OSMANLI BELGELERİNDE ASKERİ TIP

VE BALKAN ASKERİ HASTANELERİ

MILITARY MEDICINE AND

BALKAN MILITARY HOSPITALS IN OTTOMAN DOCUMENTS

OSMANLI BELGELERİNDE ASKERİ TIP VE BALKAN ASKERİ HASTANELERİMILITARY MEDICINE AND BALKAN MILITARY HOSPITALS IN OTTOMAN DOCUMENTS

© GESDAV “Gülhaneliler Eğitim Sağlık ve Sosyal Dayanışma Vakfı”

ISBN: 978-975-00366-0-6

YAYINA HAZIRLAYANLAR / PREPARED FOR PUBLICATION BY

EDİTÖRLER / EDITORSMurat BABUÇOĞLU - Orhan ÖZDİL - Sadık Emre KARAKUŞ

BELGE / DOCUMENTSMetin ÖZTÜRK - Metin ELBEYOĞLU - Döndü BABUÇOĞLUEralp Yaşar AZAP - Yalçın KILINÇ - Mehmet Necati GÜVENTural SAYILGAN - Yalçın SEYHAN - Abdülkerim ŞAHİN - Hüseyin ÖZTÜRK

İNGİLİZCE / ENGLISH TRANSLATIONBelligün ÖZDEMİR

AKADEMİK DANIŞMAN / ACADEMIC ADVISORYrd. Doç. Dr. Sadullah GÜLTEN / Yrd. Doç. Dr. Fuat HACISALİHOĞLU

PROJE KOORDİNATÖRÜ / PROJECT COORDINATORZuhal EROL

YAPIM-TASARIM / PRODUCTION-DESIGN Zes Tanıtım & Organizasyon Kızılırmak Sokak 3 / 1 Küçükesat / ANKARA Tel: 0312 419 55 17 Faks: 0312 419 55 18 www.zestanitim.com.tr

ANKARA 2013

3

İÇİNDEKİLER / CONTENTS

Kısaltmalar.......................................................................................... 5

TSK Sağlık Komutanı ve GATA Komutanı Hava Korgeneral Hasan

KÜÇÜKAKYÜZ’ün Sunuşu................................................................... 7

GESDAV Gülhaneliler Eğitim Sağlık ve Sosyal Dayanışma Vakfı Başkanı

Prof. Dr. Orhan ERTEM’in Sunuşu...................................................... 7

Önsöz.................................................................................................. 9

Giriş.................................................................................................. 11

Osmanlı Belgelerinde Askeri Tıp ve Balkan Askeri Hastaneleri

1. Osmanlı’da Askeri Tıbbın Modernleşmesi.......................... 26 - 93

2. Osmanlı’da Balkan Askeri Hastaneleri............................ 96 - 237

Mekâtib-i Askeriye-i Şahane Nezareti / Ministry of Imparial Military SchoolsMekteb-i Tıbbiye-i Şahane / Imparial Medical Collage

5

KISALTMALAR / ABBREVIATIONS

A.AMD. Âmedî Kalemi

agm. Adı geçen makale

age. Adı geçen eser

A.MKT.MHM. Sâdaret Mektûbî Kalemi Mühimme Kalemi Evrâkı

A.MKT.MVL. Sâdaret Mektûbî Kalemi Meclis-i Vâlâ Riyâseti Evrâkı

A.MKT. NZD. Sâdaret Mektûbî Kalemi Nezâret ve Devâir Evrâkı

A.MKT.UM. Sâdaret Mektûbî Kalemi Umum Vilâyet Evrâkı

BEO. Bâbıâlî Evrak Odası Evrâkı

Bkz. Bakınız

BOA. Başbakanlık Osmanlı Arşivi

C. Cilt

C.AS. Cevdet Askerî

C.BH. Cevdet Bahriye

C.SH. Cevdet Sıhhiye

DH.MKT. Dâhiliye Nezâreti Mektûbî Kalemi

GATA Gülhane Askeri Tıp Akademisi

h. Hicrî

HAT. Hatt-ı Hümâyûn

İ.DH. İrâde Dâhiliye

İ.HR. İrâde Hariciye

İ.ML. İrâde Mâliye

İ.MMS. İrâde Meclis-i Mahsûs

İ.MSM İrâde Mesâil-i Mühimme

İ.MVL. İrâde Meclis-i Vâlâ

İ.RSM İrâde Rüsûmât

İ.ŞD. İrâde Şûrâ-yı Devlet

MF.MKT. Maarif Nezâreti Mektûbî Kalemi Deavi Evrâkı

m. Miladî

OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi

s. Sayfa

TDV Türkiye Diyanet Vakfı

TFR.I.AS. Rumeli Müfettişliği Jandarma Müşiriyet ve Kumandanlığı Evrâkı

TFR.I.MN. Rumeli Müfettişliği Manastır Evrâkı

TFR.I.KV. Rumeli Müfettişliği Kosova Evrâkı

TTK. Türk Tarih Kurumu

Yay. Yayınları

Y.MTV. Yıldız Mütenevvi Maruzât Evrâkı

Y.PRK.ASK. Yıldız Perâkende Askerî Maruzât Evrâkı

Y.PRK.UM. Yıldız Perâkende Evrâk-ı Umûmi

7

SUNUŞ 1827 yılında İstanbul’da kurulan Tıphane-i Amire ve Cerrahhane-i Amire ile Osmanlı coğrafyasında modern tıp eğitimi başlamıştır. Modern tıp eğitiminin başladığı bu tarihten sonra Osmanlı coğrafyasının değişik yerlerinde hızla modern hastaneler açılmıştır. Bu dönemde sağlık hizmetlerinde merkezden taşraya doğru bir hizmet ağının kurulması öncelikli bir amaç haline gelmiş ve Balkanlar bu uygulamalar açısından her za-man öncelikli olmuştur. Türk tıp tarihinin modernleşme süreci ve bu süreçte Balkanların etkisi tarihi belgelere dayalı olarak yeterince incelenip ortaya konulmamıştır. Bu konuda Osmanlı Arşivinde yapılan araştırma neticesinde ortaya konulan ve bu kitapta yer alan bilgiler, Türk tıp tarihine yapacağı katkıların yanında Balkan halkları ile Türk toplumu ilişkilerini aydınlatma ve geliştirme açısından da önemlidir. Balkanlar ve bu coğrafyada yaşayan halklar ile Türk devleti ve milleti arasında kökleri tarihin derin-liklerinde olan sosyokültürel ilişkiler bulunmaktadır. Bu ilişkiler, Balkan halklarının gerek kültüründe gerekse milli benliklerinde derin izler bırakmıştır. Bu izlere yazılı belgeler, mimarî, sanat, kültür ve gelenekler gibi farklı birçok alanda rastlamak mümkündür. Balkan ülkeleri ve halklarıyla yüzyıllardır yaşanan birlikteliği tekrar hatırlamak, var olan dostluk temellerimizi güçlendirmek ve araya giren zamanın eskittiği kültür köprüsünü yeniden kurmak açısından bu kitapta yer alan ve arşiv belgelerine dayanan bilgilerin bir katkı sağlayacağını düşünüyorum. Tarih hızla akıp gidiyor ve son yıllarda değişen dünya dengeleri çerçevesinde, büyük sıkıntılar çeken Balkan halklarının, kendine yeni bir gelecek ve yeni bir yol arayışında dost ve kardeş Türk insanının desteğini hissetmesi önem taşımaktadır. Bu bağlamda geçmişte birlikte yapılanların küçük bir numunesini içeren bu örnekleri hatırlamak hem tarihi bir sorumluluk hem de geçmişimize ait bir vefa borcunu ödeme anlamına gel-mektedir.

Hasan KÜÇÜKAKYÜZHava Korgeneral

TSK Sağlık Komutanı ve GATA Komutanı

PROLOGUE With the foundation of Tıbhane-i Amire (Military Medical School) and Cerrahhane-i Amire (Military School of Surgeons) in İstanbul, the modern medical education had began in the Ottoman geography. Since the intro-duction of the contemporary medical education, the state of the art hospitals was built in different regions of the Ottoman geography. In this era, the main objective re-garding health services was to develop a network from urban to rural and the Balkans was always on top prior-ity in the execution area.

The modernization of the Turkish history of med-icine and the effects of the Balkans retrieved from his-torical documents in this period have not been studied and presented enough. The information collected from the Ottoman archives and shared in this book is seri-ously considered essential as for the contributions to the Turkish history of medicine along with shedding light on and promoting the community relations of the Turkish and the Balkan nations.

There are socio-cultural relations, which take their root from the depths of history, among the Bal-kans and nations living in this geography and the Turk-ish state and Turkish nation. These relations are both engraved in the cultures and the national identities of the Balkan nations. It is possible to observe these traces left in many different spheres like written documents, architecture, art, culture and traditions. I assume the information based on an archival research presented in this book would make a great contribution in terms of remembering the unity that dates back to hundreds of years with the Balkan countries and nations, strengthen-ing the existing friendship basis and rebuilding the aged cultural bridge.

Time marches on, and feeling the warmth and support of friend and brother Turkish people is of crucial importance for the Balkan nations who suffered within the scope of recently changing world equilibrium and who are in search of a new future and a new road. To this extend, remembering the examples containing the small samples of the shared experiences in past means both a historical responsibility and a pay back for our duty of loyalty.

Mr. Hasan KÜÇÜKAKYÜZ, Lt GenTurkish Armed Forces Health Commander and

Gülhane Military Medical Academy Commander

9

GESDAV’dan... 18. Balkan Askeri Tıp Komitesi Kongresi, 22 – 26 Mayıs 2013 tarihinde, İstanbul’da yapılacaktır. Bu sene yani 2013 yılı aynı zamanda Gülhane Askeri Tıp Akademisi’nin de 115. kuruluş yıldönümüdür. Bu tesadüf her iki faaliyetin bir arada gerçekleştirilmesi konusunda ilham vermektedir. Ancak her iki faaliyetin farklı amaç ve uygulama tarihleri tam olarak birlikte gerçekleştirilmesinin uygun ve mümkün olamayacağını ortaya koymuştur. Gülhane Askeri Tıp Akademisinin kuruluşundan yüzyıl sonra 1998 yılında kurulan Gülhaneliler Eğitim Sağlık ve Sosyal Dayanışma Vakfı (GESDAV) bu düşünceden yola çıkarak bir proje geliştirmiş ve kongrenin özelliklerini bozmadan ve ona katkı sağlayacak biçimde Balkan bölgesinde askeri tıp tarihinin belgelerle ortaya konduğu bir sergi ve kitap çalışması gerçekleştirmiştir. - Bu proje çerçevesinde tarihçilerimizin büyük gayretleri sonucu elde edilen yüzlerce Osmanlı bel-gesi incelenmiştir. Bu belgeler ışığı altında, modern tıp uygulamalarının başladığı Osmanlı İmparatorluğu döneminde, Balkanlarda yapılmış bir çok sağlık kuruluşunun varlığı ortaya çıkarılmıştır. Örnek olarak: - 19 Haziran 1863 te Zvornik – Bosna – Hersek’in Beline kasabasına bir Askeri Hastane (116,000 Kuruş = 1 Milyon TL), - 09 Haziran 1867 de, İşkodra’da, başka bir Askeri Hastane (279, 409 Kuruş = 2,5 Milyon TL), - 18 Şubat 1868 de, Podgorika - Karadağ ‘ da, içinde Askeri Hastane de bulunan bir Askeri Kışla (195,501 Kuruş = 2 Milyon TL) inşa edilmiştir. Balkan ülkesi komşularımızla, yukarıdaki örneklerde görüldüğü gibi, askeri tababet konusunda da, pek çok ortak geçmişimiz vardır. Bu sergi ve kitap çalışmasının, askeri tıp tarihinin aydınlatılması yanında, dost ve komşu Balkan ülkeleriyle içten dostluğumuzun daha ileriye gitmesini sağlaması dileğiyle…

Prof. Dr. Orhan ERTEM GESDAV Başkanı

From GESDAV... 18th Congress of Balkan Military Medical Com-mittee will be held during 22nd – 26th May in İstanbul. Year 2013 is also the 115th anniversary of the foundation of Gülhane Military Medical Academy. This coincidence inspires us to perform both of the activities concurrently. Nevertheless, different purpose and performance dates for both of these activities prevented us from concurrent-ly being engaged with.

Gülhane Education, Health and Social Solidar-ity Foundation (GESDAV), founded a hundred years after Gülhane Military Medical Academy, developed a project within the context of concurrence and without interrupt-ing the features and purpose of the congress also con-tributing to it, held an exhibition and published a book on military history of medicine based on an archival re-search information in the Balkans.

- As part of the project, some hundreds of Otto-man documents were studied with the considerable ef-forts of our historians. With the light of these documents, the presence of great numbers of health institutions was revealed during the era when the modern medicine prac-tice began in the Ottoman Empire. For example : - 19th June 1863, Zvornik-Bosnia- Herzegovina, Beline town, a Military Hospital (116.000 kurush = 1 mil-lion TL ) - 09th June 1867, İşkodra, another Military Hospital (279.409 kurush = 2.5 million TL) - 18th February 1868, Podgorika-Montenegro, barracks with a Military Hospital (195.501 kurush = 2.5 million TL) were built .

As in the above examples, in terms of the art of military medicine, we have a lot in common past with our neighbors from the Balkan countries. Wishing this exhi-bition and book to serve enlighten the history of medicine along with promoting our whole-hearted friendship with the friend and neighbor Balkan countries…

Prof. Dr. Orhan ERTEMPresident of GESDAV

11

ÖNSÖZ Tarihin tanımı yapılırken hemen her tanımda yer alan, yazılanların doğrulanabilir olmasıdır. Tarih-çinin yazdıklarını doğrulayabilecek, yegâne kaynak ise incelediği dönemden geriye kalanlardır. Araştırma ko-nusuna göre bu kaynaklar; yazılı ve görsel eserlerden, resmi belgelere, inşa edilen yapılardan, kültür öğelerine kadar geniş bir çerçevede ele alınıp, değerlendirilebilir. Söz konusu Osmanlı İmparatorluğu gibi; Anadolu, Balkanlar ve Ortadoğu coğrafyasında yüzyıllarca hüküm sürmüş bir devletten intikal eden arşiv belgeleri olduğunda ise karşımıza çıkan her yönüyle muazzam bir mirastır. Bugün sadece Başbakanlık Osmanlı Arşivleri’nde; yüz milyonun üzerinde belge, üç yüz yetmiş bin defter, uzunluğu yüz yirmi kilometreyi bulan raflarda dizilidir. Muhteva ettiği bilgiler itibariyle, kırktan fazla ülkenin tarihini oluşturur. “Osmanlı Belgelerinde Askeri Tıp ve Balkan Askeri Hastaneleri” adlı eserin temelini, bu devasa arşivin konuyla ilgili binlerce belgesinden seçilmiş 118 adet önemli belge teşkil etmektedir. Eser, Türk tıp tarihinin ana hatlarıyla kaleme alındığı Giriş kısmının ardından iki bölüm halinde devam etmektedir. “Osmanlı’da Askeri Tıbbın Modernleşmesi“ isimli birinci bölümde; askeri ihtiyaçlar için başlayan modern tıp eğitiminin dönüm noktalarını teşkil eden, bazıları daha önce yayınlanmış, bazıları ise ilk defa yayınlanan otuz belge bulunmaktadır. Bu belgeler arasında, modern askeri tıp eğitiminin 1805 yılında yapılan ilk denemesi olan Tabibhâne ile ilgili yazışmalardan, bugünkü anlamda modern tıp okullarının ilki kabul edilen, Tıbhâne-i Amire’nin kuruluş belgelerine, derslerine, kadrosuna, hoca ve öğrencilerinin aldıkları maaşlara, taşındığı binalara ve Gülhane’nin kurucusu Prof. Dr. Reider’in sözleşmesinden, seyyar hastanelere kadar birbirinden önemli belgeler bulunmaktadır. “Osmanlı’da Balkan Askeri Hastaneleri” isimli ikinci bölümde; modern tıp eğitimine geçildikten son-ra Anadolu’yla aynı anda Balkanlar’da tesis edilmeye başlayan askeri hastanelerin kuruluş yazışmaları, tamir ve taşınmasına dair belgeler, hastane planları ile çizimler mevcuttur. Hemen hepsi ilk defa yayınlanan bu belgeler, günümüz Balkan ülkelerindeki onlarca şehirde kurulmuş askeri hastanelere ait dokümanlardır. Şehir isimlerine göre alfabetik ve kendi içinde kronolojik olarak sıralanan belgeler incelendiğinde; Balkan şehirlerinde bir askeri hastanenin ne kadar maliyetle kurulduğu, ihtiyaçları ve kadrosunun kimlerden oluştuğu gibi soruların cevapları açıklığa kavuşacaktır. Yine, askeri hastane yapımı için bağışta bulunan ahaliden; maaşını hastaların tedavisi için bağışlayan doktorlara kadar, birçok belgeye tesadüf edilecektir. Bu mütevazi çalışmanın amacı; “tarih yazımında asıl kaynak olan arşiv belgelerine dayanarak, her-kesin anlayabileceği biçimde, konuya bir kapı ara-lamaktan” ibarettir. Bu sebeple, Osmanlıca belgeleri okuyabilen alanın uzmanları için transkripsiyona ge-rek görülmemiş, belgelerin okunulabilir büyüklükte tıpkıbasımı yapılmıştır. Genel okuyucu içinse bel-geler; aslına ve şekline sadık kalınarak, Osmanlı diplomatikasının uzun dua ve hitap cümleleri ile ağır terkiplerinden arındırılmış, herkes için anlaşılabilir hale getirilmiştir. Anlaşılabilirliği bozmamak kaydıyla, dönem terminolojisinin kullanılmasına azami dikkat edilmiştir. İngilizce tercümelerde ise daha açıklayıcı ifadelerin kullanılmasına gayret gösterilmiştir. Kitabın sol sayfaları belgelerin tıpkıbasımlarına, sağ sayfaları ise Türkçe ve İngilizce metinlere ayrılmıştır. Her belgede konuyla il-

FOREWORD While defining the history, the most essential point requires that the scripts which take place almost in all definitions, must be verifiable. The only sources which can verify the scripts of historians, are the ones that re-mained from the studied age. According to the research subject, these sources can be taken into hand ands as-sessed within a large spectrum that comprises the writ-ten works and visual elements, constructed buildings and cultural factors. When we deal with the archive documents that came to our age from a state like Otto-man Empire, who ruled for a period of many hundred years in the geographical territories of Anatolia, Balkans, and Middle East, we come across with a cultural heri-tage which is considered to be enormous in every aspect. Today, only in the Ottoman Documents Archive Office of Prime Ministry, over than one million documents, to-gether with three hundred seventy thousand books, are being kept on the shelves whose total length is equal to one hundred twenty kilometers. In respect with their contents, they constitute the history of countries which number over forty. The origin of book named “Military Medicine and Balkan Military Hospitals in Ottoman Documents”, con-sists of 118 important documents which are selected among the thousands of documents kept by this huge ar-chive in regard with this subject. This work, following the Introduction section wherein the Turkish Medical History is outlined, continues as two sections. In the first sec-tion called. “Modernization of Military Medicine at the Ot-toman”, there take place thirty documents which consti-tute the turn points of modern medical training started in order to meet the military needs, and some of these docu-ments have been previous published while some of them had been firstly published. Among them, the below cited documents take place: Those correspondences which are directed towards Tabibhâne (Hospital) which is supposed to be the first trial made in 1805, and pertained to the modern medical training; Articles of Organization, which pertain to the foundation of medical institution named Tıbhâne-i Amire (Imperial Medical College) and supposed to be the first one among the modern medical colleges set up in this sense; The other documents which per-tain to the courses instructed by the Imperial Medical College, and also its staff cadres, and salaries paid to the instructors and students; The other important docu-ments among which take place the contract concluded with Prof. Dr. Reider, founder of Gülhane Hospital, and also the information pertaining to the military hospitals. In the second section named “Balkan Mili-tary Hospitals at the Ottoman”, there take place those documents serving to indicate the correspondences car-ried out in regard with the foundation of military hospi-tals which had been, upon the access to modern medical training process, started to be established simultane-ously in Balkans and Anatolia. Among these documents, there also take place the hospital schemes, plans, and requests of repair and movement. These documents all of which have been almost published for the first time, do pertain to the military hospitals which had been previ-ously established in many ten cities of present Balkan Countries. When we could study these documents which are, according to the city names, written in alphabetic and chronological order, it will be possible to clearly see the replies which are given to the questions such as the total cost of establishing a military hospital in Balkan Cities, and the needs of military hospitals and their per-

12

gili görsel malzemenin kullanılmasına özen gösterilmiş; Balkan şehirleri için varsa, yayınlanmaya uygun olan hastane fotoğraflarına, bulunmadığı takdirde şehrin genel görünümünü yansıtan, dönem fotoğraf ve çizim-lerine yer verilmiştir. Bunun yanı sıra; her belgenin özeti çıkartılarak, ilgili sayfada kullanılmış, birbirine benzer, kısa belgeler ise bir sayfada toplanarak özetlenmiştir. Hicri tarihler, miladi takvime dönüştürülmüş, yer adları, günümüz idari yapısına uygun olarak, birden fazla dilde kullanılmıştır. Teknik zorunluluklar dışında, tıpkıbasımı yapılan belgelerin aslına müdahale edilmemiştir. Netice itibariyle; yanlış bilgilerden, yanlış anlaşılmalardan, ya-zar yorumundan uzak, herkes için anlaşılır kılınan arşiv belgeleriyle, okuyucu baş başa bırakılmıştır. XVIII. Balkan Askeri Tıp Komitesi Kongresi kapsamında hazırlanan bu kitabın yayınlanmasında destek ve teşviklerini gördüğümüz; TSK Sağlık Komutanı ve GATA Komutanı Hava Korgeneral Hasan KÜÇÜKAKYÜZ’e, GESDAV Başkanı Prof.Dr. Orhan ERTEM’e, Prof.Dr. Bilal BAKIR’a, Prof.Dr. İbrahim YANMIŞ’a, Başbakanlık Tanıtma Fonuna ve başta Sn. Zuhal EROL olmak üzere tüm ZES Tanıtım’a ayrı ayrı teşekkürü bir borç biliriz. Eserin, Türk ve Balkan Tıp Tarihi çalışmalarına bir nebze de olsa katkı sağlaması en büyük dileğimizdir.

Murat BABUÇOĞLU Orhan ÖZDİL

Sadık Emre KARAKUŞ

sonnel strengths. Once more, we will find out many doc-uments serving to indicate those people who have made a financial contribution for building a military hospital and also those physicians who have donated their monthly wages for the medical treatment of patients. The aim of this modest study, depending on the archive documents which are considered to be the main sources of historiography, is to open a door for the dis-cussion of a subject in a manner which can be compre-hended by every one. Owing to this reason, no transcrip-tion has been considered necessary for those experts who are able to read the documents written in Ottoman language, and the facsimile texts of these documents, in a legible size, have been printed. On the other hand, for the general readers, thesse documents, by adhering their original forms and texts, along with the heavy compo-sitions, have been purified of long pray and salutation sentences expressed by the Ottoman diplomatica, and accordingly they have been turned into a form which can be easily understandable by everyone. Provided that the intelligibility would not be impaired in any way, the due diligence has been paid towards the utilization of termi-nology prevailed in that era. As to the texts translated into English language, more efforts have been deployed with a view to give more explanatory statements. The left pages of book have been allocated to the facsimile texts of these documents, and the right pages, on the other hand have been allocated to the Turkish and English written texts. A due diligence has been paid in order that the visual aids can be utilized in each document in respect with its subject. As for the Balkan cities, those hospi-tal photographs which are suitable to be published, have taken place if they were made available. If such photo-graphs were not made available, then the photographs and drawings which reflected the general characteristics and appearance of that era, have taken place. Along with this process, after printing out summary of each docu-ment, these summaries have been used in the relevant pages, and those documents which are shortly written and similar to each other, have been compiled and sum-marized in one page. The dates of Hijri calendar have been turned into the dates of Gregorian calendar, and the names of locations, being suitable to our present admin-istrative structure, have been used in more than one lan-guage. Except the technical difficulties and problems, no interventions have been made towards the original copies of printed facsimiles. Consequently, the reader has been left face to face with those archive documents which were held apart from wrong information, misunderstanding and wrong interpretation of authors. On the occasion of this book which was draft-ed within the scope of 18th Congress of Balkan Military Medical Committee, we owe for each of Messieurs Hasan KÜÇÜKAKYÜZ, Air Lt. Gen, Commander of GATA and Turkish Armed Forces Health Organisan, Prof. Dr. Orhan ERTEM, President of GESDAV, Prof. Dr. Bilal BAKIR, Prof. Dr. İbrahim YANMIŞ, Promotion Fund of Prime Ministry, and Zuhal EROL from ZES Promotion Organization, a debt of gratitude towards their support and motivation ex-pressed to us in connection with the editing of this book. We will a great pleasure if this book adds even a little bit contribution to the studies focused on the Turkish and Balkan Medicine History.

Murat BABUÇOĞLU Orhan ÖZDİL

Sadık Emre KARAKUŞ

13

GİRİŞ İnsanoğlu, tarihöncesi devirler boyunca birbirin-den habersiz faklı coğrafyalarda, çoğu zaman kaynağını tabiattan alan karışımlar ile bazen de sihir ve inanışlar yoluyla, ölüme ve hastalıklara çareler aramıştır. İnsanlığın kendini iyi etme becerisini, ilmi bir disiplin haline getirmesi ise nihayetinde binyılları bulacaktır.

Milattan önce üçüncü binyılın sonlarında yaşayan Sümerli bir hekim, insanlığın bilinen “en eski tıp elkitabı” sayılan kil tableti yazmaya başladığında, artık sodyum klorür (tuz) ve potasyum nitrat (güherçile) tedavi maksatlı kullanılmaya başlamıştı. Her ne kadar bu kil tablet, dört bin yılı aşkın bir süre Nippur kalıntılarının altında gömülü kalsa da1 yazıya geçilmesiyle birlikte başlayan tarihi devirlerde tıbbın seyrini takip etmek artık daha kolay bir hâl alacaktır.

Erken dönemde yazıya geçen yerleşik kültür ve medeniyetlerden; kırk farklı hastalık tipinin klinik tanısını papirüslere geçirerek tahnitlemede büyük mesafe kat eden Mısır tıbbı, yazılı kaynakları Vedalarda inceledikleri epidemiler ve cerrahi alanındaki başarılarıyla Hind tıbbı, vücutta tespit ettikleri dört bine yakın hassas nokta ile akupunkturu geliştirerek, hekimliğin babadan oğula sır gibi saklandığı Çin tıbbı ile Hipokrat ve Bergamalı Galen gibi isimleri yetiştiren Yunan tababetlerinin geldiği nok-ta, tıp tarihi açısından göz kamaştırıcıdır.

Çağdaşı medeniyetlere nazaran, Orta Asya’da uzun süre göçebe hayat yaşayan Türk kavimlerinin yerleşik hayata ve yazıya geçmeleri daha geç dönemlere rastlar. Binyıllardır Türklerin göçebe hayatta sözlü kül-türle nesilden nesile biriktirdikleri, yazıya dökülmeye başladığında ise tıp bilgisinin geldiği noktayı fark etmek zor değildir. Nitekim Göktürk Kitabeleri’nde olduğu gibi ilk Uygur tıp metinlerinde yazıya dökülen kültürün sevi-yesi kendi içinde müteşekkil ve yüksektir.

Türk tıbbı ilk dönemlerde henüz sistematik bir yapı taşımasa da Türkler, yaklaşık M.Ö. 3000’lerden itibaren günlük hayatı sürdürmede yararlı olan bilim-sel ve pratik bilgilere sahiptiler.2 Mesela, Hunlarda bir kişi hastalandığında, vermut (veya misk otu) ile dağlama yapılır, bazen bir taş ısıtılıp hastanın üzerine konur, top-rak üzerinde ateş yakılıp, toprağı iyice ısıttıktan sonra hasta bu sıcak toprak üzerine bırakılırdı. Ağrılı bölge-deki damarlar çizilerek, kan akıtılırdı.3 Hun ordularında olduğu gibi, Göktürk ordularında da başta at terbiyesi olmak üzere, hastalıklardan koruma ve tıbbi müdahale usulleri, usta çırak ilişkisi içinde öğretilirdi.4 Yine Gök-türklerin Yuğ olarak adlandırdıkları cenaze törenlerini, ölümden hemen sonra yapmadıkları için kısmi bir tahnit işlemi uygulayacak tıp bilgisine sahip oldukları da bilin-mektedir.5

INTRODUCTION

Mankind, along with the prehistoric ages, in dif-ferent climates which had no knowledge about each of them, through the mixtures originated from the nature and sometimes by the faiths and spell, has always looked for the remedies against mortality and diseases. At the end it will take many years in order that the mankind could turn its skill to cure itself, into a discipline of sci-ence.

When a Sumerian physician who lived late in the third Millennium BC, has begun to write the clay tablet which is supposed to be the “oldest medical handbook”, the use of sodium chloure (salt) and sodium nitrate (salt-peter), had started with a view cure the diseases. Al-though this tablet, for a time over fourthousand years, had stayed buried under the ruins of Nippur, it would become more easy, during the historical ages which have started by entering the writing era, to follow up the trends of medical science.

Of the established cultures and civilizations which passed to the writing era during the early historic periods, the Egyptian medical science which after record-ing the clinical diagnoses of forty different diseases into the papyrus rolls, has covered a great distance in the embalming technology and the Indian medical science, through its successes recorded in the epidemics and sur-gical areas which were referring in the inscriptive sources such as Vedas and the Chinese medical science which is kept as a secret from father to son and has developed the acupuncture treatment by applying this technic onto nearly fourthousand sensitive points of human body and finally the Greek medical science which brought up the physicians such Hippocrates and Galen of Pergamon, have led the medical science to arrive at this point which is really considered to be gorgeous with respect to history of medicine science.

As compared with the contemporary civilizations, the Turkish Tribes who lived in Central Asia in a nomadic life style have lately passed to the settled life order and writing era. It is not difficult to pick out the knowledge which during the nomadic life of Turks, by virtue of oral culture was accumulated by the generation to generation and then turned into a medical science when it was start-ed to be written. As a matter of fact, as also seen in the Göktürk Epitaphs, the level of culture which was put into writing in the first medical texts of Uyghurs, is composed in itself and really high.

Although the Turkish medicine had not achieved a systematical structure in the early periods, Turks start-ing from the years of nearly 3000 BC had been equipped with the scientific and practical knowledge which proved to be beneficial for the sustenance of their daily lives. For instance when a Hun man got sick, he was being sub-jected to a cauterization process by using a vermouth (or mughwort) and sometimes a heated stone was being put onto his body and then a fire was being lighted on the soil and after heating this soil thoroughly, this sick man was being left on this warmed soil. By plotting the veins lo-cated in the aching area, the blood of sick people was be-ing drawn. As observed in the Hun armies, the members of Göktürk armies, within a manner specific to master and apprentice and especially attaching the importance on horse taming, were being instructed on the medical intervention procedures and protection against the dis-eases. Once again since the Göktürks have not performed their funeral services which are called Yuğ, just after the

1 Samuel Noah Kramer, Tarih Sümer’de Başlar:Yazılı Tarihteki Otuzdokuz İlk, Çev. Hamide Koyukan, Kabalcı Yayınevi, 2. Basım, İstanbul, 2002, s.86-87.2 Esin Kahya, “Eski Türklerde Bilim”, Türkler, C.III., Yeni Türkiye Yay., Ankara, 2002, s.411.3 Bahaeddin Ögel, Büyük Hun İmparatorluğu Tarihi, C.I, Kültür Bakanlığı, Ankara, 1981, s.311.4 İbrahim Kafesoğlu, Türk Milli Kültürü, Ötüken Yay., XVI. Basım, İstanbul, 1997, s.338.5 Bahaeddin Ögel, Dünden Bugüne Türk Kültürünün Gelişme Çağları, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, Genişletilmiş 3. Baskı, İstanbul, 1988, s.759.

14

6 Ali Haydar Bayat, Tıp Tarihi, Genişletilmiş 2. Basım, İstanbul, 2010, s.239.7 Türk tıp tarihinin tüm dönemlerinde olduğu gibi, Uygur tababeti ile ilgili en önemli eserlerin başında Süheyl Ünver’in eserleri gelmektedir. R.Rahmeti Arat’ın okuduğu metinlere göre ayrıntılı bilgi için bkz. A. Süheyl Ünver, Uygurlarda Tababet (La Medecine Chez les Ouigours), Yeni Laboratuvar Yay., İstanbul, 1936.8 Ali Haydar Bayat, “İslâm Öncesi Orta Asya Türk Dünyasında Tababet”, Türkler, Yeni Türkiye Yay., C.III, Ankara, s. 449-59.9 Aslan Terzioğlu, “Yeni Kaynaklar Işığında Karahanlı Hastane ve Tıp Tarihine Bir Bakış”, Uluslararası Osmanlı Öncesi Türk Kültürü Kongresi Bildirileri, 4-7/Eylül/1989 Ankara, AKM Yayınları, Ankara, 1997, s.359-369.10 Mahmut Kaya, “Beytü’l-Hikme”, İslâm Ansiklopedisi, C.VI, TDV Yay., İstanbul, 1992, s.88.11 Hilmi Ziya Ülken, “İbn Sina”, İslâm Ansiklopedisi, C.V, 2. Kısım, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1987, s.820.

Örneklerini verdiğimiz tedavi ve formasyonlara göre Orta Asya Türk tıbbını genel itibariyle iki gruba ayırmak mümkündür. Bunlar; otaçı, emçi ve atasagun denilen, ilaçlar ve diğer tedavi yöntemleriyle yapılan, dönemin maddi tıbbi anlayışını temsil eden hekimlik ile kam (şaman) ve baksı denilen, Şamanizm’in tedavi yön-temlerini uygulayan şaman-hekimlerin yürüttüğü hek-imlik türleridir.6

Orta Asya’da Türklere ait bilimsel tıbbı, dönemin yegane yazılı kaynakları olan Uygur tıbbi metinlerinden takip etmekteyiz.7 XX. yüzyılın başında Albert von Le Coq başkanlığındaki heyetin Orta Asya araştırmaları sırasında İdikut’da (Turfan) bulunan mevcut kırk beş Uygur tıbbi literatürü, yirmi dokuz hastalığa karşı sek-sen sekiz çeşit ilaçla birlikte konularına göre tasnif edildiğinde, aşağı yukarı bir tıp kitabında olması gereken terkibi sağlamaktaydı.8

840 yılında dağılan Uygur Devleti’nin ardından Türk kavimlerinin yüzyıllardır devam eden göçleri batı ve güney batı yönünde daha da yoğunlaşmaya başlamıştı. Kurulan yeni devletlerle birlikte Türk tıbbı da bağlı olduğu coğrafya ve kavimlerin mensup olduğu dine göre şekillenecek, mevcut bilgilerine yenilerini ekleye-rek hemen her konuda kendilerine has Türk-İslam sentezini hayata geçireceklerdir. Karluklarla başlayan Müslümanlığa geçiş süreci, Karahanlılar döneminde (840-1212) daha geniş kitlelere ulaşmış ve hemen her konuda olduğu gibi tıp alanında da, İslamiyet sonrası ilk eserler9 bu dönemde verilmeye başlamıştı.

Türklerin büyük topluluklar halinde İslamiyet’i benimsediği dönemde, artık bilimsel bilgi tüm insanlık için ortak bir değer haline gelmekteydi. Abbasiler’in kurduğu ve Memun zamanında (813-833) ilimler aka-demisi hüviyetine kavuşan Beytü’l-Hikme’de, Doğu’nun ve Batı’nın bilinen tüm ilmi ve felsefi eserleri Arapça’ya çevriliyor, Müslümanlar kendi inanç ve düşüncelerini tutarlı bir şekilde savunarak, İslam’ın üstünlüğünü gös-termek ve mevcut bilimsel bilginin üstüne, yeni bir şeyler eklemek istiyorlardı.10 Mısır’da Tolunoğulları 878’de ilk Türk-İslam hastanesini kurduğunda; Bağdat, İsfahan, Rey, Buhara, Semerkant, Horasan gibi şehirlerde, Fara-bi, Biruni gibi alimler birden fazla bilim dalında eser kaleme almaktaydı. Bu alimler arasında şüphesiz İbn-i Sina (980-1037), El-Kânûn Fi’t-Tıbb (Tıp Kanunu) adlı es-eriyle tıpta zirveyi teşkil eder. Beş kitaptan oluşan bu ansiklopedik eseriyle Hipokrat ve Galen’i aşan İbn-i Sina, Doğu’da ve Batı’da XIX. yüzyılın başlarına kadar tıp okullarında okutulmuş, etkisini yitirmemiştir.11

instance of death, it is known that they had possessed a medical knowledge which would be sufficient in order that they can apply a partial embalmment process.

According to therapy styles and formations for which we have already given examples in this regard, it is possible to separate the Turkish medicine of Central Asia, into two groups. One of them represents the concrete medical concept which s based on the drugs and other therapy methods and exercised by the physicians named as Otaçı, Emçi and Atasagun. The other one represents the medical concept which is based on the medical therapies applied by Shaman physicians who are called Kam and Baksı.

Through the Uyghur medical literatures which are supposed to be the only scriptural sources of that era we can keep up with the scientific medical knowledge which belonged to the Central Asian Turks. When the existing forty five Uyghur medical literatures which were found out in Idikut (Turfan) City as a result of research ac-tivities which in the beginning of 20th Century, had been conducted in Central Asia by a scientific team headed by Albert Von Le Coq, together with eight drugs used to cure twenty nine diseases, were classified according to their interested subjects, they could provide the composition which, nevertheless, had to be existed in a medical book.

