บทท 4

ม า ต ร ก า รท า ง ก ฎ ห ม า ย ต า ม อ น ส ญ ญ า ส ท ป ร ะ ช า ช า ต ท น ำ ม า บ งค บ ใช ก บ น ต บ ค ค ล ก ร ะ ท ำ ผ ด ก ร ณ อ า ช ญ า ก ร ร ม ข า ม ช า ต

4.1 มาตรการทางกฎหมายใบการลงโทษน ต บ คคล *

เมอมการยอมรบวานตบคคลจะตองมการรบผดทางอาญาบางเพอปองกนผลรายอนจะ เกดจากการกระทำผดของนตบคคลลงทจะตองพจารณาตอไปกคอ มาตรการในการลงโทษหรอบทลงโทษทจะใชแกน ต บ คคลซงจะเหนไดว า มาตรการท1จะลงแก-นตบคคลนนกม'โทษปรบและรบ ทรพย'สน สวนโทษอนๆทลงแกบคคลธรรมดา โดธสภาพแลวไมลามารถลงโทษนตบคคลได เชน โทษประหารชวต จำคก กกขง แตอยางไรกตามโทษปรบและรบทรพยสนทมอยยงไมเพยงพอทจะ ควบคมการกระทำผดของนตบคคลไดเนองจากรายไดทไดจากการกระทำผดของนตบคคลนนมมล คาลงกวาคาปรบทนตบคคลจะตองเสยไปหลายเทา อกทงมผลในทางลงโทษนอยเนองจากไมกอให เกดผลในการสรางความยงยากใหแกนตบคคลมากนก จงไดมผไดศกษาดนควาวธการใหมทจะใช ลง'โทษนตบคคล'ชน1 เชน

ก. การปรบ (Fines) การปรบนตบคคลกเพอลงโทษนตบคคลทกระทำความผด โดยทำ ใหฐานะการเงนทางเศรษฐกจของนตบคคลตองลดลง กลาวคอทำใหจำนวนเงนหรอลงทนตบคคลได มาโดยการกระทำอนผดกฎหมายนนมความลมดลยกบลงท'บคคลอนตองสญเสย หรอเสยหายไป ซงนาจะเปนการทำใหนตบคคลไดสำนก และละเวนจากการกระทำในทางทเปนความผดหลกเกณฑ ในการปรบ เซน1ในล หร ศ อ ฒ?กา กำหนดจำนวนเงนคาปรบเทากบคาธรรมเนยมในการขอออกใบdS

อนญาตประกอบกจการตามกฎหมาย นอกจากนกานตบคคลไดรบผลประโยชนหรอผลกำไรจากท ไดกระทำความผดมากในการพพากษาลงโทษ กควรจะบ'งกบใหคนเงนทไดมาจากผอน รดยมชอบ นนดวย สำหรบท น ต บ คคลทำความเส ยหายหรอความเด อดรอน เกดแกลาธารณซนกควรทจะ พพากษาใหนตบคคลตองจายคาทดแทนในจำนวนทสามารถบรรเทาความเสยหายของลาธารณซน ได แมจะเป นความเส ยหายทกำหนดจำนวนแนนอนไมได ก ตาม ส วนการปรบนต บ คคลทเป น หนวยงานหรอองคการของราชการ มขอนาลงเกตวา การกำหนดจำนวนคาปรบอาจทำใหเกดมความ แตกตางกบนตบคคลประเภทหางนนสวนบรษทกได

1 Richard G. Fox “Corporate Sanction : Scope for a new eclechusm Law Asia 1 Edited By the Organizing Commîtes for the seventh Lawasia comference 1 August 8-12 1 Bangkok 1 Thailand pp.ไ5-27.

79

ซ. การลบลางเลกลม หรอตดสทธ (dissolution or disqualification) The American Law Institutes Model Penal Code มการเลนอความเหนไวในมาตรา 6.01 วา ทนายความผดำเนน การฟองรองอาจขอใหมกา?รบ หรอถอนใบอนญาต และขอใหเลกลมกา?เปนนตบคคลได เมอพสจน ไดวานตบคคลมลวนเกยวของในการกระทำผดอาญา เพราะผลประโยชนของสาธารณชนควรตองไดรบความคมครองปองกน จากการกระทำละเมดซองนตบคคลในอนาคต อยางไรกตามวธการนม ได ใช กนอยางแพรหลาย เพราะวานต บ คคลจะตองเล กล มไปไดเอง เนองจากความผนผวนทาง เครษฐกจ มผเหนวาการนำวธการน (ชงโดยปกตใชกบบคคลธรรมดา) มาปรบใชกบนตบคคลกเปน การยบยงอำนาจในทางเศรษฐกจซองนตบคคลและเปนการแสดงตอลาธารณซนวา เปนวธการปอง กนทอาจจะเกดผลรายตอลาธารณชนได แตกเปนวธการทดกวาการปรบเพยงวธเดยว คออาจมผล กระทบกระเทอนอยางรนแรงตอกลมบคคลท 3 ซงไมเพยงเกดกบผถอนนและนายจาง (นตบคคล) ผ จะต องรบภาระในการจายคาเล ยหายเท าน น แตยงรวมถงบคคลธรรมดาภายนอกผซงเชามาม ลวนสมพนธดวยชอสญญาและมชอตกลงในทางอน ๆ กบบรษทอกดวย

ค. การประกาศโฆษณาความผดตอลาธารณชน (Publicity) จดมงหมายซองวธการ นก เพ อทำใหนต บ คคลเปนปฏปกษตอชมชน โดยมงหวงวาจะเปนสงทซดขวางกา?กระทำความผด ของนตบคคล โดยทำใหเกยรตยศซอเลยงลดลง หรอความรบนบถอ หรอกตตศพท (ซอเลยงในทาง ทด) ภายในซองนต บ คคลตองลดลง ซงเป นการคกคามนต บ คคลทำใหส ญเลยชอเล ยงในทาง เศรษรกจเนองดวยผลของการความเชอถอในทางธรกจลง และการเชาแทรกแซงโดยวธการดงกลาวd$ °*นจะเปนการกระตนเตอนผถอตนใหกระทำการควบคมเจาหนาทหรอทนลวนนตบคคลดวย

วธนเกดขนโดย Brent Fisse แหงมหาวทยาลย Adelaide กลาวคอ เปนการใช กล มคนท ม อย ซ งอาจใช เป นบทบงด บน ต บ คคลท กระทำผ ดประกอบกบบทลงโทษอยางอ นก ได เพราะวธการนถอเปนกา?บงดบนตบคคลทเพมข'นมา โดยยดหลกทวา ความเชอถอหรอชอเลองชอง นตบคคลเปนลงทมคาพอๆกนกบผลกำไรของนตบคคล วธการนศาลจะตองมลถานททจะใชในณไร ประกาศโฆษณาความผดของบรษท ปดประกาศหนงลอแจงความ'ใบเตอนคำบอกกลาวแกผถอหน เป นการบ งด บให ทราบวาบรษ ทของเขาลกลงโทษ เนองจากการละเมดกฎหมาย และรวมยง การประกาศหามบรษ ทไมให ทำการโฆษณาสนดาหรอเครองหมายในอนทจะเป นทางนำไปสการ ละเมดสทธตอไป

ง. คายงซองศาลทเปนการหามหรอใหกระทำการอยางใดอยางหนง (injunctions) ตามกฎหมายคอมมอนลอวอธบดกรมอยการสามารถรองขอใหศาลยงใชวธ injunctions ได ซงโดย ปกตศาลผกจะอนญาตตามคำขอเพราะการใชวธการ injunctions กเพอเปนการปองกนการกระทำ

80

ใด ๆ ทเปนการ'ละเมดหเอฝา'ฝนสทธของสาธารณ'ชน เพอมใหเกดมการกระทำเชนนนขนตอไปอกเพราะ'ในบางกรณกฎหมายอาญา1ไมสามารถทจะ'ใชเพอเปนการขมชหรอขดชา'างผกระทำผด1ไดอยาง จรงจงศาลจงต องใชว ธ injunctions ซ งจะมข นตามคำขอของอธบด กรมอยการ ตวอยางเชน เม อจำเลยถกปรบตามกฎหมายในอตราสงส ดทกำหนดไว แตองคงมการกระทำผดทางกฎหมาย ตอไปอกกสามารถใชวธ injunctions นได และการไมยอมทำตามคำสงศาลตงกลาวสามารถลงโทษ ไดโดยการปรบตามจำนวนทศาลจะเหนลมควร ซงโดยปกตจะมจำนวนเกนกวากำหนดส4สดตรงบท ปญญต ทไดวางเงอนไขไวสำหรบความผดทไดกระทำ และในทลดกอาจลงโทษไดดวยการจำคกเปน รายบคคลกอใหเกดผลเสมอนเปนการลงโทษนตบคคลไดเชนเดยวตบการลงโทษปรบ การวนจอยวา ควรใชมาตรการอยางใดในการลงโทษตบนตบคลนนจะตองมการลบสวนลอบสวนคดอยางใกลชด และนอกจากนควรจะมการกำหนดกลมบคคลซงเปนผแทนในการเอาใจใลเกยวตบเรองภายในซอง นตบคคลนนดวย อนงการประเมนผลอยางรอบคอบเกยวตบมาตรการตงกลาว เชน การใหมการ ทดสอบมาตรการการลงโทษและอาจเป นการทำใหม การศกษาดนควาไปจนถงการบรรลผลของ มาตรการ จงกลาววามชอดชอเสยหรอเหมาะลมทจะใชอยางใดไดบ างหรอไม และถามาตรการ เหลานมประสทธภาพจนสามารถวางเปนหลกไดเชนเดยวตบคำพพากษาฎกาของศาลแลวกจะเกด ความกาวหนา คอมการยดถอปฎปตเปนบรรทดฐานตามตนตอ ๆ ไป นอกจากนถานำมาตรการ เหลานมาผนวกรวมเขาไวในกฎหมายกจะทำใหเปนประโยชนตอการเลอกสรรบทลงโทษทางอาญา แกนตบคลยงกวาทจะตองมการลงโทษนตบคคลโดยการปรบไดแตเพยงวธเดยว

วธการ injunctions นจะสงวนไวใชอยางจำตดในกรณจำเปนตอเมอมความเสยหาย รายแรงกำลงจะเก ดข น และผลประโยชนของลาธารณซนไมลามารถจะไดรบความคมครองอยาง เพยงพอโดยวธการอยางอน ๆ วธการนไดถกวจารณในแงทวาเปนวธการทมขอบเขตกวางขวางและ ไมแนนอนซงเพยงพอแตจะใชแกไขในทางแฟงเทานน แตองนำไมเปนวธการหามกระทำการเกยวตบ ความผดในทางอาญาทกำองจะเกดขนตอไปอกดวย

จ. คำสงทเปนการปองตน (Peiventive order) ขอเสนออกประการหนงทเกดขนใน ออสเตรเล ยลำหรบใช เป นบทลงโทษน ต บ คคลค อการให ม การกำหนดคำสงหรอระเบ ยบในการ ปองตน (Peiventive order) วธการเขามาลกา?ถกลงโทษทเพมขน วธการในการปองตนนลามารถ ดำเนนตอไปโดยมจ ดบ งหมายคอการปงต บ หรอสนบสนนทจะให ม การเปลยนแปลงภายในตว นตบคคล ซงศาลจะใหอำนาจทจะออกคำสงสำหรบนตบคคลโดยนตบคคลเอง เพอทจะใชมาตรการ อยางเฉพาะเจาะจงในการปองตนการกระทำผด หรอการทำความผดทเกดขนอยางเดยวตนอบเสมอ A south Australean Government Committee ไดรายงานตามขอเสนอแตการดำเนนงานใน

81

ทยละเอ ยดยงโมไดปรบปรงและเช อมโยงมาลการตทเปนกฎหมาย และยงไมไดรบการลนบลนน ภายในรฐนนหรอทอนใด

วธการ Preventive order ไมใชเปนวธการลงโทษทางอาญาแตใชเปนวธการแกไข นตบคคลในทางปองกนนตบคคล หากไมอาจใชวธการ injunctions หรอวธการอนไดเปนผลสำเรจ ในสหรฐอน■ (ร;กา C.D. Stone ไดอธบายกงวธการดำเนนงานในสหรฐทไดกระทำคอ ถานตบคคล ไมดำเนนการแกไซวธการในการดำเนนงานของนตบคคลเอง แลวศาลจะสงคณะบคคลทไดรบการ แตงตง (designate) ของศาลเองใหเขาไปในบรษท เพอใหทำหนาทเปนผควบคมในกจกรรมทกอให เกดความเสยหายซงเปนกจกรรมทไดกระทำโดยเจาหนาทของนตบคคล ซงเปนผกระทำใหเกดผลใน ทางตรงขามกบรฐกลางและมลรฐ ซงไดรบการแตงตงใหเปนผควบคมการจดการในแตละนตบคคล การดา วธการนมความบงยากเกยวกบการจดการและผลกระทบกระเทอนของชมชนทไมแนนอน จะทำใหผลซองบทลงโทษในบางประการยากทจะคาดหมายและควบคมได ถาหากชมชนไมมการ แกขาวอยางระบบและไมตรงตามเปาหมายทกำหนดไวอยางเหมาะลม นอกจากนกอาจจะทำใหเป นการดำเน นไปอยางไม ค อยได ผลเท าท ควรค อลาธารณชนจะม เล กฝ งใจเพ ยงชวขณะเท าน น แตในอกแงหนงในทางตรงกนขามวธ การนอาจทำใหน ต บ คคลไดรบปฏก ร ยาตอบโตของผบรโภค หรอผรบการบรการในทางลบ ซงอาจเกดขนอยางไมคาดฝน และอาจทำใหนตบคคลไดรบความ เลยหายมาก นอกเหนอไปจากความเลยหายทนตบคคลไดทำลงไปจรง ๆ อนงวธการนไมกอใหเกด เปนการจะใชเงน เปนคาทดแทนความเลยหาย แตมนกอาจจะกลายเปนการโตตอบของชมชนอยางไดผล คอทำใหนตบคคลถกเปลยนแปลงชอเสยงหรอความมซอในการผลตของนตบคคลในทาง ทด ด วยเหตน ถ าหากนำวธ การประกาศโฆษณ าความผ ดต อลาธารณชนนมาใช เป นบทป งค บ นตบคคลประกอบกบโทษปรบ หรอใชรวมกบวธการอน ๆ แลว จะเปนการประกนวาอยางนอยทสด ก จะเป นการกดก นโดยการทำให ช อเส ยงของน ต บ คคลลดลง อนจะมผลกระทบกระเทอนในทาง เศรษฐกจของนตบคคลดวย

มาตรการตงหมดน มบางกรณทมกฎหมายเฉพาะปญญตไวแลว เซน การลบลาง เลกลม หรอคดลทธของนตบคคล ซงไดแกการใหเลกหรอเพกถอนนตบคคล ตามประกาศซองคณะปฏวต ฉปบท 281 เรอง กำหนดหลกเกณฑการประกอบธรกจของคนตางดาว ลง 24 พ.พ. 25 ขอ 26 กง 29 หรอบทปงคบกบนตบคคล เซน การควบคมนตบคคลโดยมคำลงศาลหามหรอใหกระทำการอยางใดอยางหนง คลายกบเปนการควบคมความประพฦตของนตบคคลนนเองแตในอกหลาย ๆ กรณกเปนมาตรการ หรอวธการทใหมลำหรบประเทศไทย เชน การประกาศโฆษณาความผดตอสาธารณซน การภาคทณฑนตบคคล คำลงในทางปองกน หรอคำลงทเกยวกบ ระเบยบภายในซงกำหนดใหนตบคคลตองอยในความดแลของกลมบคคลทศาลตงขนเพอลอดลอง

8 2

ดแลและตดตามผลซองนต บ คคล ซงเหนวาเปนวธการทด และนาลนในทคว‘'นำมาทดลองใซกบ น ต บ คคลเป นอ นมาก การม มาตรการหรอวธ การท เป นบทปงคบกบนต บ คคลหลายชนดเช นน ยอมเปนผลดและอาจถอเปนการขมขโทษกบนตบคคลไดเหมอนกน

