Suriye İç Savaşı'nda Askeri Durum

Rapor–006 22.12.2014

(E)Tuğg.Dr. Oktay BİNGÖL, Dr. Ali Bilgin VARLIKHazırlayanlar:

Suriye İç Savaşı’ndaAskerî Durum

Bu rapor okuyucuya, Suriye İç Savaşı’nda askerîdurum hakkında genel bilgi vermek ve çatışmaların

seyri hakkında MSE’nin değerlendirmesini sunmak

maksadıyla hazırlanmıştır.

MSE, ulusal, bölgesel, küresel barış ve güvenlik ile kurumsal yapılanma, risk

analizi ve strateji geliştirme konularında eğitim ve danışmanlık hizmeti verenakademik bir danışmanlık ve düşünce kuruluşudur.

MSE benimsediği ilkeler çerçevesinde kapsadığı konularda özgün ve nitelikli

bilgiyi üretmeyi ve bunu geniş kitlelerle paylaşmayı temel amaç edinmiştir. Bumaksatla, ilgi alanındaki konular hakkında analizler yapar, stratejiler geliştirir veakademik eğitim faaliyetlerinde bulunur.

MSE’nin ilkelerini, insanlığın barış ve güvenliğini esas alan temel amacı

belirler. Bilimsel etik ve tarafsızlık kuruluşumuzun temel ilkesidir.Ne kadar saygın olursa olsun MSE, hiçbir politik gücü veya inancı desteklemez.

Amaç:

Merkez Strateji Enstitüsü (MSE):

Doç.Dr. Sinem Akgül AÇIKMEŞE, Prof.Dr. Bülent ARI, (E)Tuğg. Dr. Oktay

BİNGÖL, Prof.Dr. Mitat ÇELİKPALA, Prof.Dr. Çağrı ERHAN, (E) Büyükelçi Dr.

Ercan ÖZER, Prof. Dr. Abdülkadir VAROĞLU, Dr. Ali Bilgin VARLIK

MSEDanışma Kurulu

Merkez Strateji Enstitüsü

Rapor-006 | Suriye İç Savaşı'nda Askerî Durum 22.12.2014

i

İÇİNDEKİLER

Yönetici Özeti | 1

1. Genel Siyasi Durum | 3

2. Genel Askerî Durum | 6

3. Tarafların Amaçları ve Stratejileri | 10

4. Esad Yönetiminin Askerî Durumu | 12

5. Muhalif Grupların Askerî Durumu | 24

6. Tarafların Mukayesesi | 40

7. Sonuç ve Değerlendirme | 42



ii

Bu raporda yer alan bilgiler; Suriye İç Savaşı'nda yer alan tarafların haber kaynakları ve yayın

organlarının açıklamalarından yararlanılarak oluşturulmuş olması ve askerî durumda kısa sürede

büyük değişikliklerin gerçekleşebilmesi nedeniyle, tam bir kesinlik ve doğruluk taşımayabilir.



1

Suriye İç Savaşı'nda Askerî Durum

Yönetici Özeti

Suriye İç Savaşı, vilayetler içi ve mevzi çatışmaların ülke çapında yaşandığı, uluslararasılaşmış bir

yıpratma savaşı olarak tanımlanabilir.

Suriye halkının sadece % 13-15'ini oluştan ve yönetimi elinde bulunduran Nusayri azınlık, süreç

içerisinde, yönetimle bütünleşmiş, çoğunluğunu laik devlet düzenini benimseyenlerin ve güç/kaynak

paylaşımından memnun olanların oluşturduğu Sünniler ile diğer azınlık dini ve etnik gruplardan

nüfusun % 7-10'una karşılık gelen bölümünün desteğini sağlamıştır.

Siyasi, etnik ve dini bakımdan birbirinden çok farklı amaç ve özellikler içeren Suriye muhalefeti,

parçalanmış bir yapı arz etmektedir. ABD, muhalefetin şekillendirilmesinde başarısız olmuştur. AB

ülkeleri politik destekten fazlasını sağlamamışlardır. Katar, Kuveyt ve Suudi Arabistan'ın sağladığı destek

ise aşırı grupların ve terör örgütlerinin güçlenmesine neden olmuştur. Meşruiyeti kabul görebilecek olan

politik muhalefetin, askerî alana; insanlığa karşı işlenen suçlara ve teröre bulaşmış gruplar eliyle

aktarılmış olması uluslararası kamuoyunda endişe yaratmıştır. Bu sakıncaları ortadan kaldırmak

maksadıyla 2013 yılında yeniden şekillendirilen Suriye muhalefeti kalkışmanın yönetimi konusunda ciddi

kısıtlılıklara maruzdur.

Esad Yönetimi, halihazırda ülkenin 14 vilayetinden beşine hakimdir. En güçlü olduğu üç bölge,

batıda ülke nüfusunun en yoğun olduğu; Şam (Başkent ve çevresi), Lazkiye ve Tartus'un bulunduğu kıyı

kesimleri ve Humus ve Suveyda'dır. Muhalifler, ise ülkenin -Esad Yönetiminin hakim olduğu vilayetlerin

çevresinde yer alan- altı vilayetinde hakimdir. Bunlar: Güneyde Kuneitra ve Deraa, kuzeyde İdlib ve

Halep ve doğuda Rakka ve Diyrizor'dur. Taraflardan hiçbiri Halep'te tam hakimiyet sağlayamamıştır.

Rejim, kuzeydeki Haseke Vilayetini kısmen de olsa Kürtlere bırakmıştır. IŞİD, Rakka, Deyrizor ve Haseke

vilayetlerinde kuvvetlidir. İslami cephe, 10 vilayette aktif olmakla beraber, Şam ve Halep vilayetlerinde

nispeten daha güçlüdür. Ilımlı muhalif gruplar, en fazla Halep, İdlip ve Deraa vilayetlerinde etkindirler.

Taraflardan hiçbiri ülkenin tamamını kontrol altına alabilme imkân ve kabiliyetine sahip değildirler ve

öngörülen gelecekte de bu yeterliliğe ulaşmaları beklenmemektedir.

Esad Yönetiminin temel askeri stratejisi, ilk aşamada ülkenin batısında kuzey-güney istikametindeki

ana mihver üzerindeki yerleşim yerlerinin tam kontrolünü sağlamak, müteakiben doğu-batı mihverini ele

geçirmek, son safhada ise kuzeyde PYD'ye bıraktığı bölgeleri geri almaktır. Esad Yönetimini devirmek

dışında ortak amaçları bulunmayan muhalif grupların rejim kuvvetlerinin zayıf olduğu bölgeleri ele

geçirerek kurtarılmış bölgeler oluşturmaya, bu bölgeler arasında irtibat tesis ederek rejim kuvvetlerini

kuşatmaya ve bütünlüğünü ortadan kaldırmaya yönelik bir stratejiyi uygulamaya çalıştıkları

görülmüştür.

İç savaşın başlangıcından önce, 220.000 civarında olan Suriye kara kuvvetleri, gerek ordudan

ayrılarak karşı tarafa geçenler gerekse yönetimin güven sorunu yaşadığı birlikler nedeniyle önemli ölçüde

fire vermiştir. Halin Esad Yönetimine bağlı kara kuvvetleri mevcudunun 65.000-75.000 civarında

olabileceği tahmin edilmektedir.



2

Esad kuvvetlerin sahip olduğu hava üstünlüğü, muharebe sahasındaki dengeyi büyük ölçüde

etkilemiştir. Özellikle uçuşa yasak bölge ilanı tehlikesinin ortadan kalkması üzerine, Esad Yönetiminin

hava taarruzlarına ağırlık verdiği görülmüştür. Bununla beraber yönetim, hava araçlarının idamesinde

ciddi zorluklar yaşamaktadır.

Esad Yönetimi, iç savaşın başlamasıyla birlikte kuvvetlerini gayrinizami harekât icra edecek şekilde

yeniden yapılandırmıştır. Bu kapsamda, rejime sağdık birlikleri esas alan ve diğer birlikler ise bunların

emrinde muharebe için teşkilatlandıran yapılanmalara gidilmiştir. Esad Yönetimi ayrıca, yarı askerî

kuvvetini oluşturan Halk Ordusu (Ceyş el Şa'bi)'nu yeniden aktive ederek bu kuvvetin personel sayısını

60.000'e çıkarmış, Şabiha gibi organize suç şebekeleri ile halk üzerinde terör faaliyetleri icra etmiş ve Yerel

Halk Komiteleri adıyla mahalli birlikler teşkil etmiştir. Yönetim bunlardan başka, Lübnan

Hizbullahından, İran Devrim Muhafızları Ordusu (Pasdaran)nabağlı Kuds Kolordusuna bağlı birliklerde

ve Iraklı Şii savaşçılardan destek almıştır.

Suriye muhalefetinin yapılanmasında Suudi Arabistan ve Katar arasında yaşanan güç mücadelesi

başta olmak üzere muhalefete destek veren ülkelerin farklı beklentiler içerisinde olmaları, bu yapının

askerî ve sivil kanatları arasında bir kopukluğa neden olduğu gibi, radikal grupların askerî kanada hakim

olmasına da sebebiyet vermiştir.

2013'de Doha'da yapılan toplantının ardından daha geniş kesimleri de kapsayan yeni siyasi yapı

askerî alana, Yüksek [Müşterek] Askerî Komutanlık Konseyi (YAK), yapılanmasının kurulması şeklinde

yansımıştır. Bölgesel komutanların gücünü öne çıkaran yapısıyla sağladığı pratik üstünlüklere karşın

YAK, genel bir kalkışmayı yönetebilme imkân ve kabiliyetine sahip değildir.

YAK'ın kurulmasıyla Özgür Suriye Ordusundan dışlana Selefi gruplar daha fazla radikalleşerek

İslami Cephe koalisyonunu oluşturmuşlardır. Irak Sünnilerinden ve dünyadaki radikal örgütlerimden

güç alan IŞİD'in kısa sürede Suriye'deki en güçlü muhalif örgüt halini alması, ılımlı muhalefetin aleyhine

bir durum yaratmıştır. ABD liderliğinde 8 Ağustos 2014'te IŞİD'e karşı başlatılan koalisyon hava harekâtı

örgütün durdurulmasını önemli ölçüde sağlaşsa da, bu durum Esad Yönetiminin lehine bir durum

yaratmıştır.

Raporda yapılan inceleme neticesinde, mevcut koşulların devam etmesi halinde, tarafların orta

erimde (3-5 yıl) doruk noktasına ulaşacakları, bu sürede ellerinde bulundurdukları bölgeler çerçevesinde

Suriye'nin yeni siyasi haritasının oluşacağı, bu kapsamda:

Esad Yönetimin asgari Şam ve sahil kesimi ile kuzeyde Hama'ya kadar olan bölgeyi elinde

bulundurabileceği,

ÖSO'nun kuzeyde, Idlib, Halep ve Rakka'ya kadar olan kesimde kantonlar oluşturabilceği,

Halihazırda İslami Cephe şemsiyesinde yer alan gruplar ile IŞİD'in birleşerek ülkenin doğu

kesimlerini elinde bulundurabileceği

PYD'nin; dış desteğin artarak devam edeceği ve Türkiye’nin PKK ile mevcut etkileşiminin

değişmeyeceği varsayımına bağlı olarak, mevcut kantonlarını idame ettirebileceği sonucuna

ulaşılmıştır.



3

1. Genel Siyasi Durum1

a. Esad Yönetimi

(1) Esad Yönetimi, Rusya, Çin ve İran'dan değişen oranlarda

politik, ekonomik ve askerî destek sağlamaktadır. Lübnan ve

Suriye'de konuşlu Hizbullah Örgütü, rejimin siyasi ve askerî

müttefikidir. Yönetim, çevre ülkelerdeki Şii-Nusayri, İsmailî ve

Alevi halkalardan siyasi ve kamuoyu desteği almakta, kısıtlı sayıda

savaşçı sağlamaktadır. ABD ve Batı’nın küresel ve bölgesel

politikalardan rahatsızlık duyan bir kısım ülkeler Esad Yönetimine

sempatiyle yaklaşmaktadır. Bu ülkeler arasında Kuzey Kore,

Venezüella, Angola, Cezayir ve Irak dikkat çekmektedir.2

(2) Esad Yönetiminin sadece Nusayrilerin desteğini dayandığı iddiası gerçeği tam olarak

yansıtmamaktadır. 2013’de teşkil edilen bakanlar kurulunda başbakan ile dışişleri, içişleri ve savunma

bakanlıkları dahil olmak üzere çok sayıda bakanlıklarda Sünni yönetici görev almaktadır.3 Yurt içinde

nüfusun % 13-15'ini oluşturan Şii-Nusayri, İsmailî ve Alevi gruplara ilave olarak yönetimle bütünleşmiş,

çoğunluğunu laik devlet düzenini benimseyenlerin ve güç/kaynak paylaşımından memnun olanların

oluşturduğu Sünniler ile diğer azınlık dini ve etnik gruplardan4 nüfusun % 7-10'una karşılık gelen

bölümünün desteğini sağlamıştır. Bu kapsamda, çatışmaların başlangıcından günümüze Esad Yönetimi

40 mahalli grupla anlaşma yapmıştır.5

b. Muhalif Gruplar

(1) Siyasi, etnik ve dini bakımdan birbirinden çok farklı amaç ve özellikler içeren Suriye muhalefeti,

parçalanmış bir yapı arz etmektedir. Dış kamuoyunda 'bütünleşik bir özgürleşme hareketi' algısının

yaratılamamasına neden olan bu durum, muhalefete olan dış desteğin de parçalanmasına yol açmıştır.

(2) ABD, muhalefetin şekillendirilmesinde başarısız olmuştur. AB ülkeleri politik destekten fazlasını

sağlamamışlardır. Katar, Kuveyt ve Suudi Arabistan'ın sağladığı destek ise aşırı grupların ve terör

örgütlerinin güçlenmesine neden olmuştur.6 Meşruiyeti kabul görebilecek olan politik muhalefetin, askerî

alana; insanlığa karşı işlenen suçlara ve teröre bulaşmış gruplar eliyle aktarılmış olması uluslararası

kamuoyunda endişe yaratmıştır.

(3) Muhalefetin siyasi yapısı ile askerî yapı arasındaki

kopukluk, muharebe sahasına hakim olan aşırıcı grupların

yönetilemezliği ve siyasi yapıyı şekillendirmesi tehlikesini

yaratmıştır. Askerî yapıyı siyasi yapının -Suriye Muhalif ve

Devrimci Güçler Ulusal Koalisyonu (SMDK)- kontrolü

altında, Yüksek [Müşterek] Askerî Komutanlık Konseyi

(YAK)nin kurulması ile daha önceki askerî yapılanmada [Devrim Askerî Konseyi Müşterek Komutanlığı

(DAKMK)], etkin konumda olan Selefi grupların büyük kısmı aşırıcı İslami Cephe teşkilatına katılarak

ÖSO yapısından kopmuşlardır.



4

(4) Irak kaynaklı IŞİD'in Suriye'de kısa sürede büyük askerî

başarı kazanması, iç savaşın seyrini askerî olduğu kadar politik

olarak da etkilemiştir. Irak'ta yönetimin dışına itilen Sünnilerin

IŞİD aşırıcılığına dönüşmesinde olduğu gibi, Suriye'de de

uluslararası toplum tarafından tanınan muhalefet

yapılanmasındaki konumlarını kaybeden aşırıcı gruplar -El Nusra

örneğinde olduğu üzere- IŞİD'e yakınlaşmıştır.

(5) Afrin, Kobani ve Cezire bölgelerinde önce kantonlar

yaratan müteakiben özerklik ilan ederek bir [geçici} hükûmet kuran

PKK'nın Suriye kolu PYD,7 önce Esad Yönetiminin müteakiben de

uluslararası koalisyonun desteğini sağlamıştır. Irak Bölgesel

Yönetimi ile ciddi anlaşmazlıkları bulunan PYD’nin Kobani krizi

sürecinde Barzani peşmergesinden aldığı desteğin kalıcı bir

işbirliğine dönüştüğünü söylemek için henüz erkendir. Coğrafi ve

askerî bakımdan küçük ölçekli başarılarına karşın, siyasi otorite

boşluğunun doldurulması kapsamında, Suriye iç savaşında kısa vadede en fazla kazamın elde eden unsur

PYD olmuştur. Bu kazanımın orta ve uzun vadeye nasıl aktarılacağı, Suriye krizinin çözümü ile Orta

Doğu’da yeni güç dengesinin şekillenmesi ve daha önemlisi Türkiye’nin “çözüm sürecini” de kapsayan

dinamikleri bağlamında yanıt aranması gereken bir sorudur.

c. Değerlendirme

(1) Esad Yönetimi

(a) Destekleyen ülkelerin sınırlı sayıda kalması ve askerî durumda aleyhine kaydedilen

gelişmeler Esad Yönetimini Rusya, İran ve Hizbullah'a karşı giderek daha fazla bağımlı kılmaktadır.8

(b) Suriye nüfusunun azami % 25'inin desteğini sağlamış olması ve Nusayriler dışındaki

destekçilerinin gelişen duruma göre kolaylıkla saf değiştirme olasılığı Esad Yönetiminin başlıca iç politik

hassasiyetlerinden birini oluşturmaktadır.

(c) Esad Yönetimi ABD ve Batı’dan soyutlanmışlığını aşmak için iki önemli fırsat yakalamış ve

bunları avantaj sağlayacak şekilde kullanmıştır. Birincisi Mayıs 2013’de ortaya çıkan kimyasal silah

krizidir. Esad Yönetiminin muhaliflere karşı kimyasal silah kullanması iddiaları kısa sürede bu silahların

imha edilmesi sürecine dönüşmüş, Suriye BM ve Batı ile işbirliğine başlamıştır. Bu süreç Esad

Yönetiminin 2011’den itibaren gittikçe zayıflayan uluslararası meşruiyetinin tekrar güçlendirilmesine

katkıda bulunmuştur. İkinci fırsat ise IŞİD’e karşı ABD ve Koalisyon harekâtının icrasına dolaylı-örtülü

destek ve tepkisizlik olarak kullanılmaktadır.

(d) Gelinen noktada başta ABD ve Batı olmak üzere uluslararası toplum Esad Yönetiminin kısa

ve orta vadede kolaylıkla yıkılmayacağı, Suriye’nin tamamında veya bir bölümünde Esad olmaksızın bir

siyasi çözümün mümkün olmayacağı varsayımına dayalı olarak strateji belirlemeye başlamıştır. Bu

kapsamda Suriye’nin geleceğinin ülkenin iç dinamiklerinin etkileşimiyle birlikte Orta Doğu’da yeni

şekillenmekte olan bölgesel güç dengesi tasarımına da bağlı olduğu değerlendirilmektedir



5

(2) Muhalif Gruplar

(a) Muhalefetin parçalanmış yapısı, siyaseten güven bunalımına, askerî bakımdan ise

başarısızlığa ve yeterli uluslararası desteğin sağlanamamasına neden olmuştur. Bu durumun giderilmesi

kısa erimde mümkün görülmemektedir. Muhaliflerin mevcut parçalanmışlıkla başarılı olmaları olanaklı

değildir.

(b) IŞİD'in Suriye'deki etkinliği, askerî gücüne, Irak'taki Sünniler ile küresel cihatçı güçlerden

sağladığı desteğe dayanmaktadır.

(3) Gelinen aşamada taraflardan hiçbiri sorunun barışçı yollardan çözümüne razı değildir.



6

2. Genel Askerî Durum (Harita 1)9

a. Esad Yönetimi

(1) 2011'de kitlesel gösterilerle başlayan kalkışma, 2012 yazında Esad Yönetiminin kontrolünden

çıkan bir iç savaşa dönüşmüştür. 2013 yılının ortalarından itibaren, aleyhine olan genel askerî durumu,10

Hizbullah'tan ve Iraklı Şiilerden alınan takviyeler ve İranlı askerî danışmanların yardımıyla dengeye

getirmiştir. İran'ın Şubat 2014'ten itibaren artan askerî desteğine paralel olarak hasımlarına karşı kısmi

üstünlük sağlamıştır. Bu kapsamda, rejim kuvvetleri, Haziran 2013'te El Kusayr'ı, Nisan 2014'te

Kalamon'u, Haziran 2014'te Lazkiye'nin kuzey bölgelerini geri almış ve Humus'u Kuşatmıştır. Esad

Yönetimi, IŞİD'e karşı başlatılan koalisyon harekâtı ile bu örgütün yarattığı baskıdan kurtulmuş ve

üstünlüğünü pekiştirmiştir. Esad Yönetimi, kuvvetlerini birleştirebildiği ve ateş üstünlüğü saplayabildiği

durumlarda muharebeleri kazanabilmektedir. Bununla beraber, insan gücü bakımında sınırlılığı

nedeniyle ülkenin tamamında kontrolü sağlama imkân ve kabiliyeti kısıtlıdır.

(2) Halihazırda ülkenin 14 vilayetinden beşine hakimdir. En güçlü olduğu üç bölge, batıda ülke

nüfusunun en yoğun olduğu; Şam (Başkent ve çevresi), Lazkiye ve Tartus'un bulunduğu kıyı kesimleri ve

Humus ve Suveyda'dır.

(3) Savaşın daha uzun süre devam etmesi halinde rejimin, insan gücü kısıtına rağmen muhalifleri

sindirme ihtimali güçlenmektedir.

b. Muhalif Gruplar

(1) Politik-askerî seviyede uyumdan, stratejik ve operatif seviyede eşgüdümden yoksundur. Taktik

seviyede sınırlı koordinasyon gerçekleştirebilmektedir.

(2) Yardım ve işbirliğinin artması ve ağır silahların tedarikiyle muhalifler, Suriye Rejimi'nin hayati

görmediği bölgeleri ele geçirme ve elde bulundurma yeterliliğine erişmişlerdir. Son dönemde ABD

liderliğinde gündeme getirilen 'eğit ve teçhiz et' programının kısa erimde başarı getirme olanağı

bulunmamaktadır. Muhalifler, halihazırda ülkenin -Esad Yönetiminin hakim olduğu vilayetlerin

çevresinde yer alan- altı vilayetinde hakimdir. Bunlar: Güneyde Kuneitra ve Deraa, kuzeyde İdlib ve

Halep ve doğuda Rakka ve Diyrizor'dur.

(3) Taraflardan hiçbiri Halep'te tam hakimiyet sağlayamamıştır.

(4) Rejim, kuzeydeki Haseke Vilayetini kısmen de olsa Kürtlere bırakmıştır.

(5) IŞİD, Rakka, Deyrizor ve Haseke vilayetlerinde kuvvetlidir.11 Şam bölgesinde varlığını tesis

etmeye çalışmaktadır. IŞİD Suriye'de daha fazla bölgenin kontrolünü ele geçirmek suretiyle, Irak'taki

başarılarını artırmaya çalışmaktadır. Muhaliflerin büyük bölümü IŞİD'e karşı iseler de örgütün

başarılarından dolaylı kazanımlar elde etmişlerdir. Bu kapsamda IŞİD'in Eylül 2014 başında Rakka'yı ele

geçirmesi, Suriye Yönetimi için operatif seviyede bir zafiyet yaratmıştır.12 IŞİD'in ülkedeki diğer İslamî

gruplarla güç mücadelesine girişmesi, Suriye Yönetimi'nin askerî kazanımlar elde etmesini

kolaylaştırmıştır.



7



8

Harita 1. Suriye Genel Askerî Durum

Esad Yönetimi

IŞİD

PYD

Özgür Suriye Ordusu

Suriye Devrimci Cephesi

Hizbullah



9

(6) İslami cephe, 10 vilayette aktif olmakla beraber, Şam ve Halep vilayetlerinde nispeten daha

güçlüdür.

(7) Ilımlı muhalif gruplar, en fazla Halep, İdlip ve Deraa vilayetlerinde etkindirler. Dış yardımın

yeterli olmaması ve savaşın uzun süredir devam etmesi nedeniyle, ılımlı muhaliflerin aşırı muhalifler

karşısında giderek daha fazla güç kaybettiği görülmüştür.13

c. Değerlendirme

(1) Esad Yönetimi: Mevcut kazanımlarına ve üstünlüklerine karşın, ülkenin tamamında kontrolü

yeniden tesis etme imkân ve kabiliyetinden yoksundur. Bununla beraber mevcudiyetini daha uzunca bir

süre devam ettirme kapasitene sahiptir.

(2) Muhalif Gruplar: Her ne kadar kalkışmanın başlangıcında elde ettikleri üstünlüğü muhafaza

edememiş ve Esad Yönetimini devirmeyi başaramamış olsalar da ellerinde bulundurduğu kesimleri kısa

erimde kaybetmeyecek güçtedirler. Bununla beraber iç savaşın daha da uzaması halinde dış yardım ve

destek almaksızın muhaliflerin muharebe etkinliklerini muhafaza etmeleri olası değildir.