Following the decomposition period of Uyghur State in 840, the migration waves which were in effect for thousands of years and pertained to the Turkish tribes, had started to get more intensive in the West and South directions. Together with the newly founded up states, the Turkish medicine would also take a shape according to its geographical climate and the religion of other tribes and after on Turkish Tribes would add the new ones to their existing knowledge and accordingly would materialize a Turkish-Islam synthesis unique to them. The Islamization process which was started by the Karluks, has reached quite larger populations in the era of Karahanlı State (840-1212) and as observed almost in every respect, dur-ing the reign of this state, the first works of post-Islamic period, were started to come up. During the era when the Turkish embraced the Islamism by sizeable communities, the scientific knowl-edge, from now on was turning into a common value of all mankind. At Beytü’l-Hikme which was founded by the Ab-basids and got an identity of being an academy of sciences during the reign of Khalif Memun (813-833), all scientific and philosophical literatures of East and West, were in the process of being translated into Arabic language, and the Moslems, after properly depending on their faiths and thoughts, were intending to show the superiority of Islam and also to include new ones into the scope of existed knowledge. When Tolunoğulları State in the 878 had set up in Egypt the first Turkish-Islamic hospital, those men of learning who are named Farabi and Biruni, in the cities such as Baghdad, Esfahan, Rey, Buhara, Samerkand and Khorasan, were in the process of writing their books per-tained to more than one scientific subject. Among these men of learning, İbn-i Sina (980-1037), beyond any doubt, owing to his scientific work named El-Kânûn Fi’t-Tıbb (Law of Medecin Science), takes the first place. İbn-i Sina who through this encyclopedic work consisted of five books, has surpassed Hippocrates and Galen and these books, till the start of 19th Century were read by the students of Eastern and Western medical schools.

15

12 Mehmet Altan Köymen, “Selçuklu Devrinin Özellikleri”, Türkler, C.IV, Yeni Türkiye Yay., Ankara, 2002, s.634-638.13 Aslan Terzioğlu, “Yerli ve Yabancı Kaynaklar Işığında Selçuklu Hastaneleri ve Tababetin Avrupa’ya Tesirleri”, Türkler, C.V, Yeni Türkiye Yay., Ankara, 2002, s.728-741.14 Pınar Somakcı, “Türklerde Müzikle Tedavi”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 15, Yıl: 2003/2, s.131-140.15 Saltuklular (1072-1202), Danişmentliler (1080-1178), Mengücekler (1080-1228), Ahlatşahlar (1080-1207), Çubukoğulları (1085-1213), Dilmaçoğulları (1085-1394), İnaloğulları (1098-1183), Artuklular (1102-1409), vd.

1040’da Gazneliler’i yenilgiye uğratan Selçuk ve Çağrı Beyler tarafından Nişabur’da kurulan Selçuk-lular, dağıldıkları 1157 yılına kadar gerek siyasi ve içti-mai gerekse bilimsel açıdan önemli adımlar atmışlardır.12 Özellikle matematik ve astronomi alanındaki fevkalade başarıları, Alparslan döneminde (1064-1072), Niza-mülmülk tarafından kurulan Nizamiye Medreseleri ile bilim tarihinde ayrı bir safha oluşturmuştur. Selçuklu sultanları, İslam halifesinin koruyucusu olurken, Niza-miye Medreseleri de İslam dünyasının en itibarlı eğitim kurumları haline gelmiştir. Bilim tarihi açısından önemli bir husus da İslam dünyasında devlet tarafından tesis edilen ilk resmi üni-versiteler mahiyetindeki medreselerin ve tıp eğitiminin yapıldığı ilk hastanelerden bir kısmının, yapı olarak da bugüne kadar ulaşan bu türdeki en eski binalar olarak hâlâ ayakta durmalarıdır.13 Vakıf geleneğinin oluşmaya başladığı geniş Selçuklu coğrafyasında halk sağlığını korumaya yönelik faaliyetler, bugünkü po-liklinik şeklini andırır ihtisaslaşmalar ile intani, cerra-hi, göz ve akıl hastaları için ayrı ayrı yerlerde ücretsiz tedavi usulü benimsenmiştir. Kaynaklara, dârüşşifâ, bimâristân, mâristân gibi isimlerle geçen Selçuklu sağlık kurumlarında müzikle tedavinin de ilk olarak bu dönemde uygulandığı bilinmektedir. Akıl hastaları için Şam’da yaptırılan Nureddin Hastanesi’nde, hangi müzik makamının hangi ruh haline iyi geldiği, günümüz-den dokuz yüz yıl önce tespit edilerek tedavi amacıyla kullanılmaya başlamıştı.14

1071’den itibaren Anadolu’da kurulma-ya başlayan Türk Beylikleri15 ve ardından Anadolu Selçukluları (1075-1308) dönemine geldiğimizde, Büyük Selçuklular’ın başlattığı halk hekimliği türünde hizmet veren darüşşifa, medrese, kervansaray gibi yapıların bütün Anadolu’ya yayıldığını görürüz. Bugünkü bilgi-lerimize göre Anadolu’da kurulan ilk sağlık kurumları arasında, XII. yüzyılın başlarında Mardin’de kurulan Necmeddin İlgazi Maristanı ve Danişmendoğlu Mehmet tarafından 1170 tarihinde yaptırılan Niksar Darüşşifası bulunmaktadır. Bunu 1206 tarihinde Kayseri’de yapılan Darüşşifa ve Tıp Okulu ardından Sivas Darüşşifası, Alaeddin Darüşşifası ile Kemaleddin Şadi Bey ve Aksaray Darüşşifaları, Çankırı Darüşşifası, Akşehir Darüşşifası, Kastamonu Maristanı, Tokat Pervane Bey Darüşşifası, Rahatoğullarının Sivas’ta yaptırdıkları Darülrahha ve yine aynı yüzyılda kurulan Erzurum, Erzincan Darüşşifaları ile Anadolu Selçuklularının tarihe karıştığı 1308 yılında yapımı biten Amasya Darüşşifası izlemiştir.

The Seljuks sultanate which by its founders named Selçuk Bey and Çağrı Bey who had defeated the Ghaznevids, had been founded is Nishabur city in the year 1040 till the year 1157 when it got separated, has taken important steps in regard with the political, social and scientific aspects. Especially its extraordinary suc-cess achieved in the fields of mathematics and astronomy, together with the Nizamiye Madrasahs which, during the reign of Seljuk Sultan Alparslan (1064-1072), were found-ed by Nizamülmülk, Vizier of Seljuk Sultan, has consti-tuted a separate phase in the history of science. While the Seljuk Sultans have become the protectors of Mos-lem Khalif, the Nizamiye Madrassahs have turned into the status of most prestigious education institutions of Islam world.

Another significant point, with respect to the his-tory of science, relates to the fact that these madrasahs which are supposed to be the first universities established by the state within the Moslem realm, together with a cer-tain portion of hospital wherein the medical education had been firstly conducted, are still surviving as being the institutions which have arrived at our time within this cat-egory. The healthcare activities which, within such a large Seljuk territory wherein the foundation tradition had yet started, had been oriented towards the measures to be taken in order to protect the public health, together with the specialization processes which are similar to the for-mation of polyclinics in our time, have given rise to the adoption of medical therapy procedures which are to be performed free of charge for the patients who were suffer-ing from the infectious, ophthalmic and mental disease and supposed to undergo a surgical operation. Accord-ingly to the existed sources, it is known that the first mu-sical therapy, had been applied during this era and at the Seljuk medical institutions named dârüşşifâ, bimâristân and mâristân. At the Nureddin Hospital which was built is Damascus city for the mentally sick persons, the musical mode which best served to the mental state, had been de-termined ninehundred years ago before our present time and started to be used for the therapy of mental patients.

When we reach the era of Turkish Principalities which were started to be founded in Anatolia beginning from the year 1071 and then came up to the age of Ana-tolian Seljuks (1075-1308), we come across with the fact that the institutions named as darüşşifa, madrasah, and caravanserai and performed their services in the style of folk medicine that was started in the reign of Great Seljuk Empire, have been spread out all over Anatolia. According to our current knowledge, among the first medical insti-tutions which have been set up in Anatolia, there take place the medical institutions such as Necmeddin İlgazi Maristanı built in Mardin in the beginning of 12th Cen-tury, and Niksar Darüşşifası (Hospital) built in the year 1170 by a founder named Danişmendoğlu Mehmet. These institutions have been followed by the below cited institu-tions: School of Medicine and Darüşşifa which was built in Kayseri in the year 1206. Niksar Darüşşifası, Sivas Darüşşifası, Alaeddin Darüşşifası, Kemaleddin Şadi Bey Darüşşifası, Aksaray Darüşşifası, Çankırı Darüşşifası, Akşehir Darüşşifası, Kastamonu Maristanı, Tokat Per-vane Bey Darüşşifası, Darülrahha founded in Sivas by the Principality of Rahatoğulları, Erzurum Darüşşifası and Erzincan Darüşşifası which were both founded in the same century, Amasya Darüşşifası whose foundation was completed in the year 1308 when the State of Anatolian Seljuks, got disappeared from the scene of history.

16

16 Anadolu’da yazılan ilk Türkçe tıp kitabı Hekim Bereket’in Tuhfe-i Mübârizi adlı eseridir.17 Ali Haydar Bayat, Tıp Tarihi, s.265.18 İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, C.II, TTK Basımevi, 5. Baskı, Ankara, 1988, s.641.19 A. Adnan Adıvar, Osmanlı Türklerinde İlim, Remzi Kitapevi, 4. Basım, İstanbul, 1982, s.15.20 İlter Uzel, “Osmanlı Türk Tıbbı”, Osmanlı, C.VIII, Yeni Türkiye Yay. Ankara, 1999, s.48821 Osman Çetin, “Bursa Şeriyye Sicilleri Işığında, Osmanlılarda İlk Tıp Fakültesi Bursa Darüşşifası ve Tıbbî Faaliyetleri”, OTAM (Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi) Sayı: 4, Ankara, 1993, s.121-150.

Başlangıçta Büyük Selçuklu Devleti’nin batıya uzanan bir kolu gibi hareket eden, ancak zamanla ondan bağımsız kendi kimliğini bulan Anadolu Selçukluları’nın tıbbı, sadece devleti kuran Türklere ait olmayıp yüzyıllardır süregelen bilgi ve tecrübelerle gelişen bilimsel İslam tıbbının Selçuklu coğrafyasındaki uzantısıdır. Bu yıllarda devlet adamlarının teşvikiyle Anadolu’da yazılan eserlerin ekseriyeti felsefe, tıp, astronomi gibi pozitif bilim dallarında olmuş, zamanla tıp kitapları da16 dâhil olmak üzere eserler Türkçe kaleme alınmaya başlamıştır.17

Anadolu’da Osmanlılar zamanına gelindiğinde, XIV. yüzyıl boyunca Beylikler ve Selçuklular’dan alınan sağlık mirasının korunduğu görülür. XV. yüzyıl ortalarına kadar Yıldırım Beyazıt’ın Bursa’da yaptırmış olduğu has-taneden başka yeni Osmanlı hastanesi bulunmuyordu; Anadolu Beylikleri’nden alınan şehirlerde eskiden yapılmış hastaneler mevcut olduğundan bunlarla idare edilmişti.18 Osmanlı kadıları, Selçuklu vakıfları olan darüşşifaların vakfiyelerini değiştirmeden onaylayarak hukuki statülerini korumuş, darüşşifa ve medreselerde yetişen hekimler ise halka ücretsiz olarak hizmet vermeye devam etmiştir.

Osmanlıların, devlet olarak gücünü ispatladıktan sonra bilim adına attığı ilk adımlar, medrese ve darüşşifa açmak yolunda olmuştur. Anadolu’da ilk Osmanlı medre-sesi olan Süleyman Paşa Medresesi 1330’da İznik’te19 , ilk hastane olan Yıldırım Darüşşifası ise 1339’da Bursa’da açılmıştır. Bunu XV. yüzyılda II. Murad tarafından kuru-lan Edirne Cüzzamhanesi, İstanbul’da Fatih Darüşşifası (1470), II. Bayezid tarafından yaptırılan Edirne Darüşşifası (1485); XVI. yüzyılda Karacaahmet Cüzzamhanesi (1514), Haseki Bimarhanesi (1539), Manisa Bimarhanesi (1539), Süleymaniye Darüşşifası ve Tıp Medresesi (1555), Toptaşı Bimarhanesi (1583), XVII. yüzyılda Sultanahmet Darüşşifası (1616); XIX . yüzyılda açılan askeri hastaneler ile gureba hastaneleri izlemiştir.20

İlk Osmanlı hastanesi olan Yıldırım Darüşşifası’nın Bursa kadı sicillerinde geçen işleyiş biçimine göz atarsak; burada çalışan tabip, cerrah, göz hekimi ve diğer görevlile-rin isimleri, alacakları ücretler, çalışma şartları ve görevi ihmalden dolayı azledilenlere rastlamak mümkündür. Darüşşifa dışında, yine tababetle ilgili değişik kayıtlara; hastalıklar, salgınlar, halkın değişik hastalıklara karşı takındığı tavır, hekim-hasta münasebetleri, hekimlerin mesleklerini icrâ ederken kullandıkları malzeme, ecza ve tıp kitapları21 ile Selçuklu döneminin devamı şeklindedir.

The medicine science which was being applied by the Anatolian Seljuks who were, in the beginning, acting as one westward arm of Great Seljuk Empire but, by the time, has discovered its own identity being independent from this Empire, does not only belong the Turks and it is, within the geographical zone of Seljuks, considered to be an extension of scientific Islam medicine which has developed itself by the knowledge and experiences that have lasted for hundreds of year. The majority of scientific books which by the encouragement of statesmen, were written during the course of these years, have involved the positive science fields such as philosophy, medicine and astronomy, and after the elapse of certain time period, these books, including the books of medical science, have been started to be written also in the Turkish language.

When we reach the era of Ottomans in Anatolia, it seems that the healthcare principles which were inherited from the Principalities and Seljuks along the 14th Cen-tury, had been saved. Up to the middle of 15th Century, no new Ottoman hospital had existed other than the hos-pital which was built which was built in Bursa by Sultan Yıldırım Beyazıt. Due to the existence of hospitals which had been previously built in those cities captured from the Anatolian Principalities, these hospitals were consid-ered to be enough in order to handle the medical services. The Kadi Offices of Ottoman State, without making any changes on the foundation certificate chartes, and approv-ing the entity of Darüşşifas which are supposed to be the Foundations of Seljuks, have protected the legal statuses of such institutions. Accordingly, the physicians who were trained in Darüşşifa and Madrasahs, have continued to render their services to the people without charging any fees in this regard.

The steps which are taken after the Ottomans have proved themselves to be a powerful state, were to open madrasahs and darüşşifas. Suleiman Pasha Ma-drasah which is the first Ottoman Madrasah in Anatolia, was opened in İznik in the year 1330 and the other hos-pital named Yıldırım Darüşşifası was opened in Bursa in the year 1339. These two institutions were followed by the below cited institutions: Edirne Lazar House which was established by Sultan Murad II in the 15th Century, Fatih Darüşşifası which was established in Istanbul (1470), Ed-irne Darüşşifası which was established by Sultan Bayezid II (1485), Karacaahmet Lazar House which was established in the year (1514) which was established in the 16th Cen-tury, Haseki Bimarhanesi which was established in the year (1539), Manisa Bimarhanesi which was established in the year (1539), Süleymaniye Darüşşifası and Medicine Science Madrasah (1555), Toptaşı Bimarhanesi which was established in the year (1583), Sultanahmet Darüşşifası (1616) which was established in the 17th Century, Military Hospitals and Hospitals for Poor Person (Gureba Hospi-tals), which were established in the 19th Century.

In regard with Yıldırım Darüşşifası which is sup-posed to be the first Ottoman hospital, if we cast an eye on its operation mode that entered the register books kept by Kadi offices of Bursa, it is possible to find out the names, salaries and working conditions of those physicians, sur-geons, opthalmologists and also other personnel employed by this hospital, and it is even more possible to trace those who were dismissed of their duty offices on the grounds of negligence. Those different records which are, out of Darüşşifa, kept in connection with the medical science, diseases, epidemics and attitudes assumed by the people towards the treatment of different ills, together with re-

17

22 Osman Şevki Uludağ, Beşbuçuk Asırlık Türk Tabâbeti Tarihi, Sadeleştiren: İlter Uzel, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, 1991, s.28. 23 Kemal Özbay, Türk Asker Hekimliği Tarihi ve Asker Hastahaneleri, C.I, Yörük Basımevi, İstanbul, 1976 s.10.24 Osman Şevki Uludağ, Osmanlılar Devrinde Türk Hekimliği, Haz. Esin Kahya, TTK Basımevi, Ankara, 2010, s.36.25 a.g.e., s.41.26 Evliya Çelebi’ye göre, XVII. yüzyıl ortalarında İstanbul’da yedi yüz tabip dükkanı ile bin tabip bulunmaktaydı. Bu rakamları abartılı bulan İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Mühimme Defterleri’ne dayanarak yaptığı araştırmada, XVII. yüzyılın sonlarında İstanbul’da imtihanları yapılıp ehliyetname alan; beş serbest tabip, yirmi bir tabip “ dükkanı, yirmi sekiz cerrah ile yirmi yedi cerrah dükkanı olduğunu belirtmiştir. Bkz. İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, C. III, II. Kısım, 4. Baskı, TTK Basımevi, Ankara, 1988 s.515. Bu konuda Evliya Çelebi’nin mübalağa ihtimali kadar, “ehliyetsiz” olduğu için Mühimme kayıtlarına girmemiş tabip ve cerrahların olduğu ihtimalini göz ardı etmemek gerekir.

Osmanlı Devleti ilk dönemlerinden itibaren, med-reselerde dini ilimler kadar olmasa da müspet ilimlere yer vermesiyle, XIV. yüzyılın sonlarına doğru tıp alanında yenilikler göze çarpar. 1389’da İshak b. Murad, Osmanlı döneminde yazılan ilk Türkçe tıp kitabı olan Havâsu’l-Edviye’sinde, Mümin ise Kitâb-ı Tıbb’ında İbn-i Sina’nın yanı sıra Yunan tababetinin temel direği olan Hipokrat ile Galen’ i inceleyerek faydalı gördükleri kısımları eserlerine dahil etmeye başlamışlardı.22 İstanbul’un fet-hinden sonra Bursa ve Edirne’de teşekkül etmiş bilim çevresi, İstanbul’da bulunan Fatih Külliyesi’ne gelerek çalışmalarını devam ettirmişti. Devletin siyasi ve ik-tisadi olarak güçlenmesine paralel olarak tıp eğitimi ve sağlık hizmetleri gelişmiş, artan hekim ihtiyacının karşılanması ve daha önce ordu ile sarayda hekimbaşı ya da reisü’l-etıbbâ unvanıyla atamalar yapılmış olsa da, kurumsal olarak sağlık hizmetlerinin idaresiyle yükümlü hekimbaşılık müessesesi, II. Bayezid döneminde (1481-1512) oluşturulmuştur.

Sarayda ve seferler sırasında padişahın yanında hekim bulunduğu, bulunmuyorsa çağrıldığı kaynaklarda yer alsa da, Osmanlı’da XVI. yüzyılın sonlarına kadar askeri tıp alanında çok fazla bilgiye tesadüf edilmez. An-cak muharip birlikler arasında “Esnâfât-ı Askeriye” adı verilen bölüklerde askerlerin daha ziyade cerrahi bilgi-lerle yetiştirildikleri, ulufeli yeniçerilerin kendi sıhhi ik-mallerinin cemaat ortaları çorbacıları olan yayabaşılar tarafından bizzat temin edildiği, seferde seyyar hastane levazımının ordugahta bu işleri yapıp satmakla meşgul kimselerden temin olunarak, yaralananlara merhemler dağıtıldığı bir hakikattir.23

XVI. yüzyılda Osmanlı tıbbındaki en önem-li gelişme, yapımı 1556’da tamamlanan Süleymaniye Külliyesi içinde bulunan tıp medresesidir. Uzun süre darüşşifalarda tecrübeli bir tabip yanında ya da özel tabip ve cerrah dükkanlarında yetişen Osmanlı hekimleri, artık Süleymaniye’de haftada dört gün müderrislerden aldığı teorik ve pratik derslerle öğrenim görecek, temessük de-nilen diplomalarını alarak göreve başlayacaklardı.24 An-cak Osmanlı’nın artan ehil hekim ihtiyacını karşılamak için açılan Süleymaniye’deki tıp medresesi de bir süre sonra yeterli gelmeyecekti. Nitekim Hekimbaşı Garased-dinzade Muhyiddin’in padişaha arz etiğine göre, tıptan anlamayan bazı kimseler, cerrah, tabip, kehhâl adları takınıp dükkanlar açarak, halkın sağlığına zarar ver-meye başlamışlardı. Bunun üzerine 5 Ekim 1573 tari-hinde, bu gibi kişilerin hekimbaşı tarafından sınava tabi tutulması, başarılı olamayanların hekimlik yapmalarının önüne geçilmesi emredilmişti.25 Sonraki yıllarda sıkça rastlayacağımız bu emirler, modern anlamdaki ilk tıp okulu olan Tıbhâne-i Amire’nin 1827’de açılışına kadar devam edecek, ehliyetsiz sahte hekimler ile özel tabip ve cerrah dükkanlarının26 önüne geçilemeyecektir.

ferring to the relations maintained between patients and physicians, as well as the chemical materials, drugs and medical books which are used by the physicians when they exercised their jobs, are considered to be those in-struments which serves to indicate the continuation of Seljuks era.

Upon the importance attached on the positive sci-ences by the madrasahs beginning from the first eras of Ottoman State, although this importance might not be re-garded as the one that is attached on the religious scienc-es, the novelties which take place in the medical science towards the end of 14th Century, catch our eyes. In the year 1389, a scholar named İshak B. Murad, by his medi-cal book named Havâsu’l-Edviye which is the first book written in Turkish in the era of Ottoman Empire and an-other scholar named Mümin, by his medical book named Kitâb-ı Tıbb, along with studying the books of Ibn-i Sina, have also studied the books of Hippocrates and Galen, and started to include in their books those sections excerpt-ed and considered to be beneficial. The scientific circles which, upon the conquest of Istanbul, have come into ex-istence at the cities of Bursa and Edirne, came to the Fatih Külliyesi (School Campus) and continued with their scien-tific studies. In parallel with the political and economical strengthening of State, the healthcare services have been ameliorated, and although the considerable need felt for the physicians, has been satisfied and physicians, under the titles of either Hekimbaşı or Reisü’l-etıbbâ, had been previously assigned to the duty offices in the armed forces and Sultan’s palace, the institution of Chief Physicianship, has been established as a corporation in the reign of Sultan Bayezid II (1481-1512).

Even though the existing literatures serve to indi-cate that a physician had always attended the Sultan at his Palace and during the waged war campaigns, and if not, a physician was to be called in order to perform this mis-sion, till the end of 16th Century, it has not been possible to trace so much information that, dealt with the military medicine. However, it is a reality that at those companies which are among the combatant units, called as “Esnâfât-ı Askeriye” the soldiers were trained rather on the surgi-cal practices, and the Janissaries who received an Ulufe, had been providing their medical supplies personally by the Yayabaşlar (head of the enfeoffed foot soldiers of prov-ince) who were supposed to be the Colonels of Janissary regiment, and during the course of military campaign, the medical supplies of a mobile hospital, were being provided by those persons who were involved in such jobs at the military camps, and ointments were also being served to the wounded soldiers.

The most important development which, during the course of 16th Century, was recorded in the Ottoman medicine, is supposed to be the medical science madrasah which took place in Süleymaniye Külliyesi, and whose construction was completed in the year 1556. Those Ot-toman physicians who had trained themselves for a time at the Darüşşifas under the supervision of an experienced physician, or who have practiced their medical skills by the assistance of a special physician and houses of sur-geon, from now on, by the theorical and practical courses to be held for them by the instructors of madrasah of Sü-leymanye Külliyesi would be educated for a term of four

18

27 Koçibey Risalesi, 1. Tab, Matbaa-i Ebu’z-ziya, Konstantiniyye, 1303, s.25-26.28 Koçibey Risalesi, s. 53-54.29 Kemal Özbay, age., s.26.30 Bkz. bu kitap s. 26-27 (BOA, C.BH, 27 / 1252 – 1, 7 Şubat 1805)31 Bkz. bu kitap s. 28-30 (BOA, C.BH, 33 / 1575, 13 Ocak 1806)32 Bkz. bu kitap s. 26-27 (BOA, C.BH, 27 / 1252 – 1, 7 Şubat 1805) ve bkz. bu kitap s. 28-30 (BOA, C.BH, 33 / 1575, 13 Ocak 1806)33 Spital34 Arslan Terzioğlu, “Osmanlı İmparatorluğunda Tıp Eğitiminin Batılılaşması”, Osmanlı, C.VIII, Yeni Türkiye Yay., Ankara, 1999, s.519.35 Bkz. bu kitap s. 32-33 (BOA, C.SH, 26 / 1287, 26 Aralık 1826) ve bkz. bu kitap s. 34-35 (BOA, HAT, 293 / 17447, Aralık 1826)

III. Murad’ın tahta çıktığı 1574 yılının sonlarında Osmanlı ordusundaki tabip ve cerrah sayısına baktığımızda; toplam 36.153 ulufeli kapıkulu askerin-den, 26 tanesinin tabip ve cerrah27 olduğunu görürüz. Kapıkulu askerleri içindeki tabip ve cerrahların oranını hesapladığımızda, binde 0,7 gibi bir rakama tekabül eder. 1631/1632 yıllına gelindiğinde ise, toplam 92.206 ulufeli kapıkulundan, sadece 36 tanesi tabip ve cerrah sınıfındandır,28 oran ise binde 0,4’e kadar düşmüştür. Elbette Osmanlı ordusundaki tabip ve cerrahlar, sadece ulufeli kapıkullarından ibaret değildi. Özellikle ilerleyen yıllarda, sefer zamanı orduda görev yapmak üzere tabip ve cerrah istihdam edildiği bilinmektedir. Önceleri ocak-tan yetişen mahir cerrahlar gibi dışarıdan da tecrübeli tabiplerin istihdamı mümkün olurken, sonraki yıllarda düşen eğitim kalitesi ve sahte hekimler sebebiyle, işinin ehli hekimler azınlık durumuna düşmüştür. Örneğin, XVIII. yüzyılın sonlarında Galata’da bulunan Venedik sokağı, hikmeti kendinden menkul ecnebi hekimler ile dolmuştu. Hekimbaşıların mücadeleleri, sahte hekimler-le baş etmede yetersiz kalmaktaydı. Ordu hizmetinde de görev alan bu hekimler, muharebelerde hijyen kurallarına uymayan aletler ile askerleri tedavi etmek yerine, salgın hastalıkların yayılmasına sebep oluyorlardı.29 Donan-mada ise sefere çıkan gemilere atanan liyakatsiz tabip ve cerrahların, yarardan çok zarar verdiğinden bahse-dilerek,30 yeteneği olmayan ehliyetsiz kişilerin, rica ve yardım yoluyla istihdamının engellenmesi üzerinde du-ruluyordu.31

Bu sebeplerle, askeri tıp tarihimizde görülen modern tarzda tıp okullarının ilk denemesi, Donanmanın ihtiyacını karşılamak üzere Kasımpaşa’da bulunan Tersâne-i Amire’de, 1805 yılında açılmıştı. Belgelerde32 adı Tabîbhâne ve Tıphâne olarak geçen okulun yanı sıra, eğitim ve uygulama hastanesi olarak kullanılmak üzere Spitalya33 açılması da karara bağlanmıştı. III. Selim’in tahttan indirilmesine sebep olan Kabakçı Vakası ve 1808’deki Alemdar Mustafa Paşa Vakası’na rağmen Ter-sane-i Amire’deki faaliyetler, 1822 Kasımpaşa yangınında binalar yanıncaya kadar devam etmiştir.34

II. Mahmut dönemine (1808-1839) gelinceye kadar, Osmanlı kurumlarında yükselişin ardından gelen duraklama ve gerileme dönemlerinde görülen bo-zulma, başta askeri teşkilatlarda olmak üzere yapılan ıslahatlarla giderilmeye çalışılmıştır. Topçu ocağının ıslahı, yeni askeri okullar açılması ve modern tarzda bir ordu kurulması bu kapsamda yapılan ıslahatlardan bazılarıdır. II. Mahmut döneminden itibaren devam eden yenileşme hareketlerinde ise birçok alanda bugünkü sisteme yakın düzenlemelere gidilmiştir. 1826 yılında son kez kazan kaldıran Yeniçeri Ocağı lağvedilerek, ye-rine Asâkir-i Mansûre-i Muhammediyye adı verilen yeni bir ordu kurulmuş, ordunun tabip ve cerrah ihtiyacını karşılamak üzere de bugünkü anlamda modern tıp okullarının ilki kabul edilen Tıbhâne-i Amire, günümüzde Tıp Bayramı olarak kutlanan 14 Mart (1827) günü, sek-sen öğrencisiyle eğitime başlamıştır.35

days a week, and upon receipt of their diplomas called temessük, they would be engaged in their duties. However, this medical science madrasah which, with a view to sat-isfy the increased needs felt towards the commissioning of experienced physicians, was opened in Süleymaniye Külliyesi, would be no more sufficient for this purpose. Indeed, as already explained to Sultan by the Chief Phy-sician named Garaseddinzade Muhyiddin, some persons who had no knowledge about the science of medicine, had opened some medical care houses after giving themselves the titles such as surgeon, physician and oculist, and started to give harm to the public health. Upon this, an edict which was issued on the date 5 October 1573, dic-tated that such persons would have to enter an examina-tion to be held by the Chief Physician, and those were not successful in this examination, would not be permitted to work under the title of physician. Such edicts which will be, in the coming years, frequently noticed by us, would later continue till the Tıbhâne-i Amire (Imperial Medical College) which is supposed to be the first modern medi-cal school, is opened in the year 1827 and it would not be possible to preclude the activities of unlicensed and falsely titled physicians, as well as the activities of houses oper-ated by the special physicians and surgical practitioners.

When we look at towards the end of year 1574 when Sultan Murad III had ascended the throne and wish to learn the exact number of physicians and surgeons who were serving to the Ottoman army, we come across with the fact of seeing that only 26 janissaries who are paid on an Ulufe, among the total 36.153 such janissaries were supposed to be physicians and surgeons. When we cal-culate the proportion of physicians and surgeons tasked as the janissaries, the result corresponds to a percentage such as 0.07. When we reach the years of 1631 and 1632, we are faced with the fact that only 36 janissaries, among the total 92.206 janissaries who are paid on an ulufe, have been tasked as the physicians and surgeons, and this pro-portion has declined down to a percentage of 0.04. Of course, the physicians and surgeons who served to the Ot-toman army, were not only the janissaries who are paid on an ulufe. It is a common knowledge that in the course of progressive years, the physicians and surgeons were being employed by the Ottoman army so that the during the war-times, they could be commissioned with such duties. Be-ing similar to the employment of those skilful physicians who had been previously trained by the Ocak (Janissary Corps), it was possible to employ those experienced physi-cians to be obtained from outer sources. However, due to the reason that the education quality had dropped down, and unlicensed and false physicians had been employed in the later years, those physicians who were a master of their domains, had become a minority. For instance, the Venedik (Venice) street which was located in Galata dis-trict, towards the end of 18th Century, was occupied by the foreign physicians who had a wisdom of self-fulfilling prophecy. The struggles attempted by the chief physicians in order to eliminate the false physicians, were falling short. These false officers who had assumed tasks also at the military units, by using the unhygienic medical in-struments, instead of medically treating the soldiers, were causing the spread of epidemic disease. By mentioning the fact those incapable physicians and surgeons who had been assigned to the Ottoman Fleet Warships which went on a cruise, were giving harm rather than yielding bene-fits, it was being dwelt on the measures in order to prevent the employment of such incapable and unlicensed persons either by pleading to the concerned authorities and also

19

36 Detaylı bilgi için bkz. Ayten Altıntaş, “Osmanlılarda Modern Anlamda Tıp Eğitiminin Başlaması Tıbhâne-i Amire”, Osmanlı, C.VIII, Yeni Türkiye Yay., Ankara,1999, s.528-54237 Okul, II. Mahmut’un Adlî mahlasına nispetle bu adı almıştır. Aynı dönem belgelerinde; Mekteb-i Tıbb-ı Cedîd ve Mekteb-i Cedîd-i Âmire, Galatasary Mekteb-i Tıbbiyesi ve Mekteb-i Tıbbiye isimleri de kullanılır. 38 Nil Sarı, “Mekteb-i Tıbbiye”, İslâm Ansiklopedisi, C.XXIX, TDV Yay., Ankara, 2004, s.2-7.39 Adnan Ataç, “Askeri Tıp Tarihi”, Osmanlı, C.VIII, Yeni Türkiye Yay., Ankara, 1999, s.568.

Hekimbaşı Mustafa Behçet Efendi (1774-1834) Tıbhane-i Amire’nin esaslarını arz ettiği takririnde; yetiştirilecek tabiplerin, eski ve yeni usulleri bilme-si gerektiğini, bunun ancak yabancı lisân (Fransızca) öğrenmekle mümkün olduğunu ifade ettikten sonra, yetişmiş öğrencilerin tecrübe kazanması için hasta-nelere gönderilmesi gerektiğini belirtmiştir. Bu esaslar üzerine, dört sınıf36 şeklinde kurulan Tıbhane-i Amire ile başlayan modern tıp eğitimi, farklı binalarda ve isimlerde kendini yenileyerek günümüze kadar devam etmiştir.

Alt katı Cerrâhhâne, üst katı Tıbhâne olarak düzenlenerek, Tulumbacılar Konağı’nda eğitime başlayan Tıbhane-i Amire’de, öğrenci sayısının artması ile Cer-rahhane, 1832’de Sarayburnu’ndaki Hastalar Odası’na, Tıbbiye ise 1836’da Otlukçu Kışlası’na taşındı. Bu iki kısım 1839’da Galatasaray Lisesi’nin bulunduğu yerdeki Enderun Ağalan Mektebi binasında birleştirilerek, Mek-teb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şâhâne37 adını aldı. 1848 Gala-tasaray yangınında bina harap olunca önce Sütlüce’ye, 1865’de Hasköy’e, 1866’da Demirkapı’ya taşındı. Aynı yıl bünyesinde sivil tıbbiye olan Mekteb-i Tıbbiye-i Mül-kiye Şâhâne açıldı. 1873’de tekrar Galatasaray’a, 1876’da tekrar Demirkapı’ya taşındı. 1894’te sivil tıbbiye ayrılarak, Kadırga meydanındaki Menemenli Mustafa Paşa Konağı’na nakledildi. 1909’da Askeri Tıbbiye’nin ilhak edilmesiyle bu iki okul, Dârülfünûn-ı Osmânî Tıp Fakültesi adıyla birleştirildi ve 1933 yılına kadar Haydarpaşa’daki binada kaldı. Nihayetinde 1933’te yapılan üniversite reformuyla İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi adını aldı.38 Burada yetişen öğrenciler tarafından 1945’de Ankara’da, 1954’de İzmir’de tıp fakül-teleri açıldı. Böylece Tıbhane-i Amire’de başlayan modern tıp eğitimi tüm ülkeye yayılarak, bugün yetmiş dört tıp fakültesiyle günümüze kadar kesintisiz devam etti.

14 Mart 1827’den itibaren, modern tıp ilminin esaslarını öğrenerek mezun olan asker tabipler; Ana-dolu, Balkanlar ve Ortadoğu gibi geniş bir coğrafyaya yayılan birlik ve hastanelerine tayin edilmeye başlamıştı, ilk yıllarda pratik eğitimlerini cerrahhanede tatbik etme imkânına sahip olmuşlarsa da, şüphesiz en büyük tec-rübeyi XIX. ve XX. yüzyılın bitmek bilmeyen muhare-belerinde edineceklerdi. Kırım Savaşı’nın (1853-1856) edinilen tecrübelerin arttırılması gerekliliğini ortaya çıkarması üzerine, Türk asker hekimliğinin gelişmesi için yeni uygulamalar başlatılmış, 1870’ten itibaren Tıbbiye-i Şahane’den mezun olan asker hekimlere, askeri has-tanede pratik yapma zorunluluğu getirilmiştir. Bu amaç-la, önceleri Haydarpaşa Asker Hastanesi, ardından örnek bir eğitim hastanesi olmak üzere 30 Aralık 1898’de açılan Gülhâne Seririyât Hastahânesi kullanılmıştır.39

requesting an assistance from them in this regard.

Owing to this reason in the year 1805, modern of medical schools, as seen in the history of military medi-cine, was opened at the Tersâne-i Amire (Imperial Arsenal) which is located in Kasımpaşa district. In addition to this school which was referred in the official documents, under the names of Tabîbhâne ve Tıphâne, it was also decided to establish in Spitalya a similar hospital to be used as the medical education and practicing hospital. In spite of Kabakçı Mustafa Vakası which gave rise to the dethrone-ment of Sultan Selim II, and also Alemdar Mustafa Paşa Vakası, the activities carried out at Tersane-i Amire, have continued up to the burning of buildings during the fire happened in the year 1822 in Galata district.

The deterioration which was observed during the stagnation and retrogression periods that came after the progression periods of Ottoman institutions, and prevailed till the reign of Sultan Mahmud II (1808-1839), was tried to be eliminated by the reforms which had to take place especially at the military institutions. The improvement of artillery units and opening of new military schools and build up an army in the modern style, are some of the reforms which have been realized in this regard. Through the innovative steps which continued from the onset of era ruled by Sultan Mahmud II, so many novelties which were closer to our present day’s system, have been real-ized in many spheres. The organization of janissary corps which committed its last revolt in the year 1826, has been abolished and replaced with a new army named Asâkir-i Mansûre-i Muhammediyye and the Tıbhâne-i Amire which is supposed to be the first one of medical colleges set up in the present sense of modern medical colleges, with a view to satisfy the physician and surgeon needs of army, through its 82 students, started its educational activities on the date 14 March 1827. This date is also being cel-ebrated as Doctor’s Day in our present time.