อ. การภาคทณฑนตบคคล (Corporate Probation) การภาคทณฑน เปนวธการ ลงโทษทสามารถใหประโยซi lตามความมงหวงคลายคลงกบวธ Preventive Order (คำสงในทาง ปองกน) ในสหรฐมคดหลายคดทนตบคคลถกภาคทณฑ ตามกฎหมายซองรฐกลางและมลรฐในตอนแรก ๆ มกมความไมแนใจวาบทปญญตในเรองการภาคทณฑน นอกจากจะใชไดกบบคคล ธรรมดาแล วลามารถใช ก บน ต บ คคลได หร อไม เพราะเงอนไขทศาลอาจกำหนดใหเป นโทษตอ ผกระทำผดซงเป นสวนหนงของคำลงภาคทณฑน น สามารถปรบใชไดเหมาะสมกบบคคลธรรมดา มากกวานตบคคล การภาคทณฑนตบคคลนกเพอใหนตบคคลมพฤตกรรมในทางทด เปนภารแกไข และป งคบให น ต บ คคลต องกระทำภายใน!;ปแบบและกฎเกณ ฑ ซ งเสม อนหนงเป นบทลงโทษ นตบคคล

ช. คำสงทเกยวกบระเบยบภายใน (Internal Discipline Order) วธการนมทมาจาก The South Australian Criminal Law และ Penal Methods Reform Committee) ซงเปน กรณเกยวกบการปงค''บเอากบนโยบายของนตบคคล กลาวคอ เปนรปแบบของการจดวางระเบยบ ภายใน หรอใหมการระบลกษณะของนตบคคล โดยเฉพาะเพอประโยชนในการสบสวนความผดทได กระทำโดยนตบคคล รายชอทจะตองลบสวนลอบสวน จะตองไดรบการรบรองวาเปนการกระทำตาม ระเบยบทเหมาะพรอมทงสงรายงานทงหมด และรายงานรายละเอยดเกยวกบความยนยอมตอศาลท ออกคำสงฯ การไมยนยอมโดยปราศจากขอแกตวทมเหตผลเพยงพอจะสามารถลงโทษไดอยางอสระ โดยบทลงโทษใด ๆ ทไดกำหนดไว

นอกจากนยงม ว ธ การด งต อไปน คอ การใหน ต บ คคลคนผลกำไรแกผ เส ยหาย (Disgorgement of Illegal Profit) เพราะวาพฤตกรรมการกระทำผดทางอาญาของนตบคคล เหมอนกบพฤตกรรมการกระทำผดทางอาญาของบคคลธรรมดา ซงปงมอยตอ'ไป ถานตบคคลไดรบ อนญาตใหยดถอไวซงผลกำไรจากการกระทำผดของบรษท การเรยกรองใหบรษทจายผลกำไรใด ๆซ งไดจากการกระทำผดกฎหมายคนใหแกผเลยหาย ซงเปนทางเลอกในการลงโทษทเปนไปไดแทน โทษปรบนตบคคลทางอาญา2

John B. MCAdam, "The Appropriate Sanctions For Corporate Criminal Liability an ElecticAlternative" 1 p. 997-998.

8 3

Â.2 ความรบรดทางอาญาข'ฮงนตบคคล

แนวความคดในการ‘ควบคม อาชญากรรมเนองจากการก?ะทำผดของนตบคคล โดย เอ,พาะอยางยงอาชญากรรมทางธรกจ ซงกอใหเกดผลกระทบตอสาธารณชนโดยสวนรวม ซงนบวน แต ละทวปเมาณเพมมากขน ความเลยหายทเกดขนมความรนแรงนน ในลมยทยงไมมนตบคคล การลงโทษทางอาญาจงบงกระทำตอบคคลธรรมดา ในระยะแรกทเรมมการประกอบกจการ โดยกลม บ คคลรวมตวกนเป นน ต บ คคลในรปบรษ ท ห างนนส วนจำกด ฯลฯ นกกฎหมายมความเหนวา นตบคคลไมอาจจะรบผดทางอาญาไดเนองจากไมมตวตน (No Body) ไมมชวตจตใจ (No Mind) ไมลามารถแสดงเจตนา (No Intent) หรอปรากฏตวตอหนาศาลในการดำเนนคดภายในศาลตลอดจนไมลามารถทจะลงโทษอน ๆ ได นอกจากโทษปรบหรอรบทรพยลนเทานน ประกอบกบ ทฤษฎการลงโทษและวตฤประลงคฃองการลงโทษซงเกดในขณะทไมมนตบคคล จงมองวากฎหมาย อาญามวตฤประสงดทจะใชกบบคคลธรรมดามากกวานตบคคล อยางไรกตาม ปจจบนลงคมมนษย มความเจรญกาวหนามากขนในทางดานเศรษฐกจและลงคม มการพฒนาการทางดานการคาและ การลงทนมากขน ทงภายในและระหวางประเทศ การประกอบธรกจขนาดใหญเหลานไมลามารถท จะกระทำไดโดยบคคลเพยงคนเดยว จงเกดการรวมตวกนเพอประกอบธรกจมากขน โดยเฉพาะ ในรปธรกจขามชาต (Joint Venture) กอใหเกดปญหาตาง ๆ ตามมา การประกอบการคาและการ ลงทน ซ งจะต องม การแกงแยงและแขงข นทำใหเก ดการกระทำผดทางแพงและทางอาญาอยาง มากมาย เกดผลกระทบตอลงคม กระทบกระเทอนตอความสงบเรยบรอยของประซาชนโดยสวนรวม อาทเซน ปญหาสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาต ตลอดจนอาชญากรรมทางธรกจ รฐจงตอง เขามาแทรกแซงเพอปองกนปญหาตาง ๆ ทเกดขน (State Intervention) แนวความคดทนตบคคล ไมตองรบผดทางอาญาจงไดเปลยนไป ประเทศทจะใชระบบกฎหมายแบบประมวลกฎหมาย (Civil Law) ระบบคอมมอนลอว (Common Law) ซงเคยมแนวความคดวา นตบคคลไมอาจจะรบผดทาง อาญาได ก เรมทจะใหน ต บ คคลรบผดทางอาญามากบางนอยบางตามประ๓ ทของการกระทำผด ประเทศไทยกเชนเดยวกนนตบคคลจะตองรบผดทางอาญามากขน ในความผดหลายประ๓ ทตงท ได กลาวมาแลว ทงความผดทกระทำโดยเจตนา และความผดทกระทำโดยไมเจตนา ทงความผด อาญาทเปนความผดโดยตรง (Criminal offense) และความผดทเปนนโยบายทางอาญา (CriminalPolicy)

8 4

ประเทศทใชระบบกฎหมาย Common Law3 ไดแก ประเทศองกฤษและลหรฐอเม'“กา มแนวความคดทจะใหนตบคคลรบผดทางอาญาได โดยประเทศองกฤษนนในระบบ Common Law ใชหลกกฎหมาย Alter Ego Doctrine ซงมหลกวาเจตนาขององคกรยอมถอไดวาเปนเจตนาของนต บคคลนนเอง นตบคคลและผมอำนาจในการควบคมกจการนตบคคล จงถอเปนการกระทำของนต บคคลดวย นตบคคลจงตองรบผดทางอาญาในกา?กระทำนน โดยตองรบผดในความผดทตองการ เจตนาดวยยกเวนแตความผดซงโดยสภาพแลวนตบคคลไมอาจรบผดได เชน การสมรสชอนการข ม ข น กระทำชำเราน อกจากน ย งม บท บ ญ ญ ต ให น ต บ ค คลร บ ผ ดท างอาญ าตาม The Interpretation Act 1889 ซงบญญตวาคำวา “บคคล" (Person)4 ตามพระราชบญญตตาง ๆใหหมายถงบคคลดวยเวนแตเจตนารมณของกฎหมายจะแสดงใหเหนเปนอยางอน สวนในประเทศ สหรฐอเมรกา ซงเปนประเทศในระบบ Common Law นตบคคลจะตองรบผดทางอาญาเชนเดยวกน โดยหลก Repondeat Superior ซงนตบคคลจะตองรบผดทางอาญา สำหรบการกระทำของตวแทน หากตวแทนนนไดกระทำผดทางอาญา ถอวาการกระทำโดยเจตนาของตวแทนทไดกระทำไปภายใน ทางการทล าง เปนการกระทำของนต บ คคลซงเป นลกษณะของการรบผดในการกระทำของผอ น นอกจากนยงตองรบผดตาม The Model Penal Code ซงเปนกฎหมายของรฐบาลกลางทเปน แมแบบของรางกฎหมายมลรฐตาง ๆ ซงมบทบญญตทวไปวา คำวา “นตบคคล” ใหหมายความ รวมถงนตบคคล อนไดแก บรษท หางราน หางหนสวน มลนธ ฯลฯ ดวย เวนแตกฎหมายบญญต เปนอยางอน และนตบคคลจะตองรบผดทางอาญา สำหรบความผดทตองการเจตนา (Crime of Intent) ซงคณะผแทนไดกระทำในนามนตบคคล หรอไดกระทำในทางการทลางตลอดจนตองรบผด อยางเดดขาด (Strict Liabitity Crime) สำหรบความผดซงกระทำโดยผแทนของนตบคลอนไดแก ผลดการ พนกงาน ฯลฯ และจะตองรบผดทางอาญาในกรณทละเวนการปฏบตการตามหนาท ทบญญตไวในกฎหมาย

ประเทศในระบบกฎหมายชวลลอณ (Civil Law) ซงเปนประเทศทใชระบบกฎหมายแบบ ประมวลกฎหมาย อนไดแก ประเทศฝรงเศส และเยอรมน นน มหลกความรบผดทางอาญาวาการกระทำผดทางอาญา ตองประกอบดวยโครงสรางความรบผดทางอาญา คอ องคประกอบ ความผด ความชว ตงนน การพจารณาความรบผดทางอาญาของนตบคคลตามโครงสรางความรบ * 6

Gray Beeker 1 “Crime and Punishment : An Economic Approach 1" 76 Journal of Political Economy(1968).

* July L. Whalley, “Crime and Punishment Criminal Antitrust Enforcement in the า 990," Antitrust Law Journal V.59, (1990),pp.158-160.

6 J.Michael and H. Wechsler 1 Criminal Law and แร Administration, (The Foundations Press, SecondEdition, 1994),P.745.

8 5

ผดทางอาญาแลว นตบคคลไมอาจจะมความรบผดทางอาญาในความผด (Criminal offense) เน องจากไมม ต วตนจงไม อาจทจะม ความรบผดชอบชวด ได แตนตบคคลจะตอง?บผดทางอาญา เนองจากนโยบายในทางอาญา (Criminal Policy) เพอปองกนผลประโยชนของ?ฐ และลงคมจาก อทธพลของนต บ คคล ในทางเศรษฐกจเป นความผดท เร ยกวา Administrative offence เซน กฎหมายควบคมราคาสนคา ลาหรบประเทคในกลมลงคมนยมนน กจการสวนใหญประกอบกจการ นบปของรฐวสาหกจ ซงเปนกจการของรฐจงไมมประโยชนทจะใหกจการดงกลาวมความรบผดทาง อาญาแตอยางใด

ในสวนซองความรบผ ดทางอาญาของนต บ คคลในประเทศไทย ไมม บทบญญตไว โดยทวไปวา "นต บ คคล'' หมายรวมถงน ต บ คคลดวยและไมม บทบญญตโดยเฉพาะเจาะจงใน ประมวลกฎหมายอาญาวาน ต บ คคลจะตองรบผดทางอาญาในคดใดบาง นอกจากบญญตไวใน ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 7 วาในการดำเนนกระบวนพจารณาคดนตบคคล นน ให ผ แทนน ต บ คคลไปศาลทำการแทนบร ษ ท แต ตามแนวคำพพากษาศาลฎกาท ถ อเป น บรรทดฐานในการพพากษาคดนนไดพพากษาลงโทษวานตบคคลลามารถมความรบผดทางอาญา ไดท งความผดทต องการเจตนาและความผดทไมตองการเจตนา ตามประมวลกฎหมายอาญาและ พระราชบญญตทมโทษทางอาญาอน ๆ

สำหรบอาชญากรรมทกระทำโดยนตบคคลนน สวนใหญเปนอาชญากรรมทางธรกจซงเกดขนในระหวางการดำเนนกจการของนตบคคล หรอกระทำโดยพนกงานของนตบคคล ชงกระทำ โดยการใหอำนาจ รองขอ หรอลงการโดยผมอำนาจของนตบคคล กอใหเกดการกระทำผดตาม กฎหมายตาง ๆ เชน ประมวลกฎหมายอาญา และพระราชบญญตทมโทษทางอาญา เชน ความผด เกยวกบสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาต ความผดฐานฉอโกงประซาซน ความผดทกระทบตอสขภาพ รางกาย และชวตของประซาซน ฯลฯ ซงนบวนมแตจะทวปรมาณมากขนตามจำนวนของนตบคคล แมวาประชาซนสวนใหญจะมองวา อาชญากรรมทางธรกจนนมผลกระทบตอลงคมสวนรวมนอยกวา อาชญากรรมทกระทำโดยบคคลธรรมดา เนองจากอาชญากรรมทกระทำโดยบคคลธรรมนนแสดงออกถงความโหดราย และกระทบกระเทอนตอความสงบเรยบรอยของลงคมมากกวา แตอยางไรกตาม อาชญากรรมทางธรกจนน กอใหเกดผลกระทบโดยตรงตอผเสยหายจำนวนมากกวา มลคาความเสยหายเปนจำนวนเงนทมมลคาสง กอใหเกดความเสยหายตอชวต รางกาย ตลอดจน ทรพยสน และสภาพแวดลอม และทรพยากรธรรมชาตอยางมากมาย ประกอบกบการตดตามจบคม ดำเนนคดทำได'ยาก และมปรมาณนอย เนองจากกระทำผดโดยบคคลหรอ กลมบคคลทมฐานะทาง การเงน ฐานะทางลงคมด มอำนาจตอรองทางการเงนและการเมองสง และผลตอบแทนทไดจากการ กระทำผด มมลคามากกวาคาปรบทจะถกลงโทษหลายเทา จงมการกระทำผดเกดขนปอยครง ดงจะ

86

เปนเปนขาวอยเสมอ ๆ อาชญากรรมทางธรกจทกระทำโดยนตบคคลทประชาชนรบทราบและเหนวา เกดชนอยเปนประจำ กคอ ประชาซนในบรษทเงนทนหลกทf พย 1 การปลอยนาเสยลงสแมนา ลำคลอง , การปลอยมลพษตาง ๆ จงควรทจะหามาตรการทเหมาะสมในการควบคมอาชญากรรมท กระทำโดยนตบคคล

แมกฎหมายของประเทศไทยจะมไดบญญตใหนต บคคลมความรบผดชอบทางอาญา เปนการท'วไปเหมอนเซนบคคลธรรมดา แตกฎหมายบางฉบบไดบญญตถงความรบผดของนตบคคล เอาไวเปนพเศษ โดยกำหนดใหนตบคคลมความรบผดทางอาญาไดในลกษณะตาง ๆ เซน พระราช- บ ญญตกำหนดความผดเกยวกบหางทนสวนจดทะเบยน หางทนสวนจำกด สมาคม และม!ลนธ พ.ศ.2499 พระราชบญญตบรษทมหาชน จำกด พ.ศ.2535® พระราชบญญตยา พ.ศ.25107พระราชบญญตโรงงาน พ.ศ.25128 พระราชบญญตปองกนวนาศภย พ.ศ.25109 พระราชบญญต ปองกนและปราบปรามการฟอกเงน พ.ศ.254210 พระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ.2522 พระราชบญญตประกนชวต พ.ศ.2510 และพระบญญตอาหาร พ.ศ.2522 พระราชบญญตการทำ เหมองแร พ.ศ.2461 บญญตความผดของ “ผถอประทานบตร” พระราชบญญตมาตรฐานสนคา ขาออก พ.ศ.2503 บญญตความผดของ “ผตรวจสอบมาตรฐานสนคา,' พระราชบญญตการซนสง ทางบก พ.ศ.2522 บญญตความผดของ ‘'ผไดรบอนญาตประกอบการขนสง” เปนตน

ลำหรบบทบญญตของกฎหมายเรองความรบผดทางอาญาของนตบคคล ในกรณทน ต บ คคลนนมสวนรวมในการกระทำอาชญากรรมรายแรงทเก ยวของกบกลมอาชญากรทจ ดตงใน ลกษณะองคกร หรอมสวนรวมในกลมอาชญากรทจดตงขนในลกษณะองคกร ( ข อ 5 ) นน ในทาง ปฏบตศาลไทยไดเพมเตมเพอวนจฉยวานตบคคลอาจมความรบผดทางอาญาไดเกอบทกกรณเทาท สภาพของความผดจะเปดซองใหนตบคคลลามา?ถเปนผกระทำความผดได ดงนน จงกลาวไดวาใน * 3