(3) Gelinen aşamada Suriye İç Savaşı, vilayetler içi ve mevzi çatışmaların ülke çapında yaşandığı bir

yıpratma savaşı olarak tanımlanabilir.14

(4) Sonuçta, taraflardan hangisi bu savaşın galibi olursa olsun karşı tarafın askerî gücünü bütünüyle

ortadan kaldırmasının mümkün olamayacağı bu son derece kırılgan güvenlik ortamında istikrarı

sağlamakta zorlanacağı değerlendirilmektedir. Diğer bir ifadeyle taraflardan hiçbiri ülkenin tamamını

kontrol altına alabilme imkân ve kabiliyetine sahip değildirler ve öngörülen gelecekte de bu yeterliliğe

ulaşmaları beklenmemektedir.



10

3. Tarafların Amaçları ve Stratejileri15

a. Esad Yönetimi

(1) Esad Yönetimi, 2011'de başlayan ayaklanmanın ilk safhalarından itibaren, Hafız Esad'ın 1982'de

Müslüman Kardeşler Örgütü'nün Hama merkezli kalkışmasında uyguladığı askerî strateji uygulamaya

çalışmıştır.16 Bu strateji üç unsuru içermekteydi: 1) Kalkışmayı bastırmak için en güvenilir birliklerin

seçilerek kullanılması 2) Siviller arasında yönetime yandaş silahlı gruplar oluşturulması ve askerî ve yarı

askerî birliklerle yerleşim yerlerinin kalkışmacılardan temizlenmesi 3) Büyük birliklerle yerleşim

yerlerinin sıkı kontrol altına alınması.17

(2) Ancak bu strateji 2011-2012 döneminde tam olarak uygulanamamıştır. Başarısızlığın başlıca iki

nedeni vardır. Birincisi, kalkışmanın ülkenin tamamına yayılması ve bütünleşik olmasa da tam bir halk

hareketine dönüşmesidir. Başarısızlığın diğer nedeni ise, Suriye Ordusunun genel sınırlılıklarına ilave

olarak güvenilir kuvvet oluşturulması önceliğinin Suriye Ordusu'nun sadece 1/3'nün kullanılmasına

imkân vermiş olması, bu nedenle de yeterli muharebe gücünün oluşturulamamış olmasıdır.18 Bununla

birlikte, Esad Yönetiminin, Nusayri azınlığı ve kendisine müzahir diğer grupları silahlandırmak, suç

örgütleri de dahil olmak üzere bütün imkânlarını seferber etmek ve Hizbullah ve İran'ın sağladığı desteği

askerî alana taşıma başarısını göstermiştir.19

(3) Uygulanan stratejinin yeterli kuvvetle desteklenemediği görülünce, Yönetim amaçlarını belirli

aşamalarla gerçekleştirme yoluna gitmiştir. Bu kapsamda ilk aşamada ülkenin batısında kuzey-güney

istikametindeki ana mihver üzerindeki yerleşim yerlerinin tam kontrolünü sağlamayı, müteakiben doğu-

batı mihverini ele geçirmeyi, son safhada ise kuzeyde PYD'ye bıraktığı bölgeleri geri almayı amaçlamıştır.

Bu amaçları gerçekleştirebilmek için:

(a) Halen elinde bulundurduğu; Şam, Lazkiye ve Tartus vilayetlerinde mutlak hakimiyet sağlayıp

sürdürmeyi birinci öncelikte değerlendirmiştir. Bu nedenle adı geçen vilayetlere yapılan saldırıları

bertaraf edebilmek için kimyasal silahlar da dahil olmak üzere bütün imkânlarını koordineli bir şekilde

kullanmaktadır.20 Rejim, Ağustos 2013 ve Haziran 2014'te Lazkiye örneğinde olduğu üzere kaybedilmesi

halinde bu bölgeleri geri alabilmek için karşı taarruzlar icra edebilmektedir.

(b) Halep-Hama-Humus-Şam-Suveyda mihveri ile batısında yer alan vilayetlerde (Lazkiye,

Tartus) kontrolünü sürdürmeyi, bu kapsamdaki diğer vilayetleri (İdlip, Kuneytira ve Dera) ele geçirmeye

çalışmaktadır.

(c) Diğer vilayetlerde ise şimdilik kaydıyla askerî mevcudiyetini sürdürmeye çalışmakta, ancak

ana ikmal sevk ve idare için vazgeçilmez gördüğü kuzey-güney ana mihveri lehine bu bölgelerden

fedakarlık yapabilmektedir.

(4) Esad Yönetimi, 2012'ye kadar olan dönemde, öncelikle kalkışmayı bastırmaya 'temizlik harekâtı'

(clear) yönelmiş, bu tarihten sonra ise ele geçirdiği bölgelerin tam kontrolüne yönelik olarak yerleşim

yerlerinde birlik konuşlandırmaya başlamıştır. Bu ikinci safhada ise kazanımlarını pekiştirmek için 'elde

tutma' (hold) ve 'ayrıştırma (cleansing) gayretlerine yoğunlaşmıştır. Esad Yönetimi, kendisine müzahir

halkın da bulunduğu ele geçirmiş olduğu bölgelerde tam kontrolü tesis edebilmek için 'etnik temizlik'

uygulamakta, sakıncalı gördüğü grupları göçe zorlamaktadır. Buna karşın, muhalif gruplara destek veren



11

veya kendisini yeterince desteklemeyen yerleşim yerlerini, sivil-savaşan ayrımı yapmaksızın askerî hedef

olarak görmektedir. 2012 başlarında, Zabadani'ye yapılan harekâtın başarısızlığa uğraması üzerine

yerleşim yerlerine ilk kez topçu bombardımanı uygulayan Yönetim, bu taktiğini o zamandan beri

kullanmaktadır.21 Esad Yönetimi, Haziran 2012'de muhaliflerin kuzey bölgelerinde -özellikle Halep ve

Lazkiye'deki- ileri harekâtını durdurabilmek maksadıyla hava kuvvetlerini kullanmıştır.22 Bu taktiğin

başlıca vasıtaları arasında; ağır topçu ve 'varil bombaları' ile yapılan hava bombardımanı ve 'teslim ol

veya açlıktan öl'23 sloganı ile uyguladığı kuşatmalar gelmektedir. Kalkışmacıyı halktan ayıramayan Esad

Yönetimi böylece halkı kalkışmacıdan ayırmaya çalışmaktadır.24 Halkı yerlerine terke zorlayan bu

uygulama neticesinde, muhalifler yerleşim yerine ele geçirmiş olsalar da halkı kaybetmektedirler.25

b. Muhalif Gruplar

(1) Muhalif grupların Esad Yönetimini devirmek dışında ortak amaçları bulunmadığından26 bu

gruplar ortak bir strateji de oluşturamamışlardır. Bununla birlikte, başlangıçta seçilen hedeflere bombalı

saldırılar ve terörist taktiklerle sınırlı olan muhalif eylemlerinin süreç içerisinde giderek askerî nitelikli

faaliyetlere yöneldikleri görülmüştür. Muhalif grupların bu kapsamda, Esad Yönetiminin zayıf olduğu

bölgeleri ele geçirerek kurtarılmış bölgeler oluşturmaya, bu bölgeler arasında irtibat tesis ederek rejim

kuvvetlerini kuşatmaya ve bütünlüğünü ortadan kaldırmaya yönelik bir stratejinin bir kısmını uyguladığı

görülmüştür.

(2) IŞİD, Esad Yönetiminin benimsediği demografik yapının yeniden şekillendirilmesi stratejisini

uygulamaktadır.

(3) PYD, Kürt nüfusun yaşadığı bölgelerde, Ocak 2014'te tesis ettiği özerk kantonlarda (Cezire,

Kobani ve Afrin) tam hakimiyetini kurmaya çalışmaktadır. Müteakip aşamada, doğudan batıya; Haseke-

Rakka-Halep-İdlib-Lazkiye güzergahının kuzeyindeki bölgede hakimiyetini genişletmeye çalışması

kuvvetle muhtemeldir.

(4) Muhaliflerin inisiyatifiyle başlattığı askeri harekâtın çoğu, stratejik ulaştırma/iletişim hatlarının,

kritik bölgelerin tehdit ve taciz edilmesi ile rejimi yıpratmaya yönelik terörist eylemlerle, taktik akınlar

gibi küçük ve birkaç grubun müştereken icra ettiği orta çaplı harekâttan ibarettir. Yerel gruplar, taktik

seviyede mevzii kazanımlarla meşguldürler. Bu kapsamda, rejime ait hava üsleri ve silah depolarını

başlıca taktik hedefler olarak almışlardır.



12

Kaynak: Elizabeth O’Bagy, ChristopherHarmer, Jonathan Dupree, Liam Durfee, Syrian Air Force and Air DefenseCapabilities, Institute for the Study of War, Mayıs 2013, s. 9.

Tablo 1. Suriye Hava Kuvvetleri Uçak Mevcudu

Mi-8/17 Orta Nakliye Helikopteri 100

An-24/26 Orta Nakliye Uçağı 7

IL-76 Orta-Ağır Nakliye Uçağı 5

Mi-2 Taarruz Helikopteri 10-20

Mi-24 Taarruz Helikopteri 35-48

SA-342 Taarruz Helikopteri 35

MiG 21/25 Keşif ve Avcı Uçağı 160-240

MiG 23/29 Savaş Uçağı 135-225

SU-22/24 Savaş Uçağı 80-110

L-39 Eğitim Uçağı 40-70

Açıklamalar: Muharebe Etkinliği:

Yüksek Düşük

4. Esad Yönetiminin Askerî Durumu27

a. Kuvvet Yapılanması ve Konuşlanma (2011'e kadar olan dönem)

(1) Kuvveti

(a) 2011 yılına kadar olan süreçte Suriye Silahlı Kuvvetleri, Global

Firepower'ın dünya orduları sıralamasında; bölge ülkelerinden Türkiye

(8'inci sırada), İsrail (11'inci sırada), Mısır (13'üncü sırada), İran (22'nci

sırada), Arabistan (25'inci sırada)dan sonra 26'ncı sırada gösterilmekteydi.

Suriye Silahlı Kuvvetleri; 4.950 tanka, 5.155 zırhlı muharebe aracına, 436

rokete, 3.360 namlulu topçuya, 680 çok namlulu roket atara, toplam 473

uçağa, çoğu sahil koruma botu olmak üzere 56 gemiye sahipti.28 Suriye

Kara Kuvvetleri'nin kadro mevcudu 220.000 olarak bilinmekteydi.29 Ordunun büyük çoğunluğunu

yükümlü olarak silah altına alınanlar oluşturmaktaydı. Suriye Kara Kuvvetleri, 1970'lerden itibaren SSCB

askerî doktrin ve yapılanmasını uygulamaktadır.

(b) Hava Kuvvetleri (Tablo 1.)30: Esad Yönetimi 1980'lerin sonundan itibaren, hava kuvvetlerinin

muharebe etkinliğini muhafaza etmekte ciddi sorunlarla karşılaşmıştı. Hava Kuvvetlerinin ana muharebe

uçaklarından MİG 21 ve 25'lerin üretimine sırasıyla 1985 ve 1984'te son verilmiştir. Sayıları 160-240

civarında olan bu uçaklardan etkin olarak kullanılabilenlerin sayısı 'on'larla ifade edilebilecek kadar

sınırlıydı. En yeni model olan MİG 29 (Hizmete giriş tarihi 1983)lar ise 40 civarındaki sayısı ile ülkenin

hava kuvveti ihtiyaçlarını karşılamaktan uzaktı.31 Rejim bu zafiyeti, güçlü bir hava savunma sistemi tesis

ederek gidermeye çalışmıştır.



13

400km.

Harita 2. Esad Yönetimi Kara KuvvetlerininKonuşlanması

1

XXX

2

XXX

3

XXX

XX18

XX17

Şam

Humus

Lazkiye

Rakka

Haseke

Halep

(2) Konuşlanma ve Kuruluş

(a) Suriye Kara Kuvvetleri, 1976 İsrail yenilgisinden sonra yeniden yapılandırılarak üç kolordu

(Kor.) ve Genelkurmay Başkanlığı (Gnkur.Bşk.lığı)na bağlı birlikler şeklinde yeniden teşkil edilmiştir.32

Teşkilat şeması için bkz. Şekil 1.

(b) 2011 ayaklanmasından önce Suriye Kara Kuvvetlerinin 1'inci Kolordusu, İsrail ve Ürdün

sınırında; 2'nci Kolordu Lübnan sınırında; 3'üncü Kolordu ise Humus bölgesinde iç güvenlik görevlerinde

görevlendirilmişti. Doğrudan Gnkur.Bşk.lığına bağlı -Kolordu kuruluşunda bulunmayan ve aynı

zamanda stratejik ihtiyatı oluşturan- Halep güneyinde konuşlu 18'inci Zh.Tüm. kuzey, Değrizor

bölgesindeki 17'nci Mknz.Tüm. doğu sınırından sorumluydu.33 Bkz. Harita 2.

(c) Suriye Hava Kuvvetlerinin konuşlanması Harita 2.'de gösterilmiştir. Hava üslerinin büyük

çoğunluğunun kalkışmanın başından beri Esad Yönetiminin kontrolünde olan merkezi ve güney

Suriye'de olması, havadan ikmal ve taarruzî hava-kara harekâtının icrasını olanaklı kılmıştır.34



14

Gnkur.Bşk.

ÖZKUV.K.lığı.

Cum.Mhfz.

101

102

104

105

106

100

40

41

42

138

555

154

41

45

46

47

53

54

36

554

556

127

35

404

112

132

15

12

175

68

121

88

78

?

33

43

34

52

?

61

90

4 14 15 5 7 9 1 10 3 11 18

76

91

153

58

?

85

62

18

56

?

47

65

81

21

?

67

60

?

87

?

131

134

167

120

64

137

93

?

?

17

21 3

KolorduZırhlıTümen

MekanizeTümen

Özel KuvvetTümeni

ZırhlıTugay

MekanizeTugay

Özel KuvvetTugayı

Özel KuvvetAlayı

PiyadeAlayı

TopçuAlayı

Açıklamalar:

Kaynak: Joseph Holliday, The Syrian Army: Doctrinal Order of Battle, Institute for the Study of War, February, 2013, p. 12.

Şekil 1. Suriye Kara Kuvvetleri Kuruluşu

Kadro Mevcudu : 220.000Gerçek Mevcut: 65.000Gnkur.Bşk.lığı Bağlıları Mevcudu: 38.000Kor. Bağlıları Mevcudu: 27.000

% 100

Personel Kadrosu ve Araç Envanterini Karşılama Oranı (Topçu hariç)

% 66 % 33 % 15% 50 % 25



15

(3) Kolordulara Bağlı Birlikler: Suriye Kara Kuvvetlerini oluşturan 13 tümenden dokuzu, üç

kolorduya bağlıdır.35 Bu birlikler:36

(a) 1'inci Kor.'a bağlı: 1/5'inci Mknz.Tüm., 1/7'nci Mknz.Tüm., 1/9'uncu Zh.Tüm. ve

Gnkur.Bşk./15'inci Öz.Kuv.Tüm. (Gnkur.Bşk.lığına bağlı olan bu birlik 1'inci Kor.'un harekât kontrolüne

verilmiştir).

(b) 2'nci Kor.'a bağlı: 2/1'inci Zh.Tüm., 2/10'uncu Mknz.Tüm. ve Gnkur.Bşk./14'üncü Öz.Kuv.Tüm.

(Gnkur.Bşk.lığına bağlı olan bu birlik 2'nci Kor.'un harekât kontrolüne verilmiştir).

(c) 3'ünci Kor.'a bağlı: 3'üncü Zh.Tüm. ve 11'inci Zh.Tüm.

Uygulamada birliklerin tamamı Gnkur.Bşk. kanalıyla doğrudan Devlet Başkanın kontrolü altındadır.

(4) Doğrudan Gnkur.Bşk.lığına Bağlı Birlikler: Bu kapsamda altı birlik bulunmaktadır. Bunlar:

Cumhuriyet Muhafızları Tümeni, 4'üncü Zh.Tüm., Özel Kuvvetler Komutanlığı (15'inci ve 14'üncü

Öz.Kuv.Tüm.leri sırasıyla; 1'inci ve 2'nci Kor.ların harekât kontrolüne verilmiştir. Öz.Kuv.K.lığının diğer 6

alayı ise Gnkur.Bşk.lığı kuruluşunda bulunmaktadır), stratejik ihtiyatı oluşturan 17'nci Mknz. ve 18'inci

Zh.Tüm.lerdir.

(5) Suriye Kara Kuvvetlerinin 13 tümeninden 9'u (4'er manevra tugayından oluşan) zırhlı veya

mekanize tümenlerdir. Bu Birlikler:37 1/5'inci Mknz.Tüm., 1/7'nci Mknz.Tüm. 1/9'uncu Zh.Tüm, 2/1'inci

Zh.Tüm., 2/10'uncu Mknz.Tüm., 3/3'üncü Zh.Tüm., 3/11'inci Zh.Tüm., Gnkur.Bşk.'na doğrudan bağlı

4'üncü Zh.Tüm. ve 18'inci Zh.Tüm dir.

(6) Zırhlı tümenler, 3 tank, 1 mekanize; mekanize tümenler ise 3 mekanize, 1 tank tugayından

oluşmaktadır. Her tümen ve tugay yeterli sayıda muharebe destek (istihkâm, topçu, hava savunma,

muhabere vb.) ve muharebe hizmet destek (ikmal, bakım ve bütünleme birlikleri) birliklerinden

oluşmaktadır. Tam donanımlı bir tümen 15.000 personelden oluşmaktadır.38

(7) Kara Kuvvetlerinin temel manevra elemanı olan tugaylar, 1.500 personelden oluşmaktadır.39 Bu

birlikler de tümenlerde olduğu üzere 1'e 3 yapılanmasında olmak üzere 4'lü kuruluştaki manevra

taburları ile muharebe destek ve muharebe hizmet destek bölüklerinden oluşmaktadırlar.40

(8) Gnkur.Bşk.lığı bağlılarından 4'üncü Zh.Tüm., 17'nci Mknz.Tüm. ve Özel Kuvvetler Komutanlığı

bağlıları, kolordulara bağlı standart kuruluştaki (bir tünende 4 tugay) birliklerden farklı olarak özel

kuruluşla teşkil edilmişlerdir. Bu birliklerin kuruluşunda yer alan alayların personel mevcudu 1.500

civarındadır.41 Bir alay, mevcutları 300 ile 500 arasında değişen üç taburdan meydana gelmektedir. Bu

birlikler -merkezi olarak desteklendiğinden- standart tümenlerden farklı olarak muharebe destek ve

muharebe hizmet destek birliklerine sahip değildirler.42

(9) Tümen topçu alayları, mevcutları 300-500 civarındaki 3 taburdan meydana gelmiş olup toplam

mevcutları 1.500 civarındadır.43 Suriye ordusunun 3.000 top/obüsü bulunmaktadır.44

(10) Uygulamada, Nusayri çoğunluğun hakim olduğu birliklerin teçhizat ve malzeme bakımından

diğer birliklere oranla daha fazla desteklendiği, diğer birliklerin ise personel, teşkilat ve malzeme

kadrolarında öngörülen yeterliliğe ulaştırılmadığı öteden beri bilinmekteydi.45



16

b. Kuvvet Yapılanması ve Konuşlanma (2011'den sonraki dönem): 2011 ayaklanmasıyla birlikte bu

tertiplenmede bazı değişikliklere gidilmiştir. Ancak esas büyük değişiklik belirlenen stratejiye göre

kuvvetlerin kullanılmasında ve yeniden yapılandırılmasında meydana gelmiştir. Bu kapsamda, rejim

kuvvetlerinin bir dönüşüm geçirdiğini söylemek mümkündür.

(1) Kuvveti

(a) Her ne kadar kağıt üzerinde rejim kuvvetlerinin kadro

mevcudu olan 220.000 sayısı ve 60 civarında tugay seviyesinde manevra

birliği olduğu muhtelif kaynaklarda46 yer almış olsa da hakikatte Suriye

Kara Kuvvetleri, 1990'lardan itibaren yaşanan ekonomik sıkıntı ve yakın

müttefiki Sovyetler Birliğinin yıkılmasından sonra yardımların kesilmesi

nedeniyle bu muharebe etkinliğini muhafaza edememiştir. Kaba bir

değerlendirmeyle, 2011 kalkışmasından önce Esad Yönetiminin personel mevcudu ve envanterindeki

silahların 1/3 oranında gayri faal olduğunu söylemek yanlış olmaz. Bu olumsuzluğa ilave olarak,

uygulanan strateji gereği rejimin geri kalan birliklerinin en fazla yarısını kullanabildiği

değerlendirildiğinde ordunun yaklaşık 1/3'ünün aktif olarak kullanılabildiği ortaya çıkmaktadır. 47 Bu da

rejim kuvvetlerinin 65.000 civarında bir askerî gücü olduğunu ortaya koymaktadır.48 Yarı askerî güçler ve

yönetimin silahlandırdığı siviller bu sayıya dahil değildir. Esad Yönetiminin mevcut kuvvetlerin 1/3'ünün

aktif olduğunu esas alan değerlendirmeler Esad Yönetiminin 73.300 civarında bir kuvveti olduğunu

kıymetlendirmektedirler.49 Bazı diğer muhalif kaynaklar Esad'ın hali hazırda iyi donatılmış 70.000 askeri

olduğunu değerlendirmektedirler.50 Genel bir değerlendirmeyle Esad Yönetiminin 65.000-75.000 arasında

kuvveti olduğunu kabul edebiliriz.51 Zırhlı araçlar bakımından da etkinlik oranı, personel

mevcutlarındaki kısıtlılığa benzer bir durum arz etmektedir.52

(b) Esad Yönetiminin Kara Kuvvetleri personel mevcudunun 27.000'i kolorduların kuruluşundaki

birliklerde, 38.000'i ise Gnkur.Bşk.lığı bağlısı birliklerde görevlidir.53 Birliklerin personel kadrosunu ve

harp silah ve araç envanterini karşılama oranlarına ilişkin olarak Institute for the Study of War (Savaş

Çalışmaları Enstitüsü) tarafından yayınlanan, Joseph Holliday'in; Middle East Security Report 8: The Assad

Regime, From Counterinsurgency to Civil War, başlıklı ve Mart 2013, tarihli raporuna (s. 27) göre (Bkz. Şekil

1.):

(I) Gnkur.Bşk.lığına bağlı; Cumhuriyet Muhafızları ile 4'üncü Zh.Tüm'in karşılama oranı tam,

Özel Kuvvetler Komutanlığı'nın ise % 66 civarındadır. 18'inci Zh.Tüm.'in üç tugayı % 25, 17'nci

Mknz.Tüm.'in iki tugayı % 33 kategorisinde olup bu tümenlerin birer tugayı gayri faaldir.

(II) 1'inci Kor.'a bağlı 5'inci ve 7'nci Mkzn.Tüm. ile 9'uncu Zh.Tüm.'in karşılama oranı % 33

civarındadır.

(III) 2'nci Kor.'a bağlı 1'inci Zh.Tüm.'in bir tugayının karşılama oranı % 66, iki tugayının ise

% 33 civarındadır. Kolordunun diğer bağlısı 10'uncu Mkzn.Tüm.'in bir tugayının karşılama oranı % 50, iki

tugayının ise % 33 civarındadır. Her iki tümenin birer tugayı ise gayri faaldir (karşılama oranı % 0'dır).

(IV) 3'üncü Kor.'nun 3'üncü Zh.Tüm.'nin üç tugayı % 33 seviyesinde, bir tugayı gayri faaldir.

Kolordunun diğer bağlısı 11'inci Zh.Tüm.'in iki tugayı % 33 seviyesinde, iki tugayı gayri faaldir.



17

(V) İlgi raporda, topçu birlikleri için her hangi bir tasnif yapılmamakla birlikte, bu

kapsamda bir sınırlılığın olmadığı ifade edilmiştir.54

(VI) Esad Yönetiminin 2011'den sonraki dönemde hava kuvveti bakımından mevcut

sorunlarının artarak devam ettiği görülmüştür.

