندنی دەوڵەتێکی ئیسامی. ئەوەی ئەم گوتارە ئیسامییە لەئیسامی دەوێت ڕوە توندوتیژو جەنگاوەرییەکەی دینە، ئەو ڕوەی���ە کە دەتوانێت بەهۆیەوە خۆی لەناو حیکایەت���ە گەورەک���ەدا وەک بونەوەرێک چ���االک ئامادەبێ���ت، هێزو ش���ەرعیەتی تۆڵەکردنەوەو کوشتن و بەرپاکردنی جەنگی پێببەخشێت. خاڵی سەرەکی لەم گوتارەدا ئەوەیە ئیس���ام دابڕێژێتەوە وەک ئەوەی دینێک بێت بەچەک وەاڵمی کافرو بێدین و ب���ڕوا دینییە جی���اوازەکان بداتەوە. هەمو ئەم ڕوانین و لێکدانەوانە، ئەم سیاس���ەتە ئیس���ام، تەفس���یرکردنەی تایبەت���ەی بیرکردنەوەو گرنگ���ی هێجگار بەش���ێکی ئاکارو پاڵن���ەری کارک���ردن و جواڵنەوەی ئەم هێزەی���ە. ئەم سیاس���ەتە تایبەتەی تەفس���یرکردنە وادەکات هەم���و ش���تێک لەئیس���امدا بۆن���ی ڕۆحانیەتی لێبێت، بۆ نمونە س���ۆفیزم، یان بۆنی فیکرو ئەدەبی لێبێت، بۆ نمونە فەلسەفەو ئەو بەشانەی عیلمی ک���ەالم ک���ە لەگ���ەڵ عەقاڵنیەتدا تەبایە، یان بۆنی یەکترقبوڵکردن و ڕێگرتن لەتوندڕەویی دینی لێبێت، وەک نائیسام و

دژەئیسام و کوفر وێنا بکات.وەک زۆرێک لەش���ارەزایان دەڵێن هێزی گروپگەلێک���ی وەک داع���ش و ئەلقاعی���دە ل���ەوەدا نیی���ە ک���ە خاوەنی دیس���پلینی ڕێکخراوەی���ی پۆاڵیی���ن و ئۆرگانی گەورەو حزبیی پتەوی بێوێنەن، نا، بەپێچەوانەوە، هێزی ئەم ج���ۆرە گروپان���ە لەوەدایە کە هێما ب���ۆ کۆمەڵێک تێگەیش���تنی تایبەت دەک���ەن. ئەم���ان ئەوەن���ده ی فیک���رەن، کۆمەڵێ���ک فیکرەی س���ادەو پەڕگیرو بێ قواڵی���ی، ئەوەندە ڕێکخراوو حزب و ئۆرگان نین. ڕاس���تە ئەمانە هەندێک چوارچێوەی ڕێکخراوەییان هەیە، س���ەرچاوەی داراییان مەش���قکردنی کامپی هەندێکجار هەی���ە، س���ەربازییان هەیە، مان���ەوەی ئەم جۆرە گروپە لەدوای تێکش���کاندن و وێرانکردنیان لەڕوی سەربازیی و ئەمنییەوە پابەستی ئەو ڕاستییە کە ئەم جۆرە گروپانە ئەوەندەی فیکرەن، ئایدیالن، لێکدانەوەیەکی تایبەتی ئیس���امن، هاوارێکن ب���ۆ مۆبیلیزەکردن، کۆمەڵێ���ک باوەڕی کەم و س���ادەی دینین ک���ە ب���اس لەدامەزراندن���ی یۆتۆپیایەکی ئیس���امی دەکەن، پێ لەسەر پیادەکردنی شەریعەت دادەگرن، لەسەر دژایەتیکردن و بێئیرادەک���ردن و دیس���پلینکردنی ئافرەت کاردەک���ەن، لەهەموش���ی گرنگت���ر پ���ێ لەس���ەر جیهاد دژ بەکەسانی ناموسڵمان و موس���ڵمانانی ناڕاس���تی وەکو شیعە، کە بەزەندی���ق ناوی���ان دەب���ەن، دادەگ���رن، ئەوەندە هێزی ڕێکخراوو دیسپلینکراو نین. ئەمە جگ���ە لەپێداگرتن لەس���ەر فیکرەی ئومەو لەپێناوی ش���ەهیدبون شەهادەت و ئیس���امدا وەک هێم���او رەم���زو دەاللەت لەئیمانێک���ی دینی���ی ق���وڵ. ب���ەاڵم ئەو کەسانە کێن کە دەکەونە دوای ئەم جۆرە بزوتنەوانە؟ بەش���ی دوهەمی ئەم نوسینە

له م ژماره یه دا ئاراس فه تاح به هۆی سه رقاڵییه وه نه یتوانی گۆشه ی )له نزیکه وه( بنوسێت، داوای لێبوردن له خوێنه ران ده که ین تەرخانە بۆ وەاڵمدانەوەی ئەم پرسیارە.

١-٢

سەرەتاچۆن س���ەیری داع���ش بكەی���ن؟ بەچ تێبگەی���ن لەبزوتنەوەی���ەک ش���ێوەیەک ک���ە پەنجەیەکی لەحەڵ���ەب و پەنجەیەکی لەموسڵ و پەنجەیەکی لەشیشان و یەکێکی لەئەمه ریکاو ئەویت���ری لەلەن���دەن و تری فەرەنس���ەیە.ئەم بەلجی���کاو ئەڵمانی���او بناس���ین و چۆن فرەدەموچاوە جانەوەرە شیبکەینەوە؟ ئەم خەڵکە جیاوازانە کێن و چ جۆرە تاکەکەسێکن؟ چین ئەو شتانەی بەیەکەوە کۆیاندەکاتەوەو وایلێکردون هەر دەربکەون؟ دونیادا لەش���وێنێکی ڕۆژەی ئەم هێزە چ وێنەیەکی بۆ خۆی و بۆ دین و

بۆ دونیا هەیە؟ لەئەدەبیات���ی تی���وری ن���او زانس���تە کۆمەاڵیەتی���ی و سیاس���ییەکاندا هێزگەلی وەک داعش وهاوش���ێوەکانی لەژێ���ر ناوی ”س���ەلەفیزمی چەکدار“ یان ”سەلەفیزمی لەکۆتایی کۆکراونەت���ەوە. جیهادی“ی���دا س���ااڵنی هەفتاوە تا ئێس���تا بەس���ەدان کتێ���ب و بەه���ەزاران وتاری زانس���تییانە لەس���ەر س���ەلەفیزمی جیهادیی نوسراوە. ئەم نوس���ینە گەڕاندنەوەی���ە بۆ هەندێک لەتێزە س���ەرەکییەکانی ناو ئەو ئەدەبیاتە گەورەی���ە. بەاڵم بەر لەباس���کردنی بڕێک لەو تێزانە با س���ەرەتا مانای چەمکەکان بەوردی دەستنیشان بکەین و بزانین باسی

چی و کام دیاردە دەکەین.

سەلەفیەت چییە؟وەک زۆرێ���ک لەدیاردەکان���ی تری ناو س���ەلەفیه تیش کۆمەاڵیەتی���ی دونی���ای دیاردەیەک���ی ئاڵۆزو فرەش���ێوەیە، بەاڵم دەکرێت سەلەفیزم وەک ئایدیۆلۆژیا مامەڵە ئیس���ام پێیوایە ئایدیۆلۆژیایەک بکەین، وەک دی���ن لەم���ڕۆدا گۆڕانکاریی زۆر، کە ئ���ەوان پێیدەڵێن ”بیدعە“، وێرانیکردوەو دوریخس���تۆتەوە لەو ”ئیس���امە پاکژە“ی لەس���ەرەتای ئیس���امدا ئامادە بوە. بۆیە ئیس���امە ”ڕەسەن“ە ئەو بونیادنانەوەی لەڕێگای گەڕاندنەوە بۆ ئیسامی سەرەتایی، بۆ سەلەفی ساڵح، بەئەرکی ڕاستەقینەی خۆی���ان ئەزانن. بەمانایەکی دیکە پرۆژەی سەلەفیەت پرۆژەی ”بەئیسامیکردنەوە“ی کۆمەڵگایە بەو تێگەیش���تنەوەی کە ئەوان

بۆ ئیسامیان هەیە.بەاڵم ب���ۆ ئەنجامدانی ئەم س���تراتیژە پێیوایە توندوتیژییەو هەیانە جیهادی���ی و لەڕێ���گای پەناب���ردن ب���ۆ توندوتیژییەوە دەکرێت ئ���ەم مەس���ەلەیە ئەنجامبدرێت و ئەوەیە سەرجەمی سیستەم ئامانجیشیان سیاسیی و کۆمەاڵیەتییەکان بگۆڕن، هەیانە هەمو بەشدارییەکی سیاسیی بەکوفرو الدان لەدین دەزانێت و دەرهێنانی دین لەدەستی سیاسەت بەڕێگای ڕاس���تەقینە دەزانێت، بەاڵم هەشیانە هەمو ڕەخنەگرتن و ناڕەزایی لەدەس���ەاڵت و یاخیبونێ���ک دەربڕی���ن و دەسەاڵتداران، کە ئەوان بە ”وەلی ئەمر“

ناوی دەبەن، وەک الدان لەدین دەبینن.لەدەرەوەی ئەم جیاوازییانەدا سەلەفیەت شێوازێکی تایبەتی دیندارییە کە گوتارێکی تایبەت���ی دەربارەی دین و خوداناس���یی و هەیە."گەڕاندن���ەوە یاس���ا ئەخ���اق و ب���ۆ س���ەلەفی س���اڵح“، بۆ ”تێکس���تە بنەڕەتییەکانی ئیس���ام“ ک���ە الی ئەمانە ”قورئ���ان“و ”گوتراوەکان���ی پێغەمبەر“ەو ڕێکخس���تنی ژیان بەپێی خواس���تی ئەو تێکستەو الس���اییکردنەوەی ئەو سەلەفانە خاڵ���ی بنەڕەتی ناو ئەم گوتارە دینییەیە. ئەمە جگە لەگەڕانەوە بۆ هەندێک تقوس و س���روتی دینیی، ش���ێوازی هەڵسوکەوت و ج���ۆرە ئەخاقێک کە دەدرێت���ە پاڵ ئەو سەلەفە ساڵحە، کە زۆرجار نەوەی یەکەمی یاوەرانی پێغەمبەرن. سەلەفیەت بەشێکە لەئیس���امی سوننیی، س���ەلەفیی شیعی بونی نییە، ئەمەش گوایە ئیسامێکە دور لەهەم���و جۆرە تازەکردنەوەیەک کە ئەوان

بە ”بیدعە“ ناوی دەبەن.

سەلەفیەتی جاران و سەلەفیەتی ئێستامێژوی دروس���تبونی س���ەلەفیەت وەک کۆتای���ی ب���ۆ دەگەڕێت���ەوە بزوتن���ەوە س���ەدەی نۆزدەهەم الی کەسانێکی وەک جەمالەدینی ئەفگانی���ی و محه مەد عەبدە، بەاڵم بێگومان س���ەلەفیەتی ئەم دو کەسە تەواو نۆزدەهەمدا لەکۆتاییەکانی سەدەی جیاوازە لەسەلەفیەتی ئەمڕۆ. سەلەفیەتی ئێس���تا نەک تەنها دیندارییەکی داخراوترو کۆنەپارێزترو شکڵیترە، بەڵکو سەرچاوەی ئیلهام و بەشێکی زۆری توانا مادییەکانیشی وەهابیزمی سعودیی دێت و لەس���عودیەوە ژێرخانە دینیی و فیکرییەکەی دەستنیشان محەمەد ئەفگانی و س���ەلەفیەتی دەکات.

عەب���دە لەدیالۆگێکی ک���راوەدا بو لەگەڵ مۆدێرنەداو جیاوازەکانی پێدراوە زانست و ئاکارێکی ڕۆشنبیرییانەی هەبو، الی ئەوان دین ئەلتەرناتیڤی زانس���ت و پێش���کەوتن و گەش���ەکردن و عەقاڵنیەت نەبو، لەکاتێکدا س���ەلەفیەتی ئێس���تا، هی���چ یەکێک لەو ئاکارانەی تێدا نیی���ەو گەڕانەوەیەکی زۆر داخراوو دۆگماییانەیە بۆ چەند تێکستێكی ک���ەم و بۆ کۆمەڵێ���ک عوله م���ای کەالمی حەنبەلیی و کردنی ئەمانەش بەئەلتەرناتیڤی هەمو پێدراوە گرنگەکانی دونیای مۆدێرن. ئ���اکاری س���ەرەکیی ئ���ەم گەڕاندنەوەیە ب���ێ قواڵیی خوێندنەوەیەک���ی حەرفیی و تێکس���تە دینییەکان و الساییکردنەوەیەکی ش���ێوەژیان و هەڵس���وکەوت و ت���ەواوی بیرکردنەوەی ئەوانەیە کە ناوی س���ەلەفی س���اڵحی لێدەنێن.کۆمەڵناس���ی ئینگلیزی جی���ل کەپێڵ کە لەس���ەرەتای س���ااڵنی دیاردەی بەلێکۆڵینەوەی دەست هەشتادا س���ەلەفیەت دەکات، هەمو دیاردەکە وەک ناتوندوتیژ ناسیاسیی و دینی دیاردەیەکی لەناوەڕاستی نەوەدەکاندا دەبینێت، بەاڵم هەست بەگۆڕانی سەلەفیزم بۆ دیاردەیەکی جیهادی���ی گلۆباڵ���ی دەکات و بەیەکێ���ک

لەدیاردە ترسناکەکانی ناودەبات.

سەلەفیزمی جیهادییجیهادی���ی س���ەلەفیەتی ڕەگەکان���ی چەکدار دەگەڕێتەوە بۆ گروپگەلێکی وەک ”ئەلتەکفی���ر وەئەلهیج���رە“و ”ئەلجەماعە ئەلئیس���امییە“ی میس���ر کە لەس���ااڵنی ١٩٧٠دا لەمیس���ردا دروس���تدەبن، لەن���او ئ���ەم گروپانەو ل���ەدەرەوەی ئەوانیش���دا گروپێک���ی دیک���ە دروس���ت دەبێ���ت کە ئەلجەماعە ئەوەی داخراوترن. ڕادیکاڵترو گەنجێکی دروس���تدەکات ئەلئیس���امییە سەروی بیست ساڵی مسیرییە کە خوێندن و فێربون���ی لەواڵتی س���عودیە تەواوکردوەو لەژێ���ر کاریگەریی وەهابیزمی س���عودییدا بزوتنەوەی س���ەلەفیی مس���یریی دروست دەکات. ئەم جۆرە س���ەلەفیەتە سەرچاوە فیکرییەکانی خۆیان دەبه نەوە س���ەر ئیبن ته یمیەو ئیبن قەیوم و محەمەدی کوڕی ئیبن هاوچەرخیش���دا لەدونیای عەبدولوەهاب. ڕادیکاڵەکانی لەبۆچون���ە ب���ۆ هەندێ���ک س���ەید قوتب دەگەڕێن���ەوە. تەکفیکردنی توندوتیژی���ی بەکارهێنان���ی کۆمەڵ���گاو وەک ئام���رازی س���ەرەکیی پیادەکردن���ی گۆڕانکاری���ی سیاس���یی و ئایدیۆلۆژیی ئەو خاڵەی���ە کە ئ���ەم س���ەلەفییە چەکدارانە تر ئیسامییەکانی بزوتنەوە لەسەرجەمی جیادەکاتەوە. یەکێک لەپێگە ئایدیۆلۆژییە جیهادیزم س���ەلەفیەتی س���ەرەکییەکانی ئیخوانی لەبزوتنەوەی خۆجیاکردنەوەی���ە هێڵە ب���ەو ڕازینەبونیان���ە موس���لیمین و سیاس���ییەی ئیخوانەکان پیادەی دەکەن. دوژمنی ڕاستەوخۆی ئەم گروپە سەلەفییە جیهادییان���ە، لەناوخ���ۆدا حکومەتەکانە،

بەاڵم دواتر گەش���ە دەکات بۆ پەالماردانی هەمو کۆمەڵگاو ئینج���ا دوای ئەوە هەمو دونی���ا. لەمەش���دا بەش���ی ه���ەرە زۆری کاری گروپە س���ەلەفییە جیهادییەکان دژ بەموس���ڵمانەکانی ترە، شارەزایانی بواری خۆیان ئەوەی خۆتەقاندن���ەوە، تاکتیکی پێیدەڵێ���ن عەمەلیات���ی ئیستیش���هادیی، لەوەمان ئاگاداردەکەنەوە کە بەشی هەرە دژی خۆتەقاندن���ەوەکان ک���ردەی زۆری موسڵمانانی تر بون، تەنانەت دژ بەهەمو ئەوانەش کە چەکدار نی���ن، وەک منداڵ و ژن و پیرو پەککەوتە. الی ئەم س���ەلەفییە جیهادییان���ە هەمو ئەوان���ەی وەک ئەوان نی���ن، یان کافرن، ی���ان دینیان دۆڕاندوە، یاخ���ود ناپاک و خائینن و دەس���تیان لەناو دەستی شەیتاندایە. ئەم جۆرە بزوتنەوانە بەرامبەر ترسناک ئایدیۆلۆژیی ڕوانینێکی بەدین گەش���ەپێئەدەن و وەک شارەزایەکی بواری ئەم بزوتنەوانە دەڵێت ”ئەو س���ێ ناشێ و یاساغکردنە سەرەکییەی لەئیسامدا هەیە، بەتەواوی پشتگوێ دەخەن: ناشێی کوش���تن، ناش���ێی خۆکوش���تن و ناشێی کوش���تنی کەس���انی مەدەنیی“.ئەم���ەش کەلەپورێک���ی دروس���تکردنی لەڕێ���گای فیکریی و تیورییەوە کە هەر س���ێ ناشێکە پێچەوانە دەکاتەوەو لەناشێوە دەیناگۆڕێت جینالۆجیای واجب.نیش���اندانی بەئەرک و دروس���تبونی ئەو ش���ێوازە لەبیرکردنەوە، گەرچی کارێکی گرنگ���ە، بەاڵم دەکەوێتە

دەرەوەی مەبەستەکانی ئەم نوسینەوە.

سەلەفیزمی جیهادیی وەک دیاردەیەکی گلۆباڵ

خاڵێک گرنگە لێ���رەدا جەغتی لێبکەین ئەو ڕاستییەیە کە س���ەلەفیەتی جیهادیی هەر لەسەرەتاوە ڕەهەندێکی نێونەتەوەیی تران���س ناس���یۆنالی گرنگ���ی هەبوە، چ لەو ش���ەڕانەدا ک���ە لەئەفگانس���تاندا دژ بەسۆڤیەت بەرپاکران، چ لەوانەدا کە دواتر بەرامبەر بەئەمه ریکا خۆی ئەنجامدران، تا بەوان���ەش دەگات ک���ە دژ بەدەوڵەتەکانی دوای عێراق���ی پاکس���تان و وەک ت���ری کەوتنی س���ەدام و سوریای بەشار ئەسەد، لەئێستاشداو ئەنجامئەدرێن. ئەنجامدران و الی هێزێک���ی وەک داعش ئ���ەم ڕەهەندە تران���س ناس���یۆنالییە زۆر گرنگت���ر بوەو لەهەمو کاتیش زیاتر بەرچاوترە. جیهادی بەگلۆباڵ بو ئەمڕۆکە دیاردەیەکی بەهێزەو لەوانەیە داعش خۆش���ی لەهەمو بزوتنەوە س���ەلەفییە جیهادییەکانی ت���ر گلۆباڵترو توندڕەوت���ر بێت.لەڕاس���تیدا بەهێزی ئەم ڕەهەن���دە جیهانیی و ترانس ناس���یۆنالییە یەکێکە لەو خااڵنەی کە دەش���ێت داعش تەنان���ەت لەهێزێک���ی وەک ئەلقاعیدەش جیابکاتەوە. بەشێکی گرنگی بەشداربوانی ئ���ەم بزوتن���ەوە س���ەلەفییە جیهادیی���ە مندااڵنی نەوەی دوهەم و نەوەی س���ێهەمی ئەو کۆچبەرانەن ک���ە لەواڵتانی خۆرئاوادا لەدایکبون و ل���ەو واڵتان���ەدا چونەتە بەر خوێندن و لەوواڵتانەشدا گەورە بون، یانی ئەمانە منداڵی کۆمەڵ���گا ئەوروپییەکانن و تەنانەت ئیس���امی، واڵتێکی زۆربەشیان رەنگە واڵتی باوک و دایکی خۆشیان، تەنها لەوێنەدا بینیبێت. هەندێکی تر لەئەندامانی ئ���ەم گروپ���ە جیهادیی���ە جیهانییانە ئەو کە گەنجانەن ئەمه ریکیی���ە ئەوروپی���ی و وازیان لەدین یان بێدینیی خۆیان هێناوەو بون بەئیس���ام. گروپی س���ێهەمیش ئەو کەس���انەن ک���ە ڕاس���تەوخۆ له خۆرئاوادا لەدایک یان گ���ەورە نەبون، بەڵکو یان بۆ ئیش یان بۆ خوێندن یان وەک پەناهەندە چونەتە واڵتێک لەواڵتەکانی خۆرئاوا. دواتر دەگەڕێمەوە س���ەر گرنگیی ئەم ڕەهەندە لەنەخش���ناندنی گلۆباڵیی���ە جیهانی���ی و

جیهانبینی هێزێکی وەک داعشدا.حیکایەتی گەورەی چەوساندنەوە

هیچ بزوتنەوەیەکی س���ەلەفی جیهادیی بونی نییە بەبێ بونی ”حیکایەتێکی گەورە“ کە ڕۆڵی ئ���ەو چوارچێوە س���ەرەکیییەو ئ���ەو جیهانبینییە دەبینێ���ت، کە بنەمای تەفسیرکردنی هەمو ڕوداوە سیاسییەکانی دونیا پێکدەهێنێت، کە ئەرکی جیهادییەکان دەستنیش���اندەکات و تاکەک���ەس وەک شۆڕش���گێڕانەش ئەخاقیی و ڕەهەندێکی ئەو دەبەخشێت. بەهەڵس���وکەوتەکانیان حیکایەت���ە گەورەیەش، وەک نوس���ەرێک دەڵێ���ت، بریتیی���ە لە”حیکایەتیی ئازارو پ���ەژارەی بێوێن���ەی ئومەی ئیس���امیی لەدونی���ای ئەمڕۆدا“.ئازارێ���ک کە بەپلەی یەک���ەم خۆرئ���اوا لێیبەرپرس���یارە ئینجا "ئیس���امی“یانەی دەوڵەتە ئەو حاک���م و لەسێبەری سیاس���ەتەکانی خۆرئاوادا کە کاردەکەن، ئینجا هەمو ئەو موسڵمانانەی کە وەک ئەو گروپە جیهادییە بیرناکەنەوە. ل���ەم حیکایەتەدا ئومەیەک���ی دینی هەیە

گوای���ە ب���ەردەوام ئازارئەدرێ���ت و ئیهانە دەکرێت و کەرامەتی دەشکێنرێت. چەمکی ”ئومە“ لەخەیاڵی سیاسیی ئەم گروپانەدا چەمکێک���ی س���نێتراڵەو وێناکردنی وەک یەکەیەکی بان س���نوریی و بان کولتوریی و ب���ان نەتەوەیی ئەو پاڵنەرەیە کە کەس���ە جیاوازەکان���ی بەش���ە جیاوازەکان���ی دونی���ا بەیەک���ەوە کۆدەکات���ەوە. ئەوەی ئەم پێکهاتی ن���اوەرۆک و دەستنیش���انی ئومەیە دەکات کولتورو ش���وێن و نەتەوەو گروپ���ی ئەتنیی نییە، بەڵکو ئینتیمایەکی دینیی جیهانییە.ئەوەی ش���وێنی سەرنجە وێن���ەی ئەم ئومەی���ە الی گروپێکی وەک داع���ش وێنەیەکی تایبەتی پڕ کێش���ەیە. ئ���ەو ئومەی���ەی داع���ش وێناو نمایش���ی دەکات، نەک تەنه���ا ئومەیەکی داخراوە، بەڵکو گروپێکی بچوکە ش���وێنی بەش���ی ه���ەرە زۆری موس���ڵمانانی دونی���ای تێدا نابێتەوە، لەوانەش موس���ڵمانە شیعەکان، ش���اعیران و فەیلەسوفان و س���وفییەکان، نوسەرانی ئیس���ام، هەمو ئەو موسڵمان و دیندارە عەلمانی���ی و دونیاییانەی کە دین وەک بەشێک لەپەیوەندیی ناوەکیی خۆیان بەخوداوە دەبینن. ئەم ئومەیە کە هێزێکی وەک داع���ش وێن���ای دەکات، ئومەیەکە ی���ەک ڕوانین���ی بۆ دی���ن هەی���ە ئەویش ڕوانینی داعش خۆیەت���ی، یەک ئەخاقی دین���ی تێدای���ە ئەویش ئەخاق���ی دینی داعش���ە. ئومە الی ئەم جۆرە هێزانە ئەو کەس���انەیە کە وەک خۆیان دژ بەبەشێکی گ���ەورەی دونی���ای ئەم���ڕۆ لەجەنگدان و بەش���ی هەرە زۆری مرۆڤەکانی سەر زەوی بەکافرو شایس���تەی کوش���تن و سەربڕین دەزان���ن. بێگومان فیکرەی ئومە ش���تێک نییە س���ەلەفییەکان دایانهێنابێت، بەڵکو لەبنەڕەتدا جەس���تەیەکی دینییەو ئیسام وەک دین لەس���ەرەتای س���ەرەتاکانییەوە باوەڕی پێیەتی. بەاڵم ئومە لەتێگەیشتنە ئیسامییە سەرەتاییەکەدا لەشێکی ڕەمزییە ک���ە موس���ڵمانانی هەمو ش���وێنێک لەناو خۆیدا کۆدەکاتەوە، ئەم لەش���ە ڕوبەرێکی هاوبەشە لەنێوان موسڵمانەکانداو لەهەمو ئەو جیاوازییانەش گەورەترە کە دەش���ێت موس���ڵمانێک لەویتر دوربخات���ەوە. وەک دەبینین ئەم ڕوانینە بۆ ئومە تەواو جیاوازە لەڕوانینی گروپە سەلەفییەکان بەگشتیی و س���ەلەفییە چەکدارەکان بەتایبەتی. ئومە لەتێگەیش���تنە س���ەرەتاییەکەدا شوێنێکە بەیەکەوە، جیاوازییەکان کۆکردنەوەی بۆ کوش���تن و بۆ ش���وێنێکە لەدوهەمیان���دا سەربڕینی جیاوازیی، لەیەکەمدا ئامرازێکە بۆ لێکنزیکبونەوە، لەدوهەمدا ئامرازێکە بۆ

بەرپاکردنی جەنگ.