Chief Physician Mustafa Behçet Efendi (1774-1834) through his written statement whereby he declared the Principles and Rules of Tıbhane-i Amire had expressed his views that the physicians who are supposed to be edu-cated at this school, had to be familiar with the old and new medical procedures, and this could be only possible by learning a foreign language (French). Upon such ex-pression, he once again reminded that the trained stu-dents, in order to acquire an experience in the medical field, must have to be commissioned at the hospitals. The modern medical education started by the Tıbhane-i Amire which was based on these principles and set up as four classes, by renewing itself in different building and under different names, has survived up to our present time.

Tıbhane-i Amire which, after its ground and top floors had been respectively arranged as Cerrâh-hâne and Tıbhâne, had started its educational activities at Tulumbacılar Mansion, was faced with an increase in the total number of students, and accordingly its Cerrah-hane in the year 1832, was moved the Hastalar Odası lo-cated in Sarayburnu and the medical college, in the year 1836, was moved to Otlukçu Kışlası (military quarters). These two institutions, after being joined with each other in the building of Enderun Ağaları Mektebi which was lo-cated on the said whereon Galatasaray High School was built, got the name of Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şâhâne in the year 1839. When this building, during the fire broke out in Galatasaray district in the year 1848, got ruined, then it was firstly moved to Sütlüce district in 1848, and afterwards it was moved to the districts of Hasköy and

20

Demirkapı respectively in the years 1865 and 1866. Dur-ing the year of 1866, the school named Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye Şâhâne, and contained a civil medical college in its organization, was opened. This school, in the year 1873, was again moved to Galatasaray district, and then again to Demirkapı district in the year 1876. In the course of year 1894, the civil medical school was separated from this college, and moved to the Menemenli Mustafa Pasha Mansion located in the Kadırga square. In the year 1909, upon the annexation of Military Medical School, these two schools were joined with each other under the joint name of Dârülfünûn-ı Osmânî Tıp Fakültesi, and up to year 1933, it stayed in its building located at Haydarpaşa district. Consequently, by the university reform which was made in the year 1933, it got the name of Istanbul University Tıp Fakültesi (Medical College of Istanbul University). Also by the student who had received their training at this col-lege, the medical colleges were, respectively in the years 1945 and 1954, were opened in the cities of ’de Ankara and İzmir. The modern medical training which had been started in this way by the Tıbhane-i Amire (Imperial Medi-cal College), got spread out in whole country, and, through the existed four medical colleges, has continued up to our present day.

Those military physicians who, after learning the basic principles of modern medical science, were gradu-ated beginning from the date 14 March 1827, had been started to be tasked at those hospitals and military units which were deployed in a large geographical zone that cov-ered Anatolia, Balkans and Middle East. Although these physicians, in the early years, have had a chance to con-duct their practical training in the operating theatres, they would doubtlessly achieve the biggest experience during course of never ending battles which were fought in the years of 19th and 20th Centuries. Since the Crimean War (1853-1856) has enlightened the necessity of improving the acquired experiences, new medical practices have been put into effect in order to upgrade Turkish Military Physi-cianship, and beginning from the year 1870, those mili-tary physicians who were supposed to be the graduates of Tıbbiye-i Şahane (Imperial Medical College), have been put under an obligation to make their medical practices in the military hospitals. For this purpose, firstly the Haydarpaşa Military Hospital, and then the hospital named Gülhâne Seririyât Hastahânesi and put into service on the date 30 December 1898, used as model education hospitals.

The Gülhane Hospital which, in the history of Turkish medicine, constituted an important example of establishing scientific procedures in a hospital pursuant to a plan and then spreading them countrywide, within a term when the medical changes got accelerated in Eu-rope, after making radical changes in its medical training and education system, was established and developed by Robert Rieder and his assistant Georg Deycke, who were both brought from Germany, and this act has been con-sidered to be an example for the hospital management. During the management term of Weiting (1907-1914), the military physicianship training activities have recorded an increase, and the name of this hospital was changed into Gülhâne Tatbikât-ı Askeriye Tatbikât Mektebi ve Seririyâtı. During the years of Balkan Wars, First World War, and Liberation War, the instructors of Gülhane Hospital and those military physicians who were trained in this hos-pital, have been sent to the battle fronts and they have exercised their duties in the best manner. This hospital, in the year 1941, was moved to Ankara and got the name of Gülhane Askeri Tıp Akademisi (Gülhane Military Medical Academy). After on, in the year 1971, this hospital was moved to its new building that existed today.

Türk tıp tarihinde, planlı olarak bilimsel usul-lerin bir hastanede tesis edilerek, ülkeye yayılmasının önemli bir örneği olan Gülhane; Avrupa’da tıbbi gelişmelerin hızlanmaya başladığı dönemde, tıp eğitim ve öğretim sisteminde köklü değişiklikler yaparak, hastane yöneticiliğinde örnek olmak üzere Almanya’dan getirilen Robert Rieder ve yardımcısı Georg Deycke tarafından ku-rularak geliştirilmiştir.40 Weiting (1907-1914) dönemin-de, Gülhane’deki askeri hekimlik eğitimleri artırılmış, ismi değiştirilerek Gülhâne Tatbikât-ı Askeriye Tatbikât Mektebi ve Seririyâtı olmuştur. Salgın hastalıkların41 arttığı Balkan, I. Dünya ve Kurtuluş Savaşı yıllarında Gülhane hocaları ve burada yetişen asker hekim-ler cephelere dağılarak başarılı görevler yapmışlardır. 1941’de İstanbul’dan Ankara’ya taşınarak, Gülhane Askeri Tıp Akademisi adını almış, 1971’de ise bugünkü modern binasına taşınmıştır.42

40 Ayrıntılı bilgi için bkz. Adnan Ataç, Gülhane Askeri Tıp Akademisi’nin Kuruluşu, Atatürk Kültür Merkezi Yay., Ankara, 1996.41 Ayrıntılı bilgi için bkz. Ahmet Başustaoğlu, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Mikrobiyoloji Tarihimize Bir Bakış 1850-1923, Klinik Mikrobiyoloji Uzmanlık Derneği Yay., Ankara, 2011.42 http://www.gata.edu.tr/anamenu/anamenu/gata-tarihcesi-53.asp

OSMANLI BELGELERİNDE ASKERİ TIP

VE BALKAN ASKERİ HASTANELERİ

MILITARY MEDICINE AND

BALKAN MILITARY HOSPITALS IN OTTOMAN DOCUMENTS

OSMANLI’DA ASKERİ TIBBIN MODERNLEŞMESİ

MODERNIZATION OF MILITARY MEDICINE AT THE OTTOMAN

26

BOA, C.BH, 27 / 1252 – 1

Tersane-i Amire / The Imperial Arsenal

27

[Defterdar’dan],Donanma sefere çıktığında her gemiye bir cerrah ve bir hekim atanması ve bunlara 40 kuruş maaş ödenmesi eskiden beri uygulanan bir usuldür. Ancak tıp bilimin-den anlamayan kişilerin faydasından çok zararı olduğu açıktır. Bundan böyle donanma başhekimi olarak işinin ehli bir tabibin seçilmesi bu hekimbaşıya 250 kuruş aylık ödenmesi uygun olacaktır. Yine donanma cerrahbaşı olarak üstad bir cerrahın atanması ve buna da 250 kuruş aylık verilmesi gerekir. Hekimbaşı ile cerrahbaşının maiyetlerine yaralı ve hasta subay ve askerleri tedavi işiyle meşgul olacak mülazım ve öğrenciler verilmesi de uygundur. Tersane-i Amire Defterdarı ile Bahriye Nazırı tarafından tespit edilecek bu mülazım ve öğrencilere de uygun maaşlar tahsis edilmeli ve bunların Tersane-i Amire’de uygun bir yerde kalmaları temin edilerek gece ve gündüz hastalarla ilgilenmeleri sağlanmalıdır. Başmuhasebe’den verilen bilgiye göre sefer sırasında donanma gemilerine bu mülazım ve öğrencilerden görevlendirilmesi de kanun gereğidir. Şimdi Bahriye Nazırı tarafından Sadaret’e sunulan ve incelenmesi için tarafıma gönderilen yazıda donanma mensuplarından hasta ve yaralı olanlara hizmet edecek yetenekli tabip ve cerrah bulmak gerektiği, kısa süre önce görevlendirilen yabancı bir tabip ile yabancı bir cerraha şimdilik bir yer tahsis edildiği, bunların maiyetlerine lisan bilen öğrenciler vermek kanun gereği olduğundan tıp biliminden habersiz takımından seçmek yerine İstanbul’daki eczanelerde çalışmış ve tababete aşinalık kazanmış adamlardan beş öğrenci istihdam edildiği ve bunların aylıklarının tecrübeleri olduğu için biraz daha yüksek tutularak 40 kuruş olarak belirlendiği anlatılmaktadır. Anlatılan bu düzenlemeler kanuna uygun olup tarafınızdan da uygun bulunduğu takdirde Başmuhasebe’ye ve Tersane-i Amire Hazinesi defterlerine kaydedilecektir. Emir ve ferman efendimizindir. [Sadrazam’dan], Defterdar Efendi, Belirttiğiniz şekilde gereğini yapın. 7 Şubat 1805

BOA, C.BH, 27 / 1252 – 1Tersane-i Amire’de [Kasımpaşa, İstanbul] ve donanma

gemilerinde görevlendirilecek hekim ve cerrahlar hakkında Bahriye Nazırı tarafından hazırlanan

düzenlemelerin uygulanması hakkında Sadrazam Yusuf Ziyaeddin Paşa’nın emri.

7 Şubat 1805

BOA, C.BH, 27 / 1252 – 1An edict issued by the Grand Vizier Yusuf Ziyaeddin Pasha and dealt with the application of practices that are devised by the Minister of Naval Affairs for those physicians and surgeons to be tasked at the Imperial Arsenal [Tersane-i

Amire, located at Kasımpaşa District in Istanbul] and warships of Ottoman Fleet.

7 February 1805

[An official note served by the Office of Public Revenues Officer],To assign a physician and a surgeon to each warship when the Ottoman Fleet goes on a war cruise, and pay each of them a monthly salary of 40 kurush, is con-sidered to be a routine procedure that has been ap-plied since old times. However, it is evidently clear that those persons who have no knowledge in the science of medicine, render a great harm rather than helping. From now on, it would be appropriate to select a skillful person as the Chief Physician of Ottoman Fleet and pay him a monthly salary of 250 kurush. Once again, it is required to assign a master surgeon as the Chief Sur-geon of Ottoman Fleet and also pay him a monthly salary of 250 kurush. The assignment of students and a functionary who are to be involved in the medical treat-ment of injured personnel and sick officers and seamen, and act as the attendants of Chief physician and Chief surgeon, is considered to be appropriate. For these stu-dents and a functionary who are to be assigned by the Minister of Naval Affairs and Public Revenues Officer of Imperial Arsenal, the suitable salaries must also be paid and after providing them with a suitable lodgment facility at the Imperial Arsenal, they should be enabled to make medical care of sick persons in day and night times. According to the statement made by the Chief Accounting Department, to task this functionary and students at the warships when the Ottoman Fleet goes on a war cruise, is also considered to be a necessity of current law. Now, lets talk about a letter which is sent to the Grand Vizier’s Office by the Ministry of Naval Af-fairs, and then relayed to me for my perusal. This letter serves to indicate that it is a must to find out skillful physicians and surgeons to serve for the injured and sick persons, and for the time being, a lodgment facil-ity had been provided for a physician and a surgeon who were foreign nationals and assigned to this duty, and their attendants, as per the current law, had to be selected among the students who knew foreign languages, and instead of selecting people who had no knowledge in the science of medicine, five stu-dents who were being employed by the pharmacy shops in Istanbul and became familiar with the art of medi-cine, are employed and therefore their monthly salaries, by taking into regard their experiences in this field, were fixed a little bit high such as 40 kurush. All these practices are conforming to the current law, and if con-sidered also appropriate by you, they will be recorded in the Books of Chief Accounting Department and Imperial Dockyard. [Directive issued by the Grand Vizier],Public Revenues Officer,Do what is necessary.7 February 1805

28

BOA, C.BH, 33 / 1575

29

[Sadrazam’dan Defterdar’a],Defterdar efendi gerektiği şekilde tanzim etsin.8 Ocak 1806

[Defterdar’dan],Bundan önce Padişahımız tarafından Tersane-i Amire’de bir tıbhane açılması, burada tıp bilimin öğretilmesi ve ülke geneline yaygınlaştırılması irade buyrulmuştu. Bu irade üzerine “tabibhane” ve “ispitalya” adlarıyla birer daire inşasına nezaret etmek üzere aylık yarım kese akçe ücretle ile bir hekimbaşı ve bir cerrahbaşı atanmış ve bunların maiyetlerine de aylık 40 kuruş maaşlı 10 cer-rah ve 10 hekim verilmişti. Tersane-i Amire’de bu gibi işlere nezaret etmek oldukça zor olsa da bu kulları, bu vazife görevlendirildiğim günden bu yana kusur göster-meden dikkatle çalışmaya devam ettim. Ancak işin bu şekilde tamamlanamayacağı ortadadır. Tersane-i Amire’ye bir hekimbaşı ve bir cerrahbaşı atanması ve bunların maiyetlerine ikişer üstadın yardımcı olarak verilmesi, bunlara iyi bir maaş ödenmesi ve kendilerine Tersane’de bir mekan tahsis edilmesi daha uygun olacaktır. Bu sayede daha iyi çalışabilecekler ve donanma gemilerine hekim ve cerrah verilebilecektir. Ayrıca bunlar için ge-rekli olan malzeme eksiksiz olarak temin edilmeli ve her daim hazır bulundurulmalıdır. Önceki usullerle devam edilmesi mümkün değildir. Şimdiye kadar Tersane-i Amire Hazinesi’nden toplam 9-10 bin kuruş kadar bir meblağ harcanmıştır. Bu usulün durdurulması için emir verildiği takdirde gerek hekim ve gerek cerrah hususuna daha fazla dikkat gösterilecektir. Herhangi birinin rica ve yardımıyla mesleğinde yeteneği olmayan ehliyetsiz adamların istihdamı uygun değildir. Göreve getirilecek kişiler Osmanlı Devleti vatandaşlarından ve Müslü-manlardan seçilmelidir. 23 Aralık 1805 tarihinden bu yana şimdiye kadar tabibhane için uygulanan usule son verilmesi ve yeni sisteme uygun olarak Başmuhasebe’ye talimat verilmesi için emirleriniz beklenmektedir.

[An order given to the Public Revenues Officer by the Grand Vizier],Make the necessary arrangements in this regard8 January 1806

[An official note served by the Public Revenues Officer],Before now, an edict had been issued by our Sultan so that a Medical School could be instituted at the Imperial Arsenal, and science of medicine could be educated here and then spreaded throughout country. Upon this edict, by granting a monthly salary of half pouch of silver coins, a chief surgeon and a chief physician have been assigned with a view to supervise the construction works of depart-ments named Tabibhane (Medical College) and Ispitalya Practicing Hospital and then 10 surgeons, together 20 physicians, have been assigned as the attendants of chief physician and chief surgeon, and they are paid a monthly salary of 40 kurush. Although the supervision is con-sidered really hard for these jobs to be performed at the Imperial Arsenal, his majesty’s subject such as I, without making any taints, since the day when I was tasked for this duty, have tried to conduct my job properly and care-fully. However, it is an evident fact that this job cannot be accomplished in this manner. It would be more appropri-ate if one chief physician, together with a chief surgeon, could be assigned to the Imperial Arsenal and two mas-ters could be assigned as the attendants of these per-sons, and a sufficient salary could be paid to them and a suitable lodgment facility could be allocated to them at the Imperial Dockyard. By this means, they will be able to work under better conditions, and it will be possible to as-sign physicians and surgeons to the warships of Ottoman Fleet. Furthermore, the medical supplies and equipment which are considered essential for them, must be com-pletely made available and kept ready to be used at any time. It is not considered possible to continue with this process by applying the outdated procedures. Up to our present time, a total sum varying around 9.000 to 10.000 kurush, has been spent by the Treasury of Imperial Dockyard. In case an order is issued towards the suspension of outdated procedure, more care will paid both on the issues of tasking physicians and sur-geons. Being subject to the assistance and plea of any one, it is not considered convenient to employ those per-sons who have no professional capacity. Those persons who are to be assigned to the duty posts, must be selected among the Muslim subjects and nationals of Ottoman State. Your orders are expected in order to give an end to the procedure which has been applied so far for the Medical College since the date 23 December 1805, and accordingly the Chief Accounting Department must be duly instructed in this regard in harmony with the new system.

BOA, C.BH, 33 / 1575Tersane-i Amire bünyesinde tıp bilimin öğretilmesi amacıyla

kurulan tabibhane [tıp okulu] ve ispitalyada [spitalya, uygulama hastanesi] yapılan değişiklikler hakkındaki yazışmalar ve Sadrazam Hafız İsmail Paşa’nın emirleri.

13 Ocak 1806

BOA, C.BH, 33 / 1575Correspondences exchanged and edicts issued by the Grand Vizier Hafız İsmail Pasha concerning the changes that are done at Spitalya Practicing Hospital and Medical School which, with a view to give an education on the science

of medicine, had been established under the organization of Imperial Arsenal

13 January 1806

30

[Sadrazam’dan Başmuhasebe’ye],Başmuhasebe tarafından gereken düzenlemeler yapılsın.

[Başmuhasebe’den],Daha önce Tersane-i Amire’deki subay ve asker hastaların tedavileri için Sudaki adlı doktor hekimbaşı ve Abrile adlı cerrah da cerrahbaşı olarak atanmıştı. Bunların her birine aylık 250 kuruş maaş bağlanmıştı. Maiyetlerine de Bahriye Nazırı tarafından yeterli sayıda subay ve öğrenci verilmişti. Öğrencilere aylık 40 kuruş ödendiği kayıtlardan anlaşılmaktadır. Defterdarın yazısı üzerine bunlar için 23 Aralık 1805 tarihinden bu yana yapılan ödemelere son verilmiştir.11 Ocak 1806

[Sadrazam’dan Defterdar’a],Kayıtları düşülsün ve işlemleri tamamlansın.

[Defterdar’dan],Gereği yapıldı, 13 Ocak 1806

[A Directive issued by the Grand Vizier to the Chief Accounting Department],Do what is considered essential by your Department.

[An official note served by the Chief Accounting Department],Previously for the officers and soldiers who were sup-posed to undergo a medical treatment at the Imperial Arsenal, a physician named Sudaki, and also a surgeon named Abrile, had been respectively assigned as the chief physicians and surgeons. Each of them, was put on a monthly salary of 250 kurush. Officers and stu-dents in sufficient numbers, had been assigned by the Minister of Naval Affairs as their attendants. Accounting entries serve to indicate that the students were being paid 40 kurush as their monthly salaries. Upon the let-ter served by the Public Revenues Officer, the payments which have been effected since the date 23 December 1805, were given and end.11 January 1806

[A Directive issued by the Grand Vizier to the Public Revenues Officer],Let all these entries be deleted of the records and the required actions be completed accordingly

[An official reply from the Public Revenues Officer],The necessary action has been taken accordingly,

31

Tersane-i Amire / The Imperial Arsenal

32

BOA, C.SH, 26 / 1287

33

[Hekimbaşı’dan Sadaret’e],Hastalıklar tıp bilimine ve doktora olan ihtiyacı zaruri hale getirmektedir. Bunu uzun uzun izah etmeye lüzum yoktur. Yeni kurulan ordu [Asakir-i Mansure-i Muham-mediye] ve diğer silahlı kuvvetlerin hasta ve yaralılarına savaşta ve barışta tıbbi bakım ve yardım yapılması da şarttır. Ancak İstanbul’daki müslüman tabiplerin çoğu eski tıp usullerine göre çalışmakta ve yeni tıp usullerini bilmemektedir. Aslında tabipler hem eski hem de yeni usulleri bilmeli ve hastalara her iki usulün bilgileriyle müdahale etmelidir. Yeni usullerde tıp eğitimi ise ancak yabancı lisan bilmekle mümkün olabilir. İstanbul’da yabancı tabip bulmak da zordur. Bu nedenle müslüman tabipler yetiştirilmesi gerekir. Bu ise ancak birkaç yıl içinde mümkün olabilir. Bu nedenle yeni bir Darü’t-Tıbb-ı Amire kurulması şarttır. Bu yeni okul yapılana kadar geçici olarak uygun bir yerin tahsis edilmesi gerekir. Buraya yeterli sayıda öğrenci alınarak bunların temel tıp bilgilerini öğrenmeleri sağlanabilir. Bu öğrenciler yeni ordu [Asakir-i Mansure] mensuplarından veya dışarıdan seçilebilir. Bunlara küçük birer aylık bağlanması da uygun olur. Bu öğrencilere eğitim vermek için uygun maaşlarla bir hoca ve iki muallim atanmalıdır. Hoca olan kişi mutlaka müslümanlardan seçilmelidir. Diğer iki muallim ise başka milletlerden olabilir. Hoca gramer, imla, yazışma, ilaçlar, bitkiler, hastalık türleri, Arapça ve Türkçe dersleri verecektir. Muallimlerden biri Fransızca öğretecek ve cerrahi uygulamalar yaptıracaktır. Diğer muallim ise Fransızca’yı ilerletmiş öğrencilere anatomi ve temel tıp bilgisi derslerini verecektir. Öğrencilerden ilerleme kayd edenler pratik için hastanelere gön-derilecektir. Böylece tabiplik ve cerrahlık mesleğinde gelişeceklerdir. Şimdilik bu şekilde devam edilirse uygun olur. İleride Darü’t-Tıbb-ı Amire kurulduğunda eksikler tamamlanacaktır. Bu konuda emirleriniz beklenmektedir.[mühür] [Ser-etibbâ-i Hâssa] Mustafa Behcet

[Sadrazam’dan Defterdar’a],İşbu yazı tarafımızdan hazırlanan diğer bir yazıyla Padişahımıza sunulmuştur. Kendileri “konunun belirtildiği şekilde icrası uygundur, aynı biçimde uygulansın” demişlerdir. Başhekim’le görüşerek gereken düzenlemeleri yapın.26 Aralık 1826

[From Chief Physician to the Office of Grand Vizier],Prevalent diseases require the application of medicine science and employment of physicians. There is no need to explain this fact in detail. These sick and wounded soldiers of the recently established Army called Asakir-i Mansure-i Muham-mediye (Victorions Mohammedan Soldiers), and the other armed forces, during the peace and war times, are needed to be medically treated and undergone a healthcare process. However, the majority of moslem physicians who are existed in Istanbul, have been performing their duties according to the old medical principles and procedures, and they don’t know the modern medical procedures. In fact, these physi-cians have to know the old and new medical practices and make the necessary medical interventions on their patients by applying both medical procedures and principles. However, to conduct a medical training suiting to the new procedures and principles, can be only possible by knowing a foreign language. It is not also easy to find out in Istanbul those physicians who are foreign nationals. Therefore, it is consid-ered essential to bring up Moslem physicians for this pur-pose. However, it is possible to achieve this goal in few years. Owing to this reason, it is considered necessary to establish an Imperial Medical College ( Darü’t-Tıbb-ı Amire). Until this school is built, a proper site should be temporarily allocated. By enrolling students in the sufficient number for this school, they may be instructed by teaching them the basic medicine science principles and doctrines. These students may be selected among the members of recently established Army [Asakir-i Mansure] and also among the members of common society. It is considered suitable to pay them a low monthly salary. In order to educate these students, one instructor and two teachers, must be employed by paying them suitable salaries. The instructor must be selected among the Moslem subjects. The other two teachers can be selected among the nationals of foreign countries. The instructor is supposed to lecture the lessons of grammar, dictation, writing skills, drugs, herbs, plants, disease categories, Arabic and Turkish languages. One of these two teachers, will teach the French language and perform medical practices. The other teacher, will lecture anatomy and basic medicine science principles, for those students who are at the advanced level of French Language. Those students who have recorded a progress in their education phase, will be sent to the hospitals in order to receive their medical practise trainings. By this manner, they will record a progress in their medical and surgery profes-sions. It would be appropriate if this procedure goes on for the time being. The missing capabilities will be achieved later when the Imperial Medical College is established.Your instructions are expected to be received in this regard.[Sealed by] Mustafa BehcetChief State Physician

[From the Grand Vizier’s Office to the Office of Public Rev-enues],This letter, together with the other letter drafted by us, has been presented to our Sultan. Our Sultan has said that this subject must be processed in the same manner expressed by this letter, and accordingly given his below cited instruction.

“Discuss this matter with the Chief Physician and take the necessary actions accordingly 26 December 1826

BOA, C.SH, 26 / 1287 Yeni bir bina yapılana kadar Tıbhane’nin belirlenen

müfredatla uygun bir binada eğitime başlaması hakkında Hekimbaşı Mustafa Behcet’in takriri ve Sadrazam Mehmed

Said Galip Paşa’nın emri.26 Aralık 1826

BOA, C.SH, 26 / 1287An edict issued by Grand Vizier Mehmed Said Galip Pasha,

and dealt with the case that the Medical College, until a new building is constructed, had to start

its educational activities at a building suited to the curriculum. 26 December 1826

34

BOA, HAT, 293 / 17447

35

[Sadaret’ten Padişah katına],Asakir-i Mansure birliklerine belli maaşlarla tabip ve cerrahlar tayin edilmesi kararlaştırılmıştı. Verdiğiniz emir üzerine Serasker, Maliye Nazırı, Defterdar ve benim bulunduğum bir toplantıda konu müzakere edilmiştir. Gerçekten de istahdam edilmek için yeterli sayıda tabip mevcut değildir. Bilgisi ve pratiği yeterli olanlardan seçilenler ve görevlendirilenlere sadece 30 kuruş maaş verildiği için bunlar da görevlerini bırakmaktadırlar. Bunların maaşlarına bir miktar zam yapılması uygun olacaktır. Ancak İstanbul’da tıp eğitimi verilmesi ve tabip yetiştirilmesi için yeni tedbriler almak gerekir. Bu nedenle yeni bir Tıbhane yapılana kadar Tulumbacıbaşı Konağı’nın geçici olarak tıbhane haline getirilmesi uy-gun olacaktır. Bu kurumun başına [Hekimbaşı Mustafa Behcet] efendinin tayini münasip olacaktır. Buraya tıp biliminden anlayan bir hoca atanarak seçilen yetenekli öğrencilerin eğitimine başlanmalıdır. Toplantıda görüşülen bu hususlar kaleme alınmış ve bilginize sunulmuştur. Ayrıca toplantıda birliklere atanacak tabip-lerin Müslümanlardan seçilmesi de kararlaştırılmıştır. Tıbhanenin yapılması ve eğitimli tabip yetiştirilmesi zaman alacağından şimdilik adı geçen konağın Tıbhane olarak kullanılması için Serasker ve Maliye Nazırı’na gereken emirler verilmiştir. Tıbhanede eğitim vermek için bir hoca ve iki muallim bulunacaktır. Hoca, müslüman biri olacaktır. Muallimler ise yabancılardan seçilebilecek-tir. Hoca, öğrencilere akaid, dilbilgisi, ilaç ve bitki türleri hakkında ders verecektir. Muallimlerden biri Fransızca gramer ve cerrahlık pratiği öğretecek, ikinci muallim ise anatomi ve temel tıp bilgilerini gösterecektir. İnşallah daha ileride müstakil bir tıbhane kurulduğunda müfre-dat daha geniş olacaktır. Bu konuda vereceğiniz emirler beklenmektedir.

[Padişah II. Mahmud’dan],Gönderdiğin yazı ile Hekimbaşı’nın [Mustafa Behcet] raporunu okudum. Konunun belirtildiği şekilde icrası uygundur. İleride yeni bir düzenleme yapılması ge-rekecektir. Bu konuya ihtimam gösterilsin. Bu konunun halli büyük sevap kazandıracaktır.

[From the Grand Vizier’s Office to Sultan’s Office],It was decided that physicians and surgeons, by paying them certain salaries, would be assigned to the military units of Asakir-i Mansure (Victorious Soldiers). Upon your edict, this issue has been discussed during a meet-ing which is attended by Serasker, Minister of Finance and I. Actually, the total number of physicians to be commissioned in this regard, is not sufficient. Those physicians who are commissioned and selected among the ones having a sufficient knowledge and skill in their professions, are resigning from their duty offices since their monthly salary only totals 30 kurush. It would be an appropriate act if their monthly salaries are increased at a certain level. However, it is considered essential to take new measures in order to conduct a medical educa-tion in Istanbul and thereby train the physicians. Owing to this reason, it would be regarded as an appropriate act if the Tulumbacıbaşı Mansion, is temporarily turned into a medical college till a new medical college building is constructed. To assign Chief Physician Mustafa Behcet Efendi as the Director of this school, will be considered to be a suitable action. It is necessary to assign here a medical instructor and then start the medical training for the clever and promising students. These points which are discussed during the meetings, have been put into a text, and presented to your information. Furthermore, during the course of this meeting, a decision was also adopted in order that the physicians to be commissioned in the military units, could be necessarily selected among the Moslem physicians. Since the construction of Medical College Building, and bringing up well trained physicians, would take up a time, the necessary orders were given to Serasker and Minister of Finance so that the aforesaid Mansion could be used for the time being. One instructor and two teachers will be employed for the medical train-ing to be conducted at the Medical College. The instructor will be a Moslem subject. The other two teachers, can be selected among the non- muslim subjects. This instructor is supposed to teach the medical rules, grammar, drugs ands species of plant. One of the teachers, will be em-ployed for teaching the French Language Grammar and practicing technics of surgery. The second teacher, on the other hand, will explain the anatomy and instill the fun-damental medical knowledge. This curriculum, may God permit, would be more comprehensive when an indepen-dent medical college is established in the future.Your orders are expected to be received in this regard.

[From Sultan Mahmud II],I have read your sent letter, together with the issued re-port of Chief Physician [Mustafa Behçet]. It is considered appropriate by me if the necessary actions are taken as specified. Pay a great care to this issue.Its solution in this manner, will give rise to acquire a great merit.

BOA, HAT, 293 / 17447Yeni bir bina yapılana kadar Tıbhane’nin belirlenen

müfredatla Tulumbacıbaşı Konağı’nda eğitim vermesi hakkında Padişah II. Mahmud’un emri.

Aralık 1826

BOA, HAT, 293 / 17447An imperial edict issued by Sultan Mahmud II, and dealt

with the case that the Medical College [ Tıbhane], through the ordered curriculum, was supposed to give

a medical training at the Tulumbacıbaşı Mansion until a new building is built.

December 1826

Tulumbacıbaşı Konağı The Tulumbacıbaşı Mansion

36

BOA, HAT, 594 / 29105

37

[Sadrazam’dan Padişah katına],Hekimbaşı’nın bildirdiğine göre Tersane-i Amire asker-lerinin hastaları için İngiliz Sarayı civarında hastane yapılmak üzere tahsis olunan yer, oldukça dar ve ağır havalıdır. Bu nedenle burası hastane yapılmak için uygun değildir. Başka bir yerin seçilmesi daha münasip olacaktır. Eyüp’te Defterdar İskelesi civarında bulunan Beyhan Sultan Sarayı daha geniş ve bölgenin havası daha mutedildir. Asker hastaların şimdilik bu saraya nakli konusu Hekimbaşı’ya sorulmuştur. Verdiği cevapta Tersane-i Amire civarında yeni bir hastane yapılıncaya ka-dar hastaların bu saraya yerleştirilebileceğini bildirmek-tedir. Tersane yakınında yeni bir hastanenin yapılmasına gerçekten ihtiyaç vardır. Ancak buraların havası da ağırdır. Hastanenin daha yüksek bir yere ve havadar bir yerde yapılması gerekir. Şu an Maltepe’de inşa edilen hastane oldukça geniş ve yeri ile havası da çok uygun-dur. Rami Çiftliği tarafındaki hastanenin süvari askerleri hastalarından başka Tersane-i Amire hastalarına da hizmet vermesi mümkün görünmektedir. İnşaat işlerinin bitmesi de yakındır. Bu nedenle şimdilik tersane civarında başka bir hastane inşasına gerek yoktur. Fakat adı geçen Maltepe Hastanesi tamamlanana kadar Tersane-i Amire hastalarının Beyhan Sultan Sarayı’na nakli gerekecektir. Bu konuda vereceğiniz emirler aynen uygulanacaktır.1827

[Padişah’tan Sadrazam’a],Gönderdiğin yazıyı okudum ve konu hakkında bilgi sahibi oldum. Hekimbaşı’nın belirttiği gibi tersane hastalarının bulunduğu yer uygun değilse bunlar Maltepe’deki inşaat bitene kadar Eyüp’teki saraya naklettirilsin. Ancak sarayın iskele civarındaki binasını bazen ben kullanıyorum. Bu nedenle burası hariç tutulsun. Ayrıca tersanede başka bir hastanenin lüzumu yok gibidir. Rami Çiftliği tarafında olan hastane yeterince geniş ve havadardır. Tersane askerleri için yeterli olur. Ancak kış günlerinde hastaların nakli sıkıntılı olabilir. Belki ileride tersanede daha küçük bir hastane yapılabilir.

[A statement filed with the Sultan’s Office by the Grand Vizier’s Office],As notified by the Chief Physician, the place which is located around the English Palace,for the construction of a hospital as to serve for the sick soldiers resided at the Imperial Dockyard, is quite narrow and heavy weather conditions prevail here,. Owing to such reasons, this site is not considered appropriate for building a hospital facil-ity. It would be more convenient to choose another site. Beyhan Sultan Palace which is located nearby the Defter-dar İskelesi (Wharf) of Eyüp District, is more large and a more temperate climate prevails here. The opinion of chief physician is asked about the transfer of sick soldiers to this palace for a temporary period. In his answer, he de-clares that these sick soldiers could be resided in this pal-ace till a new hospital is built around the Imperial Dock-yard. It is really needed to build a new hospital in the vicinity of this Arsenal. However, the weather of this site is also heavy. Therefore, it is necessary to build up this hospital on a higher and airy land piece. It is seen possi-ble that the hospital which is presently being built on the side of Rami Farm, other than to the cavalry soldiers, may also render medical services to the sick persons who are kept at the Imperial Arsenal accommodation facilities. The construction works are about to be completed. Owing to this reason, there is presently no need to build another hospital in the vicinity of Imperial Arsenal. Neverthe-less, until the construction works of Maltepe Hospital are completed, those sick persons kept at the accommodation facilities of Imperial Arsenal, would have to be transferred to the Beyhan Sultan Palace. Your instructions to be given in this regard, will be exactly observed.1827

[An official note served to Grand Vizier by Sultan],I have read the letter that you sent and accordingly ac-quired knowledge about this case. If the said arsenal’s site wherein the sick and wounded persons are accom-modated, is not considered suitable as cited by the Chief Physician, they must be transferred to the Eyüp Palace till the construction works of Maltepe Hospital, are ended. However, I sometimes use the building of this palace which is located nearby the wharf. So therefore pass away this building. Furthermore, it seems nearly unnec-essary to build another hospital within the area of Impe-rial Arsenal. The hospital which is located on the side of Rami Farm, is quite large and airy. It is considered suf-ficient for those soldiers resided at the Imperial Dockyard. Nevertheless, the transfer process of sick persons might be troublesome in winter time. Maybe in the future, a hospital which is rather small, could be built in the area of Imperial Arsenal.

BOA, HAT, 594 / 29105Maltepe’deki askeri hastane tamamlana kadar Tersane-i Amire hastalarının Eyüp’teki saraya

nakledilmeleri hakkında Padişah II. Mahmud’un fermanı.

1827

BOA, HAT, 594 / 29105An edict issued by Sultan Mahmud II and dealt with the

case that the sick persons resided at the Imperial Arsenal would have to be moved to the palace located in

Eyüp District until the construction phase of Military Hospital located at Maltepe is completed.

1827

38

BOA, HAT, 317 / 18668

39

[İkinci Mirahur’dan Sadaret’e],Davudpaşa Kışlası içinde Maltepe adlı yerde ferman üzerine inşasına memur edildiğim askeri hastane binası, bütün müştemilatıyla tamamlanmıştır. Hastane anahtarını kime teslim etmem gerektiğini bilmiyorum. Bu konuda vereceğiniz emirleri bekliyorum, efendim.[mühür] İkinci Mirahur Mehmed Ağa

[Sadrazam’dan Padişah katına],İkinci Mirahur Mehmed Ağa kulları, askeri hastane inşasının tamamlandığını arz etmiştir. Hastane anahtarlarının Serasker Paşa’ya teslimi uy-gun olacaktır. Serasker Paşa da Hekimbaşı Efendi ile görüşerek hastaların naklini başlatabilir. Vereceğiniz emirler beklenmektedir, efendim. [Padişah’tan],İnceledim. Hastanenin anahtarı Serasker Paşa’ya teslim edilsin ve Hekimbaşı Efendi ile görüşerek hastaların nak-lini başlatsın.