(2) Yeniden Yapılanma

(a) Silahlı Kuvvetler: 2011-2012 kalkışmayı bastırma, 2012-2014

iç savaş döneminde Esad Yönetiminin kara kuvvetlerini harekât

ihtiyaçlarına göre yeniden yapılandırdığı görülmüştür. Bu kapsamda:

(I) Görev için birlik seçimi, merkezi olarak doğrudan Beşer

Esad imzasıyla yapılmıştır.55

(II) Birlik görevlendirmesinde askerî ölçütlere ilave olarak

rejime sadakat belirleyici etken olmuştur. Yönetim, 2012'de Dera'ya yapılan harekâtta bölgeye yakın olan

5/132'nci Mknz.Tug.'ı görevlendirirken bu birliğin yanına, daha fazla güvenilir saydığı, 150 km.

uzaklıktaki Şam'ın kuzeyinde konuşlu- 3/65'inci Zh.Tug.'ı da dahil etmiştir56.

(III) Yönetime sadakati yüksek Nusayri çoğunluklu birliklerin, askeri kademe/rütbe

bakımından kendilerinden daha büyük/kıdemli birlikleri sevk ve idare ettikleri görülmüştür.57

(IV) Muharebe için teşkilatlanma merkezi olarak tabur seviyesine kadar yapılmış, bunda

birliğinin muharebe yeterliliği kadar sadakat ölçütü de esas alınmıştır. Bu tür yeniden teşkiller, 4'üncü

Zh.Tüm. gibi Esad Yönetiminin en fazla güvendiği komutanlıklara bağlanmıştır.58 4'üncü Zh.Tüm., 2011

ayaklanmasının ilk safhalarından itibaren, direnişi bastırmakla görevli birliklerin başında yer almıştır. Bu

birliğin personelinin % 80'ini Nusarîler oluşturmaktadır.59 Kuruluşta bu birliğin komutanı Tümg.

Muhammed Ali Durgham görünmesine karşın esas görevi 42'nci Zırhlı Tümen Komutanlığı olan Başar

Esad'ın kardeşi Mahir el-Esad'ın bu birliğe komuta ettiği yönünde yaygın bir kanaat mevcuttur.60 Bu

kapsamda diğer bir örneği ise, Yönetim'in en gözde birliklerinden olan 1'inci Zh.Tüm.'nin diğer

birliklerden getirilen güvenilir birliklerle takviye edilmesi oluşturmaktadır.61

(V) Cumhuriyet Muhafızları Tümeni, 2011 yılı itibariyle, üç mekanize, iki 'güvenlik

alayı'ndan oluşmaktaydı.62 Bu birliğin toplam gücü standart bir piyade tümenine eşit olmakla birlikte,

4'üncü Zh.Tüm.'de de olduğu üzere teçhizat ve malzeme bakımından benzerlerine oranla üstün

seviyededir. 2011 ayaklanmasıyla birlikte komuta kademesinde bulunan Sünni komutanlar, görevden

uzaklaştırılmıştır.63

(VI) Özel Kuvvet Alayları, kuruluş ve kadroları itibariyle, hafif piyade alayları gücünde

olup iç tehdide yönelik olarak görev yapmak üzere teşkil edilmiş olan birliklerdir. Bu birliklerin komuta

kademesinin tamamı Nusayri'dir.64 Ast kademelerdeki personelin % 50'sinin Sünnilerden oluşması

nedeniyle, bu birliklerin mevcutlarında azaltmaya gidilmiş, büyük çoğunluğun Nusayrilerden oluşması

sağlanmıştır.65

(VII) Ateş desteği bakımından Esad Yönetiminin kalkışmanın başlangıç evresinde hava

kuvvetlerini kullanmaktan sakındığı, bu ihtiyacı topçu ile karşılamayı tercih ettiği görülmüştür. Esad

Yönetimi, ilk kez 2012 baharında, muhalefetin Halep'in kuzeyinde ve Lazkiye'de rejim kuvvetlerinin



18

Kaynak: Elizabeth O’Bagy, Christopher Harmer, JonathanDupree, Liam Durfee, Syrian Air Force and Air DefenseCapabilities, Institute for the Study of War, Mayıs 2013, s. 6.

Grafik 1. Esad Yönetimi Hava Taarruzları

0

20

40

60

80

100

120

140

Nis2012

May2012

Haz2012

Tem2012

Ağu2012

Eyl2012

Eki2012

Kas2012

Ara2012

Oca2013

Şub2013

Mar2013

Nis2013

Helikopter UçakKaynağıBilinmeyen

Açıklamalar:

erişemediği bölgeleri ele geçirmesi üzerine helikopter kullanmaya başlamıştır.66 2012 Haziranında

kuzeydeki muhalif grupların taarruza geçmesi ve uçuşa yasak bölge ilanı tehlikesinin ortadan kalkması

üzerine, Esad Yönetiminin helikopter kullanımını artırdığı görülmüştür.67 Ağustos 2012'de Halep'te

cereyan eden muharebelerde, Humus'takinden farklı olarak Esad Yönetiminin, topçu ateş desteği

olmamasından kaynaklanan zafiyeti jetleri de kullanarak gidermeye çalıştığı görülmüştür. IWS'nin

raporunda, Hava Kuvvetleri uçaklarının kara birliklerinin olmadığı veya muharebeye girmediği

durumlarda kullanıldığına, bu durumun rejimin kara-hava tanıma sistemlerine, hassas vuruş sistemlerine

ve yeterli yakın hava desteği yeteneğine sahip olmadığının emaresi olduğuna dikkat çekilmektedir.68 Esad

Yönetiminin bahsi geçen hava muharebe imkân ve kabiliyetlerine sahip yegane hava aracı MI-25 taarruz

helikopterleri olup bunların sayısı hiçbir zaman 40'ı bulmamıştır.69 Grafik 1., 2012 Ağustosundan itibaren

Esad Yönetiminin hava taarruzlarında sabit kanatlı uçakların kullanımına ağırlık verdiğini, bu tarihten

sonra döner kanatlı uçakların (helikopter) kullanımının görece azaldığını, genel olarak da kaynağı

belirlenemeyen bombalamaların sayısının arttığını ortaya koymaktadır.

Kaynağı bilinmeyen bombardımanın; uzun menzilli topçu, taktik roket veya karadan karaya füze

ateşlerinden kaynaklanmış olabileceği, azami 170 civarında olabilecek helikopterlerin -silahlı kuvvetlerin,

yedek parça ikmali, bakım ve pilot yetersizliği gibi yapısal sorunlar nedeniyle- muharebe etkinliğinde

düşüş yaşanmış olabileceği değerlendirilmektedir. Esad Yönetiminin kara kuvvetlerinde mevcut olan

muharebe etkinliği sorunlarından çok daha fazlasını hava kuvvetlerinin idamesinde yaşadığı açıktır. Bu

zafiyeti gidermek için son dönemde yedek parça ve ikmal tedariki kolaylıkları nedeniyle rejimin L-39

eğitim uçaklarını kullanmaya başladığı rapor edilmiştir.70Mevcut topçu ve hava kuvvetlerine ilave olarak

Esad Yönetiminin envanterinde 400 civarında Scud füzesi olduğu bilinmektedir. Basın yayın

organlarında, Esad Yönetiminin, Aralık 2012-Şubat 2013 döneminde bu silahlardan 40'ını (ayda yaklaşık

20 tane olmak üzere) kullandığı yönünde haberler yayınlanmıştır.71



19

Harita 3. Esad Yönetimi Kara Kuvvetlerinin Yeniden Tertiplenmesi

400km.

Şam

Humus

Lazkiye

Halep

Suveyda

Hama

Tartus

XXHalep

XXLazkiye

XXTartus

XXHama

XXHumus

XXŞam

XXSuveyda

IIBaas

(b) Yarı Askerî Kuvvetler

(I) Halk Ordusu/Ulusal Savunma Kuvvetleri (Ceyş el Şa'bi):

Suriye Yönetimi'nin geleneksel yarı askerî yapılanmasının geçmişi devletin

kuruluş yıllarına kadar dayanmaktadır. Hafız Esad'ın iktidara geliş

sürecinde, orduya ilave olarak, Baas temelli, 'Halk Örgütleri' (Muazzamat

Şa'biya) adıyla anılan, bu yapının büyük etkisi olmuştur. Özellikle

1980'lerde filizlenen muhalefetin bastırılmasında ve istihbarat

faaliyetlerinde bu yapılanmanın giderek daha fazla 'militarize' olduğu görülmüştür. Bu dönemde, 'Halk

Ordusu' (Ceyş el Şa'bi) olarak adlandırılan yarı askerî kuvvet, 100.000 civarında personelden

oluşmaktaydı.72 İç savaşın başlamasıyla birlikte Esad Yönetiminin bu kuvvetleri yeniden aktive ederek

mevcudunu 60.000'e çıkardığı

görülmüştür.73 Halk ordusu,

Halep, Tartus, Hama, Humus,

Şam, Suveyda ve Lazkiye'de

konuşlanmıştır (Harita 3).74

(II) Organize Suç Şebekeleri: Şabiha Esad ailesi ile akrabalık bağı

olan Lazkiye kaynaklı kuruluş olup kaçakçılık eylemleriyle gündeme gelen kötü

şöhretine ilave olarak muhalifleri sindirmeye yönelik faaliyetleri nedeniyle aynı

zamanda cinai bir şebekedir. Esad Yönetimi suç şebekeleriyle olan ilişkisini

Nusayrilerle sınırlı tutmamıştır. Örneğin Halep kaynaklı, uyuşturucu ve silah

kaçakçısı Berri aşireti,75 Değrizor ve Deraa kaynaklı Şabiha grupları Sünni

kökenlidir.76 Toplumun sosyoekonomik bakımdan en alt kesimlerinde yer alan

sorunlu insanlar ile cinai suçlardan hapse düşenler ile ve yapılan rejime sadakat

anlaşması sonrasında salıverilenlerin de bu maksatlarla kullanıldığı çeşitli kaynaklarda yer almaktadır.77

Bu gruplar sayı bakımından oldukça az olmalarına kaşın, yarattıkları terör nedeniyle büyük bir psikolojik

etkiye sahiptirler.



20

(II) [Yerel] Halk Komiteleri: Suç şebekelerinin yarattığı

etkiye sahip olmasalar da mahalli olarak teşkil edilmiş olan Halk

Komiteleri sayı bakımından önem arz etmektedirler. Müslüman Kardeşler

kalkışması esnasında ortaya çıkan bu yapı, Halk Ordusu'na benzer bir

yapılanmaya sahip olmalarına kaşın daha çok mahalli nitelikli kendisini

koruyan kuvvet olma özelliğiyle yakın zamana kadar nispeten az bir

askerî önemi haizdiler. Ancak 2013'ün başlarından itibaren Esad Yönetimi, bu grupları Ulusal Koruma

Kuvveti (Kuvvet el Difa'a el Vatani) adıyla, Halk Ordusu benzeri bir yapıda yeniden teşkilatlandırmaya,

teçhiz etmeye ve eğitmeye başlatmıştır. Bu yeni yapılanma için İran'ın Devrim Muhafızları (Besiç) benzeri

bir modelin benimsendiği bu kuvvetlerin İranlı askerî danışmanlar tarafından eğitilmesinden

anlaşılmaktadır. Halk Komiteleri Alevi, Nusayri, Dürzi ve Hristiyan azınlıklardan oluşmaktadır.78 Halk

Komitelerinin kontrol ve direnek noktaları tesis etmenin dışında bir diğer görevi ise muhalefet hakkında

istihbarat sağlamaktır.79 Kaynaklar, Halk Komitelerinin asıl güdüsünün Esad Yönetimine destek

vermekten çok muhaliflerin toplu öç alma operasyonlarından korunmak olduğuna dikkat

çekmektedirler.80

(c) Müttefik Kuvvetler

(I) Lübnan Hizbullahı: ABD, Suriye'ye eğitim, silah ve askerî

destek sağladığı gerekçesiyle Ağustos 2012'de, Hizbullah'a ambargo

uygulama kararı almıştır.81 2014 yazında, Hizbullah kuvvetlerinin Şam'ın

kuzeybatısında bulunan Kalaman bölgesinde Esad Yönetimi saflarında

çarpıştığı saptanmıştır.82 İsrail kaynaklarına göre, Hizbullan' ın Suriye'de

4.000-5.000 civarında savaşçısı mevcuttur.83 Hizbullah birlikleri muharebe

tecrübesi yüksek ve yetişmiş piyadeden oluşmaktadır.84 Hizbullah kuvvetleri, Suriye'nin Lübnan sınır

bölgelerinde, Kusayr'da ve Şam civarında etkindir.85

(II) Iraklı Milisler: ABD kaynaklarına göre Suriye'de 2.000-

5.000 civarında Iraklı milis savaşmaktadır.86 Bunlardan başlıcaları, Asa'ib

Ehl el Hak ve Kata'ib Hizbullah örgütüdür. Bu grupların açıklamalarında

amaçlarının, Suriye'de Şiiler için kutsal olan yerleri korumak olduğu

beyan edilse de daha geniş bir alanda faaliyet gösterdiklerine dair raporlar

mevcuttu.87 Son dönemde IŞİD'in Irak'ta kaydettiği başarılar bazı milislerin ülkelerine dönmelerine neden

olmuştur.88

(III) İran Devrim Muhafızları (Pasdaran): İran 2011'den

itibaren gerek Esad Yönetimi kuvvetlerine gerekse rejim yanlısı gruplara,

eğitim desteği ve mali yardım sağlamaktadır. Nitekim Şubat 2012'de ABD

İran istihbarat servisi SAVA'ya yaptırım uygulama kararı almıştır.89 Eylül

2012'de İran Devrim Muhafızları (Pasdaran) Komutanı, Kudüs

Kolordusuna bağlı personelin Suriye'de bulunduğunu açıklamıştır.90 Bu

kuvvetlerin 1.000-3.000 civarında olduğu tahmin edilmektedir.91



21

(3) Tertiplenme ve Birliklerin Kullanılması

(a) Esad Yönetimi, kuzey-güney mihverini öncelikle elde bulundurmayı hedeflediğinden, sıklet

merkezini Şam ve Humus bölgesinde tesis etmiş, nizami birliklerini ağırlıklı olarak buralarda

tertiplemiştir. İlgi rapor,92 kolorduların genel itibariyle önceki konumlarını muhafaza ettiği, ancak

kolordulara bağlı bazı birliklerin Gnkur.Bşk.lığı kuruluşundaki seçkin/güvenilir birliklerin emrine

verilerek kullanıldığına dikkat çekmektedir. Bu değerlendirmenin genel hatlarıyla doğru olması kuvvetle

muhtemel olmakla birlikle, Lübnan İç Savaşı'na yoğun şekilde müdahil olan 2'nci Kor.'un Suriye'nin bu

ülkedeki askerî mevcudiyetine son verdiği 2005 yılından itibaren ülkenin batı sahil bölgesini de

kapsayacak şekilde yeniden konuşlandırılmış olmasını ihtimal dahilinde tutmak gerekir.

(b) İç savaşı asıl yürüttüğü doğrudan Gnkur.Bşk.lığına bağlı seçkin birliklerini ise bu hattın (Şam-

Halep ana güzergahının) kuzeyinde ve güneyinde sıklet merkezi/kuvvet çoğunluğu kuzeyde olacak

şekilde yeniden tertiplemiştir (Harita 3.). Bu durumun başlıca iki nedenden kaynaklandığı

değerlendirilmektedir. Birinci neden İsrail sınırında bulunan 1'inci Kor.'ın zaten nispeten muharebe

etkinliği yüksek birliklerden oluşması bu nedenle seçkin birliklere bu bölgede görece daha az ihtiyaç

duyulmasıdır. İkinci neden aynı gerekçeye dayanır. Kuzeyde öteden beri görece daha az kuvvetin

bulunduruluyor olması buradaki kuvvet ihtiyacını artırmıştır. Ayrıca, Esad Yönetiminin bir şekilde

ayakta kalabilmesinin yegane yolu, Nusayrilerin çoğunluğu oluşturduğu ülkenin kıyı bölgesini doğu

istikametinden gelecek tehditlere karşı koruyabilecek azami derinliğin elde bulundurulmasıdır. Halep ve

kuzeyi bu ihtiyacı asgari ölçüde karşılayabilecek niteliktedir. Esad Yönetiminin sınırlarını coğrafi

bakımdan doğal bir engel sisteminden güç alarak savunabilmesi için ise birinci aşamada Fırat Nehri'nin

Carablus-Tabak, ikinci aşamada Akçakale-Rakka hatlarını birleştiren istikamette açmış olduğu vadileri

kontrol altına alması gerekmektedir.

(c) Kuzey ve doğu bölgelerde ise nispeten daha küçük birliklerle direnek noktaları

oluşturmuştur. Bu kuvvetlerin çoğu lojistik ve takviye imkânlarından mahrum olmaları nedeniyle

yenilgiye uğratılmış olsalar da muhalefetin ilerlemesini engellemeyi başarmışlardır.93

(ç) Bu bilgiler ışığında, Esad Yönetiminin savaş alanını, şehirleri esas alarak:

(I) Şam, Kuneytra, Dera ve Süveyda'yı kapsayacak şekilde 'Şam ve civarı'

(II) Tartus ve Lazkiye'yi kapsayan 'batı sahil şeridi'

(III) Humus, Hama, İdlip ve Halep'i kapsayan 'orta bölge'

(IV) Fırat Nehri'in ana koluyla ülkeye giriş yaptığı Carablus'tan Rakka'nın kuzeyine kadar

olan 'kuzey orta bölge'

(V) Rakka'nın kuzeyi ile Haseke vilayetini kapsayan 'kuzeydoğu bölgesi'

(VI) Fırat Nehri'nin Tabka'dan itibaren doğuya doğru Ebu Kemal'de Irak'a geçtiği

güzergahta Rakka ve Değrizor'u kapsayan 'doğu bölgesi' olacak şekilde altı muharebe sahası şeklinde

değerlendirdiği, iç savaş koşullarının imkân verdiği ölçüde öncelik verdiği ilk üç bölgede birliklerini

yeniden tertiplediği anlaşılmaktadır. İç savaşın seyri esnasında açık kaynaklarda yer alan birliklerin

harekât icra ettiği bölgeler dikkate alınarak yapılan değerlendirme neticesinde Esad Yönetimi kara

kuvvetlerinin yeniden tertiplenmesini gösteren kroki Harita 4.'te gösterilmiştir.



22

400km.

Harita 3. Esad Yönetimi Kara Kuvvetlerinin Yeniden Tertiplenmesi

Şam

Humus

Lazkiye

Rakka

Haseke

Halep

XXX

1

3

32

2 1

2 3

3 17XX

Carablus

Ebu KemalTartus

KuneytraDara

Suveyda

XX18 XX

17

XX65 Gnkur.

XX132 Gnkur.

47

XX41 Öz.Kuv

X42 Gnkur.

556555

5453

X45

Öz.Kuv

138105

104

X85 Gnkur.

c. Yeterlilik Ölçütleri Bakımından Değerlendirme

(1) Savaşma Azim ve İrade Yeterliliği: Nusayriler ve Esad saflarında yer alanlar, yenilmeleri

halinde hınç ve cezalandırılma korkusuyla birbirlerine sıkı şekilde bağlı, aşırı milliyetçi bir nitelik

kazanmıştır.94 Birliklerin tecrit edilmesinden dolayı merkezi yönetim ile zayıflayan komuta bağlantısının

sektörel kuvvetlerin dayanışmasını ve motivasyonunu artırdığı saptanmıştır.95 Kısıtlı insan kaynağını

Hizbullah ve Kuds birliklerinden sağladığı eğitim desteğiyle seferber edebilme yeteneği ile savaşma azim

ve iradesini artırmıştır. Mahalli kuvvetleri devreye sokmak suretiyle, gayrinizami harbin koşullarına

uyum sağlamıştır.

(2) Beka Yeterliliği: Suriye silahlı kuvvetlerinin öncelikli görevleri arasında rejimin korunması ve

halka yönelik güvenlikçi ve baskıcı uygulamaların geçmişte de sıklıkla kullanılması nedeniyle bekanın

sağlanmasına yönelik ikaz, ihbar, istihbarat, tesis ve kuvvet koruma kapasitesine sahiptir. Sıklet merkezi

tesis ettiği bölgelerde, muhaliflerin muhtelif gayrinizami harekât taktiklerine karşı korunma imkân ve

kabiliyeti yüksektir.

(3) Komuta Kontrol, Sevk ve İdare Yeterliliği: Düzenli bir ordunun sahip olduğu komuta ve

kontrol sistemlerinin tamamına sahiptir. Mevcut durumda, farklı etkinlikte de olsa kuzey ve doğuda bazı

kesimler hariç, ülkenin tamamına yayılmış olan kuvvetlerini merkezi bir şekilde sevk ve idare edebilecek

iletişim alt yapısına, komuta kontrol sistemine ve bu imkânları kullanabilecek personel ve birliklere



23

sahiptir.96 Suriye silahlı kuvvetlerinin liyakatten ziyade sadakate dayanan terfi sisteminin neden olduğu,

ehliyet, mesleki yeterlilik, inisiyatif kullanma, liderlik vb. sorunları devam etmektedir. Sovyet doktrinin

bu esnek olmayan yapının oluşmasında etkisi olduğu değerlendirilmektedir.97

(4) Hareket ve Manevra Kabiliyeti Yeterliliği: Sıklet merkezi tesis ettiği bölgelerde bu kapsamdaki

yeterliliği yüksektir. Rejim kuvvetleri, stratejik yerleşim birimlerini ve kritik araziyi ele geçirmek

maksadıyla, birkaç hafta devam ettirilebilen, şiddetli muharebeler icra edebilme kapasitesine sahip

olduğunu geçtiğimiz yıl, Halep, Şam civarı, Lazkiye vilayetlerinde icra ettiği askerî harekât esnasında

kanıtlamıştır.98

(5) Harp Silah ve Araçları, Ateş Gücü ve Desteği Yeterliliği: Çoğunluğu 1970'lerin modelleri olmak

üzere geniş bir ağır silah envanteri (tank/zırhlı araç, topçu, füze vb.) mevcuttur.99 Hava üstünlüğüne

sahiptir.

(6) Muharebe Hizmet Desteği Yeterliliği

(a) Yerleşik bir lojistik ağına sahip olmasına karşın, ikmal ve bütünleme sıkıntısı çekmektedir.

Personel bütünlemesi bakımından Esad Yönetiminin ciddi sıkıntılara maruz olduğu anlaşılmaktadır. Esad

yönetimi bu kapsamdaki zafiyetini gidermek maksadıyla; Nusayri tabanından ittifak halinde olduğu

Hristiyan, Dürzi ve Sünni gruplardan personel seferberlik sistemini takviye etmeyi başarmıştır.100

(b) Esad Yönetiminin günde ortalama 80 personel kaybı vardır.101Yönetimin, Haziran 2012'ye

kadar olan süreçte açıkladığı rakamlara göre 3.100 civarında ölü, 12.400 civarında yaralı olmak üzere

personel kaybı mevcuttur.102 Esad Yönetimi, bu tarihten sonra kayıplarını açıklamayı durdurmuştur.

Muhalif kaynakların Esad kuvvetlerinin kayıplarına ilişkin raporları ise güvenilirlik taşımamaktadır. Esad

Yönetiminin düzenli ordudaki kayıplarını yarı askerî kuvvetlerle telafi etmeye çalıştığı görülmektedir.

Nusayri erkek nüfusun silah altına alınabilir mevcudu 840.000'dir.



24

5. Muhalif Grupların Askerî Durumu103

a. Kuvvet Yapılanması ve Konuşlanma

(1) Genel Yapı

(a) Muhalif gruplar, 2011'de kalkışmanın başlangıcından bu zamana kadar geçen süre içerisinde,

ülkenin kuzey ve doğusunda oldukça belirgin büyüklükteki bir alanı rejim kuvvetlerinden temizlemeyi

başarmış olsalar da halen iç savaşı yönetebilecek yapılanmaya ulaşamamışlardır. Ağustos ve Eylül 2013

itibariyle; ABD Savunma Bakanlığı İstihbarat Dairesi, bu grupların sayısının 1.200104, IHS Jane's ise 1.000

civarında olduğunu ve toplamda 100.000 muharip personeli kapsadığını105 değerlendirmiştir. ABD

Kongresinin Nisan 2014 tarih ve " Armed Conflict in Syria: Overview and U.S. Response" başlıklı

raporunda ise Suriye Muhalefetinin 75.000-80.000 veya azami 110.000-115.000 civarında muharip

personelinin 1.500 civarında gruba dağıldığı belirtilmiştir.106

(b) Politik olarak birbirinden çok farklı ideolojik güdülerle beslenen bu gruplar arasında ortak

tehdit -Esad Yönetimi- dışında, bağlayıcı unsurlar çoğunlukla mevcut değildir. Ancak kalkışmanın

başlangıç evrelerinde çok daha parçalı bir yapı arz eden muhalefetin süreç içerisinde ortak tehdit

etrafında birleşerek, köy ölçekli gruplardan şehir kuşatmaları yapabilen ve vilayet çapında harekât icra

edebilen bir yapıda bütünleştiği görülmüştür.