بەرگریی نەک هێرشدروس���تکردنی وێنەی موسڵمان و وێنەی ئیسام وەک قوربانیی، وەک غەدرلێکراوێکی گلۆباڵیی، وەک بونەوەرێک هێزە گەورەکانی دونی���ا دژایەتی دەکەن و پەالماری ئەدەن، مەس���ەلەیەکی زۆر س���ەرەکییە لەخەیاڵی سیاس���یی ئەم گروپە جیهادییانەدا. وەک چ���ۆن لەمارکس���یزمدا کاپیتالیزم لەهەمو ش���وێنێکی دونیادا ئامادەیەو لەناو هەمو بس���تێکی ئەو دونیایەش���دا ملمانێیەکی بۆرژوازیی���ەت و لەنێ���وان گەردونی���ی پرۆلیتاریادا ئامادەیە، بەهەمانش���ێوە الی سەلەفییە چەکدارەکانیش هەمان ملمانێی گەردونیی لەهەمو کون و قوژبنێکی دونیادا ئامادەی���ە، بەاڵم لەباتی ئ���ەوەی لەنێوان چینەکاندا ئامادەبێت، لەنێوان ئیس���ام و لەهەمو ئامادەی���ە. ئیس���امدا دەرەوەی ڕویەک���ەوە جەنگ���ی دژ بەئیس���ام لەم فانتازیا سیاسییەدا جەنگێکی گەردونییە. ملمانێیەکی گەردونیی���ەش ملمانێ ئەم ڕاستکردنەوەی بۆ هەوڵدان نایەکس���انە، ئەم نایەکس���انییە ئەو چوارچێوەیەیە کە ئ���ەم ج���ۆرە گروپانە بەهۆیەوە س���ەیری کێشەو مەس���ەلە س���ەرەکییەکانی دونیا

دەکەن و هەڵوێستی بەرامبەر وەردەگرن.ل���ەزۆر ڕوەوە لۆژیکی جوڵەی ئەم هێزە داعشییانە ئەوە نییە کە بڵێت من دێم بۆ ئەوەی شوناسەکانی تر لەناوببەم و ئەمەی خۆمی بەس���ەردا بس���ەپێنم، ی���ان بڵێت پێویستە شوناس���ی من تەنها شوناسێکی ن���او دونیا بێت، بەپێچەوانەوە ئەوەی ئەم هێزە جیهادیی���ە گلۆباڵییانە دەجوڵێنێت، هەس���تکردنە بەوەی ئەو شوناس���ەی کە هەیان���ە، ئ���ەو ئومەیەی ک���ە تەماهییان الیەک���ەوە لەهەم���و ک���ردوە، لەگەڵ���دا ئاراس���تەیەکەوە لەهەمو پەالمارئەدرێت و لەژێر فشارو پاڵەپەس���تۆو پان و کردەی لەناوبردندایە. بەمانایەکی دیکە لۆژیکی ئەم هێزە سەلەفییە جیهادییانە، بەشێوەیەکی گشتیی، لۆژیکی هێرشکردن نییە، بەڵکو لۆژیک���ی بەرگرییە، دامەزراندنی ش���تێکی

کۆنکری���ت و قابیل���ی ژیان نیی���ە، بەڵکو تۆڵەکردنەوەیە، سیاسەتکردن نییە بەڵکو کردە یان ئەکشنێکی ڕوتە. ئەوەی ئەوان لەشوناس���ێک و بەرگریکردنە دەجوڵێنێت تۆڵەکردنەوەی���ە ب���ۆ شوناس���ێک، ک���ە لەجیهانبین���ی ئەواندا لەب���ەردەم هێرش و بێگومان بەاڵم بەردەوامدایە. پەالماردانی لەکوێدا بتوانن و بۆیانبکرێت ئەو شوناسەی کە وێنای دەکەن لەڕێ���گای توندوتیژیی و فشارو کوش���تن و بڕینەوە بەسەر هەمواندا

دەسەپێنن.ئ���ەم هێ���زە جیهادییان���ە، لەهەمو ئەو س���اتانەدا کە باس لەسەپاندنی شوناسی خۆیان بەس���ەر دونیادا دەک���ەن، دەبنە مایەی پێکەنین و ئ���ەوەی دەیڵێن دەبێتە کۆمیدیایەک���ی بێل���ەزەت. نمون���ەی ئەم ج���ۆرە کۆمیدی���ا گەوجان���ەش ل���ەوەدا دەردەکەوێ���ت کاتێک داع���ش باس لەوە دەکات کە ئااڵکەیان لەسەر کۆشکی سپی هەڵدەکەن و ئەمه ریکا دەگرن و شوناس���ی خۆیانی بەس���ەردا دەس���ەپێنن. بەکورتی ئەم هێزانە پەالمارێکی گلۆباڵیی بۆ س���ەر ئیس���ام دەبینن و دەیانەوێت بەش���داربن لەبەگژاچونەوەی ئەم پەالمارە گلۆباڵییەدا. وەک دو شارەزای بواری لێکۆڵینەوەی گروپە باشترین دەنوسن چەکدارەکان سەلەفییە ش���تێک یارمەتیمان بدات بۆ تێگەیشتنی هێزە سەلەفییە چەکدارەکان ئەوەیە وەک ”کردەیەکی دیفاعیی بیبینین بۆ پاراستنی پەالمارو دەستدرێژکردن و بەرابەر ئیسام تەجاوزکردنی دونی���ای دەرەکی بەرامبەر

بەئیسام".

پەژارە وەک بەهانەالی ئ���ەم هێزە س���ەلەفییە جیهادییانە ئازارو پەژارەی ئیس���ام تا ئەو ش���وێنە مانای هەیەو تا ئەو شوێنە بەکەڵک دێت، ک���ە ببن بەبەهانەیەک بۆ ئەوان بۆ ئەوەی جیهادی چەکداریی بکەن، بچنە جەنگەوە، لەڕێ���گای توندوتیژیی���ەوە بەگ���ژ دونیادا بچنەوە، بکوژن و ببڕن، ببن بەس���ەردێڕی هەواڵەکان و دونیا لێیانبترسێت. ترساندنی دونیا بەشێکی گرنگی ئاکارو بیرکردنەوەی پەیوەندی مەسەلەکەشیان هێزانەیە. ئەم پەژارەکان���ی ئ���ازارو بەکەمکردن���ەوەی ئیسام و موس���ڵمانەکانەوە نییە، بێگومان ئەگەر ڕاس���تبێت ش���تێک هەبێ���ت ناوی پ���ەژارەو ئازاری ئیس���ام بێ���ت، چونکە ئەوەی ئ���ەوان ئەنجامی ئ���ەدەن چەندان ج���ار ئ���ەو ئ���ازارو پەژارەی���ە بەهێزترو گەورەت���رو فراوانت���ر دەکات. ئ���ەوەی بۆ ئەم گروپ���ە جیهادییانە گرنگ���ە گۆڕینی ئەم ئازارو پەژارە دروس���تکراوو وێناکراوە نییە لەواقیعی ژیانی کۆمەڵگاکاندا، بەڵکو گۆڕین���ی ئەم پەژارەیەی���ە بەئامرازێک بۆ بەخشینی شەرعیەت بەبونی خۆیان وەک هێزێک���ی جیهادیی گلۆباڵی���ی، بۆ جەنگ

لەگەڵ هەموان و دژ بەهەموان.لەئوس���امە بنادن���ەوە ب���ۆ ئەیم���ەن لەزەرقاویی���ەوەو ئەلزەواهیری���ی، ئەلبەغدادی، هەمویان باوەڕیان بەوەیە کە

ئیس���ام لەبەردەم هێرشێکی ئەمه ریکیی، س���ەلیبیی، خۆرئاوایی، زایۆنیس���تیدایە، پێش���یانوایە جیهادی سەربازیی توندوتیژ تاقە کاردانەوەو وەاڵمێکی رەوای شەرعی و دینیی و سیاس���یی و ئەخاقییە بەڕوی ئەم هێرش���ەدا. ئ���ەم بۆچونانە مان���ای ئەوە نییە کە دروس���تبونی ئەم جۆرە گروپانە تەنه���ا کاردانەوەیە بەڕوی خۆرئاوادا، یان کاردانەوەیە بەڕوی سیاس���ەتی دەرەوەی زۆرێک لەواڵتە خۆرئاواییەکاندا. ئەم جۆرە لێکدانەوەی���ە تەنها دیوێکی تێگەیش���تنە ل���ەم گروپ���ە س���ەلەفییە جیهادییانە، بۆ ئەوەی ل���ەم گروپانە تێبگەین پێویس���تە کورتیاننەکەین���ەوە بۆ کاردانەوە بەرامبەر بەخۆرئاوا، بەتایبەتی بەرامبەر بەسیاسەتی لەدونیای ئیس���امدا. مەسەلەکە خۆرئاوا تەنه���ا پەیوەس���ت نیی���ە بەکاردانەوەوە بەرامب���ەر بەخۆرئاوا، بەڵکو پەیوەس���تە ئایدیۆلۆژیی ڕوانینێک���ی بەدروس���تبونی تایبەتەوە کە دونیا بۆ دو بلۆکی گەورەی دژبەی���ەک دابەش دەکات و لەنێوان ئەو دو بلۆکەش���دا جەنگێکی گ���ەورەو بەزۆر مانا ئەبەدی ده بینێت. پەیوەستە بەئامادەگیی تۆڕێک بۆچون و وێنەو زمان و بەرخوردەوە ک���ە جەنگک���ردن لەگەڵ دونی���ادا بەتاکە ڕێ���گای گۆڕینی ئ���ەو دونیای���ە دەزانن. لەم ئایدیۆلۆژیا س���ەلەفییە شۆڕشگێڕەدا خۆرئ���اواو ئیس���ام، یاخ���ود خۆرئ���اواو خۆره���ەاڵت، وەک دو یەکەی هاوش���ێوە، ب���ەاڵم لەیەکدابڕاوو دژبەی���ەک و نەگونجاو تا ئاس���تی دوژمنایەتیکردنێکی بەردەوام، نمایش دەکرێت. لێرەدا جەوهەری خۆرئاوا لەجەوهەری خۆرهەاڵت جیاوازەو ئیسام و سیستمە سیاسییەکانی خۆرئاوا بەیەکەوە کۆنابنەوە. درس���تبونی ئەم ئایدیۆلۆژیایە رەوتێکی مێژویی تایبەتی لەپشتەوەیە کە کۆڵۆنیالیزم و بزوتنەوەی دژە-کۆڵۆنیاڵیزم و درستبونی دەوڵەتی دەسەاڵتگەریی پۆست کۆڵۆنیالیزم و باڵوبونەوەی ناس���یۆنالیزمی س���ەرلەنوێ کولتوریی و دینیی و ئەتنیی و دینی���ی تائیفیەت���ی بەهێزبون���ەوەی لەپشتەوەیە، ئەمە جگە لەئامادەگی بڕێکی زۆری ئەو ئایدیۆلۆژیا ڕاستڕەوو چەپڕەوانەی کە گاڵتەکردن بەدیموکراسیەت و پلورالیزمی سیاس���یی و مافەکانی م���رۆڤ و لیبرالیزم ئاراستەیان دەکات و هەمویان وەک بەشێک لەئایدیۆلۆژیای بۆرژوازیی س���اختەو وەک

بەرگریی لەکاپیتالیزم نیشان ئەدات.

دین���ی و س���ەلەفیەتی ڕادیکالیزم���ی ڕادیکالیزمی چەپگەرایی شۆڕشگێڕ زۆر شتی هاوبەشاین هەیە و زیاد لەخاڵێک بەیەکەوە کۆیاندەکاتەوە. هاوکات ئەم جۆرە گروپە جیهادییان���ە دیدێکیان بۆ سیاس���ەتکردن گەشەپێداوە کە یەکسانیکردوە بەجەنگێکی بێکۆتای���ی لەنێوان ئیم���ان و کوفرو باش و خراپ و ڕاست و هەڵەو پاک و پیسدا. ئەمە جگ���ە لەتێگەیش���تنێکی زۆر تایب���ەت بۆ دین کە لەپەرەگرافی داهاتودا لەس���ەری

دەوەستین.

ڕوانین بۆ دیندروستبونی لەهۆکارەکانی یەکێکە دین س���ەله فیزمی چەک���دار، ناکرێ���ت ڕۆڵ���ی ئیس���ام وەک دین و وەک هۆکارێکی گرنگ لەدروس���تبونی ئ���ەم هێزان���ەدا نەبینین. بۆی���ە یەکێک ل���ەو ئامرازانەی دەش���ێت ئەم ش���ێوە بزوتنەوانەی پێ لێکبدەینەوە دینە، لەدۆخی هێزێکی وەک داعشیش���دا ئیس���امە. بەاڵم دین بەچ مانایەک؟ کام دی���ن؟ کام ڕوانین و لێکدان���ەوە بۆ دین؟ وەاڵمدانەوەی ئەم پرسیارانە بەشێوەیەکی کۆنکریتی���ی ئەرکێک���ی فیکری���ی گرنگە، هەن���گاوی یەکەمی���ش وازهێنان���ە لەوەی دی���ن وەک جەوه���ەرو کرۆکێک���ی نەگۆڕ ببینین و مامەڵ���ە بکەین، یان دین بگۆڕین بۆ ”ش���ت“ێکی چەس���پاوو هەمیش���ەیی نەگۆڕ، ئ���ەوەی بەئینگلیزی���ی پێیدەڵێن ئەمان���ە لەبات���ی .reifiecationهەیە بەڕوانینێک بەگەشەدان پێویستمان دینە وەک جۆرێ���ک ڕوانین و وەک جۆرێک لەکولتور لەن���او رەوت و دۆخێکی مێژویی تایبەت���دا ببینێت کە دەش���ێت بگۆڕێت، هەروەه���ا ئاگادارب���ون ل���ەوەی کە دین بەش���ێوازی جیاواز لەناو یەک کۆمەڵگادا ئامادەیە، ئەرکی جیاوازو ڕۆڵی جیاوازیش لەژیانی کۆمەاڵیەتی���دا دەبینێت. خاڵێکی تر کە گرنگە بینینی دین���ە لەپەیوەندیدا بەملمان���ێ تایبەتەکان���ەوە، بەبک���ەرە فەرهەنگییەکانی کۆمەاڵیەتیی و سیاسیی و

ناو ساتەوەختێکی مێژویی تایبەتەوە.ڕۆڵ���ی دی���ن لەبزوتن���ەوە س���ەلەفییە گرنگ���ە، ڕۆڵێک���ی چەکدارەکان���ەدا ئ���ەم بزوتنەوان���ە ه���ەم زمانێک���ی دینی بەکاردەهێن���ن، هەم س���یمایەکی دینییان

بیروڕا(44٢( سێشه ممه ٢6/12٢٠١4/8 birura.awene@gmail.com

داعش: سەلەفیزمی چەکدار

وەک چۆن لەمارکسیزمدا

ملمانێیەکی گەردونیی لەنێوان بۆرژوازییەت و پرۆلیتاریادا ئامادەیە

بەهەمانشێوە الی سەلەفییە چەکدارەکانیش

هەمان ملمانێی گەردونیی لەهەمو

کون و قوژبنێکی دونیادا ئامادەیە، بەاڵم لەباتی

ئەوەی لەنێوان چینەکاندا ئامادەبێت، لەنێوان ئیسام و دەرەوەی ئیسامدا ئامادەیە

ئەوەی ئەم جۆرە هێزانە دەیخەنەکار دین

نییە بەڕەهایی، دین نییە وەک جەوهەر

دین نییە وەک شتێکی نەگۆڕ بەڵکو دینە وەک گوتار، ئەوەی ئامادەیە

"گوتارێکی دینیی"ە تیایدا کۆمەڵێک

وێنەو لێکدانەوەو بیروبۆچون و چەمک و

پراکتیک و ڕەمزی دینی کۆدەکرێنەوە

وه ك پێنج په نجه كه : ئه س����پێ كوژه و خه ریكی تاریكدا له ژورێكی دۆش����اومژه تااڵنكردن و خواردنی قوتی خه ڵك بون، توته و برای توت����ه و بااڵبه رزه ش به ناوی خه ڵكه وه خۆپیش����اندانێكیان رێكخست و ناویاننا "17ی شوبات"، دواتر دۆشاومژه و ئه س����پێ ك����وژه ئه وانی����ان هێنای����ه ناو ژوره كه و كردنیان به شه ریك ژوره كه شیان ناون����ا "ماڵی بنكه ف����راوان". له و رۆژه وه په نج����ه كان خه ریك����ی س����ه ركوتكردنی

هاواره كانن و نائومێدكه ری خه ونه كانن.دۆخه كه هه ڵده گ����رێ به مه حوی لوتكه ده ستپێبكه ین و به شێخ ره زای مه زن قوفڵی بكه ین. الی مه حوی چه ته ی رێ )قوتاعی ته ریق( باشتره له چه ته ی رێی شه ریعه ت و دین، ئه وه تا له زمانی هه مه وه ندێكه وه بۆ ش����ێخێك ده ڵێت:"خ����ۆش هاته جواب و وتی: تۆ حه قته ، وه ل����ێ من.. قوتتاعی ته ریقم، نه كو قوتتاعی ته ریقه ت")دیوانی

مه حوی،ل380،چ3،1381(.هێش����تا مه حوی س����ه رده مه ی ل����ه و هاوچ����ه رخ ده وڵه ت����ی دام����وده زگای له ناوچه كه دا ده رنه كه وتبو، ش����ه ریعه ت و فیقه حوكمی یاس����او شێخانی ته ریقه ت و

په رله مانت����ار و حوكم����ی مه الكانی����ش ده سه اڵتدارانیان بینیوه ، ئه وكات مه حوی زیات����ر ل����ه و ده موچاوان����ه ترس����اوه كه ئامۆژگاریكه ر و بونه ته به ناوی شه رعه وه هاوارك����ه ری چاكس����ازدی ت����ا له وانه ی ك����ه ده بنه چه ت����ه له ب����ه رده م كاروانی بازرگانێكدا كه پاره كه ی به تااڵن ده به ن و

جلوبه رگه كه شی روتده كه نه وه .دروس����ت وایه م����رۆڤ چه ت����ه ی رێ جله كانی روتبكاته وه باشتره تا چه ته ی دین و سیاس����ه ت عه قڵ����ی روتبكه نه وه ، خه ونی بدزن، هاواری بێپه نایان نائومێد بك����ه ن، ببنه ریفۆرخوازی رێ و له كۆتایی رێدا ببنه وه ش����ه ریكی دزان. له راستیدا ئه مان����ه چه ت����ه ی راس����ته قینه ن ن����ه ك ئه وان����ه ی نیوه ی ئه ده بیات����ی میللی-یان

داگیركردوه . كێش����ه ی ئه مڕۆی ئه و "چاكه خوازانه !" ئه وه ی����ه ك����ه نازان����ن ریفۆرخوازنی����ن و ریفۆرمخ����وازدی ده كێش����ن، دروش����می ئه وان بیریانچوه واده زانن له به ر هه نگاو و ده نگیانهێناوه . دروش����مه كانیان هاواری له راس����تیدا ده نگ����ی ئ����ه وان ته نها هی توڕه ی����ی و لێخۆش����بونی خه ڵكه له دزی و گه نده ڵی و قبوڵخاس����ه كانی پێش����ویان، له "بێكه س����ی" خه ڵ����ك كۆبون����ه وه ی له به رئه وه ی ده نگیانناداتێ خه ڵكدای����ه ،

چاكه خ����وازن، به ڵكو ده نگیان بۆ ئه وه یه ت����ا جارێكیتر نه چنه وه كۆش����ی چه ته و

گیرفانه بێقه ناعه ته كانی دوێنێیان.خه وندز و ئێس����تا رێ����ی چه ته كان����ی به الرێداب����ه ری هه ناس����ه ی نه وه یه كن كه خۆبه خشانه به ر له چه ند ساڵێك )2000-2006( ب����ه ر له حزبه كان و سیاس����یه كان نوس����ییان، بیركردن����ه وه و كه وتن����ه سه رش����ه قام و رژان����ه ره خنه یانگ����رت، قوربانیداندا. ئه وكات ئه م سیاسیه نوێیانه له ناو حزبه كانه وه هێشتا هه ڵنه تۆقیبون یان قبوڵخاسیان ده كرد یان په المارده ر و به خائین له قه ڵه م����ده ری گه نجانێك بون كه ده یان����وت "به س����ه دزی و گه نده ڵی" هه ر ئه وانیش له گه رمیان و كوێس����تانه وه هاواریانكرد "نامانه وێت ئه نفال و هه ڵه بجه ببنه ده خیله ی پاره كۆكردنه وه " كه چی هه ندێك له و ریفۆرمیس����تانه به یاننامه ی به ن����اوی حزبه كه یه وه ده نوس����ی و تیایدا هاتب����و "ده بێت ئ����ه و خۆپیش����انده رانه بدرێ����ن!" ئێس����تا ئه وان����ه له س����ێداره سینه س����اف و دڵ����ڕه ق و گیرفانقوڵی ناو ده س����ه اڵت و ده موچ����اوی ریفۆرمن. ئایا

به راست ئه مانه چه ته كانی رێ نین؟! چه ته كانی رێ ئه وانه نین له سه ره ڕێی چه ته ئاس����ا بوه س����تن و كاروانێك����دا ئه وانه ن بن، كاروانچیه كان روتكه ره وه ی

كه به ناوی نیشتمان و چاكسازیه وه جلی ریفۆرم ده پۆش����ن و به اڵم دوای ماوه یه ك ئه وه ی ده یگۆڕن نه سیسته م و نه سته مه ، به ڵكو جلوبه رگ و ماسكه كانیانه ، ئه مانه

چه ته ی كاروانی رێی چاكسازین.ئێس����تا ئیتر خه ڵك ناهه قی نیه هه م له ده سه اڵت بێزاره و هه م له ئۆپۆزسیۆنیش، چونكه هه ردوالیان باوه ڕیان به دامه زراندنی الیه نگران����ی خۆیان و دزینی قوتی خه ڵك هه یه )به ناوی بودج����ه ی حزبه كانه وه ( و هه ردوالش����یان س����ورن له س����ه ر ئه وه ی حزبیه كی بێبڕوانامه باش����تره له سه دانی

خاوه ن بڕوانامه و ته كنۆكرات.له س����ه رده می ش����ێخ ره زای تاڵه بانی-ش����دا دو هێ����ز ملمالنێی ده س����ه اڵتیان ده ك����رد له كۆمه ڵگه دا یه كێكیان قازی بو ده كرد و سیاسی ده سه اڵتی نوێنه رایه تی موفتیش كه نوێنه رایه تی ده سه اڵتی دینی ده كرد به اڵم وه ك ئێستای "ئۆپۆزسیۆن و به ناوی خه ڵكه وه ده سه اڵت" هه ردوالیان خه ریك����ی خواردنی مافیان ب����ون، بۆیه شێخ ره زا به دێڕه شیعرێك توڕه یی خه ڵك قازی ده گوێزێته وه :"ماڵی به مش����ێوه یه له مبه ره و و ماڵی موفتیش له وبه ره .. من فه قیرم كه نازانم له مبه رم یان له وبه رم". به راس����ت ئێستا چاكس����ازیكاران له كام

به رن؟!