3 เซ น ห ม วด ท 17 บ ท ก ำ ห น ด โท ษ ม าต รา 200 "บ ร ษ ท ใด ฝ าป น ม าต รา 6 6 ....ต อ งระวางโท ษ บ ร บ ไม เก น ห า

ห ม น บ าท "ท ง จ พ อ ค ม ค รอ งผ ล ป ระ โย ช น ช อ ง ป ร ะ ช า ช น ผ ท อ ห น ใน ก า รก ระ ท ำ ร อ ง น ต บ ค ค ล น น ๆ "3 ม าต รา 4 ใน พ ระ รา ช บ ญ ญ ต น "ผ ร บ อ น ญ า ต " ห ม าย ค วาม ว า “ผ ได ร บ อ บ ญ าต ต าม พ ระ ราช บ ญ ญ ต น ใน ก รณ

น ต บ ค ค ล เป น ผ ร บ ใบ อ น ญ า ต ให ห ม า ย ค ว าม รว ม ถ งผ ซ งน ต บ ค ค ล แ ต งท ง ให เป น ผ ด ำ เน น ก จ ก า รด วย "

3 ม าต รา 50 แ ล ะม าต รา 50 ทน "ผ ร บ ใบ อ น ญ า ต ป ระ ก อ บ ก จ ก า รโรงงา น ผ ใด ไม ป ฐ ป ต ต า ม ม าต รา ......... ต อง

ระ วา ง โท ษ ไม เก น "

ม าต รา 50 ทว “ใน ก รณ ท ห า งห น ส ว น บ?ฯ?ท พ อ น ต บ ค ค ล อ น ก ระ ท ำ ค ว า ม ผ ด ต า ม พ ระ รา ช ป ญ ญ ต น "

3 ม าต รา 10 "บ ร ษ ท ซ น ป น ส า ข า ช อ งบ ร ษ ท ป ระ ท น ว น าศ ภ ย ต า งป ระ เท ศ จ ะ เป ด ล า ช า ณ ท ใดๆ ม ได บ ร ษ ท ซ งม ใช

ล า ร า ข อ งบ ร ษ ท แ ระ ท น ว น า ศ ภ ย ต า ง ป ร ะ เท ศ จ ะ เป ด ล า ช า ได ท แ ต โด ย ได ร บ ใบ อ น ญ า ต จ า ก ร ฐ ม น ต ร ใน ก า ร อ น ญ า ต ร ฐ ม น ต ร จ ะ ก ำ ห น ด

น อ น ไช ก ได "'° ม าต รา 61 “น ต บ ค ค ล ใด ก ระ ท ำ ค วา ม ผ ด ต าม ม า ต รา 5 ม าต รา 7 ม าต รา 8 พ อ ม า ต ร า 9 ต อ งระ วางโท ษ

ท งแ ต ล อ งแ ล น บ าท ถ ง ,ห น งล า น บ าท "

8 7

กรณทนตบคคลนนไดมสวนรวมในกลมอาชญากร,ทจดตงขนในลกษณะองคกร นตบคคลนนกตองม ความรบผดทางอาญาดวยเซนกน โดยความรบผดของนตบคคลในกรณนกเปนเซนเดยวกบความรบผดของบคคลธรรมดาทมสวนรวมในกลมอาชญากรทจดตงขนในลกษณะองคกร

สวนซองบทบญญตทกำหนดความรบผดทางอาญาของนตบคคล ฐานฟอกทรพยสน ทไดจากการกระทำอาชญากรรม ตามทกำหนดไวในขอ 6 แหงอนสญญาฯ นนพระราชบญญต ป องกนและปราบปรามการฟอกเงน พ.ค.2542 มบทบญญตทสอดคลองกบหลกการดงกลาวโดย มาตรา 61 กำหนดวานตบคคลใดกระทำความผดตามมาตรา 5 มาตรา 7 มาตรา 8 หรอ มาตรา 9 ตองระวางโทษปรบตงแตสองแลนบาทถงหนงลานบาท

กรณ การบญญ ต ให น ต บ คคลมความรบผดทางอาญา หากนต บ คคลน นฉ อราษฎร บงหลวงตามขอ 8 แหงอนสญญาฯ นน พระราชบญญตวาดวยความผดเกยวกบการเสนอราคา ตอหนวยงานของรฐ พ.ศ.2542 มาตรา 9 เปนอกบทบญญตหนงทสอดคลองกบหลกการดงกลาว โดยม หล กการสำค ญ วากรณ ท การกระทำความผ ดตามพระราชบ ญ ญ ต ฉบ บน ได เป นไป เพอ ประโยชนของนตบคคลใด กใหถอวาหนสวนผจดการ กรรมการผจดการ ผบรหารหรอผมอำนาจใน การดำเน นงานในกจการของน ต บ คคลน นหรอผ ซ งร บผ ดชอบในการดำเน นงานของนต บ คคลใน เรองนน เปนตวการรวมในการกระทำความผดดวย เวนแตจะพสจน!ดวาตนมไดมสวน!เหนในการ กระทำความผดนน

และตามกฎหมายของประเทศไทยน ต บ คคลอาจม ความรบผ ดทางกฎหมายได 3 ลกษณะคอ ความรบผดทางอาญา ความรบผดทางแพง และความรบผดทางปกครอง ทงนตอง พจารณาดวาการกระทำอนเปนความผดทเกดขนเปนความผดตามกฎหมายใด ซงจะตองพจารณา ขอเทจจรงทเกดขนเปนรายกรณไป

มาตรการในการลงโทษทางอาญา (Criminal Sanction) ซงใชกบนตบคคลทปรากฏ อยอยางแพรหลายนน ไดแก11 โทษปรบ (Fine) และรบทรพยสน (Forfeiture) ซงเปนมาตรการใน การลงโทษทางการเงน สวนโทษอน เซน จำคก กกอง ซงเปนโทษทางกายนน โดยสภาพไมอาจท จะลงโทษแกน ต บ คคลได นอกจากโทษทลงแกผ แทนนตบ คคลซงไดรบการดดดานวาอาจจะเปน การลงโทษบคคลซงไม!เหนในการกระทำความผดกได แตกฎหมายใหมความรบผดในฐานะเปนตวแทนซองนตบคคล ไดมการคดดนหามาตรการทเหมาะลม ลำหรบการลงโทษนตบคคลใหม ๆ หลายประการ เซน คำลงหามประกอบการ (Injunction) โฆษณาความรบผด (Advertising)

” Glanviile William, supra note 6,p.854."a corporation's liability could not therefore be other thanvicarious and, at common law generally there was no vicarious liability in criminal law"

88

ตลอดจนวธการคมประพฎตนตบคคล (probation for Juristic person or Corporate probation) ฯลฯ สำหรบในประเทศไทยแลว นอกจากการปรบและรบทรพยสนตามประมวลกฎหมายอาญาแลว ยงมมาตรการตามพระราชบญญตทมโทษทางอาญาตาง ๆ เซน เพกถอนใบอนญาต ปดกจการ ไม ต อ ใบอน ญ าตและหามประกอบก จการบางประเภท เป นต น ด งจะเห นได ว าการนำเอา อนสญญาสหประซาชาตมาเพอตอตานองคกรอาชญากรรม ค.ศ. 2000 มาศกษาเปรยบเทยบใน เรองของความรบผดทางอาญาของนตบคคล เพอนำมาปรบใชกบองคไารอาชญากรรมขามชาตนน ม ก ตฤประลงค เพ อให กฎหมายไทยได ปร บฐานความรบผ ดซองน ต บ คคลให ม ความเป นลากล เพอรองรบการกระทำผดขององคกรอาชญากรรมขามชาตทมาใน!;ปแบบของการใชนตบคคลบงหนา เพอกระทำความผด (Front company) ซงในหวขอตอไปจะไดกลาวถงมาตรการทางกฎหมายท นำมาบงดบใชกบนตบคคลมาทำความผดตอไป

4.3 การรบทร,ทยตาม‘อนสญญาสหประชาชาต

‘อนสญญาฯข'อ 13 บญญตไวดงน

1. ให ร ฐภาค ท ได ร บการรองขอจากอกรฐภาค ท ม เขตอำนาจเหน อความผดภายใต อนสญญาน เพอการรบทรพยลนทไดจากการกระทำอาชญากรรม ทรพยสนเครองมอเครองใชหรอ สงของอนใดทอางถงในขอ 12 วรรค 1 ของอนส ญญาน2 ซงทรพยสนดงกลาวอยในดนแดนของรฐ ภาคผไดรบการรองขอดำเนนการดงตอไปน

(ก) ยนคำรองขอแกหนวยงานทมอำนาจหนาทรบผดชอบ โดยมความมงประสงค เพอใหไดมาซงคำสงรบทรพยและหากไดรบคำลงนนใหดำเนนการเพอใหเกดผล หรอ

(ข) เลนอคำสงเพอการรบทรพยทออกโดยศาลในดนแดนของรฐภาคผรองขอตาม ขอ 12 วรรค 1 ของอนสญญานของตอหนวยงาน,ทมอำนาจหนาทเพอดำเนนการ'ใหเกดผลตาม ขอบเขตทได ร บการขอรองเท าท เก ยวของก บทรพยส นท ได จากการกระทำอาชญากรรมทรพยส น เครองมอเครองใชหรอส,งของอนใดทอางถงในขอ 12 วรรค 1 ซงทรพยสนดงกลาวอยในดนแดนของ รฐผไดรบการรองขอ

การดำเนนการตาม (ก) หรอ (ข) จะตองกระทำภายในขอบเขตทกวางขวางทลด เทาทเปนไปไดภายใตบงดบกฎหมายภายในของรฐทไดรบการรองขอ 13

13ใหรฐภ าค รบเอามาตรการเท าท จำเป น เท าพ จะกระทำได อย างมากท ร ดภายใต ระ:บบก ฎ ห ม า ย ของต น (ก) ทร พย ส นท !ด จากการกระทำอาซ ญ า ก รรม ท ได มาจากการกระท ำความผ ดภายใต อ น ส ญ ญ าน ห รอทรพยส นทม

ย อ ค า เท า ก บ ท ร พ ย ส น ท ได จากการกระทำอาชญ ากรรมด งกล าว

(ร) ทรพยสน ธ ปกรณ หร อเคร องม อเคร องใช อ น ใตท ใช พอจะใช ใน การกระทำความผ ดท อ น ส ญ ญ านครอบคลมสง

8 9

2. หลงจากfฐภาค 1 ทมขอบเขตอำนาจเหนอความผดภาย'ใต'อนสญญาน'ไดรบ การรองขอใหรฐภาคทได?บคำรองขอดำเนนมาตรการ' เพอระบสบหาแหลงทมาและอายต หรอ ยดเงนทรพยสนทไดจากการกระทำอาชญากรรมทรพยสนเครองมอเครองใช หรอสงของอนใดท อางถงในขอ12วรรค1 ของอนสญญาน เพอความนงประสงคทจะใหมการรบทรพยสนในภายหลง โดยคำสงของรฐภาคผรองขอหรอตามคำรองขอภายใตวรรค 1 ของขอน

3. ใหนำบทบญญตขอ 18 ของอนสญญานมาใชบงคบแกความรวมมอระหวาง ประเทศ เพอความนงประสงคในการรบทรพยโดยอนโลม

คำรองขอความรวมมอระหวางประเทศ'ไนการรบทรพย นอกจากจะตองมรายละเอยดตามทระบไวในขอ 18 วรรค 15 ของอนสญญานแลวใหคำรองขอตามขอนประกอบดวย

(ก) ในกรณคำรองขอตามวรรค 1 (ก) ของขอน คำอธบายลกษณะของทรพย สนทจะถกรบ และเอกสาร แสดงขอเท จจรงท ร ฐผร องซอเชอถอซงเพ ยงพอทจะทำใหรฐผได ร บ การรองขอลามารถขอใหมคำสงภายใตกฎหมายภายในของตนได

(ข) ในกรณคำรองขอตามวรรค 1 (ข) ของขอน ลำเนาของคำสงรบทรพยท เปนทยอมรบตามกฎหมาย ซงออกโดยรฐภาคผรองขอเอกสารแสดงขอเทจจรงและขอสนเทศเกยว กบขอบเขตของการทจะใหปฏบตตามคำสงนน

(ค) ในกรณคำรองขอตามวรรค 2 ของขอน เอกสารแสดงขอเทจจรงตามท รฐภาคผรองขอเชอถอและคำอธบายรายละเอยดของการดำเนนการทรองขอ

4. คำวนจฉยหรอการดำเนนการตามคำรองขอทระบไวในวรรค 1 และวรรค 2 ของขอนจะกระทำโดยสอดคลองและภายใตบงคบกฎหมายภายใน และวธพจารณาความของรฐภาคผไดรบการรองขอ หรอสนธสญญาความตกลง หรอขอตกลงทวภาค หรอพหภาค ซงรฐผไดรบ การรองขออาจมพนธกรณอยคบรฐภาคทรองขอ

5. รฐภาคแตละรฐจะตองลดลงลำเนาตวบทกฎหมายและระเบยบขอบงคบ ซงทำ ใหขอ1 3 น มผลใชบงคบรวมทงลำเนาของการแกไขใดๆ ในภายหลงแกกฎหมายระเบยบขอบงคบ ดงกลาว หรอคำอธบายเซนวาแกเลขาธการลหประซาซาต 5

5. รฐภาคมเงอนไขวา การเลอกทจะดำเนนมาตรการตามทอางถงในวรรค 1 และ 2 ของขอนจะกระทำไดตอเมอมสนธสญญาทเกยวของบงคบอย ใหรฐภาคนนพจารณาใชอนสญญานเทาทลำเปน และเพยงพอเสมอนเปนสนธสญญา

9 0

7 รฐภาคอาจปฏเสธการใหความรวมมอภายใตขอน หากความรบผดซงการรอง ฃอเกยวของไมใชความผดทครอบคลมโดยอนสญญาน

8. บทบญญÎตของขอ 13 น จะไมตความในทางทจะกระทบกระเทอนสทธของ บคคลทศาลผลจรต

9. รฐภาคจะพจารณาจดทำสนธสญญาทวภาคหรอพหภาค ความตกล'!หรอขอตก ลงเพอเพมทนประสทธผลของความรวมมอระหวางประเทศภายใตอนสญญาน4.4 ความรวมรอระหวางประเทศใบการรบทรพย (อนสญญาฯ ขอ 13)

ตามอนสญญาสหประชาชาต วาดวยการตอตานอาชญากรรมขามชาตทส ดตงใน ลกษณะองคกรเรองความรวมมอระหวางประเทศเพอความมงประลงคในการรบทรพย ไดกำหนด เรองการใหความรวมมอและการขอความรวมมอไวอยางกวาง ๆ โดยรฐภาคไมจำเปนตองกระทำการ ใดทขดกบระบบกฎหมายภายในและการดำเนนกระบวนพจารณาของตน เพอปองกนปญหาทอาจ เกดขนไมวาจะเปนปญหาในทางกฎหมายหรอปญหาในทางปฏบต ทงนเนองจากความรวมมอ ระหวางประเทศในการรบทรพยเปนการบงกบคดตามคำพพากษาของศาลตางประเทศ โดยยอมผอน คลายความเครงครดในหสกอำนาจอธปไตย ซงแตละประเทศยอมมความแตกตางกนในระบบ กฎหมายทงกฎหมายสารบญญตและวธลบญญต แตทจำเปนจะตองใหความรวมมอระหวางกนกเนองมาจากปญหาในการปราบปรามอาชญากรรมขามชาตทสดตงในสกษณะองคกร ซงเปน อาชญากรรมทม£ป แบบโครงสรางทซบ'ซอน และไดรบผลมหาศาลจากการประกอบอาชญากรรม อกทงความกาวหนาในการคมนาคม การลอลารมลวนชวยเรงใหการประกอบอาชญากรรมได ผลมากข นในขณะทการต ดตามส บถ มหรอดำเน นค ด แกผกระทำความผดกระทำได ยากขน โดยเฉพาะผกระทำความผดทเปนตวการใหญ หรอหากนำตวมาดำเนนคดไดกอาจลงโทษไดแตเพยง กา?ทำใหสญเลยเลรภาพเทานน เพราะผลประโยชนทไดจากการประกอ''เอาชญากรรมในลกษณะน ลวนใหญมกจะถกโยกยายไปยงทตาง ๆ หรอนำไปแปรสภาพเปนทรพยสนอนหรอรายไดทถก กฎหมายแลวนำกลบมาเปนทนในการดำเนนการขององคกรอาชญากรรมขามชาต อกทงครอบครว ญาตพน อง และสมาซกในองคกรกยงมโอกาสไดใซประโยชนจากทรพยสนทไดจากการประกอบ อาชญากรรมเหลาน