(c) Suriye muhalefetinin bütünleşme süreci, genel yapıda üç farklı kırılmanın ortaya çıkmasına

neden olmuştur. Bunlardan birincisi, Özgür Suriye Ordusu (ÖSO), ikincisi Selefi gruplar, üçüncüsü ise

Irak kaynaklı IŞİD'dir. Muhalefetin geçirdiği dönüşümün bir sonucu olarak başlangıçta Selefi grupların

kontrolünde olan ÖSO'nun liberal ve Batı yanlısı unsurları da kapsayacak şekilde genişletilmesi, Selefi

grupların büyük ölçüde ÖSO'dan dışlanmalarına ve giderek daha aşırıcı bir istikamete yönelmelerine

neden olmuştur. Buna karşın ılımlı Sünni grupların ise ÖSO ile bağlarını gevşek de olsa korudukları

görülmüştür.

(ç) ABD kaynaklı bir araştırmada, muhaliflerin % 75'inin Suriye'de Sünni Şer'i bir devlet

düzeninden yana olduklarını ortaya koymuştur. İlgi raporda, ABD, İstihbarat teşkilatı tarafından

desteklenen bazı grupların aşırılaşarak IŞİD ve El Nusra saflarına geçtikleri saptanmıştır.107

(2) Muhalif Grupların Savaşçı Profili

(a) Suriye Ordusundan Karşı Tarafa Geçenler: Bu gruplar arasında, Özgür Suriye Ordusu

(ÖSO)'nun da temelini oluşturan Esad kuvvetlerinden karşı tarafa geçen askerler, önemli bir kesimi

oluşturmaktadır. Rejim kuvvetlerinin % 20-30'na karşılık gelen108 bu kuvvetlerin sayısı hakkında 50.000 ila

100.000 arasında değişen tahmin ve değerlendirmeler güvenilirlik taşımamaktadır.109 Ayrıca karşı tarafa

geçen askerlerden ne kadarının ÖSO'da aktif görev aldığına dair net bir bilgi bulunmamaktadır.

(c) Silahlanan Suriyeliler: Suriye muhalefetinin muharip unsurlarının bir diğer kaynağını ise

Esad Yönetimi'ne karşı silahlanan Suriyeliler oluşturmaktadır. Bunlardan sadece Sünni nüfusun silah

altına alınabileceklerin sayısı 2.520.990'dır. Bununla beraber rejime entegre olmuş olan Sünnileri bu

kapsam dışında tutmak gerekmektedir. Ayrıca bu nüfusun büyük çoğunluğunun askerî/muharip

yeterlilikten yoksun olduğunu da dikkate almak gerekir. Bu durumda, silahlanan Suriyelilerin, sayı

bakımından olmasa da muharebe yeterliliği bakımından ciddi kısıtlılıklarının olduğunu söylemek yanlış

olmayacaktır.



25

(ç) Yabancı savaşçılar: Suriye İç Savaşı'nda yabancı savaşçıların katılması her ne kadar Cabhat el

Nusra'nın Ocak 2012'deki inisiyatifiyle başlamışsa da IŞİD saflarında yer alanların da katılımıyla bunların

sayısında önemli artış kaydedilmiştir. Muhaliflerin saflarında yer alan yabancı savaşçıların sayıları

hakkında Ocak 2014'te ABD Ulusal İstihbarat Başkanı James Clapper'in değerlendirmesi 7.000'di.110

Ancak geçen süre zarfında bu sayının 12.000'e kadar çıkmış olabileceği yönünde muhtelif tahminler

bulunmaktadır.111 Yabancı savaşçılar hakkında ülkelerin istihbarat servislerinin vermiş olduğu resmi

rakamlar ise 11.000 civarındadır (Bkz. Tablo 2.). Üç yıl içinde kaydedilen bu sayı, on yıl süren Afganistan

Savaşı'nda gelen yabancı savaşçılardan daha fazladır.112 Bunlardan 750-1.000'inin AB ülkelerinden113,

2.500'ünün ise Batılı ülkelerden114 115 geldiği, Kanada, ABD, Balkanlar, Kafkaslar, Doğu Asya, Sahra Altı ve

Kuzey Afrika'dan ise daha küçük katılımların gerçekleştiği ve bunların toplamda 81 değişik ülkeden

geldikleri kıymetlendirilmektedir. Yabancı savaşçıların büyük kısmı, aşırı dinci gruplara ve özellikle de

Ahrar el Şam, Cabat el Nusra ve IŞİD'e katılmışlardır.116

(3) Muhalif Ana Gruplar:

(a) Özgür Suriye Ordusu (ÖSO):

(I) ÖSO terimi ilk kez Temmuz 2011 sonlarında, Suriye Ordusundan muhalif saflara katılan ve

kendisini ÖSO'nun başkomutanı olarak tanıtan Albay Riad el-Asaad'ın Türkiye'den yaptığı açıklamada

geçmiştir.117 Her ne kadar basın yayın organlarında muhalefete atfedilen en genel ad olarak kullanılmış

olsa da ÖSO, gerçek anlamda askerî bir yapılanmadan ziyade 'marka adı'dır.118 Gerçekten de kalkışmanın

ilk günlerinden bu zamana kadar geçen sürede Suriye muhalefeti parçalanmış bir yapı arz etmektedir.

Muhalefete destek veren devletlerin farklı sebeplerden motive olmaları ve ÖSO'yu kendi kontrolleri

altında tutmaya çalışmaları119 örgütün istikrarlı bir yönetime kavuşmasını önlemiştir. Örgüte destek veren

Kaynak: Barrett, Richard. Foreign Fighters in Syria. Rapor. The Soufan Group, Haziran 2014. Web. 30 Haziran 2014, s. 13, 14.

Tablo 2. Yabancı Savaşçılar (Resmi Rakamlar)

S.Nu Devlet Sayı S.Nu Devlet Sayı

1 Tunus 3.000 13 Hollanda 120

2 Suudi Arabistan 2.500 14 Danimarka 100

3 Fas 1.500 15 ABD 70+

4 Rusya 800 16 Endonezya 60

5 Fransa 700 17 İspanya 51

6 İngiltere 400 18 Norveç 50

7 Türkiye 400 19 İrlanda 30

8 Almanya 270 20 Finlandiya 30

9 Avustralya 250 21 İsveç 30

10 Belçika 250 22 Kanada 30

11 Cezayir 200 23 Kırgızistan 10+

12 Kosova 120 24 İsviçre 10

Yabancı savaşçıların geldiği diğer devletler: Afganistan, Arnavutluk,Ermenistan, Avusturya, Azerbaycan, Bahreyn, Bangladeş, Bosna-Hersek,Bulgaristan, Çad, Çek Cum., Çin, Eritre, Estonya, Fildişi Sahilleri, Filipinler,Filistin, Gürcistan, Hindistan, İran, Irak, İsrail, İtalya, Japonya, Karadağ,Kazakistan, Kuveyt, Libya, Lübnan, Lüksemburg, Macaristan, Makedonya,Malezya, Maldivler, Mısır, Moritanya, Pakistan, Polonya, Şili, Umman, Ürdün,Yeni Zelanda,



26

Kaynak: Elizabeth O’Bagy, Middle East Report 9, The Free Syrian Army, Institute for the Study of War, 2013, s. 12.

Şekil 2. Devrimin Askerî Konseyi Müşterek Komutanlığı(DAKMK)

Genel Komutan

Tuğg. AbdülMacit Dabis

Tuğg. ZiadFahd

Tuğg. ZakiLori

Tuğg. Mithkaelel Batiş

Tuğg. Salim İdris

Hama Blg.K.

HumusBlg.K.

SahilBlg.K.

IdlibBlg.K.

HalepBlg.K.

RakkaBlg.K.

HasekeBlg.K.

KuneytraBlg.K.

SuveydaBlg.K.

DaraBlg.K.

DeyrizorBlg.K.

ŞamBlg.K.

ülkelerden Katar ve Suudi Arabistan arasındaki güç mücadelesi bu kapsamda etkili olmuştur. ÖSO'nun

bütünleşik bir yapıya kavuşturulamayışının bir diğer önemli sebebi ise Hafız Esad döneminden bu yana

Suriye'deki muhalefetin daima parçalı ve organize olamayan bir yapı arz etmiş olmasıdır. Suriye

muhalefetini siyasi ve askerî kanatları uyumlu, tek bir emir komuta içinde, birlikte ve etkin çalışabilir bir

konuma getirebilmek için başlıca üç girişimde bulunulmuştur. Bunlardan ilk ikisi [Devrim Askerî

Konseyi Müşterek Komutanlığı (DAKMK) ve Beş Cephe Komutanlığı (BÇK)] başarısız olmuştur. Halen,

üçüncü girişim olan Yüksek Askerî Komutanlık (YAK) girişimi ise öngörülen seviyeye ulaşmaktan

oldukça uzaktır. Aşağıda bu girişimler hakkında özet bilgi sunulmuştur.

(II) Devrim Askerî Konseyi Müşterek Komutanlığı (DAKMK) Uygulaması: Eylül 2012'de,

Tuğg. Mithkel el Bediş, ÖSO'nun içerideki ve yurt dışındaki kuvvetlerinin faaliyetlerini "organize ve

sistematize" etmek maksadıyla Devrimin Yüksek Müşterek Askerî Komutanlık Konseyi (DAKMK)'nin

kurulduğunu açıklamıştır.120 Bu yapı Genel Komutana (Mustafa Şeiyh) bağlı tuğgeneral rütbesinde beş

danışman/daire başkanından (Tuğg. Mithkel el Betiş, Tuğg. Salim İdris, Tuğg. Abdül Mecid Dabis, Tuğg.

Zaki Lori, Tuğg. Ziad Fahd) ve Suriye vilayetlerinden sorumlu, Genel Komutanlığa doğrudan bağlı 14

Askerî Konsey Komutanından oluşmaktaydı (Bkz. Şeki 2.). Ayrıca kuruluşun bünyesinde bulunan

Koordinasyon Bürosunda Suudi Arabistan temsilcisi yer almaktaydı.

(III) Yukarıda özetle değinilen Suudi-Katar nüfuz mücadelesi, DAKMK'ın başarısızlığında

ayrı bir konu başlığı oluşturmaktadır. Katar, yardımlarını doğrudan Bölgesel Komutanlıklara yaparken,

Koordinasyon Ofisini kontrolü altına alan Suudi Arabistan, bu birimin Genel Komutanlıktan daha fazla

güçlenmesini sağlamış ve yardımlarını bu birim vasıtasıyla yönlendirmiştir. Bu iki devletin baskısıyla

yapılan atamalar sonucunda, cephede; "atananlar" ile "seçilenler" olmak üzere iki farklı askerî liderlik

ortaya çıkmıştır.121 Ekim 2012'de Katar, DAKMK'ın kontrolünde Suudi Arabistan'ın nüfuzunu tehdit eden

bir konuma yükselmişti. Öyle ki taraflar artık örgütten ziyade kendilerine müzahir bölge komutanlarına

yardım etmeyi tercih ediyorlardı.122



27

(IV) Bu örgütün başarısızlığında başlıca etkenlerden biri, Katar ve Suudi Arabistan'ın aşırıcı

"dinci" grupları desteklerken Suriye muhalefetinin geri kalanını bu yapıdan uzak tutmuş/kaçırmış

olmalarıydı. Bu kapsamda, Esad Yönetimine karşı birlikte savaşan unsurlar arasında, bir bölgenin ele

geçirilmesinden sonra, başta Şerî ve modern hukuk esaslarının uygulanması olmak üzere zaman zaman

çatışmaya varan pek çok bölüşüm sorunu yaşanmıştır. Diğer taraftan, aşırıcı grupların ÖSO'dan

uzaklaştırılması askerî kanadın zayıflamasına yol açmıştır. DAKMK'ın bir diğer sorunu ise üst düzey

askerî yetkililerin cepheden uzak olmalarıydı. Çoğunlukla ülke dışında bulunan üst rütbeli komutanlar

harekâtın sevk ve idaresinde etkin olamamaktaydılar. Suriye muhalefetinin siyasi kanadı olan Suriye

Ulusal Kongresi ile DAKMK arasındaki kopukluk ise askerî faaliyetleri, siyasi meşruiyet ve güçten

yoksun bırakıyordu.

(V) Beş Cephe Komutanlığı Girişimi: Suudi Arabistan'ın inisiyatifiyle başlatılan bu girişim

ilk kez Kasım 2012'de, muhalefetin o zamanki politik kanadı olan Suriye Ulusal Konseyinin bütün

kesimleri kapsayacak şekilde genişletilmesi maksadıyla -Suriye Ulusal İnisiyatifi'nin talebi üzerine-

Katar/Doha'da yapılan toplantı esnasında gündeme gelmiştir.123 Katar'ın bu toplantıya siyasi ve askerî

kanadın temsilcilerini çağırmasını, ÖSO üzerindeki nüfuzuna bir tehdit olarak gören Suudi Arabistan

toplantı öncesinde Bölge Komutanlarına bu davete katılmamaları hakkında telkinde bulunmuştur.124 Söz

konusu toplantı devam ederken -5 Kasım 2012'de- Suudi kaynaklı bir You Tube videosunda DAKMK'ın

yerine ÖSO'nun beş cepheli bir komutanlık şeklinde yeniden yapılandırıldığı açıklanmıştır.125 Yönetim

ilkeleri ve askerî gerekler bakımından DAKMK'tan daha etkin bir yapıya sahip olsa da bu girişim, Suriyeli

muhalif gruplar tarafından ÖSO'nun Suudi Arabistan'ın kontrolü altına alınma manevrası olarak

görüldüğünden rağbet görmemiş, DAKMK'ın otoritesine zarar vermesine karşın onun yerini

alamamıştır.126

(VI) Yüksek [Müşterek] Askerî Komutanlık (YAK): 11 Kasım 2012

Doha toplantısı, Suriye Ulusal Konseyi'nin yerine -muhalefetin diğer kesimlerini de

kapsayacak şekilde genişletilmiş- Suriye Muhalif ve Devrimci Güçler Ulusal

Koalisyonu (SMDK)'nun kurulmasıyla sonuçlanmıştır.127 Siyasi kanattaki bu

yeniden yapılanmanın askerî alandaki yansıması ise DAKMK'ın yerini YAK'ın

alması olmuştur. Antalya'da Aralık 2012'de 260 askerî liderin yanı sıra ABD, Fransa,

Körfez ülkeleri, Ürdün ve Türkiye'den temsilcilerin katılımıyla yapılan toplantıda,

YAK kurulmuştur.128 Bu toplantı, muhalefetin bütünlüğünü sağlamaya yönelik girişimlerinin başarısızlığa

uğramasının ardından gerçekleştirilmiş olması nedeniyle önem arz etmekteydi. YAK'ın önceki

girişimlerden farkı; daha geniş bir tabanı temsil edecek şekilde oluşturulması ve muharip faaliyetlere

ilave olarak muharebe destek ve muharebe hizmet destek işlevlerini de kapsayacak şekilde

yapılandırılmış olmasıydı.129 Bu gelişmeden sonra YAK, ÖSO'nun yeni komuta yapısı olarak tanınmıştır.

(VII) YAK'ın130 üç temel işlevi vardır. Bunlar: 1) Alandaki kuvvetleri birleştirmek ve anarşiyi

önlemek 2) Dış güçlerin Suriye halkının geleceği üzerindeki etkisini en aza indirmek 3) Aşırıcı unsurların

ülkede güç kazanmasını önlemek. Bu hedeflerden birincisi önceki girişimlerin de temel amacı olması

bakımında yeni değildir. İkinci işlev, uygulanabilirliği olmayan bir iddiayı içermektedir. Üçüncü işlev ise

ÖSO'nun bünyesinde başlıca güç merkezi olan aşırıcı grupların dışlanmasına yöneliktir. Libya



28

400km.

Harita 4. Özgür Suriye Ordusunun Yüksek Askerî Konsey Yapısı Altında Tertiplenmesi

Lazkiye

Carablus

Tartus Humus

Halep

Şam

KuneytraDara

Suveyda

Haseke

Rakka

Ebu Kemal

Idlib

kalkışmasında etkin olan çok sayıda El Kaide militanının Suriye'ye geçerek muhalefetin büyük

çoğunluğunu oluşturması ABD'nin bu kararı almasında etkin olmuştur.

(VIII) YAK 11'i asker, 19'u sivil olmak üzere 30 üyeden oluşturulmuştur.131 Bu üyeler altışarlı

gruplara ayrılarak, beş cephe komutanlığının (Kuzey, Güney, Doğu, Batı, Merkez ve Humus cepheleri

Bkz. Harita 5.) sevk ve idaresine getirilmiştir. Ayrıca her cepheye beşi asker, beşi sivil olmak üzere onar

komutan yardımcısı görevlendirilmiştir. Her cephe komutanlığı karargahında; istihbarat, harekât, ikmal

ve bütünleme, maliye ve idare ile geçiş dönemi adli faaliyetlerini yürütmek üzere beş daire başkanlığı

oluşturulmuştur.132 Cephe komutanlıklarının üzerinde yer alan YAK Gnkur.Başk.lığı ise silah ve mali

yardımları merkezi olarak paylaştırmakla görevli iki komite ile, Gnkur.Bşk.lığının faaliyetlerine yardımcı

olmak üzere teşkil edilmiş olan; destek, silah ve muhabere ofisinden oluşturulmuştur. Silah ve mali

yardım komiteleri, cephe komutanlıklarında görevlendirilmiş olan -otuz üyeden- ikişer temsilciyi de

ihtiva etmektedir (Şekil 3.).133

(IX) YAK mevcut yapısı ile Katar'ın DAKMK, Suudi Arabistan'ın Beş Cephe yapılanmasının

bir karışımı gibidir. YAK Karargahının operasyonel yetkisi bulunmamaktadır. Her cephe komutanlığı

kendi bölgesindeki birliklerin sevk ve idaresi ile harekât ve lojistik faaliyetlerinden sorumludur. Bu

komutanlıkların vilayetler seviyesindeki faaliyetleri, ülke düzeyinde YAK karargahı tarafından koordine

edilmektedir. YAK ayrıca cephe komutanlıkları arasındaki ilişkileri de düzenlemektedir.134 Bununla beraber

YAK'ın -cephe komutanlıklarının vilayetler düzeyinde sağladığı şekilde- ülke çapında emir ve komuta

birliğini gerçekleştirdiğini söylemek mümkün değildir.135 YAK'ın önceki denemelerden önemli bir farkı ise

bu yapının doğrudan muharebe sahasında bulunan komutanların kontrolü altında olması, ancak nihai



29

Kaynak: Elizabeth O’Bagy, Middle East Report 9, The Free Syrian Army, Institute for the Study of War, 2013, s. 16.

Şekil 3. Yüksek [Müsterek] Askerî Komutanlık Konseyi(YAK)

YAKKOMUTANI

Doğu Müş. K.lığı

AskerÜye

SivilÜye

Humus Müş. K.lığı

AskerÜye

SivilÜye

Merkez Müş.K.lığı

AskerÜye

SivilÜye

Kuzey Müş. K.lığı

AskerÜye

SivilÜye

Güney Müş. K.lığı

AskerÜye

SivilÜye

D. Bşk.lıkları

1 2 3 4 5

D. Bşk.lıkları

1 2 3 4 5

D. Bşk.lıkları

1 2 3 4 5

D. Bşk.lıkları

1 2 3 4 5

D. Bşk.lıkları

1 2 3 4 5

6 Üye 6 Üye 6 Üye 6 Üye 6 Üye

SilahKomitesi

MaliKomite

2 Üye

2 Üye

2 Üye

2 Üye 2 Üye 2 Üye 2 Üye 2 Üye 2 Üye

2 Üye

kararların muhalefete dışarıdan destek veren devletlerin üzerinde anlaştıkları YAK Genelkurmay Başkanı

tarafından verilmesidir. Bir diğer fark ise muhalefetin siyasi kanadı; SMDK ile işbirliği ve koordinasyonun

sağlanmış olmasıdır. Ancak, koalisyonun henüz etkin bir geçiş dönem hükûmeti kuramamış olması, YAK

komutanlarının idari yükünü artırmaktadır.

(X) YAK'ın halihazırda karşı karşıya olduğu başlıca sorunlar; komuta-kontrol ve

kaynakların tahsisini sağlayabilecek bir emir-komuta ağının olamaması, aşırıcı örgütlerin ülkede etkinlik

kazanmasına yeterince engel olamaması ve muhalif grupların kontrolündeki bölgelere malzeme

yardımının etkin bir şekilde ulaştıramamasıdır.136 Ayrıca her biri kendi başına hareket eden cephe

komutanlıklarının bu teşkilatın tam komutasına girmesi kolay değildir.137 Bununla beraber YAK, bağlı

gruplar arasında koordinasyon sağlamakta, politik bir platform olarak hizmet vermekte, en önemlisi mali

ve askerî yardımları dağıtmaktadır. 2013 Haziranında, ABD, İngiltere ve Fransa, mali ve silah

yardımlarını bu kuruluş vasıtasıyla dağıtacaklarını açıklamışlardır.138

(XI) YAK'ın yapısal sorunlarından biri de politik tercihlerin örgütün yapılanmasında ağırlık

kazanmış olmasıdır. SMDK'nın belirlediği sivil personel atamaları, YAK'a demokratik ve sivil bir yapı

görüntüsü verirken aslında, dış güçlerin YAK'ı şekillendirme işlevi görmektedir. Ayrıca bu durum askerî

ihtiyaçları karşılamaktan uzaktır. Ancak burada, önceki organizasyonlarda, cepheye hakim olan aşırıcı

grupların Suriye muhalefetinin siyasi yapısını şekillendirmesi tehlikesinin, Batı Dünyası tarafından

bertaraf edilebilmesi için başka bir yolun olmadığını da saptamak gerekir. Bu durumun bir sonucu olarak,

Şubat 2014'te, YAK'ın başlangıçtaki lideri Tümg. Salim İdris'in yerini, Tugğ. Abdullah el Beşir el Noami



30

almıştır.139 Bazı kaynaklarca Suudi Arabistan destekli oluğu bildirilen140 komuta yapısındaki bu değişiklik

henüz tam yerine oturmamış, İdris ve taraftarı tarafından kabul edilmemiştir.141

(XII) Haziran 2013'de YAK'ın önceki Genelkurmay Başkanı Tümg. Salim İdris, ÖSO'nun

80.000 savaşçısı olduğunu, birkaç gün sonra ÖSO sözcüsü ise bu sayının 320.000 olduğunu açıklamıştır.

YAK'ın bir diğer iddiası ise Suriye'deki muhalif grupların % 80'inin kendilerine bağlı olduğu

yönündedir.142 Sayıdaki bu farklılığın, YAK'ın muhalif gruplar üzerindeki kontrol zafiyetinden olduğu

kadar, bu örgüte dahil olmanın dış destek almak için iyi bir yol olarak görülmesinden de kaynaklandığı

anlaşılmaktadır.

(XIII) YAK'ın askerî yapısı, biri mahalli taburlar diğeri bir araya getirilen (mürettep) cephe

tugayları olmak üzere iki farklı unsurdan oluşmaktadır. Mahalli taburlar Askerî Konseylerin gevşek

yapılı komutası altında faaliyet göstermektedirler. Bu birlikler daha ziyade YAK'ın sağladığı dış destekten

aktarılanlarla ayakta durabilen, çoğunlukla ideolojik tabanlı olmayan, köy ve kasaba koruma birlikleridir.

Mürettep birlikler ise; Faruk Taburları, Şükr el Şam Tugayı gibi doğrudan dış destek alabilen, ideolojik

motiveli birlikler olup, ülkenin birden fazla bölgesinde harekât icra edebilme imkân ve kabiliyetine sahip,

daha büyük çaplı ve YAK'dan bağımsız hareket edebilen birliklerdir. Bu her iki kategorideki birlikler

arasında komuta ilişkisi, rütbe ve karşılıklı çalışabilirlik sorunları mevcuttur.143

(IVX) Bölge komutanlıklarının birlikte uyguladıkları bir askerî strateji bulunmamaktadır.