ل���ەوڕۆژەوە بوی���ن بەب���رای عارەب ئەوانەوەیە، بەدەست لغاوی دەسەاڵت تا ئەم���ڕۆ زوخاوە س���کیان کردوین، زەمان���ە زوخاوەس���کیان کات! ه���ەر لەعەبدولکەریم قاسمەوە تا ئەم فەریکە دیکتاتۆرەی چەند ڕۆژێکی ماوە دابەزێ لەس���ەر ئەسکەملی دەس���ەاڵت و مۆرو مشەماکە تەس���لیم بەعەبادی ئەفەنی بکا. بۆیە پێویس���تە لەس���ەر ئەندام ڕەنگەکانی بەهەمو پەرلەمانەکانم���ان پرچی ئایش���ێ و فاتمەوە زۆر بەئاگابن چاوێکیان بک���ەن بەچوار چاو، کەواتە ئەبێ���ت زۆر وریابی���ن لەس���ەر ئ���ەو بەرنامەیەی س���ەرۆکی حکومەتی تازە پێشکەش���ی پەرلەمانی ئەکات، یاخود ئەو شاندانەی کە بۆ دانوستان ئەچنە بەغدا، ئەگ���ەر بەرنامەیەکی توندوتۆڵ ب���ێ درزو کەلەبەریان پێنەبێت کارمان

عەبادی مالیکی و لەبەرئ���ەوەی، گەنە هەردوکیان بێچوی یەک مراوین، لەیەک ئاویان خواردۆتەوە لەیەک زۆنگاویشدا مەل���ە ئەکەن، نمونەی ت���ازە کورەش س���ەرۆک وەزیرانی فتکراوە کە ئەگەر دەس���تی بڕۆیش���تایەو کات دەرفەتی بای���ە، ئەمەریکای گ���ەورە چاوی لێ کیمیاوی نەکردایەتەوە،عەل���ی س���ور بەشاگرد ڕانەئەگرت، هەربۆیە پێویستە بڕیاربەدەس���تانی هەرێ���م زۆر وریابن ش���یعە برادەرانی تەڵەکەی لەفێ���ڵ و

مەزەب.ئەگەر مەس���ەلە ئەزمون بێت، زیاتر لەگەڵ ئەم حەش���اماتە لەنیوسەدەیە ئەو برایانەی کە هەمیش���ە بەش���ەرتی براگەورەیی برایەتییان قبوڵە ئەزمونمان ئەمەندە سیاسیەکانیش���مان هەی���ە، دەس���تیان کراوە بەزاخا ڕەنگە ئەگەر ئەم ج���ارە تێبکەوین خۆمان گوناهبار بین، گەلیش گلەیی لەسیاسەتمەدارانی

خۆمان بکات.

ئەزمونم���ان ئەمەن���دە زۆرە لەژمارە نایەت، نەک لەسیاسەتدا بگرە لەبازاڕو هەر خۆیان کۆمەاڵیەتیەکانیشدا بوارە بەلەپێش���تر ئەزان���ن و تا ئێس���تە ئەو

عیللەتەیان نەپەڕاندوە. ئەم���ڕۆ ڕۆژی هیمەتە ئەی ئەوانەی ئەب���ن بەدەمڕاس���تمان ئەچنە بەغا بۆ دیاریکردنی چارەنوسمان، بەوریاییەوە گەل مافەکانی داواکان و بەوەس���تایی دەستنیش���ان بکەن, بەدەستی بەتاڵ مەڕۆن و لەوێ دابنیش���ن لێکیبدەنەوە، ج���ادە خەس���تەخانەو قوتابخان���ەو بەدەس���کەوت و لێنەبێ قیرتاوکردنتان سەلماندنی ماف، چارەنوسی میللەت و واڵت ئەوان���ە نی���ە تکای���ە ئاگاداربن، هەروەه���ا نامەت���ان بۆ کەش���تیەوانە تازەکەی عێراق ئەوەبێت، کە جەنابتان هیچتان لەو ئەفەنیەی پێشو زیاتر نیە ئەگ���ەر ئەتانەوێ عێ���راق عێراق بێت ئەوە عەرزو ئ���ەوە گەز، فەرمون ئەوە مافەکان���ی ئێمەیە، ئەوه ش س���نوری

نیش���تیمانمانە و ئ���ەوەش داواکانمانە، پەیم���ان و بەڵێنتان ب���دەن تا ئێمەش عێراقی لەبونیادنانەوەی بەش���داربین عەزیما. وەگەر ن���ا ڕێگەی ترو توانای ت���ر زۆرە پارویە نانی تی���ا پەیداببێ، خۆش���تان باش ئەزانن ئێم���ە کێین، ئێم���ە بوی���ن هەتیوەک���ەی عۆجەمان ناوتان ئێوە ئەوکات س���ەغڵەتکردبو،

لەکولەکەی تەڕیشا نەبو.هەروەها پێوێستە خۆشمان بەپەلەو بێدواکەوتن بەرنامەکەمان ئامادە بکەین، ڕای پی���اوی ئاق���ڵ و بەئەزمون بەهەند وەربگرن نەک هەرخۆتان بەکوڕە ئازاکە هەموشمان لەسەرنەڕۆین زۆری بزانن. بەڵەیین لەم مەس���ەلەیەدا، با نەبینە نمونەی ئەو پەندەی کە ئەڵێت )ئەگەر جارێک خەڵەتاندمت خوا بتگرێ ئەگەر دوج���ار خەڵەتاندمت خوا خۆم و باوکم بگ���رێ( دەس���ت لەدەس���ت و هیمەت وەس���تایی لەئێوە سەرمان بەرزکەنەوە

سەرتان هەر بەرزبێت.

ئه گه ر له روانگه ی بۆماوه یی بایۆلۆجیه وه بڕوانین���ه هه ڵس���وكه وتی م���رۆڤ، گه لێك ره فتاری غه ریزیی ئاژه ڵی تیا به دیده كه ین. ئه مه راستیه كی رون و ئاشكرایه و شیكاریه كۆمه ڵناسیش زینده وه رزانی و زانستیه كانی

پشتڕاستی ده كه نه وه .له م گوتاره مدا ئه وه ی مه به س���تمه باسی له سه ربكه م خه سڵه تی هه ڵوێسته ی بكه م و غه ریزه ی زاڵبون و ده سه اڵت گرتنه ده ستی ئاژه اڵنه له ناو مێگه له كه یداو ئه گه ر بۆیشی بلوێت پانتایی ده س���ه اڵتی ب���ۆ ناوچه كانی مێگه له كان���ی ده وروبه ریش فراوان ده كات. دیاره ئه م خسڵه تی ده سه اڵت گرتنه ده سته به هێزترینیانه ، كه تاكه كه سێكه وه له الیه ن زیات���ر له ناو ئه و ئاژه اڵنه دا به دیده كرێت كه به مێگ���ه ل ده ژین، وه ك س���ه گ و گورگ و..هتد. ئاش���كرایه مرۆڤیش كه بونه وه رێكی كۆمه اڵیه تیه و به كۆمه ڵ ده ژی به ده رنیه له م

خه سڵه ته .بۆیه هیچ س���ه یرنیه له هه ر كۆمه ڵگایه كی مرۆڤ���دا گه وره بێ���ت ی���ان بچ���وك، واته له خێزانێكه وه هه تا تیره و هۆزو ده وڵه تێك و بگ���ره كۆمه ڵگه ی مرۆڤایه تیش به گش���تی له گۆی زه ویدا، كه س���ێك یان كه سانگه لێك كه خۆیان به لێهاتوو شایسته ده زانن هه وڵی ده س���ه اڵت گرتنه ده س���ت بده ن و داكۆكی

سه رسه ختانه ش له پێناویدا بكه ن.ح���ه زو ه���ه ر ئاشكراش���ه ، ه���ه روه ك ئاره زویه كیش كه غه ریزیی بو بێسنور ده بێت و به رده وام پێویستی به تێركردن هه یه . به اڵم ئه وه ی كۆمه ڵگای مرۆڤایه تی جیاده كاته وه

له كۆمه ڵگای ئ���اژه ڵ ، هه وڵدانی به رده وامی مرۆڤه بۆ س���نورداركردنی ح���ه زو ئاره زوه كۆمه ڵگایه كی ه���ه ر بۆیه غه ریزیه كان���ی . مرۆیی یاخود هه ر مرۆڤێك به وه ش���وناس ده كرێ���ت كه ئایا چه نده و ت���ا چ ڕاده یه ك خۆیه وه مرۆڤان���ه ی خه باتی له ئه نجام���ی دوركه وتوه ته وه ، ئاژه ڵیه كه ی له ره چه ڵه كه واته ت���ا چ ڕاده ی���ه ك توانیویه تی به هێزی هۆش و هزره مرۆییه ك���ه ی مرۆڤبونی خۆی

بسه لمێنێت.مێ���ژوی به درێژای���ی ده بینی���ن بۆی���ه س���ه رجه می شه ڕه كان مرۆیی شارستانیی له پێن���او س���ه پاندنی ده س���ه اڵته له الیه ن گروپێكه وه به س���ه ر گروپێك���ی تر، یاخود چه وس���انه وه ی مرۆڤ���ه كان له الیه ن مرۆڤی تره وه ه���ه ر بۆ س���ه پاندنی ده س���ه اڵته . ب���ه اڵم ئه گ���ه ر لێكدانه وه مان ب���ۆ مێژوی ده سه اڵتی مرۆڤ، دور له گشتگیر، پۆلێنی پێشكه وتوه كان و كۆمه ڵگا به س���ه ر بكه ین دواكه وتوه كان، جیاوازیه كی گه وره ده بینین له پرۆس���ه ی ملمالنێ و شه ڕی س���ه پاندنی ده سه اڵتدا. تا چه ند كۆمه ڵگا پێشكه وتوتر بێت، مافی تاكه كان���ی پارێزراوتر ده بێت، چونكه وه كو پێش���تر ئاماژه م���ان بۆ كرد له ئه نجام���ی پێش���كه وتنی ه���زری مرۆیی ، سیسته م و یاسای دادپه روه رانه دێته كایه وه ، دیاره ئه مه ش بۆ س���نورداركردن و رێگرتنه له ئ���اره زوه غه ریزیه ك���ه ی خودی مرۆڤ بۆ پیاده كردنی ده سه اڵته بێسنورو ره هاكه ی .

به ڕای م���ن نزیكترین نمون���ه ش بۆ ئه م ئاره زوه بێسنوره ، داهێنانی ئایینه له الیه ن هزری گه شه كردوی مرۆڤه وه له سه رده مێكی دیاریك���راودا له مێژوی شارس���تانی مرۆڤ، دی���اره ئ���ه م داهێنان���ه ش بۆ س���ه پاندنی

ئه وپه ڕی ده س���ه اڵتی ره ه���ای بێڕكه به ری مرۆڤی ده س���ه اڵتداره به سه ر مێگه له كه یداو ئه مه ش له پێن���او تێركردنی به رده وامی ئه و غه ریزه بێسنوره یه كه ده سه اڵته . سیمبولی

س���ه ره كی ئه م داهێنانه ش ك���ه مرۆڤه كان له س���ه ری رێككه وت���ون و ن���اوی ئایینیان لێن���اوه ، یه زدانه ، یه زدانی���ش به و مانایه ی كه ده س���ه اڵتێكی گه ردون���ی زۆر به هێزی بێس���نوری بێڕكابه ره و پیاوان���ی ئایینیش ئه و فه رمانه كانی جێبه جێكاری جێگره وه و یه زدان���ه ن له ناو كۆمه ڵ���گای مرۆڤایه تیدا، به مج���ۆره گرێدان���ی ده س���ه اڵتی پیاوانی ئایی���ن ب���ۆ پیاده كاران���ی فه رمانه كان���ی بێس���نوره كه ی به ده س���ه اڵته ی���ه زدان، خودی یه زدانه وه ، ده س���ه اڵتێكی یه زدانیی بێس���نوریان پێده به خش���ێت كه له سه روی گش���ت یاس���ایه كه وه یه كه مرۆڤه كانی ناو مێگه له كه دایده ڕێژن. كه واته به گوێره ی ئه م لۆژیكه ش، داڕشتنی هه ر یاسایه ك له الیه ن مرۆڤه كانه وه بۆ پاراستنی مافه ی مرۆڤه كان، كه مكردنه وه و س���نورداركردنی ده س���ه اڵتی بێسنوری پیاوانی ئایینی لێده كه وێته وه كه پارێزه رو پیاده كاری ده سه اڵته بێسنوره كه ی یه زدانن له س���ه ر گ���ۆی زه وی ، له ئه نجامی ئه مه شدا ئه م هه نگاوه مرۆییانه هۆكارده بن بۆ كه مكردنه وه و سنورداركردنی ده سه اڵتی ی���ه زدان، بێگوم���ان ئه م���ه ش بێباوه ڕیی و گومڕابون ده گه یه نێت، بۆیه ده بێت له الیه ن پارێزه رانی ده س���ه اڵتی یه زدان���ه وه جیهاد له پێناوی یه زدان رابگه یه نرێت بۆ كوشتن و كۆمه ڵگایانه ی كه س و ئه و قه تڵوعامكردنی كه دان���ه ری یاس���ای مرۆیی���ن و له رێگه ی ئه و سیس���ته م و یاس���ا مرۆییان���ه وه مافه سروشتیه كانی كۆمه ڵگا به گشتی و تاكه كانی

به تایبه تی ده پارێزن.مێ���ژوی بۆچونه ش���م ئ���ه م گه واه���ی كۆمه اڵیه ت���ی و سیاس���ی و ده س���ه اڵتداری ئیداری���ی ئایینه كان���ه له ن���او كۆمه ڵ���گای

مرۆڤایه تیدا له سه رده مه جیاجیاكانی مێژوی شارستانی مرۆڤایه تیدا هه م له خۆرئاواو هه م

له خۆرهه اڵتی ئه م گۆی زه ویه دا.هه ربۆ پش���تگیریكردنی ئه م بۆچونه شم، به پێویس���تی ده زانم س���ه رنجی خوێنه ری ئازیز بۆ خاڵێكی گرنگ رابكێش���م، ئه ویش ئه مه ی���ه ؛ هه رس���ێ ئایین���ه ئیبراهیمیه كه )جوله كه و مه سیحی و ئیسالم( كه خاوه نی هه م���ان ره چه ڵ���ه ك و به ره باب���ن، خاوه نی به په یوه ندی هه مان په یامیشن س���ه باره ت نێوان مرۆڤ و ی���ه زدان، هه ندێك جیاوازی یاسای ش���ه رعی نه بێت له نێوانیاندا هه یه ، س���ه باره ت به حه اڵڵ و حه رامكردنی هه ندێك ره فتارو هه ندێك خ���واردن و خواردنه وه كه ئه م���ه ش ره نگدانه وه ی ئ���ه و كۆمه ڵگایه یه كه ئه و ئایینه تیایدا سه ریهه ڵداوه و زاده ی ئه و ژینگه یه ش���ه ك���ه ئه و ئایین���ه تیایدا نه ش���ونمای ك���ردوه . ئه ی باش���ه بۆچی به درێژای���ی مێژوی ئه م س���ێ ئایینه یه ك ره چه ڵه ك و یه ك په یامه ، ش���وێنكه وتوانیان دوژمنی سه رس���ه ختی یه كترن و مێژویه كی خوێناویی و پڕ له كوش���تارو قاتوقڕكردنیان به رامبه ر به یه كتر تۆماركردوه ؟! به ڕای من هۆكاری ئه مه ش ته نها و ته نها ده س���ه اڵته ، هه ریه كێكی���ان ده س���ه اڵتی س���ه پاندنی به س���ه ر ئه ویتردا، به رفراوانكردنی سنوری ده س���ه اڵتی هه ریه كێكیان له س���ه ر حسابی س���نوری ئه ویتریان. پاس���اوی گشت ئه م پاراس���تن و قه تڵوعامانه ش خوێنڕش���تن و پیاده كردن���ی وت���ه و فه رمانه كانی یه زدانه ، ئه وه ی جێگه ی سه رس���وڕمان و تێڕامانیشه ئه وه ی���ه كه هه رس���ێ ئایینه ك���ه باوه ڕیان به هه م���ان یه زدان هه یه و ه���ه ر ئه و یه زدانه

تاكه ش ده په رستن!

کوردی ڕەس����ەن، لەم ڕۆژەدا لەوە دەچێت زیات����ر لەه����ەر کەس����ێک ب����ۆ ئێزدییەکان بەکاربهێنرێ����ت، زیاتری����ش ئ����ەو کەس����انە بەکاریدەهێنن کە بۆ خۆیان ئێزدی نین. ئەم دروشمە، بەر لەوەی هیچ سودێک بەو کەسانە بگەیەنێت کە بەم چەش����نە پەسن دەکرێن، س����ەرەتاییترین مافی����ان لێدەس����تێنێتەوە، ئەویش دەرفەتی پێناس����ەکردنی ڕەچەڵەک و ڕەس����ەنایەتی خۆیان: ئێزدییەکان کەمترین دەرفەتیان بۆ ڕەخس����اوە تا ئازادانە بڕیاری

لەڕەچەڵەکی خۆیان بدەن. کەس����انی بەتایب����ەت لەبەرامب����ەردا، ئیس����المی—هەرچەندە کەمت����ر بەئاش����کرا دەیڵێن—بەو دروش����مە زۆر قەڵس����ن، هەر بۆیە پەن����ا بۆ هەر "بەڵگەی����ەک" دەبەن تا لەکوردبون دایانببڕن، تەنانەت هێرشدەکرێتە س����ەر باوەڕە س����ەرەکیەکانی ئ����ەو ئایینە نائیس����المیە، تا بەمجۆرە تەسکترین ڕوبەری کورس����تان بۆ ئەو چەند س����ەد هەزار کەسە

بمێنێتەوە!ئێزدی����ان، بەکوردبون����ی س����ەبارەت بەپشتبەستن بەو زانیارییە کەمەی تا ئێستا لەبارەی ئێزدییەوە خراوەتەڕو، ئەوان باوەڕیان وایە ڕاستەوخۆ لەنەوەی حەزرەتی ئادەمن— بەتەنها حەزرەتی ئادەم—بۆ تەواوی خەڵکی تریش، بەتێکڕای ئایین و نەتەوەکانی ترەوە، نەوەی حەزرەتی ئ����ادەم و حەوان، بۆیە بەم جۆرە ئێ����زدی نە دەتوانن ع����ەرەب بن، نە ک����ورد، بەڵکو ئێزدی هەم نەت����ەوەن و هەم ئایینیش، ش����تێک وەک ج����وەکان، چونکە ئەوانیش کۆمەڵەیه ک����ی نەتەوەیی- ئایینین. بەاڵم ئەوەی زانراوە، زمانیان زمانی کوردیەو نزاو پاڕانەوەش����یان ه����ەر کوردییە، ناوچە کوردستانەوە، دەکەوێتە پیرۆزەکانیش����یان بۆی����ە دەکرێ����ت وەک کۆمەڵێک����ی ئایینی- نەتەوەیی کوردزمان پێناس����ە بکرێن. لەسەر ئەو بنەمایە، گەر بڕیاربێت ئێزدی نەتەوەیەک ب����ن جگە لەنەتەوەی ئێ����زدی، ئەوا کوردن، چونک����ە تێکڕای ژینگ����ەی ئایینیان بەزمانی کوردیی����ە، بەاڵم ڕاس����تتر ئەوەی����ە بوترێت کۆمەڵەیەکی ئایین����ی- نەتەوەیی کوردزمانی کوردس����تانن، بەو جۆرەش زۆر ئاساییە گەر خۆی����ان بخوازن، لەپ����اڵ کەمایەتی ئایینی، خۆی����ان بەکەمایەتیەک����ی ئایینی- نەتەوەیی

بناسێنن— جیاواز لەنەتەوەی کورد. لەڕوی ئایینیەوە، کێشە لەوەدایە هەندێک ئامادەنین ئایینی ئێزدی وەک ئایینێکی جودا لەئایینی ئیس����الم وەربگرن، بەڵکو پێیانوایە لەئایینی ئیس����الم دابڕاون و دەبێت بەجۆرێک لەجۆرەکان بهێنرێنەوە سەر "ڕێگەی ڕاست"! یان لەباش����ترین دۆخدا، بەئایی����ن لەقەڵەم نادرێ����ت، چونک����ە ئایینی ئاس����مانیی نین. ڕەنگ����ە هەر ئەوەش وەهای لەداعش کردبێت تەنها دو بژاردەی مەرگ یان موس����وڵمانبون لەکاتێکدا مەسیحیەکان بەردەستیان، بخاتە

بژاردەیەکی تریان هەبو، ئەویش جزیەدانە!وەک کەس����ێک ک����ە خوێندن����ی زانک����ۆی لەدهۆک تەواوکردوە، لەو بڕە هاوڕێ ئێزدیەی لەزانکۆ خۆش����بەختانە بونە هاوڕێم، یان ئەو ئێزدیان����ەی بونە مامۆس����تام، پاکوخاوێنتر لەمن نەبوبن، کەمتر نەب����ون، تەنانەت گەر لەگرتە جواڵوەکانی جینۆسایدی ئێزدییەکانی سەر چیای شەنگال بڕوانرێت، ئەویش دەمی ڕزگاربونیان لەپاش هەفتەیەک یان زیاتر بەناو ئەو بیابان و وشکە ساڵیەدا— بێ ئەوەی ئاوی خواردنەوە هەبێ����ت، چ بگات بەوەی خۆیان خۆنەشۆردن دەنگۆی دەزانرێت بش����ۆن— بۆ چەند هەفتەیەک و خۆشەویس����تی وان بۆ قرێژی زۆر دورە لەڕاستیەوە، ئەگەر نا دەبو به ش����ێوه یه کی تر لەو دیمەنانە دەرکەوتبان، بەاڵم خۆش����بەختانە دواجار ڕاس����تیەکە بۆ

عالەم و ئادەم ئاشکرابو!برسێتی و تینوێتی و گەرمای تاقەتپڕوکێنی سەر چیای شەنگال، دنیای هێنایە گۆ، بەاڵم گەر خەڵکی کوردستان فێڵ لەخۆی نەکات، کوردستان هەرێمی دانیش����توانی دەبینرێت کەمتری����ن هاودەمی و هاوخەم����ی بۆ ئازاری ئێزدیان نیشاندا، بەدڵنیاییەوە دەڵێم گەر ئەو چەند سەد هەزار کەسە موسوڵمان بان، یان کورد)س����تانی(بونیان وەک هەر کۆمەڵەیکی تر بەتەواوی سەلمێنرابا— بێ هیچ خەوش و خالێ����ک— ه����ەم کۆکردن����ەوەی کۆم����ەک بەجۆرێکی تر دەبو، هەمیش خۆپیشاندان، یان هەر دەکرا لەسەرەتاوە بەو جۆرە نەبنە نێچیری وەها هێرشێکی دڕندانە— نە کورد بەو ساناییە بەجێیدەهێشتن و نە داعش- یش بەو خێرایی����ە خوێن و م����اڵ و منداڵی حەاڵڵ

دەکردن!"خۆنەش����ۆردن، تۆمەتەکان����ی )کوردبونی( کوردنەبونی شەیتانپەرس����تی و ئێزدیەکان" لەناو کوردس����تان تا ئێس����تاش باون، بۆیە گەر هەموان پێکەوە کار لەس����ەر ڕەوینەوەی ئەو هزرە باوانە نەکەن، دور نییە لەداهاتودا لەنێوخۆی کوردستان، ئەمڕۆ بێت یان سبەی ئێزدیەکان ڕوبەڕوی چەوساندنەوە بب����ن)ەوە(. ئەمەش ت����ەواو پێچەوانەی ئەو وێنەیە کوردس����تان، لەئیس����تاو لەداهاتودا، دەیهەوێت پیشانی هەمو گەالنی تری بدات.