การรบทรพยจงเปนมาตรการลงโทษทกอใหเกดผลในดานการปราบปรามอาชญากรรม ในปแบบน ซงเป นอาชญากรรมทมงประสงคผลประโยชนทางการเงนหรอผลประโยชนทาง เศรษฐกจ เปนการตดแรงจงใจในการกระทำความผด เพราะทำไปกไมมโอกาสไดใขผลประโยชน

9 1

พไดจากการ'กระทาความผดดงกลาว ดงนน การใหความรวมมอในการรบทรพยจงจำเปนอยางยง ในกรณทผลประโยชนดงกลาวถกโยกยาย หรอแปรสภาพไปเกบรกษาในตางประเทศ ซงเมอมการดาเนนคดโดยศาลของประเทศทมเขตอำนาจเหนอความผดดงกลาว และมคำพพากษาใหรบทรพย สนแลว การดำเนนการรบทรพยจะกระทำไดยากหากประเทศตาง ๆไมใหความรวมมอ ดวยตระหนก ถงความจำเปนดงกลาว อนสญญานจงไดนำเรองความรวมมอระหวางประเทศเพอความมงประสงค ในการรบทรพยมากำหนดไวในขอ 13 ของอนสญญา

สำหรบประเทศไทย มกฎหมายเกยวดบการใหความรวมมอระหวางประเทศในการรบทรพย คอ พระราชบญญตความรวมมอระหวางประเทศในเรองทางอาญา พ.ศ. 2535 เปน กฎหมายแมบทสำหรบการใหและรบความชวยเหลอทางอาญาดบประเทศอน ๆ ซงมไดกลาวถง เฉพาะความรวมมอในกา?รบทรพยเทานน แตยงไดกลาวถงความรวมมอในดานตาง ๆ ดงน

(1 ) การลอบลวนและการลบพยานหสกฐาน(2) การจดหาและการให'เอกสารหรอขาวสารทอยในความครอบครองของ

หนวยงานของรฐ(3) การสดลงเอกสาร(4) กา?คนและยด(5) การโอนบคคลทถกคมขงเพอสบพยาน(6) การลบหาบคคล(7) การเรมกระบวนการคดทางอาญาและ(8) การรบหรอยดทรพยสน

การทประเทศไทยจะใหความรวมมอในทางอาญาระหวางประเทศไมวาในเรองใด จะตองอยในหสกเกณฑของมาตรา 9 แหงพระราชบญญตความรวมมอระหวางประเทศทางอาญา

จะเหนไควาความรวมมอระหวางประเทศในทางอาญาอาจเกดขนได 2 สกษณะคอ(1) อาจเกดขนจากสนธสญญาหรอขอตกลงวาดวยความรวมมอระหวางประเทศในทางอาญาตอดน หรอ (2) อาจเกดขนจากหลกถอยทถอยปฏบตตางตอบแทน (principle of reciprocity) แมจะไมม สนธสญญาหรอขอตกลงตอดนกตาม และความผดทางอาญาทเปนมเลกรณซองความชวยเหลอนตองเปนความผดอาญาตามกฎหมายของประเทศทรองขอดบประเทศไทย ตามหสก double criminality เวนแตเปนกรณทประเทศไทยดบประเทศผรองชอมสนธสญญาวาดวยความรวมมอ ระหวางประเทศในเรองทางอาญาตอดนและขอความในสนธสญญาระบไวเปน.อยางอน กลาวคอ ถามสนธสญญาตอดน สนธสญญาอาจระบวาความผดอาญาทเปนมลใหขอความชวยเหลอนนไม

9 2

ตองเปนความผดตามกฎหมายอาญาของประเทศไทยกได ซงสนธสญญาหรอขอตกลงวาดวยความรวมมอระหวางประเทศทไทยมตอประเทศอน13 ในซณะนจะยกเวนหลก double criminality โดยกำหนดใหการใหความชวยเหลอลามารถกระทำไดโดยจะตองไมคำนงวาการกระทำซงเปนมล กรณของการสบสวนสอบสวน การฟองคด หรอกระบวนการทางอาญาในรฐผรองขอจะตองหามตาม กฎหมายของรฐผรบคำรองขอหรอไม

การดำเนนการเรองความรวมมอระหวางประเทศ เพอความมงประสงค'ในการรบทรพย ตามอนสญญากำหนดใหอยภายใตระบบกฎหมายภายในของรฐภาค โดยมไดมการยกเวนหลกdouble criminality ไว ดงนน หลกเกณฑไนการใหความชวยเหลอในการรบทรพยจงตองเปนไปตาม พระราชปญญตความรวมมอระหวางประเทศทางอาญา มาตรา 9 ซง มาตรา 9 (2) กำหนดใหการ กระทำซงเปนมลกรณของความชวยเหลอตองเปนความผดทมโทษฐานใดฐานหนงตามกฎหมายไทย เพราะฉะนนประเทศไทยจงมภาระผกพนในการกำหนดความผดทอนสญญาปญญตไว14 ใหเปน ความผดตามกฎหมายภายใน

เนองจากประเทศไทย มพระราซบญญตดวามรวมมอระหวางประเทศทางอาญาพ.ศ. 2535 เปนกฎหมายแมบทสำหรบการใหความรวมมอในการรบทรพยแก1ประเทศอน ดงนนการ วเคราะหสถานะและบทบาทของประเทศไทยภายใตอนสญญา จะพ จารณ าพระราชปญญตความรวมมอระหวางประเทศทางอาญาฯ ในสวนท 9 เรองการรบหรอรดทรพยเปนหลก โดยจะไมกลาว ถงรายละเอยดในพระราซปญญตความรวมมอระหวางประเทศทางอาญาฯ ทงหมดเนองจากได แยกไปอธบายตางหากในหวขอความชวยเหลอทางกฎหมายซงดนและดนตาม ขอ 18 ของ อนสญญาแลว

4.4.1 ทรพยสนคาทอาจถกรบ

ทรพยสนท'ประเทศไทยอาจดำเนนการรบไดตามคำรองซอของประเทศผรองข'?นนตอง เปนทรพยสนทกฎหมายไทยไมมบทปญญตหามรบไว พระราชปญญตความรวมมอระหวางประเทศ ทางอาญาฯ มาตรา 33 วรรคแรก ปญญตวา “ศาลจะพพากษาใหรบทรพยสนตามคำรองขอ ความชวยเหลอจากตางประเทศกไดเม อ.... และทรพยสนนนอาจถกรบไดตามกฎหมายไทย"

13ไดแก สนธ ส ญ ญ าระหว างร ฐบาลแห งราซอาณ าจ กร,โทยกบรฐบาลสหรฐอ'»มร กา ว าด วยความช วยเหลอซงก นและ

ก น ท างอ าญ า,ล น ธ ส ญ ญ าไท ย -อ งก ฤ ษ , ส น ธ ส ญ ญ าไ ท ย -แ ค น าด า , ลน ธ ส ญ ญ าไท ย -ฝ ร ง เศ ส แ ละส น ธ ส ญ ญ าไท ย -น อ f เวย

14 อน ส ญ ญ าฯ ขอ 34 วรรค 2 เร องการปฎ บ ต ตามอน ส ญ ญ าได กำหนดให แต ละร ฐภาค จะต องกำหนดความม ดตาม

ทกำรณดไวในขอ 5,6,8 และ 23 ชองอน ส PJญ าน เป นความผ ดตามกฎหมายภายในชองแต ละร ฐภาค โดยม ด องม ส กษณ ะข ามชาต

ห ร «ความเก ยวข องชองกล มอาชญากรท จ ดต งในล กษณะองค กรตามท ระน ไวในข อ 3 วรรค 1 ชองอน ส ญ ญ าน เวนแตในกรณทข อ 5

ของอน ส ญ ญ าน กำหนดให ต องม ความเก ยวข องรองกล มอาชญ ากรท จ ตต งใน ล กษณ ะองค กร

9 3

(1) ทรพยสนทรบไดตามประมวลกฎหมายอาญา(2) ทรพยสนท?บไดตามกฎหมายเฉพาะ

ทรพยสนทรบไดตามประมวลกฎหมายอาญากำหนดไวไน มาตรา 32* 16 มาตรา 3316 และ 3417 ไดแก ทรพยสนทกฎหมายกำหนดวาผใดทำหรอมไวชงทรพยสนนนเปนความผด (มาตรา 32) ทรพยสนชงบคคลไดไซหรอมไวเพอใชในการกระทำความผด หรอทรพยสนชงบคคล ไดมาโดยไดกระทำความผด (มาตรา 33) และทรพยสนทไดมการเรยกรบหรอใหกนเพอกระทำการ ทจรตตอหนาทราชการ หรอเพอจงใจใหพนกงานเลาหนาทกระทำการทจรตตอหนาทหรอทรพยสน ชงไดใหเพอจงใจบคคลใหกระทำความผดหรอเพอเปนรางวลในการทบคคลไดกระทำความผด (มาตรา 34 ) การรบทรพยตามประมวลกฎหมายอาญาถอไดวาเปนหลกกฎหมายพนฐานในเรองการ รบทรพยสน แตกยงมกฎหมายเฉพาะอน ๆ ซองประเทศไทยทกำหนดเรองรบทรพยสนไว ไดแก พระราชบญญตมาตรการในการปราบปรามผกระทำความผดทเกยวกบยาเสพตด พ.ศ. 2534 (แกไข เพมเตม พ.ศ.2543) ชงกำหนดใหรบทรพยสนไดนอกเหนอจากทรพยสนทถกรบไดตามประมวล กฎหมายอาญา ทรพยลนทลามารถรบไดตามพระราชบญญตมาตรการ ฯ ไดแก ทรพยสนทเกยวกบ

ก ล าวค อ ป ระ เท ศ ไท ย จ ะช ว ย ร บ ท ร พ ย ส น ให ต า งป r a ทศในชอบเขตท กฎหมายให ทำได เท าน น

ถาทร พย ส น ใดไม อาจถ กร บ ได ตามกฎหมายไทยแล ว ประเทศไทยก จะ1ไม ร บทร พย น นให ด งน น

ทร พย ส นท จะถ กร บ ‘ได ตองเป น ไปตามกฎหมายภายในของประเทคไทยท ม อย ในป จจ บ น ช ง ’ไดแก

1£ มาตรา 32 > เร พย ส นใดท กฎหมายบ ญญ ตไว ว า ยเดทำvfรอม ไว เป นความผด ให ร บเส ยทงส น ไม ว าเป นของผ

กระทำความผ ดและม ผ ถ กลงโทษตามคำพพากษาห รอไม "

16 มาตรา 33 "ในการรบทรพยส น นอกจากศาลจะม อำนาจร บตามกฎหมายท บ ญ ญ ต ไว โดยเฉพาะแล วให คาลม

อำนาจส งให ร บทรพย ส นด งต อไปน อ กด วย คอ

(า) ทรพยสน'is บ คคลได ใช พอม ไว เพ อใช ในการกระทำความผ ด 'หรอ

(2) ทร พย ส น ซ งบ คคล1ไดมา'โดย'ไดกระทำความผด เว นแต ทร พย ส นเหล าน เป นทร พย ส นของผ อ น4งมไดท ฟ นเปนใจ

ด วยในการกระทำความผ ด

17 มาตรา 34 "บรรดาทรพยส น"

(1 ) ฯกไดให ตามความในมาตราา 43 มาตรา144 ม า ต ร า 149 ม าต ร า150 มาตรา 167 ม า ต ร า 201 หรอ

ม าต รา202 หรอ

(2) ซงได ให เพอจงใจบ คคลให กระทำความผ ด ห รอเพ อเป นรางว ลในการท บ คคลได กระทำความผ ด ให ร บเลยทงส น

เว นแตทร พยส นน นเป นของผ อ น ชงม ได !เฟ นเป นใจด วยในการกระทำความผ ด

94

การก?ะทำความผด18 และรวมถงทรพยสนทเปลยนลภาพไป สทธเรยกรองผลประโยชนและดอกผล จากทรพยสนดงกลาว หนทบคคลภายนอกถงกำหนดชำระแกผตองหา (พระราชบญญตมาตรการฯ มาตรา 22) ลำหรบพระราชบญญตปองกนและปราบปรามการฟอกเงน พ.ศ.2542 ไดกำหนดใหม การยดหรออายดทรพยสนและรบทรพยสนทเกยวกบการกระทำความผดตามพระราชบญญตน9 ซงคำวา “ทรพยสนทเกยวกบการกระทำความผด’’ ตามพระราชบญญตปองกนและปราบปรามการ ฟอกเงนฯ จะมความหมายกวางกวาคำวา “ทรพยสนทไดมาโดยการกระทำความผด" ตามทบญญต ไวในมาตรา 33 แหงประมวลกฎหมายอาญา

กรณการรบทรพยสนตามพระราชป'ณญตความรวมมอระหวางประเทศทางอาญาฯ ทรพยสนทรบได นอกจากจะตองเปนไปตามประมวลกฎหมายอาญาและกฎหมายเฉพาะแลวยงตองปรากฏวาทรพยสนทตางประเทศรองขอใหรบนนอยในประเทศไทย ทงนเปน,ไปตาม มาตรา 32 วรรคแรก ทบญญตวา “ในกรณทไดรบคำรองขอความชวยเหลอจากตางประเทศให ดำเนนการรบหรอยดทรพยสนทอยในประเทศไทย.

สำหรบทรพยสนทอาจรบไดตามอนสญญาฯ จะกำหนดไวในขอ 12 วรรค 1 ซง ไดแกทรพยสนทไดจากอาชญากรรม ทไดมาจากกา?กระทำความผดภายใตอนสญญาน หรอ ทรพยสนทมมลคาเทากบทรพยสนดงกลาว และทรพยสน อปกรณ หรอเครองมอเครองใชอนใดทใช ในการกระทำความผดทอนสญญานครอบคลมถง ในสวนทรพยสนเครองใชอนใดทใชในการกระทำ ความผดจะลอดคลองกบบทบญญตแหงประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 33 (1) ทกำหนดใหศาล มอำนาจลงใหรบทรพยสนซงบคคลไดใชหรอมไวเพอใชในการกระทำความผด จงไมมปญหาใน สวนน สำหรบทรพยสนทไดมาจากกระทำความผดภายใตอนสญญานตามคำจำกดความในขอ 2 * 2 3

56 พระราชบ ญญ ต มาตรการในการปราบปรามผ กระทำความผ ด เก ยวก บยาเสพต ด พ.ศ. 2534 (แกไชเพมเตม

พ.ศ. 2543 ) มาตรา 3 " ในพ ระราชบ ญ ญ ต น ...

"ทร พย ส นท เก ยวเน องก บการกระทำความผ ด ', หมายความว า เง น ห ร อทร พย ส นท ได ร บมาเน องจากกา?กระทำความ

ผ ด เก ยวก บยาเสพต ด และให หมายครามถงเง นโง รอทร พย ส นท ได มาโดยการใช เง นพอทร พย ส นด งกล าว ซอพ อกระทำไม ว าด วย

ประการใด ๆ ให เง น พ อพ อทร พ ย ส น บ น เปล ยน สภาพ ไปจาก เต ม ไม ว าจะมการเปล ยนสภาพกดร งและไม ว าเง นโง รอทร พย ส นบ นอย

ในความครอบครองซองบ คคลอ น โอนไปเป นซองบ คคลอ น 'พ-อปรากฎตามหล กฐานทางทะเป ยนว าเป นซองบ คคลอ นก ตาม"

19 พระราชบ ญญ ต ป องก นและปราบปราบการฟอกเง น พ .ศ .2542 ม าต ร า3 "ในพระราชบ ญญ ต น ....

"ทร พย ส น ล เก ยวก บการกระทำความผ ด" หมายความว า

(า) เง นพ อทร พย ส นท ได มาจากการกระทำชงเป นความผ ดม ลฐานพอจากการสน บสน นโง รอช วยเหล อการ

กระทำชงเป นความผ ดม ลฐาน

(2) เง นโง รอทร พย ส นท ได มาจากการจำหน าย จ าย โอนด วยประการใด ๅช ง เง น พ อ ท ร พ ย น น ต าม (1 ) พ อ

(3) ดอกผลของเงนโงรอทรพยสนตาม (1) (2)ท งน ไม ว าทรพย ส นตาม (1 ) (2) โงรอ (3) จะมการจำหน าย จ าย โอนพอเปล ยนสภาพ ไปก คร ง และไม ว าจะอย

ในความครอบครองซองบ คคลใด โอนไปเป นชองบ คคลใด โง ร-อปรากฎหลกฐานทางทะเป ยนวาเป นซองบ คคลใด!