Suriye İç Savaşı daha uzun süre devam edecek bir yıpratma savaşına dönüştüğünden ÖSO kuvvetleri

mevcut kazanımlarını pekiştirmeye çalışmakta, ancak bu safhada Esad kuvvetleri ile kesin sonuçlu

muharebelerden kaçınmaktadır. ÖSO, yönetime karşı giriştiği koordineli taarruzlarda organizasyon

dışında kalan aşırıcı gruplarla geçici işbirliği yapmaktadır. ÖSO'nın hali hazırda uyguladığı başlıca taktik,

Esad Yönetiminin ağırlık merkezini oluşturan, hava kuvveti ile silah ve cephane üstünlüğünü ortadan

kaldırmaya yöneliktir. Bu safhada, hava alanları, iniş pistleri ile silah ve cephane depoları öncelikli

hedefler arasında görülmektedir.144 İdlib, Halep ve Değrizor'daki muharebeler esnasında kaydedilen nispi

başarılar, sahada görev yapan komutanlara ağırlıklı olarak yer veren yeni komuta yapısının, ÖSO'ya

birkaç koldan koordineli taarruz yapabilme imkân ve kabiliyeti kazandırdığını şeklinde

yorumlanmaktadır.145

(b) ÖSO/YAK Bağlıları:146 13'üncü Tümen (Idlib, Hama, Humus/1.800 savaşçı); Liwa’ Fursan al-

Haqq (Hakkın Savaşçıları Tugayı), (Idlib, Hama, Halep); 101'inci Tümen (Idlib, Hama, Halep); Liwa’

Suqour Jabal al-Zawiya (Zaviye Dağı Şahinleri Tugayı), (Zaviye bölgesi/7.000 savaşçı147); Liwa’ al-Awwal

Masha’ (1'inci Piyade Tugayı); Hareket Hazm (Azim Hareketi), (Idlib, Hama, Humus, Halep/5.000

savaşçı); Hareket Nour el-Din el-Zenki (Halep ve Şam); Alwiyat ve’ Kata’ib Şuheda Ahmed el-Abdo

(Ahmet el Abdo Şehitleri Tugay ve Taburları), (Şam Bölgesi kuzeyi); Tajammu Suqour al-Ghab

(Kuzeybatı Suriye-Gab ovası); Al-Adiyat Brigade (Idlib); Ceyş el-Mucahidin (Halep/5.000 savaşçı);

Tacammu Kata’ib ve’ Elviyat Şuheda Suriye (Suriye Şehit Evlatları Tabur ve Alayları), (Zaviye bölgesi);

Evliyat el Ömer (Dera); Liva el Yarmuk (Yarmuk ve Doğu Cephesi/4.000 savaşçı); Cavat Ensar el İslam

(Kuneytra ve Dera); Fırkat el Hamza (Hamza Tümeni), (Güney Cephesi); Elviyat Saif el Şam (Şamın

Kılıcı Tgayları) (Dera, Kuneytra, Şam, Güney Cephesi); Liva Şuhede el İslam (İslam Şehitleri Tümeni),

(Dera ve Güney Şam bölgesi); Fırkat Fecr el İslam (İslamın Şafağı Tümeni), (Dera); Liva-i Endar el

Sunnah (Sunni Yardım Tugayları), (Dera ve Koneytra); Elviyat el Ansar (Yardım Tugayları), (Idlib ve



31

Hama); Amad Horan Tugayları (Dera, Kuneytra, Güney Cephesi); Liva-i Mücahirin ve el Ansar

(Göçmen ve Yardım Tugayları), (Dera); Tevhid Kaib Horan (Horan'ın Tevhit Taburu), (Güney Cephe);

1'inci Topçu Alayı (Dera); Kuneytra Askerî Konseyi; Liva-i Sabbah el Sunnah (Sünni Gençlik Tugayı),

(Dera ve Kuneytra); El Enfal Tugayı (Güney Cephe); 1'inci Tugay (Dera); El Liva-i Şehid el Dimşk (Şam

Şehitleri Tugayı), (Dera, Kunaytra ve Şam civarı), Suriye Türkmen TUgayları (Lazkiye)148.

(c) ÖSO Yanlıları

(I) Suriye Devrimcileri Cephesi: İslami Cephe (İC)nin kurulmasına bir

tepki olarak, Aralık 2013'te 14 muhalif grubun katılımıyla kurulmuş ancak kısa süre

sonra IC ile uzlaşmıştır. Toplam mevcudu 10.000-15.000 savaşçı olan koalisyonun

başlıca üyeleri arasında; Hama kaynaklı Faruk Taburları, Suriye Şehitleri Tugayı, Idlib

Şehitleri Tugayı, Idlib Askerî Konseyi, Halep 9'uncu Tümeni ve Ahrar el Şimal Tugayı

yer almıştır. Örgüt özellikle Idlib bölgesinde etkin olmuştur. Suriye muhalefetinin

siyasi kanadı SMDK tarafından desteklenen örgüt, El Nusra ve IŞİD ile girdiği çatışmalarda ağır kayıplar

vermiştir.149

(II) Asala ve el Tanmiye Cephesi: Kasım 2012'de Halep'te kurulmuştur. YAK'ın beş

cephesinde 36 örgütün kendisine bağlı olduğunu ve savaşçı sayısının 13.000 olduğunu açıklamış/iddia

emiştir.150 ÖSO'nun amblemini taşıyan örgüt kendisini ılımlı Selefi olarak tanımlamaktadır.151 Koalisyonun

en fazla bilinen üyeleri arasında , ülkenin birkaç vilayetinde mevcudiyet gösteren ve özellikle Doğu

Suriye'de aşiretlerin hakim olduğu bölgelerde güçlü olan Ehl el Ahtar Taburları152 ve Halep'te faaliyet

gösteren ve aynı zamanda Mücahit Ordusunun da üyesi olan Nurettin el Zengi Taburları gelmektedir (Bu

örgüt 2 Mayıs 2014'te koalisyondan ayrılmıştır).153

(III) Ahvad el Resul (Tugayı): Eylül 2012'de Şam'da kurulmuştur. El

Hak, Şuheda el Colan, Şükr el Colan ve Şükr Cebel el Zaviye taburlarından

oluşmaktadır. Ağustos 2013'te 50 civarında grupla işbirliği yapmıştır. 7.000-9.000

civarında savaşçısı vardır.154 ÖSO'ya bağlı olup, lideri aynı zamanda YAK Askerî Komitesi üyesidir. Şam,

Dera, Kuneytra'da özellikle de Idlib'te etkin olmuştur. Katar tarafından kurulmuş olan Sünni tabanlı örgüt,

IŞİD'e karşıdır. Ağustos 2013'de Rakka'da IŞİD'e karşı giriştiği çatışmada ağır kayıplar vermiştir.

(IV) Halid bin Velid Tugayı: 2012'de 3.000 kişilik bir kuvveti olan grup,

dağılmadan önce Humus'ta faaliyet göstermiştir. Bu gruba bağlı komutanlar Daha

sonra diğer örgütlere katılmışlardır. Halen Halid bin Velid Taburları adıyla bazı

gruplar bulunmaktadır.155

(V) Duro el Tavra (Devrim Kalkanı) Komisyonu: Hama ve İdlib'te konuşlu grupların bir

araya gelmesiyle, 2012 yılında kurulmuştur. ÖSO'ya yakındır. Müslüman Kardeşler Örgütü tarafından

desteklenen ılımlı bir gruptur.

(VI) Kıta'eb el Şuheda el Yarmuk (Yarmuş Şehitleri Kıtaları): Dera'da

konuşlu sekiz küçük grubun bir araya gelmesiyle, 2012'de kurulmuştur. ÖSO'ya

yakındır. Suriye'nin Ürdün sınırında ve İsrail işgali altındaki Golan Tepeleri'nde aktif.



32

Şekil 4. İslami Cephe (İC)’nin Oluşumu

Ahrar

el Şam

el İslamiye

Ceyş

el İslam

Şükr

el Şam

Liva

el TevhidLiva

el Hak

Ansar

el Şam

Kürt İslam

Cephesi

İC

Kaynak: Valerie Szybala, A Power Move by Syria's Rebel Forces, Institute for the Study of War Syria Updates, ISW, 23 Kasım 2013. http://iswsyria.blogspot.com.tr/2013/11/a-power-move-by-syrias-rebel-forces.html

(VII) Kıta'eb el Vahda el Vataniye (Ulusal Birlik Kıtaları): Ağustos 2012'de kurulmuştur.

Liberal, demokratik düzenden yanadır. Idlib, Şam güneyi, Deyrizor, Dera bölgelerinde faaliyet

göstermektedir. 2.000 civarında savaşçısı vardır.156

(VIIII) Liva el Ahfad el Resul (Peygamberim Çocukları Tugayı): Ilımlı İslamcı 40 grubun

birleşmesiyle IDLİB'te, 2012'de kurulmuştur. Katar ve Batılı istihbarat örgütleri ile irtibatı mevcuttur.

Ağustos 2013'te IŞİD tarafından Rakka'da yenilgiye uğratılmıştır.157

(ç) Suriye [İslami] Özgürlük Cephesi (SÖC) (Cabhat Tahrir Suriye el-İslamiye)

(I) SÖC, Eylül 2012'de Şükr el Şam, El Tevid ve Faruk Tugaylarının

liderliğinde yaklaşık 20 grubun katılımıyla kurulmuştur. Başlıca üyeleri arasında; Liva

el Faruk, Liva el Faruk el İslamiye, Liva el Tevhid, Liva el Feth, Liva el İslam, Şükr el

Şam ve Deyrizor Devrimcileri Konseyi gibi, ılımı ve radikal gruplar yer almıştır. SÖC

ÖSO'ya bağlı olmamasına karşın bu örgütle belirli bölgelerde yakın işbirliği yapmıştır.

(II) SÖC, etkin olduğu dönemde; Idlib, Hama, Humus, Şam, Kamışlı ve Deyrizor'da askerî

mevcudiyet göstermiştir. Örgüt kaynaklarına göre kuvveti 30.000-40.000 civarındaydı.158

(III) Kasım 2013'de önde gelen üyelerden; Şükr el Şam, El Tevhit ve Ceyş el İslam'ın İslami

Cephe'ye katılmasının ardından örgütün diğer üyelerinin aynı ad altında faaliyet gösterip göstermediği

bilinmemektedir (Şekil 4.).159



33

(d) Suriye İslami Cephesi (SİC) (El Cabhat el İslamiye el Suriye) (Feshedilmiş koalisyon)

(I) Selefi Ahrar el Şam örgütü liderliğinde oluşturulan SİC, Aralık 2012'de

kurulmuştur. ÖSO'dan ayrı olmasına karşın SÖC gibi ÖSO ile işbirliği yapmıştır.

(II) Katar tarafından desteklenen örgüt,160 kısa sürede gücünü artırmış,

2012 sonunda 25.000161 olan savaşçı sayısını Mayıs 2013'de 30.000'e162 çıkarmıştır. SİC, etkin olduğu

dönemde; ülke çapında; özellikle de Idlib, Şam, Lazkiye ve Deyrizor'da askerî mevcudiyet göstermiştir.

(III) Kasım 2013'de İslami Cephenin kurulmasıyla örgüt feshedilmiştir (Şekil 4.).163

(e) İslami Cephe (İC) (El Cabhat el İslamiye)

(I) Suriye Ulusal Konseyinden ayrılan yedi Selefi muhalif grubun

liderliğinde, Kasım 2013'de kurulmuştur.164 Bu örgütler daha önce SÖC'ün bünyesine

olan; 1) SİC'in kuruluşunda olan Idlib kaynaklı Ahrar el Şam el İslamiye 2) Şam

kaynaklı Ceyş el İslam 3) Idlib kaynaklı Şükr el Şam 4) Liva el Tevhid 5) Humus

kaynaklı Liva el Hak 6) Lazkiye kaynaklı Ansar el Şam 7) Kürt İslam Cephesi'nden

oluşmuştur (Şekil 4.).

(II) Suudi Arabistan tarafından desteklenen örgütün,165 40.000-70.000 civarında kuvveti

olduğu bildirilmiştir.166 Önceki Selefi koalisyonlardan daha aşırıcı bir çizgi izleyen İC, ÖSO ile oldukça

mesafelidir. Hatta İC ile Mücahidin Ordusu ve Suriyeli Devrimciler Cephesi kuvvetleriyle çatışmalar

yaşanmıştır. Bununla birlikte İC'ye bağlı bazı unsurlar, rejim kuvvetlerine karşı zaman zaman ÖSO ile

koordineli harekât icra etmektedirler. İŞİD'le mücadeleye girene kadar Suriye'nin en büyük askerî güçleri

arasında görülen İC'nin bu örgütle mücadelesinde bazı unsurlarını IŞİD'e kaptırdığı bilinmektedir.167

(f) Haraket Ahrar el-Sham el-İslamiye (Şam'ın İslami Hürleri Hareketi) (IC Bağlısı)

(I) Ocak 2012'de İdlib'te kurulan örgüt, o yılın sonlarında, 11 "İslamcı"

militan grupla birlikte tesis ettiği, Suriye İslami Cephesi vasıtasıyla güç kazanarak

Kuzey Suriye'deki en etkin askeri güç halini almıştır.168 Başlangıçta İdlib ile sınırlı

harekât alanını ülke geneline yaygınlaştırmıştır169. El Kaide ile yakın ilişkisi olan örgüt

politik olarak daha sonra kurduğu, İslami Cephe'nin lideri konumundadır.170 Ocak

2013'de küçük ölçekli üç grup (Haraket el-Facr el-İslamiye, Cemaat el-Taliaa el-İIslamiye ve Kataeb el-İman

el-Mukatila) örgüte katılmıştır.171 Bu yapının ayrıca bir de Kürt kolu bulunmaktadır.172 Liderliğini Şeyh

Haşim el Şeyh (diğer adı Ebu Caber)'in173 yaptığı örgüt, hasmı IŞİD gibi, Selefi, "Cihad"cı ideolojiyi

benimsemiştir. Batı tipi devlet anlayışını reddeden örgüt benzerlerine görece ılımlı kabul edilmektedir.

Örgütün zaman zaman ÖSO ile işbirliği yaptığı görülmüştür. 2013'te araları açılıncaya kadar örgütün El

Nusra ve IŞİD ile yakın işbirliği olmuştur. Kasım 2013'ten itibaren IŞİD'le aralarında mevzi çatışmalar

yaşanmıştır.174 Örgüt Ocak 2014'te Cabat el Nusra ve İslami Cephe'nin diğer örgütleriyle birlikte IŞİD'in

Rakka'dan uzaklaştırılması maksadıyla kurulan, Yüksek Askerî Komite'ye dahil olmuştur.175

(II) Örgüt liderliği askerî gücünün 83 taburdan oluştuğunu beyan etmiştir. Bu sayının 10.000-

20.000 kişilik bir kuvvete karşılık geldiği değerlendirilmektedir.176 Örgütün kuruluşunda ayrıca bir siber

savaş birliği bulunmaktadır.177 Örgütün bir diğer unsuru ise "Mekteb el-Agatha" yardım kuruluşudur.

Ülkenin 11 vilayetinde fiili olarak kuvvet bulunduran örgütün, Haziran 2013 itibariyle; İdlib, Hama, Halep,



34

Rakka, Değrizor, Haseke ve Dera'da güçlü olduğu bilinmekte olup,178 IŞİD'in güç kazandığı Rakka,

Değrizor ve Haseke'de bu etkinliğini aynı ölçüde muhafaza edemediği değerlendirilmektedir. Örgütün

başlıca dış destekçisi Katar'dır179 2012'de başlıca finansal kaynağının Şeyh Haccac el Acem olduğu

açıklanmıştır.180

(g) Ceyş el İslam (IC Bağlısı)

(I) Eylül 2013'de Şam'da 50 civarında örgütün birleşmesiyle Zahran

Allush'un liderliğinde kurulmuştur. Bu örgütlerden 30'u daha önce, Liva el İslam Birliği

adı altında toplanmışlardı.181 Ceyş el İslam, Aralık 2013'de 6 muhalif grupla birleşerek

İslami Cephe'yi oluşturmuşlardır.182 Örgütün lideri, Suudi Arabistan bağlantılı Zahran

Elloş'tur.183

(II) Ceyş el İslam, Şam'daki en güçlü gruplardan biridir. Özellikle de Şam'ın doğusundaki

Ghouta kırsalında etkin olduğu bilinmektedir.184 Örgütün askerî kuvveti hakkında -5.000 ile 50.000 arasında

değişen-185 çelişkili tahminler mevcuttur. Örgüt diğer 11 grupla birlikte muhalif İC'ye katılmamıştır.186

Örgüt bünyesinde bulunan Liva el İslam örgütü gibi Suudi Arabistan'dan mali destek almaktadır.187 Suudi

Arabistan, Ceyş el İslam'ı El Kaide'nin Şam bölgesinde güç kazanmasına engel olmak maksadıyla

desteklemekte olup, ABD ise örgütün Yüksek Askerî Konseyi tanıması için silah desteği sağlamaktadır.188

(h) Şükr el Şam (IC Bağlısı)

(I) Örgüt, Eylül 2012'de İdlib'de Cebel el Zavaiye bölgesinde, Şeyh Ahmed

Ebu Isa tarafından kurulmuştur. Görece ılımlı Selefî 19 grubu kapsayan Suriye İslami

Kurtuluş Cephesi Şükr el Şam liderliğinde oluşturulmuştur. Örgüt bu cephenin askerî

bakımdan en aşırı ve en etkin unsurudur. 2013 yılında örgütü aşırıcı kanadının Haraket

Ahrar el-Sham el-İslamiye'ye katılması ile bir parçalanma yaşanmıştır. Şubat 2014'te

IŞİD'le çatışmaya giren örgüt, Hama'da ağır bir yenilgiye uğramış, ardından IŞİD'le

ateşkes imzalamıştır.189 Örgüt ÖSO ile irtibatlı olmakla beraber bağımsız olarak harekât icra etmektedir.

(II) Askerî gücü 8.000-9.000 civarında olup, İdlip, Halep ve Şam civar bölgelerinde etkindir.190

Örgütün başlıca dış destekçisi Katar'dır.191 Silah ve teçhizatının kaynağını ağırlıklı olarak Esad

Yönetiminden ele geçirilenler ile rüşvetle satın alınanlar oluşturmaktadır.192

(i) Liva el Tevhit (IC Bağlısı)

(I) Temmuz 30 civarında muhalif grubun birleşmesiyle Ocak 2013'te

Halep'te kurulmuştur.193 Böylelikle şehrin bir bölümünü kontrol edebilen ilk örgüt

olmuştur.194 Kasım 2013'de lideri Abdül Kder Salih'in öldürülmesinden sonra örgüt

yeni liderinin ismini açıklamamıştır.195

(II) Liva el Tevhit'in 8.000-11.000 arasında muharip kuvvetinin olduğu tahmin

edilmektedir.196 Liva el Tevhit, İdlib muharebeleri esnasında, muhtelif sınıf ve silahları kullanarak organize

taarruzlar düzenleyebilme imkân ve kabiliyetine sahip olduğunu göstermiştir.197 Başlangıçta daha ılımlı bir

çizgi takip eden ve ÖSO içinde yer alan örgüt, daha sonra önce Suriye İslami Kurtuluş Cephesi'ne bu

organizasyonun başarısız olması üzerine de Aralık 2013'de İslami Cephe'ye katılmıştır.198199 Kuruluşunda

Suudi Arabistan'ın önemli etki olan200 örgüte Katar tarafından mali destek sağlandığı rapor edilmiştir.201



35

(ı) Liva el Hak (IC Bağlısı)

(I) Ağustos 2012'de Humus'ta kurulmuştur.202 Esasen İslami motiveli bir

örgüt olmasına karşın her kesimden taraftarı bulunmaktadır.203 Örgüt 6 muhalif grupla

birlikte, Aralık 2013'de İslami Cephe'ye katılmıştır. Örgütün siyasi lideri eski bir iş

adamı olan Ebu Ratıb, askerî lideri ise eski bir hava indirme subayı olan Abdurrahman

Suveis'tir.204

(II) Humus bölgesindeki en etkin muhalif gruplardan biri olan Liva el

Hak'ın askerî gücü bilinmemektedir.205 Örgüt, İdlib'teki çatışmalarda, El Nusra ve Liva

el Tevhit ile işbirliği yapmıştır. Örgüt Suudi Arabistan tarafından desteklenmektedir.206

(j) Ansar el Şam (IC Bağlısı)

(I) Örgüt Haziran 2012'de Lazkiye'de, tabur çapında askerî kuvveti olan 11

muhalif örgütün bir araya gelmesiyle kurulmuştur. Örgütün kurucusu, Ebu Ömer,207

askerî lideri Çeçen kökenli Ebu Musa el Şişani'dir. Ansar el Şam, daha çok insani

yardım, eğitim ve öğretim faaliyetleriyle öne çıkmaktadır.208 Askerî bakımdan çok

güçlü olmamasına karşın, birleştirici özelliği nedeniyle İslami Cephenin kurucuları

arasında yer almıştır.209

(II) Ansar el Şam'ın 2.5000'den fazla muharip personeli bulunmaktadır.210 Savaşçılarından

çoğu Suriyelilerden oluşmaktadır. Ana karargahı Lazkiye'de olan örgüt özellikle Halep ve İdlip'te

etkindir.211 Örgüt, ÖSO ve IŞİD başta olmak üzere diğer muhalif gruplarla çatışmaktan özenle

kaçınmaktadır. Suudi Arabistan'dan mali destek aldığı yönünde bazı kanıtlar mevcuttur.212

(k) Kürt İslami Cephesi (IC Bağlısı): 1.000 kişiden az bir kuvveti olan örgüt,

başlangıçta, PYG'ye kaşı Suriye El Kaidesi ile birlikte mücadele vermiştir. Son dönemde,

Suriye [Geçici] Kürt Hükûmetine katılıştır.

(l) Liva el Faruk (SÖC Bağlısı): 2011 Sonbaharında kurulan örgütün merkezi

Humus'tadır. Örgüt, Idlib, Hma, Halep ve Şam'da etkindir. SÖC'e bağlı bir kuruluştur.

Örgüt kaynakları 14.000 civarında kuvvete sahip olduklarını açıklamışlardır.213 Çok

hızlı büyüyen örgüt kısa süre içinde parçalanmalar yaşamıştır.214 Müslüman Kardeşler

Örgütü tarafından desteklenen Faruk Tugayı (Taburları), ÖSO ile müttefik olup bazı

yöneticileri YAK'ta görev yapmaktadır.215 Örgütten ayrılan İslami Faruk Tugayı, Ömer

Faruk Tugayı gibi gruplar aşırıcı kanada kaymıştır.216

(m) Liva el Feth (SÖC Bağlısı): Halep, Haseke ve Rakka'da faaliyet göstermektedir. Cihatçı

gruplara karşı, YAK saflarında yer almıştır.

(n) Liva el İslam (SÖC Bağlısı): 2011'de kurulan Selefi örgüt, Şam çevresinde etkindir.