بیرورا)442( سێشه ممه 2014/8/26 14

▼

چه ته كانی رێ

مالیکی لەگەڵ تۆمە عەبادی تۆ گوێت لێبێ

مرۆڤ و ده سه اڵت

ئێزدیەکان.. کوشتەی دەستی

ئیسالمی و نائیسالمیهه ردی مه هدی میكه ئوسامە گوڵپی

دالوەر سۆفی

دان����ا زه ن����دی

داڕشتنی هه ر یاسایه ك له الیه ن مرۆڤه كانه وه

بۆ پاراستنی مافی مرۆڤه كان

كه مكردنه وه و سنورداركردنی

ده سه اڵتی بێسنوری پیاوانی ئایینی لێده كه وێته وه كه پارێزه رو

پیاده كاری ده سه اڵته بێسنوره كه ی یه زدانن

له سه ر گۆی زه وی

قوتابخانەو خەستەخانەو جادە

قیرتاوکردنتان لێنەبێ بەدەسکەوت و

سەلماندنی ماف چارەنوسی میللەت و

واڵت ئەوانە نیە تکایە ئاگاداربن

ئێستا ئیتر خه ڵك ناهه قی نیه

هه م له ده سه اڵت بێزاره و هه م

له ئۆپۆزسیۆنیش چونكه هه ردوالیان

باوه ڕیان به دامه زراندنی

الیه نگرانی خۆیان و دزینی قوتی خه ڵك

هه یه

15 (442( سێشه ممه 2014/8/26 tandrostyawene@gmail.comته‌ندروستی

ئاژار دو هه فته جارێك

ئیسماعیل عوسمان ده ینوسێت

به‌نزین‌و‌شێرپه‌نجه‌هه رێمی نه وت

له كوێی نه خشه ی ته ندروستیدا ده بێت؟

چیرۆكی ئه و مرۆڤانه ی كه رۆژانه توشی نه خۆشیی ش���ێرپه نجه ده بن له هه رێمی كوردس���تاندا روی له زیادب���ون كردوه ، هۆكاری توش���بونی ئه و كه سانه ش به و نه خۆش���یه جیاوازه ، به اڵم پس���پۆرانی ته ندروس���تی پێیانوایه ئه م نه خۆش���یه بۆماوه وه ژینگه و به خۆراك و په یوه ندی

هه یه .هه فته ی پێشو به رپرسی لیژنه ی سامانه سروشتیه كان له په رله مانی كوردستاندا، ك���ه نوێ���دا له تاقیكردنه وه یه ك���ی ئه نجامیاندابو، ئه وه یان خس���ته به رده م رای گش���تی و په رله مانی كوردس���تان، ك���ه ه���ۆكاری به رزبون���ه وه ی ئۆكتانی له رێگای ماده ی به نزینی ئۆتۆمبیله كان به نزۆیله وه ی���ه كه هۆكاری س���ه ره كی

توشبونی شێرپه نجه یه .زانس���تی پزیش���ك نوێ ته ئیكدی له وه كردوه ت���ه وه كه خانه ی ش���ێرپه نجه یی نه خۆشیه ك نیه راسته وخۆ و ده ربكه وێت به ڵكو له منداڵیدا ئه م خانانه دروس���ت ده كه ن و گه ش���ه له گه نجی���دا ده ب���ن، له پیریی���دا ئه و خانه ش���ێرپه نجه ییانه ج���ۆره ل���ه و جگ���ه ده رده ك���ه ون، شێرپه نجه یه ی كه به شێوازی بۆماوه یی

ده گوێزرێنه وه .ئه گه ر ئه م بابه ته له هه ر واڵتێكی دونیادا بێت ده بێته مانش���ێتی سه ره كی زۆرێك به دواداچونی گۆڤ���اره كان و له رۆژنامه و جیدی���ش بۆ ئ���ه و مه به س���ته ده كرد، بۆ نمونه ئه مس���اڵ رێژه ی توش���بونی ئێران روانسه ری له قه زای ش���ێرپه نجه له پس���پۆرانی لیژنه یه ك زیادیك���ردوه ، ته ندروس���تی و خۆراك دی���اری ده كه ن و تێس���ت له س���ه ر خه ڵكی ئه و ناوچه یه ده كه ن بۆ ماوه ی چوار ساڵ بۆ ئه وه ی

هۆكاری ئه و زیادبونه ئاشكرا بكه ن.ته ندروس���تی ئامارێكی وه زاره تی به پێ ته نها له س���اڵی 2013 كۆی توش���بوانی جۆره جیاوازه كانی ش���ێرپه نجه 1944 هه زار و نۆس���ه دو چل و چوار كه س بوه ، كۆی حاڵه تی ش���ێرپه نجه ی مه مك 405 چوارس���ه دو پێن���ج هه زار كه س���ه كه زۆرترینیان���ه ، ئه مه له كاتێك���دا به پێی ئاماره كانی رێكخراوی ته ندروستی جیهانی رێژه ی توش���بونی نه خۆشی شێرپه نجه له عێراق���دا به گش���تی و له كوردس���تاندا

به تایبه تی روی له هه ڵكشانه .نه خۆش���ی توش���بوی له منداڵێك���ی ش���ێرپه نجه له نه خۆش���خانه ی هی���وام پرسی ، حه ز به چی ده كه یت؟ به ده نگێكی له رزۆكه وه وتی " چاكببمه وه ... بچمه وه بۆ قوتابخان���ه "، ئه مه هیوای ته نها ئه و منداڵه نی���ه به ڵكو هی���وای هه مو ئه و كه سانه یه كه به ده ست ئه م نه خۆشیه وه

گیرۆده بون.نیشتمانێك كه ش���ێرپه نجه به م رێژه یه تێیدا گه شه یكردوه ، سه ره ڕای نه خۆشیه جیاوازه كان���ی دیك���ه ، ئه گه ر له س���ه ر نه خشه ی ته ندروس���تی جیهانی دابنێت ئه وا یه كێك ده بێت له و واڵتانه كه له سه ر نه خش���ه دا س���ور ده رده كه وێت، به اڵم ئه وه ی تا ئێستا به دواداچونی جیدی بۆ ئه م دۆخه نه كردبێت حكومه تی هه رێم و

وه زاره تی ته ندروستیه .ده بوایه وه زاره تی ته ندروس���تی له سه ر ئ���ه م پرس���ه هه ڵوێس���ته ی جیدی���ی بكردایه و داوای لێپرس���ینه وه ی له الیه نه س���امانه په یوه ندی���داره كان و وه زیری سروش���تیه كانی بكردایه ، به اڵم له پێناو الیه ك هه مو به رژه وه ندی حزبه كان���دا، قڕوقپی له دۆخه مه ترسیداره كه كردوه .

له نه وه كانی نه خۆش���یه ئه م ریس���كی فروانت���ر به ش���ێوازێكی ئاین���ده دا ده رده كه وێت، چونكه به شێكی ژینگه ی كوردس���تان به هۆی به كارهێنانی چه كه پێشكه وتوه تیش���كده ره كانی رابردود وو ئۆتۆمبی���ل و زۆربون���ی له ئێس���تاش خراپی���ی س���وته مه نیه كانی به جۆرێكی لێهاتوه رۆژان���ه هاواڵتیانی ئه م هه رێمه

ژه هرخوارد ده كرێن.وه زاره ت���ی ته ندروس���تی له هه رێمدا تا ئێستا وه زاره تی چاره سه ره ، نه یتوانیوه نه خۆشیه ئه م هۆكاره نی ده ستنیشانی مه ترسیدارانه بكات بۆ ئه وه ی هاواڵتیان خۆی���ان ل���ه و نه خۆش���ییانه بپارێزن و رێگرییش له گه شكردنی ئه م نه خۆشییانه

بكه ن.رێكخ���راوه س���ه رجه م پێویس���ته ته ندروس���تیه كان ناحكومی���ه كان و كه مپێنێك بۆ رێگریكردن له گه شه كردنی ئه م نه خۆشیه دروست بكه ن، حكومه ت و په رله مان و وه زاره تی ته ندروستی بخه نه

به رده م لێپرسینه وه ی یاسایی .

پەرس���تارانی ئەنجومەن���ی نێودەوڵەتی زۆر مەبەس���تێتی کە پەرس���تاران متمانەی کارامەیی و گەشەپێبدات تا ڕۆڵی کاریگەریان سیاسەتی لەداڕشتنەوەی هەبێت تەندروستی واڵتەکەیاندا هەروەک لەبەڵگەنامەکانی���دا لەیەکێ���ک ئاماژەی بۆ کردوە بەم ش���ێوەیە بەجیهانب���ون و لەس���ەردەمی :ریفۆرم لەسیس���تمی تەندروستیدا جیهانی لەدەوڵەتەکانی زۆرێ���ک پێش���کەوتوەکانیش س���ێیەم و ڕیفۆرم بەردەوام بەش���ێوەیەکی چاودێری لەسیس���تمی دەک���ەن بەمەبەس���تی تەندروس���تییاندا س���ەرچاوەی بەکارهێنان���ی دیاریکراوی بەردەستیان بەباشترین باش���ترکردنی لەپێناوی ش���ێوە دانیشتوان. تەندروس���تی ئاستی حکومەتەکان پێداچونەوە دەکەن تەندروس���تییانداو لەسیاس���ەتی گۆڕان���کاری دەک���ەن لەپێکهاتەو ئ���ەو بەڕێوەبردن���ی چۆنیەت���ی دامەزراوان���ەی کە خزمەتگوزاریی پێش���کەش دەکەن. لەم بارەیەوە سیاس���ەتی تەندروس���تی گرنگی

نوێی بەخۆیەوە بینی.لەبەر بونی ئاڵۆزیی لەسیستمی چاودێری تەندروس���تی و زیادبونی گرفتی پێویس���تییەکان لەسنوری بەردەس���تدا س���ەرچاوەی بەش���ێوەیەکی حکومەت���ەکان زیاترڕێنمای���ی دەکەن بۆ گەش���ە تەندروس���تیدا. لەسیاس���ەتی چاودێری���ی تەندروس���تی بۆت���ە بابەتێک���ی سیاس���ی لەزۆرب���ەی بەشەکانی دونیادا. ئەم ڕاستییەش پاڵپشتیی لێکراوە لەباڵوکراوەکانی جیهانی تەندروس���تی ڕێکخراوی لەپرۆس���ەی ئەم سیاسەتەش���دا : دەڵێ���ت دەکات و پێداگری���ی لەپێناو بەرەوپێش���بردنی ئاستی تەندروس���تی هاواڵتیان پێویستە بک���ەن ریف���ۆرم حکومەت���ەکان

لەسیاسەتی تەندروستییاندا.

پەرس���تاران دەتوان���ن ڕۆڵێکی لەداڕش���تنەوەی ببین���ن کارا تەندروس���تی سیاس���ەتی بەشێوەیەکی ئەوان واڵتەکەیاندا، نزی���ک کارلێ���ک دەک���ەن لەگەڵ ئەوانەی س���ودمەندن لەچاودێریی تەندروستی لەزۆرێک لەبوارەکاندا. ئەم���ەش تێگەیش���تنێکی فراوان دەبەخش���ێتە پەرستاران لەبارەی تەندروس���تی و پێویس���تییەکانی ئ���ەو هۆکاران���ەی دیاریکردن���ی ک���ە کاریگەرییان هەیە لەس���ەر هەروەها تەندروستی و بارودۆخی خەڵ���ک بەکارلێک���ی ئاش���نان بەرامبەر ستراتیجی خزمەگوزارییە

جیاوازەکان.تیم���ی چەق���ی پەرس���تاران تەندروس���تی خزمەتگوزاری���ی تێدەگ���ەن پێکدەهێن���ن و نەخ���ۆش/ نێ���وان لەکارلێک���ی کڕی���ارو خێزانەکانی���ان لەگ���ەڵ خزمەتگوزارییە پێشکەش���کارانی

تەندروستییەکان.بەاڵم ئەمە بەتەنها بەس نییە، بۆ ئەوەی پەرستاران کاریگەرییان بڕیارەکاندا، لەداڕش���تنی هەبێت لەبناغەوە بەڕون���ی و زۆر دەبێت تێبگەن لەش���ێوازی دروستکردن و سیاس���ەتی جێبەجێکردن���ی تەندروستی. بەبێ ئەم تێگەیشتنە لەگەش���ەی سیاسەتدا پەرستاران ناتوانن بەشداربن لەم پرۆسەیەدا، بۆ ئەم مەبەس���تەش ئەنجومەنی پەرستارانی نێودەوڵەتی لەیەکێک بەن���اوی) لەبەڵگەنامەکانی���دا ڕێنماییەکان بۆ داڕش���تنەوەیەکی تەندروس���تی سیاس���ەتی کارای ش���یکارییەکی )2005 لەس���اڵی لەبارەی چۆنیەتی دروس���تکردن و لەسیاسەتی گەش���ە داڕش���تن و تەندروس���تیدا خس���تۆتە بەردەم پەرس���تاران تا زیاتر ئاش���نابن و کاربکەن بۆ بەشداریکردنێکی کارا لەدروستکردنی بڕیارو داڕشتنەوەی

سیاسەتی تەندروستی.

سیاسەتی تەندروستی دکتۆر شێرکۆ سەعید زمناکۆ ده ینوسێت

پەرستاران و ڕیفۆرم لەسیاسەتی تەندروستیدا

ش���یزۆفرینیا نه خۆش���یی نه خۆش: چیه ؟

له نه خۆش���یه یه كێك���ه دكت���ۆر: هۆشمه ندیه كان كه نه خۆش له زۆربه ی كاته كان هۆشمه ندیی )بیرو هۆش(ی

خۆی له ده ست ده دات.نه خۆش: رێژه ی توشبون چه نده ؟

دكتۆر: ه���ه ردو ره گه ز توش���ی ئه م نه خۆش���یه ده بن و رێژه ی توش���بون

1%ه .نه خۆش: هۆكاره كانی به گشتی چین؟

دكتۆر: به گش���تی ه���ۆكاری بۆماوه و ژینگه و پێكهاته ی جیاجیای مێش���ك و

پێكهاته ی كیمیایی مێشك.نه خۆش: نیشانه كانی چین؟

دكتۆر: نیش���انه ی باش و خراپی هه ن له باش���ه كان وه ك هه لوه سه كه سه كه وا هه س���ت ده كات ش���ت ئه بین���ێ، ئه بیس���تێ ، بۆن ده كات. هه لوه س���ه ك���ه ده كات هه س���ت كه س���ه كه وا كه س���ێك له رادوێ ی���ان له ته له فیزۆن قس���ه ئه كات و وا ئه زانێت له گه ڵ ئه م راسته وخۆ قسه ئه كات یان وا هه ست

ئه كات له مه ترس���یدایه . بیرو هۆشیان تێكئه چێ���ت. خۆی به هه ندێ جوڵه وه ده گرێت. نیش���انه خراپ���ه كان وه ك نیش���انه كانی خه مۆكی وایه هه ست و س���ۆزی ده رنابڕێت و ده موچاوی هیچ ج���ۆره ده ربڕینێكی تێ���دا نیه وه ك گریان ی���ان زه رده خه نه ، زۆر به كه می

قسه له گه ڵ خه ڵكی تر ئه كه ن.نه خۆش: چاره سه ره كان چۆن و چین؟دكتۆر: چاره سه ر به ده رمان، چاره سه ر چاره س���ه ری كاره ب���ا، به ت���ه زوی كۆمه اڵیه ت���ی و ده رون���ی . هه روه ه���ا پاڵپش���تی خێزان���ی زۆر گرینگه له م

بواره .نه خۆش: مه رجه ئه و كه س���انه ی ئه م

نه خۆشییه یان هه یه توندوتیژ بن؟دكت���ۆر: نه خێ���ر م���ه رج نی���ه به اڵم هه ش���یانه كه توندوتی���ژن به تایبه تی له گ���ه ڵ خێزان���ی خۆی���ان. هه روه ها ئه گه ری خۆكوشتن له م كه سانه زۆره بۆیه هه ر كات وتیان خۆمان ده كوژین یان هه وڵیاندا ئه وا پێویسته به زوترین

كات ببرێن بۆ نه خۆشخانه .

پرسیاری نه خۆش و وه اڵمی پزیشكه ته

تایبه کی

ۆشه ی گ

ه کانۆشی

ه نه خب

نه خۆشیی شیزۆفرینیا

پس����پۆڕانی ب����واری خ����ۆراك ب����اس له وه ده كه ن كه ده كرێت له كاتی س����كچون سود له م خۆراكان����ه وه ربگریت بۆ كه مكردنه وه و نه هێش����تنی . چونكه هه ندێ له سكچونه كان ده كرێ����ت به بێ به كارهێنانی ده رمان و ته نها له ڕێ����ی ئه م خواردنان����ه وه خۆتی لێ رزگار

بكه یت.. خۆراكه كان:

مۆز: ئه م میوه یه به وه ناس����راوه كه چاره سه ری س����كچون ئه كات، ئه و زو ه����ه رس ده بێت و بڕێك����ی ب����اش ریش����اڵی وه ك بكتی����ن و ئینولینی تێدایه و ئاو هه ڵئه مژێت و یارمه تی جواڵیی پیسایه كه ئه دات. هه روه ها یارمه تی گه ش����ه ی به كتری����ای س����ودبه خش ده دات

له گ����ه ده . هه روه ها س����ودیۆمی تێدایه كه یارمه تی له ش ده دات له به ده س����تهێنانه وه ی ئ����ه و بڕه خوێیه ی كه له كاتی س����كچونه كه

له ده ستی داوه .نیشاسته ی ئاسایی وه ك برنج و په تاته :

ئه م خۆراكان����ه زو هه رس ده بن و هه روه ها یارمه ت����ی خاوبون����ه وه ی گ����ه ده ئ����ه ده ن و ئاوس����انی ك����ه م ئه كه نه وه . ب����ه اڵم نابێت ئ����ه وه له بیربكه ین له كاتی لێنانیدا رۆن زۆر

به كه میی به كاربهێنرێت.

ماست: زۆربه ی ش����یره مه نیه كان سكچون دروست ده ك����ه ن، به اڵم ماس����ت به پێچه وانه یانه وه م����اده ی برۆبیوتیكی تێدایه كه كاری گه ده

رێكده خ����ات و یارمه ت����ی گه ش����ه ی به كتریا سودبه خشه كانی ریخۆڵه ده دات.

سێو: توێكڵه ك����ه ی ریش����اڵی تێدایه و زو هه رس ده بێت. پزیشكه كان ئاماژه به وه ده كه ن كه پێویسته ئه و كه س����انه ی سكچونیان هه یه

توێكڵی سێو بخۆن.

هه ندێک روه كجۆره روه كێك هه ی����ه وه ك گوڵه به یبون و خاوكردن����ه وه ی یارمه ت����ی ك����ه نه عن����ا ماسولكه كانی ریخۆڵه ئه ده ن و باوبژ ناهێڵن و كرژبون����ی ریخۆڵ����ه كان به ئه ندازه یه كی زۆر

كه مده كاته وه و وه ك دژه هه وكردن وایه .

چاره سه ری شێرپه نجه به پۆتۆكس

به م خۆراكانه سكچونه كه ت مه هێڵه

به ریتانی����ه كان لێكۆڵین����ه وه ش����یردانی س����ه لماندوه ئه وه ی����ان توش����بونی ئه گ����ه ری سروش����تیی دوای به خه مۆكی����ی دای����كان منداڵب����ون ل����ه 50% كه مده كاته وه .. له رۆژنامه یه كی ك����ه لێكۆڵینه وه كه تایب����ه ت به ته ندروس����تی دای����كان و من����داڵ له به ریتانی����ا باڵوكراوه ته وه ئام����ۆژگاری دای����كان ده كات ك����ه راس����ته وخۆ دوای منداڵبون شیری خۆیان بده ن به منداڵه كه یان چونكه به خه مۆكیی توش����بونیان ئه گه ری دوای منداڵب����ون ب����ه و رێ����ژه زۆره ئه مه ی توێژینه وه كه كه مئه كاته وه ، گه ڕاندوه ته وه بۆ ئه وه ی ش����یردانی سروشتیی ئه بێته هۆی خاوكردنه وه و نه هێش����تنی رارای����ی الی دایكه كه . ئه م����ه جگه له وه ی كه ئه م ش����یره ب����ۆ منداڵه كه زۆر به س����وده و هیچ شیرێكی تر ئه و سوده نابه خشێت.

زان����اكان رایانگه یاندوه له ئاین����ده دا له وانه یه پۆتۆكس به كاربهێنرێت بۆ چاره س����ه ركردنی ش����ێرپه نجه ی گه ده ، چونكه ئه گ����ه ری ئه وه هه یه له كات����ی به كارهێنانی ئه و ده رزیه ببێته هۆی وه ستانی گه ش����ه ی خانه توشبوه كان. زان����اكان ئه مه یان كاتێك ب����ۆ ده ركه وتوه كه تاقیكردنه وه كه یان له س����ه ر مشك ئه نجامداوه ده ركه وت����وه به كارهێنانی ئ����ه و ده رزیه بۆته هۆی وه ستانی چاالكیی ئه و خانه توشبوانه . پرۆفیس����ۆر تیمۆنتی س����ه رۆكی توێژینه وه كه له زانكۆی كۆلۆمبیا باسی له وه كردوه چاالكیی زۆری ده ماره كانی گه ده ئه بێته هۆی گه شه ی ناسروش����تیی له و خانه شێرپه نجه ییانه . بۆیه په كخس����تی ئه و ده مارانه ك����ه له ڕێی ده رزی پۆتۆكس����ه كه وه یه ئه بێت����ه هۆی وه س����تانی

گه شه ی خانه كه .

شیردانی سروشتیی خه مۆكیی كه مئه كاته وه

خوێندن(442( سێشه ممه 162014/8/26

ئا: رێنوار نەجم

سااڵنێکە چەندین زانکۆی ئەهلی لەهەرێمی کوردستاندا کراونەتەوەو بەتەنیشت زانکۆ حکومییەکانەوە

خوێندکار وەردەگرن. ئەو زانکۆیانە کرێی سااڵنە لەهەمو خوێندکارێک وەردەگرن و بەرپرسێکی زانکۆیەکی ئەهلییش ئاماژە بەوە دەکات کە

ئەوان قازانج نەویستن و زیاتر گرنگیی بەئاستی زانستیی دەدەن.