[An official note served to Grand Vizier by the Second Master of the Horse)The construction of military hospital for which, upon the imperial edict issued, I have been tasked to build it on a site which is named Maltepe within the military zone of Davudpasha Quarters, has been completed with all its outbuildings. I don’t know to whom I am supposed to deliver the key of this hospital. Sir, I am waiting for your instructions to be given in this regard. [Seal] placed by Mehmed Ağa, Second Master of Horse

[An official note served to Sultan’s Office by the Grand Vizier)Our loyal servant Mehmed Ağa, Second Master of Horse, declared that the construction works of military hospital, had been completed. It would be deemed appropriate if the keys of this hospital are delivered to Serasker Pasha (Chief Commander of Ottoman Army) He, after talking to Chief Physician, may also start the transfer process of sick persons. Your instructions to be given in this regard, are expected to be received. [An order filed by Sultan],I have checked this matter. The key of this hospital, would be delivered to Serasker Pasha so that he, after ne-gotiating with the Chief Physician, can start the transfer process of sick persons.

BOA, HAT, 317 / 18668 Davudpaşa Kışlası içinde Maltepe adlı yerdeki askeri

hastanenin tamamlandığı ve hastaların nakline başlanabileceği hakkında İkinci Mirahur ve

Sadaret yazıları ile Padişah II. Mahmud’un fermanı.1828

BOA, HAT, 317 / 18668An imperial edict issued by Sultan Mahmud II and

official letters sent by the Second Master of the Horse and the Grand Vizier’s Office, and served to indicate that

the construction works of Maltepe military hospital which is located within Davudpasha Quarters,

had been ended.1828

Davutpaşa Kışlası / Davudpasha Quarters

40

BOA, HAT, 469 / 22938.A

BOA, HAT, 469 / 22938.B

41

BOA, HAT, 469 / 22938.A

[Sadaret’e],Maltepe Hastanesi’ne müdür olarak atanan Mehmed Satı Efendi’nin tayin yazısı daha önce Padişah katına arz edilmişti. Ancak yazının şu an Masarıfat Nazırı tarafından talep edildiğini ve buldurularak gönderilme-sini emir buyurmuşsunuz. Emriniz üzerine yazının durumu araştırılmış ve yakınlarda ölen Yekta Efendi’nin torbasında bulunmuştur. Emirleriniz gereği atama yazısı Sadaret Kaymakamı’na gönderilmiştir.[imza] Osman1832

BOA, HAT, 469 / 22938.B

[Sadaret’ten Padişah katına],Tıbhane-i Amire’den Satı Efendi’nin Maltepe Hastanesi’ne müdür olarak atanması teklifini içeren yazı tarafınıza gönderilmişti. Bu yazının üzerine kendi el yazınızla eklediğiniz onayınızla birlikte, söz konusu yazı tarafıma ulaşmıştır. Yazı ile onayınız ilgili yer kaydedildikten sonra bu konuda Baştabip Efendi’ye de gereken tali-mat verilmiştir. Gelişmeler hakkında kendisi sizi de bilgilendirmiştir. Tüm bu işlemlerden sonra söz konu atama yazısı yine tarafınıza iade edilmişti. Emir ve ferman efendimizindir. [imza] Sadrazam İzzet Mehmed Paşa1832

BOA, HAT, 469 / 22938.A

[To the Grand Vizier’s Office],The letter of appointment which dealt with Mehmed Satı Efendi who was assigned to Maltepe Hospital as its direc-tor, had been formerly presented to the Sultan’s Office. However, you have declared that this letter had been presently requested by the Minister of Public Spendings and therefore ordered that it should be sent to this office after found out. Upon your order, an investigation was carried out in connection with the availability of this let-ter and accordingly it has been found in the bag of Yekta Efendi who had passed away a while ago. As required by your order, this letter has been sent to the Caimacam’s Office of Grand Vizier[Signed by] Osman1832

BOA, HAT, 469 / 22938.B

[An official note served by the Grand Vizier’s Office to Sultan’s Office],An official letter which comprised the proposal to appoint Satı Efendi from Imperial Medical College as the director of Maltepe Hospital, was sent to your Office This said let-ter, together with your written approval, has reached my office. After your written approval has been recorded on the appropriate site, the Chief Physician had been vested with the necessary instruction in this regard. The Chief Physician, on the developments that took place later, has also supplied you an information in this respect. Upon the completion of all these actions, the said letter of appoint-ment, had been again returned to you. We are expecting to see the order and edict of our majesty. [Signed by] Grand Vizier İzzet Mehmed Pasha1832

BOA, HAT, 469 / 22938.AMaltepe Hastanesi’ne müdür olarak tayin edilen Mehmed

Satı Efendi’nin atama yazısı hakkında Sadaret’e gönderilen yazı.

1832

BOA, HAT, 469 / 22938.BTıbhane-i Amire’den Satı Efendi’nin Maltepe Hastanesi’ne

müdür olarak atanması ile işlemlerin tamamlandığı hakkında Sadaret’ten Padişah II. Mahmud’a gönderilen yazı.

1832

BOA, HAT, 469 / 22938.AAn official letter sent to the Grand Vizier’s Office and dealt with the appointment case of Mehmed Satı Efendi who was

assigned to Maltepe Hospital as its director.1832

BOA, HAT, 469 / 22938.BAn official letter sent to Sultan Mahmud II by the Grand Vizier’s Office and served to indicate that all necessary

actions had been fulfilled in regard with the appointment of Satı Efendi from the Imperial Medical College,

as the director of Maltepe Hospital. 1832

Maltepe Askeri Hastanesi / Maltepe Military Hospital

42

BOA, C.SH 6 / 288

43

Tıphane-i Amire’de görev yapan hoca, kalfa ve öğretmenler ile birinci, ikinci, üçüncü ve dördüncü sınıf öğrencilerinin 7 Ağustos-4 Eylül 1834 tarihleri arasındaki maaş ve aylıkları şu şekildedir :

Birinci sınıfın maaş ve aylıkları, 23 kişiSınıf Hocası İstefan 2.000 kuruş, Öğrenciler 2.300 kuruş, [Toplam] 4.300 kuruş

İkinci sınıfın maaş ve aylıkları, 40 kişiSınıf Hocası Reşid Efendi 750 kuruş, Kalfa Osman Efendi 500 kuruş, Öğrenciler 2.000 kuruş, [Toplam] 3.250 kuruş

Üçüncü sınıfın maaş ve aylıkları, 20 kişiÖğretmen 500 kuruş, Öğrenciler 720 kuruş, [Toplam] 1.220 kuruş

Dördüncü sınıfın maaş ve aylıkları, 40 kişiSınıf Hocası 150 kuruş, Kalfa 75 kuruş, Hattat 30 kuruş, Öğrenciler 800 kuruş, [Toplam] 1.055 kuruş

Tıphane muhafızlarının maaşları ile mum ve kandil ücretleri, 50 kuruş

Tıphane katibinin maaşı, 200 kuruş

TOPLAM, 10.075 kuruşHazine’den tahsis edilen kısım, 9.575 kuruşZecriye vergisinden tahsis edilen kısım, 500 kuruş

Tertip ve tanzim olunan Asakir-i Mansure-i Muhammediye ve diğer ordu mensuplarının hasta ve yaralılarına barış ve sefer zamanlarında tıp bilimi esaslarına göre bakılması için ferman ile kurulan Tıphane-i Amire’nin yukarıda yazılı hoca, öğretmen, öğrenci ve diğer görevlileri kanun gereği 7 Ağustos 1834 tarihinden itibaren verilen maaş ve aylıklar gösterilmiştir.[mühür] Abdülhak

Find below the monthly salaries and wages which are, during the dates between 7 August to 4 September of 1834, paid to the instructors, ushers and teachers of Imperial Medical College, and also to the students of first, second, third and fourth classes.

Monthly salary and wage paid for the first class students: 23 studentsIstefan, Instructor of First Class 2.000 kurush Students: 2.300 kurushTotally 4.300 kurush

Monthly salaries and wages paid for the second class students: 40 studentsReşid Efendi, Instructor of Second Class: 750 kurushUsher Osman Efendi: 500 kurushStudents: 2.000 kurushTotally 3.250 kurush

Monthly salaries and wages paid for the third class students: 20 studentsInstructor of Third Class: 500 kurushStudents: 720 kurushTotally 1.220 kurush

Monthly salaries and wages paid for the fourth class students: 40 studentsInstructor of Fourth Class: 150 kurushUsher: 75 kurushCalligrapher: 30 kurushStudents: 800 kurushTotally 1.055 kurush

Wages paid to each guard of Imperial Medical College and fees paid for the candles and oil lamps: 50 kurush.

Wage paid to the Secretary of Imperial Medical College: 200 kurush

Totally 10.075 kurushSum received from the State Treasury: 9.575 kurushSum received from the Zecriye Tax (accrued for the sales and distribution of alcoholic beverages) 500kurush

Here in shown the monthly salaries and wages which are, as per the current law, starting from the date 7 August 1834, are paid to the above mentioned instructors, teach-ers, ushers, students and other staff of Imperial Medical College which, upon the imperial edict, was established in order that the sick and wounded military personnel of arranged and formed Asakir-i Mansure-i Muhammediye (Army of Victorious Mohammedan Soldiers) and other army organizations, during the peace and war times, could go under a medical care pursuant to the principles and rules of medical science.[Sealed by] Abdülhak

BOA, C.SH 6 / 288Tıphane-i Amire’de görev yapan hoca, öğretmen ve

kalfalar ile dört sınıfta eğitim gören öğrencilere verilen bir aylık maaş ve ücretleri gösteren kayıtlar.

4 Eylül 1834

BOA, C.SH 6 / 288Records serving to indicate the monthly salaries and wages

which are paid to the instructors, ushers, and teachers employed by the Imperial Medical College.

4 September 1834

44

BOA, HAT, 633 / 31257.A – A

45

[Sadrazam’dan Padişah katına],Asakir-i Muntazama-i Şahane’nin acil ihtiyacı olan Mekteb-i Tıbb-ı Cedid hakkında hazırlanan ve tarafınıza sunulan taslak gereği bu konudaki tüm usul ve ayrıntıların takibi ve düzenlenmesi Hekimbaşı’nın göre-vidir. Bu yüzden söz konusu taslak Hekimbaşı Efendi’ye gönderilmişse de yoğunluğu nedeniyle kendisi bu konuyla yeterince ilgilenememiştir. Bu konularda şimdiden işe başlansa ancak 4-5 yıl sonra sonuç alınabileceği açıktır. Mekteb-i Tıbb’ın inşası bitene kadar öncelikle usul ve ayrıntıların belirlenmesi gerekir. Bu nedenle şu an Tıbhane-i Amire’de bulunan hekim ve öğrencilerin mümkün olduğu kadarıyla düzene sokulması ve okulun açılmasına kadar geçecek sürenin boşa harcanmaması uygun olur. Bu sebeple taslağın içeriği bir an evvel uygu-lamaya konulmalıdır. Yeni tıp usullerinin uygulanması ve mesleğin geliştirilmesine özen gösterilmesi vazifelerini yürütmek için okul müdürünün şimdiden atanması da uygun olacaktır. Tıbhane-i Atik hocası olan ve şu an Seraskeri’de mütercimlik yapan Raşid Efendi, sahip olduğu ilim ve dirayet nedeniyle bu görev için oldukça münasiptir. Kendisinin mirliva rütbe ve maaşı ile okul müdürlüğüne getirilmesi her açıdan uygundur. Bunun dışında yetersiz bilgi ve rütbesi olanların yeni okulda görevlendirilmemesi de gerekir. Bu tür taleplere izin vermemenizi bekleriz. Bu husustaki teklif tarafınızdan da uygun görülürse atama emri ile rütbe ve maaş tevci-hini içeren bir yazıyı kaleme aldırınız. Adı geçene rütbe-sine uygun bir madalyanın verilmesi için Darphane’ye ve taşıması gereken kılıç için mühimmat sorumlusuna talimat gönderebilmem için de izin veriniz. Bu hususlarda emir ve ferman elbette efendimindir.

[imza] Sadrazam Mehmed Emin Rauf Paşa1837

[An official note served by the Grand Vizier to Sultan)As per the draft prepared and handed upon you in respect with the Mekteb-i Tıbb-ı Cedid which is urgently required by the Asakir-i Muntazama-i Şahane (Regular Soldiers of Sultan), it is a duty of Chief Physician to follow up and handle all procedures and details in this regard. There-fore, although the said draft had been already submitted to the Chief Physician, he was not able to take this sub-ject into hand at the sufficient level because of his dense occupational activities. If we right away involve in these subjects, it is certain that the result could be achieved after the elapse of 4 to 5 years time period. First of all, it is considered essential to put forward the principles and details till the construction works of Modern Medical Col-lege are completed. Owing to this reason, it is considered appropriate that all physicians and students who are presently available at the Imperial Medical College, should be put into order as much as possible and the time period which will pass till the opening of medical college, should not be idled away. Due to this reason, the content of this draft, must be right away put into implementation. It is also considered appropriate to urgently assign the princi-pal of this college so that the new procedures of medicine science could be put into application and the necessary care could be paid towards the amelioration of this profes-sion. Raşid Efendi who is an instructor at Tıbhane-i Atık (Former Medical College) and presently being employed as a translator by the Ministry of War, because of his deep scientific knowledge and sagacity, is deemed quite eligible for this duty. From every aspect, it is considered appro-priate to appoint him as the principal of said college after granting him the rank of major general and also paying him the salary that fits this rank. Apart from that, those persons who have no sufficient knowledge and do not possess a required rank, should not either have a duty office at the new college. We expect from your Highness not to grant any permission in regard with such demands. If the proposal dealing with this subject, is also consid-ered suitable by your side, then please have drafted a let-ter which includes the appointment order and granting of rank and salary. Please kindly grant me your permission so that I can instruct the Mint House (Darphane) to de-liver the said person a medal suiting to his rank, and also I can send my instruction to the ammunition officer for the sword which is supposed to be carried by him on his belt. The necessary order and instruction in this regard, is of course at your disposal my Sultan[Signed by] Grand Vizier Mehmed Emin Rauf Pasha1837

BOA, HAT, 633 / 31257.A – aİnşası devam eden Mekteb-i Tıbb-ı Cedid’e şimdiden

bir müdür atanması gerektiği hakkında Sadrazam Mehmed Emin Rauf Paşa tarafından

Padişah II. Mahmud’a gönderilen yazı.1837

BOA, HAT, 633 / 31257.A – aAn official letter sent to Sultan Mahmud II by Grand Vizier Mehmed Emin Rauf Pasha, and dictated that a principal

should now be assigned to the Mekteb-i Tıbb-ı Cedid (Modern Medical College) whose construction

works are underway 1837

46

BOA, C.SH, 15 / 712 – 2A

47

Mekteb-i Tıbb-ı Cedid’de bulunan müdür, hoca, öğretmen, öğrenciler ve memurların 20 Ekim-17 Kasım 1838 tarih-leri arasındaki yoklama defteridir.

Okul Müdürü: Osman Efendi

Öğretmenler: Erkiros, Manolati, İnibas, İstefan

Yardımcı Öğretmenler: Süleyman Efendi, Salih Efendi, Mehmed Efendi, Veli Efendi, Ahmed Efendi, Said Efendi, Akif Efendi

Birinci Sınıf : [Toplam 41 öğrenci]

İkinci Sınıf : [Toplam 45 öğrenci]

Üçüncü Sınıf : [Toplam 45 öğrenci]

Dördüncü Sınıf : [Toplam 59 öğrenci]

Memurlar :Cerrahlar Emini İsmail Efendi, Müdür Mehmed Efendi, Katip Hüseyin Efendi, Arapça Hocası Abdurrahman Efendi, Arapça Hocası Salih Efendi, Arapça Hocası Mehmed Efendi, Arapça Hocası Ahmed Efendi, Yazışma Memuru Ahmed Efendi, Cerrahi Alet Muhafızı Arif Ağa, Vekilharç Osman Ağa, Kapıcı Feyzi Ağa.

This is the attendance book which pertains to the prin-cipal, instructors, students and officers tasked at the Mekteb-i Tıbb-ı Cedid, and covers a time period between 20 October to 17 November of 1838.

Principal: Osman Efendi

Instructors: Erkiros, Manolati, Inibas, Istefan

Ushers: Süleyman Efendi, Salih Efendi, Mehmed Efendi, Veli Efendi, Ahmed Efendi, Said Efendi, Akif Efendi

First Class: [Totally 41 students]

Second Class: [Totally 45 students]

Third Class: [Totally 45 students]

Fourth Class: [Totally 59 students]

Officers:Superintendent of Surgeons: İsmail Efendi, Director: Mehmed Efendi, Secretary: Hüseyin Efendi,Arabic Language Instructor: Abdurrahman Efendi, Arabic Language Instructor: Salih Efendi, Arabic Language Instructor: Mehmed Efendi, Arabic Language Instructor: Ahmed Efendi, Correspondence Officer: Ahmed Efendi, Keeper of Medical Instruments: Arif Ağa, Steward: Osman Ağa, Door Keeper: Feyzi Ağa.

BOA, C.SH, 15 / 712 – 2a20 Ekim-17 Kasım 1838 tarihleri arasında Mekteb-i Tıbb-ı Cedid’de görev yapan müdür, öğretmen, yardımcı öğretmen

ve memurlar ile dört sınıfta eğitim gören öğrenciler hakkındaki kayıtlar.

17 Kasım 1838

BOA, C.SH, 15 / 712 – 2aRecords pertaining to the students who are receiving an

education in four classes, and also the principal, instructors, usher and officers who were, between dates

20 October to 17 November of 1838, tasked at the Mekteb-i Tıbb-ı Cedid.

17 November 1838

48

Mekteb-i Tıbbıye-i Şahane (Halıcıoğlu) / Imparial Medical Collage (Halıcıoğlu)

Mekteb-i Tıbbıye-i Şahane (Galatasaray) / Imparial Medical Collage (Galatasaray)

49

Gülhane Askeri Hastanesi / Gülhane Military Hospital

50

BOA, C.SH, 19 / 918 – 1

51

Mekteb-i Tıbb-ı Cedid-i Amire müdür, öğretmen, öğrenci ve memurlarının 18 Kasım-17 Aralık 1838 tarihleri arasındaki yoklamasıdır.

Okul Müdürü: Osman Saib Efendi

Öğretmenler: [4 kişi] Erkiros, Manolaki, İnibas, İstefan

Yardımcı Öğretmenler: [7 kişi] Süleyman Efendi, Salih Efendi, Mehmed Efendi, Veli Efendi, Ahmed Efendi, Said Efendi, Akif Efendi

Birinci Sınıf: [Toplam 37 öğrenci]

İkinci Sınıf: [Toplam 42 öğrenci]

Üçüncü Sınıf: [Toplam 45 öğrenci]

Dördüncü Sınıf: [Toplam 59 öğrenci]

Memurlar: [12 kişi] Cerrahlar Emini İsmail Efendi, Müdür Mehmed Efendi, Katip Hüseyin Efendi, Arapça Hocası Salih Efendi, Arapça Hocası Salih Efendi, Arapça Hocası Mehmed Efendi, Arapça Hocası Ahmed Efendi, Yazışma Memuru Ahmed Efendi, Alet Sorumlusu Arif Ağa, Vekil-harç, Kapıcı Feyzi Ağa, Aşçı

Mekteb-i Tıbb-ı Cedid-i Amire’nin 4 sınıfında mevcut olan hoca, öğretmen, öğrenci ve memurlarıyla daha önce has-tanelere staj için gönderilen ve bu defa yine okula dönen öğrencilerin tamamına 18 Kasım-17 Aralık 1838 tarihleri arasında ödenecek maaşlar toplamı 24.430 kuruştur. Bu meblağın Mansure Hazinesi’nden gönderilmesi için izin verilmesi.[mühür] Es-Seyyid Osman Saib

This is the attendance book dealing with the roll call per-formed between the dates 18 November to 17 December of 1838, and comprised the principal, instructors, students and officers of the Mekteb-i Tıbb-ı Cedid-i Amire.

Principal: Osman Saib Efendi

Instructors: [4 persons] Erkiros, Manolaki, Inibas, Istefan

Ushers: [7 persons] Süleyman Efendi, Salih Efendi, Mehmed Efendi, Veli Efendi, Ahmed Efendi, Said Efendi, Akif Efendi

First Class: [Totally 37 students]

Second Class: [Totally 42 students]

Third Class: [Totally 45 students]

Fourth Class: [Totally 59 students]

Officers: [12 persons] Superintendent of Surgeon: Emini İsmail Efendi, Director: Mehmed Efendi, Secretary: Hüseyin Efendi, Arabic Language Instructor: Salih Efendi, Arabic Language Instructor: Salih Efendi, Arabic Language Instructor: Mehmed Efendi, Arabic Language Instructor: Ahmed Efendi, Correspondence Officer: Ahmed Efendi, Keeper of Medical Instruments: Arif Ağa, Steward, Cook Door Keeper: Feyzi Ağa,

The total sum of wages which are supposed to be paid between the dates 18 November to 17 December of 1838, is equivalent to 24.430 Kurush and covers the 4th class instructors, ushers and students of Mekteb-i Tıbb-ı Cedid-i Amire, and also includes its officers, and all students who have returned to this school once more. For the transfer of this sum from the Treasury of Mansure, the necessary permission is therefore kindly requested.[Sealed by] Es-Seyyid Osman Saib

BOA, C.SH, 19 / 918 – 1Galata’daki Mekteb-i Tıbb-ı Cedid-i Amire’nin 18 Kasım-

17 Aralık 1838 tarihleri arasındaki personel ve öğrencileri.17 Aralık 1838

BOA, C.SH, 19 / 918 – 1The personnel and students who were, between the dates

18th November to 17 December of 1838, present at the Mekteb-i Tıbb-ı Cedid-i Amire (Imperial Modern Medical

College) located in the district of Galata.17 December 1838

52

BOA, HAT, 589 / 28966

53

[Sadaret’ten Padişah katına],Galata’da inşası tamamlanan Mekteb-i Tıbb-ı Cedid-i Adliye’nin inşaat ve donanım masrafları 3.820 kese [1.910.000] kuruş tutmuştur. Bu meblağın 220 kesesi [11.000 kuruş] Mansure Hazinesi’nden ve 2.343 kesesi [1.171.500 kuruş] de Redif Hazinesi’nden karşılanacaktır. Kalan 243 kese [121.500 kuruş] ile 526 kese [263.000 kuruş] tefriş bedeli de Hazine-i Amire’den verilecektir. Ayrıca şu an Bab-ı Ali olarak kullanılan binanın tamir ve tefriş masrafı olan 262 kese [131.000] kuruşun da Hazine-i Amire’den verilmesi uygun olur. Bunların dışında Tophane-i Amire tarafından top imali için satın alınan malzemenin parası gelecek yılın gelirlerinden ödenecek-tir. Bu konularda Maliye Nazırı Nafiz Paşa’nın hazırladığı yazılar ekte bilgilerinize sunulmuştur. Bu konularda emirleriniz beklenmektedir. [Mabeyn-i Hümayun Başkitabetinden Sadaret’e],Göndermiş olduğunuz yazı ile Maliye Nazırı’nın hazırladığı yazılar Padişahımız tarafından incelenmiştir. Kendileri, belirtilen hususlara izin vermişler ve evrakın iadesini emir buyurmuşlardır. Gereğini yapınız. 7 Şubat 1839

[An official note served by the Grand Vizier’s Office to the Sultan’s Office],The construction and furnishing costs of Mekteb-i Tıbb-ı Cedid-i Adliye, totaled 3.820 purses [1.910.000 kurush]. Of this total sum, a portion equivalent to 220 purses [11.000 kurush] will be covered by the Treasury of Man-sure while the other portion equivalent to 2.343 purses [1.171.500 kurush] is supposed to be covered by the Trea-sury of Redif. The remaining portion which is equivalent to 243 purses [121.500 kurush], together with the fur-nishing cost which is equivalent to 526 purses [263.000 kurush], will be covered also by the Imperial Treasury (Hazine-i Amire). Furthermore, the repair and furnishing cost of building which is presently being used as the Sub-lime Port (Bab-ı Ali), is equivalent to 262 purses [131.000 kurush] and it is considered appropriate if this sum is covered by the Imperial Treasury. Other than these, the cost of materials which, in regard with the manufactur-ing of cannons and artillery supplies, are bought by the Tophane-i Amire (Imperial Arsenal of Ordnance and Artil-lery), will be paid from the revenues of coming year. Those letters which are written in this regard by Nafiz Pasha, are attached herewith for your information. Your instructions are expected to be given to this end. [An official note served by the Chief Secretary of Mabeyn-i Hümayun to Grand Vizier’s Office],The letter sent by you and the other letters drafted by the Minister of Finance, have been reviewed by our Sultan. He has already granted his permission for the mentioned issues and ordered the return of documents. Take the necessary actions accordingly.

7 February 1839

BOA, HAT, 589 / 28966Galata’da inşa edilen Mekteb-i Tıbb-ı Cedid-i Adliye’nin inşaat ve donanım masraflarının ödenmesi hakkında

Padişah II. Mahmud’un fermanı.7 Şubat 1839

BOA, HAT, 589 / 28966An imperial edict served by Sultan Mahmud II, and

dictated that the construction and furnishing costs of Mekteb-i Tıbb-ı Cedid-i Adliye (Modern Imperial Medical

College) which was built at Galata District, would have to be paid.

7 February 1839

54

BOA, İ.HR, 23 / 1066 – A

55

[Sadaret’ten Padişah katına],Bilindiği üzere 20 Eylül 1843 günü Mekteb-i Fünun-ı Tıbbiye-i Mülukane öğrencilerinin yapılacak olan imtihanlarına zat-ı alinizle birlikte tüm nazırlar da katılacaktır. Eflak Voyvodası Gheorghe Bibescu da bu onura nail olmayı arzulamakta ve kendisinin de orada bulunmasına izin verilmesini niyaz etmektedir. Zat-ı alinizin güzel bir eseri olan bu okulun kalitesine şahitlik etmesi ve bağlılığını bir kez daha göstermesi için sadece ken-disinin bu imtihanda bulunması uygun olacaktır. Bu konuda vereceğiniz emirler aynen yerine getirilecektir.[imza] Sadrazam Mehmed Emin Rauf Paşa

[Mabeyn-i Hümayun Başkitabetinden Sadaret’e],Göndermiş olduğunuz yazı Padişahımız tarafından incelenmiştir. Kendileri, belirtildiği üzere Eflak Voyvodası’nın yalnız olarak imtihan törenine katılmasına izin vermişlerdir. Gereğini yapınız.19 Eylül 1843

[An official note served by the Grand Vizier’s Office to Sultan’s Office],As is known, together with your highness, all minister will also attend the exams ceremony which is to be held on the date 20 September 1843 and dealt with the students of Mekteb-i Fünun-ı Tıbbiye-i Mülukane. Gheorghe Bibescu, Wallachian Voivode, would also like to enjoy this honor and entreats for the permission in order to be present during these exams ceremony. In order that he could be regarded as a witness for the quality of this school which is a beautiful art piece of your highness, and demonstrate once more his loyality, it would be more appropriate if he attends these exams ceremony just by himself. Your instructions to be given in this regard, will be fully and exactly observed.

[Signed by] Grand Vizier Mehmed Emin Rauf Pasha

[An official note served by the Mabeyn-i Hümayun Başkitabeti] (Chief Secretary of Sultan’s Court used to receive Visitors) to the Grand Vizier’s Office,Your letter sent to us, has been reviewed by our Sultan. As mentioned, he granted his permission to Wallachian Viovode provided that he would attend the exams ceremo-ny just by himself. Take the necessary actions accordingly.19 September 1843

BOA, İ.HR, 23 / 1066 – aMekteb-i Fünun-ı Tıbbiye-i Mülukane imtihanları sırasında Eflak Voyvodası Gheorghe Bibescu’nun da bulunmasına izin

verildiği hakkında Padişah Abdülmecid’in emri.19 Eylül 1843

BOA, İ.HR, 23 / 1066 – aAn imperial edict issued by Sultan Abdülmecid and

served to indicate that the Wallachian Viovode Gheorghe Bibescu was permitted to attend the exams ceremony to be

conducted by the Mekteb-i Fünun-ı Tıbbiye-i Mülukane (Imperial Medical College)

19 September 1843

Sultan Abdülmecid Gheorghe Bibescu

56

Su

ltan

II.

Mah

mu

d’u

n M

ekte

b-i T

ıbbi

ye-i

Adl

iye-

i Şah

ane’

yi A

çışı

/ O

pen

ing

of M

ekte

b-i T

ıbbi

ye-i

Adl

iye-

i Şah

ane

by S

ult

an M

ahm

ud

II

57

Su

ltan

Abd

ülm

ecid

’in T

ıbbi

ye M

ekte

bi S

ınav

ı Son

rası

Ayr

ılış

ı / W

hen

Su

ltan

Abd

ülm

ecid

Lea

vin

g A

fter

Th

e M

edic

ine

Sch

ool E

xam

58

BOA, İ.DH, 83 / 4159 – 3A

59

[Sadaret’ten Padşah katına],Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şahane öğrencilerinden tıp ve cerrahi eğitimini tamamlayan ve geçenlerde zat-ı alinizin katılımıyla imtihanları yapılarak başarılı bir şekilde mezun olanların birer hastane veya ordu birliklerine dağıtımları aşağıdaki şekilde planlanmıştır :

▪ Mustafa Efendi, miralay [albay] rütbesiyle Rumeli Ordusu emrine,▪ Salih Efendi, miralay [albay] rütbesiyle Anadolu Ordusu emrine,▪ Akif Efendi, miralay [albay] rütbesiyle Arabistan Ordusu emrine,▪ Nuri Efendi, binbaşı rütbesiyle Maltepe Hastanesi’ne,▪ İsmail Efendi, binbaşı rütbesiyle Tersane-i Amire Hastanesi’ne,▪ Musa Efendi, binbaşı rütbesiyle Tarabya Hastanesi’ne,▪ Edhem Efendi, binbaşı rütbesiyle Topkapı Hastanesi’ne,▪ Raif Efendi, binbaşı rütbesiyle Kuleli Hastanesi’ne,▪ İbrahim Efendi, binbaşı rütbesiyle Tophane-i Amire Hastanesi’ne,▪ Ömer Efendi, kolağası [kıdemli yüzbaşı] rütbesiyle Maltepe Hastanesi’ne,▪ Salih Efendi, kolağası [kıdemli yüzbaşı] rütbesiyle Tersane-i Amire Hastanesi’ne,

Hekimbaşı tarafından düzenlenen bu listeye göre atanan tabiplerin her birine rütbelerine uygun olarak Darphane’de hazırlanan madalyalar verilecektir. Bu hususta vereceğiniz emirler beklenmektedir.…[imza] M [Sadrazam] [Mehmed Emin Rauf Paşa]

[Mabeyn-i Hümayun Başkitabeti’nden Sadaret’e],Göndermiş olduğunuz yazı ile ekleri Padişahımız tarafından incelenmiştir. Kendileri yapılan atamaları uy-gun görmüş ve bunlara rütbelerine uygun madalyalar verilmesine izin vermişlerdir. Gereğini yapınız.25 Ocak 1844

[An official note served by the Grand Vizier’s Office to Sultan’s Office], In conformity with the below specified tasking plan, those students who were educated by Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şahane, and completed their medical and surgical trainings and successfully graduated from this school after going under an examination made by the attendance of your highness, will one by one enter into the order of hospitals and various army troops:

▪ Mustafa Efendi, bearing the rank of colonel, supposed to enter into the order of Rumelian Army,▪ Salih Efendi, bearing the rank of colonel, supposed to enter into the order of Anatolian Army,▪ Akif Efendi, bearing the rank of colonel, supposed to enter into the order of Arabian Army,▪ Nuri Efendi, bearing the rank of major, supposed to be tasked at the Maltepe Hospital,▪ İsmail Efendi, bearing the rank of major, supposed to be tasked at the Tersane-i Amire Hospital,▪ Musa Efendi, bearing the rank of major, supposed to be tasked at the Tarabya Hospital,▪ Edhem Efendi, bearing the rank of major, supposed to be tasked at the Topkapı Hospital,▪ Raif Efendi, bearing the rank of major, supposed to be tasked at the Kuleli Hospital,▪ İbrahim Efendi, bearing the rank of major, supposed to be tasked at the Tophane-i Amire Hospital,▪ Ömer Efendi, bearing the rank of senior captain, sup-posed to be tasked at the Maltepe Hospital,▪ Salih Efendi, bearing the rank of senior captain, sup-posed to be tasked at the Tersane-i Amire Hospital,

Each of the physicians who were assigned according to this list drafted by the chief physician, will be deco-rated with the medals which are, in conformity with the ranks of each bearer, built in the Imperial Mint. Your instructions to be given in this regard, are excepted to be received.

[Signed by] M Grand Vizier Mehmed Emin Rauf Pasha

[An official note served by the Mabeyn-i Hümayun Başkitabeti to the Grand Vizier’s Office],Your letter which is sent together with its attach-ments, has been reviewed by our Sultan. Our Highness his deemed these assignments to be appropriate and granted his permission for the decoration of medals suiting to the ranks of these people.Take the necessary actions accordingly25 January 1844

BOA, İ.DH, 83 / 4159 – 3aMekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şahane’den mezun olan

11 doktorun çeşitli ordu ve hastaneler emrine atanmalarının onaylandığı hakkında

Padişah Abdülmecid’in emri.25 Ocak 1844

BOA, İ.DH, 83 / 4159 – 3aAn imperial edict issued by Sultan Abdülmecid and dealt with the necessary approval which had been granted in

order that eleven doctors of medicine, who were graduated from Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i

Şahane could be assigned to the duty posts of various army units and hospitals.

25 January 1844

60

BOA, İ.DH, 88 / 4418 – A

61

[Sadaret’ten Padişah katına],Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şahane öğrencilerinden tıp ve cerrahi eğitimlerini tamamlayan ve mezun olanlardan,

▪ Musa Efendi, binbaşı rütbesiyle Tarabya Hastanesi’ne,▪ Edhem Efendi, binbaşı rütbesiyle Topkapı Hastanesi’ne,▪ Raif Efendi, binbaşı rütbesiyle Kuleli Hastanesi’ne

atanması uygun görülmüştür. Hekimbaşı tarafından hazırlanan bu taslağa göre, bunların her birine aylık 1.125 kuruş maaş ödenecektir. Rütbelerine göre tayinat tahsis edilecek ve kışlık elbise olarak fes, elyaflı çuka setre ile yazlık olarak fes, setre ve ikişer elyaf verilecek-tir. Bunlar görevlerine 1844 yılı Ocak ayından itibaren başlamış kabul edilecektir. Dar-ı Şura-yı Askeri’den ve-rilen bilgiye göre de binbaşılara ayrıca günlük 8 er üzerin-den erzak ve hayvan ödeneği de verilmesi gerekecektir. Vereceğiniz emirler aynen yerine getirilecektir.…[imza] Sadrazam Mehmed Emin Rauf Paşa

[Mabeyn-i Hümayun Başkitabeti’nden Sadaret’e],Göndermiş olduğunuz yazı ile ekleri Padişahımız tarafından incelenmiştir. Kendileri talep edilen hususlarda izin vermişlerdir. Gereğini yapınız.2 Temmuz 1844

[An official note served by the Grand Vizier’s Office to Sultan’s Office],Among the students of Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şahane, the assignment of those who have completed their medical and surgical trainings, has been considered appropriate as illustrated below:

▪ Musa Efendi, bearing the rank of major, supposed to be tasked at the Tarabya Hospital,▪ Edhem Efendi, bearing the rank of major, supposed to be tasked at the Topkapı Hospital,▪ Raif Efendi, bearing the rank of major, supposed to be tasked at the Kuleli Hospital,

In line with this worksheet devised by the Chief Physician, each of these physicians will receive a monthly salary of 1.125 kurush. They will be benefited from the subsistence allowance according to their ranks and have a right to receive a fez, fiber coated and haircloth made frock-coat (Setre) for the winter clothing and a fez, setre and two each fiber coated apparels for the summer clothing. They will have been considered to have taken their duty offices beginning from the January of 1844. As to the informa-tion supplied by the Dar-ı Şura-yı Askeri (Military Advisory Board), it will be required to further give to the Majors a daily ration allowance and animal feed allowance to be calculated over eight soldiers. Your instructions will be fully and exactly observed.

[Signed by] Grand Vizier Mehmed Emin Rauf Pasha

[An official note served by the Mabeyn-i Hümayun Başkitabeti to Grand Vizier’s Office],Your sent letter, together with its attachments, has been reviewed by our Sultan. He has already granted his approval for the fulfillment of above requested actionsTake the necessary actions accordingly.2 July 1844

BOA, İ.DH, 88 / 4418 – aMekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şahane’den mezun olan

3 doktorun çeşitli hastanelere yapılan atanmalarının onaylandığı hakkında Padişah Abdülmecid’in emri.