(o) Ansar el İslam: 2001 yılında, El kaide irtibatlı, Kuzey Irak kökenli örgütün

Suriye kolu, başlangıçta Ansar el Şam örgütü bünyesinde faaliyet gösteren yedi grubun

birleşmesiyle Ağustos 2012'de Şam'da kurulmuştur. Halep muharebelerinde El Nusra

ve İslami Cephe ile ittifak yapmıştır.217 Ancak kısa süre sonra Suriye İslami Cephesine



36

ve Ahvad el Resul örgütüne katılımlar nedeniyle koalisyonda kopmalar yaşanmıştır. Örneğin son olarak,

Şam batısında ve Golan bölgesinde etkin olan Furkan Tugayları örgütten ayrılmıştır.218 Halihazırda örgütün

başlıca üyeleri El Habib el Mustafa Tugayı ve Sahebe Tugaylarıdır.219 Ansar el İslam örgütü 50 lideri,

Ağustos 2014'te IŞİD'e katılmıştır.220

(ö) Cabat el Nusra

(I) Irak El Kaidesi lideri Ebu Bekir el Bağdadi'nin, Suriye'ye gönderdiği

temsilcisi Ebu Muhammed el Golani tarafından 2011'de kurulan örgüt221 ilk kez 24 Ocak

2012'de adını duyurmuştur. Başlangıçta, 6 Haziran 2012'de Şam'da 26 kişinin ölümüyle

sonuçlanan bombalama olayı gibi terör eylemleriyle ile dikkat çeken Cabhat el Nusra,

sonraları askerî harekât da icra edebilme yeterliliğine ulaşmıştır. El Nusra'nın kısa süre içinde askerî

yeterliliğini artırmasında, aldığı dış yardımların büyük etkisi olmuştur.222 Irak El Kaidesi, operasyonel

bütçesinin yarısını El Nusra'ya tahsis ettiğini açıklamıştır.223 Örgüt sivillere yönelik saldırıları nedeniyle,

Aralık 2012'de ABD, 2014'te ise BM tarafından terörist örgütler listesine alınmıştır.224 El Nusra, Kasım

2014'te İdlib yakınlarındaki Cebal el Zaviye bölgesinde, Muhalefetin ılımlı kanadını oluşturan ve ÖSO'ya

yakınlığı ile bilinen Suriye Devrimci Cephesi ve Hareket Hazm örgütlerine karşı önemli askerî başarılar

elde etmiş, bu gruplara bağlı kuvvetlerden bir kısmını kendi saflarına çekmiştir.225 IŞİD'in Cabat el

Nusra'nın ağırlıklı faaliyet alanı olan kuzey ve doğu Suriye'de bölgelerinde iç savaşa dahil olması

sonrasında, iki örgüt arasında yaşanan gerilim, Mart 2014'te Nusara'nın 3.000 personel kaybına varan

çatışmalara dönüşmüştür.226 El Nusra IŞİD ile mücadelesinde ÖSO ile müştereken harekât icra emiştir.227

2014 Yazında, IŞİD, El Nusra ve müttefiklerinin en önemli askerî üssü ve petrol kaynağı olan Deyrizor'u ele

geçirmiştir.228 Irak El Kaidesi'nin IŞİD'i reddetmesine rağmen son dönemde El Nusra'nın bazı unsurlarının

bu örgütle yakın işbirliği içinde olduğu ve bir kısım savaşçısının IŞİD saflarına katıldığı saptanmıştır.229

(II) Örgüt, IŞİD ile mücadelesi esnasında ve koalisyon kuvvetlerinin hava taarruzları

neticesinde vermiş olduğu kayıplara rağmen halen Suriye'nin 13 vilayetinden 11'inde fiili olarak kuvvet

bulundurmakta olup, özellikle Halep, Rakka, Değrizor, Dera ve İdlib'te etkin olan örgütün 5.000-7.000

civarında bir askerî gücü olduğu değerlendirilmektedir.230 El Nusra, IŞİD'ten sonra en fazla yabancı

savaşçıya sahip olan örgüttür.231

(p) Irak Şam İslam Devleti (IŞİD)

(I) 9 Mayıs 2013'de Irak El Kaide'sinin [Cabat] el Nusra ile birleşmesiyle

ortaya çıkmıştır. Örgütün lideri, Ebu Bekir El-Bağdadi'dir. Suriye harekât alanını El

Nusra'ya tahsis eden El Kaide lideri Zavahiri'nin bu kararının hilafına faaliyet alanını

Suriye'ye taşıyan IŞİD, bu örgütle başlangıçta çatışmış ancak son aşamada uzlaşmayı

başararak faaliyet alanını genişletmiştir. Başlangıçta 5.000 kişilik kuvvetine karşın, Irak

ve Suriye yönetimleri tarafından tarafından dışlanan Sünni nüfusun desteğini

sağlamayı başaran örgüt, Irak'taki muharip sayısını 30.000'e Suriye'deki savaşçı sayısını ise 20.000'e

çıkarmıştır.

(II) Irak'ta Haziran-Temmuz 2014 aylarında Anbar, Felluce, Ramadi ve diğer bazı bölgelerin

ele geçirilmesinde ve kuzeydeki Erbil ve Dohuk'u tehdit eden bir konuma kolaylıkla yükselmesi, örgüte bu

kazanımlarını Suriye'ye aktarabilme imkânını bahşetmiştir.232 Temmuz ve ağustos aylarında, Rakka'yı ele



37

geçiren örgüt, Suriye İç Savaşı'ndaki stratejik dengeyi değiştiren operatif seviyede bir kırılmayı

gerçekleştirmiştir.

(II) IŞİD halihazırda, Suriye'nin kuzey ve doğusunda, Rakka, Deyrizor ve Haseke

vilayetlerinde kontrolü elde bulundurmakta olup Şam civarında ve orta-kuzey kesimde PYD'nin elinde

bulundurduğu, Kobani/Ayn el Arab'ta varlığını tesis etmeye çalışmaktadır. Esasen ağırlıklı orak Irak'lı

Sünni gruplardan desteklenen ve bu ülkedeki üslerinden güç alan örgüt, Suriye İç Savaşı'nda kısa süre

içerisinde dengeleri lehine değiştirmeyi, aşırıcı örgütleri kendi komutası altında toplamayı başarmıştır.

(IV) Eylül 2014'de Irak Hükûmetinin talebi üzerine ABD önderliğinde oluşturulan

koalisyonun 8 Ağustos 2014'ten itibaren, önce Irak'ta müteakiben de Suriye'de icra ettiği hava harekâtı

neticesinde örgütün özellikle kuzey ve batı istikametinde ilerlemesi kısmen de olsa durulmuştur.

(V) Örgütün ABD ve Koalisyon ülkelerinin 8 Ağustos’tan itibaren icra ettikleri hava harekâtı ile

Irak güvenlik kuvvetleri, peşmergeler, Şii milisler ve PYD/PKK unsurları ile çatışmalarda Aralık 2014

itibariyle 3.000-3.500 civarında militan kaybettiği, 30 tank ve 70 civarında zırhlı, 700 civarında diğer

aracının tahrip olduğu kıymetlendirilmektedir. Örgüt hava harekâtında vurulan petrol tesisleri nedeniyle

gelirlerinin yüzde 70’ni kaybetmiştir.233

(VI) ABD ve Koalisyon liderliğinde IŞİD’e karşı yapılan harekât Suriye’de Esad Yönetimine

doğrudan ve dolaylı olarak fayda sağlamaktadır.

(p) Yekineyen Parastina Gel (YPG-Halk Koruma Birlikleri)

(I) PKK'nın Suriye kolu olan ve Liderliğini Salih Müslim'in yaptığı Kürt

Demokratik Birlik Partisi (PYD)'nin silahlı örgütü 2004'te Kamışlı'da kurulmuştur. Bu

dönemde, 10.000-15.000 civarında kuvveti olan örgüt, 2012 yazında Esad Yönetimi ile

ittifak yaparak rejim kuvvetlerinin bölgeden çekilmesinin ardından bir güç olarak ortaya çıkmıştır. Bu

kapsamda, Afrin, Kobani ve Cezire bölgelerini kapsayan bir [geçici} hükûmet kurmuştur.234 PYD,

Suriye’deki iç savaştan, Türkiye’de PKK’nın “ateşkes” ve “çözüm sürecinde” kuvvet kaydırma imkânından

ve IŞİD tehdidinden dolayı yerel ve uluslararası destekten istifade ile gücünü önemli ölçüde artırmıştır.

PYD’nin silahlı militan sayısının 40-50.000 civarında olduğu iddia edilmektedir.235

(II) PYD'nin saf değiştirerek SMK'ya dahil olmasının ardında ise örgüt, Halep'te rejim

kuvvetleriyle çatışmaya girmiştir. IŞİD'in kuşatmasına maruz kalan Ayn el Arab/Kobani'nin savunulması

maksadıyla, Irak Peşmergelerinden Türkiye üzerinden destek almıştır. Kobani saldırıları ve ABD

liderliğindeki "Eğit ve Teçhiz Et" projesi, bölgedeki muhtelif Kürt grup ve aşiretlerinin PYD liderliğindeki

hükûmete katılmalarına neden olmuştur.

(III) IŞİD'in Irak'tan aldığı güçle Suriye'de askerî ve siyasi dengeyi lehine değiştirdiği gibi,

PYD'de PKK ve Irak Kürdistan Bölgesel Yönetiminden aldığı destekle bölgesinde siyasi başarı elde etmiştir.

Suriye İç Savaşı'nda, askerî yetersizliklerine karşın, fiilen de olsa, "devletini" kuran ilk grup PYD olmuştur.

Bu koalisyon içinde şimdilik yer alan diğer Kürt grupların tasfiye veya asimilesi ise sadece bir süreç

meselesidir.



38

c. Yeterlilik Ölçütleri Bakımından Değerlendirme

(1) Savaşma Azim ve İrade Yeterliliği

(a) İslami Cephe, El Nusra ve IŞİD gibi "cihatçı" gruplar ile YPG'nin savaşma azim ve iradesi,

ideolojik tabanlarından ve güçlü liderlikten beslenmektedir. ÖSO, yerel komutanların öne çıkarıldığı

Yüksek Askeri Konsey (YAK) yapılanması ile önceki liderlik zafiyetini büyük ölçüde gidermiştir.

(b) Gelinen aşamada, muhalif gruplar, Esad Yönetiminin marjinal bir güce indirgenmedikçe toplu

katliamlara maruz kalacaklarına inandıklarından savaşma azimlerini muhafaza etmektedirler.

(c)Yapısal olarak ise, ÖSO'nun savaşma azim ve iradesi dış yardımlar ve bölgesel

komutanlıkların sahip olduğu kadardır. Aşırıcı grupların savaşma azmi sahip oldukları dış destekten çok

Sünni tabandan ve Irak'taki Sünnilerden sağladıkları desteğe bağlıdır. Kürt grupların savaşma azmi ise

Irak , Türkiye ve Batı'dan sağladıkları desteğe bağlıdır.

(ç) Muhalefetin savaşma azim ve iradesine ilişkin en büyük hassasiyet, farklı grupların ortak

harekât icra ettikleri durumlarda yaşanmaktadır. Mayıs-Haziran 2013'te El Kusayr; Ağustos 2013 ve

Haziran 2014'te Lazkiye örneklerinde olduğu üzere, baskı altında muhalifler arasındaki işbirliği

parçalanabilmektedir.

(2) Beka Yeterliliği: Muhalif grupların tamamı, dış destek almadıkça; ikaz, ihbar, istihbarat imkân

ve kabiliyetinden yoksundur. Bu unsurların hava savunması zafiyeti nedeniyle de tesis ve kuvvet koruma

kapasitesi düşüktür. Sektörel kurtarılmış bölgeler dışında büyük yerleşim alanlarında istikrarlı bir şekilde

hakimiyet tesis edememektedirler. Bununla beraber, muhalif grupların, kırsal kesimlerde beka yetenekleri

mevcuttur. ISİD haricindeki muhalif gruplar, beka yeteneklerini destekleyecek öz mali kaynaklardan

yoksundur.

(3) Komuta Kontrol, Sevk ve İdare Yeterliliği:

(a) IŞİD dışındaki grupların komuta ve kontrol imkân ve kabiliyetleri, ancak kısıtlı kapsamdaki

harekâtı destekleyebilecek seviyededir. Ülkenin vilayetleri arasında zayıf bir koordinasyon mevcut olup

merkezi olarak sevk ve idare edilememektedir. Bununla beraber, muhalif grupların, süreç içerisinde, şehir

muharebelerinde müştereken harekât icra etme yeteneklerini geliştirdikleri görülmüştür. YAK

yapılanması, ülke çapında bir komuta ve kontrol imkânı sağlamamaktadır. Muharebeler, operasyonlar ve

lojistik konular muhalif gruplar arasında yapılan görüşmeler ile belirlemektedir.236

(b) Kısıtlı bölgede harekât icra etmesine karşın, YPG, terör örgütünden milis gruplarına geçiş

sürecinde bulunması nedeniyle nizami harekâtın ihtiyaçlarını yerine getirebilecek komuta ve kontrol

yeterliliğine sahip değildir.

(4) Hareket ve Manevra Kabiliyeti Yeterliliği:

(a) ÖSO da dahil olmak üzere mahalli grupların hareket ve manevra kabiliyeti zayıftır. Esad

Yönetimi'nin ulaştırma ve iletişim hatları üzerindeki genel hakimiyeti, muhalefetin bu kapsamdaki

kısıtlılığının sebeplerinden biri olduğu kadar sonucunu da oluşturmaktadır.

(b) Koalisyon hava harekâtı neticesinde ciddi kayıplar vermesine karşın237 IŞİD, bu kapsamdaki

imkân ve kabiliyetini belirli ölçülerde de olsa muhafaza etmektedir. Irak sınırından itibaren Rakka'ya



39

kadar olan bölgedeki güzergaha hakim olan IŞİD, doğu harekât bölgesinde önemli ölçüde manevra

kabiliyeti üstünlüğünü haizdir. Bu imkân ve kabiliyet örgüte, Irak ve Suriye'deki kazanımlarını karşılıklı

olarak bir ülkeden diğerine aktarabilme olanağı sağlamaktadır.

(5) Harp Silah ve Araçları, Ateş Gücü ve Desteği Yeterliliği:

(a) YAK yapılanmasından sonra ÖSO'ya bağlı unsurlar da dış yardım ve desteğe ulaşmaya

başlamışlardır.238 Büyük çaplı bir harekât için gerekli olan ateş desteği yetersiz olan ÖSO'nun yegane

birliği, Güney Cephe'deki 1'inci Topçu Alayıdır. Bu birliğin ise hareket kabiliyeti ve lojistik sınırlılıklar

nedeniyle etkin kullanım imkânı kısıtlıdır. Mevcut durumda, muhalefetin harp silah ve araçlarındaki

zafiyeti azaltmak maksadıyla, Esad Yönetimine ait silah depolarına olan saldırılarını yoğunlaştırdığı

görülmektedir.

(b) Yerel cihatçı gruplar, ÖSO'nun önceki yapılanmasında sahip oldukları konum vasıtasıyla dış

yardımların büyük kısmına sahip olmuşlardır. Bu gruplar, gelişmiş tanksavar ve piyade ateş destek

silahlarına sahiptir.

(6) Muharebe Hizmet Desteği Yeterliliği

(a) Muhalif grupların yerleşik bir lojistik sistemi bulunmamaktadır. Muharebe hizmet

desteğindeki yetersizlikler, Lazkiye muharebelerinde olduğu üzere uzun süreli çatışmaların başarısızlıkla

sonuçlanmasına ve ele geçirilen yerlerin muhafaza edilememesine neden olabilmektedir.239 İkmal

bütünüyle dış yardımlara bağlıdır.

(b) Silah altına alınabilir personel bakımından sorunu bulunmayan muhalif grupların, yetişmiş

muharip personel ve eğitim ihtiyacı büyüktür. ABD liderliğinde bölge ülkelerinin katılımıyla başlatılan

"Eğit ve Teçhiz Et" programının kısa erimde muharebe sahasının ihtiyaçlarını karşılama ve mevcut

dengeyi değiştirebilme imkânı bulunmamaktadır.

(c) Muhalif kuvvetlerin günde ortalama 100 personel kaybı vardır.240. Sünni erkek nüfusun silah

altına alınabilir mevcudu 2.520.990'dır.



40

6. Tarafların Mukayesesi

a. Tarafların Kuvvetli ve Zayıf Tarafları

(1) Esad Yönetiminin Kuvvetli Tarafları: Savaşma azim ve iradesi, beka yeterliliği, hareket ve

manevra kabiliyeti, harp silah ve araçları bakımından yeterlidir. Komuta kontrol, sevk ve idare, yetişmiş

personel bütünlemesi ve muharebe hizmet desteği bakımından asgari yeterli seviyededir.

(2) Esad Yönetiminin Zayıf Tarafları: Sınırlı insan ve malzeme kaynağıyla iç savaşı uzun süre

devam ettirebilme kapasitesi kısıtlıdır.

(3) Muhalif Grupların Kuvvetli Tarafları: Savaşma azim ve iradesi yeterli seviyededir. İnsan gücü

kaynağı nedeniyle harbi uzun süre devam ettire bilme kapasitesine sahiptir. Harp silah ve araçları

bakımından gelişme kaydetmektedir.

(4) Muhalif Grupların Zayıf Tarafları: Hareket ve manevra kabiliyeti ve komuta kontrol, sevk ve

idare yeteneği belirli alanlarla sınırlıdır. Beka yeterliliği, yetişmiş personel bütünlemesi ve muharebe

hizmet desteği, zayıftır.

b. Yeterlilik Ölçütlerinin Ayrıntılı Mukayesesi

Tablo 3. Tarafların Kuvvetli ve Zayıf Tarafları

Yeterlilik ÖlçütüEsad

YönetimiMuhalif Gruplar

1 Savaşma Azim ve İradesi

a Liderlik Yeterli Yeterli

b Olumsuz Güdülenme Çok İyi İyi

c Olumlu Güdülenme (İdeoloji) Yeterli Çok İyi

ç Muharip Kaynağı Kısıtlı Kısıtlı

d Unsurlar Arasındaki Dayanışma İyi Yetersiz

e Disiplin İyi Yetersiz

f Eğitim İyi Yetersiz

2 Beka

a Alarm, İkaz ve İhbar Sistemi Çok İyi Yetersiz

b İstihbarat ve İstihbarata Karşı Koyma Çok İyi Yetersiz

c Keşif, Gözetleme Çok İyi Yetersiz

ç Baskın ve Sabotajlara Karşı Tedbirler Çok İyi Yetersiz

d Düşman Silahlarından Korunma İyi Yetersiz

Derecelendirme:

Çok İyi1 İyi2 Yeterli3 Kısıtlı4 Yetersiz5



41

Tablo 3. Tarafların Kuvvetli ve Zayıf Tarafları (Devamı)

Yeterlilik ÖlçütüEsad

YönetimiMuhalif Gruplar

3 Komuta Kontrol, Sevk ve İdare

a Komuta Kontrol, Tesis, Sistem ve Süreçleri İyi Yetersiz

b Bilgi ve İletişim Sistem ve İmkanları İyi Yetersiz

c Doğru ve Süratli Karar Verebilme Yeteneği İyi İyi

ç İnisiyatif Geliştirebilme Yeteneği İyi Çok İyi

4 Hareket ve Manevra Kabiliyeti

Dost Kuvvetlerin Hareket Kabiliyetini Artırma İyi İyi

Hasım Kuvvetlerin Hareket Kabiliyetini Azaltma Yeterli İyi

Bağımsız Olarak Harekât İcra Edebilme İyi Yetersiz

Zırhlı Birlikler Çok İyi Yetersiz

Motorlu Birlikler Çok İyi Yeterli

İntikal İyi Yeterli

Muharebenin İcrası Çok İyi İyi

Hedef Ele Geçirme ve Muhafaza Edebilme Çok İyi Yetersiz

Karşı Taarruz Yapabilme Çok İyi Yeterli

5a Harp Silah ve Araçları İyi Yeterli

5b Ateş Gücü ve Desteği Çok İyi Yeterli

6 Muharebe Hizmet Desteği

Lojistik İkmal ve Bütünlemesi İyi Yetersiz

Personel Seferberliği İyi İyi

Derecelendirme:

Çok İyi1 İyi2 Yeterli3 Kısıtlı4 Yetersiz5



42

7. Sonuç ve Değerlendirme

a. Kuvvet Bakımından Değerlendirme

(1)Esad Yönetiminin hava ve ateş gücü üstünlüğüne sahip olması, kara harekâtının seyrini stratejik

seviyede etkilemektedir. Gayrinizami harekâtın gereklerine göre yeniden teşkil edilen rejim kuvvetleri,

halihazırda başarıyla gerçekleştirmiş olduğu seferberlik sistemi ve mevcut muharebe gücüyle muhaliflere

karşı üstünlük sağlamıştır.

(2) Muhalif gruplar içinde askerî yeterliliği yüksek olan aşırıcı unsurların ÖSO'dan

uzaklaştırılmasıyla doğan güç boşluğunun ılımlı, demokratik güçlerle doldurulması, dış yardımların

artırılarak bu unsurlara yönlendirilmesini ve halihazırda uygulanandan daha büyük kapsamlı eğitim

programlarını gerektirmektedir. Diğer taraftan, YAK yapılanmasıyla daha geniş bir tabana yayılan

ÖSO'nun, halihazırda Esad Yönetiminin yanında yer alan unsurları yanına çekme imkânları artmıştır.

(3) IŞİD'e karşı icra edilen koalisyon kuvvetleri harekâtı Esad Yönetiminin ve PYD'nin güç

kazanmasına neden olmuştur.

b. Mekan Bakımından Değerlendirme

(1) Suriye İç Savaşı ana ulaştırma yollarının ve yerleşim merkezlerinin kontrolü üzerine yoğunlaşan

bir yıpratma savaşına dönüşmüştür. Gelinen aşamada Esad Yönetiminin Sahil Şeridi, Şam ve civarından

güç alan askerî harekâtının güney kuzey mihveri üzerindeki Humus, Hama, Halep ve Idlip mihverini ele

geçirmeyi büyük ölçüde başardığını söylemek mümkündür.

(2) Buna mukabil muhalif kuvvetlerin ülkenin doğusuna ve kuzeyine inhisar eden kontrolü taraflar

arasındaki güç mücadelesi nedeniyle istikrar kazanmış değildir. ÖSO'nun Esad Yönetimine üstünlük

sağlayabilme imkânı öncelikle IŞİD'in bertaraf edilmesinden ve bu örgüte bağlı unsurlardan ılımlı olanları

kendi saflarına çekmesinden geçmektedir. IŞİD'in 'marjinalize' edilebilmesi ise Sünnilerin Irak yönetimi

içinde kendilerine bir yer bulabilmelerine doğrudan bağlı görünmektedir. Bu ise ancak, doğru bir

stratejinin istikrarlı olarak uygulanmasıyla mümkün olabilecektir. Görüldüğü üzere ÖSO'nun başarılı

olabilmesi, çok sayıda şartın sağlanmasına bağlı olması, Esad Yönetimine durum üstünlüğü

sağlamaktadır.

(3) Operatif seviyedeki genel durum, Halep üzerindeki mücadelenin sonucunun iç savaşın seyrini

önemli ölçüde etkileyebileceğini ortaya koymaktadır. Halep'in Esad Yönetiminin eline geçmesi halinde ise

rejim kuvvetleri, kuzeyde Fırat Nehri'nin Ceylenpınarı'ndan Tabka Barajı (Rakka'nın 50 Km. kuzeyi)'na

kadar olan kesimini doğrudan tehdit edebilecektir. Bu kesimin ele geçirilmesi halinde ise Savunmasını

doğal bir engele dayandırdığı gibi, Sünni nüfusu elektrik ve su kaynaklarından büyük ölçüde yoksun

bırakabilecektir.

c. Zaman Bakımından Değerlendirme

(1) Suriye İç Savaşı uzun süreli bir yıpratma savaşına dönüştüğünden harbin sonucunu mevcut

kazanımlarını devam ettirebilme yeteneği belirleyecektir. Esad Yönetiminin bu kapsamdaki kısıtlılıkları

muhaliflere oranla daha fazlıdır. Bu nedenle, Esad Yönetimi, siyasi tabanını yeni bağlaşıklarla

genişletmeksizin, mevcut kuvvetleriyle elinde bulundurduğu bölgeleri uzun bir süre korumakta ciddi

güçlüklerle karşılaşacaktır. Bu nedenle, kuvvetlerini geniş bir alana yaymış olmanın verdiği zafiyet



43

nedeniyle uzun dönemde kuvvetiyle mütenasip bir alana geri çekilmesi kuvvetle muhtemeldir. Esad

Yönetimi, dış yardımlara büyük ölçüde bağımlı olmasına karşın, güvenilir müttefiklere sahip olmanın

avantajlarını kullanmaya uzun erimde de devam edecektir.

(2) Halihazırda yerel liderlere dayanan ÖSO'nun güçlü bir liderlik etrafında toplanabilme olanağı

siyasi gruplar arasındaki farklılıklar ve dış destekçilerin farklı beklentileri nedeniyle mümkün

görünmemektedir. Bu durum, Esad Yönetiminin yenilgiye uğratılması durumunda bile muhalif grupların

parçalı bir yapıyı aşamayacaklarını ortaya koymaktadır. Diğer taraftan Irak'taki Sünni kesimden güç

almayan ve kendi kendine yeterli kaynaklara sahip olmayan bir coğrafyada oluşturulacak bir

yapılanmanın Suriye'de uzun süre ayakta kalması zordur.

(3) PYD'nin üç kanton arasındaki kopukluğu ortadan kaldırması bir zaman ve güç meselesinden

ibaret olmakla beraber, muhalif grupların kuzeye sıkışmışlığı kaçınılmaz olarak yeni bir Kürt-Arap

çatışması yaratacaktır.

ç. Sonuç: Tarafların orta erimde (3-5 yıl) doruk noktasına ulaşacakları, bu sürede ellerinde

bulundurdukları bölgeler çerçevesinde Suriye'nin yeni siyasi haritasının oluşacağı, bu kapsamda mevcut

koşulların devam etmesi halinde:

(1) Esad Yönetimin asgari Şam ve sahil kesimi ile kuzeyde Hama'ya kadar olan bölgeyi elinde

bulundurabileceği,

(2) ÖSO'nun kuzeyde, Idlib, Halep ve Rakka'ya kadar olan kesimde kantonlar oluşturabilceği,

(3) Halihazırda İslami Cephe şemsiyesinde yer alan gruplar ile IŞİD'in birleşerek ülkenin doğu

kesimlerini elinde bulundurabileceği

(4) PYD'nin; dış desteğin artarak devam edeceği ve Türkiye’nin PKK ile mevcut etkileşiminin

değişmeyeceği varsayımına bağlı olarak, mevcut kantonlarını idame ettirebileceği sonucuna

ulaşılmaktadır.