ئه گه ر له 10 س���اڵ پێش ئێس���تادا له هه رێم���ی کوردس���تان ته نها چه ند زانکۆیه ک���ی که م له ش���اره گه وره کان هه بوبێت، ئه وا ئێستا جگه له و زانکۆ بچوکه کانیش له ش���اره حکومییانه ی زۆر ژماره یه کی ه���اوکات دامه زراون، زانکۆی ئه هلییش له ناوچه جیاوازه کان دامه زراوه و هه مویان له کێبه رکێدان بۆ

وه رگرتنی زۆرترین خوێندکار.زانکۆ نێ���وان یه ک���ه م جیاوازی���ی له وه دای���ه ئه هلیی���ه کان حکومی���ی و ک���ه ئه وه ی یه که می���ان خوێندکار بێ به اڵم ده خوێنێ���ت. تێیدا به رامب���ه ر له زانکۆ ئه هلییه کان خوێندکاران ده بێت سااڵنه بڕێک پاره بده ن به زانکۆکه یان

له به رامبه ر کرێی خوێندنیان.بڕی ئه و پاره یه ی زانکۆ ئه هلییه کان له خوێندکارانی داوا ده که ن له به رامبه ر خوێندنی���ان، له زانکۆیه ک بۆ یه کێکی دیک���ه و له ن���او هه م���ان زانکۆش���دا، له کۆلێژێک ب���ۆ یه کێکی دیکه گۆڕانی

به سه ردا دێت.ب���ۆ نمون���ه له زانکۆی کوردس���تان له هه ولێر، که له س���ه ره تادا زانکۆیه کی حکوم���ی بو، دواتر بوی���ه زانکۆیه کی ئه هلی���ی و خوێن���دن تێی���دا به زمانی 2006ه وه له س���اڵی ئینگلیزیی���ه و کراوه ته وه ، کرێی س���ااڵنه ی خوێندن ئه مه ریکیی���ه وه دۆالری 6،500 ل���ه ده ستپێده کات تا ده گاته 20،000 دۆالر بۆ ه���ه ر خوێندکارێک که له و زانکۆیه ده خوێنێت. جی���اوازی ئه و نرخانه ش په یوه ندیی به هه ڵبژاردنی کۆلێژه کانه وه په یوه ن���دی )سیاس���ه ت و هه ی���ه ، نێوده وڵه تی���ی(، )دارای���ی و ئابوری( ل���ه و کۆلێژانه ن ک���ه له که مترین کرێی ئه و زانکۆیه دا دان���راون. له به رامبه ردا کۆلێ���ژی )ده رم���ان( زۆرترین کرێی

سااڵنه ی ده وێت بۆ خوێندن له زانکۆی کوردستان.

لەعێ���راق- ئه مه ریکی���ی زانک���ۆی سلێمانی، که له گه ڵ زانکۆ ئه هلییه که ی یه کت���ر ڕکاب���ه ری وه ک هه ولێ���ردا به هه مانش���ێوه ئه میش ده رده که ون، خوێندن تێیدا به زمان���ی ئینگلیزییه و له ساڵی 2007 ده رگای خوێندن تێیدا کراوه ت���ه وه . له م زانکۆی���ه دا لەبەری جیاوازی���ی کۆلێژەکان، کرێی خوێندن به پێ���ی ئ���ه و نمره ی���ه ی خوێن���دکار پۆلی به کالۆری له تاقیکردنه وه کان���ی 12ی خوێندندا به ده س���تی ده هێنێت، ده گۆڕێت. له وێ کرێی خوێندن له 500 دۆالری ئه مه ریکییه وه ده ستپێده کات و ب���ه 8،000 دۆالر کۆتایی دێت بۆ هه ر

ساڵێکی خوێندنی یه ک خوێندکار. جگه له و زانکۆیانه ، چه ند زانکۆیه کی

دیک���ه ی ئه هلیی���ش هه ن. ب���ۆ نمونه زانکۆی گه ش���ه پێدانی مرۆیی له شاری س���لێمانیی ک���ه ناس���راوه به زانکۆی قه ره داغ، نرخی خوێندن تێیدا له چاو ئه و دو زانکۆیه ی پێش���وتردا که متره . نرخی خوێندن له م زانکۆیه که زمانی فه رم���ی خوێن���دن تێی���دا کوردییه ، له نێوان یه ک ملیۆن و نیو تا دو ملیۆن و

نیو دیناری عێراقییه . ڕێبین ئازاد، جێگ���ری بەڕێوەبەری گش���تی وەرگرتن لەزانکۆی ئەمه ریکی لەعێراق- سلێمانی، لەبارەی مەرجەکانی وەرگرتن���ی خوێن���دکاران لەزانک���ۆی ڕاگەیان���د بەئاوێن���ەی ئەمەریکی���ی "تێکەڵەی���ەک دروس���تکراوە لەنێوان مەرجەکان���ی وەرگرتن���ی خوێن���دکار لەوەزارەت���ی خوێندنی ب���ااڵو زانکۆی ئەمەریکی���ی. مەرجە س���ەرەکییەکان

توانای زمانی ئینگلیزیی و ئەو نمرەیەیە لەتاقیکردنەوەکانی خوێن���دکار ک���ە

ویزاری پۆلی 12 بەدەستیهێناوە".زانکۆی ئەمەریکی لەعێراق- سلێمانیی لەئێس���تادا 1030 فێرخ���واز بەکوردو ع���ەرەب و کەم���ە نەتەوایەتییەکانەوە کە لەچەندین واڵتی جیاوازەوە رویان لەو زانکۆی���ە کردوە، تێیدا دەخوێنن. 83% خوێن���دکاری ک���وردن و 13%ی زیاد هەروەها عەرەب���ن. خوێندکاری لە100 مامۆس���تای هەی���ەو لە90%یان

زمانی دایکیان ئینگلیزییە.پارەی���ەی ب���ڕە ئ���ەو لەب���ارەی لەخوێندکارانی وەردەگرن، ڕێبین ئازاد ئاماژە ب���ەوە دەکات کە لەبنەڕەتەوە بازرگانیی لەزانکۆکەی���ان مەبەس���ت تایبەتین بەاڵم نیی���ە، "زانکۆیەک���ی قازان���ج نەویس���تین. ئ���ەو پارەیەی

خوێندکار دەیداتە زانکۆکە وەک کرێی سااڵنە، ئێمە پارەی دیکەشی دەخەینە سەر بۆ ئەوەی خوێندنێکی ئاستبەرز

پێشکەش بکەین". زانکۆی ئەمەریکی پێچەوانەی زانکۆ ئەهلییەکان���ی دیکەوە، ب���ڕی پارەی کرێی خوێندن، بەجیاوازی کۆلێژەکان ناگۆڕێ���ت، "زانکۆی ئەمەریکیی هەمو کۆلێژەکان بەیەکچاو س���ەیر دەکات، هەربۆی���ە هەمان بڕی پارەی بۆ هەمو کۆلێ���ژەکان داناوە، تا خوێندکارانیش وانەزانن کۆلێژێک لەیەکێکی دیکە بۆ

ئێمە گرنگترە".سااڵنی پێش���و زانکۆی ئەمەریکیی یارمەتیی دارایی لەحکومەتی هەرێمەوە وەرگرتوە، بەاڵم ئەمس���اڵ تا ئێس���تا

هیچ یارمەتییەکی وەرنەگرتوە. ئ���ەو زۆری بەش���ێکی کێش���ەی

خوێندکاران���ەی لەزانک���ۆ ئەهلییەکان دەخوێنن، دانەمەزراندنیانە لەدامەزراوە تەواوکردنی ل���ەدوای حکومیی���ەکان زانک���ۆوە. ب���ەاڵم ئەو لێپرس���راوەی زانکۆی ئەمەریکیی ئەوە ڕەتدەکاتەوەو دەڵێ���ت، "فێرخوازەکانمان زۆرینەیان بەئاراس���تەی کەرتی تایبەتدا دەڕۆن، خوێن���دن پ���ەروەردەو ش���ێوازی لەزانک���ۆی ئەمەریکی���ی ئەوەی���ە کە خوێندکاران گۆشبکرێن کە لەداهاتودا لەکەرت���ی تایبەت���دا ئی���ش بک���ەن. ب���ەاڵم خوێندکارانیش���مان وەک هەر دەرچویەکی زانکۆیەکی دیکە دەتوانن بچن���ە کێبەرکێ���وە ب���ۆ دامەزراندن

لەدامەزراوە حکومییەکاندا". هەرچەندە لەهەمو زانکۆ ئەهلییەکان ب���اس لەبەرزیی ئاس���تی زانس���تیی دەکرێت، ب���ەاڵم لەزۆبەری ریزبەندیی زانک���ۆ جیهانییەکاندا ئ���ەو زانکۆیانە لەدوای ریزبەندییەک���ەدان و لەکۆتایی زۆرێ���ک لەزانک���ۆ حکومییەکانەوەن، ئ���ەو لەگرنگی���ی ئ���ازاد رێبی���ن ریزبەندیان���ە کەمدەکات���ەوەو پێیوایە بنەمایەکی راستیان نییە، "باسکردنی زانک���ۆکان حەقی خۆی ریزبەندی���ی web نەدراوەت���ێ، لەڕاس���تیدا ئەوەranknig پێدەوترێ���ت. ریزبەندی���ی لەس���ەر ک���ە توێژینەوانەی���ە ئ���ەو باڵودەکرێتەوە. زانکۆکان وێبس���ایتی هی���چ دەزگایەک نیی���ە بتوانێت هەمو زانکۆکان���ی جیه���ان ریزبەندیی بکات لەسەر ئاستی باش و خراپیی. چونکە بەسەدان هەزار زانکۆ هەن لەجیهاندا ئەگەر تۆ بتەوێت ئاس���تی زانکۆیەک هەڵبس���ەنگێنیت دەبێ���ت س���ەردانی بکەی���ت و بزانیت چیی���ان هەیە. ئێمە هی���چ کەس���ێک بۆ ئ���ەو مەبەس���تە س���ەردانی نەکردوین. بۆی���ە دڵنیاین ئەوە پێوەرێکی راس���ت نییە بۆ باش و خراپیی زانکۆکەمان. ئێمە خۆمان زۆر

لەوە بەئاستبەرزتر دەزانین". ب���ۆ وەرگرتنی بۆچون���ی وەزارەتی زانک���ۆ لەب���ارەی ب���ااڵ خوێندن���ی ئەهلییەکان���ەوە، ئاوێنە پەیوەندیکرد بەدکتۆر جەمال کەم���ال بەڕێوەبەری زانک���ۆ تایبەتمەندەکان���ەوە، ب���ەاڵم وەزی���ری ک���ە رایگەیان���د ناوب���راو خوێندن���ی ب���ااڵ بەنوس���راوی فەرمی هەمو ج���ۆرە لێدوانێکی رۆژنامەوانیی

لێقەدەغەکردون.

ریکالم

زانکۆ ئه هلییه کان له نێوان بازرگانیی و زانستدا

زانکۆی ئەمەریکیی هەمو کۆلێژەکان بەیەکچاو سەیر

دەکات، هەربۆیە هەمان بڕی

پارەی بۆ هەمو کۆلێژەکان داناوە تا خوێندکارانیش وانەزانن کۆلێژێک

لەیەکێکی دیکە بۆ ئێمە گرنگترە

کاتێک خوێندنی زانکۆکان ده بێت به پاره

(442( سێشه ممه 2014/8/26 komalayatyawene@gmail.com17 كۆمه‌اڵیه‌تی

به‌لێكدانه‌وه‌ی‌‌ئێرانیه‌كان،‌داعش‌گه‌یشتوه‌ته‌‌به‌رده‌ركی‌‌سه‌راو‌قه‌اڵی‌‌مناره‌

‌420ئاواره‌ی‌‌كوردی‌‌شه‌به‌ك‌له‌ناو‌قوتابخانه‌یه‌كدا‌جێگیركراون

ئا: هاوكار حسێن

ئه وه ی له هه رێمی كوردستان سه باره ت به داعش ده وترێت و ده گوزه رێت، زۆر

جیاوازتره له وه ی به خه ڵكی ئێران گه یشتوه و لێكدانه وه ی بۆ ده كرێت،

له خه یاڵی زۆرینه ی كه سه ئاساییه كانی ئه واندا، ئێستا چه كدارانی داعش له به رده م هه مو ماڵێكی سلێمانی ،

هه ولێر و دهۆكن و له ناوجه رگه ی شاره كاندا هاتوچۆیانه .

جیاوازیی���ه كان له نێ���وان هه رێم���ی خاكی ره س���می س���نوری كوردستان و س���نورییه كانه وه له خاڵه ه���ه ر ئێران، ده س���تپێده كات، چونكه له نێوان 20 بۆ 30 مه ت���ردا هه مو ش���ه ته كان له نێوان ئه م دو س���نوره دا گۆڕانیان به س���ه ردا دێ���ت. له مبه ر )هه رێمی كوردس���تان(، بینایه ك وێنه ی تاڵه بانی و بارزانی پێوه هه ڵواسراوه و چه ند كارمه ندێكی ئه منیی به چه ك و جلوبه رگ و ستایلی مۆدێرنه وه ناس���نامه و پش���كنینی دانیش���تون، پاس���پۆرتی هاموش���ۆكه ران ده ك���ه ن و له وبه ریش���ه وه )ئێران(، بینایه كی دیكه هه یه و وێنه یه كی خامنه یی یان خومه ینی به زم���ان و س���ه بازه كانیش پێوه ی���ه و ته واو جیاوازه وه كه ره سته و ش���كڵێكی

هه مانكار دوباره ده كه نه وه . كاتێ���ك پێمان نایه خاك���ی ئێرانه وه و به رێكه وتین، ئێران���ی به ئۆتۆمبیلێك���ی كوردێك���ی هه رچه ن���ده ش���ۆفێره كه ی رۆژهه اڵت ب���وو تا ڕاده یه ك به ئاگابو له و ره وش���ه ی له هه رێمی كوردستان و عێراق هه یه ، به اڵم هه ر كه دڵنیابو دانیش���توی هه رێمی كوردس���تانین، هه رزو پرسیاری له و ش���وێنانه كرد كه چه كدارانی داعش روه و هه رێم ده س���تی به س���ه ردا گرتون، زۆر به تام���ه زرۆوه گوێی ب���ۆ وه اڵمه كان

راده دێرا.رۆژهه اڵت���ی ش���اره كانی له هه م���و كوردس���تان، باس و خواس���ی سه ره كی نێوان خه ڵكی ئاس���ایی به تایبه ت له گه ڵ گه ش���تیارانی كوردستانی باشور، پرسی داع���ش و باوردۆخی ئه منیی ش���اره كانی هه رێمی كوردس���تان بو، ئه وان له رێگه ی ب���ه رده وام ده س���تكرده كانه وه مانگ���ه بینه ری كه ناڵه ئاس���مانیه كوردییه كانن و تا ڕاده ی���ه ك ئاگاداری ئ���ه وه ن كه چی روده دات، ب���ه اڵم نه یانده توان���ی خۆیان بگرن له پرس���یاركردن له ورده كارییه كانی پێش���ڕه ویی و شه ڕی پێش���مه رگه له گه ڵ

داعش. م���ام عه لی حه ی���ده ری ، ته مه ن 73 ساڵ، به ده م سه یركردنی یه كێك له كه ناڵه

به خێرهێن���ان و دوای كوردیه كان���ه وه ، هه واڵپرس���ین، دیارب���و په ل���ه ی بو بۆ ئه وه ی بزانێت: ئێستا داعش به دروستیی گه یش���توه ته ك���وێ ؟ ئه و ب���ێ ئه وه ی چاوه ڕێی وه اڵمه كه بكات، ده س���تبه جێ ده رده س���ه رییه ی كاره س���ات و ئ���ه و باس���كرد كه له كاتی جه نگی 8 ساڵه ی نێ���وان ئێ���ران و عێراقدا توش���ی خۆی و حاڵی له م���اڵ و هاتوه و خانه واده ك���ه ی خۆیان ده ربه ده ربون، بۆیه به نیگه رانیه وه ه���ه ر خۆی وه اڵمی دڵخۆش���كه ری خۆی ده دایه وه : “له ئێم���ه وه دوره ، بڕواناكه م

مه ترسی بۆ ئێمه هه بێت”. كوردیی���ه كان له ناوچ���ه هه ت���ا ناوچه عه جه م روه و دوربكه وتینایه ته وه قه ب���اره ی بڕویش���تینایه ، نش���ینه كان ده نگۆكان���ی داع���ش و مه ترس���ییه كانی له س���ه ر هه رێم���ی كوردس���تان له دیدی خه ڵكه وه گه وره ت���ر ده بو. كاتژمێر 2ی به نزینخانه یه كی له ب���ه رده م نیوه ش���ه و ناوچ���ه ی مه الیه ر، له نێ���وان هه مه دان و ئه س���فه هان، ئۆتۆمبیله كه مان وه س���تا، ئێمه ش بۆ هه واگۆڕكێ دابه زین و خاوه ن به نزینخانه ك���ه هه رزو هه س���تیكرد ئێمه غه ریبه ی���ن، چونكه كاتێك به فارس���ی س���اومان لێكرد، ئ���ه و بزه یه ك گرتی و

پرس���ی : له كوێوه هاتون؟ به بیس���تنی ده موده ست عێراق، كوردستانی وشه ی باس و خواسی مه ترس���ی نزیكبونه وه ی داعش���ی وروژان���د، به اڵم الی س���ه یربو كه ئێم���ه وه ك ئه و باس���ه كه مان به و

مه ترسییه و جدییه وه رنه گرتوه . له ئه س���فه هان چوین���ه ماڵی كوردێك به ن���اوی ئاغ���ا فاتی���ح، ئه و س���ااڵنی هه شتاكانی س���ه ده ی رابردو به تۆمه تی الیه نگریی بۆ یه كێك له حزبه كوردییه كانی ده س���ه اڵتدارانی له الیه ن خۆره���ه اڵت، كۆماری ئیسالمیه وه له شاری بانه وه بۆ ئه سفه هان دورخراوه ته وه و هێشتا له وێ نیش���ته جێیه . فاتیح به وردیی ئاگاداری بارودۆخی هه رێمی كوردستان و جموجوڵی داعش ب���و، به اڵم به ته واوی ش���اره زای جوگرافیای كوردس���تانی باش���ور نه بو، بۆیه یه كێك له و پرس���ه سه ره كییانه ی ب���ه رده وام له م���اوه ی مانه وه مان بۆ دو رۆژ ب���اس ده كرا، ش���وێنی گه یش���تن و

پێشڕه وییه كانی داعش بون. ئاغا فاتیح، ته مه ن 54 ساڵ، سكااڵی ئه وه ی ده كرد كه هێزه كانی پێش���مه رگه وه ك پێویس���ت رێكنه خ���راون، ئه مه ش “توان���ا س���ه ربازییه كانی ئ���ه و هێزه ی

په رت���ه وازه ك���ردوه “.

هه ر له و ش���اره داو له یه كێك له شوێنه گه ش���تیارییه كاندا ك���ه ن���اوی باخ���ی گوڵهایه ، كچێكی ته مه ن 30 ساڵ به ناوی زه ه���را له پێش���وازییه كه دا به خێرهاتنی كردین و كاتێك زان���ی له كوێوه هاتوین، رێبه رێكی گه شتیاریی پێداین بۆ ئه وه ی هه مو شوێنه كانی ناو باخه كه به ته واوی و

به وردیی بگه ڕێین. زه هرا كه ك���وڕه هاوڕێكه ی عێراقیه و دانیش���توی به غدایه ، ترس���ی گه وره ی لێنیش���تبو له وه ی جارێك���ی تر به هۆی روداوه كانی دوای داعش���ه وه ، نه توانێت ببینێته وه . ئه و، كه به ئینگلیزییه كی به هێز ده دوا، باسی له وه كرد كه چۆن سه ره تا ویس���تویه تی له پێناوی هاوڕێكه یدا بێته عێراق و ئێس���تا به هۆی هاتنی داعشه وه له و بیرۆكه یه ی په شیمانبوه ته وه . زه هرا زو زو ده یپرسی ، “داعش چه ند له ئێوه وه دوره ؟ هه ست به ترس ناكه ن؟ ته نانه ت له كات���ی ماڵئاواییدا هۆش���داریی داینێ ك���ه له كاتی گه ڕانه وه ماندا بۆ باش���وری

كوردستان ئاگامان له خۆمان بێت.پێمانوابو ئه س����فه هان خاڵی كۆتایی بێت ئێرانیه كان ترسی نیگه رانیه كانی و له داع����ش و له وه زیات����ر دوربكه وینه وه ، ئه م باس����ه گرنگیه كی ئه وتۆی نابێت.

ئا: هاوكار

ژماره یه كی زۆری كوردی شه به كی ئاواره له قوتابخانه یه كی قه زای چوارتای

شارباژێر كۆكراونه ته وه و داوا ده كه ن به رله وه ی ده وامی خوێندنی قوتابخانه كه

ده ستپێبكات، شوێنێكی گونجاویان بۆ بدۆزرێته وه ، چونكه له ئێستادا هه ر

ژورێكی قوتابخانه كه زیاتر له 30 كه سی تێدایه .

ئێواره ی 7ی ئابی ئه مساڵ، نزیكه ی 90 خێ���زان كه ژماره یان 420 كه س ده بێت و له كوردانی شه به كه ن، ده هێنرێنه قه زای چوارتای س���ه ر به پارێزگای س���لێمانی و سه رجه میشیان له ناو قوتابخانه یه كی دو نهۆمیدا نیش���ته جێ ده كرێن، هه رچه نده ئ���ه وان وه ك خۆی���ان ده ڵێ���ن ل���ه روی خزمه تگوزارییه وه كێش���ه یه كی ئه وتۆیان نیه ، به اڵم گه وره ترین گرفتیان “مه وداو ئێمه چونكه ش���وێنه كه یه ، نه گونجاوی ژماره مان زۆره و ش���وێنی حه وانه وه مان نیه “، ئه مه وت���ه ی محه مه د كامیله ، كه

یه كێكه له ئاواره كانی ناو قوتابخانه كه .محه م���ه د، ته مه ن 48 س���اڵ، به ته نها نیه . منداڵیان هاوسه ره كه یه تی و خۆی و ئه و به ئاوێن���ه ی راگه یان���د، “لێره هیچ كێش���ه یه كمان نی���ه و ل���ه روی خواردن و زۆر ته ندروس���تیه وه خزمه تگوزاری���ی هاوكاریمان ده كرێت، به اڵم شوێنه كه مان

زۆر ته نگ���ه “.ئ���ه و ژوره ی محه مه دی لێبو، به پارچه ده رگاكه ی له س���ه ر بچ���وك كاغه زێكی نوسرابو: “ژوری ژماره سێ ، 6 خێزان،

31 ك���ه س”. واتا ته نها ل���ه و ژوره دا كه روبه رێكی ئاس���ایی هه بو، 31 كه س���ی تێداب���و، ئه م���ه ش گرفت���ی حه وانه وه و خه وتنی بۆ هه مویان دروستكردوه ، “زۆر جار ده بێته كێش���ه مان له س���ه ر ئه وه ی من���داڵ ده گ���ری ، هه ندێكی���ان پێكه وه ناگونجێن”، محه مه د به مجۆره باسیكرد.