2 Temmuz 1844

BOA, İ.DH, 88 / 4418 – aAn imperial edict issued by Sultan Abdülmecid and served to indicate that the necessary approval had been granted in

regard with assigning to various hospitals those three physicians who are the graduates of

Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şahane.2 July 1844

62

BOA, İ.DH, 88 / 4429 – A

63

[Sadaret’ten Padişah katına],Mekteb-i Fünun-ı Tıbbiye-i Şahane öğrencilerinden tıp ve cerrahi eğitimlerini tamamlayan ve mezun olan Nuri Efendi’nin binbaşı rütbesiyle ve Ömer Efendi’nin de kolağası [kıdemli yüzbaşı] rütbesiyle Maltepe Hastanesi’ne atanmaları uygun görülmüştür. Nuri Efendi’ye 1844 yılı Ocak ayından itibaren 1.125 kuruş ve Ömer Efendi’ye de aynı tarihten itibaren 750 kuruş maaş verilecektir. Bunlara yazlık ve kışlık elbiseler de dağıtılacaktır. Dar-ı Şura-yı Askeri’den verilen bilgiye göre de bunlara ayrıca rütbelerine göre tayinat tahsis edilmesi gereke-cektir. Hekimbaşı tarafından kaleme alınan bu taslağın uygulanması için emirleriniz beklenmektedir. …[imza] M [Sadrazam] [Mehmed Emin Rauf Paşa]

[Mabeyn-i Hümayun Başkitabeti’nden, Sadaret’e],Göndermiş olduğunuz yazı ile ekleri Padişahımız tarafından incelenmiştir. Kendileri talep edilen hususlara izin vermişlerdir. Gereğini yapınız.7 Temmuz 1844

[An official note served by the Grand Vizier’s Office to Sultan’s Office],Among the students of Mekteb-i Fünun-ı Tıbbiye-i Şahane, the assignment of those who have completed their medical and surgical trainings, and have become the graduates of this school, has been considered appropriate as explained below:Nuri Efendi after receiving the rank of major, and Ömer Efendi, after receiving the rank of senior captain, have been assigned to the Maltepe Hospital of these, Nuri Efendi starting from the January of 1844, will receive a monthly salary of 1.125 kurush while Ömer Efendi, start-ing from the same date, will have to be paid a monthly salary of 750 kurush. They will also be supplied with the winter and summer clothings. As to the information supplied by the Dar-ı Şura-yı Askeri (Military Advisory Board), it will be further required to provide them with a subsistence allowance suiting to their ranks. Your in-structions are expected to be received so that this work-sheet devised by the Chief Physician, could be put into application.

[Signed by] M [Grand Vizier] [Mehmed Emin Rauf Pasha]

[An official note served by the Mabeyn-i Hümayun Başkitabeti to Grand Vizier’s Office],Your sent letter, together with its attachments, has been reviewed by our Sultan. He has already granted his ap-proval for the fulfillment of above requested actions.Take the necessary actions accordingly. 7 July 1844

BOA, İ.DH, 88 / 4429 – aMekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şahane’den mezun olan iki doktorun Maltepe Hastanesi’ne yapılan atanmalarının

onaylandığı hakkında Padişah Abdülmecid’in emri.7 Temmuz 1844

BOA, İ.DH, 88 / 4429 – aAn imperial edict issued by Sultan Abdülmecid and served to indicate that the necessary approval had

been granted in regard with assigning to Maltepe Hospital those two physicians who are the graduates

of Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şahane.7 July 1844

64

Topkapı Sarayı Enderun Hastanesi / Topkapı Palace Enderun Hospital

Askeri Tıbbiye Mektebi Dahiliye Hastanesi (Demirkapı) Internal Medicine Hospital of Military Medicine School at Demirkapı

65

Demirkapı’da Taşkışla / Taşkışla at Demirkapı

Mekteb-i Tıbbıye-i Şahane (Demirkapı)Imperial Medical College at Demirkapı

66

1

2

3

5

6

6

7 8

10

11

12

13 14

15

16

2021

1719

18

9

4

67

1- Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane2- Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane Hastanesi3- Zirde Üçüncü Sed Mahalli4- Botanik Bahçesi5- İkinci Sedde Teşrih Mahalli6- Bahçe7- Hekim Zaerof’un İkametgahı8- Mutfak Mahalli9- Havuz10- Limonluk11- Çamaşır Mahalli12- Su Deposu13- Hekim Serander’in Hanesi14- Barutçubaşının Talep Ettiği Mahal15- Eczahane Mahalli16- Büyük Zabit Dairesi17- Zabitan Dairesi18- Hariçte Kahve19- Asker Mutfağı Mahalli 20- Asakir-i Şahane Kışlası21- Çiçek Aşısı Mahalli

1- Imparial Medical Collage2- Hospital of Imparial Medical Collage3- Place The Bottom Third Embankment4- Botanical Garden 5- Dissection Place At Second Embankment6- Garden 7- Domicile of Physician Zaerof 8- Kitchen9- Pool10- Greenhouse11- Laundry Room12- Reservoir13- Domicile of Physician Serander14- The Place Requested by Barutçubaşı15- Pharmacy16- Field Officer Room17- Officers Room18- Coffeehouse Outside of Imparial Medical Collage19- Soldier Kitchen20- Quarters of Asakir-i Şahane21- Smallpox Vaccine Place

Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane’nin Planı (19. Yüzyıl ikinci yarısı)

Building Plan of Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane (second half of 19th Century)

Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane Botanik Bahçesi Botanical Garden in the Imparial Medical Collage

68

BOA, İ.DH, 622 / 43260 – 2 – 1

69

[Serasker’den Sadaret’e],

Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane’de tabip yetiştirilmesi husu-sunun müzakeresiyle, neticesinin Dar-ı Şura-yı Askeri’ye tebliğ olunmasından sonra Mektep Nazırı ve diğer ilgililer çağrılarak, gerçekleşen müzakere sonuçları ekte tak-dim kılındı. Bu mazbatada Mekteb-i Tıbbiye’den yeterli derecede mezun verilememesinin derslerin Fransızca olmasından kaynaklandığı anlaşılmış olup bundan böyle diğer askeri mekteplerde olduğu gibi tıbbiyede de bütün derslerin daima Türkçe okutulması ve Türkçe eğitime hemen bu seneden itibaren başlanılması, diğer taraf-tan da gerekli ders kitaplarının Türkçe’ye tercümesinin sağlanması için hoca olarak istihdam edilmek üzere yine bu yıldan itibaren, her yıl son sınıf öğrencilerinin yeteneklilerinden beşinin iki yıl müddetle Avrupa’ya gön-derilmesinin uygun olacağı değerlendirilmiş olup icrası için emir ve ferman Padişahımız efendimizindir. 2 Ekim 1870

[imza] Serasker Hüseyin Avni Paşa

[An official note served by the Serasker’s Office to Grand Vizier’s Office],

Find attached herewith the consequences of negotiations which dealt with the training of physicians at the Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane, and conducted by calling the Minister of Schools and other interested officials when the Military Advisory Board is informed of those consequences. These minutes served to understand that the reason why the number of physicians who are graduated from the Medi-cal College is not at the sufficient level, stemmed from the fact that the language of lessons was French. There-fore, we accordingly reached a conviction that it would be appropriate if all courses. Similar to other military schools, had to be lectured in Turkish language at the Medical College from now on, and on the other hand, the required course books had to be translated into Turkish, and beginning from this year, five talented students of last year class, would have to be sent to Europe for a two year term so that they could be employed as instructors in this school when they came back. We are expecting to hear the instructions and imperial orders of our Sultan in order to materialize this conviction. 2 October 1870

[Signed by] Serasker Hüseyin Avni Pasha

BOA, İ.DH, 622 / 43260 – 2 – 1Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane’de eğitim dilinin Türkçe olması

hakkında Serasker Hüseyin Avni Paşa tarafından Padişaha arz edilmek üzere Sadrazamlığa gönderilen tezkere.

2 Ekim 1870

BOA, İ.DH, 622 / 43260 – 2 – 1A memorandum which was sent to the Grand Vizier’s Office

by Serasker Hüseyin Avni Pasha in order to be presented to Sultan’s Office in regard with the request of

using Turkish language as the training language of Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane.

2 October 1870

Serasker Hüseyin Avni Paşa

70

BOA, İ.DH, 991 / 78260

BOA, İ.DH, 989 / 78144

71

BOA, İ.DH, 991 / 78260

[Sadaret’ten Padişah katına],

Parisli meşhur doktorlardan Mösyö Pasteur’ün gerçekleştirdiği aşı uygulamalarını yerinde görmek üzere Padişah iradesi gereği Paris’e gidecek olan Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane Seririyat-ı Dahiliye Muallimi Zoeros Paşa ile birlikte İlm-i Hayvanat Muallimi Tabip Yar-bay Hüseyin Remzi ve Baytar Yarbay Hüsnü Beylere askeri ödeneklerinden başka ödenmesi gereken maaş ve harcırah hakkındaki Seraskerliğin tezkeresi arz edilmiş ve bu yoldaki masraflar için Zoeros Paşa’ya elli, Remzi ve Hüsnü Beylere otuzar lira maaş ile yol masrafları için ellişer lira harcırah ödenmesi münasip görülmüş ise de konu hakkında ferman padişahımızındır.[imza] Sadrazam Mehmed Kamil Paşa

BOA, İ.DH, 989 / 78144

[Mabeyn-i Hümayun Başkitabeti’nden],

Doktor Mösyö Pasteur’ün kuduz hastalığının tedavisi için bulduğu aşı uygulamaları için Paris’te açacağı cemiyete Osmanlı Devleti tarafından yardım için verilen 10.000 frankı teslim etmek üzere Zoeros Paşa’nın görevlendirildiği ve Pasteur’ün Birinci Rütbeden Mecidi Nişanı ile taltif edilmesinin ferman buyrulduğuna dair.29 Mayıs 1886[imza] Serkatib-i Hazret-i Şehriyari

BOA, İ.DH, 991 / 78260

[An official note served by the Grand Vizier’s Office to Sultan’s Office],

The Serasker’s Office has presented a memorandum deal-ing with the wages and travel allowances which, apart from the payment of military expenses, had to be paid to Zoeros Pasha, Hospital Bedside Instructor of Internal Diseases at the Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane, Hüseyin Remzi Bey, Lieutenant Colonel, Instructor of Zoology and finally, Hüsnü Bey Veterinary in the rank of Lieutenant Colonel, who are supposed to be the members of a medical team which, under the will of Sultan, is destined to go to Paris in order to see onsite application of vaccination proce-dures which were being applied by Messieur Pasteur, a famous medical doctor from Paris. Although it has been considered appropriate to pay fifty liras to Zoeros Pasha in this regard, and also pay 30 liras to Remzi Bey, Hüsnü Bey as their wages together with paying fifty liras to each of them as travel allowances, the final decision and ap-proval in this regard, certainly belong to our Sultan.

[Signed by] Grand Vizier’s Mehmed Kamil Pasha

BOA, İ.DH, 989 / 78144

[An official note served by the Mabeyn-i Hümayun Başkitabeti],

In respect with the association to be founded in Paris by the medical doctor Messieur Pasteur for the application of vaccines which are discovered by him with a view to cure the rabies, Zoeros Pasha, as ordered by the imperial edict, has been commissioned to deliver an amount of 10.000 franks as a financial aid of Ottoman Govern-ment, and Messieur Pasteur will be decorated by the First Rank Mecidi Medal.29 May 1886[Signed by] Serkatib-i Hazret-i Şehriyari (Chief Secretary of Dignified Sultan)

BOA, İ.DH, 991 / 78260Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane muallimlerinden Zoeros

Paşa ile hekim ve baytarlardan oluşan bir heyetin aşı uygulamalarını yerinde görmek üzere Paris’te bulunan

Pasteur Enstitüsü’ne gönderilmeleri hakkında Sadaret’ten Padişah katına gönderilen tezkere.

16 Mayıs 1886

BOA, İ.DH, 989 / 78144Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane muallimlerinden Zoeros

Paşa ile hekim ve baytarlardan oluşan bir heyetin aşı uygulamalarını yerinde görmek üzere Paris’te bulunan

Pasteur Enstitüsü’ne gönderilmeleri hakkında Sadaret’ten Padişah katına gönderilen tezkere.

29 Mayıs 1886

BOA, İ.DH, 991 / 78260A memorandum issued to Sultan’s office by the Grand

Vizier’s Office and with a view to see the onsite application of vaccination procedures, dealt with sending to Pasteur Institute in Paris, a medical observation team composed of physicians, veterinaries and Zoeros Pasha who is an

instructor of Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane.16 May 1886

BOA, İ.DH, 989 / 78144A memorandum issued to Sultan’s Office by the Grand

Vizier’s Office and dealt with sending to Pasteur Institute in Paris, a medical observation team composed of Zoeros Pasha, an instructor of Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane, and physicians/veterinaries. They are destined to go to this

Institute with a view to see onsite application of vaccination procedures.

29 May 1886

Louis Pasteur

72

BOA, BEO, 1026 / 76910 – 2

73

Hariciye Nezareti’ne 1 Şubat 1898 tarihiyle İstanbul’daki Almanya Elçiliği’nden gelen 193 numaralı yazının tercümesidir :

Prof. Dr. Robert Rieder, 1861 doğumlu olup sekiz yıl Hamburg Hastanesi’nin dahiliye, cildiye ve cer-rahi bölümlerinde hizmet vermiştir. 1895 yılından beri Bonn Üniversitesi’nde tıp hocalığı yapmakta ve Bonn Hastanesi’ndeki cerrahi polikliniğinde çalışmaktadır. Kendisi, Osmanlı Devleti hizmetine girmeye ve bunun için Osmanlı Hükümeti ile aşağıdaki şartlar üzerine bir sözleşme imzalamaya hazırdır, şöyle ki :

1. Prof. Dr. Robert Rieder’in başlıca görevi Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane’de tıp bilimleri ve özellikle cerrahi dalında teorik ve uygulamalı ders vermektir. Kendisi ayrıca bu oku-lun eğitim kalitesinin yükseltilmesi ve tıp bilimine vakıf doktorlar yetiştiren bir kaynak haline getirilmesi için çalışacaktır.

2. Bu amacın gerçekleşmesi ve özellikle uygulamalı tıp eğitimi verilebilmesi için büyük bir hastanenin yönetimi de Prof. Dr. Robert Rieder’e verilmeli ve gerek bu has-tanenin ve gerek tedavi edilecek hastaların tam ve mutlak bir şekilde kendisinin emrine bırakılmalıdır.

3. Resmi unvanı ve hastane müdürlüğü sıfatı gereği Prof. Dr. Robert Rieder’in görevlerinin kapsamı sözleşmede açıkça izah edilecektir.

4. Gerekli cerrahi aletlerin alımı ve muhafazası için yeterli bir bütçe Prof. Dr. Robert Rieder’in emrine verilecektir.

5. Prof. Dr. Robert Rieder’in emrinde bir yardımcı bulunacaktır. Kendisi bu yardımcılığa Dr. Georg Deycke’yi teklif etmektedir. 1865 Hamburg doğumlu olan Dr. Georg Deycke, 1892 yılından 1896 yılı sonuna kadar Hamburg Hastanesi’nin patolojik anatomi, bakteriyoloji, iç hastalıkları, cildiye ve cerrahi bölümlerinde çalışmıştır. Kendisi, 1897 yılından beri Hamburg’da bulunan bit tıbbi tahlil laboratuarının müdürüdür.

This the translation of text numbered 193 and, on the date 01 February 1898, it is sent to the Ministry Of Interior Affairs by the German Embassy located in Istanbul City.

Prof. Dr. Robert Rieder was born in the year 1861and for a term of eight year, he rendered his services at the internal diseases and surgery departments of Hamburg Hospital. Since the year 1895, he is acting as the lecturer of medicine at the Bonn University and being employed by the surgery clinic of Bonn Hospital. He is ready to get involved in the service of Ottoman State and owing to this reason, he is eager to conclude a contract on the terms and conditions specified herein below:

1. At the Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane the major duty of Prof. Dr. Robert Rieder, is to lecture practical and theori-cal lessons especially on the surgery branch and medicine sciences. Moreover, he will perform his duty with a view to upgrade the educational quality of this school and turn it into a source of training physicians who would be familiar with the medicine science.

2. In order that he can achieve this goal and especially render the practical medical training, the administra-tion of a sizeable hospital, must also be vested on Prof. Dr. Robert Rieder and either this hospital and either the patients to be treated, must be fully and absolutely put under the management of him.

3. As a necessity of his official title and due to his capac-ity as being the director of hospital, the scope of duties undertaken by Prof. Dr. Robert Rieder, will be exactly defined in this contract.

4. With a view to purchase and keep the required surgical instruments and apparatuses, a sufficient budget will be allocated to the order of Prof. Dr. Robert Rieder.

5. An attendant will be employed in the service of Prof. Dr. Robert Rieder who offers Dr. Georg Deycke as his at-tendant. Dr. Georg Deycke who was born in Hamburg in the year 1865, beginning from the year 1892 and lasting till the end of year 1896, has worked in the pathological anatomy, bacteriology, internal medicine, dermatological diseases and surgery departments of Hamburg Hospi-tal. Since the year 1897, he is acting as the director of a medical analysis laboratory located in Hamburg.

BOA, BEO, 1026 / 76910 – 2Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane’de tıp bilimleri ve cerrahi dalında

teorik ve uygulamalı dersler verecek olan Prof. Dr. Robert Rieder ile yapılan sözleşmenin maddeleri.

1 Şubat 1898

BOA, BEO, 1026 / 76910 – 2The Articles of Contract which is to be concluded with

Prof. Dr. Robert Rieder who is, on the branches of medical sciences and surgery, supposed to lecture practical and

theorical lessons at the Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane.1 February 1898

74

6. Prof. Dr. Robert Rieder’in yıllık maaşı 30.000 frank ve yardımcısının yıllık maaşı 15.000 frank olacak ve bu maaşlar kesintisiz olarak her ay sonunda ve altın olarak Osmanlı Bankası tarafından ödenecektir.

7. Yol masrafları olarak Prof. Dr. Robert Rieder ile yardımcısına maaşlarının iki katı bir meblağ verilecektir. Sözleşme süresi dolduğunda ülkelerine kesin dönüş yapmadan önce de maaşlarının dört katı yol masrafı verilecektir.

8. Sözleşme süresi 3 yıl olacak ve bu süre sonunda sözleşme uzatılabilecektir.

9. Prof. Dr. Robert Rieder ile yardımcısı anlatılan görev-leri kabul etmeleri halinde, Almanya vatandaşlığından gelen tüm haklarını muhafaza edeceklerdir.

10. Sözleşme, Berlin’deki Osmanlı Elçisi Ahmed Tevfik Paşa ile Prof. Dr. Robert Rieder ve yardımcısı arasında imzalanacak ve İstanbul’a gelerek göreve başlamalarından itibaren geçerli olacaktır.

Robert Rieder Georg Deycke

6. The annual salary of Prof. Dr. Robert Rieder, will be equivalent to 30.000 francs and his attendant’s annual salary will be equivalent to 15.000 francs and their monthly salaries, without any stoppages and deduc-tion, at the end of each month, will be paid to them by the Ottoman Bank in gold coins.

7. In order to cover their travel expenses, a total sum which is equivalent to the twofold of wages paid to Prof. Dr. Robert Rieder and his attendant, will be paid to them. When the contract term is expired, before their definite return to their countries, a total sum which is equivalent to fourfold of their wages, will also be paid to them as their travel expenses.

8. The contract term will be three years and this term may be extended upon its expiry.

9. In case Prof. Dr. Robert Rieder and his assistant agree with the tasks explained to them, then they will preserve all their rights granted to them because of being German nationals.

10. This contract will be signed among Prof. Dr. Robert Rieder, his assistant and Ahmed Tevfik Pasha who is the Ottoman Ambassador in Berlin, and it will be put into effect when the said persons arrive at Istanbul and start their duties.

75

Gülhane Askeri Hastanesi 1898 / Gülhane Military Hospital 1898

Gülhane Askeri Hastanesi Doktorları / Doctors of Gülhane Military Hospital

76

BOA, Y.PRK.ASK, 142 / 73 – 1

77

[Saray Muhafızı’ndan Padişah katına],Almanyalı Prof. Dr. Robert Rieder’e tahsis edilen Gülhane Hastanesi’ne Terkos suyu ve hava gazı hattı yapılması ve bu hatların Soğukçeşme kapısından geçirilmesi emredilmişti. Son olarak İstihkam ve İnşaat Dairesi Başkanlığı’ndan gönderilen yazıda bu boruların döşenmesi işlemlerine başlanacağı bildirilmektedir. Durum arz olunur.12 Ağustos 1898[mühür] Saray Muhafızı Mirliva [Tümgeneral] Ali Rıza Paşa

[An official note served by the Imperial Guard’s Office to Sultan’s Office],It was ordered that a Terkos Water Line and a city gas supply line had to be installed at the Gülhane Hospital that had been allocated to Prof. Dr. Robert Rieder who came from Germany, and these lines would have to cross through Soğukçeşme Gate. An official letter which is re-cently sent by the Department of Engineering and Con-struction Works, serves to indicate that such piping lines will be started to be furnished. Be informed accordingly.12 August 1898

[Sealed by] Imperial Guard Ali Rıza Pasha Major General

BOA, Y.PRK.ASK, 142 / 73 – 1Prof. Dr. Robert Rieder’e tahsis edilen Gülhane

Hastanesi için döşenecek su ve gaz hattı hakkında Saray Muhafızı’ndan Padişah katına gönderilen yazı.

12 Ağustos 1898

BOA, Y.PRK.ASK, 142 / 73 – 1An official letter sent to Sultan’s Office by the Imperial Guard’s Office, and dealt with the water and city gas

supply lines to be installed at the Gülhane Hospital which is allocated to Prof. Dr. Robert Rieder.

12 August 1898

Soğukçeşme Kapısı / Soğukçeşme Gate

78

BOA, İ.ML, 28 / 44 – 2

79

[Sadaret’ten Padişah katına],Gülhane Hastanesi’nde bir dahiliye polikliniğinin kurulması ve düzenlenmesi için gereken alet ve edevatın 30.000 franklık bir meblağa satın alınması için daha önce verdiğiniz bir emirle Prof. Dr. Robert Rieder’i görevlendirmiştiniz. Ayrıca kendisine başkaca satın alınacak eşyalar için de 39,5 lira tahsis edilmesini de istemiştiniz. Satın alınan malzemeler şu günlerde İstanbul’a ulaşacaktır. Toplam 133.162 kuruş tutan bu iki ödeneğin emlak vergisi gelirlerinden her hafta Bahriye Nezareti ile Şehremaneti’ne [İstanbul Belediyesi] gönderilen paranın birer haftada Hazine’ye aktarılması suretiyle karşılanması mümkün görünmektedir. Bu ko-nuda Maliye Nezareti’ne talimat gönderilmesi gerekecek-tir. Vereceğiniz emirler beklenmektedir.1 Eylül 1898[imza] Sadrazam Halil Rıfat Paşa

[Mabeyn-i Hümayun Başkitabeti’nden Sadaret’e],Göndermiş olduğunuz yazı Padişahımız tarafından incelenmiştir. Kendileri talep edilen hususa izin vermişlerdir. Gereğini yapınız.17 Eylül 1898[imza] Mabeyn-i Hümayun Başkatibi Tahsin Paşa

[An official note served by the Grand Vizier’s Office to Sultan’s Office],Through your former order, you had commissioned Prof. Dr. Robert Rieder to purchase at a total price of 30.000 Francs those medical instruments and apparatuses re-quired for the establishment and arrangement of an inter-nal medicine polyclinic at the Gülhane Hospital. Further-more, you had also ordered to allocate him a total sum of 39,5 liras for the other items to be purchased. These purchased items will arrive at Istanbul in the course of these days. The compensation of these two allocations which total 133.162 Kurush, seems to be possible if the funds that are acquired from the real estate Tax and then sent to the Ministry of Naval Affairs if the funds that are acquired from the Real Estate Tax and then sent to the Ministry of Naval Affairs and Municipal Administration of Istanbul, would be transferred to the Treasury Admin-istration for a week time. In this regard, it is necessary to send an instruction to the Ministry of Finance. Your orders are expected to be received to this end.1 September 1898[Signed by] Grand Vizier Halil Rıfat Paşa

[An official note served by the Chief Secretary of Mabeyn-i Hümayun to Grand Vizier’s Office],The letter that you sent, has been reviewed by our Sultan. He has already granted his approval for this demand. Take the necessary actions accordingly17 September 1898[Signed by] Tahsin Pasha Chief Secretary of Mabeyn-i Hümayun

BOA, İ.ML, 28 / 44 – 2Gülhane Hastanesi’nde kurulacak dahiliye polikliniğine Prof. Dr. Robert Rieder tarafından satın alınması istenen

alet ve edevat bedelinin ödenmesi hakkında Padişah II. Abdülhamid’in emri.

17 Eylül 1898

BOA, İ.ML, 28 / 44 – 2An imperial edict issued by Sultan Abdülhamid II and

ordered that the cost of medical instruments and apparatuses whose acquisition, in regard with the

internal medicine polyclinic to be established at the Gülhane Hospital, is demanded by

Prof. Dr. Robert Rieder, would have to be paid.17 September 1898

80

Askeri Tıbbiye Mektebi TalebeleriStudents of Military Medical College

Askeri Tıbbiye Mektebi 6. Sınıf TalebeleriSixth Grade Students of Military Medical College

Bahriye Tabip KolağasıNaval Physicians Senior Captain

81

Askeri Tıbbiye Mektebi Talebeleri / Students of Military Medical College

82

BOA, BEO, 3013 / 225958 – 2

83

[Techizat-ı Askeriye Nezareti’nden Sadaret’e],10 Mart 1907 tarihli ve 181 numaralı yazınızın cevabıdır,Rumeli’de konuşlandırılacak birlikler için satın alınmasına Padişah iradesiyle izin verilen 28 adet seyyar hastanenin cins, fiyat ve özelliklerinin tespiti ve sözleşme metninin hazırlanması, daha önce Seraskeri’ye yazılmıştı. Baraka türünden olan bu seyyar hastanelerden daha önce Osmanlı Devleti için tedarik eden Almanya’nın Niesky şehrindeki Christoph & Unmack Firması’nın İstanbul temsilcisi tarafından verilen dilekçe de ek olarak gönderilmişti. Son olarak firma tarafından konu tekrar sorulmaktadır. Bu hususta sonucun acilen bildirilmesi uygun olacaktır.14 Mart 1907

[imza] Techizat-ı Askeriye Nazırı Hacı Akif Paşa

[An official letter sent to Grand Vizier’s Office by the Min-istry of Military Equipment],This constitutes a reply to your letter dated 10 March 1907 and numbered 181. In order to determine the types, prices and specifications of 28 each mobile hospitals which are, upon the will of Sultan, permitted to be pur-chased for the military units to be stationed in Rumelia Region, and then prepare a contract text in this regard, a letter has been previously sent to Serasker’s Office. The petition which was filed by the representative (domiciled in Istanbul) of Christoph & Unmack Firm which is located in the Niesky City of Germany and has previously pro-vided to Ottoman Government such barrack type mobile hospitals, has been also sent as the attachment of this letter. Finally, this firm also asks again a question to this end. Therefore, it would be appropriate to urgently let know about the result.14 March 1907

[Signed by] Hacı Akif Pasha Minister of Military Equipment

BOA, BEO, 3013 / 225958 – 2Satın alınacak yirmi sekiz seyyar hastane için teklif veren

Almanya’nın Niesky şehrindeki Christoph & Unmack Firması’na Seraskeri tarafından acilen bir cevap verilmesi

gerektiği hakkında Techizat-ı Askeriye Nezareti’nden Sadaret’e gönderilen yazı.

14 Mart 1907

BOA, BEO, 3013 / 225958 – 2An official letter sent to Grand Vizier’s Office by the

Ministry of Military Equipment, and served to indicate that an urgent reply had to be given by Seraskeri’s Office to Christoph and Unmack Firm which is located in Niesky City of Germany and has offered its proposal for 28 each

mobile hospitals to be purchased.14 March 1907

Okmeydanı Seyyar Askeri Hastanesi / Military Mobile Hospital at the Okmeydanı

84

BOA, BEO, 3013 / 225958 – 1

85

[Sadaret’ten],Seraskeri’ye,17 Mart 1907,6 Mart 1907 tarihli ve 3184 numaralı yazınızın cevabıdır,Rumeli’de konuşlandırılacak birlikler için satın alınacak 28 adet seyyar hastanenin cins, fiyat ve özelliklerinin tespiti ve sözleşme metninin hazırlanması, daha önce tarafınıza yazılmıştı. Bu seyyar hastaneler hakkında Christoph & Unmack Firması’nın temsilcisi tarafından verilen dilekçe de ek olarak gönderilmişti. Son olarak Techizat-ı Askeriye Nezareti’nden gelen ve ekte gönderilen 14 Mart 1907 tarihli ve 1 numaralı yazıda konu tekiden sorulmuş ve sonucun acilen bildirilmesi istenmiştir. Gereğini yapınız.

[An official letter sent to Serasker’s Office by the Grand Vizier’s Office],17 March 1907This constitutes a reply to your letter dated 6 March 1907 and numbered 3184.A letter concerning the determination of types, prices and specifications of those 28 each mobile hospitals which are supposed to be purchased for those military units to be stationed in the Rumelia Region, and then preparing the contract text in this regard, has been previously sent to you together with the attached petition concerned these mobile hospital and filed by the representative of Chris-toph & Unmack Firm. Finally, this case has been reiter-ated by the letter that came from the Ministry of Military Equipment and dated 14 March 1907 and numbered 1 and sent attached herewith and asked for an urgent reply.Take the necessary actions accordingly.

BOA, BEO, 3013 / 225958 – 1Satın alınacak yirmi sekiz seyyar hastane için teklif veren

Almanya’nın Niesky şehrindeki Christoph & Unmack Firması’na acilen bir cevap verilmesi gerektiği hakkında

Sadaret’ten Seraskeri’ye gönderilen yazı.17 Mart 1907

BOA, BEO, 3013 / 225958 – 1An official letter sent to Serasker’s Office by the Grand

Vizier’s Office and served to indicate that an urgent reply had to be given to Christoph & Unmack Firm which is

located in the Niesky City of Germany and has submitted its proposal dealing with twenty eight each

mobile hospitals to be purchased. 17 March 1907

Seyyar Hastane / Mobile Hospital

86

BOA, BEO, 3013 / 225958 – 3

87

[Umum Erkan-ı Harbiye Dairesi’nden Sadaret’e],17 Mart 1907 tarihli ve 10 numaralı yazınızın cevabıdır,Rumeli’de konuşlandırılacak birlikler için satın alınması düşünülen seyyar hastaneler hakkında Christoph & Un-mack Firması’nın temsilcisi tarafından verilen dilekçenin gönderildiği ve seyyar hastaneler konusunda alınacak kararın acilen bildirilmesi gerektiği, Techizat-ı Askeriye Nezareti’nin yazısında belirtilmektedir. Ancak 1897 yılında Almanya’dan satın alınan ve Saraçhane’deki ordu deposunda bulunan seyyar hastane ekipmanları oldukça ağırdır. Çok sayıda parçadan oluştuğu için de bunların kurulmasında ve nakliyesinde zorluklar çekilmektedir. Bu nedenle, firmanın diğer ülkelere sattığı ve oralarca da uygun görüldüğü bilinen çadır tipi bir takımın numune olarak gönderilmesi gerekmektedir. Bu numune üzerinde yapılacak incelemeden sonra karar verilmesi mümkün olabilir. Durum arz olunur.26 Mart 1907[imza] Serasker Mehmed Rıza Paşa

[An official letter sent to Grand Vizier’s Office by the General Staff Department],This constitutes a reply to your letter dated 17 March 1907 and numbered 10. Through the letter sent by Min-istry of Military Equipment, it is stated that the petition concerned the mobile hospitals which are supposed to be purchased for the military units to be stationed in the Rumelia Region, and filed by representative of Christoph & Unmack Firm, had been sent and therefore it is con-sidered necessary to urgently let know the decision to be awarded for the mobile hospitals. However, the mobile hospital equipment which were purchased from Germany in the year 1897 and kept in the army storage facility lo-cated at Saraçhane District, are quite heavy. Since these equipment consist of many accessorial parts, the difficul-ties are also encountered in their transportation and in-stallation phases. Owing to this reason, a tent type mobile hospital set which is sold to other countries by this firm and also found suitable by these countries, must be sent as a sample. It may be possible to award a decision after the examination of this sample. Be informed accordingly. 26 March 1907[Signed by] Mehmed Rıza Pasha Serasker

BOA, BEO, 3013 / 225958 – 31897 yılında Almanya’dan satın alınan seyyar hastanelerin taşınması ve kurulmasında sıkıntılar çekildiği, bu nedenle

çadır tipi bir seyyar hastane numunesinin incelenmek üzere gönderilmesi gerektiği hakkında Seraskeri’den

Sadaret’e gönderilen yazı.26 Mart 1907

BOA, BEO, 3013 / 225958 – 3An official letter sent to Grand Vizier’s Office by the Serasker’s Office and served to indicate that many

troubles had been experienced in the transportation and erection phases of those mobile hospitals which were

purchased from Germany in the year 1897, and accordingly, a sample of tent type mobile hospital,

had to be sent in order to be examined.26 March 1907

Seyyar Hastane Planı / Mobile Hospital’s Plan Christoph & Unmack Şirketi Afişi Poster of Christoph & Unmack Firm

88

BOA, İ.HR, 1327 / C – 12

89

BOA, İ.HR, 1327 / C – 12 Budapeşte’de 29 Ağustos-4 Eylül 1909 tarihleri arasında

yapılacak olan Tabipler Kongresi’ne Osmanlı Devleti adına Mekteb-i Tıbbiye Muallimlerinden Ferik Zoeros Paşa’nın

100 lira harcırahla gönderileceğine dair Harbiye Nezareti, Meclis-i Mahsus ve Sadaret arasında yapılan yazışmalar.

10-23 Haziran 1909

BOA, İ.HR, 1327 / C – 12Correspondences carried out among the Ministry of War,

Meclis-i Mahsus (Special Council) and Grand Vizier’s Office, and served to indicate that Zoeros Pasha, a Divisional General and Instructor of Mekteb-i Tıbbiye, upon the allocation of 100 liras to him as the travel allowance,

and in the name of Ottoman State, would be sent to the Physicians Congress to be held in

Budapest during the dates between 29 August to 4 September of 1909.

10-23 June 1909

Budapeşte / Budapest

1909 Budapeşte Kongresi / Congress of Budapest 1909

90

Haydarpaşa’da Askeri Tıbbıye Mektebi’nin Açılış TöreniOpening Ceremony of Military Medical Collage at Haydarpaşa

Haydarpaşa’da Askeri Tıbbıye Mektebi / Military Medical Collage at Haydarpaşa

91

Haydarpaşa Askeri Tıp Mektebi LaboratuarıLaboratory of Haydarpaşa Military Medical Collage

Haydarpaşa Askeri HastanesiHaydarpaşa Military Hospital

Haydarpaşa Askeri Tıp MektebiHaydarpaşa Military Medical Collage

92

Askeri Hastane Ameliyathaneleri / Military Hospital’s Operating Rooms

93

Askeri Sahra Hastanesi / Military Field Hospital

Hasta Nakil Arabası / Patient Transport Vehicle

OSMANLI’DA BALKAN ASKERİ HASTANELERİ

BALKAN MILITARY HOSPITALS AT THE OTTOMAN

96

BOA, DH.MKT, 154 / 22

97

[Dahiliye Nezareti’nden],Sadaret’e,19 Ekim 1893,Önceki Serfiçe [Servia, Σέρβια, Yunanistan] Mutasarrıfı olan Mehmed Ali Paşa’nın kardeşi Beratlı İskender Bey, Alasonya Kazası’nda Rişkata mevkisinde toplanan birlikler için inşa edilen kışla ile askeri hastane için gereken kerestesinin tamamını kendi çiftliğinden temin ederek vermiştir. İftihar edilecek bir hizmet olan bu gayre-ti nedeniyle kendisinin bir üst rütbeyle ödüllendirilmesi uygun olacaktır. Bu konuda Manastır Valiliği’nden gelen 4 Ekim 1893 tarihli ve 158 numaralı yazı ekte bilgilerinize sunulmuştur. Vereceğiniz emirler beklenmektedir.

[An official letter sent to Grand Vizier’s Office by the Min-istry of Interior Affairs],19 October 1893

From Berat İskender Bey who is the brother of Mehmed Ali Pasha, the former Mutassarrıf (Governor of a Sanjak) of Servia County, has supplied from his own farm all tim-bers required for the military hospital and quarters which are built for the military units, are concentrated in the Riskata Region of Elassona County. Because of his such honorable service, it would be appropriate to reward him by granting one superior rank. Find attached herewith the official letter which, on the date 4 October 1893 and under the no: 158, was sent by the Governor’s Office of Elitolia (Manastıri) City. We are expecting to receive your orders in this regard.

BOA, DH.MKT, 154 / 22Alasonya [Elassona, Ελασσόνα, Yunanistan] Kazası’nda

yaptırılan askeri hastaneye gereken keresteyi kendi çiftliğinden temin eden Beratlı İskender Bey’in

ödüllendirilmesi hakkında Dahiliye Nezareti’nden Sadaret’e gönderilen yazı.

19 Ekim 1893

BOA, DH.MKT, 154 / 22An official letter sent to Grand Vizier’s Office by the

Ministry Of Interior Affairs, and served to indicate that from Berat İskender Bey would be rewarded since he, from his

own farm, has supplied the timber to the military hospital which was built in the Elassona.