44

Notlar:

1. Genel Siyasi Durum 2 “Syrian Regime Being Aided from 12 Countries”, Foreign Policy, 15 Mart 2013, http://foreignpolicy.com/2013/03/15/report-syrian-

regime-being-aided-from-12-countries/ 3 Council of Ministers (Syria), Wikipedia, http://en.wikipedia.org/wiki/Council_of_Ministers_(Syria)

4 Suriye nüfusunun; % 8-10'u oluşturan Hristiyan (Ortodoks, Nasturî, Katolik), % 3'ünü oluşturan Dürzi, Musevî ve Yezidî, %

74'ünü oluşturan Sünni halk ile % 7-9'unu oluşturan Kürt, Ermeni ve diğer etnik gruplara mensup halkın bir kısmı Esad

Yönetimine destek vermektedir. 5 OSC Raporu LIR2014061158407788, “Syria: regime exploiting humanitarian crisis to win truce deals, gain ground,” 11 Haziran

2014,

6 Lori Plotkin Boghardt, "Saudi Funding of ISIS", The Washington Institute, 23 Haziran 2014.

http://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/view/saudi-funding-of-isis; Lori Plotkin Boghardt, "Qatar and ISIS Funding:

The U.S. Approach", The Washington Institute, Ağustos 2014. http://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/view/qatar-and-

isis-funding-the-u.s.-approach; Lori Plotkin Boghardt, "The Terrorist Funding Disconnect with Qatar and Kuwait", The Washington

Institute, 2 Mayıs 2014. http://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/view/the-terrorist-funding-disconnect-with-qatar-

and-kuwait

7 "PYD Announces Surprise Interim Government in Syria’s Kurdish Regions", Rudaw, 13 Ekim 2013.

http://rudaw.net/english/middleeast/syria/13112013

8 Michael Eisenstadt ve Jeffrey White, An Enhanced Train-and-Equip Program for the Moderate Syrian Opposition, The Washington

Institute for Neareast Policy, 2014.

2. Genel Askerî Durum 10 2012 yılında rejim kuvvetlerinden ele geçirilen bir harita, Şam'ın yarısının muhaliflerin kontrolünde olduğunu göstermekteydi.

Nikolaos van Dam, The Struggle for Power in Syria: Politics and Society under Asad and the Ba’th Party, New York: I.B. Tauris & Co

Ltd, 2011, s. 112. 11 IŞİD hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. (E) Tuğg. Oktay Bingöl ve Dr. Ali Bilgin Varlık, Merkez Strateji Enstitüsü Raporu-002: IŞİD’e

Karşı Operasyonun Boyutları: Stratejiler, Riskler, Öneriler, Merkez Strateji Enstitüsü, 02.10.2014. 12 Değrizor-Rakka mihveri, IŞİD’in ilan ettiği İslam Devleti’nin Irak-Suriye bütünlüğünü sağlaması, Irak-Suriye ana ulaşım

istikametini kontrol etmesi ve Fırat’ın her iki yakasını elde bulundurma imkânı vermesi nedeniyle IŞİD için stratejik önemi

haizdir. Bkz. (E) Tuğg. Oktay Bingöl ve Dr. Ali Bilgin Varlık, Merkez Strateji Enstitüsü Raporu-002: IŞİD’e Karşı ABD ve Koalisyon

Hava Harekâtının Değerlendirilmesi, Merkez Strateji Enstitüsü, 08.10.2014. 13 Michael Eisenstadt ve Jeffrey White, 2014. 14 a.g.e.

3. Tarafların Amaçları ve Stratejileri 16 Joseph Holliday, Middle East Security Report 8: The Assad Regime, From Counterinsurgency to Civil War, Institute for the Study of

War. Mart 2013, s. 7. Hafız Esad'ın Hama ayaklanmasında uyguladığı strateji hakkında bkz. Nikolaos van Dam, The Struggle for

Power in Syria: Politics and Society under Asad and the Ba’th Party, New York: I.B. Tauris & Co Ltd, 2011, s. 26-28, 31-37, 98, 112, 114;

Patrick Seale, Asad: The Struggle for the Middle East London:I.B. Tauris & Co, 1988, s. 327, 329; Kirk Campbell, “Civil-Military

Relations and Political Liberalization: A Comparative Study of the Military’s Corporateness and Political Values in Egypt, Syria,

Turkey and Pakistan,” s. 230. http://gradworks.umi.com/3330856.pdf.; “Syria: Muslim Brotherhood Pressure Intensifies,” Defense

Intelligence Agency, May 1982, s. 4. http://www.foreignpolicy.com/files/fp_uploaded_documents/DIASyria-MuslimBrotherhood

Pressure Intensifies.pdf. 17 Joseph Holliday, Mart 2013. s. 10. 18 a.g.e., s. 7, 10, 15. 19 a.g.e., s. 7. 20 16 Ekim 2014 tarihinde Esad Yönetimine bağlı kuvvetlerin, Şam'ın Jabar bölgesinde muhtemelen kimyasal silah kullandığı

rapor edilmiştir. Bkz. Jennifer Cafarella and Theodore Bell, Syria Update: October 10 - October 17, 2014, Innstitute for the Study of

War, 2014. 21 Joseph Holliday, “The Struggle for Syria in 2011,” Institute for the Study of War, Aralık 2011; “Syria’s Armed Opposition.”;

Joseph Holliday, Mart 2013, s. 15. 22 Joseph Holliday, “Syria’s Maturing Insurgency,” Institute for the Study of War, Haziran 2012, s. 17. 23 Michael Eisenstadt ve Jeffrey White, 2014. 24 Joseph Holliday, Mart 2013, s. 7. 25 a.s. 26 a.s.

http://www.washingtoninstitute.org/experts/view/lori-plotkin





45

4. Esad Yönetiminin Askerî Durumu 28

Global Firepower, "Countries Ranked by Military Strength", 2014. http://www.globalfirepower.com/countries-listing.asp 29 International Institute for Strategic Studies, The Military Balance 2011, Londra: Routledge, 2011, s. 330. 30 Elizabeth O’Bagy, Christopher Harmer, Jonathan Dupree, Liam Durfee, Syrian Air Force and Air Defense Capabilities, Institute for

the Study of War, Mayıs 2013, s. 9.

http://www.understandingwar.org/sites/default/files/Updated%20Syrian%20Air%20Force%20and%20Air%20Defense%20Capabil

ities%20Brief_8May.pdf 31 Strategy Page, "Attrition: The Destruction Of The Syrian Air Force" http://www.strategypage.com/htmw/htatrit/20130618.aspx 32 Richard Bennet, “The Syrian Military: A Primer,” Middle East Intelligence Bulletin, Ağustos/Eylül 2001. 33 Skype'in Sürgündeki Suriye'li Generalle Mülakatı, Washington, DC, 19 Nisan 2012. 34 Elizabeth O’Bagy vd. 2013, s. 8. 35 Richard Bennet, Ağustos/Eylül 2001. 36 Joseph Holliday, Mart 2013, p. 12. 37 a.g.e., s. 12. 38 Human Rights Watch, “By All Means Necessary: Individual and Command Responsibility for Crimes against Humanity in

Syria”, Aralık 2011, s. 88; Sürgündeki Suriyeli generalle mülakat, Washington DC, 20 Mart, 2012'dan aktaran, Joseph Holliday,

2013. 39 a.g.e. 40 a.g.e. 41 a.g.e. 42 a.g.e. 43 a.g.e. 44 The Military Balance 2011, s. 331. 45 Joseph Holliday, Mart 2013, s. 8. 46 a.g.e., s. 26. 47 a.s.. 48 The Military Balance 2011, s. 330. 49 Örneğin bkz. “70 percent of Sunni soldiers in Bashar’s army are no longer working,” Mokhtsar News, April, 10, 2012. http://

www.almokhtsar.com/node/46838; “Fallen Rebel Heroes Honored by Thousands in Idlib,” YouTube video, February 7, 2012,

http://www.youtube.com/watch?v=qaCV0UUstH0. 50 Anshel Pfeffer, “Syrian Rebel Chief – When Assad Falls, We Will Secure His Chemical Weapons,” Haaretz, May 29, 2012. 51 Joseph Holliday, Mart 2013, s. 27. 52 Örneğin, 2012 Şubatında dört tümenden tugayların katılımıyla Zabadani'ye yönelik olarak yapılan harekâtta, ABD Savunma

Bakanlığı sadece 40 civarında zırhlı aracın kullanıldığını saptamıştır. (ABD 'State Department' tarafından Suriye'nin Zabadani

çecreindeki askerî yığınaklanması konulu görsel, Şubat 11-13, 2012. http://www.humanrights.gov/2012/03/05/situation-in-syria-

more-images/). Benzer şekilde Mart ortalarında İdlib'te yapılan harekâta, 4'üncü ve 76'ncı Zırhlı Tümenlerden ve Özel Kuvvetler

Komutanlığından alayların katıldığı harekâtta hava fotoğrafları 35'den az sayıda zırhlı araç tespit edilebilmiştir (ABD 'State

Department' tarafından Suriye'nin İdlib'deki askerî yığınaklanması konulu görsel, Mart 11, 2012. http://www.globalsecurity.org

/intell/library/imint/ syria-10.htm.). Kırk civarındaki zırhlı araç bir alay kuvvetindeki bir birlik için bile çok azdır. Ancak kara

kuvvetlerinin yaşadığı lojistik kısıtlar dikkate alındığında bu durum şaşırtıcı görünmemelidir. Joseph Holliday, Mart 2013, s. 28. 53 a.g.e., s. 27. 54 a.g.e., s. 16. 55 Michael Weiss, “My interview with a defected Syrian soldier; plus, more leaked Syrian documents,” The Telegraph, 9 Ağustos,

2011. 56 Human Rights Watch, Aralık 2011, s. 30, 46. 57 İnsan Hakları Gözlemcileri mülakatlarında, bir nizami tugayın Özel Kuvvetler Komutanlığına bağlı 35'inci Öz.Kuv.A.'nın emrine

verildiği saptanmıştır( Joseph Holliday, 2013, s. 12; Human Rights Watch, Aralık 2011, s. 20, 31, 36.) 58 Suriye Kara Kuvvetlerinden Özgür Suriye Ordusu saflarına geçen subayla, 4 Nisan 2012'de Washington, DC'de yapılan yapılan

mülakat (Joseph Holliday, 2013, s. 13). 59 Anshel Pfeffer, 29 Mayıs, 2012; Human Rights Watch, Aralık, 2011, s. 83. 60 Human Rights Watch, Aralık, 2011, s. 83. 61 2012 yılı boyunca 1'inci Zh.Tüm. kuruluşundaki birlikler Şam'ın güneyinde bulunan Kisvah'daki garnizonlarının 10 km.

civarındaki operasyonlara iştirak etmelerine karşın, bunlardan 76'ncı Zh.Tug. bünyesinde teşkil edilen birlikler, İdlib'deki harekâta

katılmışlardır. Bu harekâttaki acımasız uygulamalarından ötürü 76'ncı Zh.Tug.'a, 'ölüm tugayı' adı verilmiştir (Yerel Koordinasyon

Komitesi Internet sayfası, http://www.lccsyria.org/1563, 29 Temmuz, 2011; Yerel Koordinasyon Komitesi Internet sayfası,

lccsyria.org, 15 Kasım, 2012; Yerel Koordinasyon Komitesi Internet sayfası, lccsyria.org, 14 Kasım 2012; Suriye Devrim



46

Koordinatörünün Birliği Facebook sayfası, facebook.com/monasiqoon, 15 Şubat 2012; “They Burned My Heart: War Crimes in

Northern Idlib during Peace Plan Negotiations,” Human Rights Watch, Mayıs 2012, s. 7; Joseph Holliday, 2013, s. 14). 62 Human Rights Watch, Aralık, 2011, s. 83. 63 a.s. 64 Nikolaos van Dam, The Struggle for Power in Syria: Politics and Society under Asad and the Ba’th Party, New York: I.B. Tauris & Co

Ltd, 2011, s. 115; Alain Chouet, “L’Espace Tribal Des Alaouties a l’Epreuve du Pouvoir: La disintegration par le politique”,

Maghreb-Mashreq No. 147, 1995 (http://alain.chouet.free.fr/documents/Alaouite.htm). 65 Alain Chouet, “L’Espace Tribal Des Alaouties a l’Epreuve du Pouvoir: La disintegration par le politique”, Maghreb-Mashreq

No. 147, 1995 (http://alain.chouet.free.fr/documents/Alaouite.htm). 66 Joseph Holliday ve Christopher Harmer, 2012, s. 17. 67 a.s. 68 a.g.e., s. 23. 69 The Military Balance 2011, s. 331. 70 Joseph Holliday ve Christopher Harmer. 71 Sevil Küçükçoşkun, “Syria fired more than 40 Scud missiles in two months,” Hürriyet, 21 Şubat, 2013. 72 Nikolaos van Dam, 2011, s. 208-209; The Military Balance 2011, s. 332; Joseph Holliday, 2013, s. 16. 73

"The regime digs in", The Economist, 15 Haziran 2013. 74

The Carter Center, Syria: Pro-Government Paramilitary Forces, 5 Kasım 2013.

75 Salih, “Syrian Shabiha and Their State;” European Union, Council Implementing Regulation (EU) No 1151/2011, 14 Kasım, 2011. 76 Liz Sly, “Tensions among Alawites pose new challenge or Assad,” Washington Post, 17 Ekim, 2012. 77 Salih, “Syrian Shabiha and Their State; STRATFOR, “The Use of Mercenaries in Syria’s Crackdown.” 78 United Nations High Commissioner for Human Rights, Independent International Commission of Inquiry on the Syrian Arab

Republic, 20 Aralık, 2012, s. 2; "Minority militias stir fears of sectarian war in Damascus,” Reuters, 7 Eylül 2012; Joseph Holliday,

2013, s. 18. 79 “Treasury Sanctions Al-Nusrah Front Leadership in Syria and Militias Supporting the Asad Regime,” U.S. Department of the

Treasury, 11 Aralık 2012. 80 Ruth Sherlock, “Syrian rebels cut off Bashar al-Assad’s escape route,” The Telegraph, 17 Aralık 2012. 81

E.O. 13582, U.S. Department of Treasury, 10 Ağustos 2012. 82

“ISIS’ Iraq offensive could trigger Hezbollah to fill gap left in Syria,” Daily Star, 16 Haziran 2014. 83

“Israel watches warily as Hezbollah gains battle skills in Syria,” New York Times, 10 Mart 2014. 84 Michael Eisenstadt ve Jeffrey White, An Enhanced Train-and-Equip Program for the Moderate Syrian Opposition, The Washington

Institute for Neareast Policy, 2014. 85 “Hezbollah and the fight for control in Qalamoun,” Institute for the Study of War, 26 Kasım 2013.

86 “Leaked video: Iran guiding thousands of Shiite fighters to Syria,” Christian Science Monitor, 23 Eylül 2013; “From Qusair to

Yabrud: Shiite foreign fighters in Syria,” Al Monitor, 6 Mart 2014.

87 “From Karbala to Sayyida Zaynab: Iraqi Fighters in Syria’s Shi’a Militias,” CTC Sentinel, 27 Ağustos 2013.

88 “Seeing their gains at risk, shiites flock to join militias, New York Times, 13 Haziran 2014.

89 Department of the Treasury, Basın Açıklaması, 16 Şubat 2012.

90 “Elite Iranian unit’s commander says his forces are in Syria,” Washington Post, 16 Eylül 2012.

91 Al Monitor bu sayıyı, 1.000-1.500, The Telegraph ise 2.000-3.000 olarak vermektedir.(“From Qusair to Yabrud: Shiite foreign

fighters in Syria,” Al Monitor, 6 Mart 2014; "Iran boosts support to Syria", The Telegraph, 21 Şubat 2014.

92 Joseph Holliday, 2013, s. 12-15.

93 a.g.e., s. 7.

94 a.g.e., s. 7, 10.

95 Michael Eisenstadt ve Jeffrey White, 2014.

96 Michael Eisenstadt ve Jeffrey White, An Enhanced Train-and-Equip Program for the Moderate Syrian Opposition a Key Element of U.S.

Policy in Syria and Iraq, The Washington Institute, 2014.

97 Joseph Holliday, The Syrian Army: Doctrinal Order of Battle, Institute for the Study of War, Şubat, 2013, s. 12.


99 a.g.e.

100 a.g.e..

101 a.g.e.

http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/middleeast/iran/10654144/Iran-boosts-support-to-Syria.html



47

102 Joseph Holliday, Mart 2013, s. 28.

5. Muhalif Grupların Askerî Durumu

104 Eric Schmitt and Mark Mazzetti, “U.S. Intelligence Official Says Syrian War Could Last for Years,” New York Times, 20 Temmuz

2013'den aktaran, Aron Lund, " The Non-State Militant Landscape in Syria", Combatting Terrorism Center in West Point, 27

Ağustos 2013. https://www.ctc.usma.edu/posts/the-non-state-militant-landscape-in-syria

105 IHS Aerospace, Defence & Security, Analysis: Syria’s Insurgent Landscape, Eylül 2013, s.2.

106 Congressional Research Service, Armed Conflict in Syria: Overview and U.S. Response. U.S. Congress, Washington, 9 Nisan 2014,

s.4.

107 Charles Lister, "Syria’s insurgency beyond Good Guys and Bad Guys,” ForeignPolicy.com; Middle East Channel (blog), 20 Eylül

2013; Aron Lund, “The Politics of the Islamic Front 1: Structure and Support,” Carnegie Endowment for International Peace, Syria

in Crisis (blog), 14 Ocak 2014'e atfen, Congressional Research Service, 9 Nisan 2014, s.1.

108 Joseph Holliday, Middle East Security Report 8: The Assad Regime, From Counterinsurgency to Civil War, Institute for the Study of

War. Mart 2013, s. 27.

109 Örneğin bu grubun önde gelenlerinden Mustafa Şeik Nisan 2012'de yaptığı açıklamada bu sayının 50.000 civarında olduğunu,

bir ay sonra diğer bir lider 90.000 civarında olduğunu, [Kaynak: Anshel Pfeffer, “Syrian Rebel Chief – When Assad Falls, We Will

Secure His Chemical Weapons,” Haaretz, 29 Mayıs 2012 (http://www.almokhtsar.com/node/46838)'den tercüme eden, Elizabeth

O’Bagy, “70 percent of Sunni soldiers in Bashar’s army are no longer working,” Mokhtsar News, 10 Nisan 2012.], Temmuz 2012'de

daha önce Suriye Hava Kuvvetleri istihbaratında görevli olan bir başka lider bu sayının 100.000 civarında olduğunu açıklamış,

(Kaynak: Joseph Holliday, Middle East Security Report 8: The Assad Regime, From Counterinsurgency to Civil War, Institute for the

Study of War. Mart 2013, s. 27.) bazı Türk ve ABD kaynaklarında ise muhalif güçlere katılanların 60.000 civarında olduğu

belirtilmiştir (Kaynak:“Former Syrian Officer Says Ranks of Defectors Are Swelling,” Al-Monitor, 10 Temmuz 2012; Ken Sofer,

“Next Steps in Syria: A Look at U.S. Priorities and Interests,” Center for American Progress, 14 Ağustos 2012'den aktaran, Joseph

Holliday, Middle East Security Report 8: The Assad Regime, From Counterinsurgency to Civil War, Institute for the Study of War. Mart

2013, s. 27.)

110 Reuters http://www.reuters.com/article/2014/01/29/us-usa-security-syria-idUSBREA0S1XL20140129.

111 IHS Aerospace, Defence & Security, Eylül 2013, s. 5.

112 Barrett, Richard, Foreign Fighters in Syria. Rapor. The Soufan Group, Haziran 2014. Web. 30 Haziran 2014, s. 6.

http://soufangroup.com/wp-content/uploads/2014/06/TSG-Foreign-Fighters-in-Syria.pdf.


114 Barrett, Richard, Haziran 2014, s. 9.

115 a.g.e., s. 6.

116 a.s.

117 “Announcement of the Creation of the Free Syrian Army. Colonel Riad al-Asaad,” 29 Temmuz 2011.

www.youtube.com/watch?v=ItzI_AIFUWg

118 Aron Lund, 27 Ağustos 2013.

119 a.g.e.

120 “Formation of the Joint Command for the Revolution’s Military Council,” YouTube, 29 Eylül 2012.

http://www.youtube.com/watch?v=ibAhDleBVGg.

121 Bu durumun an çarpıcı örneği Sahil Komutanlığında yaşanmıştır. Konsey tarafından atanan Tuğg. Hüseyin Kouliya, mahalli

komutanlar tarafından CIA ve Suudi ajanı olmakla suçlanmış, bu komutanlar onun yerine Ahmet Rehal'i bölge komutanı olarak

seçmişlerdir. Elizabeth O’Bagy, Middle East Report 9, The Free Syrian Army, Institute for the Study of War, 2013, s. 13.

122 a.s.

123 “The Syrian National Initiative,” Carnegie Middle East Center, 1 Kasım 2012.

124 Elizabeth O’Bagy, 2013, s. 15.; Albay Abdel Jabbar al-Aqidi in Bab Salama ile6 Kasım, 2012'de yapılan mülakat.

125 “Syrian revolutionary battalions united within five fronts,” AlArabiya, 5 Kasım 2012.

126 Elizabeth O’Bagy, Mart 2013, s. 15.

127 Rebhy, Abdullah, "Syrian opposition groups reach unity deal", Associated Press, 11 Kasım 2012. 60 üyeli SMDK'nın 22 üyesi

önceki Suriye Ulusal Konseyinden seçilmiştir. Bunlar:

Suheyr Atassi, Suriye Devrimi Genel Kurulu; Ömer İdlibi, Yerel Koordinasyon Komiteleri; Ahmet el-Asi el-Carbe, Suriye Devrimi

Aşiretler Konseyi; Dr. Muhammed el-Sabuni, Suriye Alimler Birliği; Dr. Sadık Celal el-Azm, Suriye Yazarlar Birliği; Mustafa

Sabbağ, Suriye İş Forumu; El-Haris Nebhah, Vatandaşlık Hareketi; Heysem el-Malih, Suriye Devrimi Mütevelli Heyeti; Bessam

http://hosted2.ap.org/APDEFAULT/cae69a7523db45408eeb2b3a98c0c9c5/Article_2012-11-11-Syria-Opposition/id-c7731490ec3a479cb65bb0552a628054

http://tr.wikipedia.org/wiki/Associated_Press



48

Yusuf, Ma'an Hareketi; Yahya Gkab, Suriye Ulusal Demokratik Bloku; Halid Hoca, Türkmen Bileşeni; Ziyad el-Hasan, Türkmen

Bileşeni; Hüseyin Abdullah, Türkmen Bileşeni; Dr. Abdulhakim el-Beşar, Ulusal Kürt Konseyi; Mustada Osso, Ulusal Kürt

Konseyi; Muhammed Abdo Kido, Ulusal Kürt Konseyi; AbdulIlah Abdulmuen Fahed, Yerel Konsey, Humus; Mustafa Navaf

elAli, Yerel Konsey, Rakka; Rima Felihan, Yerel Konsey, Suveyda; Dr. Cevad Ebu Hatab, Yerel Konsey, Şam; Riyad el-Hasan,

Yerel Konsey, Deyr ez-Zor; Musa Muhammed el-Halid, Yerel Konsey, Kuneytıra; Şeyh Muaz el-Hatib, Yerel Konsey, Şam; Ziyad

Gassan, Yerel Konsey, Lazkiye; Muhammed Abdel Salam el-Said, Yerel Konsey, Tartus; Dr. Muhammed Kaddah, Yerel Konsey,

Dera; Adnan Rahmun, Yerel Konsey, İdlib; Celal Hancı, Yerel Konsey, Halep; Selahaddin Hamavi, Yerel Konsey, Hama;

Muhammed Mustada Muhammed, Yerel Konsey, Haseke; Halid Ebu Salah, Ulusal Şahıslar; Yahya Kurdi, Ulusal Şahıslar; Ali

Sadraddin el-Beyanuni, Ulusal Şahıslar; Abdulkerim Bekkar, Ulusal Şahıslar; Necib Gadban, Ulusal Şahıslar; Tevfik Dünya,

Ulusal Şahıslar; Ziyad Ebu Hamdan (Muntaha el-Atraş'ı temsilen), Ulusal Şahıslar; Kemal Lebvani, Ulusal Şahıslar; Riyad Seyf,

Ulusal Şahıslar; George Sabra, Ulusal Konsey; Abdulbasit Seyda, Ulusal Konsey; Muhammed Faruk Tayfur, Ulusal Konsey; Dr.