رۆژانه تیمی پزیشكی گه ڕۆك سه ردانی قوتابخانه ك���ه ده كات و خزمه تگوزاری���ی بیالل ده كه ن. پێشكه ش ته ندروستییان به ئاوێنه ی تیمه كه ، كارمه ندی محه مه د،

راگه یاند، “ئێمه پزیشكی تایبه تمه ندمان له گه ڵدایه و رۆژانه س���ه ردانیان ده كه ین و هه رچیه كیان پێویست بێت له چاره سه ری

پزیشكیی ، پێشكه شیان ده كه ین”.به پێ���ی زانیارییه كان���ی ئاوێنه ، له ناو ئ���ه و ئاوارانه دا كچێك���ی گه نج هه یه كه توشی نه خۆشی شێرپه نجه بوه و ئێستا له نه خۆش���خانه ی هیوای���ه له س���لێمانی به مه به س���تی وه رگرتن���ی چاره س���ه ری

پزیشكیی .منداڵ���ه كان، ك���ه جۆرێ���ك له ترس و

نیگه رانی به روخساریانه وه دیاربو، ته نها قوتابخانه ن���او روته نه كه ی گۆڕه پان���ه كات گه مه ك���ردن و ب���ۆ ش���كده به ن به س���ه ربردن، كه به هۆی به رزیی پله ی گه رم���اوه نه یانده توان���ی زۆر بمێننه وه و زۆربه ی���ان خۆیان دابوه به ر س���ێبه ری

دیواری قوتابخانه كه .مس���ته فا فارس، ته مه ن 7 ساڵ، كه نه یده توان���ی به زمانی ك���وردی بدوێت و ته نها به عه ره بی ده دوا، ترسی خۆی له و بارودۆخه نه شارده وه كه به سه ریانهاتبو،

ئ���ه و به ده نگێكی ن���زم و ش���ه رمنانه وه وتی ، “له ترس���ی داعش هاتوینه ته ئێره و هه تا ئه و چه كداران���ه كۆتاییان نه یه ت،

ناگه ڕێینه وه بۆ ماڵی خۆمان”.كوردانی ش���ه به ك كه به س���ه ر زیاتر ل���ه 65 گون���دی ناوچه كان���ی تلكێف، به عشیقه ، به رتله ، حه مدانیه ی پارێزگای موسڵ دابه ش���بون، له ئێستادا هه مویان ناوچه كانیان چۆڵكردوه و په ڕیوه ی شارو ناوچه كان���ی هه رێمی كوردس���تان بون، ساڵی 1988 به شێك له و كوردانه ی به ر

شااڵوه كانی راگواستن و له ناوبردنی به عس كه وتن، له كوردانی شه به ك بون.

ئ���ه وان ده ڵێن ئێمه له ب���ه ر دو هۆكار س���ته مێكی زۆرمان لێك���راوه ، “یه كه م، دوه م، ش���یعه ین. ك���ه له به رئ���ه وه ی له به رئ���ه وه ی كوردی���ن”، ئه م���ه وته ی ش���ێخ ناتق جه وهه ر زراری بو كه خۆی به سه رۆكی عه ش���یره تی زرار له ناحیه ی

به عشیقه ، ناساند. زۆرین���ه ی ئه و ئاواران���ه داوا ده كه ن، “به په ل���ه ش���وێنێكی باش���ترمان ب���ۆ ناتوانی���ن چونك���ه دروس���تبكرێت، به وشێوه یه ژیان بگوزه رێنین، ماوه یه كی دیكه ش ده رگای قوتابخانه بۆ خوێندكاران

ده كرێته وه “. له الیه ن خۆی���ه وه عه دنان كاكه ڕه ش، قایمقام���ی ق���ه زای چوارتا باس���ی له و پالنه كرد كه هه یانه بۆ گواس���تنه وه ی ئاواره كانی چوارتا بۆ شوێنێكی گونجاوترو كردنه وه ی “له گه ڵ راگه یاند، به ئاوێنه ی له گه ڵ به ه���اوكاری قوتابخانه ، ده وامی خه ڵكی چوارتا چه ند شوێنێكی دیكه مان دیاریك���ردوه بۆ ئه وه ی ئه و ئاوارانه ی بۆ بگوازینه وه ، به اڵم شوێنه كان پێویستیان به خزمه تگوزاری���ی س���ه ره تایی هه یه كه ئه و چاره س���ه ركردنی له حاڵه تی ئێستا

گرفته داین”. كاك���ه ڕه ش ش���وێنی داهات���وی ئه و ئاوارانه ی بۆ ئاوێنه ئاشكراكردو رایگه یاند، “ش���وێنه كه پێی ده ڵێن توتنه كه و كاتی خ���ۆی پش���كنینی توتنی تێ���دا كراوه ، ده كه وێته ناو چوارتاوه “، ناوبراو به ڵێنی ئه وه ش���یدا كه ئ���ه وه ی له توانایاندا بێت

بیكه ن بۆ یارمه تیدانیان.

یه كێك له هاوسه فه ره كه مان پێویستی به سه ردانی پزیشكی چاو هه بو.

پاش وه رگرتنی رێنمایی چوینه سه ردانی خانمه

پزیشكێك به ناوی شادی رجائی كه شوێنه كه ی

له ناو یه كێك له جه نجاڵترین شه قامه كانی ئه سفه هان بو به ناوی خیابانی شێخ به هائی . دوای نوسینی

چاره سه ری پزیشكیی بۆ هاوسه فه ره كه مان،

به بزه یه كه وه پرسی : "له گه ڵ داعش چۆنن؟ ناترسن كه ئاوا لێتان نزیكبوه ته وه ؟"

ئێمه ش تێمانگه یاند كه هێشتا بارودۆخه كه

به وجۆره مه ترسیدار نیه كه لێیتێگه یشتون.

ئێرانییه کان دووهێنده ی عێراقییه کان له داعش تۆقیون

قوتابخانه ی چوارتا

به اڵم كاتێك كاتژمێر یه ك و 35 خوله كی شه و گه یشتینه ناوه ڕاستی شاری قوم، له نێ����وان تاران و ئه س����فه هان، هێش����تا دوكان و ب����ازاڕه كان جمه ی����ان ده هات، به زمانی عه ره بی و فارسی فرۆش����یاران هاواری����ان ده ك����رد بۆ س����اغكردنه وه ی كه لوپه له كانیان. ئێمه له خواردنگه یه كی بچوك الماندا بۆ پش����ودان و نانخواردن، هاته ژوره وه و به ته مه ن كابرایه كی به اڵم راس����ته وخۆ لێماننزیكبۆوه و دڵنیابو كه فارس����ی نازانین، بۆیه به ئینگلیزییه كی پچ����ڕ پچ����ڕ كه وته س����ۆراغی ئ����ه وه ی چ����ی ده گوزه رێت له عێ����راق و به تایبه ت

له هه رێمی كوردستان.ئه و پیاوه كه خۆی به حه سه ن ناساند، له كاتی هه ب����وو الوازی جه س����ته یه كی قس����ه كردندا زمانی كه مێ����ك ده یگرت و ده ل����ه رزی ، هیوای ده خواس����ت له گه ڵ ئێمه بێت و سه ردانی شاره كانی هه ولێرو س����لێمانی ب����كات، چونك����ه وتی ، “من له ژیانی ئێره م زۆر جاڕس����م و ده مه وێت سه ربه ست بژیم، به اڵم بیستومه داعش گه یشتوه ته الی ئێوه و بارودۆخی عێراق

زۆر خراپ بوه “.هه ر به و ش����ه وه رێگه كه م����ان به ره و تاران و له وێش����ه وه به بێ وه ستان به ره و

كه ره ج ده س����تپێكرد. ب����ۆ رۆژی دواتر له ناوچه كانی باكوری ئێران كه به وته ی ناس����راوه ، به “ش����ومال” ئێرانی����ه كان نزیك ئاب����رودی نه م����ه ك له ناوچ����ه ی له كه نار گیرس����اینه وه . خه زه ر ده ریای ده ریاكه چه ندین گه شتیارو به له م و چادر هه بون، ئێمه ویس����تمان سواری یه كێك له به له م����ه كان بین، ب����ه اڵم خاوه نه كه ی نه گونجاوه ، كاته ك����ه ی كه حاڵیكردین “چونك����ه ده ریا نائارامه و ش����ه پۆله كان به هێزن، باش نیه له كاتێكی له وشێوه یه دا گه ش����ت بكه ین به ناو ده ریاكه دا”. به اڵم ئێمه هه ر س����وربوین له سه ر داواكه مان و ئه وی����ش به ناچاریی هاته ژێر بار. به اڵم به پرسیارێك ده ستپێبكه ین، به رله وه ی توشی سه رسوڕمانی كردین: “چۆن له م كات����ه دا كه داع����ش لێتاننزیكبوه ته وه ، بیری س����ه فه رتان هه بوه ؟”، ش����تێكی س����ه یربو له ناوچه یه كی دوره ده س����تی سه ر ده یاری خه زه ر، كابرایه ك كه ته نها گوێبیستی هاژه ی ئاوه و چاویشی ته نها نائارامه كان ده بینێت و هه زاران شه پۆله كیلۆمه تر له س����نوری عێراق����ه وه دوره ، چۆن داعش بوه ته مه راقی و س����ۆراغی

جموجوڵی ده كرێت. شه وی داهاتو له یه كێك له باڵه خانه كانی زیباكه نار له ناوچ����ه ی ده ریاك����ه نزیك ماینه وه و بۆ كاتژمێرێك بینه ری كه ناڵه هه واڵیه كان����ی ئێران بوی����ن، كه تێكڕا داعش و مه ترسیه كانی له سه ر ناوچه كه ، ناوه ڕۆكی بابه ته كانی داگیركردبو. ئیدی له وێ هه ستمانكرد كه یه كێك هۆكاره كانی گه وره یی قه باره ی مه ترسی داعش له الی ئێرانی����ه كان، ده ش����ێت په یوه ندی به و گوت����اره میدیایی و دینی و سیاس����ییه وه هه بێت كه له ناوخۆدا ئاراس����ته ی وه رگر ده كرێت، چونكه هه ر له سه ره تای هاتنی داعش بۆ داگیركردنی چه ند ناوچه یه كی عێراق له 10ی حوزه یرانی رابردو، ئێران چاالكانه كه وته به ره ی پش����تیوانیكردن دژایه تیكردنی به غ����داو له حكومه ت����ی و

چه كدارانی داعش.ه����ه ر هه م����ان تێڕوانین و ترسیش����ه وایكرد ئه مس����اڵ ژماره ی گه ش����تیارانی بیانی و به تایبه ت ئێرانیه كان بۆ هه رێمی كوردستان، به شێوه یه كی دراماتیكی رو له دابه زین بكات. چونكه پێشتر ده سته ی گه ش����توگوزاریی هه رێم رایگه یاندبو كه له ماوه ی 8 مانگی یه كه می ساڵی 2013، زیات����ر له 2 ملیۆن گه ش����تیار هاتونه ته هه رێم، به اڵم پێش����بینی كردبو ئه مساڵ به ه����ۆی تێكچون����ی ره وش����ی ئه منیی و سیاسیی ناوچه كانی باكورو ناوه ڕاستی به ته واوی عێراق، ژماره ی گه ش����تیاران

دابه زێت، كه هه رواش ده رچو.

تایبه‌ت (442( سێشه ممه 182014/8/26

چاره‌نوسی‌ناوچه‌‌كوردستانیه‌كانكورد‌پرسی‌خاكه‌كه‌ی‌ده‌باته‌وه‌‌باوه‌شی‌به‌غدا

ئا: محه مه د ره ئوف

له دوای هاتنی داع���ش و كرنترۆڵكردنی به شێكی زۆری ناوچه سوننیه كانی عێراق، هێزی پێشمه رگه كۆنترۆڵی به شێكی زۆری ناوچه كوردستانیه كانی ده ره وه ی هه رێمی كرد )ناوچه جێناكۆكه كان( به اڵم له دوای روداوه كانی شه نگال زۆرینه ی خاكی ناوچه كوردستانیه كانی له ده ستدایه وه ، ره نگه بۆ كورد پرسی چاره سه ركردنی ئه و ناوچانه یه كێ���ك بێت له پرس���ه هه س���تیاره كان، به وه ی كورد وه ك دیفاكتۆ مامه ڵه له گه ڵ ئ���ه و ناوچان���ه دا ده كات، یاخود جارێكی تر ده یباته س���ه ر مێزی گفتوگۆ له به غدا و ده یس���پێرێته وه به قوماری ماده ی 140 كه

له )2007/12/31( واده كه ی به سه رچوه .ئه گه ره كان به و ئاراسته یه ن كه جارێكی تر كورد چاره نوسی ئه و ناوچانه ده باته وه به غ���دا و به ماده ی 140ی ده س���پێرێته وه ، ئه گه رچی له دوای روداوه كانی داعش���ه وه زۆرترین قوربانی له پێناودا داوه و ته نانه ت مه ترسی بۆ سه ر س���ه روه ریی هه رێمیش

دروستكردوه .

چاره نوسی ناوچه كوردستانیه كانله دوای روخانی رژێمی به عس و به شداری ك���ورد له به غدا، كورد س���ه ره ڕای ئه وه ی چاره نوسی ناوچه كوردستانیه كانی خسته قوماری ده نگدانه وه ، هه ڵه یه كی ستراتیژیی گه وره ی كرد كه به بێ ئه و ناوچانه سنوری حكومه تی هه رێمی كوردستانی دیاریكردو بۆ خۆی ئ���ه و ناوچانه ی به ته واوی دابڕان له بڕگه ی هه روه ك كوردستان، له هه رێمی )ا( ماده ی 53ی ده ستوری كاتیی عێراقدا هات���وه : دانئه ن���رێ به حكومه تی هه رێمی كوردس���تاندا كه حكومه تی ره سمی ئه و ناوچانه یه كه له الیه ن ئ���ه و حكومه ته وه به ڕێوه ئه ب���را 2003دا ئ���ازاری ل���ه 19ی له پارێزگاكانی دهۆك و هه ولێر و سلێمانی و

كه ركوك و دیاله و نه ینه وا.به وپێی���ه ش به پێی ده س���توری عێراق حكومه تی هه رێم سنوره كه ی دیاریكراوه و ده سه اڵته كانیشی ته نها له و سنوره یه كه پێ���ش هاتنی هێزه كان بۆ عێراق هه یبوه . به وپێیه ی به پێی بڕگه ی )ا( له ماده ی 53 حكومه ت���ی هه رێم بۆی نی���ه حوكمڕانیی ناوچه كوردس���تانیه كان بكات و س���نوری حكومه ت���ی هه رێم ته نها پێ���ش روخانی

به عسه .س���ه ركردایه تی سیاس���ی كوردس���تان داوای جێبه جێكردن���ی ده س���تور ده كات له ناویش���یاندا ماده ی 140 واتا راسته وخۆ رازیه به چاره سه ری ماده ی 140 بۆ ناوچه ت���ه واوی هه وڵ و كوردس���تانیه كان، واتا به رگری و قوربانیدانی پێشمه رگه له ناوچه

جێناكۆك���ه كان ل���ه م دۆخ���ه دا به رامبه ر به داع���ش ده چێت���ه گیرفان���ی به غداوه و هیچ مه ڵۆی���ه ك ناخاته س���ه ر خه رمانی گه ڕانه وه ی ئه و ناوچانه بۆ س���ه ر هه رێمی

كوردستان.

له نێوان دیفاكتۆو ماده ی 140داله ناوچ���ه ئه م���ڕۆ دۆخ���ه ی ئ���ه و هه رێ���م ده ره وه ی كوردس���تانیه كانی كه رك���وك و به تایبه تی���ش دروس���تبوه ، خانه قی���ن و ئ���ه و ناوچان���ه ی له الی���ه ن پێش���مه رگه وه كۆنترۆڵك���راون، دۆخێكی دروستكردوه ، )ئه مری واقیع(ی دیفاكتۆ كه نه كشانه وه و هه وڵدان بۆ كۆنترۆڵكردنی ئیداریی و كارگێڕیی و سیاسی ئه و ناوچانه دواج���ار ده بێته حاڵه تێك���ی دیفاكتۆ چ له الی عێراق و چ له الی ئه مه ریكاو نه ته وه یه كگرتوه كانی���ش چونكه ئ���ه وان مامه ڵه له گ���ه ڵ ئه م���ری واقیعدا ده ك���ه ن، به اڵم له دوای روداوه كانی شه نگال كورد زۆرینه ی ناوچ���ه كوردس���تانیه كانی له پارێ���زگای نه ینه وا له ده س���تدا، ئه گه ر سه ركردایه تی سیاسی كوردس���تان بڕیاریداوه مامه ڵه ی دیفاكت���ۆ له گه ڵ ئ���ه و ناوچان���ه دا بكات ده بێت ناوچه كوردس���تانیه كانی سنوری بگه ڕێنێت���ه وه ، نه ین���ه واش پارێ���زگای له قه زاكانی )شه نگال، ته له عفه ر، تلكێف،

حه مدانیه (.ئه گه ر سه ركردایه تی سیاسی كوردستان بڕیاری���داوه بگه ڕێته وه به غدا و ده س���تور بنه م���ای چاره س���ه ری كێش���ه كان بێت له ناویش���یاندا م���اده ی 140، ئه وا ئه بێت ك���ورد رازیبێت چاره نوس���ی ئه و ناوچانه بخاته راپرس���یه وه ، واتا قۆناغی سێیه می م���اده ی 140 ئه نجامدان���ی راپرس���یه بۆ یه كالكردنه وه ی چاره نوس���ی ئه و ناوچانه به اڵم له گ���ه ڵ هه مو ئ���ه و ره خنانه ی كه روبه روی ماده ی 140 كرایه وه له وه ی كورد ئاماده یه خاكی خۆی بخاته راپرس���یه وه ، ناڕونیی جێبه جێكردنی دواقۆناغی ماده ی 140 كه راپرسیه چۆن و به چ میكانیزمێك راپرسی ده كات؟ وه كو ماده ی 140 بڕگه ی ئاس���اییكردنه وه ، نوس���یویه تی: دوه م سه رژمێریی، كه كۆتایی دێت به راپرسیه ك ك���ه له كه ركوك و ئ���ه و ناوچانه ی دی كه كێشه یان له سه ره بۆ دیاریكردنی ویستی

هاواڵتیانی.لێره دا پرسیاره گه وره كه ئه وه یه هه روه ك له ماده ی 140 بڕگه ی دوه م نوس���یویه تی: ئاساییكردنه وه ، سه رژمێریی، كه كۆتایی دێت به راپرس���یه ك ك���ه له كه ركوك و ئه و ناوچانه ی دی كه كێش���ه یان له سه ره بۆ دیاریكردنی ویستی هاواڵتیانی راپرسیه كه دی���ار نیه چۆن و به چ میكانیزمێك ئه نجام

ئه درێ؟

راپرسی چۆن ده كرێت؟راپرس���ی چ���ۆن ده كرێ ل���ه و ناوچانه هه مو پێكه وه ی���ان به جیا ته نها له ناوچه كوردس���تانیه كان ده كرێت یان له ناوچه ی جێناكۆك هه موی به ناحیه ی نوخه یبیشه وه )ناحیه ی نوخه یب سه ر به قه زای روتبه ی پارێزگای رومادیه له س���اڵی 1960 كراوه

به ناحیه و س���ه ر به ق���ه زای عه ین ته مری پارێ���زگای كه ربه ال بوه ، له س���اڵی 1979 له چوارچێوه ی گۆڕانی دیمۆگرافیدا رژێمی به عس خس���تیه س���ه ر ق���ه زای روتبه ی پارێزگای رومادی سوننه نش���ین و له دوای ساڵی 2004یش خرایه چوارچێوه ی ناوچه جێناكۆكه كانی ماده ی 58 و دواتر ماده ی

.)140ئایا راپرسی له و ناوچانه گوند به گوند، ناحی���ه به ناحیه ، قه زا به ق���ه زا، پارێزگا به پارێ���زگا ده كات یاخود هه موی به یه ك پاكێج ده كات، هه مو ئه وانه ی ئێستا له وێ دانیش���تون یا ئه وانه ی له سه رژمێره كانی 1977دا 1967 و ی���ان 1957 1947 و له دوایین ئه وانه ی نیش���ته جێبون. له وێ پارێ���زگا و ئه نجومه ن���ی هه ڵبژاردن���ی ئه نجومه ن���ی نوێنه ران���دا ده نگیان���داوه ؟ كێ سه رپه رش���تیی ئه نجامدانی پرۆسه ی ئه نجامه ك���ه ی و ده رهێنان���ی راپرس���ی و ئ���ه كا؟ ئه نجامه ك���ه ی جێبه جێكردن���ی ی���ان دامه زراوه یه كی حكومه تی عێ���راق بێالیه ن؟. وه اڵمی ئه م پرس���یارانه له كێ وه رئه گیرێته وه ؟ ئه گه ر راپرس���ی له سه ر

ئاستی پارێزگا بكرێ ئه وا:یه ك���ه م: راپرس���ی له س���ه ر ئاس���تی

پارێزگا:ره نگه كورد كه رك���وك به رێته وه ، كه ئه ویش به ت���ه واوی زه مانه ت نیه چونكه زۆری عه ره ب ئاواره یه ك���ی له ئێس���تادا هاتونه ت���ه ئ���ه و پارێزگای���ه ، ه���اوكات س���ه ره ڕای ئ���ه وه ی كورد له ناو ش���اری كه ركوك و ق���ه زای دبس زۆرینه یه ، به اڵم ناحیه كانی حه ویج���ه و له ق���ه زای كورد ریاز و ره ش���اد و زاب كه چڕترین ژماره ی دانیش���توانی عێراقه زیات���ر له 400 هه زار دانیش���توانی هه یه و ل���ه 95%ی عه ره به و كاریگه ریی له س���ه ر گۆڕان���ی ده نگه كان

ده بێت له پارێزگای كه ركوك.ناوچ���ه ت���ه واوی ك���ورد ب���ه اڵم كوردس���تانیه كانی دیك���ه ده دۆڕێنێ���ت

به وپێیه یأ � پارێ���زگای نه ین���ه وا )موس���ڵ( : پارێزگای نه ینه وا كه ژماره ی دانیشتوانی زیاتر له )3ملیۆن و 500 هه زار( كه س���ه و دوه می���ن گ���ه وره پارێ���زگای عێراق���ه ، نزیك���ه ی 75%ی عه ره به ، ئه وكات ئه گه ر راپرسی له سه ر ئاس���تی پارێزگا بكرێت ته واوی خاكی كوردس���تانی له و ناوچه یه ده دۆڕێنێت، چونكه زۆرینه ی دانیشتوانی

ئه و پارێزگایه عه ره بن.ب � پارێزگای دیاله : ئه گه ر راپرس���ی له س���ه ر ئاس���تی پارێزگا بكرێت ته واوی خاك���ی كوردس���تانی پارێ���زگای دیاله ده دۆڕێنێت، به خانه قینیش���ه وه ، چونكه

زیاتر له 70%ی پارێزگای دیاله عه ره به .