ของอนลญณา หมายถง ทรพยสน'ทได!มาหรอไดรบจากการกระทำความผด ไมวาโดยทางตรงหรอ ทางออม ซงรวมถงกรณทรพยสนทไดจากอาชญากรรมถกแปรรป หรอเปลยนรปเปนทรพยสนอน บางสวนหรอทงหมด เงนไดหรอผลประโยชนอนทไดรบจากทรพยสนทไดจากอาชญากรรมหรอไดมา จากการททรพยสนทได'จากอาชญากรรมไดแปรรป หรอเปลยนรปไปและเงนได'หรอผลประโยชนอนท ไดมาจากการนาทรพยสนทไดจากอาชญากรรมมารวมเขา

การใหความรวมมอระหวางประเทคในการ?บทรพยตามอนลญญาขอ 13 ได กาหนดใหเปนไปภายใตกฎหมายภายในของแตละรฐภาค ภายในขอบเขตทกวางขวางทสดเทาทเปน ไปไดสำหรบประเทศไทยการให'ความรวมมอในเรองดงกลาวจะเปนไปตามพระราชบญญตความ รวมมอระหวางประเทศทางอาญาฯ ซงประเทคไทยจะดำเนนการรบทรพยสนตามคำรองขอของ ประเทศ ผรองขอไดตอเมอทรพยสนนนอาจถกรบไดตามกฎหมายไทย ดงนนในการใหความรวมมอ ระหวางประเทศในการรบทรพยตามอนสญญาฯ ทรพยสนทประเทศไทยอาจใหความรวมมอดำเนน การรบใหจะมขอบเซตแคไหนเพยงไร จงจำเปนตองพจารณาประมวลกฎหมายอาญาและกฎหมาย เฉพาะทเกยวของเปนสำดญ

1. ทรพยสนหรบไดดา«ประมรลกฎห«ๆยอาฌๆ

การรบทรพยตามประมวลกฎหมายอาญา ถอเปนโทษทางอาญาอยางหนง (มาตรา 18) โดยไดบญญตหลกเกณฑไวใน มาตรา32 ถง มาตรา34

มาตรา 32 บญญตใหศาลมคำสงรบทรพยลนทผใดทำหรอมไวเปนความผด กรณน เปนการรบโดยเดดขาด ศาลจะตองสงรบเลมอไปโดยไมอาจใชดลพนจไดทรพยสนตาม มาตรา 32 นเปนความผดในตวเองอนเนองมาจากลภาพของทรพย ไมใชเปนความผดเพราะไมไดรบอนญาต ตามกฎหมาย หรอมไวเกนกวาทกฎหมายอนญาต

มาตรา 33 บญญตใหศาลมอำนาจสงใหรบทรพยสนทบคคลไดใช หรอมไวเพอใช ในการกระทำความผด หรอทรพยสนซงบคคลไดมาโดยไดกระทำความผ!?! เวนแตทรพยสนเหลานน เบนทรพยสนซองผอน ซงมไดรเหนเปนใจดวยในการกระทำความผด กรณตามมาตรา 33 เปน อำนาจลงร บ ทรพยชองศาลทนอกเหนอไปจากอำนาจรบตามทกฎหมายบญญตไวโดย เฉพาะแลว ซ ง ศาลลามารถใชดลพนจวาลมควรจะรบหรอไมกได

ในลวนของทรพยทบคคลไดใช หรอมไวเพอใชในการกระทำความผด หมายความ วาเปนการใชทรพยสนดงกลาวในการกระทำความผดโดย ซงเปนไปตามแนววนจฉยของศาลฎกา20

20 คำพ พากษๆศาลฎ กาท 2736/2522

ใช รถยนด พาผ เส ยหายไปร เอาทร พย โดยได วางแผนคบค ดก นมาก อน ไม เพยงแตเป นการใช รถยนตเป นยาน

พาหนะอย างเคยว แต ได ใช ในการกระทำผดดวย จงด องร บตามประมวลกฎหมายอาญ า ม าต ร า33(1)

9 6

สตหรบทรพยลนทไดมาโดยไดกระทำความผดนน ตองเปนทรพยสนทไดมาโดยตรงจากการกระทำ ความผด กลาวคอ ผกระทำความผดไดกระทำความผดอยางใดอยางหนงไปแลว เปนผลใหไดทรพย สนนนมาหากวาทรพยสนนนไดแปรลภาพไปกลายเปนทรพยสนอนแลว คาลจะไมลงรบ21

มาตรา 34 บญญตใหคาลมอำนาจลงรบทรพยสนทไดไซหรอไดมาในการกระทำ ความผดตอตำแหนงหนาทการงานตาม ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 143, 144, 149, 150,167, 201 หรอมาตรา 202 หรอทรพยสนชงไดใหเพอจงใจบคคลใหกระทำความผด หรอเพอเปน รางวลในการทบคคลไดกระทำความผด เวนแตทรพยสนนนเปนของบคคลอนทมไดแหนเปนใจดวย ในการกระทำความผด การรบทรพยสนตามมาตรา 34 เปนการรบโดยเดดขาด แตเนองจากทรพย สนตามมาตรา 34 ไมใชทรพยสนทเปนความผดในตนเอง ดงนน ในมาตรา 34 จงไดบญญตเปน ขอยก เวนในวรรคทายวา ถา เปนทรพยสนของผอนทไมไดร'เหนเปนใจดวยในการกระทำความผด กจะรบไมได

จากทกลาวมาขางตน จะเหนไดวาขอบเขตของทรพยสนทอาจถกรบไดตามประมวล กฎหมายอาญาแคบกวาในอนสญญา เนองจากจำกดอยเฉพาะทรพยสนทไดมาโดยตรงจากการ กระทำความผดเทานน ถาหากทรพยสนนนไดแปรสภาพหรอเปลยนรปไปเปนทรพยสนอยางอน ทรพยสนนนกถอไมไดวาเปนตวทรพยสนดงเดมทไดมาโดยตรงจากการกระทำความผด และจะไมอย ในขอบเขตของทรพยสนทอาจรบไดตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 33(2) ดงนนบทบญญตใน เรองการรบทรพยสนตามประมวลกฎหมายอาญาจงไมเพยงพอตอการทประเทศไทยจะใหความรวม มอระหวางประเทศเพอการรบทรพยตามอนสญญาได เพราะความมงประสงคของอนสญญาท กำหนดใหมความมอกนระหวางประเทศภาคในการรบทรพยกเพอตดกำลงความเขมแขงขององคกร อาชญากรรมขามชาต ชงมผลประโยชนจากการประกอบอาชญากรรมจำนวนมหาศาล และผลประโยชนเหลานนมกถกนำไปแปรสภาพ เพอปดบง หรอกลบเกลอนการกระทำความผด และ ปองกนมใหผลประโยชนทไดมาตองถกดำเนนคด ดวยเหต นอนสญญาจงกำหนดขอบเขตของ ทรพยสนทอาจรบไดไวอยางกวางขวาง

2. ทรพยสนทรบไดดา«กฎหมายเฉพาะ

เนองจากการรบทรพยทไดมาจากการกระทำความผดตาม มาตรา 33(2) แหงประมวลกฎหมายอาญาจำกดเฉพาะทรพยสนทไดมาโดยตรงจากการกระทำความผด ทำใหเกด

คำพ พ ากษาศาลฎ กาท 998/2536

ปลนพพย ได ทรฑย มาแล วเอาทร พย «นไปจำนำ ต วจำนำไม ใ.ซ ทร พย ท ไดใข ห รอม ไว พอใชในการกระทำศวามผด

หรอไดมาโดยไดกระทำความผด ศาลไม มอำนาจร บตามประมวลกฎหมายอาญ า มาตรา 33

97

ปญหาเรองการแปรสภาพทรพยสนทไดมาจากการกระทำความผด ปจจบนจงมการออกกฎหมาย มาเพอแกไขปญหาดงกลาว โดยการตราเปนพระราชบญญต และกำหนดขอบเซตของทรพยสนทได มาจากการกระทำความผดไวกวางกวาในประมวลกฎหมายอาญา กฎหมายเฉพาะ ชงกำหนด ทรพยสนทจะถกร บ ไดนอกเหนอจากทรพยสนทจะถกรบไดในประมวลกฎหมายอาญาทนาจะเปน ประโยซนแกประเทศไทยในการใหความรวมมอระหวางประเทศในเรองการรบทรพยตามอนสญญา ไดแก พระราชบญญตมาตรการ'ไ'นการปราบปรามผกระทำความผดเกยวกบยาเลพตด พ.ศ.2534 และพระราชบญญตปองกนและปราบปรามการฟอกเงน พ.ศ.2542

การรบทรพยตามพระราชบญญตมาตรการในการปราบปรามผกระทำความผด เกยวกบยาเสพตด พ.ศ.2534 แบงออกเปน 2 กรณ คอ การรบทรพยสนทเกยวเนองกบการกระทำ ความผด (มาตรา 27) และการรบทรพยสนทใชในการกระทำความผดเกยวกบยาเสพตดหรอใชเปน อปกรณใหไดรบผลในการกระทำ ความผดหรอมไวเพอใชในการกระทำความผด (มาตรา 30) โดยใน มาตรา 3 ของพระราชบญญตมาตรการฯ ไดใหความหมายของคำวา “ทรพยสนทเกยวเนองกบการ กระทำความผด" หมายถง เงนหรอทรพยสนทไดมาเนองจากการกระทำความผดเกยวกบยาเสพตด และใหหมายความรวมถงเงนหรอทรพยสนทไดมาโดยการใชเงนหรอทรพยสนดงกลาว หรอกระทำ ไมวาดวยประการใด ๆ ใหเงนหรอทรพยสนเปลยนลภาพไปจากเดม ไมวาจะมการเปลยนสภาพก ครงและไมวาเงนหรอทรพยสนนนจะอยในความครอบครองของบคคลอนโอนไปเปนของบคคลอน หรอปรากฏตามหลกฐานทางทะเบยนวาเปนของบคคลอนกตาม จากความหมายดงกลาวจะเหนได วาขอบเขตของทรพยสนทรบไดตามพระราชบญญตมาตรการฯ จะกวางกวาในประมวลกฎหมาย อาญา ซงการรบทรพยสนตามพระราชบญญตมาตรการฯ เหมาะลมตอการนำมาใชในการปราบ ปรามอาชญากรรมทมผลประโยชนจำนวนมหาศาลซงมกทำใน§ปแบบขององคกรอาชญากรรม ขามชาต และมการนำทรพยสนทไดจากอาชญากรรมดงกลาวไปแปรสภาพเปนทรพยสนอน อกทง ยงลอดคลองกบขอบเขตของทรพยสนทรบ'ไดตามอนสญญา อยางไรกตามการรบทรพยสนตามพระ ราชบญญตมาตรการฯ จำกดอยเฉพาะกบกรณเงนหรอทรพยสนทได'รบมาเนองจากการกระทำความ ผดเกยวกบยาเสพตดเทานน22 จงไมอาจนำไปใชกบความผดตามกฎหมายอาญาฐานอน.ได

พระราชบ ญ ญ ต มาตรการในการปราบปรามผ กระทำความผ ดเก ยวก บยาเลพต ด พ.ศ. 2534 มาตรา 3"

บ ญ ญ ต ว า ...

''ความผ ด เก ยวก บยาเลพต ด" หมายความว า การผล ต นำm ล งออก จำหน ายพอผไวในครอบครองเพ อจำหน าย

ชงยาเลพต ดและให หมายรวมกงการลมคบ ลน บลน นช วยเหล อ ห ร อพยายามกระทำความผ ดด งกล าวด วย"

9 8

นอกจาก พร'ะราชบญญตมาตร'การฯ แลว ย งม พระราชบญญ ตป องกนและ ปราบปรามการฟอกเงน พ.ศ. 2542 ทเพงออกใชบงคบเพอแกไขปญหาในเรองการรบทรพยทไดมา จากการกระทำความผด โดยกาหนดใหการฟอกเงนเปนความผดอาญา มาตรา 5 บญญตวา

'‘ผใด(1) โอน รบโอนหรอเปลยนสภาพทรพยสนเกยวกบการกระทำความผดเพอชกชอน

หรอปกปดแหลงทมของทรพยสนนน หรอเพอชวยเหลอผอนไมวากอนขณะ หรอภายหลงดารกระทำ ความผดมให ตองรบโทษ หรอใหรบโทษนอยลงในความผดมลฐาน หรอ

(2) กระทำดวยประการใด ๆ เพอปกปดหรออำพรางลกษณะทแทจรง การไดมา แหลงทตง การจำหนาย การโอน การไดสทธใด ๆ ซงทรพยสนทเกยวกบการกระทำความผด

ผนนกระทำความผดฐานฟอกเงน'’

ในการกระทำความผดฐานฟอกเงน ทรพยสนทนำมาฟอกนนตองเปนทรพยสนท เกดจากการกระทำความผดในความผดมลฐาน 7 ประการคงทบญญตไวในมาตรา 3 ของพระราช บญญตปองกนและปราบปรามการฟอกเงนฯ ผ'กระทำจงจะมความผดฐานฟอกเงน หรออาจกลาว ไดวาความผดมลฐานทง 7 ประการน คอ ความผดทกอใหเกดรายไดซงนาไปฟอกเงน คงนนหากทรพยสนหรอรายไดทนำมาฟอกไมใชทรพยสนทเกยวกบการกระทำความผดในความผดมลฐาน ผกระทำกไมมความผดฐานฟอกเงน นอกจากการกาหนดความผดฐานฟอกเงนแลวในพระราช บญญตปองกนและปราบปรามการฟอกเงนฯ ยงกำหนดมาตรการทางกฎหมายลำหรบดำเนนการกบทรพยสนทเกยวกบการกระทำความผดตามพระราชบญญตนไวในมาตรา 48 และมาตรา 49 โดยการกำหนดใหมการยดหรออายดทรพยสนเพอปองกนและปราบปรามการกระทำตาง ๆ เกยวกบ การโอนจำหนาย ยกยาย ปกปด หรอซอนเรนทรพยสนทเกยวกบการกระทำความผดและรบทรพย คงกลาว โดยใหทรพยสนตกเปนของแผนดน ทรพยสนทเกยวกบการกระทำความผดทสามารถรบได ตาม;พระราชบญญตปองกนและปราบปรามการฟอกเงนฯ ไมไดหมายความถงแตเฉพาะทรพยสนท ไดมาจากการกระทำความผดมลฐานเทานน แตมความหมายกวางกวาทรพยสนทไดมาจากการ กระทำความผดมลฐานซงมาตรา 3 ไดกำหนดความหมายของคำวา “ทรพยสนทเกยวกบการกระทำ ความผด" ไวคงน

(1) เงนหรอทรพยสนทไดมาจากการกระทำความผดมลฐาน หรอจากการสนบสนน หรอชวยเหลอการกระทำซงเปนความผดมลฐาน หรอ

(2) เงนหรอทรพยสนทไดมาจากการจำหนาย จาย โอน ดวยประการใด ๆ ซงเงน หรอทรพยสนตาม (1) หรอ

99

(1) ดอกผลของเงนหรอทรพยสนตาม (1) หรอ (2)การ'จำหนาย จาย โอน หรอเปลยนลภาพทรพยสนตาม (1) (2) หรอ (3)

ไม,วาจะดำเนนการไปกครงและไมวาจะอยในความครอบครองของบคคลใดโอนทางทะเบยนไปเปน ของบคคลใด หรอปรากฏหลกฐานทางทะเบยนวาเปนของบคคลใดกตามกยงถอวาเปนทรพยสนท เกยวกบการ าระทำความผด ชงอฟในขอบเขตทอาจรบไดตามพระราชบญญตปองกนและปราบ ปราบการฟอกเงนฯ