19 October 1893

Alasonya [Elassona, Ελασσόνα, Yunanistan / Greece]

98

BOA, Y.MTV, 152 / 113

99

[Seraskeri’den Padişah katına],Alasonya’da kurulan üçüncü ve dördüncü seyyar askeri hastaneler için yirmi sekiz sandık dolusu ilaç ve tıbbi malzeme hazırlanmıştır. Levazımat Dairesi’nden verilen bilgiye göre bu sandıklar yarın İstanbul’dan hareket ede-cek olan vapurla Selanik limanına gönderilecektir. Durum arz olunur.23 Mart 1897[imza] Serasker Mehmed Rıza Paşa

[An official letter sent to Sultan’s Office by the Serasker’s Office],28 crates of medical supplies and drugs, are prepared for the third and fourth military mobile hospitals that have been erected in the Elassona County. Accord-ing to the information relayed by the Supply Department, these crates, by a vessel to depart from Istanbul tomor-row, will be shipped to Thessaloniki Seaport. Be informed accordingly.23 March 1897[Signed by] Mehmed Rıza Pasha Serasker

BOA, Y.MTV, 152 / 113Alasonya’da [Elassona, Ελασσόνα, Yunanistan] kurulan seyyar askeri hastaneler için hazırlanan malzemenin

gemiyle Selanik’e [Thessaloniki / Thessalonica, Θεσσαλονίκη, Yunanistan] gönderileceği hakkında

Seraskeri’den Padişah katına gönderilen yazı.23 Mart 1897

BOA, Y.MTV, 152 / 113An official letter sent to Sultan’s Office by the Serasker’s Office and served to indicate that the materials which are

prepared for the military mobile hospitals that have been erected in the Elassona, would be

forwarded to Thessaloniki City by vessel.23 March 1897

Alasonya [Elassona, Ελασσόνα, Yunanistan / Greece]

100

BOA, Y.MTV, 154 / 158 – 1 / 2

101

[Alasonya’dan],Mabeyn-i Hümayun Başkitabeti’neDün İkinci Fırka’nın bulunduğu İskomya’ya gidilerek seyyar askeri hastanelerde bulunan yaralılara gerekli mü-dahaleler yapılmıştır. Savaş alanında bulunan düşman ölüleri, hastalığa neden olmaması için gömdürülmüştür. Ordumuz muzaffer bir şekilde ilerlemeye devam etmekte-dir. Yaralı askerlerimize gereken ilk müdahaleler hemen yapılmaktadır. Yaralıların taşınması için ambulans görev-lendirilmesi ve Alasonya dışında başka yerlerde de seyyar hastane kurulması düşünülmektedir. Hatta çadır ve diğer levazımat gönderilerek tespit edilen noktalara yerleştirildi. Bu hususun tamamlanması için çalışmalara devam edi-lecektir. Bu arada esir alınan yaralı düşman askerileri de tedavi edilmektedir. Durum arz olunur.20 Nisan 1897

[imza] Serkimyager Mirliva Charles Bonkowski

[An official letter sent to Mabeyn-i Hümayun Başkitabeti by the Elassona Headquarters]

Yesterday, after going to Iskomya wherein the second division is stationed, the necessary medical in-terventions were made for the injured persons that had been admitted to the mobile military hospitals. The enemy corpses which lied in the battle field, had been buried in order not to cause any diseases. Urgent medical inter-ventions which are required to be done for our injured soldiers, are being carried out immediately in these hospitals. I am in the opinion that an ambulance vehicle should be commissioned in order to transport the injured soldiers from the battle field and alsomobile hospitals should be erected on the other sites staying outside of Elassona. By the way, the tents and other supplies have been sent and placed on the fixed sites. We will continue with our efforts in order to substantiate this matter. Among other things, the wounded and capturedenemy soldiers, are also being treated. Be informed accordingly.20 Nisan 1897

[Signed by] Serkimyager (Chief Chemist) Mirliva (Major General) Charles Bonkowski

BOA, Y.MTV, 154 / 158 – 1 / 2Alasonya’da [Elassona, Ελασσόνα, Yunanistan]

bulunan seyyar askeri hastane dışında yeni seyyar hastaneler kurulacağı hakkında cephedeki hastaneleri

denetleyen Mirliva [Tümgeneral] Charles Bonkowski tarafından Padişah katına çekilen telgraf.

20 Nisan 1897

BOA, Y.MTV, 154 / 158 – 1 / 2A telegram sent to Sultan’s Office by Major General Charles Bonkowski who was in the opinion of erecting new mobile military hospitals other than the mobile military hospital

located in the Elassona, and had also inspected the front line hospitals.

20 April 1897

Alasonya [Elassona, Ελασσόνα, Yunanistan / Greece]

102

BOA, Y.PRK.ASK, 127 / 77

103

Alasonya Kumandanlığı’ndan telgraf,[Padişah katına],4 Haziran 1897 tarihli telgrafa cevaptır,Alasonya Askeri Hastanesi’nde yaralı olan iki subay ve altmış iki asker, Serfiçe’de [Servia, Σέρβια, Yunanistan] on beş asker, Karaferye’de [Veria, Βέροια, Yunaistan] yüz elli yedi asker ve Soroviç’te [Amyntaio, Αμύνταιο, Yunanistan] yirmi üç asker tedavi edilmektedir. Durum arz olunur.5 Haziran 1897

[imza] Mirliva [Tümgeneral] Ali

A telegram sent to Sultan’s Office by the Elassona Comamnder Post

This constitutes a reply to the telegram which was sent on the date 4 June 1897.Two wounded officers and sixtytwo soldiers are be-ing treated in the Military Hospital of Elassona. Fifteen wounded soldiers are being treated in the Servia City.Onehundred fiftyseven soldiers are being treated in the Veria City. Twentythree soldiers are being treated in the Amyntaio City. Be informed accordingly.5 June 1897[Signed by] Major General Ali

BOA, Y.PRK.ASK, 127 / 77Alasonya [Elassona, Ελασσόνα, Yunanistan] Askeri

Hastanesi ile diğer şehirlerde bulunan yaralıların sayıları hakkında Alasonya Kumandanlığı’ndan

Padişah katına çekilen telgraf.5 Haziran 1897

BOA, Y.PRK.ASK, 127 / 77A telegram sent to Sultan’s Office by the Elassona

Commander Post, and dealt with the number of wounded persons who were kept in the Military Hospital of

Elassona and other cities.5 June 1897

Alasonya [Elassona, Ελασσόνα, Yunanistan / Greece]

104

BOA, DH.MKT, 1395 / 62

105

[Dahiliye Nezareti’nden],Sadaret’e,16 Ocak 1887,Cuma-i Bala Kazası ileri gelenlerinden ve Kaza İdare Meclisi üyelerinden Mehmed Şakir Bey ile Bidayet Mahke-mesi üyesi Sıdkı Efendi, kaza dahilindeki kışla ve has-tane gibi askeri binaların inşası ve bölgede konuşlanan birliklerin ihtiyaçlarının karşılanması için bağış yapmışlardır. Bu hususlarda gayret ve hamiyetleri görülen bu kişilerin birer rütbe ile ödüllendirilmeleri gerektiği, Selanik Valiliği tarafından teklif edilmektedir. Bu konuda gelen yazı ekte bilgilerinize sunulmuş olup vereceğiniz emirler beklenmektedir.

[A letter sent to the Grand Vizier’s Office by the Ministry of Finance],16 January 1887Mehmed Şakir Bey who is a notable of Cuma-i Bala Coun-ty and a member of Administrative Council of this county, together with Sıdkı Efendi who is the member of Court of First Instance, have granted compensations with a view to satisfy the needs of military units who were stationed in this region, and also for the construction of military buildings such as barracks and military hospital to be located within this county. Therefore, these persons who have deployed their efforts and shown sense of honor, as proposed by the Governor’s Office of Thessaloniki, must be rewarded by granting them a rank. The letter which is sent in this regard, together with its attachments, has been submitted to your information and your orders are expected to be received to this end.

BOA, DH.MKT, 1395 / 62Cuma-i Bala’da [Blagoevgrad, Благоевград, Bulgaristan] inşa edilen kışla ve askeri hastane için bağış yapanların

ödüllendirilmeleri gerektiği hakkında Dahiliye Nezareti’nden Sadaret’e gönderilen yazı.

16 Ocak 1887

BOA, DH.MKT, 1395 / 62A letter sent to Grand Vizier’s Office by the Ministry of

Finance and dictated that those persons who have granted a compensation for the barracks and military hospital

which are constructed at the Cuma-i Bala County [Blagoevgrad,Bulgaria], had to be rewarded.

16 January 1887

Cuma-i Bala [Blagoevgrad, Благоевград, Bulgaristan /Bulgaria]

106

BOA, TFR.I.AS, 3 / 296 – 1

107

[Üçüncü Ordu Kumandanlığı’ndan],Üsküp’teki [Skopje, Скопје, Makedonya] Rumeli Umum Müfettişliği’ne,Cuma-i Bala’da beş tabur piyade, iki bölük süvari ve iki bölük topçu askeri mevcut olduğu halde askeri hastane giderleri için sadece 500 kuruş tahsis edilmiştir. Hal-buki sadece Mart ayı içerisinde hastanenin 1.200 kuruş masrafı olmuştur. Tahsis edilen bu parayla askeri has-tanenin hizmet vermesi mümkün değildir. Bu nedenle bu-rada bulunan tabur komutanı askeri hastane tahsisatının artırılmasını talep etmektedir. Gerecekten de artan asker sayısı nedeniyle yoğun şekilde hizmet veren bu has-tanenin bu tahsisatla ayakta duramayacağı açıktır. Bu nedenle ya ödeneğin artırılması veya hastane için alınacak malzeme ücretlerinin yerel gelirlerden karşılanmasının sağlanması gerekir.16 Mayıs 1903

[mühür] Üçüncü Ordu Kumandanı Mehmed Hayri Paşa

[An official note served by the Third Army Commander’s Post to the General Inspector’s Office located in Skopje City of Macedonia],Although five infantry battalions, two cavalry companies and two companies of artilleryman have existed in the county of Cuma-i Bala, only 500 kurush has been al-located for the spendings of military hospital. By this allocated fund, it is not possible for this hospital to render its routine services. Therefore, the commander of battal-ion stationed in this area, demands an increase for this fund allocated to the military hospital. It is evidently clear that this military hospital which renders its services in-tensively, cannot stand on its feet by this allocated fund. Owing to this reason, it is either necessary to raise the amount of this fund or the costs of materials which are to be purchased for this hospital, must be borne by the local revenues.16 May 1903

[Sealed by] Mehmed Hayri Pasha Third Army Commander

BOA, TFR.I.AS, 3 / 296 – 1Cuma-i Bala’daki [Blagoevgrad, Благоевград, Bulgaristan]

askeri hastaneye verilen tahsisatın artırılması gerektiği hakkında Üçüncü Ordu Kumandanlığı’ndan Rumeli

Umum Müfettişliği’ne gönderilen yazı.16 Mayıs 1903

BOA, TFR.I.AS, 3 / 296 – 1A letter sent to the General Inspector’s Office of Rumelia

Region by the Third Army Commander’s Post, and dictated that the amount of financial allocation granted for the

military hospital at the county of Cuma-i Bala [Blagoevgrad, Bulgaria] must be raised further.

16 May 1903

Cuma-i Bala [Blagoevgrad, Благоевград, Bulgaristan /Bulgaria]

108

BOA, TFR.I.AS, 13 / 1272

109

[Üçüncü Ordu Kumandanlığı’ndan],Selanik’te bulunan Rumeli Umum Müfettişliği’ne,Cuma-i Bala’daki askeri hastane hizmet veremeyecek derece harap bir durumda olduğundan 100 yataklık yeni bir hastane yaptırılmasına karar verilmişti. Bu has-tanenin inşaat masrafları için ise 1903 yılı bütçesinden 67.465 kuruş tahsis edilmişti. Tahsis edilen bu paranın tahsili için kaç adet senet hazırlanması gerektiği ve bu senetlere ne kadar meblağ yazılacağı Dokuzuncu Fırka Kumandanlığı’ndan sorulmaktadır. Bu konuda bilgi verilmesi gerekmektedir.31 Mart 1904

[mühür] Üçüncü Ordu Kumandanı Mehmed Hayri Paşa

[A letter sent by the Third Army Commander Post to the Rumelia Region General Inspector’s Office located in the Thessaloniki.

Since the military hospital existed in the county of Cuma-i Bala had been in a ruined state as not capable to render its usual services, it is decided to build a new hospital having a capacity of 100 beds. On the other hand, in or-der to cover the construction costs of this hospital, a fund totaling 67.465 kurush, has been allocated by the budget of year 1903. The Commander Post of Ninth Division is wished to learn how many bills have to be drawn for the collection of this fund and what will be exact amounts to be written on these bills. Therefore, it is considered essen-tial to supply information in this regard.31 March 1904

[Sealed by] Mehmed Hayri Pasha Commander of Third Army

BOA, TFR.I.AS, 13 / 1272Cuma-i Bala’da [Blagoevgrad, Благоевград, Bulgaristan] inşa edilen 100 yataklık askeri hastane için tahsis edilen

inşaat ödeneği hakkında Üçüncü Ordu Kumandanlığı’ndan Rumeli Umum Müfettişliği’ne gönderilen yazı.

31 Mart 1904

BOA, TFR.I.AS, 13 / 1272A letter sent to the General Inspector’s Office of Rumelia

Region by the Third Army Commander Post, and dealt with the funds allocated for the construction of military hospital which had capacity of 100 beds and located in the county of

Cuma-i Bala [Blagoevgrad, Bulgaria].31 March 1904

Cuma-i Bala [Blagoevgrad, Благоевград, Bulgaristan /Bulgaria]

110

BOA, MF.MKT, 74 / 47

111

[Maarif Nezareti’nden],Manastır Valiliği’ne,Debre-i Bala Rüşdiyesi’nin ordu birlikleri için askeri hastane olarak kullanılmaya başlandığı ve rüşdiye öğrencilerinin bir cami yanındaki medrese odalarında eğitime devam ettikleri öğrenilmiştir. Rüşdiyenin askeri hastane yapılarak eğitimin sekteye uğratılması uygun değildir. Bu konuda Rüşdiye Mektepleri Dairesi’nden yapılan uyarıya göre ya okulun hemen tahliye edilmesi veya öğrenciler için daha uygun bir yer bulunması lazım gelir. Gereğini yapınız.19 Ocak 1882

[An official letter sent to the Governor’s Office of Manastiri by the Ministry of Education],

It is learned that the Rüşdiye (Secondary School) of Debre-i Bala has been started to be used as a military hospital serving to the army units, and the students Rüşdiye have been continuing with their education in the rooms of a Medrese located beside a mosque. It is not considered appropriate to interrupt Rüşdiye education by turning it into a status of military hospital. Therefore, in connection with this issue and according to the warning issued by the Department of Rüşdiye Schools, either this school must be evacuated or a more suitable space must be found for the students.Take the necessary actions accordingly.19 January 1882

BOA, MF.MKT, 74 / 47Debre-i Bala [Debar, Dibra, Дебaр, Makedonya]

Rüşdiyesi’nin askeri hastane yapılmasının uygun olmadığı hakkında Maarif Nezareti’nden Manastır [Bitola, Manastiri,

Битола, Makedonya] Valiliği’ne gönderilen yazı.19 Ocak 1882

BOA, MF.MKT, 74 / 47An official letter sent to the Governor’s Office of Manastır

[Bitola, Macedonia] by the Ministry of Education, and served to indicate that it was not suitable to construct

a military hospital in the Secondary School (Rüşdiye) of Debre-i Bala [Debar, Macedonia] County.

19 January 1882

Debre-i Bala [Debar, Dibra, Дебaр, Makedonya / Macedonia]

112

BOA, MF.MKT, 120 / 41

113

[Manastır Valiliği’nden],Maarif Nezareti,18 Ağustos 1890 tarihli yazınızın cevabıdır,Debre Mutasarrıflığı’ndan bildirildiğine göre Debre Rüşdiyesi ortaya çıkan olağandışı bir durum neticesinde geçici olarak askeri hastane haline getirilmiştir. Okul binasının tatil bitiminde tahliyesi mümkün olmazsa öğrenciler için uygun bir yer bulunacaktır. Durum arz olunur.31 Ağustos 1890

[imza] Manastır Valisi Mehmed Faik Paşa

[An official letter sent to the Ministry of Education by the Governor’s Office of Manastiri],

This is a reply to your letter dated 18 August 1890.As notified by the Office of Debre Mutasarrıf, the Rüşdiye School of Debre, as a result of occurred urgency case, has been turned into a temporary military hospital. In case it is not possible to evacuate the building of this school when the vacation has ended, a suitable location will be found for the students. Be informed accordingly.31 August 1890

[Signed by] Mehmed Faik Pasha Governor of Manastiri

BOA, MF.MKT, 120 / 41Debre’deki [Debar, Dibra, Дебaр, Makedonya] rüşdiyenin

olağandışı bir durum neticesinde geçici olarak askeri hastane haline getirildiği hakkında Manastır Valiliği’nden

Maarif Nezareti’ne gönderilen telgraf.31 Ağustos 1890

BOA, MF.MKT, 120 / 41A telegram sent to the Ministry of Education by the

Governor’s Office of Manastiri [Bitola, Macedonia] and served to indicate that the Rüşdiye School in Debre [Debar, Macedonia], as a result of urgency case, has been turned

into a temporary military hospital.31 August 1890

Debre-i Bala [Debar, Dibra, Дебaр, Makedonya / Macedonia]

114

BOA, TFR.I.MN, 53 / 5280 – 1

115

[Debre Mutasarrıflığı’ndan],Rumeli Umum Müfettişliği’ne,Debre-i Bala’da aslında jandarma süvari koğuşu olan bina sonradan askeri hastane olarak kullanılmaya başlanmıştır. Bu bina askeri hastane için yeterli ve uygun değildir. Ayrıca şehirde askeri hastane yapılacak başka bir bina da yoktur. Bu nedenle burada mükemmel bir askeri hastanenin yaptırılması gerekmektedir. Bunun dışında Ohri erzak müteahhitlerinden Debreli Şaban Efendi, bu yılki alacağı olan 100.000 kuruşun Debre-i Bala Sancağı öşür gelirlerinden ödenmesi halinde askeri hastane için 150 lira bağışlamayı vaat etmiştir. Durum arz olunur.2 Aralık 1904

[imza] Debre Mutasarrıfı Feyzi

[Rumeli Umum Müfettişliği’nden Debre Mutasarrıflığı’na],Bu yılın öşür gelirleri Müteahhit İsmail Bey’in tedarik ettiği erzak bedelinin karşılığıdır. Bundan Ohri müteah-hidine veya başkasına ödeme yapılamaz. Fakat geçen yıl tahsil edilemeden kalan öşür gelirlerine mahsup ettirmek isterse izin verilebilir.3 Aralık 1904

[An official letter sent to the General Inspector’s Office of Rumelia Region by the Office of Debre Mutasarrıf],

The building which was indeed the quarters of Gender-mary Cavalry Soldiers, has been later started to be used as a military hospital. This building is not adequate and suitable to be used as a military hospital. Furthermore, there exists in this city no any other building to be turned into a military hospital. On these grounds, it is consid-ered essential to build here a perfect military hospital. In addition to this, from Debre Şaban Efendi, supposed to be one of stored food seller’s operating in Ohri City [Ohrid, Macedonia], for this hospital ,has promised to donate 150 liras if his this year’s receivable amount totaling 100.000 kurush, is paid through the Öşür ( Tithe) Revenues of Debre-i Bala Sanjak. Be informed accordingly.2 December 1904

[Signed by] Feyzi Mutasarrıf of Debre

[An official letter served to the Office of Debre Mutasarrıf by the General Inspector’s Office of Rumelia Region],The Öşür revenues of this year, are equivalent to the total cost of stored foods supplied by seller Ismail Bey. Of this sum, it is not permitted to make any pay to the stored food seller of Ohri or any other one. However, if this seller wishes that this sum could be deducted from the Tithe Revenues which remained without being collected, then the necessary permission may be granted for this process.

BOA, TFR.I.MN, 53 / 5280 – 1Debre-i Bala’da [Debar, Dibra, Дебaр, Makedonya] yeni bir

askeri hastane yaptırılması gerektiği hakkında Debre Mutasarrıflığı’ndan Rumeli Umum

Müfettişliği’ne çekilen telgraf.3 Aralık 1904

BOA, TFR.I.MN, 53 / 5280 – 1A telegram sent to General Inspector’s Office of Rumelia Region by the Office of Debre Mutasarrıf, and served to

indicate the need of constructing a new military hospital in Debre-i Bala( Debar, Macedonia) County

3 December 1904

Debre-i Bala [Debar, Dibra, Дебaр, Makedonya / Macedonia]

116

BOA, A.MKT.MHM, 323 / 30

BOA, İ.DH, 1190 / 93177 – 2

117

BOA, A.MKT.MHM, 323 / 30Hanya’da [Chania, Χανιά, Girit, Yunanistan] inşası devam eden askeri hastane için ikinci bir ödenek çıkarılması ve

inşaatın tamamlanması hakkında Sadaret’ten Girit Valiliği ile Maliye Nezareti’ne gönderilen yazılar.

18 Ocak 1865

BOA, A.MKT.MHM, 323 / 30Official letter sent to the Governor’s Office of Girit and Ministry of Finance by the Grand Vizier’s Office, and

dictated that in addition to 139.920 kurush which are the first fund allocated for the military hospital whose

construction is underway at Hanya City [Chania, Girit, Greece], another second fund must be allocated and thereby

its construction must be completed.18 January 1865

BOA, İ.DH, 1190 / 93177 – 2An imperial edict issued by Sultan Abdülhamid II, and

served to indicate that his approval had been granted for a budget of 2.000 Gold Coins to be spent for the construction of a 300 beds capacity military hospital at the City of Hanya

[Chania, Girit, Greece].8 September 1890

Hanya [Chania, Χανιά, Girit, Yunanistan / Greece]

BOA, İ.DH, 1190 / 93177 – 2Hanya’da [Chania, Χανιά, Girit, Yunanistan] 300 yataklı

yeni bir askeri hastane yapılmasına izin verildiği hakkında Padişah II. Abdülhamid’in emri.

8 Eylül 1890

118

BOA, BEO, 292 / 21857 – 2

119

[Seraskeri’den Sadaret’e],Kosova İhtiyat Taburu merkezinin Gilan’a nakledilmesi üzerine halkın bağışlarıyla bir askeri depo ve bir cephane-lik inşa edilmiş ve diğer askeri binaların levazımatı da hazırlanmıştır. Ayrıca inşa edilmesi gereken 30 yataklık askeri hastane için harcanması gereken 10.000 kuruşun temini gerekmektedir. Bu konu hakkında Kosova Valiliği ve Kumandanlığı’ndan gelen evrakın gönderildiğinden ve gereğinin yapılmasından bahseden 13 Mayıs 1893 tarihli ve 190 numaralı yazınız üzerine durum incelenmiştir. Anlaşıldığına göre böyle bir hastane inşasının lüzumlu olduğu, Kosova Fırkası Sertabipliği’nin görüşüdür. Gilan’daki askeri yetkililer tarafından hazırlanan keşif evrakına göre de inşaat masrafları 33.000 kuruştur. Bu meblağın halk tarafından tedarik edilecek taş, kireç vs. malzeme bedeli olan 23.000 kuruş düşüldükten sonra kalan 10.000 kuruşun ordu bütçesinden ödenmesi gerektiği anlaşılmıştır. Bu paranın Üçüncü Ordu’nun 1893 yılı inşaat masrafları için tahsis edilen ödenekten karşılanması hakkında çıkan Padişah iradesi üzerine de Üçüncü Ordu Kumandanlığı’na gereken emirler verilmiştir.7 Ekim 1893

[imza] Serasker Mehmed Rıza Paşa

[From the Serasker’s Office to the Office of Grand Vizier]After the Headquarters of Kosovo Reserved Troops has moved to Gilan, a military supplies storage facility and a magazine, by the contributons of people, were built and the supplies needed by the other military buildings were also provided. Furthermore, it is considered essential to provide a fund of 10.000 kurush which has to be spent for the construction of a military hospital having a 30 bed capacity. Upon your letter dated 13 May 1893 and numbered 190, and served to indicate that a document which dealt with this case and relayed by the Governor’s Office and Commander’s Office of Kosovo, and advised that the necessary actions would have to be taken in this regard, the current situation has been analyzed. As is understood from the analyse of this document, in the opinion of Chief Physician who is tasked at the Kosovo Division,there exists a necessity to build such a hospital. According to the survey report which is prepared by the military authorities of Gilan, the cost of its construction is equal to 33.000 kurush. After deducting from this sum an amount of 23.000 kurush which is the cost of stores, lime and construction materials to be procured by the people, it is understood that the remaining sum of 10.000 ku-rush has to be met by the budget of army. Also upon the positive will which is put forward by the Sultan so that this remaining sum could be met by the funds which were allocated to the Third Army as its construction expenses for the year 1893, the necessary orders were given to the Third Army Commander in this regard.7 October 1893[Signed by] Serasker Mehmed Rıza Pasha

BOA, BEO, 292 / 21857 – 2Gilan’da [Gnjilane, Gjilani, Гњилане, Kosova] inşa

edilecek 30 yataklı askeri hastane için gerekli ödeneğin tahsis edildiği ve bölgedeki yetkililere gerekli emirlerin

verildiği hakkında Seraskeri’den Sadaret’e gönderilen yazı.7 Ekim 1893

BOA, BEO, 292 / 21857 – 2An official letter sent to the Grand Vizier’s Office by the

Serasker’s Office and served to indicate that the necessary funds were provided for the military hospital having a

30 bed capacity and to be built in Gilan [Gjilani, Kosovo], also the required instructions were given to

the authorized bodies of this region.7 October 1893

Gilan [Gnjilane, Gjilani, Гњилане, Kosova / Kosovo]

120

BOA, BEO, 1965 / 147360

121

[Sadaret’ten],Hariciye Nezareti’ne,22 Aralık 1902,16 Aralık 1902 tarihli ve 3083 numaralı yazınızın cevabıdır,İpek’te askerler için yapılmış bir hastane bulunmamaktadır. Daha önce kiralanan ve askeri has-tane olarak kullanılan bina ise bu sıralarda artmış olan hastaları kabul edememektedir. Ayrıca İslam mahal-lesinde uygun başka bir yer de bulunamamıştır. Bu nedenle Hıristiyan mahallelerinin muhtarlarına müra-caat edilmiş ve Rahip Kosti’nin oturduğu ev ile diğer bir Hıristiyan’ın iki odalı evine hastalar yerleştirilmeye başlanmıştır. Yerel idare veya ordu tarafından kullanılan bu gibi evlerin kiralanması için elbette sahiplerinin rızalarını almak gerekir. Bu evlerin sahipleri duruma razı değillerse başka evlerin kiralanması gerektiği Ru-meli Vilayetleri Umum Müfettişliği ile Kosova Valiliği tarafından ilgililere tebliğ edilmiştir. Bu konuda gelen 19 ve 20 Aralık 1902 tarihli iki yazı da ekte gönderilmiştir. Gereğini yapınız.

[From the Grand Vizier’s Office to the Ministry of Foreign Affairs]22 December 1902This constitutes a reply to your letter dated 16 December 1902 and numbered 3083.No military hospital exists in İpek City. The building which had been previously hired and currently used as the military hospital, is no more capable to admit sick persons whose numbers have recorded an increase at these days. Furthermore, no suitable building could be ei-ther found in the districts of Moslem people. Owing to this reason, the Headmen of Christian quarters were consult-ed in this regard and the necessary actions were taken in order that the sick persons could be settled either in the house of Priest Kosti and also in the two-roomed house of another Christian inhabitant. For these houses which are being used by the local administration officers or army members, it is course necessary to take the consent of their house owners when they are to be hired. If the own-ers of these houses, do not give their consents, then other houses have to be hired. This fact, by the General Inspec-tor’s Office of Rumelia Region and the Governor’s Office of Kosovo, has been notified to the pertinent authorities. Find attached herewith also two letters which are relayed in this regard and respectively dated as of 19 and 20 December 1902.

BOA, BEO, 1965 / 147360İpek’te [Peć, Pejë, Пећ, Kosova] askeri hastane olarak kullanılan evler için sahiplerinin rızalarının alınması

gerektiği, aksi halde başka evlerin kiralanmasının uygun olacağı hakkında Sadaret’ten Hariciye Nezareti’ne gönderilen yazı.

22 Aralık 1902

BOA, BEO, 1965 / 147360An official letter sent to Ministry of Foreign Affairs by the Grand Vizier’s Office and dictated that for those houses

which are used as military hospital in İpek City [Pec, Kosovo], the consent of their landlords must have to

be taken. Otherwise, it would be appropriate to hire other houses for this purpose.

22 December 1902

İpek [Peć, Pejë, Пећ, Kosova / Kosovo]

122

BOA, TFR.I.AS, 4 / 372 – 1 / 3

BOA, TFR.I.AS, 69 / 6834 – 3

123

BOA, TFR.I.AS, 4 / 372 – 1

İpek’te bulunan Nasır Paşa’nın gönderdiği telgraf, 18 Haziran 1903,[Rumeli Umum Müfettişliği’ne],Fırka Kumandanlığı’nın İpek’e taşınması nedeniyle askeri hastanedeki yatak sayısının 200’e çıkarılması ge-rekmektedir. Şu an hastane 100 hastaya hizmet verebi-lecek durumdadır. Eldeki çamaşır ve yatak takımları ise mevcut ihtiyacı bile karşılamamaktadır. Çamaşırların zamanında değiştirilememesi yüzünden hastalık zuhura gelebilir. İhtiyaç duyulan malzemenin temin edilmesi için İpek Mutasarrıflığı’na talimat verildiyse de bu malzemenin buralarda bulunması mümkün değildir. Ayrıca yerel bütçe de yetersizdir. Bu nedenle İpek Askeri Hastanesi için temin edilmesi gereken çamaşır ve yatak takımlarının acilen tedarik edilip gönderilmesi gerekmektedir.

BOA, TFR.I.AS, 4 / 372 – 3

[Rumeli Umum Müfettişliği’nden],29 Haziran 1903,İpek’te Ferik Nasır Paşa’ya,18 Haziran 1903 tarihli telgrafınızın cevabıdır,İpek Askeri Hastanesi için 200 yataklık eşyanın dünkü tren ile Mitroviça’ya [Mitrovica, Mitrovicë, Митровица, Kosova] sevk edildiği Üçüncü Ordu Kumandanlığı’ndan telgrafla haber verilmiştir.

BOA, TFR.I.AS, 69 / 6834 – 3

[Rumeli Umum Müfettişliği’nden],21 Ocak 1909,İpek Mutasarrıflığı’na,20 Ocak 1909 tarihli yazınızın cevabıdır,İpek’te devletin şanına yakışır bir askeri hastane ve bir kışla ile ve askeri açıdan önemli olan iki yerde birer karakol inşası hakkındaki teklifiniz uygun görülmüştür. Bu konuda Üçüncü Ordu Kumandanlığı’na gereken talimat gönderilmiştir.

BOA, TFR.I.AS, 4 / 372 – 1

A telegram sent by Nasır Pasha who is in İpek City [To the General Inspector’s Office of Rumelia Region],18 June 1903,Owing to the reason that the Commander’s Post of Divi-sion has moved to İpek City, it is required to increase 100 bed capacity of military hospital up 200 bed ca-pacity. Currently this hospital is capable to render its services only for 100 patients. The number of available underwears. Bed sheets, blankets, mattresses and bed clothes and underwears is far from meeting the existed needs. It is possible that diseases may break out due to the failure of changing underwears on time. Although the Mutasarrıf’s Office of İpek City, has been duly instructed for the procurement of needed articles, it is not possible to find them here. Furthermore, the budget of local administration also does not suffice. On these grounds, the underwears and other bedding articles needed by the military hospital of İpek City, must be urgently procured and then sent.

BOA, TFR.I.AS, 4 / 372 – 3

[From the General Inspector’s Office of Rumelia Region to Divisional General Ferik Nasır Pasha who was in İpek City]29 June 1903,This constitutes a reply to your telegram dated 18 June 1903.We have been informed by the telegram of Third Army Commander Post that articles required for 200 beds, through the train departed yesterday, had been shipped to Mitroviça City [Mitrovica, Kosovo] for the military hospital of İpek City.

BOA, TFR.I.AS, 69 / 6834 – 3

[From the General Inspector’s of Rumelia Region to the Mutasarrıf’s Office of İpek City]21 January 1909,This constitutes a reply to your letter dated 20 January 1909.Your proposal dealing with the construction of two military guard stations on the locations which present an importance from military aspect, and to build in İpek City, one military quarter and one military hospital which befits the honor of Ottoman State, has been considered appropriate. The necessary instructions have been given to the Third Army Commander’s Post in this regard.

BOA, TFR.I.AS, 4 / 372 – 1Fırka Kumandanlığı’nın İpek’e [Peć, Pejë, Пећ, Kosova] taşınmasından dolayı buradaki askeri hastanenin 100 yataktan 200 yatak kapasiteye çıkarılması ve ihtiyaç duyulan çamaşır ve yatak takımlarının acilen tedarik

edilmesi gerektiği hakkında Rumeli Umum Müfettişliği’ne gönderilen telgraf.

18 Haziran 1903

BOA, TFR.I.AS, 4 / 372 – 3İpek Askeri Hastanesi için 200 yataklık eşyanın sevk

edildiği hakkında Rumeli Umum Müfettişliği’nden gönderilen telgraf.29 Haziran 1903

BOA, TFR.I.AS, 69 / 6834 – 3İpek’te askeri hastane, kışla ve iki karakol yaptırılması

hakkında Rumeli Umum Müfettişliği’nden İpek Mutasarrıflığı’na gönderilen yazı.

21 Ocak 1909

BOA, TFR.I.AS, 4 / 372 – 1A telegraphic message sent to the General Inspector’s Office

of Rumelia Region and dictated that the 100 beds capacity of military hospital, had to be raised up to the

capacity of 200 beds since the Commander’s Post of Division has moved to İpek City [Peć, Kosovo], and advised

that the needed underwears, mattresses ,bed sheets and clothes had to be urgently obtained and then sent.

18 June 1903BOA, TFR.I.AS, 4 / 372 – 3

A telegram sent to the General Inspector’s Office of Rumelia Region and served to indicate that the articles required for

200 beds, had been shipped for the military hospital located in İpek City.

29 June 1903

BOA, TFR.I.AS, 69 / 6834 – 3An official letter sent to the Mutasarrıf’s Office of

İpek City by the General Inspector’s Office of Rumelia Region.21 January 1909

İpek [Peć, Pejë, Пећ, Kosova / Kosovo]

124

BOA, Y.PRK.ASK, 75 / 86

125

[Seraskeri’den Padişah katına],Tabur merkezi olan İskeçe kasabasında halkın bağışlarıyla inşasına başlanan askeri depo ile 3.000 liraya mal olan 200 kişi kapasiteli askeri bina ve 40 yataklı hastane tamamlanmış ve Padişahımızın tahta çıkış yıldönümünde törenle hizmete açılmıştır. Açılış töreninde 80 kurban kesilmiş ve katılımcılara 3.000 okka [yaklaşık 4 ton] pilav ikram edilmiştir. Törene katılan sivil ve askeri memurlar ile hamiyet sahibi halk tarafından Padişahımıza dualar edilmiş ve Mevlid okutulmuştur. Bu güzel hizmetin gerçekleşmesinde gayreti görülenlerin ödüllendirilmeleri uygun olacaktır. Bu kişilerin isimleri daha sonra arz edilecektir. Gümülcine [Komotini, Κομοτηνή, Yunanistan] Mutasarrıflığı ile Alay Kumandanlığı’nın çektikleri telgrafa dayanarak İkinci Ordu Kumandanlığı’nın verdiği bilgiler arz olunur.16 Eylül 1891

[imza] Serasker Mehmed Rıza Paşa

[From the Serasker’s Office to Sultan’s Office],The construction works which are carried out by the financial contribution of those people who lived İskeçe Town wherein the Headquarters of Battalion is located, and pertained to one military supplies storage facility, and a military services building that served to 200 persons and also the 40 bedded military hospital, all of which had a total cost 3000 liras, were completed and these facili-ties were accordingly put into service after the anniversa-ry ceremony held for our Sultan due to his ascending the throne. During the inauguration ceremony, 80 animals were sacrificed and the attendants of this ceremony, were served by Pilaf all totally weighing nearly 4 tons. By the military and civil officers and public spirited people of İskeçe Town, the prayers were served for our Sultan and Mevlid was recited. It would be an appropriate act if those people who have deployed their best effort towards the realization of this excellent service, are rewarded. The identities of these persons, will be later declared. Find herein below the information which, depending upon the telegram sent both by the Mutassarıf’s Office of Gümül-cine [Komotini, Greece] and Company Commander’s Post, is relayed by the Second Army Commander’s Post. 16 September 1891 [Signed by] Serasker Mehmed Rıza Pasha

BOA, Y.PRK.ASK, 75 / 86İskeçe [Ksanti, Ξάνθη, Yunanistan] yapımı

tamamlanan askeri bina ve depo ile 40 yataklı hastanenin törenle hizmete açıldığı hakkında Seraskeri’den

Padişah katına gönderilen yazı.16 Eylül 1891

BOA, Y.PRK.ASK, 75 / 86An official letter sent by the Serasker’s Office to Sultan’s Office, and served to indicate that one military services

building, one storage facility and 40 bedded hospital whose construction works were completed in İskeçe City

(Ksanti,Greece), had been put into service following the inauguration ceremony.

16 September 1891

İskeçe [Ksanti, Ξάνθη, Yunanistan / Greece]

126

BOA, A.MKT.MHM, 389 / 74

BOA, İ.DH, 607 / 42285 – 2

BOA, İ.DH, 1257 / 98702 – 2

127

BOA, A.MKT.MHM, 389 / 74İstanköy’deki [Kos, Κως, Yunanistan] topçu askerlerine

ait hastanenin 2.500 kuruş harcanarak tamir ettirilmesi hakkında, Sadaret’ten Maliye Nezareti, Cezayir-i Bahr-i

Sefid Valiliği [Akdeniz Adaları Valiliği] ve Seraskeri’ye gönderilen yazılar.27 Ağustos 1867

BOA, İ.DH, 607 / 42285 – 2İstanköy’deki askeri hastanenin tamir ettirilmesi ve

genişletilerek düzenlenmesi hakkında, Padişah Abdülaziz’in emri.

13 Şubat 1870

BOA, A.MKT.MHM, 389 / 74Official letters sent by the Grand Vizier’s Office to the

Ministry of Finance, Governor’s Office of Cezayir-i Bahr-i Sefid (Governor’s Office of Mediterranean Islands) and Serasker’s Office, and dealt with the repair process which is completed after spending 2.500 kurush for the

artillerymen commisioned in Istanköy [Kos, Greece] Island.27 August 1867

BOA, İ.DH, 607 / 42285 – 2An imperial edict issued by Sultan Abdülaziz and dealt

with the repair and extension process which was realized by spending 9.105 kurush for the military hospital

located in Istanköy Island.13 February 1870

İstanköy [Kos, Κως, Yunanistan / Greece]

BOA, İ.DH, 1257 / 98702 – 2İstanköy’deki asker koğuşları ve askeri hastanenin

tamirine izin verildiği hakkında Padişah II. Abdülhamid’in emri.