ت � پارێزگای سه اڵحه دین: له پارێزگای سه اڵحه دین كه قه زای دوزخورماتو خاكی كوردستانیه و رێژه ی كورد له و پارێزگایه ناگاته له 10%، ئه وا به ئاسانی كورد خاكی

كوردستانی ئه و پارێزگایه ده دۆڕێنێت.پ � ه���اوكات له پارێزگاكان���ی كوت و زیقاری���ش به ت���ه واوی خاك���ی ك���وردی ده دۆڕێنێ���ت. چونكه رێ���ژه ی كورد له و

پارێزگایانه ناگاته %5.واتا له كۆی ش���ه ش پارێزگا كه خاكی دابه ش���كراوه به س���ه ردا كوردس���تانی یه ك پارێ���زگای ده بات���ه وه ئه ویش زۆر

به زه حمه ت.دوه م: راپرسی له سه ر ئاستی قه زا:

خۆ ئه گه ر راپرس���ی له س���ه ر ئاستی قه زاكانی ناوچه جێناكۆكه كان بكرێت ئه وا

كورد زۆرینه ی خاكه كه ی ده دۆڕێنێت:یه كه م: پارێزگای كه ركوك، پارێزگای كه رك���وك كه له چ���وار ق���ه زا پێكدێت كه ركوك، )ناوه ندی قه زاكانی ئه وانیش دب���س، داقوق، حه ویج���ه (، به وپێیه ش له پارێ���زگای كه ركوك ك���ورد ده توانێت س���ێ قه زا بباته وه )ناوه ندی كه ركوك، دب���س، داقوق( قه زایه كی���ش بدۆرێنێت

)حه ویجه (.له پارێزگای نه ینه وا: پارێزگای دوه م: نه ینه وا ئه گه ر راپرس���ی له سه ر ئاستی ق���ه زا بكرێت ك���ورد له ك���ۆی قه زاكانی حه مدانی���ه ، ش���ه نگال، )ته له عف���ه ر، تلكێف، ش���ێخان، مه خمور( كورد ته نها دو قه زا ده باته وه ئه وانیش )ش���ێخان و مه خم���ور( دی���اره ق���ه زای مه خمور كه به عس له س���اڵی 1996 خس���تیه سه ر نه ین���ه وا، ب���ه اڵم قه زاكان���ی ته له عفه رو تلكێف و حه مدانیه و شه نگال ده دۆڕێنت، واتا له كۆی شه ش قه زا دو قه زا ده باته وه

4 قه زا ده دۆڕێنێت.سێیه م: پارێزگای سه اڵحه دین: ئه گه ر له سه ر ئاس���تی قه زا بكرێت، ئه وا كورد ده دۆڕێنێ���ت دوزخورمات���وش ق���ه زای گون���ده كان و زۆرین���ه ی به وپێی���ه ی ناحیه كانی سلێمان به گ و ئامرلی عه ره ب و له ناو شاری دوزخورماتوشدا توركمانن و

كورد زۆرینه نیه .چواره م: پارێزگای دیاله : له پارێزگای دیال���ه قه زاكانی ش���اره بان و به له دروز و خانه قی���ن ده دۆڕێنێت، به وپێیه ی قه زای شاره بان زۆرینه ی عه ره به و یه كالبۆته وه به اڵم ق���ه زای خانه قین كه رێژه ی كورد له ناو ش���اری خانه قین زۆرینه ی ره هایه به اڵم ت���ه واوی ناحیه كانی )س���ه عدیه ، جه ل���ه وال، قه ره ته په ، جه باره ( زۆرینه ی ره های عه ره ب���ن، بۆیه ئه گه ر له س���ه ر بنه مای قه زا راپرسی بكرێت خانه قینیش

ده دۆڕێنین.پێنجه م: پارێ���زگای كوت و زیقار: له و دو پارێزگای���ه ش كه قه زای به دره هه یه عه ره بنش���ینن و دانیش���توانی زۆرینه ی رێ���ژه ی ك���ورد ناگات���ه 15% بۆیه ئه و ناوچانه له س���ه ر هه ر بنه مایه ك راپرسی

بكرێت كورد خاكه كه ی ده دۆڕێنێت.واتا له ك���ۆی نزیك���ه ی )16( قه زای ناوچه ی كوردس���تانی ئه گه ر راپرس���ی بكرێت كورد )5( قه زا ده باته وه و )11(

قه زا ده دۆڕێنێت.س���ێیه م: راپرس���ی له س���ه ر ئاستی

ناحیه :ئه گ���ه ر راپرس���ی له س���ه ر بنه م���ای ناحیه بكرێ���ت، ئه وكاتیش كورد زۆرێك

له ناحیه كانی ده دۆڕێنێت.یه ك���ه م: پارێزگای كه رك���وك: ئه گه ر راپرسی له س���ه ر بنه مای ناحیه بكرێت له كۆی نزیك���ه ی 12 ناحیه ی پارێزگای كه رك���وك كورد 8 ناحی���ه ده باته وه و 4

ناحیه ی ده دۆڕێنێت.له پارێزگای نه ینه وا: پارێزگای دوه م: نه ینه وا )موس���ڵ( له ك���ۆی نزیكه ی 20 ناحی���ه ی خاكی كوردس���تانی كورد له و پارێزگای���ه )6( ناحیه ده باته وه و )14(

ناحیه ده دۆڕێنێت.س���ێیه م: پارێزگای دیاله : له پارێزگای دیال���ه له كۆی نزیك���ه ی 8 ناحیه ی ئه و پارێزگایه جگه له ناوه ندی خانه قین كورد هیچ ناحێیه كی پارێزگای دیاله ناباته وه و

ده یاندۆڕێنێت.چواره م: له پارێزگای سه اڵحه دین: كه قه زای دوخورماتو ده گرێته وه و 3 ناحیه له خۆده گرێت )ئامرلی، س���لێمان به گ، ق���ادر كه ره م( واتا ته نه���ا ناحیه ی قادر كه ره م ده باته وه و دو ناحیه ده دۆڕێنێت.

پێنج���ه م: پارێ���زگای ك���وت و زیقار: له كۆی 3 ناحیه ی ئه و پارێزگایانه كورد

هیچ ناباته وه و هه رسێكی ده دۆڕێنێت.

به وپێیه ش ئه گه ر راپرس���ی له س���ه ر بنه مای ناحیه بكرێت، له كۆی 44 ناحیه ی ناوچه ی كوردستانی كورد )15( ناحیه

ده باته وه و )29( ناحیه ده دۆڕێنێت.خۆ ئه گ���ه ر له س���ه ر بنه م���ای گوند به گوندی ئه و ناوچانه بكرێت، كه زۆرینه ی ته عریبكراوه ئه وا كورد به نزیكه ی 65%ی

خاكی ئه و ناوچانه ده دۆرێنێت.له ئێس���تادا ئه گه ر راپرس���ی له س���ه ر ئاس���تی پارێزگا بكرێت، ك���ورد له كۆی 6 پارێزگا یه ك پارێ���زگا ده باته وه واتا به رێ���ژه ی )16.6%(ی پارێزگای ناوچه جێناكۆكه كان، خۆ ئه گه ر له سه ر بنه مای قه زا راپرسی بكرێت له كۆی )16( قه زای ئ���ه و ناوچانه كورد )5( قه زا ده باته وه و (11( قه زا ده دۆڕێنێ���ت، واتا به رێژه ی ده بات���ه وه و ق���ه زاكان (31.3%(ی (68.7%(ی قه زاكان���ی ئ���ه و ناوچانه ده دۆڕێنێت، خۆ ئه گه ر له س���ه ر بنه مای ناحیه راپرسی بكرێت ئه وا كورد له كۆی (44( ناحیه ی ناوچه كوردس���تانیه كان ته نه���ا )15( ناحیه ده بات���ه وه و )29( ناحیه ده دۆڕێنێت، واتا به رێژه ی )%34( ناحیه كان ده باته وه و )66%(ی ناحیه كان

ده دۆڕێنێت.واتا ئه گه ر ته واوی خاكی كوردس���تان بكرێت ئه ژمار جێناكۆك���ه كان له ناوچه كه )44330( كیلۆمه تر چوارگۆش���ه یه ، كورد ئه گه ر گه وره ترین فشارو هه وڵبدات ل���ه و ژماره یه ته نها )22671( كیلۆمه تر كوردس���تانی خاك���ی چوارگۆش���ه ی له ده س���تده دات به رێ���ژه ی )51.1% ( و نزیكه ی )21659( كیلۆمه تر چوارگۆشه ی ده باته وه به رێژه ی )48.9%( واتا له كۆی روبه ری باش���وری كوردستان كه ده كاته (86269( كیلۆمه تر چوارگۆشه نزیكه ی

(26.3%(ی خاكه كه ی ده دۆڕێنێت.ئه مه ته نها ئ���ه و ناوچانه ی جێناكۆكه ك���ه ل���ه ده ره وه ی س���نوری حكومه تی هه رێمی كوردستانه و كه له ماده ی )53(ی ده س���توردا هاتوه و س���نوره كه ی تا 2003/3/19 یه ، ب���ه اڵم خاكی ناوچه ی جێناكۆك روبه رێكی له ناو سنوری هه رێمی كوردستانیشدایه ، چونكه له چوارچێوه ی ماده ی 140 قه ره بوده كرێنه وه و به س���ه ر

سێ ناوچه دا دابه شبون، ئه وانیش:یه كه م: ناوچه جێناكۆكه كانی سنوری پارێ���زگای كه ركوك كه م���اده ی )140( قه ره بوده كرێن���ه وه ده یانگرێت���ه وه و )پارێ���زگای كه ركوك به ت���ه واوی قه زاو ناحییه كانی���ه وه له گه ڵ ق���ه زای داقوق، دوزخورماتو، چه مچه ماڵ ، كه الر، كفری ،

تازه خورماتو(.دوه م: ناوچه جێناكۆكه كانی س���نوری پارێ���زگای موس���ڵ كه م���اده ی )140( قه ره بوده كرێن���ه وه ده یانگرێت���ه وه و )ق���ه زای س���نجار و ناحییه كانی ، قه زای شێخان و ناحییه كانی ، قه زای حه مدانییه و ناحییه كانی ، قه زای تلكێف و ناحییه كانی ، ناحییه ی به عشیقه ، ناحییه ی قه حتانییه ، ناحییه ی ناحییه كانی ، مه خمورو قه زای

زمار، قه زای عه قره و ناحییه كانی (.سنوری ناوچه جێناكۆكه كانی سێیه م: پارێ���زگای دیال���ه ك���ه م���اده ی )140( قه ره بوده كرێن���ه وه ده یانگرێت���ه وه و ناحییه كان���ی ، خانه قی���ن و )ق���ه زای جه له وال، س���ه عدییه ، قه زای میقدادییه و ناحییه كان���ی ، قه زای به ل���ه دروز له گه ڵ ناحیی���ه ی مه نده ل���ی ، ق���ه زای به دره و ناحییه ی جه س���ان، ناحیی���ه ی مه یدان،

ناحییه ی قۆره تو(.

ئه گه ر راپرسی ماده ی 140 بكرێت كورد

(48.9%(ی خاكی كوردستانی ده باته وه و (51.1%(ی خاكه كه ی

ده دۆڕێنێت

سه ركردایه تی سیاسی كوردستان

داوای جێبه جێكردنی ده ستور ده كات

له ناویشیاندا ماده ی 140 واتا راسته وخۆ رازیه به چاره سه ری

ماده ی 140 بۆ ناوچه كوردستانیه كان

واتا ته واوی هه وڵ و به رگری و قوربانیدانی پێشمه رگه له ناوچه جێناكۆكه كان له م دۆخه دا به رامبه ر به داعش ده چێته

گیرفانی به غداوه و هیچ مه ڵۆیه ك ناخاته سه ر خه رمانی گه ڕانه وه ی ئه و ناوچانه بۆ سه ر

هه رێمی كوردستان

مانش����ێته كه ی رابردو، هه فت����ه ی ئاوێن����ه به ڕاس����ت و چه پدا هێرش����ی كرایه س����ه ر، هه ندێكیش لێكدانه وه ی ئ����ه وه ی بۆ كرد كه "ئاوێنه ش����وێنی ئێزیدیه كان بۆ داعش ئاشكرا ده كات، ئاوێنه به ته نگ پیشه ییبون و پاراستنی

ئاسایشی نه ته وه ییشه وه نییه "!به مج����ۆره لێكدانه وه یه ك����ی له "نوكت����ه " ده چێ����ت، دی����اره ئ����ه و به ڕێزان����ه هه واڵه كه ی����ان هه ڵه وگێڕاو تێناگه ن ڕاستییه له و خوێندوه ته وه و كه ئامانج له باڵوكردنه وه ی ئه م هه واڵه نیش����اندانی قه باره ی ئه و رۆژڕه شییه بو ك����ورده ئێزیدییه كانی تێكه وتوه و پێویس����ته گه یاندنی هاوكاریی مرۆیی به وان زۆر چاالكتر و خێراتربێت، ئه گینا منداڵێكیش له وه تێده گات كه داعشێك له م����اوه ی چه ن����د رۆژێك����دا بتوانێت س����ه راپای كوردس����تان بهه ژێنێ����ت و هێ����زی پێش����مه رگه ب����ه و ئه ندازه یه پاشه كشه پێبكات، ئه وه نده كۆڵه وارو بێ ده س����ه اڵت نییه ب����ۆ دۆزینه وه ی ئاواره ئێزیدییه كان ك����ه هه مو دونیا ده زانێت به چیای شه نگاله وه ن، پشت

به زانیاریه كانی ئاوێنه ببه ستێت! باش����ه ئه وانه ی ره خن����ه له ئاوێنه ده گرن بۆ ناپرس����ن كێ بو شه نگال و شمشێره له به رده م دانیش����توانه كه ی هێ����زی ش����ه ڕه نگێزترین تیژه كان����ی دنیای ئه مڕۆدا به ته نیا به جێهێش����ت؟ بۆ ره خنه له وانه ناگرن كه س����اڵه های س����اڵه بازرگانیی به خوێنی خه ڵكێكی ب����ێ گوناح����ه وه ده ك����ه ن؟ بۆچ����ی له كاربه ده س����تانی ئه م واڵته ناپرسن ئه مه ئ����ه و هێزه بو كه بۆ راگه یاندنی پشتتان پاراستنی كوردی و ده وڵه تی پێده به ست؟ ئایا شه ڕكردن له سه ده ی بیست و یه كه مدا به م رێكخستن و چه ك و ته كنیك����ه وه ده كرێ����ت؟ له كوێی دنیا هه بوه حزب هێزی چه كدارو چه كداری تایبه ت به خۆی هه بێت؟ بۆچی هێزی پێشمه رگه نه یتوانی له زممار و شه نگال چه ند رۆژێك به رگریی سه رس����ه ختانه ب����كات ت����ا ئیش����تیهای داع����ش بۆ ده سه اڵتیان روبه ری فراوانكردنه وه ی نه كرێته وه و س����وك و ئاسان روبه رێكی گه وره و فراوانی كوردس����تان نه خه نه هه ولێر به ره و بنده س����تی خۆیانه وه و

پێش����ڕه وی نه ك����ه ن؟ ئ����ه ی له كوێی دونی����ا وه زیرت����ان بینی����وه ده مانچه بچێت پش����تێنه كه ی و ب����ه ر بخات����ه ب����ۆ به ره كانی جه ن����گ؟ په رله مانتار تاق����م و تفه ن����گ ببه س����تێت و به ره ی جه ن����گ به س����ه ربكاته وه ؟ ئه م����ه چ پاشاگه ردانییه كه كه خه ڵكی ئاسایی و هه په گه و په كه كه و كۆمه ڵه و دیموكرات )له گه ڵ رێزێكی زۆر بۆیان( هه ریه كه و به جیا هه ڵده س����تن و ده س����ت ده ده نه چ����ه ك و ده ڕۆن بۆ ب����ه ره ی جه نگ؟! ئ����ه ی كوا هێ����زی پێش����مه رگه ؟ كوا ئه فس����ه رانی ده رچ����وی ئه كادیمی����ا و هێزی كوا كۆلیژه كانی سه ربازییتان؟ س����ه ربازیی ئاماده و مه شقپێكراو، كه شه ڕكردن ببێته ئیشی ئه م خه ڵكه ؟! ئه ی كه 20 س����اڵه سه روه ت و سامانی ئه م واڵته به س����ه ر هه زاران كه س����ی ده كه ن په خشان ته خشان و بێكه ڵكدا بۆچ����ی نه تانتوان����ی هێزێ����ك به پێی ستانداری ئه مڕۆی جیهان دابمه زرێنن ت����ا به رگری����ی له كوردس����تان بكه ن؟ ئه مانه و سه دان پرسیاری تر سه باره ت كه كوردستان، پێشمه رگه ی به هێزی به ش����ێك له فه رمان����ده پله داره كانیان كۆنه به عسین، یان خاوه نی كۆمپانیای له فه رمانده كانیان به ش����ێك گه وره ن و باخه وانیی و خزمه تكارییان تا ئێس����تا پێكردون بۆیه "جوان شه ڕیان كرد"! ك����ه س نقه ی لێوه نه هات س����ه باره ت كه چی نه گ����رت، ره خنه ی به مان����ه و مانش����ێته كه ی ئاوێنه ك����ه گه یاندنی به جێماوه داماوی كه سانێكی هاواری له چیای ش����ه نگال، الی كه سانێك بو به كێشه ، كێشه یه ك كه مه ترسی گه وره بۆ ئاسایشی نه ته وه یی دروستده كات! جا نوكته یه كی تریش له وه دایه كه ئه م مرۆڤدۆستانه وه له دیدێكی مانشێته ی نوس����رابو، الی هه ندێك وا لێكدرایه وه كه ئاوێنه بۆ پاره په یداكردن گه وره ی كردوه ! وه ك ئه وه ی مانشێتێكی به م ج����ۆره ڕه واجی زۆر بێ����ت له بازاڕداو

پاره ی پێ په یدا بكرێت! هوشیاره و ئافه رین شوكور خه ڵكی تێده گات كه ئاوێن����ه چه ند تاوانباره له ڕێگه ی ئه و مانش����ێته وه هاوكاریی و ئاسایش����ی گ����ه وره ی زانیارییه ك����ی به داع����ش كوردس����تانی نه ته وه ی����ی گه یاندو شوێنی ئێزیدیه كانی بۆ ئه وان ئاش����كراكرد، دور نیی����ه له پای ئه وه ده یان ده فته ر دۆالریشی وه رگرتبێت.

)442( سێشه ممه 2014/8/26 19تایبه‌ت

ونبون * ناسنامه یه كی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه به ناوی )جمال محمد احمد (

هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕێنێته وه بۆ پرسگه ی ئاوێنه .* ناس���نامه یه كی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه به ناوی )سه ردار احمد بكر (

هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕێنێته وه بۆ پرسگه ی ئاوێنه .* ناسنامه یه كی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه به ناوی )هونه ر خلیل مجید (

هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕێنێته وه بۆ پرسگه ی ئاوێنه . * ناسنامه یه كی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه به ناوی )شكار نوری سعید (

هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕێنێته وه بۆ پرسگه ی ئاوێنه .* ناسنامه یه كی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه به ناوی )اكبر حه مه اورحمان(

هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕێنێته وه بۆ پرسگه ی ئاوێنه .* ناسنامه یه كی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه به ناوی )كامه ران محمد احمد(

هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕێنێته وه بۆ پرسگه ی ئاوێنه .* ناسنامه یه كی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه به ناوی )كریم حمید عبدالقادر(

هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕێنێته وه بۆ پرسگه ی ئاوێنه .* پاسپۆرتێک )A( ونبوه به ناوی ) نڤریه كریم عبدالله (( هه ركه س دۆزیه وه

بیگه ڕێنێته وه بۆ پرسگه ی ئاوێنه .

پیرۆزه پیرۆزبایی خۆمان ئاڕاس���ته ی كاكه کۆسره ت و ڕازاو خان ده كه ین به بۆنه ی گۆڕینه وه ی ئه ڵقه ی هاوسه رییانه وه ، به و هیوایه ی ژیانێكی پڕ له كامه رانی و

ئاسوده یی به یه كه وه به سه ربه رن.

ستافی كۆمپانیای ئاوێنه

پ���ه روه رده له گرفته كان���ی یه كێ���ك له كوردستاندا بریتیه له كوالێتی خوێندن و به رزكردنه وه ی ئاستی زانستی خوێندكار، ئه م گرفته زیاتر له پارێزگاكاندا بۆته خه می خێزانه كان تاوه كو قه زاو ناحیه و ش���وێنه دوره ده س���ته كان، هۆكاری ئه م خه مه ش بۆ دو خاڵ ده گه ڕێته وه : یه كه میان ئاستی خێزانه كانه و هۆش���یاریی رۆش���نبیریی و دوه میان ئاس���تی ئابوریی و بژێوی ژیانی خێزانه كان، ئه م دو ه���ۆكاره هه ردوكیان

ته واوكه ری یه كترین و كارلێك ده كه ن.باش���ی و خراپیی خوێندنگ���ه گرفتێكه كه س خ���ۆی له قه ره ی باس���كردنی نادا، ئه م ب���اش و خراپی���ه له ه���ه ردو قۆناغی بنه ڕه تی و ئاماده یی���دا هه یه ، به اڵم زیاتر پێده كرێت و هه ستی ئاماده ییدا له قۆناغی ده بێته باس���ی خێزان���ه كان و به ڕێوه به ری په روه رده كان و سه رپه رش���تیاران و.. هتد. چونكه له م قۆناغه دا چاره نوسی خوێندكار دی���اری ده كرێ���ت و ئ���ه و خوێندنگه یه ی كه س���ااڵنه زۆرترین خوێن���دكار بنێرێته زۆرترین زانكۆكانیش���دا له ناو زانكۆكان و خوێندكار بنێردرێته كۆلێژی پزیش���كیی و ئه ندازیاریی ئه وا ئه و خوێندنگه یه ناوبانگ ده رده كات و خه ڵك���ی به لێش���او منداڵ���ی خۆیان ده نێرنه ئه م جۆره خوێندنگایانه ، گش���تی له به ڕێوه به رێك���ی ئه م���ه وای په روه رده كردوه ك���ه له چاوپێكه وتنێكدا له س���ه ر باش���یی ئه م خوێندنگایانه بڵێ )ئه مه كه وتۆته سه ر ئه دای كارگێڕیی ئه و خوێندنگه یانه ، ئێمه نه هاتوین گرنگیه كی زیاتر بده ین به ئه وان���ه و بینای جیاوازیان بۆ دروستبكه ین، هه ندێك خوێندنگه هه یه وایكردوه ئاستی خوێندكارانیان به رزبێت، ئه م���ه ش وای ك���ردوه خوێندكارێكی زۆر روبكات���ه ئه و خوێندنگایان���ه ، ئێمه له مه ده كۆڵین���ه وه و هه وڵده ده ین خوێندگاكانی به پێ���ی لێبكه ی���ن(. دیك���ه ش وه ه���ا لێكدان���ه وه ی ئ���ه م به ڕێوه به ره گش���تیه ئه و خوێندنگا ئاس���ایی و حكومیانه ی كه ناوبانگی���ان هه ی���ه په یوه ن���دی به ئه دای به ڕێوه ب���ه ری خوێندنگه كانه وه هه یه بۆیه ئاس���تیان به رزه و خه ڵك روی تێده كه ن، پرس���یار ئه مه یه بۆچی یه كێك یان دوان له و به ڕێوه به ره باش���انه ناخه نه یه ك دو مه كته بی بێ ئاس���ت و گه ڕه كی شه عبی و قه ره باڵ���خ، تاوه كو بۆم���ان ده ربكه وێت ئه و شته چیه كه ئاستی خوێندنگه یه كی تریش���ه وه له الیه كی به رزده كه نه وه ؟ پێ تری���ش پ���ه روه رده ی به ڕێوه به رێك���ی ل���ه 2014/8/14 له هۆڵێك���داو له به رچاوی سێ س���ه د باوك و دایك وتی )بۆیه ئه م له مه كته بی .. به ڕێوه به ره مان گواس���ته وه نمونه ییه وه بۆ ئه م مه كته به نمونه ییه ی تر، چونكه له خوێندنگه كه ی خۆی سه ركه وتوبو بۆی���ه كردم���ان به مدی���ر ل���ه م مه كته به به ڕێوه به رێك به ڕێز.. باش���ه نمونه ییه (، كه له مه كته بێك خوێندكاری سه رو نمره ی ن���ه وه د وه ربگرێت و له زانكۆی س���لێمانی به پاره یه كی باش مامۆستا بهێنێت ده رس به خوێندكاره كان���ی بڵێ���ت و رێكخراوێكی ده وڵه مه ند پاڵپش���تیی ب���كات؟ ئه مه چ ده رده خات؟ به ڕێوه به ره ئه م باش���یه كی باش���ه ئه م به ڕێوه به ره س���ه ركه وتوه بۆ ناكه ی���ت به به ڕێوه ب���ه ری ئاماده ییه ك���ی گه ڕه كی خه ب���ات و مه جیدبه گ و وڵوبه ، با بزانین چۆن ئاس���تی زانستیی خوێندن و خوێن���دكار به رزده كات���ه وه ؟ حه ی���ف بۆ هه ندێك به رپرسی په روه رده یی كه كه باب به مه ت���ر ده پێون و چاوی���ان ته نها ئه نجام ده بینێت نه ك ه���ۆكار. ئێمه له م وتاره دا له خۆمانه وه قسه ناكه ین، به ڵكو سااڵنێكه به دواداچونی ورد ده كه ین له س���ه ر ئه وه ی بۆچ���ی خوێندنگه ی���ه ك ئاس���تی به رزه و یه كێك���ی تر ن���زم؟ بۆ نمون���ه ئاماده یی هه ڵكه وتی كوڕان له س���لێمانی وه رده گرین ناوبانگی مه كته بێك���ی حكومی���ه و ك���ه باش���ی هه یه و خه ڵك روی تێده كات، من پێشتر سه ردانی ئه م خوێندنگه یه م كردو به به ڕێوه به رم وت بۆچی ئاستی زانستیی