จะเหนไดวาขอบเขตชองทรพยสนทอาจรบไดตามกฎหมายเฉพาะทงใน พระราชบญญต มาตรการในการปราบปรามผกระทำความผดเกยวกบยาเสพตด พ.ศ. 2534 และ พระราชบญญตปองกนและปราบปรามการฟอกเงน พ.ศ.2542 กวางขวางกวาประมวลกฎหมาย อาญา กฎหมายเฉพาะทง 2 ฉบบนมมาตรการทสำคญในการกำหนดทรพยสนทจะถกรบได นอกเหนอจากทรพยสนทจะถกรบไดตามประมวลกฎหมายอาญา อยางไรกตามบทบญญตในเรอง การรบทรพยสนตามพระราชบญญตมาตรการฯ และพระราชบญญตปองกนและปราบปรามการ ฟอกเงน กมไดใชบงคบกบกรณการกระทำผดทวไปเหมอนเซนการรบทรพยสนตามประมวล กฎหมายอาญา กลาวคอ การรบทรพยสนตามพระราชบญญตมาตรการใชบงคบกบทรพยสนทเกยวเนองกบการกระทำความผดเกยวกบยาเสพตดเทานน ชงความผดเกยวกบยาเสพตด ไดแก การผลต นำเขา ลงออก จำหนาย หรอมไวในครอบครองเพอจำหนายซงยาเสพตด และหมายความ รวมถง การสมคบ สนบสนน ชวยเหลอ หรอพยายามกระทำความผดดงกลาว ลวนการรบทรพยสน ตามพระราชบญญตปองกนและปราบปรามการฟอกเงน ใชบงคบกบทรพยสนทเกยวกบการกระทำ ความผดในความผดมลฐาน ซงความผดมลฐานตามทกำหนดไวในมาตรา 3 ของพระราชบญญต ปองกนและปราบปรามการ ฟอกเงน ไดแก

(1) ความผดเกยวกบยาเสพตดตามกฎหมาย วาดวยการปองกนและปราบ ปรามยาเสพตดหรอกฎหมายวาดวยมาตรการในการปราบปรามผกระทำความผดเกยวกบยาเสพตด

(2) ความผดเกยวกบเพศตามประมวลกฎหมายอาญา เฉพาะทเกยวกบการ เปนรระจดหาลอไป หรอพาไปเพอการอนาจารหญงและเดก เพอสนองความใครของผอนและความ ผดฐานพรากเดกและผเยาว ความผดตามกฎหมายวาดวยมาตรการในการปองกนและปราบปราม การคาหญงและเดก หรอความผดตามกฎหมายวาดวยการปองกนและปราบปรามการคาประเวณ เฉพาะทเกยวกบการเปนรระจดหาลอไปหรอซกพาเพอใหบคคลนนกระทำการคาประเวณ หรอความ ผดเกยวกบการเปนเจาของกจการการคาประเวณ ผดแลหรอผจดการกจการคาประเวณ หรอสถาน การคาประเวณ หรอเปนผควบคมผกระทำการคาประเวณในสถานการคาประเวณ

(3) ความผดเกยวกบการฉอโกงประชาซนตามประมวลกฎหมายอาญาหรอ ความผดตามกฎหมายวาดวยการถยมเงนทเปนการฉอโกงประชาชน

100

(4) ความผดเกยวกบการยกยอกหรอฉอโกงหรอประทษรายตอทรพยหรอ กระทำโดยทจรตตามกฎหมายวาดวยการธนาคารพาณชย กฎหมายวาดวยการประกอบธรกจเงน ทน ธรกจหลกทรพยและธรกจเครดตฟองซเอร หรอกฎหมายวาดวยหลกทรพยและตลาดหลกทรพย ซงกระทำโดยกรรมการ ผลดการ หรอบคคลใดซงรบผดชอบหรอมประโยชนเกยวของในการดำเนน งานของสถาบนการเงนนน

(5) ความผดตอตำแหนงหนาทราชการ หรอความผดตอตำแหนงหนาทในการ ยตธรรมตามประมวลกฎหมายอาญา ความผดตามกฎหมายวาดวยความผดของพนกงานในองคกร หรอหนวยงานของรฐ หรอความผดตอตำแหนงหนาทหรอทจรตตอหนาทตามกฎหมายอน

(6) ความผดเกยวกบการกรรโซก หรอรดเอาทรพยทกระทำโดยการอางอำนาจ องย หรอชองโจรตามประมวลกฎหมายอาญา

(7) ความผดเกยวกบการลกลอบหนศลกากรตามกฎหมาย วาดวยศลกากร สำหรบการใหความรวมมอระหวางประเทศในการรบทรพยตามอนสญญาจะใชบงคบกบทรพยสนท เกยวกบการกระทำความผดตามอนสญญา กลาวคอ เปนทรพยสนทไดจากการกระทำอาชญากรรม หรอทรพยสนทมลคาเทยบเทากบทรพยสนคงกลาว รวมทงทรพยสน อปกรณหรอเครองมอเครองใช อนทใซหรอเพอจะใช ซงฃอบเขตของการใชบงคบจะกำหนดไวในขอ 12 ของอนสญญา โดยม องคประกอบดงตอไปน

1. ประเภทของความผด(ก) เปนความผดตามทกำหนดไวในอนสญญา หรอ(ข) เปนความผดตามทกำหนดไวในพธสาร 3 ฉบบ ไดแก

- พธสารเพอปองกนปราบปรามและลงโทษการคามนษย โดยเฉพาะผหญง และเดก

- พธสารเพอตอตานการลกลอบขนผยายถนโดยทางบก ทะเลและอากาศ- พธสารเพอตอตานการผลตและคาอาวธโดยผดกฎหมาย

(ค) เปนความผดรายแรงทมโทษจำคกอนสงสดเปนเวลาอยางนอย 4 ป หรอ โทษทรนแรงกวา และ

2. ความผดตาม 1 เกยวของกบกลมอาชญากรทลดตงในลกษณะองคกรและ3. ความผดมลกษณะขามชาต

101

จากทกลาวมาขา'?สน สรปไดวากฎหมายภายในของประเทศไทยทบญญตให อำนาจในการรบทรพยสนไดเทาทมอยในปจจบนนยงไมเพยงพอตอการปฏบตตามาพนธกรณทม ในอนสญญา เนองจากไมอาจดำเนนการใหความรวมมอระหวางประเทศในการรบทรพยสนได กวางขวางเทาทอนสญญานครอบคลมถง

4.4.2 การขอนละการใหความร ว«รอระหว างประเทศในการร บทร พย ส บ*

การรบทรพยตามพระราชบญญตความรวมมอระหวางประเทศทางอาญา พ.ค. 2535 มาตรา 32 บญญตวา

“ในกรณทไดรบคำรองขอความชวยเหลอจากตางประเทศ ใหดำเนนการรบหรอยด ทรพยสนทอยในประเทศไทย ใหเจาหนาทผมอำนาจ23 ยนคำรองตอศาลททรพยสนนนอยในเขต อำนาจเพอขอใหศาลพพากษารบหรอมคำสงใหยดทรพยสนนน

ในกรณตามวรรคหนง หากจำเปนใหเจาหนาทผมอำนาจทำการลอบลวน หรอจะ มอบหมายใหพนกงานสอบสวนคนใดทำการสอบสวนแทนกได”

จากมาตรา 32 จะเหนไดวาการทประเทศไทยจะดำเนนการรบทรพยสนไดนนจะตองม คำร องขอความช วยเหล อจากต างประเทศให ดำเน นการร บทร พย ส นท อย ในประเทศไทยก อน ซงประเทศไทยลามารถเรมดำเนนการรบทรพยสนดวยตนเอง โดยใหเจาหนาทผมอำนาจยนคำรอง ตอศาลททรพยสนนนอยในเขตอำนาจเพอซอใหศาลพพากษารบ กลาวคอ การทศาลจะมคำสงให รบทร พย ส นตามพระราชบ ญ ณ ต ความร วมม อฯ ได นนตองม คำรองขอความชวยเหลอจากตางประเทศกอน ซงถอวาเปนการรบตามคำพพากษาของศาลไทย แนวทางดงกลาว ลอดคล'องกบ วธดำเนนการรบทรพยสนตามคำรองขอดงทระบไวใน.อนสญญาขอ 1 3 วรรค 1 (ก)

ลาหรบรายละเอยดซองคำรองขอกวามชวยเหลอในการรบทรพยสนตามอนสญญาจะ กำหนดไวใน ขอ 13 วรรค 3 ซงตองประกอบดวยขอสนเทศทระบไวในขอ 18 และในกรณทเปน คำรองขอตามวรรค 1 (ก) ของขอ 13 น ยงจะตองระบคำอธบายสกษณะของทรพยสนทจะถกรบ และเอกสารแลดงขอเทจจรงทรฐผรองขอเชอถอ ซงเพยงพอทจะทำใหรฐทไดรบการรองซอสามารถ ขอใหมคำสงภายใตกฎหมายภายในของตนได รายละเอยดของคำรองขอตามขอ 18 วรรค 15 จะสอดคลองกบรายละเอยดคำรองขอจากตางประเทศ เพอใหประเทศไทยใหความชวยเหลอตาม กฎหมาย วาดวยความรวมมอระหวางประเทศในเรองหางอาญาทไดบญญตไวในระเบยบของ

23 ''เจ าหน าท ผ ม อำนาจ'' หมายความว า เจ าพน กงานร งม อำนาจหน าท ปฏ บ ต การให ความช วยเหล อแก ต างประเทศ

ในเรองตางๆ ตามคำร«งช«ความช วยเหล อท ย ประสานงานกลางส งให ตามพระราชบ ญ ญ ต ความร วมม«ระหว างประเทศทางอาญ า

มาตรา 7(2)

102

ผประสานงานกลางวาดวยการใหความชวยเหลอและการขอความชวยเหลอตามกฎหมายวาดวย ความรวมมอระหวางประเทศในเรองทางอาญา พ.ศ.2537 ขอ 5 และในกรณเปนคำรองขอความ ชวยเหลอในการรบทรพยสน ขอ 13 ของระเบยบผประลานงานกลางฯ ยงบญญตใหตองระบ รปพรรณของทรพยสนนนและสถานทซงทรพยสนนนตงอย หรอทอยของบคคลซงครอบครอง ทรพยสนนน โดยใหมรายละเอยดเพยงพอทจะล! หาได นอกจากนยงตองแนบตนฉบบหรอลำเนา ทรบรองความถกตองของคำพพากษาถงทสดของศาลของประเทศผรองขอใหรบทรพยสนนน ทงน เนองจากการทศาลไทยจะมคำพพากษาใหรบทรพยสนตามมาตรา 32 แหงพระราชบญญตความ รวมมอระ!ทางประเทศทางอาญาไดนน จะตองมคำพพากษาถงทสดของศาลของประเทศ ผรองขอ กอน ซงรายละเอยดในเรองนจะไดกลาวตอไป จะเหนไดวารายละเอยดของคำรองขอความชวยเหลอ ในการรบทรพยสนทกำหนดในขอ 13 ของระเบยบผประลานงานกลางฯ น ไมขดแยงกบอนสญญา แตอยางใด ทงนเนองจากขอ 13 วรรค 3 (ก) แหงอนสญญากำหนดใหคำรองขอตามวรรค 1 (ก) ของ ขอนจะตอง ปรากฏเอกสารแสดงขอเทจจรงทรฐผรองขอเชอถอ ซงเพยงพอทจะทำใหรฐทไดรบ การรองขอลามารถขอใหมคำสงภายใตกฎหมายภายในของตนได ซงคำพพากษาหรอลำเนา คำพพากษาถงทสดของศาลของประเทศผ1รองขอนนถอไดวาเปนเอกสารแสดงขอเทจจรงทเพยงพอ ทจะทำใหประเทศไทยสามารถขอใหศาลสามารถมคำสงในเรอง รบทรพยตามพระราชบญญตความ รวมมอระหวางประเทศทางอาญาฯ ได

4.5 ส น ตอน การคำเน น การให ความ ร วม ม อใบการร บ ‘ทรพยสบ

ดงทกลาวถงในขางตนแลววา การทศาลไทยจะมคำพพากษาใหรบทรพยไดนนจะตองม คำพพากษาถงทล ดของศาลของประเทศผร องขอกอน ซงเปนไปตามพระราชบญญตความรวมมอ ระหวางประเทศทางอาญาฯ มาตรา 33 ทบ ญญตวา

"ศาลจะพพากษาใหรบทรพยสนตามคำรองขอความชวยเหลอจากตางประเทศไดเมอม คำพ พากษาถงท ล ดซองศาลตางประเทศให ร บทรพยส นน น และทรพยสนนนอาจถกรบไดตาม กฎหมายไทย

ในกรณทศาลตางประเทศมคำสงให ย ดทรพยส นกอนมคำพพากษาหรอมคำพพากษา ใหรบทรพยแลวแต คำพพากษายงไมถงทสด และทรพยสนนนอาจถกยดไดตามกฎหมายได ถาศาล เหนสมควรศาลจะมคำสงใหยดทรพยสนนนไวกได

การรบหรอยดทรพยสนตามมาตรานใหศาลพพากษาหรอมคำสงได แมวาการกระทำ ความผดอนเปนเหตใหมการรบหรอยดทรพยสนนนจะมไดเกดขนในราชอาณาจกรกตาม

มาตรา 33 วรรคแรก เปนบทบญญตทเชอมโยงกบมาตรา 32 คอ การทศาลไทย จะม คำสงพ พากษาให ร บทรพยส นตาม มาตรา 32 ไดนน จะต องม คำพ พากษาถงท ส ดของศาล

1 0 3

ตางประเทศกอน ถาคำพพากษาใหร บทรพยส นของศาลตางประเทศยงไมก งทส ด ศาลไทยไมม อำนาจสงใหรบทรพยสนนนเองได เฌวาทรพยสนนนอาจถกรบไดตามกฎหมายไทย อยางไรกตาม คาลไทยอาจย ดทร พ ย ส น ก อน ม คำพ พ ากษาของศาลต างประเทศห ร อย ดทร พ ย ส น ก อน ท ศาล ตางประเทศจะมคำพพากษาถงทส ดกไดถาศาลเหนลมควร แตตองเขาเงอนไขตามพระราชบญญต ความรวมมอระหวางประเทศทางอาญา มาตรา 32 วรรค 1 ประกอบกบมาตรา 33 วรรค 2 ดงน

(1) ตองมคำรองขอความชวยเหลอจากตางประเทศ ใหดำเนนการยดทรพยสนทอยในประเทศไทย

(2) ศาลของตางประเทศมคำสงใหยดทรพยสนกอนมคำพพากษา หรอมคำพพากษา ใหรบทรพยแลวแตคำพพากษายงไมถงทสด และ

(3) ทรพยสนนนอาจถกรบไดตามกฎหมายไทย

กรณตาม มาตรา 33 วรรค 2 นน มวตถประลงคใพอปองกนไมใหทรพยสนดงกลาว ถกยกยายถายเทไปทอน หรอถกทำลาย โดยศาลตางประเทศจะทำคำรองขอใหศาลไทยยดทรพยสน ไวกอนเพอไมใหการพจารณาคดทกำลงดำเนนอยในตางประเทศเลยหาย มาตรการดงกลาว สอดคลองกบบทบญญตในอนสญญาขอ 13 วรรค 2 ทกำหนดใหรฐภาคทไดรบคำรองขอและมเขต อำนาจเหนอความผดภายใตอนสญญานอายดเงนทรพยสนทไดจากอาชญากรรมทรพยสนเครองมอ เครองใช หรอลงฃองอนใดทอำงถงในขอ 12 วรรค 1 ของอนสญญาตามคำรองขอของรฐภาคผรองขอ เพอความมงประลงดทจะใหมการรบทรพยสนในภายหสง อยางไรกตามเหนวากรณตาม มาตรา 33 วรรค 2 นน กำหนดใหศาลไทยดำเนนการยดทรพยสนไดเฉพาะกรณทศาลของประเทศ ผรองขอมคำสงให'ยดทรพยสนแลวเทานน แตหากยงไมมคำสงของศาลตางประเทศใหยดทรพยสน เนองจากอยในชวงแลวงหา ขอมลพยานหสกฐานโดยเจาหนาทผมอำนาจเชนน ถงแมจะมคำรอง ขอจากตางประเทศใหยดทรพยสนดงกลาว ประเทศไทยกไมอาจใหความชวยเหลอได ดงนน การนำมาตรา 33 วรรค 2 มาใชกบอนสญญาขอ 13 วรรค 2 จงกระทำไดอยางจำกด และไม ครอบคลมบทบ ญ ญ ต ในอนสญญาดงกลาวทมงประลงคใหมการใหความรวมมอในการอายดหรอ ยดเงนหรอทรพยสนตามทอางถงในขอ 12 วรรค 1 ทงในกรณทมคำสงศาล'ใหยดทรพยสนแลวหรอ ยงไมมกตาม

จากทกลาวมาสรปไดวา ตามพระราชบญญตความรวมมอระหวางประเทศทางอาญาฯ มาตรา 33 วรรค 2 ท ม อยในขณะนย งไม เพ ยงพอตอการปฏบ ต ตามพนธกรณท กำหนดไวใน อนสญญาขอ 13 วรรค 2

ลวนมาตรา 33 วรรคสดทายนน เปนการยกเวนเขตอำนาจ ซงโดยปรกตถาความผด ไมไดเกดขนในราชอาณาจกรไทย หรอความผดนนไมมลวนเกยวของกบประเทศไทยแลวศาลไทย