Burhan Galyun, Ulusal Konsey; Nezir el-Hakim, Ulusal Konsey; Semir Neşşar, Ulusal Konsey; Ahmet Ramazan, Ulusal Konsey;

Cemal el-Verd, Ulusal Konsey; Hüseyin es-Seyyid, Ulusal Konsey; Halid Salih, Ulusal Konsey; Hişam Merve, Ulusal Konsey;

Abdulahad Esatifo, Ulusal Konsey; Selim el-Msalet, Ulusal Konsey; Necati Teyyara, Ulusal Konsey; Besam Ishak, Ulusal Konsey;

Muti el-Butayn, Ulusal Konsey; Halid el-Nasır, Ulusal Konsey; Muhammed Sarmini, Ulusal Konsey; Dr. Luey Safi, Ulusal

Konsey; Muhammed Khader Veli, Ulusal Konsey; Hannan el-Belhı, Ulusal Konsey; Vasıl Şammari, Ulusal Konsey; Mişel Kilo.

"Yeni Suriye Muhalefet Koalisyonu Listesi", YDH Haber, 12 Kasım 2012. http://www.ydh.com.tr/HD11003_yeni-suriye-muhalefet-

koalisyonu-listesi.html

128 Neil MacFarquhar and Hwaida Saad, “Rebel groups in Syria make framework for military,” New York Times, 7 Aralık 2012.


130 Neil MacFarquhar and Hwaida Saad, 7 Aralık 2012.

131 a.g.e.

132 “Statement on the formation of the Supreme Military Council Command of Syria,” Carnegie Middle East Center, 15 Aralık 2012.

133 “Complete List of Names of the New Military and Civilian Command for the Free Syrian Army,” Syria News, 12 Aralık 2012.

134 Joseph Holliday, “Syria’s Maturing Insurgency,” Middle East Security Report 5, Institute for the Study of War, Haziran 2012.

135 a.g.e.



138 Elizabeth O’Bagy; Liz Sly, “Defector Syrian General Will be Conduit for U.S. Military Aid to Rebels,” Washington Post, 16

Haziran 2013.

139 YAK'ın önceki Genelkurmay Başkanı İdris ile Suriye Muhalefeti Koalisyonu Başbakanı Muaz el Hatip ve Genel Sekreter Mustafa

Sabbah arasında yakın işbirliği ve uyum, Sabbah başta olmak üzere koalisyonda yer alan Müslüman Kardeşler Örgütü

taraftarlarının YAK'a hakim olacakları endişesini yaratmıştı. (Rania El Gamal and Andrew Hammond, “Mistrust of Syria’s Muslim

Brotherhood lingers,” Reuters, 12 Kasım 2012.).139

140 Aron Lund, "A Cour in the Supreme Military Council?", Carnegie, 17 Şubat 2014.

http://carnegieendowment.org/syriaincrisis/?fa=54537

141 Congressional Research Service, 9 Nisan 2014, s. 5.

142 “Formation of the Joint Command for the Revolution’s Military Council,” YouTube, 29 Eylül 2012.

http://www.youtube.com/watch?v=ibAhDleBVGg.

143 Charles Levinson, “Leadership rifts hobble Syrian rebels,” Wall Street Journal, 10 Eylül 2012.

144 “Central operations room directs every battle inside,” Okaz News, 7 Ocak 2013.


146 Bu bölümde ayrıca atıf yapılanlar dışındaki bütün bilgiler için kaynak: "The Moderate Rebels: A Complete and Growing List of

Vetted Groups", Democratic Revolution, Syrian Style, 21 Ekim 2014.

http://notgeorgesabra.wordpress.com/2014/10/21/the-moderate-rebels-a-complete-and-growing-list-of-vetted-groups/

147 "Syria crisis: Guide to armed and political opposition" BBC 13 Aralık 2013 http://www.bbc.com/news/world-middle-east-

24403003

148 "Suriye Türkmen Ordusu resmi olarak açıklandı", Fars Haber Ajansı, 8 Ağustos 2012.

http://turkish.farsnews.com/newstext.aspx?nn=9104253347 149 Aron Lund, "The Syria Revolutionaries’ Front", 13 Aralık 2013. http://carnegieendowment.org/syriaincrisis/?fa=53910

150 Sinjab, Lina, "Syria crisis: Guide to armed and political opposition".BBC, 17 Ekim 2013.

151 Aron Lund, 27 Ağustos 2013.



http://notgeorgesabra.wordpress.com/



49

152 a.g.e.

153 "The Mujahedeen Army of Aleppo". Carnegie Endowment for International Peace. 8 Nisan 2014.

154 "Syria crisis: Guide to armed and political opposition" BBC 13 Aralık 2013

155 Elizabeth O’Bagy,. Mart 2013,s. 41.

156 "Syria crisis: Guide to armed and political opposition" BBC 13 Aralık 2013.

157 a.g.e.

158 Karouny, Mariam. "Syria's Islamist rebels join forces against Assad". Reuters. 10 Kasım 2013.

159 "Syria crisis: Guide to armed and political opposition" BBC 13 Aralık 2013

160 "The crowning of the Syrian Islamic Front". Foreign Policy. 2013-Temmuz-24.

161 Aron Lund, "Freedom fighters? Cannibals? The truth about Syria’s rebels". The Independent. 18 Haziran 2013.

162 "The Structure and Organization of the Syrian Opposition", Center for American Progress. Americanprogress.org.14 Haziran 2013.

163 "Syria crisis: Guide to armed and political opposition". BBC. 13 Aralık 2013.

164 "Series of Syrian Muslim rebel brigades say they've unified under name of the 'Islamic Front'". Edmonton Journal. Associated

Press. 22 Kasım 2013.

165 "Al-Qaeda and ISIS: The Renunciation of Abu Bakr al-Baghdadi", Al Akhbar, 4 Şubat 2014.

166 Richard Hall "Factbox: Syria's rebel groups". Reuters. 9 Ocak 2014.

http://www.foreignpolicy.com/articles/2014/03/04/islamic_front_isis_syria

167 Congressional Research Service, 9 Nisan 2014, s.5.

168 ABD Ulusal İstihbarat Ajansı Başkanı, Şubat 2014'te yaptığı açıklamada örgütü ülkedeki en etkin ilk üç grup arasında (diğer ilk

iki grup; IŞİD ve El Nusra) saymıştır. Pellerin, Cheryl. "Intelligence Leaders Detail Global Threats to Senate Panel." U.S.

Department of Defense. N.s., 11 Şubat 2014. Web. 22 Temmuz 2014. http://www.defense.gov/news/newsarticle.aspx?id=121644.

169 "Guide to the Syrian Rebels." BBC News., 13 Aralık 2013.

170 Lund, Aron. "The Politics of the Islamic Front, Part 2: An Umbrella Organization." Carnegie Endowment for International Peace, 15

Ocak 2014. Web. 16 Temmuz 2014. http://carnegieendowment.org/syriaincrisis/?fa=54204.

171 Lund, Aron. "Syria's Salafi Insurgents: The Rise of the Syrian Islamic Front". Rapor. UI Occasional Paper 17, 26. 19 Mart 2013.

Web. 22 Temmuz 2014. http://www.ui.se/eng/news/ui-publications/namnlos-nyhet-29.aspx

172 Lund, Aron. "The Politics of the Islamic Front, Part 5: The Kurds." Carnegie Endowment for International Peace. N.s., 30 Ocak 2014.

Web. 10 Auğustos 2014. http://carnegieendowment.org/syriaincrisis/?fa=54367

173 Örgütün ilk kurucularından eş-başkan, Ebu Ömer el Şami olarak da bilinen Ebu Halid el Suri, El Kaide lideri Ayman el

Zavahiri'nin temsilcisi olarak kabul edilmiştir. 23 Şubat 2013'te -örgütün IŞİD'i sorumlu tuttuğu- örgüt karargahına yapılan

bombalı saldırıda ölmüştür (Joscelyn, Thomas. "Syrian Rebel Leader Was Bin Laden's Courier, Now Zawahiri's Representative."

The Long War Journal. Foundation for the Defense of Democracy, 17 Şubat 2013. Web. 18 Temmuz 2014). Ebu Halis el Suri'nin

yerine geçen diğer eş-başkan Hasan Abboud (Ebu el Hasan/Ebu Abdullah el Hamavi) ise 9 Eylül 2014'te öldürülmüştür

("Competition among Islamists." The Economist. N.s., 20 Temmuz 2013. Web. 03 Temmuz 2014; Joscelyn, Thomas. "Head of

Islamic Front, other senior leaders killed in explosion." Long War Journal. N.s., 9 Eylül. 2014. Web. 24 Eylül 2014

http://www.longw)

174 "Ahrar-u Şam Halep'te saldırıyor" Aljazeera Türk, 8 Ekim 2014. http://www.aljazeera.com.tr/haber/ahrar-u-sam-halepte-

saldiriyor.

175 "Mapping Militant Organizations: Ahrar al-Sham", Standford University. 5 Kasım 2014.

http://web.stanford.edu/group/mappingmilitants/cgi-bin/groups/view/523

176 IHS Jane’s Terrorism & Insurgency Centre; 13 Aralık 2013; "Competition among Islamists." The Economist. N.s., 20 Temmuz

2013. Web. 03 Temmuz 2014. http://www.economist.com/news/middle-east-and-africa/21582037-one-islamist-rebel-group-seems-

have-overtaken-all-others-competition-among; Washington Post'a göre ise örgütün kuvveti 10.000-15.000 arasındadır (Ignatius,

David. "A Nightmare Group in Syria Could Target the United States." Washington Post. N.s., 13 Mayıs 2014. Web. 15 Temmuz

2014.

http://www.washingtonpost.com/opinions/david-ignatius-a-nightmare-group-in-syria-could-target-the-united-states/2014/05).

177 Zelin, Aaron, ve Charles Lister, "The Crowning of the Syrian Islamic Front." Foreign Policy. N.s., 24 Haziran 2013. Web. 18

Temmuz 2014.

http://mideastafrica.foreignpolicy.com/posts/2013/06/24/the_crowning_of_the_syrian_islamic_front.

178 Zelin, Aaron, ve Charles Lister. 24 Haziran 2013; "Competition among Islamists." 20 Temmuz 2013; Hubbard, Ben. "Islamist

Rebels Create Dilemma on Syria Policy." New York Times. N.s., 27 Nisan. 2013. Web. 3 Temmuz 2014.

http://mideast.foreignpolicy.com/posts/2013/06/24/the_crowning_of_the_syrian_islamic_front

http://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/freedom-fighters-cannibals-the-truth-about-syrias-rebels-8662618.html

http://en.wikipedia.org/wiki/The_Independent

http://www.bbc.com/news/world-middle-east-24403003

http://www.edmontonjournal.com/news/Syrian+activists+least+rebels+have+died+battle+army+base/9199491/story.html



50

http://www.nytimes.com/2013/04/28/world/middleeast/islamist-rebels-gains-in-syria-create-dilemma-for-

us.html?pagewanted=all.

179 Hassan, Hassan. "The Army of Islam Is Winning in Syria." Foreign Policy. N.s., 1 Ekim 2013. Web. 07 Ağustos. 2014.

http://www.foreignpolicy.com/articles/2013/10/01/the_army_of_islam_is_winning_in_syria.

180 Lund, Aron. "Holy Warriors." Foreign Policy (n.d.): n. pag. 15 Ekim 2012. Web. 18 Temmuz 2014.

http://www.foreignpolicy.com/articles/2012/10/15/holy_warriors.

181 "Guide to the Syrian Rebels." 13 Aralık 2013.

182 Lund, Aron. "The Politics of the Islamic Front, Part 1: Structure and Support." Carnegie Endowment for International Peace. N.s.,

14 Ocak. 2014. Web. 07 Ağustos. 2014. http://carnegieendowment.org/syriaincrisis/?fa=54183.

183 "Missile Blast Wounds Syrian Rebel Commander: Activists", Reuters. N.s., 20 Şubat 2013.

184 Guide to the Syrian Rebels." 13 Aralık 2013.

185 Örneğin BBC'ye göre savaşçı sayısı 9.000, (Guide to the Syrian Rebels." 13 Aralık. 2013.), The Guardina'a göre 5.000-50.000

(Black, Ian. "Syria Crisis: Saudi Arabia to Spend Millions to Train New Rebel Force." The Guardian. N.s., 08 Kasım 2013. Web. 07

Agustos 2014. http://www.theguardian.com/world/2013/nov/07/syria-crisis-saudi-arabia-spend-millions-new-rebel-force),

Reuters'e göre ise birkaç bindir (Oweis, Khaled Yacoub. "Insight: Saudi Arabia Boosts Salafist Rivals to Al Qaeda in Syria."

Reuters. N.s., 01 Ekim 2013. Web. 07 Agustos. 2014. http://www.reuters.com/article/2013/10/01/us-syria-crisis-jihadists-insight-

idUSBRE9900RO20131001)

186 Oweis, Khaled Yacoub, 01 Ekim. 2013.

187 Hassan, Hassan. "The Army of Islam Is Winning in Syria." Foreign Policy. N.s., 1 Ekim 2013. Web. 07 Ağustos. 2014.

http://www.foreignpolicy.com/articles/2013/10/01/the_army_of_islam_is_winning_in_syria.

188 Guide to the Syrian Rebels." 13 Aralık 2013; Black, Ian, 08 Kasım 2013.

189 Hassan, Hassan. "Front to Back." Foreign Policy. N. s., 4 Mart 2014. Web. 27 Temmuz 2014.

http://www.foreignpolicy.com/articles/2014/03/04/islamic_front_isis_syria.

190 IHS Aerospace, Defence & Security, Analysis: Syria’s Insurgent Landscape, Eylül 2013, s. 3, 4. BBC'ye göre ise örgütün kuvveti

9.000-10.000 arasındadır ("Guide to the Syrian Rebels." 13 Aralık. 2013).

191 Oweis, Khaled, and Erika Solomon. "Syria Islamists Unite as Faction-fighting Goes on." Reuters. N.s., 22 Kasım 2013. Web. 28

Temmuz 2014. http://www.reuters.com/article/2013/11/22/us-syria-crisis-islamists-idUSBRE9AL0T420131122.

192 Berman, Asher. "Rebel Groups in Jebel Al-Zawiyah." Backgrounders (26 Haziran 2011): 6. Institute for the Study of War. Web. 29

Temmuz 2014.

http://www.understandingwar.org/sites/default/files/Backgrounder_RebelGroupsJebelAlZawiyah_31July.pdf.

193 Pannell, Ian. "Syria: Fear and Hunger amid Battle for Aleppo." BBC News. N.s., 29 Temmuz 2012. Web. 01 Ağustos 2014.

http://www.bbc.com/news/world-middle-east-19042700.

194 Sinjab, Lina. "Guide to the Syrian Rebels." BBC News. N.s., 13 Aralık 2013. Web. 24 Temmuz 2014.


195 Lund, Aron, 27 Ağustos 2013.

196 Syzbala, Valerie. A Power Move by Syria's Rebel Forces. (Rapor). Institute for the Study of War, 22 Kasım 2013. Web. 24

Temmuz 2014. http://iswsyria.blogspot.com/2013/11/a-power-move-by-syrias-rebel-forces.html; Sinjab, Lina. "Guide to the

Syrian Rebels." 13 Aralık 2013.

197 Roggio, Bill. "Al Nusrah Front Launches Joint Assaults with Numerous Syrian Rebel Groups." Long War Journal. Foundation for

the Defense of Democracies, 31 Temmuz 2013. Web. 04 Ağustos. 2014.

http://www.longwarjournal.org/archives/2013/07/al_nusrah_front_laun

198 Syzbala, Valerie. A Power Move by Syria's Rebel Forces. (Rapor). Institute for the Study of War, 22 Kasım 2013. Web. 24 Temmuz

2014. http://iswsyria.blogspot.com/2013/11/a-power-move-by-syrias-rebel-forces.html.; Lund, Aron. "Fighting in Aleppo,

Resisting Geneva: An Interview With the Tawhid Brigade." Carnegie Endowment for International Peace. N.p., 2 Ocak 2014. Web.

30 Temmuz 2014. http://carnegieendowment.org/syriaincrisis/?fa=54064.

199 "The Tawhid Brigade Joins the Syria Islamic Liberation Front,” Tawhid Brigade veb sitesi, 10 Ocak 2013.

200 Lund, Aron, "The Politics of the Islamic Front, Part 1: Structure and Support." Carnegie Endowment for International Peace.

N.s., 14 Ocak 2014.

201 "Syrian Air Raid Kills Rebel Commander in Aleppo: Activists." Reuters. N.s, 14 Kasım 2013. Web. 01 Ağustos. 2014.

http://www.reuters.com/article/2013/11/15/us-syria-crisis-aleppo-idUSBRE9AE04320131115.

202 Guide to the Syrian Rebels, 13 Aralık 2013.



51

203 Lund, Aron. "Syria's Salafi Insurgents: The Rise of the Syrian Islamic Front." UI Occasional Papers (n.d.): 31. Swedish Institute of

International Affairs, Mart 2013. Web. 7 Ağustos 2014.

204 ag.e.

205 Guide to the Syrian Rebels." 13 Aralık 2013.

206 Lund, Aron, 14 Ocak 2014.

207 Hussein, Tam, "The Ansar Al-Sham Battalions." Carnegie Endowment for International Peace. N.s., 24 Mart 2014. Web. 07 Ağustos.

2014. http://carnegieendowment.org/syriaincrisis/?fa=55066.

208 Lund, Aron, Mart 2013.

209 Hussein, Tam, 24 Mart 2014.

210 a.g.e.

211 Lund, Aron, Mart 2013.

212 Hussein, Tam. "The Ansar Al-Sham Battalions." Carnegie Endowment for International Peace. Ns., 24 Mart 2014. Web. 07 Ağustos

2014. http://carnegieendowment.org/syriaincrisis/?fa=55066

213 Faruk Taburları sözcüsü, Yezid al-Hassan ile yapılan mülakat, Skype, Haziran 2013'ten aktaran, Lund, Aron, 27 Ağustos 2013.

214 Koalisyondan ilk kopuş, ilk liderin karıştığı seks skandalından sonra gereçekleşmiştir. Bunu iki büyük grubun ayrılması takip

etmiştiri. Koalisyona bağlı küçük bir fraksiyonun liderinin kameralar karşısında Esad taraftarı olan bir ölünün etini yemesi ile

örgüt dünya kamuoyunun dikkatini çekmiştir (Paul Wood, “Face-to-Face with Abu Sakkar, Syria’s ‘Heart-Eating Cannibal,’”

BBC, 5 Temmuz 2013'ten aktaran, Lund, Aron, 27 Ağustos 2013.).

215 Elizabeth O’Bagy, Mart 2013,s. 41.

216 "Syria crisis: Guide to armed and political opposition" BBC 13 December 2013 http://www.bbc.com/news/world-middle-east-

24403003

217 Aymenn Jawad Al-Tamimi, "Key Updates on Iraq’s Sunni Insurgent Groups". Brown Moses Blog.

218 “Statement about the Withdrawal of the Furqan Divisions from the Ansar al-Islam Gathering,” Furqan Divisions veb sitesi, 11

Nisan 2013.

219 Lund, Aron, 27 Ağustos 2013.

220 "Arutz Sheva, Jihadist Group Swears Loyalty to Islamic State" Middle East News 7 Kasım 2014.

221 "Country Reports on Terrorism 2012." Bureau of Counterterrorism. U.S. Department of State, Mayıs 2013. Web. 03 Temmuz

2014. http://www.state.gov/j/ct/rls/crt/2012/index.htm.; Joscelyn, Thomas. "Al Qaeda in Iraq, Al Nusrah Front Emerge as

Rebranded Single Entity." Long War Journal. Foundation for Defense of Democracies, 9 Nisan 2013. Web. 03 Temmuz 2014.

http://www.longwarjournal.org/archives/2013/04/the_emir_of_al_qaeda.php; Joscelyn, Thomas. "Al Nusrah Front Leader

Renews Allegiance to Al Qaeda, Rejects New Name." Long War Journal. Foundation for Defense of Democracies, 10 Nisan

2013. Web. 30 Haziran 2014 http://www.longwarjournal.org/archives/2013/04/al_nusrah_front_lead.php.

222 "Mapping Militant Organizations: Jabhat al-Nusra", Standford University. 12 Kasım 2014.

http://web.stanford.edu/group/mappingmilitants/cgi-bin/groups/view/493#cite3

223 "Iraqi al-Qaeda and Syrian group 'merge'" ,9 Nisan 2013. Web. 9 Nisan 2013.

http://www.aljazeera.com/news/middleeast/2013/04/201349194856244589.html

224 Gordon, Michael, and Anne Barnard. "U.S. Places Militant Syrian Rebel Group on List of Terrorist Organizations." New York

Times. N.p., 10 Aralık 2012. Web. 3 Temmuz 2014. http://www.nytimes.com/2012/12/11/world/middleeast/us-designates-syrian-

al-nusra-front-as-terrorist-group.html?_r=0.

225 "Jihadists Edging out US Allies in Syria." BBC News. 4 Kasım 2014. Web. 9 Kasım 2014.


226 Associated Press. "ISIL says it faces war with Nusra in Syria." Al Jazera. N.s., 8 Mart 2014. Web. 25 Haziran 2014.

http://www.aljazeera.com/news/middleeast/2014/03/isil-says-it-faces-war-with-nusra-syria-20143719484991740.html.

227 Congressional Research Service, 9 Nisan 2014, s. 6.

228 "Islamic State expels rivals from Syria's Deir al-Zor - activists." Reuters. N.s., 14 Temmuz 2014. Web. 25 Eylül 2014.

http://uk.reuters.com/article/2014/07/14/uk-syria-crisis-east-idUKKBN0FJ1I020140714; Lund, Aron. "Syria's al-Qaeda Wing

Searches for a Strategy." Carnegie Endowment for International Peace. N.s., 18 Eylül 2014. Web. 25 Eylül 2014.

http://carnegieendowment.org/syriaincrisis/?fa=56673.

229 Branford, Nicholas. "After Foley murder, more jihadi threats to murder hostages." The Christian Science Monitor. N.s., 24

Ağustos 2014. Web. 25 Eylül 2014. http://www.csmonitor.com/World/Middle-East/2014/0824/After-Foley-murder-more-jihadi-

threats-to-murder-hostages.

http://brown-moses.blogspot.co.uk/2014/05/key-updates-on-iraqs-sunni-insurgent.html



52


231 Barrett, Richard. Foreign Fighters in Syria. Rapor. The Soufan Group, Haziran 2014. Web. 30 Haziran 2014.

http://soufangroup.com/wp-content/uploads/2014/06/TSG-Foreign-Fighters-in-Syria.pdf.

232 (E) Tuğg. Oktay Bingöl ve Dr. Ali Bilgin Varlık, MSE Raporu-002, IŞİD’e Karşı Operasyonun Boyutları: Stratejiler, Riskler, Öneriler,

Merkez Strateji Enstitüsü, 02.10.2014, s.7. 233

(E) Tuğg. Oktay Bingöl ve Dr. Ali Bilgin Varlık, Merkez Strateji Enstitüsü Raporu-005: IŞİD’e Karşı Harekâtın (4 Aylık) Ara Dönem

Değerlendirmesi, Merkez Strateji Enstitüsü, 04.12.2014, s.17.

234 "PYD Announces Surprise Interim Government in Syria’s Kurdish Regions", Rudaw, 13 Ekim 2013.

http://rudaw.net/english/middleeast/syria/13112013 235

(E) Tuğg. Oktay Bingöl ve Dr. Ali Bilgin Varlık, Merkez Strateji Enstitüsü Raporu-005: ..." 04.12.2014, s.20.

236 Michael Eisenstadt ve Jeffrey White, An Enhanced Train-and-Equip Program for the Moderate Syrian Opposition, The Washington

Institute for Neareast Policy, 2014.

237 Bkz. (E) Tuğg. Oktay Bingöl ve Dr. Ali Bilgin Varlık, Merkez Strateji Enstitüsü Raporu-005: ..." 04.12.2014, s.18

238 "The Moderate Rebels: A Complete and Growing List of Vetted Groups", Democratic Revolution, Syrian Style, 21 Ekim 2014.


240 "The Moderate Rebels: A Complete and Growing List of Vetted Groups", 21 Ekim 2014.


http://notgeorgesabra.wordpress.com/


Documents

Suriye İç Savaşı'nda Askeri Durum