ئه م خوێندنگه یه به رزه و ناوبانگی هه یه ؟ له وه اڵم���دا وتی )ئێمه ب���ۆ پۆلی ده یه م و یانزه یه می ئاماده یی مه رجی پۆلی دوانزه یه م ده سه پێنین، واته پرسیاره كانمان قورسه و ناهێڵین خوێندكار به ئاسانی ده ربچێت بۆ پۆلی دوانزه ، بۆ نمونه خوش���ك و برایه ك هه بون هه ردوكیان زیره ك بون كوڕه كه یان الی ئێمه بو كچه كه شیان له شه هید جه مال تایه ر، كوڕه كه به هه زار حاڵ له پۆلی ده و كه چی خوش���كه كه ی ده رده چو، یان���زه نمره كانی له س���ه رو نه وه ده وه بو، دایك و باوك���ی هات���ن و وتی���ان خوش���كه كه ی نمره كانی هه مو به رزه كه چی كوڕه كه مان كه زیره كتریش���ه و س���ه عی زیاتر ده كات خه ریكه راسب ده بێت؟ ئێمه ش پێمانوت له پۆلی په له مه كه ئاس���تی هه ردوكی���ان دوان���زه ده رده كه وێ���ت، ك���ه هه ردوكیان چون���ه پۆل���ی دوان���زه كوڕه ك���ه نمره ی كۆلێژی پزیشكیی هێنا به اڵم خوشكه كه ی له جه مال تایه ر به دو س���اڵ پۆلی دوانزه ی ب���ڕی (. به كورت���ی به پێی قس���ه ی ئه م به ڕێوه به ره له پۆلی ده و یانزه به ته واوه تی ده یانگوش���ن و به هیالكیان ده به ن تاوه كو قۆناغێ���ك ده ب���ڕن، بۆ ئ���ه وه ی له پۆلی دوان���زه دا كه هه موی پ���ڕ هیالكیه ، ئه م هیالكیه یان ال ئاسان بێت، مه به سته كانی پش���ته وه ی ئه م خوێندنگه یه ئه وه یه كه دواجار خوێندكارێكیان بۆ ده مێنێته وه كه به جدیی بخوێنێت و سه ریان به رزبكاته وه ، ئه وانی تری���ان به ناچاریی نه قڵ ده كرێن، یان دو ساڵ له پۆلێكدا راسبی ده كه ن بۆ ئ���ه وه ی به حه یاتی له و خوێندنگه یه پۆلی دوانزه نه بینێت و س���ه ریان شۆڕ نه كات و حه یای مه كته به كه یان نه بات! من به وردی به دوای ئه م باس���ه دا رۆیشتم و گه یشتمه ئه نجامی ئه و پرسیاره ی كه بۆچی ئاستی بۆ نمون���ه ئاماده یی هه ڵكه وت به رزه ؟ بۆ ئه م هۆكارانه ی خواره وه ده گه ڕێته وه : 1� وه ك���و به ڕێوه به ره كه وت���ی ئێمه له پۆلی ده و یان���زه ناهێڵی���ن به ئاس���انی بچن���ه دوانزه ، ئه م هۆیه زۆر راسته ، خوێندكاری سه عینه كه رو قۆپیه چی و نمره ی 40 و 50 و 60 له م شوێنانه جێیان نابێته وه یان زۆر

كه من.كه وتۆت���ه هه ڵك���ه وت ئاماده ی���ی �2گه ڕه كێكه وه كه له توی مه لیك و ئیسكان و به ش���ێك له ئیبراهیم پاش���او مه ڵكه ندی و ب���ه گ و له مه جی���د به ش���ێك ش���ێخان و مامۆستایان و سلێمانی تازه و.. خوێندكاری بۆ دێت، كه ئه مانه زۆریان گه ڕه كی راقین، به اڵم بۆ نمون���ه له به كره ج���ۆ و خه بات و وڵوبه و بازیان و.. غه یری خه ڵكی ناوچه كه له كوێ���وه خوێندكاری بۆ دێت؟ له كاتێكدا ئه وه ی هه ڵكه وت زۆرینه ی ئاستی خێزان داهاتی به رزو ئاستی رۆشنبیریی به رزترو

باش���تر چاودێری���ی مناڵه كانیان ده كه ن، كه چی به پێچه وانه وه ئه مانی تر ئاس���تی

زانستیی و بژێویی خێزانیان نزمه .زۆرتری���ن هه ڵك���ه وت ئاماده ی���ی �3ئه م تێدای���ه و به ئه زمون���ی مامۆس���تای به ئه زمونانه س���فرت بۆ ن���اكات به حه فتا به ڵك���و خوێندكاری هه ش���تات بۆ ده كات به نه وه د. ئه م مامۆستا به ڕێزه به ئه زمونانه كۆبك���ه ره وه له گ���ه ڵ به ڕێوه به ره كه ی���ان بیانخه ره ناوچه یه كی ش���ه عبیه وه ناتوانن مه كته بێكی تری وه كو هه ڵكه وت دروست

بكه ن. ئه گه ر وا نیه ؟ فه رمو بیكه ن.4� به هۆی ئاس���تی به رزی رۆشنبیریی و بژێویی خێزانه كانه وه زۆرترین "مامۆستای تایبه ت" بۆ خوێندكارانی ئه م خوێندنگه یه ده گیرێ���ت، واته ئه گ���ه ر خوێندكارێك بۆ نمون���ه له ناوچه یه ك���ی ش���ه عبی و هه ژار حه ماڵی بكات دوای ده وام، یان مه شغوڵی حه لقه و مۆبای���ل.. بێت، ئه وا له ئاماده یی هه ڵكه وت دوای ده وام مامۆستای تایبه تی بۆ دێته ماڵه وه و خوێندكاره كه داده بڕێت له زۆر ش���تی خراپ و ئاس���تی زانستیشی به رزده كاته وه ، له الیه كی تریشه وه مامۆستا به ناوبانگه كان خوێندنگه به ناوبانگه كانی ده رسی تایبه ت به خوێندكارێك ناڵێن كه مس���ته وای نه بێت، به ڵكو ده رسی تایبه ت به یه كێ���ك ده ڵێن حه فتاو هه ش���تایان بۆ بكات به نه وه د، من لێمپرس���یون بۆچی ؟ وتویانه ناوبانگی خۆمان له كه دار ناكه ین. ئه م له كه داركردنه راسته ، به اڵم راستیه كی تری���ش هه یه ئه وه یه هیچ له وه خۆش���تر به ته له به ی س���ه عی مامۆس���تابیت و نیه له به رئه وه ی یه ك���ه م بكه ی���ت، زی���ره ك هیالك نابی���ت، دوه م زوتر پرۆگرام ته واو ده كه یت و زوتر پاره ی كاش وه رده گریت، سێیه م وه كو خۆشیان ده ڵێن ناوبانگمان گه رمت���ر بازاڕم���ان به رزترده بێت���ه وه و

ده بێت. به هی���چ هه ڵك���ه وت له ئاماده ی���ی �5جۆرێك مامۆس���تای ئاف���ره ت وه رناگرن، خراپ من مه به س���ته كه ی خوانه خواسته نیه له سه ر ئافره ت، به اڵم ئافره تێك چه ند پۆلێك���ی ال بێت و له نیوه ی س���اڵ منداڵی ببێت و خوێن���دكاران به جێبهێڵێت، زیانی

ده بێت.6� خوێندكارێ���ك ئه گ���ه ر ب���ۆ نمونه له ش���ارباژێڕ ی���ان پێنجوێن���ه وه بێت بۆ سلێمانی بخوێنێت هه واڵی مه كته بی باش ده پرس���ێت، یه كێك له م باشانه ئاماده یی هه ڵكه وت���ه ، ئه گ���ه ر ئ���ه م خوێن���دكاره زیره ك و س���ه عیكه ر بێت و نمره ی سااڵنی پێشوی پێبێت ئه وا وه رده گیرێت، ئه گه ر پێچه وانه كه ی بو ئه وا وه رناگیرێت، كه واته هه ندێ مه كت���ه ب خوێندكاری زیره ك و زو وه رگری تێ���دا كۆده بێته وه و هه ندێكی تر

سه عینه كه رو دره نگ وه رگر.7� لێپرس���ینه وه و ئاس���تی خوێندن���ی خێزان، ئه گه ر خێزانێك باوك یان دایكی به كالۆریۆس یان ماسته رو دكتۆرای هه بێت ده زانێت چۆن خوێندن به مناڵه كه ی ته واو ده كات، ك���ه ئه مه له گه ڕه ك���ه راقیه كاندا له ش���ه عبیه كاندا پێچه وانه كه ی زیات���ره ،

ده بینین.8� هۆكاری سه رپه رشتیار، من به درێژایی نزیكه ی 25 ساڵ كاركردنم له م بواره دا زۆر به وردی و به چاوی موش���ته رییه وه سه یری سه رپه رش���تیارم كردوه به ده گمه ن نه بێت كه له تاك و ت���ه رای وه كو عه تا قه ره داخی نوسه ر و شه فیق حه مه ره شیدی چاالكوان و نوس���ه ر و ره نگه چه ند سه رپه رشتیارێكی كه می تریش، كه مشوری مامۆستای باش بۆ ناوچه ش���ه عبیه كان و ئاست نزمه كان ده خۆن، ئه گینا زۆرینه ی سه رپه رشتیاران مامۆستای چاكیان لێهه ڵبكه وێت یه كسه ر نه قڵی مه كته به به ناوبانگه كانیان ده كه ن، ی���ان رێگایان ب���ۆ خۆش ده ك���ه ن بچنه

ئه وێ .9� خاڵێكی تر كه زۆر نهێنیه و من ناتوانم درێژه ی بده مێ ئه ویش ئه وه یه مامۆستای مه كته ب���ه به ناوبانگ���ه كان له س���لێمانی و هه ولێ���ر پرس���یاری به كال���ۆری دوان���زه داده نێن، پرس���یاری ئه م مامۆستایانه بۆ خوێندكاره كان���ی خۆیان س���ودی ده بێت له شێوازی دانانی پرسیاره كاندا، له الیه كی تریش���ه وه ئه م جۆره مامۆستایانه به پێی پسپۆڕییان په یوه ندیان به یه كه وه ده بێت و زو زو باس���ی ش���ته گرنگه كان ده كه ن، بۆ ئ���ه وه ی هه ركامیان پرس���یاریان دانا، ئ���ه و ش���ته گرنگانه بهێنێت���ه وه ، من بۆ به دواداچون���ی خ���ۆم داوام له ی���ه ك دو مامۆستا كردوه پرسیاری گرنگم پێبڵێت،

پێیوتوم و زۆریش ته ریق بومه ته وه .10� خوێندن���گا به ناوبانگه كان ئاس���تی ته مه نی���ان وه ك���و ئه وروپا ت���ا ڕاده یه ك له یه كه وه نزیكه ، به اڵم له ئاست نزمه كاندا جیاوازی ته مه نی خوێندكار زۆره ، ئاستی ژنهێنانی خوێندكار له به ناوبانگه كاندا یان نیه یان زۆر كه م���ه ، ژنهێنانی خوێندكار له ئاس���ت نزمه كان���دا هه یه ، ب���ه اڵم زۆرو به رب���اڵو نیه . به كورتی جی���اوازی ته مه ن له الیه ك و ژنهێنان و ش���وكردن هه ردوكیان كاریگ���ه ری خ���راپ له س���ه ر ناوبانگ���ی

خوێندنگه دروستده كه ن.11� خولی هاوین���ه ، له خولی هاوینێكدا مامۆس���تایه كی به ناوبانگ���ی مه كته بێكی زیره ك���ی به خوێندكارێك���ی به ناوبان���گ وتبو بۆچ���ی نه قڵ���ی مه كته به كه ی ئێمه نابی���ت؟ خوێندكاره كه ش وتبوی بۆچی ؟ مامۆستاكه پێیوتبو )كه رو ته یاره ( چه ند جیاوازن مه كته به كه ی ئێمه و ئێوه ئه وه نده جیاوازن، به كورتی خولی به هێزكردنه كان ده بنه هۆكارێك بۆ راكێشانی خوێندكاری

زیره ك.12� جێگیركردن، مامۆستا له خوێندنگه به ناوبانگه كاندا جێگیرن و تا خانه نش���ین هه ر له وێ ده مێننه وه ، به اڵم ش���وێنه كانی ت���ر وه ها نین و زو زو نه قڵ ده بن و به دوای

شوێنی نزیكی ماڵی خۆیان ده گه ڕێن.ئه م خااڵنه ی باس���كران هیچیان رۆڵی به ڕێوه ب���ه ری مه كته بیان تێدا نه بو، ته نها مه گ���ه ر ئ���ه وه نه بێت ك���ه به ڕێوه به رێك خوێن���دكاری زی���ره ك وه ربگرێ���ت ی���ان ئاژاوه چی ده ربكات ته مبه ڵ و خوێندكاری یان نه قڵ���ی بكات، ئیت���ر نازانم ئه م دو په روه رده چۆن شكس���ت و به ڕێوه به ره ی ده خه ن���ه مه كته بێ���ك به رزكردن���ه وه ی سه ر ش���انی یه ك كه س كه به ڕێوه به ره ، له كاتێكدا ئێمه هه رگی���ز جورئه تی ئه وه ناكه ین كه بڵێین ئاستی زانستیی خوێندنی پارێزگای���ه ك به دانان���ی به ڕێوه به رێك���ی گش���تی په روه رده ی باش به رزده بێته وه ، راس���ته ده وری هه ی���ه ، ب���ه اڵم ده ورێكی به سیت، بۆ نمونه هۆمه ر قه ره داغی به ڕێز فه رمو په روه رده یه ، به ڕێوه به ری له سوید له كوردس���تان بیكه ن به به ڕێوه به ر، بزانه به هه م���و ته مه نی ده توانێ���ت په روه رده ی كوردس���تان ب���كات به س���وید؟ بێگومان

نه خێر.

به‌هه‌ڵه‌‌تێگه‌یشتون‌و‌كه‌بابیش‌به‌مه‌تر‌ناپێورێ‌

پاش ئەوەی کە وتارێکی من لەرۆژنامەی ئاوێن���ە رێکەوت���ی رۆژی سێش���ەمە 19-بەناونیش���انی 441 لەژم���ارە ، 2014-8نامەیەک���ی کراوە بۆ ژنان���ی کورد (ئیدی لەیال یان م���ەالال( باڵوکرای���ەوە، لەدوای باڵوکردنەوەو دیسانەوە خوێندنەوەی خۆم ئینجا پێمزانی کە من هەڵەم لەنوسینەکەی خۆمدا کردوە بەوەی کە ناشیۆناڵتی مەالال یوسف زام لەبری پاکس���تانی به ئەفغانی

نوس���یوەو چەند جارێکیش هەمان هەڵەم لەنوسینەکەدا هەیە، ئەمەوێ هەمو الیەک ئاگاداربکەمەوە کە من سەرەڕای شارەزایی تەواوم لەکەیس���ەکەی و بینینی کۆمەڵێک بەرنامەی تەلەفزیۆنییش لەسەر چۆنیەتی بەدەرەوەو گەیاندنی تەقەلێکردنەک���ەی و ب���ەاڵم بەتێپەڕبون���ی چارەس���ەرکردنی، کات بی���رم نەمابو کە ناش���یۆناڵیتیەکەی پاکس���تانیەو بەحوکم���ی دراوس���ێیەتی و

هاوبەش���ی و لێکچونی کێش���ەکانی هەردو واڵت���ی ناوبراوی���ش، لەکات���ی نوس���ینی وتارەک���ەدا )لەروی غەفڵەت���ەوە( لەبری پاکس���تان ئەفغانستانم نوس���یوە، بەاڵم ئەوەی الم س���ەیرە، ئەوەی���ە کە هەمان هەڵەی من بەسەر رۆژنامەکەشدا تێپەڕیوەو باڵوکردنەوەی���دا چاپك���ردن و لەکات���ی تێبینی ئەو هەڵەی���ەی من نەکراوە، بۆیە م���ن س���ەرەتا داوای لێب���وردن لەئاوێنه و

لەژنانی کوردیش ئەکەم بۆ ئەو هەڵەیەو، دیس���ان لەخوێنەرانی ئاوێنەو وتارەکەش مەع���زەرەت دەخوازم و هیوادارم ناوەڕۆکی وتارەکەو مەبەس���تەکەی پش���ت نوسینی وتارەکە بەهەن���د وەربگیرێت نەک هەڵەی ناش���یوناڵیتیه كه سوپاس بۆ لێبوردەیی و

دڵفراوانی هەمو الیەک. کەژاڵ نوری

20 ئابی 2014

به پێی لێكدانه وه ی ئه م به ڕێوه به ره

گشتیه ئه و خوێندنگا ئاسایی و حكومیانه ی

كه ناوبانگیان هه یه په یوه ندی

به ئه دای به ڕێوه به ری خوێندنگه كانه وه

هه یه بۆیه ئاستیان به رزه و خه ڵك روی

تێده كه ن

‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌

باشه ئه م به ڕێوه به ره سه ركه وتوه بۆ ناكه یت

به به ڕێوه به ری ئاماده ییه كی گه ڕه كی خه بات و مه جیدبه گ و

وڵوبه با بزانین چۆن ئاستی

زانستیی خوێندن و خوێندكار

به رزده كاته وه ؟

‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ كه ریم حه مه الومه ریوان سه اڵح حیلمی

ئاوێنه شوێنی ئێزیدیه كانی بۆ داعش ئاشكراكرد

پۆزشێک‌لەکەژاڵ‌نوریەوە‌بۆ‌رۆژنامەی‌ئاوێنەو‌خوێنەرانی

ئەو وێنەیەی پیشان نادرێت

عەدنان عوسمان

لەنێو ش���ەپۆلی وێنەکانی ش���ەڕدا، زومەکانی کامێرا زۆرتر لەسەر کۆمەڵێک بەرپرس���ەو دیارە ه���ەر الیەنەو لەرێگ���ەی کەناڵەکانی���ەوە لەهەوڵی گەورە پیش���اندانیاندان. مەبەس���تی من ئەو وێنانەیە کە راگەیاندنەکان کاری لەسەر دەک���ەن، نەک ئەو وێنانەی کەس���ەکان خۆیان ئامادەو پەخش���ی ئەکەنەوە. لەم نێوەش���دا وێنە ئەس���ڵیەکە، وێنە واقعیەکە یا بزرە یا بایەخی پێویستی

پێنادرێت.وێنەکە هی جەنگاوەرە ئاساییەکانە، جەنگاوەرە ئەسڵیەکانە

ئەم جەنگاوەرانە )پێش���مەرگە، پۆلیس، ئاسایش، دژە تیرۆر، خۆبەخش،،، هت���د( کە رەگەزو پێکهێنەرە ئەس���ڵی و بناغەیەکانی ش���ەڕەکەن، لەنێو ئەو ش���ەپۆلی وێنەی بەرپرسانەی باسمکردن، ونکراون. س���ەردانی بەرپرسەکان ئەرکە، پێویس���تیە، ناچاریە، کەچی دیس���ان ئەمەش وەک جۆرێک لەکارێکی نامۆو ناوازەو تەنانەت مەکرومە پیشاندەدرێت. رۆژ نیە کەناڵێکی حزبی ئاماژە بەبونی بەرپرسە بااڵکانی نەکات لەبەرەکاندا وەک ئەوەی ئەسڵ ئەوەیە ئەوان لەوێ نەبن و رۆش���تن و بونی���ان لەبەرەکان روداوێکی تایب���ەت و مێژویی بێت. جارێ ئەوەی کۆمەڵێک بەرپرس���ی حزبی لەبەرەکان���ن نازانرێت هۆکارەکەی چیە؟ بێمتمانەییە لەبەرپرسە س���ەربازیی و فەرماندەکانی پێشمەرگە وەیا بۆ هەماهەنگی و هاوپش���تیە؟ بڕیاری کێیەو دەبێت کێ مەرجەع بێت؟ کەس���یش قسەیەک لەسەر دیوە سلبیەکانی ناکات کە لەوانەیە هۆکارێک بێت بۆ زۆریی و بۆریی و فرە مەرجەعی بەتایبەت لەمەسەلە سەربازیە هەستیارەکاندا. هەرچۆن بێت ئەمانە ئاماژەیەکن لەچەقبەس���تویی عەقڵی س���ەربازی کوردی کە هیچ پێش���ڕەویەکی بەخۆیەوە نەبینیوە لەس���ااڵنی نەوەدەکانەوە تا ئێستا، ئەگەر جلوبەرگ���ە س���ەربازیەکانی لێدەربێنین. چونکە لەزۆر حاڵەت���دا ئەوە بەدی دەکرێت کە تەنانەت فەرماندە بااڵ س���ەربازیەکانیش لەنەخشەکاندا بەشداری

پێناکرێن و تەنها جێبەجێکارن بەبێ ئاگاداربونی ورد لەسەر وردەکارییەکان.لەنێو ئەم شەپۆلی تەعزیم و ئیبرازکردنەی بەرپرسە حزبیەکاندا کە سەرتاپای پەیوەستە بەمەسەلە ناوخۆیی و سیاس���ی و تەکەتولیەکانەوە، وێنەی هەزاران جەن���گاوەر ون و کاڵ دەکرێنەوە کە دەی���ان رۆژە ، لەخراپترین کەش و هەوادا لەبەرەکان���دان. راگەیاندنی ئێمە تەنها وێنەی جەنگاوەرێک پیش���اندەدەن کە سەرقاڵی تەقەکردنە کە لەوانەیە ئەمە ١٠%ی کاتەکانی بێت. بەاڵم ئەو ٩٠%ی کاتی ئەو جەنگاوەرانەمان کەس نازانێت چۆن دەگوزەرێت. کامێرەمانی ئێمە تەنها وێنەی حەماس���ەتی تەقەکردن و تەنانەت خۆ نمایشکردنی دەوێت، بەاڵم گوزەرانی سەختی پێشمەرگەو جەنگاوەرەکانمان کە رۆژانە لەخراپترین جێگاو رێگادان، لەبن دیوارو تاشەبەردو سەرشاخ و ال پاڵ و دەشتی روتی بێسێبەردان لەپلەکانی ٥٢ی گەرماو رەش���ەباو تەپوتۆز، چاوەڕوانی و ش���ەونخونی، ئا ئەم وێنان���ە کەمترین کەس باس���یان دەکات و پەخش���یان دەکات���ەوەو گرنگییان

پێدەدرێت.رای گش���تی زۆر پێویس���تە وێنە ئەس���ڵیەکانی جەنگ ببینێت، چونکە ئەو وێنانەن کە نیشاندەری نیش���تمانپەروەریی و خەمخۆریی و دڵسۆزین. ئەوانەن جەنگاوەرو پێش���مەرگە ئەس���یڵ و خاکیەکانمان و ئەو ژیانەی ئەوان نیشانەی

ئەو واقعەیە.

نوێنه‌ری‌ئاوێنه‌‌له‌ئه‌وروپاشوان‌حه‌مه‌‌ـ‌نه‌رویج004799004729

hamashwan.awene@yahoo.noAweneکوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه گه رمیانی، سەردەشت عوسمان، سۆرانی مامە حەمە، عەبدولستار تاهیر

خاوه‌نی‌ئیمتیاز:‌کۆمپانیای‌ئاوێنه‌سه‌رنوسه‌ر:‌سه‌ردار‌محه‌مه‌د

ریکالم

کاره‌ساتی‌ئێزیدییه‌کان