20 Aralık 1891

BOA, İ.DH, 1257 / 98702 – 2An imperial edict issued by Sultan Abdülhamid II, and

served to indicate that Sultan has granted its permission in order that the military quarters and military hospital

located in Istanköy Island could be repaired by spending a sum of 6.500 kurush.

20 December 1891

1281

13

33

3

3

33

15

5 5

5

177

19

9

1111

22

22

2 222

14

4 4

4

16

66

188

2010

12

129

BOA, İ.DH, 564 / 39258 – 1Padişah Abdülaziz tarafından inşa edilmesi

emredilen İşkodra [Shkoder, Shkodra, Arnavutluk] Askeri Hastanesi’nin planı.

1867

BOA, İ.DH, 564 / 39258 – 1The plan of Işkodra [Shkodra, Albania] Military Hospital which is ordered to be built upon the

Imperial Edict of Sultan Abdülaziz.1867

İşkodra [Shkoder, Shkodra, Arnavutluk / Albania]

1- İşkodra Askeri Hastanesi Planı2- Hasta Koğuşu3- Hademe Odası4- Kapı5- Hela ve Hamam6- Gezinti Mahalli7- Depo8- Hastalar Ağası Odası9- Tabip Odası10- Eczacı ve Cerrah Odası11- Hela12- Eczane13- Zabit Odası14- Asker Koğuşu15- İmam Odası16- Gasilhane17- Mutfak18- Çamaşırhane19- Kiler20- Hastanenin Genel Dış Görüşünü

1- The Plan of Shkodra Military Hospital2- Hospital Ward3- Servant Room4- Door5- Lavatory and Hammam6- Walking Place7- Depot8- Hospital Director Room9- Physician Room10- Pharmacist and Surgeon Room11- Lavatory12- Pharmacy13- Officer Room14- Soldier Dormitory15- Imam Room 16- Gasilhane: ablution in the funeral17- Kitchen18- Laundry Room19- Cellar20- General View of the Hospital

130

BOA, A.MKT.MHM, 367.B / 65

131

[Sadaret’ten],İşkodra Valiliği’ne,İşkodra’da bulunan ordu mensupları için inşa edilecek askeri hastane için daha önce 279.000 kuruş masraf yapılacağı tespit edilmişti. Bu meblağın 100.000 kuruşu ordu bütçesi ile halkın bağışladığı paralardan karşılanmış ve kalan paranın da yerel vergi gelirlerinden temin edilmesi planlanmıştı. Valiliğinizden gelen telgrafta kalan meblağın Kavaye Tuzlası gelirlerinden temin edilmesinin mümkün olduğu bildirilmiştir. Konu incelenmiş ve bu hususta Seraskeri ve Maliye Nezareti’nin de görüşleri alınmıştır. Yapılan değerlendirme sonucunda, Kavaye Tuzlası gelirlerinden 100.000 kuruşun askeri hastane inşasına tahsis edilmesi uygun bulunmuştur. Bu hu-susta Kavaye Tuzlası memuruna talimat gönderilmesi için Rüsumat Emaneti’ne [Vergi İdaresi] gereken emirler verilmiştir.

[Sadaret’ten],Seraskeri’ye,Bahsi geçen konu incelenmiş ve Maliye Nezareti’nin de görüşü alınmıştır. İlgili evrak ekte gönderilmiş olup bu hususta yapılan talep uygun görülmüştür. 30 Temmuz 1867

[From the Grand Vizier’s Office to the Governor’s Office of İşkora

It has been previously decided that a sum totaling 279.000 kurush, would be spent for the military hospital to be built in Iskodra in connection with the army mem-bers. A portion equivalent to 100.000 kurush, has been covered by the army’s budget and the funds contributed by the people and it is planned to acquire also the re-maining portion of this sum through the local revenues. The telegraphic message which was sent by your Gover-nor’s Office revealed the fact that the remaining portion could be allocated from the revenues of Kavaye Saltern. This subject was studied and the opinions of Serasker’s Office and Ministry of Finance, were asked in this respect. At the end of assessment made on this subject, it was found appropriate to allocate to the military hospital an amount of 100.000 kurush which are to be acquired from the revenues of Kavaye Saltern. The necessary order was given to Rüsumat Emaneti (local tax administration) in order that it can duly instruct the officer of Kavaye Salt-ern about this allocated fund.

[From the Grand Vizier’s Office to the Serasker’s Office]The aforementioned subject has been considered and also the opinion of Ministry of Finance, has been learned in this regard. The relevant document is attached herewith and the request submitted in this respect, has been found appropriate. 30 July 1867

BOA, A.MKT.MHM, 367.B / 65İşkodra’da [Shkoder, Shkodra, Arnavutluk] inşa edilecek

askeri hastane için Kavaye [Kavaje, Kavajës, Arnavutluk] Tuzlası gelirlerinden ödenek tahsis edildiği

hakkında Sadaret’ten İşkodra Valiliği ile Seraskeri’ye gönderilen yazılar.

30 Temmuz 1867

BOA, A.MKT.MHM, 367.B / 65An official letter sent by the Grand Vizier’s Office to the

Office of Işkodra [Shkodra, Albania] Governor and Serasker’s Office, and served to indicate that a fund which is acquired from the Kavaye [Kavaje, Albania] Saltern revenues, had been allocated to the military

hospital to be built in Işkodra City.30 July 1867

İşkodra [Shkoder, Shkodra, Arnavutluk / Albania]

132

BOA, İ.DH, 564 / 39258 – 4A

133

[Saderet’ten Padişah katına],İşkodra’da askerlere mahsus bir hastane olmadığından hastalar için evler kiralanarak tedavilerine alışılmaktadır. Bu durum hayli masraflı olduğu gibi kış ve yaz mevsim-lerindeki olumsuz koşullardan dolayı da birçok sıkıntılar çekilmektedir. Bu nedenle şehir merkezinde bir askeri hastane yapılması lüzumlu görünmektedir. Yapılan keşif neticesinde İşkodra’da bir askeri hastanenin 279.409 kuruş masrafla inşa edilebileceği anlaşılmıştır. Bu meblağın 50.000 kuruşu resmi binalar enkaz ücretin-den ve 50.000 kuruşu da halk ve askerlerden toplanan bağışlardan karşılanacaktır. Kalan 179.409 kuruşun ise hazineden karşılanması gerekecektir. Ancak bağış miktarlarındaki artış bu meblağın daha da düşmesini sağlayabilir. Bu askeri hastanenin inşası hakkında Seraskeri’den gelen evrak da ekte takdim edilmiştir. Bu evraktan anlaşıldığına göre hastane inşası için harcana-cak meblağ, askerler için kiralanan evlere sarf edilen birkaç yıllık kira bedeli kadardır. Bu sayede hem devlet hazinesi daimi bir masraftan kurtulacak hem de hasta askerler uygun bir ortamda tedavi edilebilecektir. Söz ko-nusu meblağın 1867 bütçesinde karşılığı olmamasından dolayı doğrudan hazine tarafından karşılanması gerek-mektedir. Bu konuda Maliye Nezareti’ne talimat verile-bilmesi için emirleriniz beklenmektedir, efendim.8 Haziran 1867

[imza] Sadrazam Mehmed Rüşdü Paşa

[Mabeyn-i Hümayun Başkitabeti’nden Sadaret’e],Göndermiş olduğunuz yazı ile ekleri Padişahımız tarafından incelenmiştir. Kendileri zikredilen hastanenin anlatıldığı şekilde inşa ettirilmesine ve masrafının hazi-neden karşılanması için Maliye Nezareti’ne talimat veril-mesine izin vermişlerdir. Gereğini yapınız.9 Haziran 1867

[An official note served to Sultan’s Office by the Grand Vizier’s Office],Since no military hospital exists in Işkodra City, the sick persons are tried to be medically treated by hiring special houses. The application of this medical treatment pro-cess is quite expensive, as well as really burdensome due to the adverse weather conditions prevailed during the winter and summer seasons. In the light of this fact, it is considered necessary to build a military in the central district of this city. According to the cost estimates made, it has become clear that a military hospital, by spending an amount of 279.409 kurush, can be built in Iskodra City. Of this total sum, a portion equivalent to 50.000 kurush, will be covered by the monies contributed by people and army members and another portion which is also equivalent to 50.000 Kurush, would be covered by the monies which are paid for the salvage of official buildngs.The remaining portion which is equivalent to 179.409 kurush, would have to be covered by the State Treasury. However, any increases which may occur on the amounts of contributed monies, may also give rise to a further decrease on the funds to be allocated by the State Treasury. The note which dealt with the construction of this military hospital and sent by the Serasker’s Office, is also attached herewith. As is understood from this note, the total sum which is to be spent for the construction of a military hospital, is equivalent to the rental fees which are, for a term of few year, spent in regard with the hous-es hired for the army members. By this means, either the State Treasury would be released of paying such expenses permanently, and also it will be possible to medically treat the soldiers under the best healthcare conditions. Since no provision exists in the budget of year 1867, this sum would have to be directly covered by the State Treasury. Sir, your orders are expected in order that we can instruct the Ministry of Finance to this end. 8 June 1867[Signed by] Grand Vizier Mehmed Rüşdü Pasha

[From the Office of Mabeyn-i Hümayun Başkitabeti to the Office of Grand Vizier]Your sent letter, together with its attachments, has been reviewed by our Sultan. Our Sultan has granted is approval in order that the said military hospital could be built in the explained manner and the Ministry of Finance would be duly instructed in order to cover the construction expenses through the State Treasury.Take the necessary actions accordingly.9 June 1867

BOA, İ.DH, 564 / 39258 – 4aİşkodra’da [Shkoder, Shkodra, Arnavutluk] yeni bir

askeri hastane inşa edilmesi hakkında Padişah Abdülaziz’in iradesi.

9 Haziran 1867

BOA, İ.DH, 564 / 39258 – 4aAn imperial edict issued by Sultan Abdülaziz, and dealt with the case of constructing a new military hospital to

be situated in İşkodra City [Shkodra, Albania].9 June 1867

İşkodra [Shkoder, Shkodra, Arnavutluk / Albania]

134

BOA, TFR.I.KV, 160 / 15907

135

[Selanik Üçüncü Ordu Askeri İdaresi’nden],Selanik’teki Rumeli Umum Müfettişliği’ne,Yeni oluşturulan askeri hastanelerden İştip Askeri Hastanesi’ne aylık 2.000 kuruş ve Köprülü, Kumanova ve Koçana askeri hastanelerine de aylık biner kuruş tahsi-sat verilmesi gerekmektedir. Bu hususta icap edenlere talimat vermeniz gerekmektedir. Ayrıca diğer askeri has-tanelerin de bu ayki tahsisatlarının henüz gönderilmeği öğrenilmiştir. Mart ayı hastane ödenekleri olan 45.000 kuruş ile Nisan ayı ödeneği olan 35.000 kuruşun acilen ödenmesini sağlayınız.5 Mayıs 1907

[imza] Üçüncü Ordu İdare Reisi Miralay [Albay] Halid

[An official letter sent by the Thessaloniki Third Army Commander’s Post to the Rumelian Region General In-spector’s Office located in Thessaloniki], Of the newly established military hospitals, a monthly sum equivalent to 2.000 kurush must be paid to Iştip Military Hospital while each of the remaining Köprülü, Kumanova and Koçana Military Hospitals had to receive a monthly allocation of 1000 kurush. You have to give in this respect the necessary instructions to the interested bodies. Furthermore, it is learned that the allocated sums to be paid for this month, have not been yet transferred for the other military hospitals.Take the necessary mea-sures in order that the sums totaled 45.000 kurush and 35.000 kurush which are to be paid respectively as the March and April allocations of military hospitals, could be transferred urgently.5 May 1907[Signed by] Colonel Halid Administrative Chief of Third Army Commander’s Post

BOA, TFR.I.KV, 160 / 15907İştip [Stip, Штип, Makedonya], Köprülü [Veles, Велес,

Makedonya], Kumanova [Komanovo, Kumanovë, Куманово, Makedonya] ve Koçana [Kocani, Кочани, Makedonya] askeri

hastanelerine ait Mart ve Nisan ödeneklerinin gönderilmesi gerektiği hakkında Üçüncü Ordu’dan

Rumeli Umum Müfettişliği’ne çekilen telgraf.5 Mayıs 1907

BOA, TFR.I.KV, 160 / 15907A telegram sent to the General Inspector’s Office of

Rumelia Region by the Third Army Commander’s Post and ordered that the sums allocated for the Military hospitals

of Iştip [Stip, Macedonia], Köprülü [Veles, Macedonia], Kumanova [Komanovo, Macedonia] and Koçana [Kocani,

Macedonia] Cities have to be paid as to cover the months of March and April.

5 May 1907

İştip [Stip, Штип, Makedonya / Macedonia]

Koçana [Kocani, Кочани, Makedonya / Macedonia]Kumanova [Komanovo, Kumanovë, Куманово, Makedonya / Macedonia]

Köprülü [Veles, Велес, Makedonya / Macedonia]

136

BOA, İ.DH, 509 / 34633 – 7

137

[Sadaret’ten Padişah katına],İzvornik Sancağı’na bağlı Beline kasabasında inşasına lüzum görünen askeri hastanenin keşfi yaptırılmıştır. Bu hastanenin inşa masrafları 116.000 kuruş tutacaktır. Bu meblağın bir miktarı bölge halkı tarafından şimdiden karşılanmıştır. Bu konuda bölgeden gelen evrak ile Har-biye Nezareti’nin gönderdiği yazı ekte sunulmuştur. Bu askeri hastanenin inşa çok gereklidir. Halkın bu konuda gösterdiği destek de takdire şayandır. Bu nedenle bölge halkının bu davranışının gazetelerde yayınlanması ve kendilerine tarafınızdan bir teşekkür yazısı gönderilmesi uygun olacaktır. Halkın bağışladığı yardımlarla inşasına hemen başlanacak olan askeri hastane için kalan masrafların da Hazine’den çıkarılması gerekir. İnşaat işinin denetlenmesi için işinin ehli subay ve memurlar görevlendirilecek ve binanın metanet ve dayanıklılığına dikkat edilmesi istenecektir. Bu konuda vereceğiniz emirler beklenmektedir.18 Haziran 1863

[imza] Sadrazam Mehmed Kadri Paşa

[Mabeyn-i Hümayun Başkitabeti’nden Sadaret’e],Göndermiş olduğunuz yazı ile ekleri Padişahımız tarafından incelenmiştir. Kendileri talep edilen hususlara izin vermişlerdir. Gereğini yapınız.19 Haziran 1863

BOA, İ.DH, 509 / 34633 – 7İzvornik [Zvornik, Bosna-Hersek] Sancağı’nın Beline

[Bijeljina, Bosna-Hersek] kasabasında bir askeri hastane inşa edilmesi hakkında Padişah Abdülaziz’in emri.

19 Haziran 1863

BOA, İ.DH, 509 / 34633 – 7An imperial edict issued by Sultan Abdülaziz, and dealt

with a military hospital to be constructed in Bijeljina [Bosnia-Herzegovina] Town of Zvornik

[Bosnia-Herzegovina] Sanjak.19 June 1863

İzvornik [Zvornik, Bosna-Hersek / Bosnia-Herzegovina]

[An official letter sent to Sultan’s Office by the Grand Vizier’s Office],A survey has been conducted for a military hospital required to be constructed in Bijeljina Town of Zvornik Sanjak. The estimated construction costs are equivalent to 116.000 kurush. A certain portion of this sum, has already been covered by the people of this region. Find at-tached herewith the document that came from this region in this region, and also the letter which had been submit-ted by the Ministry of War. It is considered quite essential to build this military hospital. The support provided by the people to this end, is also really praiseworthy. Owing to this reason, it would be considered expedient if such support of people is made public by the newspapers and send them a letter of citation by your office. Also those expenses which remain behind for the military hospital which, thanks to the financial assistance provided by the people, is in the process of to be built at once, must be covered by the Treasury Department. For the inspec-tion of construction works, the skillful military and civil officers will be tasked, and asked them to pay a care to the solidity and endurance of building. Your orders are expected in this regard.18 June 1863 [Signed by] Mehmed Kadri Pasha Grand Vizier

[An official note sent to Grand Vizier’s Office by the Mabeyn-i Hümayun Başkitabeti],The letter sent by your office, together with its attach-ments, has been reviewed by our Sultan. He has already granted his approval for the demanded actions. Take the necessary actions accordingly.19 June 1863

138

1

1

11

1

133

33

15

5

17

79

112

2 2

144

16

6

6

810

12

139

BOA, İ.DH, 509 / 34633 – 1Padişah Abdülaziz’in İzvornik [Zvornik, Bosna-Hersek]

Sancağı’nın Beline [Bijeljina, Bosna-Hersek] kasabasında inşa edilmesini emrettiği askeri hastanenin planı.

1863

BOA, İ.DH, 509 / 34633 – 1Plan of military hospital which, upon the imperial edict of

Sultan Abdülaziz, is to be built in Bijeljine Town of Zvornik Sanjak.

1863

İzvornik [Zvornik, Bosna-Hersek / Bosnia-Herzegovina]

1- Koğuş2- Hademe Odası3- Hela4- Zabit Koğuşu5- Divanhane6- Kapı7- Hastalar Ağası Odası8- Hekimbaşı Odası9- Piyade Eczanesi10- Süvari eczanesi11- Süvari Deposu12- Piyade Deposu13- Mutfak14- Gezinti Mahalli15- Çamaşırhane16- Cenaze Odası17- Hamam

1- Ward2- Servant Room3- Lavatory4- Officer Room5- Large Sofa6- Door7- Hospital Director Room8- Chief Physician Room9- Infantry Pharmacy10- Cavalier Pharmacy11- Cavalier Depot12- Infantry Depot13- Kitchen14- Walking Place15- Laundry Room16- Morgue17- Hammam

140BOA, İ.MVL, 198 / 6180 – 3

BOA, A.AMD, 85 / 13

141

BOA, İ.MVL, 198 / 6180 – 3Kandiye’deki [Heraklion / Ηράκλειο, Girit, Yunanistan]

askeri hastanenin yetersizliğinden dolayı Girit Valisi Mustafa Naili Paşa’nın oğluna ait konağın 100.000 kuruşa satın alınarak askeri hastane haline getirilmesi hakkında

Padişah Abdülmecid’in emri.30 Ocak 1851

BOA, A.AMD, 85 / 13Kandiye’de depremden zarar gören askeri hastanenin

tamir ettirilmesi gerektiği hakkında Sadaret’ten Padişah [Abdülmecid] katına gönderilen yazı.

1857

BOA, İ.MVL, 198 / 6180 – 3An imperial edict issued by Sultan Abdülaziz and dictated

that the mansion owned by the son of Crete Governor Mustafa Naili Pasha, due to the insufficiency of

Military Hospital located in Kandiye City [Heraklion / Crete, Greece], should be bought at a price of 100.000 kurush and then turned into a military hospital.

30 January 1851

BOA, A.AMD, 85 / 13An official note served to the Office of Sultan Abdülmecid by the Grand Vizier’s Office and recommended that the

military hospital which is located in Kandiye City and considerably harmed by the earthquake,

would have to be repaired.1857

Kandiye [Heraklion / Ηράκλειο, Girit, Yunanistan / Greece]

142

BOA, İ.DH, 1153 / 90183 – 2

143

BOA, İ.DH, 1153 / 90183 – 2Limni’deki [Lemnos, Λήμνος, Yunanistan] eski askeri

hastanenin yıktırılarak yerine 15.540 kuruşluk ödenekle yeni bir askeri hastane yapılmasına izin verilmesi

hakkında Padişah II. Abdülhamid’in emri.15 Eylül 1889

BOA, İ.DH, 1153 / 90183 – 2An imperial edict issued by Sultan Abdülhamid II, and

served to indicate that Sultan, by the allocation of a total fund equivalent to 15.540 kurush, had granted his approval to pull down the old down the old military hospital building located in Limni Island [Lemnos, Greece] and after on build

a new hospital on the same location of old building.15 September 1889

Limni [Lemnos, Λήμνος, Yunanistan / Greece]

144

BOA, C. SH, 8 / 356 – B

145

9 Ocak-6 Şubat 1837 tarihleri arasında Manastır Askeri Hastanesi ihtiyaçları için yapılan masraflar: Hatmi kökü, 4 okka, 40 kuruşAyrık kökü, 5 okka, 50 kuruşTeneke tencere, 5 adet, 25 kuruşŞeker, 4 okka, 34 kuruşSiyah kağıt, 5 deste, 6 kuruşDemir hindi, 2 okka, 28 kuruşKükürt baharı, 2 okka, 28 kuruşKudret helvası, 1 okka, 36 kuruşGüherçile, yarım okka, 8 kuruşRataniye, yarım okka, 40 kuruşTaflan suyu, 50 dirhem, 6,5 kuruşElbise tamiri için Amerikan bezi, 1 top, 115 kuruşSülük, 500 adet, 37,5 kuruşCehennem taşı (gümüş nitrat), 6 dirhem, 48 kuruşKezzap suyu, 30 dirhem, 5,5 kuruşAğaç kürek, 5 adet, 5 kuruşMinder için deri, 200 okka, 30 kuruşHastane için alınan zarflık kağıt, 3 deste, 18 kuruşYEKUN, 663,5 kuruş

YEKUN,Tayinat bedeli, 2.911 kuruşHasta bakıcı aylıkları, 1.280 kuruşCenaze levazımatı, 168 kuruşDiğer masraflar, 663,5 kuruş [Toplam] 5.022,5 kuruş

9 Ocak 1837- 6 Şubat 1837 tarihleri arasında Manastır Askeri Hastanesi’nde mevcut olan hasta subay ve asker-ler ile hastane çalışanları için hazırlanan tayinat zahire-si, fiyatlarıyla birlikte tek tek hesaplanmış ve hastanenin aylık masrafının beş bin yirmi iki buçuk kuruş olduğu anlaşılmıştır.6 Şubat 1837[mühürler] Mehmed İzzet ve Miralay [Albay] Ali

The list of items for which a spending is made, by the Military Hospital of Manastır City between dates 9 January to 6 February of 1837: Reminder: (One okka weighs 1.283 grams)Radix Althaeae- 4 okka, 40 kurushCouch Gradd Root- 5 okka, 50 kurushTin made braiser- 5 each, 25 kurushSugar- 4 okka, 34 kurushBlack colored paper- 5 packets, 6 kurushTamarindo- 2 okka, 28 kurushSulphur Spice- 2 okka, 28 kurushManna- 1 okka, 36 kurushSaltpeter, - half okka, 8 kurushRatanha- Half okka, 40 kurushEuonymus Juice- 50 dirhams, 6,5 kurushReminder Note: 1 dirham weighs 3,207 gramsNettle Cloth for the repair of apparels- 1 roll, 115 ku-rushLeech- 500 each, 37,5 kurushLunar Caustic- 6 dirhams, 48 kurushAqua Fortis- 30 dirhams, 5,5 kurushWooden handled shovel- 5 each, 5 kurushLeather for cushion- 200 okka, 30 kurushEnvelope paper purchased for the hospital - 3 packets, 18 kurushGRAND TOTAL: 663,5 kurush

TOTAL SUM,Subsistence Allowance: 2.911 kurushMonthly Salaries of Nurses:1.280 kurushFuneral Supplies: 168 kurushOther Expenditures: 663,5 kurush [Total] 5.022,5 kurush

The cost of ration cereals which are fixed for the sick officers, soldiers and hospital employees who were in the Manastır Military Hospital between dates 9 October to 6 February of 1837, has been calculated for each item and it is discovered that the monthly expenditures of this hospital had totaled 5.022,5 kurush.6 February 1837[Sealed by] Mehmed İzzet and Colonel Ali

BOA, C. SH, 8 / 356 – bManastır [Bitola, Manastiri, Битола, Makedonya] Askeri

Hastanesi’nin 9 Ocak-6 Şubat 1837 tarihleri arasındaki masrafları.

6 Şubat 1837

BOA, C. SH, 8 / 356 – bThe spending which is, between dates 9 January to 6 February of 1837, made by the military hospital located in Manastır City [Manastiri, Macedonia].

6 February 1837

Manastır [Bitola, Manastiri, Битола, Makedonya / Macedonia]

146

BOA, C.AS, 459 / 19170 – 1

147

[Manastır Sancağı’ndan Sadaret’e],

Manastır’da inşası devam eden askeri hastane için sarf olunmak üzere Ebniye Müdürü Nesib Bey’e makbuz karşılığında Manastır Emval Sandığı’ndan 200.000 kuruş verilmiştir. Bu ödeme için hazırlanan ayrıntılı pusula ile makbuz sureti ekte takdim edilmiştir. Söz konusu meblağ, Manastır ve bağlı kazaları ile Ohri Sancağı da-hilinde bulunan kazaların 1845 yılı vergi gelirlerinden karşılanmıştır. Hazine tarafından düzenlenecek evrakın gönderilmesi konusunda emir vermeniz uygun olacaktır. Emir ve ferman efendimizindir.26 Eylül 1845[mühür] Manastır Kaymakamı Mehmed Ziya

[From the Governor’s Office of Manastır Sanjak to the Of-fice of Grand Vizier],

Against the receipt of a voucher, a fund totaling 200.000 kurush, was paid to Nesip Bey, the Director of State Buildings in order that it would be spent for the military hospital whose construction works were underway. The slip and copy of voucher, which are prepared in detail for the said payment transaction, are attached herewith. This sum has been covered by the local tax revenues which were, during the year 1845, acquired by the Manastır and its affiliated counties, and also the counties of Ohri [Ohrid, Macedonia] Sanjak. It would be an appropriate act if you place your instructions for the sending of document to be prepared by the State Treasury. Our Sultan has the right to issue his imperial edict to this end.26 September 1845[Sealed by] Mehmed ZiyaDistrict Governor of Manastır Town

BOA, C.AS, 459 / 19170 – 1Manastır’da [Bitola, Manastiri, Битола, Makedonya]

askeri hastane inşaatı masrafları için yetkili memura mal sandığından ödenen para hakkında Manastır Sancağı’ndan

Sadaret’e gönderilen yazı.26 Eylül 1845

BOA, C.AS, 459 / 19170 – 1An official letter sent to Grand Vizier’s Office by the

Governor’s Office of Manastır Sanjak, and dealt with the money which, in regard with the expenditures of military hospital to be built in Manastır Town [Bitola, Manastiri,

Macedonia] was paid to the authorized officer by the Financial Office.

26 September 1845

Manastır [Bitola, Manastiri, Битола, Makedonya / Macedonia]

148

BOA, TFR.I.AS, 9 / 848

149

[Manastır Kolordusu Kumandanlığı’ndan],Rumeli Umum Müfettişliği’ne,Padişahımızın doğum günü olan yarın [16 Şaban / 6 Kasım], yapımı tamamlanan Manastır Askeri Hastanesi ameliyathanesi törenle hizmete açılacaktır. Saat 09.00’da yapılacak açılış törenine katılmazı bekliyoruz.5 Kasım 1903

[imza] Manastır Kolordusu Kumandanı Vekili Ferik Nasır Paşa

[From the Commander’s Post of Manastır Army Corps to the General Inspector’s Office of Rumelia Region),

Tomorrow, on the 6th of November, which is supposed to be the birthday of our Sultan, the Manastır Military Hos-pital whose construction works are ended, will be opened and put into service upon the inauguration ceremony. We will greatly appreciate it if you can attend this ceremony to be held at 09.00 AM.5 November 1903

[Signed by] Divisional General Ferik Nasır PashaActing as the Commander of Manastır Army Corps

BOA, TFR.I.AS, 9 / 848Manastır [Bitola, Manastiri, Битола, Makedonya] Askeri

Hastanesi ameliyathanesinin açılış törenine davet edildiği hakkında Manastır Kolordusu Kumandanlığı’ndan Rumeli

Umum Müfettişliği’ne gönderilen yazı.5 Kasım 1903

BOA, TFR.I.AS, 9 / 848An invitation letter sent to the General Inspector’s Office of Rumelia Region by the Commander’s Post of Manastır Army Corps, and invited the General Inspector to attend

the inauguration of ceremony of operating theater at Manastır [Manastiri, Macedonia] Military Hospital.

5 November 1903

Manastır [Bitola, Manastiri, Битола, Makedonya / Macedonia]

150

BOA, İ.MVL, 547 / 24549 – 2

BOA, İ.DH, 527 / 36404

151

BOA, İ.DH, 527 / 36404Midilli Adası’nda [Lesbos, Λέσβος, Yunanistan]

17.372 kuruş masrafla bir askeri hastane inşa edilmesi hakkında Padişah Abdülaziz’in emri.

28 Temmuz 1864

BOA, İ.MVL, 547 / 24549 – 2İnşaatı tamamlanan Midilli Askeri Hastanesi’nin fazladan yapılan 2.627,5 kuruş inşaat masrafının

ödenmesi hakkında Padişah Abdülaziz’in emri.27 Ocak 1866

BOA, İ.DH, 527 / 36404An imperial edict issued by Sultan Abdülaziz and ordered

that a military hospital, after the spending a total sum of 17.372 kurush, would be instituted at

Midilli Island [Lesbos, Greece].28 July 1864

BOA, İ.MVL, 547 / 24549 – 2An imperial edict issued by Sultan Abdülaziz and ordered

the payment of extra construction costs totaled 2.627.5 kurush and pertained to the Military Hospital which

was built in Midilli Island.27 January 1866

Midilli Adası [Lesbos, Λέσβος, Yunanistan / Greece]

152

BOA, TFR.I.AS, 13 / 1253 – A

153

[Mitroviça Fırka Kumandanlığı’ndan],Rumeli Umum Müfettişliği’ne,Mitroviça Askeri Hastanesi’nin inşaatı sürmektedir. Hastanenin bir cephesi tamamlanmış ve dahili inşaat ve ahşap işlerine devam edilmektedir. Bu hastane için her ay 10.000 kuruş tahsis edildiği daha önce Defterdarlıktan bildirilmişti. Hastane için parası verilmeden tedarik edilen bazı levazımat için de ödeme yapılması gerekmektedir. Bu nedenle alacaklıların zor durumda bırakılmaması için yeni bir ödenek gönderilmesi istirham olunur.7 Mart 1904

[imza] Mitroviça Fırka Kumandanı adına Kaymakam [Yarbay] Derviş

[From the Mitroviça Division Commander’s Post to the General Inspector’s Post of Rumelia Region)

The construction works of Mitroviça Military Hospital are still underway. A frontal face of this hospital has been built and the in-door construction and timber works are going on. The Public Revenues Office has previously informed that a total sum of 10.000 kurush is being al-located for each month in connection with this hospital. It is also necessary to effect a payment concerning some articles and supplies which had been procured for the hospital without paying any money. Therefore, it is re-quested to transfer a new fund so that the payees should not be put in a difficult position. 7 March 1904

[Signed by] Lieutenant Colonel DervişActing in the name of Mitroviça Division Commander

BOA, TFR.I.AS, 13 / 1253 – aİnşaatı devam eden Mitroviça [Mitrovica, Mitrovicë, Митровица, Kosova] Askeri Hastanesi için ödenek

çıkarılması gerektiği hakkında, Mitroviça Fırka Kumandanlığı’ndan Rumeli Umum

Müfettişliği’ne çekilen telgraf.7 Mart 1904

BOA, TFR.I.AS, 13 / 1253 – aA telegraphic message sent to General Inspector’s Office

of Rumelia Region by the Mitroviça Division Commander’s Post, and dictated that a fund would have to be allocated

for the Mitroviça [Mitrovica, Kosovo] Military Hospital whose construction works are underway.

7 March 1904

Mitroviça [Mitrovica, Mitrovicë, Митровица, Kosova / Kosovo]

154

BOA, İ.DH, 507 / 34531 – 4

155

[Sadaret’ten Padişah katına],Mostar Umumi Hastanesi baştabibi olan Dr. Güced şu an izinli olarak İstanbul’da bulunmaktadır. Ken-disinin eskiden olduğu gibi Hersek ve İşkodra fırkaları komutanlarının Fransızca katiplik hizmetlerine devam etmesi ve ayrıca Hersek ve İşkodra bölgelerindeki askeri hastanelere de nezaret etmesi uygundur. Bu nedenle hemen yola çıkmalıdır. Fransızca katiplik hizmeti için ödenen 1.000 kuruş maaş yine ödenmeye devam edecek-tir. Bu konuda gelen Seraskeri yazısı ekte bilgilerinize sunulmuştur. Vereceğiniz emirler beklenmektedir.26 Mayıs 1863

[imza] Sadrazam Yusuf Kamil Paşa

[Mabeyn-i Hümayun Başkitabeti’nden Sadaret’e],Göndermiş olduğunuz yazı ile ekleri Padişahımız tarafından incelenmiştir. Kendileri adı geçen doktorun katiplik görevine devam etmesine ve bölgedeki askeri hastanelere nezaret etmesine izin vermişlerdir. Gereğini yapınız.27 Mayıs 1863

[From the Grand Vizier’s Office to Sultan’s Office]Dr. Güced who is the Chief Physician of Mostar General Hospital, is presently in Istanbul being on leave. It is con-sidered appropriate if he, for the Division Commander’s Offcies located in Herzegovina and Işkodra Cities, would go on his French speaking secretarial duties like in the old days, and also supervise the military hospitals located in Herzegovina and Işkodra Cities. Owing to this reason, he must right away start his duty travel. A wage totaled 1.000 kurush and paid for French speaking secretarial duty, will again continue to be paid. The letter sent by the Serasker’s Office in this regard, is attached herewith for your information. Your orders are to be expected to be received to this end.26 May 1863[Signed by] Grand Vizier Yusuf Kamil Pasha

[From the Office of Mabeyn-i Hümayun Başkitabeti to the Office of Grand Vizier)Your sent letter, together with its attachments, has been reviewed by our Sultan. Our Sultan has granted his ap-proval in order that the said Doctor could continue with his secretarial duty and also supervise the military hospi-tals located in this region.Take the necessary actions accordingly.27 May 1863

BOA, İ.DH, 507 / 34531 – 4Mostar [Mostar, Bosna-Hersek] Umumi Hastanesi Baştabibi Dr. Güced’in Hersek ve İşkodra Fırkaları Fransızca katipliği

ile bölgedeki askeri hastanelere nezaret etmesi hakkında Padişah Abdülaziz’in emri.

27 Mayıs 1863

BOA, İ.DH, 507 / 34531 – 4An imperial edict issued by Sultan Abdülaziz and

served to indicate that Dr. Güced, Chief Physician of General Hospital of Mostar [ Bosnia-Herzegovina] would

be employed as the French Speaking Secretary of Herzegovina and Işkodra Divisions and also supervise

the hospitals situated in this region.27 May 1863

Mostar [Mostar, Bosna-Hersek / Bosnia-Herzegovina]

156

BOA, DH.MKT, 1693 / 71

BOA, Y.PRK.ASK, 77 / 11

157

BOA, DH.MKT, 1693 / 71

[Dahiliye Nezareti’nden],Selanik Valiliği’ne,29 Ocak 1890,Selanik Orman Müfettişliği’nden bildirildiğine göre, Nasliç’de inşasına başlanmış olan askeri hastane için ge-reken 15.000 çift tahtanın Altıncı Fırka Kumandanlığı’nın talebi üzerine Grebene’deki [Grevena, Γρεβενά, Yu-nanistan] Kıble ve İzmeki köyleri etrafındaki devlet ormanlarından temin edilmesine Serfiçe [Servia, Σέρβια, Yunanistan] Mutasarrıflığı tarafından izin verilmiştir. Bu gibi devlet binaları için gerekli olan kerestenin cins, ebat ve miktarıyla kesim yerlerini gösteren defteri düzenlendik-ten ve Kaza İdare Meclisi tarafından onaylandıktan sonra uygulamaya geçilmesi ve bu konuda Maliye Nezareti’ne bilgi verilmesi gerekirdi. Ancak burada gereken işlemler daha sonra yapılmış ve Serfiçe Mutasarrıflığı kereste temini için tek başına harekete geçmiştir. Bu durum ormanların güvenliğini tehlikeye atabilir ve bir takım usulsüzlüklere neden olabilir. Bundan sonra belirlenen usuller dışında ağaç kesimine izin verilmemesi gerektiği Maliye Nezareti tarafından da talep edilmektedir. Gereğini yapınız.

BOA, Y.PRK.ASK, 77 / 11

[Seraskeri’den Padişah katına],Üçüncü Ordu Kumandanlığı’ndan gelen telgrafta Altıncı Fırka merkezi olan Nasliç’de inşası tamamla-nan 150 yataklı askeri hastanenin 2 Kasım 1891 günü törenle hizmete açıldığı bildirilmektedir. Hastaneye, Padişahımızın adına izafetle “Hamidiye” ismi verilmiştir. Açılış törenine tüm sivil ve askeri memurlar ile halk da katılmış ve tören sırasında Padişahımız için dualar edilmiştir. Durum arz olunur.5 Kasım 1891

[imza] Serasker Mehmed Rıza Paşa

BOA, DH.MKT, 1693 / 71

[From the Ministry of Interior Affairs to he Governor’s Of-fice of Thessaloniki],29 January 1890,As informed by the Forestry Inspector’s Office of Thessaloniki, the Office of Serfiçe [Servia, Greece] Mutassarıfı, upon the demand of sixth division, has granted its permission so that 15.000 pairs of timber required by the military hospital which is started to be built in Nasliç, would be supplied by the state owned forests located around the Kıble and Izmeki Villages of Grebene [Grevena, Greece]. However, it was necessary to draw up a record book which served to indicate the coppice forests, types, dimensions and quantities of timber required for such state-owned buildings, and after the approval of this record book by the Administration Council of this County, the implementation process had to be started and the Ministry of Finance had to be informed in this regard. Nevertheless, all actions required to be done here, have been taken later and the Office of Mutasarrıf of Servia has alone started these actions in order to supply the required timbers. Such an instance may endanger the safety of forests and give cause to the infraction of rules. The Ministry of Finance also stipulates that from now on, no permission would be granted for cutting down the tree if the specified rules are not observed.