104

ไมมอำนาจในการสงใหร บทรพยส นได เนองจากการรบทรพยสนเปนโทษอยางหนงในทางอาญา2'* 1 2 3 4 5 ศาลทม อำนาจพพากษาลงโทษไดคอ ศาลทคดนน1อย'ในเขตอำนาจ แตตามพระราชบญญตความ รวมม อระหวางประเทคทางอาญาฯ เปนการยกเวนเขตอำนาจเพอใหการรวมมอเปนไปอยางมประสทธภาพ จงใหศาลไทยออกคำสงรบทรพยนนได ถาทรพยลนนน'อย'ไนประเทศ1ไทย ถงแมวา การกระทำความผดซนเปนเหตใหมการรบหรอยดทรพยสนนนจะเกดขน.นอกประเทศกตาม

การลอบลวนการยนคำรองการพ จารณา และการมคำสงเกยวกบการรบหรอยด ทรพยสนนน พระราชบญญตความรวมมอระหวางประเทศทางอาญาฯ กำหนดใหนำบทบญญต แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา และประมวลกฎหมายอาญาวาดวยการรบทรพยสน มาใชบงคบโดยอนโลมตามมาตรา 34 บทบญญตในมาตรา 34 นคำนงถงอำนาจอธปไตยของ ประเทศไทยเปนสำคญ ซงถอวาสทธในการดำเนนคดโดยเฉพาะอยางยงในขนตอนการดำเนน กระบวนพจารณาซองศาลเปนอำนาจอธปไตยอยางหนงของประเทศ ซงอนสญญา ขอ 13 กคำนง ถงหลกคงกลาวเซนกน คงนนในวรรค 4 จงกำหนดใหคำวนจฉย หรอการดำเนนการตามคำรอง ขอความรวมมอในการรบทรพยกระทำโดยสอดคลองและอยภายใตบงคบของบทบญญตกฎหมาย ภายในและวธพจารณาความของรฐภาคทไดรบการรองซอ หรอสนธสญญาความตกลงหรอขอตกลง ทวภาคหรอพหภาคทรฐภาคทไดรบดำรองขอมอยตอรฐภาคผรองขอ

เพอความมงประสงคของขอ 13 ในเรองความรวมมอระหวางประเทศในการรบทรพย ขอ 12 วรรค 6 ของอนสญญาไดกำหนดใหรฐภาคแตละรฐใหอำนาจแกศาลหรอหนวยงานอนทม อำนาจหนาทในการลดหาหรอยดหลกฐานทางธนาคาร ทางการเงน หรอทางการคา โดยรฐภาค จะตองไมปฏเสธทจะดำเน นการตามบญญ ต ชองวรรคนโดยอางวาเป นเรองเก ยวกบความลบของ ธนาคาร

ในการดำเนนกา?รบทรพยส นตามพระราชบญญต ความรวมมอระหวางประเทศทาง อาญาฯ ไดกลาวมาขางตนแลววาใหนำบทบญญตแหงประมวลกฎหมายวธพจารณาอาญา และ ประมวลกฎหมายอาญาวาดวยการรบทรพยสนมาใชบงคบโดยอนโลม ซงหากเปนกรณรบทรพยสน ทบคคลไดใชหรอมไวเพอใชในการกระทำความผด หรอไดมาโดยไดกระทำความผด ศาลสามารถ

24ประมวลกฎหมายอาญ า ม าต ร า1 8 บ ญ ญ ต ว า "โทษ■ลำหร บลงแก ผ กระทำความผดม ด งน

(1) ประหารซวต

(2) จำค ก

(3) กกซง

(4) ปรบ

(5) รนทรพร3ส น

1 0 5

ใชดลพนจไดวาลมคว?จะ?บหรอไมกได แตถาทรพยใณนนเปนของบคคลทสามซงมได!เฟนเปนใจ ในกา?ก?ะทำความผด ศาลจะมคำสง?บท?พยนนไมได (ป?ะมวลกฎหมายอาญามาต?า 33)จะเหนไดวากา??บท?พยตามป?ะมวลกฎหมายอาญา มาต?า 33 นจะมงคมค?องบคคลทสามผลจ?ต ซ งหากรฐจะรบทรพยส นของบคคลซงม ได !เห นเป นใจในการกระทำความผดหรอม ได ป?ะสงค'ทจะนาทรพยสนของตนไปใชทางทผ ดแลวกจะเปนกา?ไมยต ธ??มแกบคคลทสามผส จรต ดงน นกา?ทประเทศไทยจะให ความรวมมอในการดำเน นกา?รบทรพยส นจะตองพ จารณาดวยวา ท?พยสนทตางป?ะเทค?องขอให?บใหนน เปนท?พย'สนของบคคลทลามชงมได!เหนเปนใจในกา?ก?ะทำความผ ดหร อไม ถ าหากเป นทรพยส นของบ คคลท สามผ ส จร ตแล วศาลไทยจะไมรบให ห ล ก เก ณ ฑ ท ก ำห น ด ใน ม าต ?า 33 แห งป?ะมวลกฎหมายอาญาน จะเห นได ว าลอดคลองด บ บทบญญตในขอ 13 ว??ค 6 ของอนลญญาทบญญตหามไมใหตความบทบญญตขอ 13 ในทางท ก?ะทบก?ะเทอน.สทธของบคคลทสามซงสจรต

4.6 การฑดการทรพยสบทไดจากการกระทำอาชญากรรมหรอทรพยสบทลกร'บอนสญญาขอ 14 ว??ค 1 กำหนดใหท?พยสนทไดจากกา?กระทำอาชญาก??มหรอ

ท?พยสนท?ฐภาคได?บไวตามขอ 12 หรอ ขอ 13 ว??ค 1 ของอนสญญานจะตองถกลดกา?โดย สอดคลองดบกฎหมายภายในและวธบ?หา?ของ?ฐภาคทไดรบทรพยสนนน

สำหรบป?ะเทศไทยเองกเหนถงความจำเปนดงกลาว จงไดทำสนธสญญาวาดวยความ ชวยเหลอซงดนและดนดบประเทศสหรฐอเมรกา เมอวนท 19 มนาคม 2529 และตอมาไดออก63

พระราชบญญตความรวมมอ?ะหวางประเทศในเรองทางอาญา พ.ศ. 2535 เพอใหนำสนธสญญา ดงกลาวมาใชในป?ะเทศไดโดยชอบดวยกฎหมาย และเพอเปนกฏหมายแมบทสำหรบการใหความ ช วยเหลอทางอาญาแกป?ะเทศอน ๆ ต อไป พ?ะ?าซบญญตฉบบนได?ะบถงความชวยเหลอใน ดานตาง ๆ ไวรวม 8 ขอ ซงรวมถงความรวมมอ?ะหวางป?ะเทศในการรบห?อยดทรพยสนดวย โดยไดบญญตไวในสวนท 9 มาตรา 32 ถง 35

สำหรบอนสญญาสหป?ะซาชาต เพอตอตานอาชญาก?รมขามชาตทลดตงในลกษณะ องคก? ซงขณะนนป?ะเทศไทยไดลงนามในอนสญญาดงกลาวแตบงมไดมการใหสตยาบนไดกำหนด ถงเรองความรวมมอระหวางป?ะเทศในกา??บท?พยไวในขอ 13 ของอนสญญา และเมอประเทศไทย ได ให ส ตยาบ นอนส ญญาน จะกอใหเกดผลผกพนธแกประเทศไทยในการปฏบตตามอนสญญาใน เรองความรวมมอระหวางป?ะเทศในกา?รบทรพย ซงการปฏบตตามอนสญญาในการขอความรวม ม อและใหความรวมมอในกา?รบทรพยน นจะตองมกฎหมายภายในประเทศมา?องรบใหสามา?ถ กระทำไดโดยถกตองสมบรณตามกฎหมาย ดงนน จงมความจำเปนทจะพจารณากฎหมายภายใน ของไทยทม อย ในป จจ บ นในเรองการให ความรวมมอระหวางประเทศในเรองทางอาญาในลวนท

1 0 6

นาย1วกบกา?รบหเอรดทรพยสนควบคไปกบบทบญญตขอ 12 1 13 และ 14 ของอนสญญาวา ลอดคลองกนลามารถ'ให ความรวมมอไดอยางเต มทหเอไม ซงถากฎหมายภายในขดห?อแยงกบ อนสญญากจะเปนอปส??ค ขดขวางกา?ใหความรวมมอตามอนสญญา ปจจบนกฎหมายภายใน ของป?ะเทศไทยทบญญตเกยวกบการ?บ หรอเดท?พย และความรวมมอระหวางป?ะเทศในกา?รบ หรอรดทรพยสนเทาทมอย ไดแก

(1) ประมวลกฎหมายอาญา(2) กฎหมายเฉพาะ

- พระราชบญญตปองกนและปราบปรามการฟอกเงน พ.ศ. 2542- พระราชบญญตมาตรการใน.การปราบปรามผกระทำความผดเกยวกบ

ยาเสพตด (ฉบบท 2) พ.ศ. 2543- พระราชบญญตความรวมมอระหวางประเทศในเรองทางอาญา พ.ศ. 2535

เมอพจารณาพระราชบญญตความรวมมอระหวางประเทศทางอาญาฯ ซงเปนกฎหมายภายในของไทย จะเหนวากำหนดใหทรพยสนทศาลพพากษาใหรบตามความในมาตรา 9 ของพระราชบญญตความรวมมอฯ นใหตกเปนของแผนดนแตศาลจะพพากษาใหทำใหทรพยสนนน ใชไมได หรอทำลายทรพยสนนนเสยกได

สรปมาตรการในการลงโทษนตบคคลอาจแบงไดเปน 2 กรณ ดงบ

1. มาดรการทางกฎหมายในการลงโทษนตบคคล ก. โทษปรบนตบคคลโทษปรบ เปนโทษทกำหนดชนโดยมวตฤประสงคเพอใหเกดผลรายตอทรพยสนของ

ผถกลงโทษ โดยผถกลงโทษจะตองเสยคาปรบเปนจำนวนตามทศาลไดตดสนตามโทษทกำหนดเอา ไวไนความผดนน ๆ ซงการลงโทษปรบนเปนโทษหสกทใชกนมากทสด โดยเฉพาะกรณทยงมปญหา คลอบคลมวาควรจะลงโทษจำคกหรอ'ไม แตอยางไรกตาม โทษปรบตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 18 นน เปนโทษทกำหนดไวสำหรบบคคลธรรมดา ซงเมอนำโทษปรบมาบงคบใชกบ นตบ คคล จ งทำให การลงโทษปรบไมม ประสทธภาพ และไมบรรลวตถประสงคของกา?ลงโทษ เพราะเม อเปรยบเทยบความลามารถในกา?ชำระเงนคาปรบของนต บ คคลกบจำนวนเงนทถ กปรบ แลว จะเหนวานตบคคลถกปรบเปนจำนวนเงนทตามาก ซงสงผลใหกฎหมายไมอาจยบยงการกระทำ ความผดได เพราะผกระทำความผด’1มเกรงกล'วตอการลงโทษ

1 0 7

เมอพจารณาเรองการใชดลพนจของศาลในการกำหนดโทษลำหรบนตบคคลแลว จะเหนวา โดยทวไปศาลไดพพากษาลงโทษนตบคคลโดยลงโทษปรบในอตราสงลดเทาทกฎหมายกำหนดไวเทานน ซงเมอเปรยบเทยบคบความเลยหายทเกดขนแลว ถอวาเปนการลงโทษทตามาก เพราะผลซองการกระทาความผดทเกดขน ไดกอใหเกดความเสยหาย และลงผลกระทบกระเทอน ตอความปลอดภยของสาธารณะเปนอยางมาก

*ก. การลงโทษรบทรพยสบนตบคคล

โทษรบทรพยสนเปนโทษทใชบงคบกบทรพยสนของผกระทำความผดในปจจบน การรบทรพยสนไดมบทบาทเพมมากขนเรอย ๆ เพราะเปนโทษทลามารถรบทรพยสนซองผกระทำ ความผด และทำใหผกระทำความผดไมลามารถนำทรพยสนทไดมาไปใชทรพยสนทไดมาไปใช ประโยชน หรอนำทรพยสนทไดมาไปใช เพอซยายเครอขายการกระทำความผดได

จากการศ กษาพ บว า26 โทษรบทรพยสนเปนโทษทใชไดอยางมประสทธผลในกรณท ใช ลงโทษบคคลธรรมดา เพราะโทษรบทรพยสนสงผลกระทบในทางเศรษฐกจตอผกระทำ ความผดเปนอยางมาก ทำใหผกระทำความผดเกรงกลวและเขดหลาบไมกลาทจะกระทำความผดแตในกรณทนำโทษรบทรพยสนไปใชกบนตบคคลนน กบไมมประสทธผลเทาทควร ทงน เนองมา จากปจจยตาง ๆ ทเกยวของหลาย ๆ ประการ เซน การทไมลามารถรบทรพยสนทเปนเครองมอทใช ในการกระทำความผด หรอเครองมอทเกยวกบการกระทำความผดซองนตบคคลนนได หรอการท ผกระทาความผดลามารถกลบมาเปนเจาซองทรพยสนทถกรบไดอก เปนตน ทำใหนตบคคลนนยง ลามารถดำเน นกจการตอไปได แม ว าจะถกรบทรพยส นไดแลวจงส งผลให การลงโทษรบทรพยส น ไมบรรลวตฤประลงคของการลงโทษ กลาวคอ กฎหมายไมอาจยบทงการกระทำความผดได เพราะ ผกระทำความผดไมเกรงกลวตอการลงโทษ

2. *ทตรการอนทไฝใชโทษทางอาญาทบงคบใชกบนตบคคลอยางไรกตาม นอกจากโทษปรบ และรบทรพยสนตามบระมวลกฎหมายอาญา

มาตรา 18 แลวกยงมมาตรการอนทลามารถนำมาใชบงคบกบนตบคคลได ดงน2.1 การใชวธการเพอความปลอดกย2.2 การคมประพฤตนตบคคล2.3 การใหนตบคคลบรการลงคม2.4 การใชมาตรการทางปกครองหรอมาตรการทางบรหาร

M รายลทอยด'โปรดด อภ ว?รณ เพ'ธ บ ญ อ กษรสวรรณ 1 อางน.ลว เซงอรรถท 61 1 น. 70 - 72

1 0 3

2.1 การใชวธการเพอความปล■ อด,กยวธการเพอความปลอดภยตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 39 ใดกาหนด

ขนโดยมวตถประลงคเพอปองกนอาชญากรรม และแกไขผกระทำความผดใหกลบตวเปนคนดจาก ประ๓ ทของวธการเพอความปลอดภย มวธการเพอความปลอดภย 3 ประเภท ทลามารถบงคบใช กบน ต บ คคลไดค อ การหามเซาเซตกำหนดการเรยกประกนทณฑบนและการหามประกอบอาชพบางอย าง อย างไรก ตาม ตงแตอดตจนถงปจจบนวธการเพอความปลอดภยยงไมถกนำมาใชกบ นตบคคลอยางแพรหลายนก26 เพราะการบงคบใชวธการเพอความปลอดภยนน นยมใชกบบคคล ธรรมดามากกวาการบงคบใชกบนตบคคล เนองจากวธการเพอความปลอดภยถกบญญตขน เพอ บงคบใชกบบคคลธรรมดาเทานน เซนเดยวกบโทษตามมาตรา 1827

2.2 การคมประพฤตนตบคคลการคมประพฤตนตบคคล คอ การทศาลพพากษาใหจำเลยหเอผ'กระทำ

ความผดยงคงอยในชมชนภายใตการควบคมของพนกงานคมประพฤตตามกำหนดระยะเวลา และ ภายใตหลกเกณฑบางอยางทผถกคมประพฤตตองปฏบตตาม โดยผกระทำความผดไมตองรบโทษ จำคกหรอโทษอยางอน อยางไรกด การคมประพฤตในประเทคไทยยงมอปลรรคตาง ๆ อยางมาก เซน การคมประพฤตไมเหมาะลมทจะบงคบใชกบนตบคคล เพราะการควบคมประพฤตเปนมาตร การทกำหนดขนเพอบงคบใชกบบคคลธรรมดา หรอการทประมวลกฎหมายอาญาเพยงแตบญญตถง เงอนไขตาง ๆ เกยวกบการคมประพฤตเอาไวอยางกวาง ๆ ทำใหผพพากษามความลำบากใจใน การใชดลพนจวาเงอนไขใดจะเหมาะลมกบผทจะถกคมประพฤต เพราะผพพากษาไมมแนวทางท ชวยในการพจารณาประกอบการพจารณาคด เปนตน28

2.3 การ'ใ,‘พบตบคคลบรการลงคม (community service)การทำงานบรการลงคม (community service by orders) หมายถง

มาตรการการลงโทษผกระทำความผดแนวใหมรปแบบหนงทศาลกำหนดใหผกระทำความผดได ทำงานเพอลงคมแทนวธการจำคก การบรการลงคมจงเปนมาตรการทศาลสงใหผกระทำความผดทได'รบการรอการลงโทษ เซน ในกรณทศาลพพากษาลงโทษจำคกนตบคคล ศาลกจะสงรอการ ลงโทษ และกำหนดเงอนไขเพอคมความประพฤตนตบคคลนนไว โดยใงวนตบคคลนนไดทำงานเพอ ชดเชยการกระทำความผดของตนเองทไดกอใหเกดความเสยหายตอลงคม นอกเหนอจากการ

26 เ«องเดยวกน, น.84.

27 เรองเด ยวก น, น.81.

2S เรองเด ยวก น, น.87.

109

รายง"นตวตอพนกงานคมป?ะพฤตตามปกต เพอแสดงความรบผดชอบตอลงคมและทำใหประชาชน ยอมรบบคคลผกระทำความผด หรอนตบคคลใหบลบเขาสสงคมเดมอกค?ง2''

ในประเทศไทย กา?ใชมาตรกา?บรกา?ลงคมยงไมมการบงคบใชอยางแพรหลายเพราะเงอนไขการบรการลงคมเปนมาตรการหรอเงอนไขหนงของการคมประพฤต ชงการคมประพฤต และการใหผกระทำความผดบรการสงคมนน จะใชกบคดทศาลสงใหรอการลงโทษหรอรอกา?กำหนด โทษจำคกเทานน สวนคดทมโทษอน ๆ เชน การกกขง ปรบ และรบทรพยสนตามมาตร 52 แหงประมวลกฎหมายอาญานน หากคาลไมอาจสงใหรอการลงโทษหรอการกำหนดโทษจำคกไดแลว กไมสามารถนำเงอนไขบรกา?สงคมมาบงคบใชกบผก?ะทำความผดทงทเปนบคคลธร?มดา และ นตบคคลได* 30

2 .4 การใชJทดรการทางการปกครองหรอ«าดรฑารทางการบรหาร (administrative method)

มาตรการทางการบรหาร (administrative method) หมายถง31 มาตรการ ทรฐเปนผกำหนดขนเพอใชบงคบกบผกระทำความผด ในกรณทการกระทำผดนนเปนการกระทำผด เงอนไขอยางหนงอยาง'ใดทรทกำหนดขน เจาหนำทของ?f จะเปนผมอำนาจในกา?พจารณาใชบงคบdè dâ Vชงมความหมายเปนเชนเดยวกบมาตรการทางปกครองซงมหลายอยางแลวแตการกระทำความผดท เกดขน แตเดมเรยกวาพนยสนไหมหรออาญาสนไหม หรอพนยอาญา ซงคำเหลานลวนหมายถง มาตรกา?ทางการปกครองท ร ฐ,ใชบงคบกบผท กระทำความผด และเนองจากคำเหลานเปนคำทใช เรยกมาตรการทรฐหรอฝายบรการใชเพอปกครองดแลบานเมอง จงมผเรยกวาเปนมาตรการทางการ ปกครอง ช งในทางความหมายหล งก ค อความหมายเด ยวก บมาตรการทางการบรหารน น เอง32 เชน เร องชองการถอนใบอน ญ าตประกอบก จการ หรอการลงโทษตามพระราชบ ญญ ต ตลาด หลกทรพย เชน การสงให ระงบการซอขายหน การแขวนปายของบรษ ทชงกระทำผดในตลาด หลกทรพย เปนราน พระราชบญญตตาง ๆ ไดบญญตเรองมาตรการทางการปกครองเอาไวและไดนำ

25 ‘ร!รรท,นต ด ษฐอำนาจ , ''มาตรการใหม ชองงานค มประพตตผใหญ : การให ผ ถ กค มความประพ::เตทำงานบรการ

ส งคมห รอราธารณะประโยชน, “ จ ลสาร อ.ล.ค.ส มพ นธ 3 1 1 ต ลาคม - มกราคม 2534. อ างถ งในเสมอแร เสน1,,นยม, "มาตรการ

ปฎ บ ต ต อผ ก ระทำความรดโดยใช การพ การส งคม, ''(ว ทยาน พ นธ มหาป ณ ฑ ตคณ ะน ต ศาลตร จ ฬ าลงกรณ มรทว ทยาล ย , 2536), น.รา

30 อ?เวรรณ โพธบ ญ อ กษ รส วรรณ 1อ างแล ว เช งอรรถท 74 1น.93.

31 คณ ต ณ นคร ''รายงานการเลวนาทางว ชาการเร อง การดำเน นคดอาญ าก บน ต บ คคล : ป ญ หาและแนวทางการ

แกไร 1 “ (เอกลารประTเอบการส มมนา 1 ลาน กงานอ ยการล งล ด , 15 พ.ย. 2537 ) อ างถ งใน อภวรรณ โพธบ ญ อกษรสวรรณ,

อ างแอว เชงอรรถพ 74.

32 กมลช ย ร ตน ลกาววงล “รายงานการเลวนาทางว ชาการเร อง การดำเน นคดอาญ าก บน ต บ คคล : ป ญหาและแนว

ทางแกไช, “ (เอกสารป ระกอบการ เสวน า,สำน ก งาน อ ยการล งล ด , 15 พ .ย .2537) อ างถ งในอภ วรรณ โพธบ ญ อกษรสวรรณ,

อ างแอว เชงอรรถท 74

110

มาต?การนไปใชลงโทษในหลาย ๆ กรณ เชน การลงโทษปรบตามพระราชบญญตตาง ๆ เชน การลงโทษปรบนตบคคลตามพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2521 ฐานละเมดลชลทธ โดยกฎหมาย กำหนดใหเสยคาปรบใหกบรฐสวนหนง และใหผถกละเมดลฃสทธอกสวนหนง หรอการใชมาตรการ ประกาศแขวนปายหนของนตบคคลทกระทำความผด ตามพระราชบญญตตลาดหลกทรพย หรอการเพกถอนใบอนญาตประกอบกจการของนตบคคล หรอมากรการปรบเปนรายวนจนกวาจะไดแกไขความผดใหแลวเสรจตามกฎหมายควบคมอาคาร พ.ศ.2522 เปนตน

สวนมากมาตรการทางการปกครองมกจะใชไดผลกบนตบคคลบางกจการ เทานน เชน การสงแขวนปายนตบคคลในตลาดหลกทรพย หรอการสงเพกถอนใบอนญาตประกอบ กจการดงทไดกลาวมาแลวขางตน เปนตน มาตรการเหลานสรางความเสยหายใหกบนตบคคล ผกระทำความผดเปนอยางมาก เพราะเปนมาตรการทรนแรงและกระทบกระเทอนกงการประกอบ ธรกจของนตบคคลนน ๆ ซงทำใหผกระทำความผดเกดความเกรงกลว และไมกลาทจะกระทำความผดอก แตอยางไรกตาม มาตรการทางปกครองบางอยาง เซน การลงโทษปรบนตบคคลเปน รายวน ในกรณทผประกอบการสรางอาคารผดแบบนน กลบไมมประลทธภาพเทาทควร เพราะ ผกระทำความผดยอมทจะเสยคาปรบเปนรายวน ซงเปนจำนวนเงนทเลกนอยมาก เพอแลกกบการได ประกอบกจการของตนตอไป เพราะกจการนนสามารถสรางกำไรอยางมหาศาลใหแกผประกอบ กจการ

สรป จากการศกษาเรองโทษทางอาญา และมาตรการอนทใชเพอลงโทษ นตบคคลทกระทำความผดแลว จะเหนวาในประเทศไทยการลงโทษนตบคคลยงไมมประสทธภาพ เทาทควรทงนเนองจากปจลยทเกยวของหลายอยาง เซน ปญหาเรองการบงคบ’ใชกฎหมาย*นj เหมาะสม กลาวคอโทษทางอาญาและมาตรกร?อนทนำมาบงคบใชกบนตบคคลนนแททจรงแลวเปนมาตรการทถกบญญตขนเพอบงคบใชกบบคคลธรรมดา แตฌอศาลนำมาตรการดงกลาวมา บงคบใชกบนตบคคลซงมลกษณะทแตกตางจากบคคลธรรมดาเปนอยางมากจงทำใหการลงโทษ ไมมประสทธภาพ ดวยเหตนจงสงผลใหกา?ลงโทษไมบรรลวตฤประสงค กลาวคอ กฎหมายไมลามารถปองกนและยบยงการกระทำความผดได เพอทจะแกปญหาในเรองนจงเหนสมควรเสนอ ขอเสนอดงน

1. ควรจะบญญตเรองโทษท■ จะใชบงคบกบนตบคคลไวโดยเฉพาะ โดย บญญตโทษทจะใชบงคบกบบคคลธรรมดา และนตบคคลใหแยกออกจากกนอยางซดเจน

2. ควรจะนำมาตรการอน ๆ ทมความเหมาะลมกบลกษณะ และสภาพของ นตบคคลมาบงคบใชเพอลงโทษนตบคคล เชน การยกเลกใบอนญาตประกอบกจการ การสงยกเลก กจการของนตบคคล หรอการหามนตบคคลเขาประมลงานซองรฐ เปนตน ในทน'ไดนำมาตรการ

111

ประมวลกฎหมายอาญาฃองประเทคฝรงเศส ค.ศ.1992 มาตรา 2 ไดบญญต เกยวกบเรองโท! สำหรบนตบคคลเอาไว ดงน33

ก. โทษขนอกถษโทษและมธยโทษ สำหรบนตบคคลมาตรา 131-37 ไดกำหนดโทษลำหรบนตบคคลไวดงน คอ34(1) โทษปรบ โดยมาตรา 1 3 1 -3 8 กำหนดไววาอตราโทษปรบสงสดท

กำหนดไวลำหรบบคคลธรรมดา เมอใชบงคบแกนตบคคลแลวใหเพมเปนหาเทา(2) โทษทกำหนดไวเปนพเศษลำหรบนตบคคลซงใหเทยบกบโทษทลงแก,

บคคลธรรมดาและตามทกำหนดไวในมาตรา 1 3 1 -3 5 ซงมรายละเอยดดงน1. การบบกจการ (dissolution) หากนตบคคลนนไดกระทำความ

ผด ซงกำหนดโทษจำคกลำหรบบคคลธรรมดาไวสงกวา 5 ป และการกระทำนนเปนการผด วตถประลงคของการจดตงนตบคคล

2. การหามประกอบกจการ (interdiction d 'exercer une activité) โดยไมมกำหนดระยะเวลา หรอมกำหนดระยะเวลาไมเกน. 5 ป

3. การถกควบคมกจการ (placem ent sous surveillance judiciaire) โดยมกำหนดระยะเวลาไมเกน 5 ป

4. การปดกจการ (fermeture)îดยไมมกำหนดระยะเวลา หรอม กำหนดระยะเวลาไมเกน5 ป ลำหรบลำนกงานสาขาของนตบคคลทไดกระทำความผด

5. การหามประมลงานจากทางราชการ (exclusiondes marchespublics) โดยไมมกำหนดระยะเวลา หรอมกำหนดระยะเวลาไมเกน 5 ป

6. การหามมใหระดมทนจากประชาซน (interdiction de faire appel public a r epargene) โดยไมมกำหนดระยะเวลา หรอมกำหนดระยะเวลาไมเกน 5 ป

7. การหามสงจายเชค (interdiction d ‘ emettre des cheques) หรอการใชบตรเครดตโดยมกำหนดระยะเวลา"ฟเกน 5 ป เวนแตเปนจารจายเชคเพอเบกเงนลด

ต าง ๆ ของประเทศฝรงเศสท บ งค บ 'ใช ก บน ต บ คคลมาเป นต วอย าง เพราะนอกจากประเทศฝร งเคส

จะม ความ เจร ญ ทางดานกฎหมายแล ว ย งเป นประเทศท ใซระบบประมวลกฎหมายเหม อนก บ

ประเทศไทยอ กด วย

33 ลรฅ■ทด ธ รส ทธ ว ฒ นก ล 1 ''ความรบผ ดทางอาญาของนตบ คคล : การศก'^เปรย'ม เท ยบทางน ต ว ธ ในประเทค

คอมมอนลอ7น.ละชว ลลอว" 1 วา?สารน ต ศาลพf il 25 ฉบ บท 4 (ธ นวาคม 2538) : O.703-705.

34 PONCELA (Pierrette) “Livens I : Dispositions gen era tesว Revue de science criminelle et de droit penal compare. ท 3 (Juiller-september) 1993. Nouveau Code penal, pp .457-458

112

8. การ'รบทรพย (confiscation) ทใชหรอจะใชกระทำความผดหรอทไดมาจากการกระทำความผด

9. การประกาคหรอแจกจายคำพพากษาทลงโทษ (affichage de ladecision) โดยทางหนาสงพมพทางวทยโทรทศนหรอวธการอน

แตอยางไรกตาม โทษตามขอ 1 และขอ 3 หามมใหใชบงคบแกนตบคคล ตามกฎหมายมหาชนซงอาจตองมความรบผดทางอาญา รวมทงพรรค หรอกลมการเมอง หรอสหภาพแรงงาน และโทษตามขอ 1 มใหใชบงคบแกองคกรควแทนของบคลากร

ข. โทษล,บโทษ สำหรบนตบคคลมาตรา 1 3 1 - 4 0 ไดกำหนดไว 2 ประการ คอ

1 ) โทษปรบซงตองเพมอตราสงสดเปนหาเทาซองโทษปรบทกำหนดไว ลำหรบกรณบคคลธรรมดาเปนผกระทำผด(มาตรา 131 -4 1 )

2) โทษจำคดสทธตามทกำหนดไวในมาตรา 131 - 42 ซงไดแกการ ลงโทษในกรณกระทำความผดลหโทษชนท 5 ศาลอาจใชดลพนจเปลยนโทษปรบเปนโทษจำคดสทธ ดงนไดคอ

1. การหามมใหออกเชคมกำหนดไมเกน 1 ป เวนแตการออกเชค เพอเปกเงนลด หรอการหามใช’บตรเครดต

2. การรบทรพยทใชหรอจะใชกระทำความผด หรอทไดมาจากการกระทำความผด

นอกจากนน ศาลลามารถลงโทษประกอบแกนตบคคลทกระทำความผดไดอก ตามมาตรา 1 3 1 - 4 3 ซงศาลอาจใชดลพนจไดตามมาตรา 131 - 4 4 มาตรการในการลงโทษทาง อาญา (Criminal Sanction) ซงใชคบนตบคคลทปรากฏอยอยางแพรหลายนน ไดแก35 โทษปรบ (Fine) และรบทรพยสน (Forfeiture) ซงเปนมาตรการในการลงโทษทางการเงน สวนโทษอน เซน จำคก กกขง ซงเปนโทษทางกายนน โดยสภาพไมอาจทจะลงโทษแกน ตบคคลได นอกจากโทษ ทลงแกผแทนนตบคคลซงไดรบการคดคานวาอาจจะเปนการลงโทษบคคลซง,1ฒแหนในการกระทำ ผดกได แตกฎหมายใหมความรบผดในฐานะเปนควแทนของนตบคคล ไดมการคดคนหามาตรการ ทเหมาะสมสำหรบการลงโทษนตบคคลใหม ๆ หลายประการ เซน คำลงหามประกอบการ (Injunction) โฆษณาความรบผด (Advertising) ตลอดจนวธการคมประพฤตนตบคคล (Probation

35 Glanville William, supra note 6, p.854. "a corporation's liability could not therefore be other thanvicarious and, at common law generally there was no vicarious liability in criminal law"

1 1 3

for Juristic person or Corporate probation) ฯลฯ สำหรบในประเทศไทยแลวนอกจากกา? ปรบและรบทรพยสนตามป?ะมวลกฎหมายอาญาแลวเหนคว?นำมาตรกา?ลงโทษนตบคคลตาม กฎหมายฝ?งเคลมาใช เชน เพกถอนใบอนญาต ปดกจกา? ไมตอใบอนญาต และหามประกอบ กจการบางประเภทนำมาปรบใช เพอควบคมอาชญากรรมทกระทาโดยนตบคคลไดอยางมประสทธภาพตอใป