BOA, Y.PRK.ASK, 77 / 11

[From the Serasker’s Office to Sultan’s Office],The telegraphic message sent by the Third Army Commander’s Post, notifies that a military hospital who had a capacity of 50 bed and whose construction works have ended, on the date 2 November 1891, and by orga-nizing an inauguration ceremony, was put into service in the Nasliç City wherein the Headquarters of Sixth Division is located. This hospital, by attributing to the name of our Sultan, was named as Hamidiye. All civil and military officers, together with the people of this city, have attended this inauguration ceremony whereby they served their prayers for our Sultan.Be informed accordingly.5 November 1891

[Signed by] Serasker Mehmed Rıza Pasha

BOA, DH.MKT, 1693 / 71Nasliç’de [Neapoli, Νεάπολη, Yunanistan] inşa edilmekte olan askeri hastane gereken kerestenin temini hakkında Dahiliye Nezareti’nden Selanik Valiliği’ne gönderilen yazı.

29 Ocak 1890

BOA, DH.MKT, 1693 / 71An official letter sent to the Governor’s Office of Selanik [Thessaloniki, Greece] by the Ministry of Foreign Affairs,

and dealt with the supply of timbers needed by the military hospital which is being built in Nasliç City [Neapoli, Greece].

29 January 1890

Nasliç [Neapoli, Νεάπολη, Yunanistan / Greece]

BOA, Y.PRK.ASK, 77 / 11Nasliç’de inşası tamamlanan 150 yataklı askeri hastanenin

törenle hizmete açıldığı hakkında Seraskeri’den Padişah katına gönderilen yazı.

5 Kasım 1891

BOA, Y.PRK.ASK, 77 / 11An official letter sent to Sultan’s Office by the Serasker’s

Office and served to indicate that a military hospital who had a capacity of 50 bed and whose construction

works have ended, was put into service in the Nasliç City.5 November 1891

158

BOA, TFR.I.AS, 31 / 3031 – 1

BOA, TFR.I.AS, 31 / 3031 – 3

159

BOA, TFR.I.AS, 31 / 3031 – 1

[Üçüncü Ordu Kumandanlığı’ndan],Selanik’teki Rumeli Umum Müfettişliği’ne,Nasliç ve çevresindeki askeri hastaneler için satın alınacak tıbbi ilaç ve malzeme bedeli 25.972 kuruştur. Bu meblağın ödenmesi için Manastır Defterdarlığı’na emir verilmesi gerekmektedir. 29 Ocak 1906

[imza] Üçüncü Ordu Kumandanı Mehmed Hayri Paşa

BOA, TFR.I.AS, 31 / 3031 – 3

[Rumeli Umum Müfettişliği’nden],30 Ocak 1906,Üçüncü Ordu Kumandanlığı’na,29 Ocak 1906 tarihli ve 3406 numaralı yazınızın cevabıdır, Nasliç ve çevresindeki askeri hastaneler için satın alınacak tıbbi ilaç ve malzeme bedeli olan 25.972 kuruşun ödenmesi için Manastır Defterdarlığı’na emir verilmiştir.

BOA, TFR.I.AS, 31 / 3031 – 1

(From the General Inspector’s Office of Thessaloniki to the Commander’s Post of Third Army)The cost of medical supplies and drugs to be purchased for the military hospital located in and around the Nasliç City, is equivalent to 25.972 kurush.In regard with the payment of this sum, the Public Rev-enues Office of Manastiri should be instructed in this regard.29 January 1906[Signed by] Mehmed Hayri PashaCommander of Third Army

BOA, TFR.I.AS, 31 / 3031 – 3

[From the General Inspector’s Office of Rumelia Region to the Commander’s Post of Third Army)30 January 1906This constitutes a reply to your letter dated 29.01.1906 and numbered 3406.The Public Revenues Office of Manastiri has been ordered to pay a sum of 25.972 kurush in order to cover the cost of medical supplies and drugs to be purchased for the military hospitals located in and around the Nasliç City.

BOA, TFR.I.AS, 31 / 3031 – 1Nasliç [Neapoli, Νεάπολη, Yunanistan] ve çevresindeki askeri hastaneler için satın alınacak ilaç ve malzeme

bedelinin ödenmesi hakkında Üçüncü Ordu Kumandanlığı’ndan Rumeli Umum

Müfettişliği’ne gönderilen yazı.29 Ocak 1906

BOA, TFR.I.AS, 31 / 3031 – 3Nasliç ve çevresindeki askeri hastaneler için satın alınacak

ilaç ve malzeme bedeli parasının gönderildiği hakkında Rumeli Umum Müfettişliği’nden Üçüncü Ordu

Kumandanlığı’na gönderilen yazı.30 Ocak 1906

BOA, TFR.I.AS, 31 / 3031 – 1An official letter sent to General Inspector’s Office of

Rumelia Region by the Third Army Commander’s Post, and dictated that the cost of medical supplies and drugs which

are to be purchased the military hospital located in an around the Nasliç [Neapoli, Greece], would have to be paid.

29 January 1906

BOA, TFR.I.AS, 31 / 3031 – 3An official letter sent to Third Army Commander’s Post

by the General Inspector’s Office of Rumelia Region, and served to indicate that the funds related to the medical supplies and drugs to be purchased for

the military hospitals located in and around Nasliç, had been transferred.

30 January 1906

Nasliç [Neapoli, Νεάπολη, Yunanistan / Greece]

160

BOA, A.MKT. NZD 290 / 60

BOA, A.MKT.MVL, 121 / 36

161

BOA, A.MKT. NZD 290 / 60[Sadaret’ten],Serasker Hasan Rıza Paşa’ya,Gönderdiğiniz yazı ile ekinde bulunan evrakı inceledim. Niş ve çevresinin önemi nedeniyle ordu birlikleri burada daima bulunacaktır. Bu nedenle lüzumu olan yerlerin düzenlenmesi elbette gerekir. Fakat bildiğiniz üzere bunların tamiri ve düzenlenmesi 860.000 kuruşluk bir masrafa mal olacaktır. Niş Kalesi içinde yapılacak rüşdiye ile kışla ve hastaneye sarf olunmak üzere şehir halkı tarafından 354.000 kuruş bağış yapılmışsa da bu parada Hıristiyan halkın da katkıları olduğundan ayrıca bir Hıristiyan okulu yapılması uygun olur. Bu konuda zaten Padişahımızın da emri vardır. Bu durumda kışla ve diğerlerinin inşası için çok az para kalacak ve yeni ödenek çıkarılması gerekecektir. Fakat mali durumun sıkıntılı olduğunu biliyorsunuz. Ayrıca inşaat mevsimi de bitmek üzeredir. Bu nedenle inşaat işinin ileriye bırakılması münasip olur. Bu durumda kışla için toplanan yardım paralarının mahalli mal sandığında saklanması gereke-cektir. Bu konuda bölgedeki yetkililere talimat vermeniz uygun olacaktır. Gereğini yapınız.10 Eylül 1859

BOA, A.MKT.MVL, 121 / 36[Sadaret’ten],Seraskeri’ye ,Niş Kalesi içinde bulunan eski kışlanın hastaneye dönüştürülmesi, kaledeki bazı yerlerin tamiri, Su Kapısı’ndaki eski kışla ve Kanlı Tabya’daki eski arabacı kışlasının düzenlenmesi işleri için sarfı gereken 28.128 kuruştan 20.230 kuruşun harcanmasına Hazine tarafından izin verilmiştir. Kalan 7.898 kuruşun bütçe nizamını aştığı, bu nedenle de ya bütçeden karşılanması ya da sorumlusundan tahsil edilmesi gerektiği Maliye Nezareti’nden gelen yazıda belirtilmektedir. Konu, Meclis-i Vala’da da [Danıştay] ele alınmıştır. Tamiratın bir an önce yapılmasına önem verildiği açıksa da keşif bedelinin tespit edilmediği ve defterinin hazırlanmadığı ortadadır. Bu nedenle yetkisini aşan yönetici her kimse, fazladan harcanan 7.898 kuruşun ondan tazmin et-tirilmesi lazım gelir. Ancak orasının ordu birliklerinin ikamet yeri olmasından ve ne zaman gerekli olursa tamirattan geri durulamayacağından dolayı bu meblağın tamamen Hazine tarafından karşılanması daha uygun olacaktır. Bu nedenle fazladan yapılan masrafın Hazine tarafından karşılanması için Maliye Nezareti’ne emir verilmiştir. Diğer taraftan bu hususta yetkili olan görevliye kusur ve hatasının bildirilmesi ve bundan böyle usule aykırı davranmaması için gerekli hatırlatma yapılmalıdır. Meclis-i Vala’ca [Danıştay] alınan bu karar Padişahımız tarafından da onaylanmıştır. Bu konuda gereğini yapınız.18 Ekim 1860

BOA, A.MKT. NZD 290 / 60

[From the Grand Vizier’s Office to Serasker Hasan Rıza Pasha]I have read your sent letter and the documents attached to it. Due to the importance presented by Niş City and its surround-ings, the army units will be permanently stationed in this area. Owing to this reason, it is of course considered necessary to put up the required sites into order. However, as is also recognized by you, the repair of these sites and put them into order, would cost 860.000 kurush. Although a sum of 354.000 kurush, in order to be spent for the construction of a Secondary School, military quarters and hospital to be built within Niş Fortress, has been contributed by the people of this city, it is considered essential to also build a Christian School owing to the fact that the Christian subjects have had a share in this contrib-uted sum. Our Sultan has already issued an imperial edict to this end. In this case, a very small quantity of money will be earmarked for the construction of military quarters and other buildings, and it will be required to allocate a new fund. But you are aware of the fact that our financial situation is distress-ful. Furthermore, the construction season is about to be ended. Owing to this reason, it is considered appropriate to defer the performance of construction works to next year. In this case, it will be required to keep in the Public Revenues Office those contributed monies collected for the construction of military quarters. Your instructions to be given to the concerned au-thorities of this region, will be highly appreciated. Take the necessary actions accordingly10 September 1859

BOA, A.MKT.MVL, 121 / 36

[From the Grand Vizier’s Office to the Office of Serasker],The State Treasury has granted the necessary permission in order that a sum totaled 20.230 kurush, could be spent from the total sum of 28.128 kurush which are to be spent with a view to turn the old military quarters of Niş Fortress into a mili-tary hospital, and repair some places of this fortress and put into order those old quarters located in the site of Su Kapısı, as well as putting into order the old quarters used by the cart drivers and located in the site of Kanlı Tabya. The official let-ter sent by the Ministry of Finance serves to indicate that the remaining sum totaled 7.898 kurush, has exceed the limits of budget, and this sum, owing to this reason, would have to be either covered by the budget items or by the official who is held responsible in this regard. This issue has been already taken into hand by the Council of State. Although it is evidently clear that the necessary importance had been attached with a view to finish the repair works at once, it is a hard fact to see that the necessary cost estimates have not been yet made and its record book has not been prepared to this end. Therefore, this extra spent sum totaled 7.898 kurush must have to be made covered by the official who has exceed the authority granted to him whoever he is. However, since it is a site wherein the army units are accommodated and it is not possible to suspend the repair works whenever they are supposed to be performed, it would be more appropriate to cover this sum entirely by the budget items. Owing to this reason, the Ministry of Finance had been ordered in order that this extra spent sum could be covered by the State Treasury. On the other hand, the official who is held responsible from this case, must be informed of his such fault and mistake and duly reminded that from now on he would not act contrary to the established procedure. The decision which was adopted by the Council of State (Meclis-i Vala) has been also approved by our Sultan. Take the necessary actions accordingly.18 October 1860

BOA, A.MKT. NZD 290 / 60Niş’te [Nish / Nissa, Ниш, Sırbistan] yaptırılacak kışla,

askeri hastane ve okullar için yeni inşaat mevsimini beklemek gerektiği hakkında Sadaret’ten Serasker

Hasan Rıza Paşa’ya gönderilen yazı.10 Eylül 1859

BOA, A.MKT. NZD 290 / 60An official letter sent to Serasker Hasan Rıza Pasha by the Grand Vizier’s Office and dictated that in regard with the

military quarters, military hospitals and schools to be built in Niş City [Nish / Nissa, Serbia], it was necessary to wait

until the new construction season is opened.10 September 1859

Niş [Nish / Nissa, Ниш, Sırbistan / Serbia]

BOA, A.MKT.MVL, 121 / 36Niş Kalesi içindeki eski kışlanın hastaneye dönüştürülmesi

ve diğer bazı yerlerin tamiri için yapılan masraflar hakkında Sadaret’ten Seraskeri’ye gönderilen yazı.

18 Ekim 1860

BOA, A.MKT.MVL, 121 / 36An official letter sent to Serasker’s Office by the Grand

Vizier’s Office, and dealt with the spending that was made for the repair of some places and also turning the old

military quarters which are situated in Niş Fortress, into a military hospital.

18 October 1860

162BOA, İ.MVL, 460 / 20745 – 2

BOA, A.MKT.MHM, 253 / 95

163

BOA, İ.MVL, 460 / 20745 – 2

[Sadaret’ten Padişah katına],Meclis-i Vala’dan [Danıştay] gelen yazıda Niş mevkisinde bulunan birlikler için Niş Kalesi’nde askeri hastane haline getirilen eski kışla için harcanan paranın 11.500 kuruş olduğu belirtilmektedir. Yapılan incelemede bu masrafın yerinde yapıldığı ve Maliye Nezareti tarafından karşılanması gerektiği anlaşılmıştır. İlgili evrak ekte bil-gilerinize sunulmuş olup vereceğiniz emirler beklenmektedir.28 Ocak 1862

[imza] Sadrazam Mehmed Fuad Paşa]

[Mabeyn-i Hümayun Başkitabeti’nden Sadaret’e],Göndermiş olduğunuz yazı ile ekleri Padişahımız tarafından incelenmiştir. Kendileri, belirtilen meblağın Maliye Nezareti tarafından karşılanmasına izin vermişlerdir. Gereğini yapınız.29 Ocak 1862

BOA, A.MKT.MHM, 253 / 95

[Sadaret’ten],Maliye Nezareti’ne,Niş bölgesinde görev yapan askerler için yaptırılan hastanenin 45.000 kuruş tutan inşaat masraflarının Hazine tarafından ödenmesi Seraskeri tarafından talep edilmektedir. Bu hususla ilgili belgeler ekte tarafınıza gönderilmiştir. Gereğiniz yapınız.23 Ocak 1863

BOA, İ.MVL, 460 / 20745 – 2

[An official note served to Sultan’s Office by the Grand Vizier’s Office],An official letter which is sent by the Council of state (Meclis-i Vala), serves indicate that the fund spent for the old military quarters which are, in regard with the army units stationed in Niş area, turned into a military hospital in the Niş Fortress, is equivalent to 11.500 kurush, as understood from the investigation carried out in this regard, this fund has been spent necessarily and therefore it must be covered by the Ministry of Finance. The relevant documents are attached herewith for your information and your directives are excepted to be received in this regard. 28 January 1862[Signed by] Grand Vizier Mehmed Fuad Pasha

[An official note served to Grand Vizier’s Office by the office of Mabeyn-i Hümayun Başkitabeti],Your sent letter, together with its attachments, has been reviewed by our Sultan. He has granted his necessary approval that said fund would have to covered by the Ministry of Finance. Take the necessary actions accordingly.29 January 1862

BOA, A.MKT.MHM, 253 / 95

[From the Grand Vizier’s Office to the Ministry of Finance],

The office of Serasker demands that the constructions spending totaled 45.000 kurush for the construction of a military hospital which was built for the army units operating in Niş Area, would have to be covered by the State Treasury. Take the necessary actions accordingly23 January 1862

BOA, A.MKT.MHM, 253 / 95Niş bölgesinde görev yapan askerler için yaptırılan askeri

hastanenin inşaat masrafları hakkında Sadaret’ten Maliye Nezareti’ne gönderilen yazı.

23 Ocak 1863

BOA, İ.MVL, 460 / 20745 – 2Niş [Nish / Nissa, Ниш, Sırbistan] bölgesindeki birlikler için Niş Kalesi’nde yapılan askeri hastane için harcanan paranın

Maliye Nezareti’nden karşılanması gerektiği hakkında Padişah Abdülaziz’in emri.

29 Ocak 1862

BOA, A.MKT.MHM, 253 / 95An official letter sent to Ministry of Finance by the Grand Vizier’s Office, and dealt with the construction spending pertained to the military hospital which was built for the

army units operating in Niş Area.23 January 1863

BOA, İ.MVL, 460 / 20745 – 2An imperial edict issued by Sultan Abdülaziz, and dictated that funds which are spent for the military hospital to be

constructed in the Niş [Nissa, Serbia] Fortress where in the army units are located, would have to be covered by

the Ministry of Finance. 29 January 1862

Niş [Nish / Nissa, Ниш, Sırbistan / Serbia]

164

BOA, İ.MMS, 35 / 1452 – 7

165

[Sadaret’ten Padişah katına],İşkodra [Shkoder, Shkodra, Arnavutluk] Eyaleti’nde bulunan Podgoriça kasabası önemli bir mevkidedir. Bu nedenle burada sürekli olarak birkaç tabur asker bulundurulmaktadır. Ancak burada orduya ait kışla, hastane ve benzeri binalar mevcut değildir. Bu yüzden askerler kiralanan evlerde kalmakta ve bu ise oldukça masraflı olmaktadır. Ayrıca hem askerler hem de halk bu uygulamadan dolayı birçok sıkıntılar çekmektedir. Bu yüzden burada bir kışla ile bir askeri hastanenin yaptırılması elzem görülmüştür. Yapılan keşif neticesinde kışlanın inşası 905.501 kuruşa mal olacaktır. Bunun 685.000 kuruşu halk tarafından bağışlanacağı taah-hüt edilmiştir. Kalan 249.000 kuruşun da hazineden karşılanması gerekecektir. Bu inşaat için gereken mal-zemelerin Triyeste’den [Trieste, İtalya] getirilmesi halinde masrafların biraz daha azalacağı düşünülmektedir. Ayrıca askeri hastane için hazırlanan keşif defteri ve planı da İşkodra Valisi İsmail Hakkı Paşa tarafından gönderilmiştir. Kışla ve hastane ile ilgili evrak geçen gün toplanan Heyet-i Vükela’da görüşülmüş ve kasabanın önemi dolayısıyla burada bir kışla ile hastanenin inşa edilmesi gerektiğine karar verilmiştir. Masrafların büyük bir kısmı gerçekten hamiyet ve gayret sahibi olan halk tarafından karşılanacağı için kalanının da hazineden ödenmesine izin verilmesi uygun olacaktır. Ayrıca Yanya [Ioannina / Ιωάννινα, Yunanistan] bölgesi gelirlerinden bir kısmı da bu işte kullanılabilir. Burada toplanan vergi gelirle-rinden ayrılacak küçük bir payın aktarılmasıyla, harcanması gereken paranın dört yılda temini müm-kün olacaktır. Bu konularda Maliye Nezareti’ne talimat verilmesi gerekmektedir. Binaların yapımına ve dayanıklı olarak inşa edilmesine dikkat edilmesi için gereken tali-matlar da gönderilmiştir. Bu hususta vereceğiniz emirler beklenmektedir.17 Şubat 1868

[imza] Sadrazam Mehmed Emin Ali Paşa

[Mabeyn-i Hümayun Başkitabeti’nden Sadaret’e],Göndermiş olduğunuz yazı ile ekinde bulunan evrak Padişahımız tarafından incelenmiştir. Kendileri talep edi-len hususlara izin vermişlerdir. Gereğini yapınız.18 Şubat 1868

[From the Grand Viziers Office to Sultan’s Office]

The Podgoriça Town of Işkodra [Shkodra, Albania] Province, is situated on an important location. Owing to this reason, the soldiers of several battalions, are be-ing stationed here permanently. However, there exist here no military quarters, hospital and similar buildings which are allocated to the army units. Because of this reason, the soldiers are being accommodated at those hired houses and this causes a spending at a rather big scale. Furthermore, the soldiers and the people of this town, are suffering many difficulties because of this hir-ing process. Therefore, it is considered necessary to build here a military hospital and quarters. In accordance with the survey made in this regard, the construction of a military quarter will cost 905.501 kurush. A com-mitment was made that a portion equivalent to 685.000 kurush, would be covered by the financial contribu-tions of town people. Accordingly, the remaining sum totaled 249.000 kurush, must also have to be covered by he State Treasury. In case the required construction materials are brought from Tirieste [Italy] Seaport, it is expected that the construction expenses would record a further decline. Furthermore, the survey record book and plan which were devised for the construction of military hospital, have been also sent by İsmail Hakkı Pasha, Governor of Işkodra City. Those documents which are compiled for the construction of military quarters and hospital, have been discussed by the Cabinet of Minis-ters, who is convened the other day, and adopted deci-sion that, due to the importance presented by this town, it is required to build here a military quarter and hospi-tal. Since a great portion of this spending will be cov-ered by those people who are supposed to be benevolent and zealous citizens, it would be appropriate to grant a permission so that the remaining part could be paid by thet State Treasury. Furthermore, a certain portion of revenues acquired by Yanya [Ioannina / Greece] Region, could be spent also for this purpose. Upon the transfer of a little sum from the tax revenues collected here, it will be possible to provide the required fund within a term of four year. The Ministry of Finance should be instructed on these matters. The instructions which are required in order to pay attention to the construction and solidity of said buildings are also sent.Your orders are expected to be received in this regard.17 February 1868[Signed by] Grand Vizier Mehmed Emin Ali Pasha

[From the Office of Chief Secretary of Mabeyn-i Hümayun to the Office of Grand Vizier],Your sent letter, together with its attached documents, has been reviewed by our Sultan. He has granted his approval for the demanded actions.Take the necessary actions accordingly.18 February 1868

BOA, İ.MMS, 35 / 1452 – 7Podgoriça’da [Podgorica, Подгорица, Karadağ] kışla ve

askeri hastane yaptırılması hakkında irade.18 Şubat 1868

BOA, İ.MMS, 35 / 1452 – 7Sultan’s edict for the construction of military quarters and a hospital in Podgoriça [Podgorica, Montenegro].

18 February 1868

Podgoriça [Podgorica, Подгорица, Karadağ / Montenegro]

166

BOA, İ.MMS, 35 / 1452 – 7

1822

1

19

13

23 3

33

3

33

15

5

17

7

9

9 99

9

9 9

111121

2

20

144

16161616

25

26

27

6

88

88

88

888

8 8

8

8

8

8

88

1010

10

1010 10

12

14

1424

14 9 910 10

29

30

31

28

27

26

167

BOA, İ.MMS, 35 / 1452 – 5Padişah Abdülaziz tarafından inşa edilmesi emredilen ve içinde askeri hastane de bulunan Podgoriça [Podgorica,

Подгорица, Karadağ] kışlasının planı.18 Şubat 1868

BOA, İ.MMS, 35 / 1452 – 5Plan of Podgoriça [Podgorica, Montenegro] Military Quarter

which is ordered to be built by the imperial edict of Sultan Abdülaziz and wherein a military

hospital also takes place.18 February 1868

Podgoriça [Podgorica, Подгорица, Karadağ / Montenegro]

1- Kışlanın Üstten Görünüşü2- Kumandan Dairesi3- Hela4- Kumandan Odası5- Teneffüs Odası6- Binbaşı Kulesi7- Hademe 8- Koğuş9- Hademe Odası10- Zabit Odası11- Büyük Kapı12- Üst Kat13- Kalem Dairesi14-Depo15- Arpa Ambarı16- Ahır17- Topçu Deposu18- Kömürlük19- Odun Ambarı20- Çamaşırhane21- Kiler22- Mutfak23- Zabit Karakolu24- Karakol Koğuşu25- Hayvanat26- Ok Tabyası27- Top Bataryası28- Köprü29- Hendek30- Alt Kat31- Kışlanın Genel Dış Görüşünü

1- Top View of Military Quarter2- Commander Room3- Lavatory4- Commander Room5- Common Room6- Major Tower7- Servant8- Ward9- Servant Room10- Officer Room11- The Main Door12- Upstairs13- Bureau14- Depot15- Barley Granary16- Stable17- Artillery Depot18- Coal Hole19- Woodshed20- Laundry Room21- Cellar22- Kitchen23- Officer Watchhouse24- Watchhouse Ward25- Animals26- Arrow Bastion27- Artillery Battery28- Bridge29- Ditch30- Downstairs31- General View of the Military Quarter From the Front

168

BOA, Y.PRK.UM, 13 / 28

169

Üsküp’ten [Skopje, Скопје, Makedonya] gelen telgraf,

[Padişah katına],Preşova Kazası’nda hamiyet sahibi halk tarafından sınıra iki saat mesafede bulunan Pilaça köyünde yaptırılmakta olan kışla, Receb Paşa tarafından incelenmiş ve kendisi de buradaki 30 yataklı bir askeri hastane için 30 lira bağışlamıştır. Ayrıca Kumanova’da [Komanovo, Ku-manovë, Куманово, Makedonya] halkın bağışladığı 3.000 lira ile askerler için yaptırılan 16 barakanın inşası de-vam etmektedir. Bunların dışında İpek [Peć, Pejë, Пећ, Kosova] ve Yakova [Gjakova, Gjakovë, Ђаковица, Kosova] kazalarında bir müddetten beri eşkıyalık yapan 70 kişi yapılan harekat sonucunda sağ olarak ele geçirilmiştir. Durum arz olunur.4 Ekim 1888

[imza] Kosova Alay Kumandanı Hasan Asaf

A telegraphic message sent to Sultan’s Office from Üsküp City [Skopje, Macedonia].

The military quarter which, by the benevolent people of Preşova County, was started to be built in Pilaça Village that is far away from the boundary at a distance to be covered in two hours, has been inspected by Receb Pasha who had also contributed a fund of 30 liras in order that a military hospital having a capacity of 30 bed, could be constructed in this village. Furthermore, the construction works pertained to the 16 barracks which, by virtue of 3.000 liras contributed by the people of Kumanova [Kom-anovo, Macedonia], are supposed to be built for the army troops, are going on. Other than these issues, those 70 persons who are involved in banditry acts for a while in the Counties of İpek [Peć, Kosova] and Yakova [Gjakova, Kosova] have been captured alive by a military operation.Be informed accordingly.4 October 1888

[Signed by] Hasan Asaf Commander of Kosova Company

BOA, Y.PRK.UM, 13 / 28Preşova [Presovo, Presheva, Прешево, Sırbistan]

Kazası’ndaki Pilaça [Biljaca, Биљача, Sırbistan] köyünde bir kışla ile 30 yataklı askeri hastane inşaatının devam ettiği

hakkında Kosova Alay Kumandanlığı’ndan Padişah katına gönderilen telgraf.

4 Ekim 1888

BOA, Y.PRK.UM, 13 / 28A telegraphic message sent to Sultan’s Office by the

Commander’s Post of Kosova Company, and served to indicate that the construction works pertained to the construction of a military quarter and one military hospital having a capacity of 30 bed, whic hare to

built in the Pilaça [Biljaca, Serbia] Village of Preşova [Presheva, Serbia] County, were underway.

4 October 1888

Preşova [Presovo, Presheva, Прешево, Sırbistan / Serbia]Pilaça [Biljaca, Биљача, Sırbistan / Serbia]

170

BOA, A.MKT.UM, 446 / 72 – 2

171

[Rumeli Eyaleti Valisi ve Rumeli Ordusu Kumandanı İsmail Hakkı Paşa’dan],Seraskeri’ye ,Askeri bir merkez olan Priştine’de halk tarafından verilen ve ekte takdim edilen toplu dilekçede burada 8-10 yıldır birliklerin konuşlandırıldığı, şehrin öneminden dolayı bundan sonra da çok sayıda asker bulunacağı, kışın evlerde askerlerin ikamet ettirilmesinden dolayı halkın sıkıntılar çektiği ve bu nedenle Priştine’de bir kışla inşa edilmesi gerektiği belirtilmektedir. Hakikaten burada uzun zamandır çok sayıda askeri birlik bulunmakta ve kışın evler tahliye edilerek askerler ikamet ettirilmektedir. Bu nedenle şehir halkı özellikle kış aylarında zorluk çek-mektedir. Şehir halkı askerlerin yerleşeceği endişesiyle ev-lerini terk ederek harap bir halde bırakmaya başlamıştır. Böyle giderse askerlerin kalacağı sağlam ev bulmak müm-kün olmayacaktır. Bu ise askerlerimizin de sıkıntı içinde kalmasına neden olacaktır. Bu nedenle Priştine’de bir alayı ikamet ettirecek bir süvari kışlası, 100 hasta kapa-siteli bir askeri hastane ve 1.000 hayvanı barındıracak bir ahırın yapılması gerekmektedir. Bu konuda keşifte bulu-nan Mühendis Binbaşı Tosun Efendi bölgeyi incelemiş ve Priştine’nin üst kısmında ve şehre 3-5 dakika mesafede bulunan çayırlık ve bahçelik alanın su, hava ve mevki itibarıyla uygun olduğunu tespit etmiştir. Bu arazilerin sahipleri İdare Meclisi’ne davet olunarak rızaları alınmış ve bu çayırlık ve bahçelik alanın satın alma bedeli ile inşaat ve su isale masrafları hesaplanmıştır. Hazırlanan haritalarla birlikte diğer evrak Seraskeri yaverlerin-den Kolağası [Kıdemli Yüzbaşı] İsmail Ağa tarafından teslim alınmış ve takdim edilmek üzere makamınıza gönderilmiştir. Harita ve planlarda görüleceği üzere yapılması düşünülen askeri binalar 1.632 kese [816.000] kuruş masrafla inşa edilebilecektir. Bu miktar oldukça düşüktür. Üstelik bu bölgede keres-tenin fiyatı oldukça ucuz olup işçi ve usta ücretleri de uygundur. Priştine İdare Meclisi’nce hazırlanan fiyat listeleri ile keşif defteri ekte gönderilmiş olup halkın verdiği dilekçe ile tahmin edilen masrafın düşüklüğü ve askeri binaların önemi dik-kate alındığında inşaat mevsimi geçmeden bu binaların yapımına başlanmasına izin verilmesini sağlamanız beklenmektedir. Halkın da istirahatına katkıda bulunacak bu girişimin tamamlanması için desteğiniz gerekmektedir.24 Haziran 1860, Kosova Sahrası[mühür] Rumeli Eyaleti Valisi ve Rumeli Ordusu Kumandanı İsmail Hakkı Paşa

[From İsmail Hakkı Pasha, Commander of Rumelian Army and the Governorof Rumelia Region to Serasker’ Office )The collective petition attached herewith and filed by the people of Priştine which is supposed to be a center of mili-tary units, serves to indicate that so many soldiers would be stationed here afterwards because of the importance of this city wherein the army units were being stationed for a term between 8 to 10 years, and because of accommodating these soldiers at the houses during winter time, the people of this city, would experience difficulties, and owing to this reason, it is considered essential to build a military quarter herein Priştine. Actually, many military troops, for a long time, are being stationed in this city and the houses of people, are being evacuated during the winter time and allocated to the army members. The inhabitants of this city, by fearing that their houses would be occupied by the army members, have started to evacuate their houses and left them in a ruined state. If this trend goes on, it will not be possible to find out steady houses wherein the soldiers can reside. This situa-tion will lead our soldiers to be experienced with hardships. Owing to this reason, it is considered essential to build in Priştine the facilities such as a cavalry quarter which can accommodate one Cavalry Company, and a military hospital having 100 beds, and finally a stable which can accommo-date 1.000 animals. Engineer Major Tosun Efendi who made a survey on this subject, has checked this area and found out that the land piece which is covered by a meadow and fit for use as a garden, and situated on the upper section of Priştine and far away from this city at a distance which can be crossed within three to five minutes, was suitable in respect with its climate, running waters and location. The owners of this land piece, were invited to the Priştine Admin-istration Council and their consents were obtained and the acquisition cost this land piece, together with expenses of water supply lines, was then calculated. Other documents, together with the plotted maps, were taken delivery by Senior Captain İsmail Ağa and sent to your office for presentation. As observed on the maps and plans, the military service buildings which are supposed to be constructed, would be built by spending 816.000 kurush being equivalent to 1.632 purses. This cost is really low. Moreover, the price of timber is very cheap in this city and also the fees which are paid to the workers and masters are also suitable. Those price lists which have been prepared by Priştine Administration Coun-cil, and the survey record book, are attached herewith. When you take into consideration the petition filed by the people and the lowness of estimated costs, and the significance of these buildings from the military perspective, you are ex-pected to grant your permission for the start of construction activities dealing with these buildings. In order to material-ize this attempt which will contribute also to the relaxation of people, your support is expected to be rendered in this regard.Kosovo Field, 24 June 1860, [Sealed by] Governor of Rumelia Region and Rumelian Army Commander İsmail Hakkı Pasha

BOA, A.MKT.UM, 446 / 72 – 2Priştine’de [Pristina / Prishtina, Prishtinë, Kosova]

kışla, hastane ve ahırdan oluşan bir askeri yapının inşa edilmesi gerektiği hakkında Rumeli Eyaleti Valisi ve Rumeli

Ordusu Kumandanı İsmail Hakkı Paşa’dan Seraskeri’ye gönderilen yazı.

24 Haziran 1860

BOA, A.MKT.UM, 446 / 72 – 2An official letter sent to Serasker’s Office by the Governor’s

Office of Rumelia Region and Commander’s Post of Rumelian Army, and dictated that a military facility which consisted of a military quarter, one hospital, and a stable, had to be constructed in Priştine [Prishtina, Kosovo] City.

24 June 1860

Priştine [Pristina / Prishtina, Prishtinë, Kosova / Kosovo]

172

BOA, İ.MVL, 439 / 19459 – 2

173

[Sadaret’ten Padişah katına],Priştine’de ordu birliklerinin yerleştirildiği Kosova sahrasında 15.000 kuruş masrafla yaptırılan askeri has-tane şiddetli yağmur nedeniyle yıkılmıştır. Kurtarılabilen kereste ve diğer malzemeler kasabaya nakledilerek redif deposuna konulmuştur. Bu deponun yanına 30.000 kuruş masrafla yeni bir askeri hastane inşa edilmesi mümkün görünmektedir. Mahalli yöneticiler ve ilgili-ler bu binanın sağlamlığına özen gösterecekler ve be-lirlenen masraf miktarını aşmayacaklardır. Hem bu yeni hastanenin masraflarının karşılanması hem de yıkılan hastane için yapılan harcamanın mahsubu için Maliye Nezareti’ne talimat vermek gerekmektedir. Bu konuda Meclis-i Vala’dan [Danıştay] gelen karar yazısı ekte bilgile-rinize sunulmuştur. Vereceğiniz emirler beklenmektedir.14 Kasım 1860

[Mabeyn-i Hümayun Başkitabeti’nden Sadaret’e],Göndermiş olduğunuz yazı ile ekleri Padişahımız tarafından incelenmiştir. Kendileri talep edilen hususlara izin vermişlerdir. Gereğini yapınız.15 Kasım 1860

[From the office of Grand Vizier to Sutan’s Office)The military hospital whose cost was 15.000 kurush and built in the Kosova Field wherein the army units of Priştine, were being stationed, has been collapsed due to the heavy rainfall. Those saved timbers and other articles were transferred to this town and put into the storage facility of reservists. By just spending a sum of 30.000 kurush, it is not seen possible to build a new military hospital beside this storage facility. Local Administrators and the interested bodies, will pay an utmost care to the solidity of this building and abstain from exceeding the funds allocated for this purpose. In order to offset the expenses made both for the newly built hospital and the collapsed hospital, it is required to instruct the Ministry of Finance in this regard. A decree text which was sent to the Council of State on this subject, is attached here-with for your information. Your orders are expected to be received in this regard.14 November 1860

[From the Office of Chief Secretary of Mabeyn-i Hümayun to the Office of Grand Vizier],The letter sent by you, together with its attachments, has been reviewed by our Sultan. He has granted his approval for the actions set forth. Take the necessary actions accordingly.15 November 1860

BOA, İ.MVL, 439 / 19459 – 2Priştine’de [Pristina / Prishtina, Prishtinë, Kosova]

Kosova sahrasında yaptırılan askeri hastanenin şiddetli yağmurdan yıkılması üzerine şehir içinde yeni bir askeri

hastane yapılması gerektiği hakkında Padişah Abdülmecid’in emri.

15 Kasım 1860

BOA, İ.MVL, 439 / 19459 – 2An imperial edict issued by Sultan Abdülmecid so that a

new military hospital can be built in Priştine Town [Prishtina, Kosovo] since the former military hospital

which was built in the Kosova Field of Priştine, had been collapsed due to the heavy rainfall.

15 November 1860

Priştine [Pristina / Prishtina, Prishtinë / Prishtina, Kosova / Kosovo]

174

BOA, A.MKT.UM, 446 / 72 – 1

175

[Üsküp Eyaleti’nden],Sadaret’e,19 Aralık 1860 tarihinde gelen telgrafınızda Priştine’de askerler için inşası lazım olan hastane, kışla ve ahırın yapımına başlanıp başlanmadığı sorulmaktadır. Hastane yapımına devam edildiğini daha önce Piriştine’de bizzat müşahede etmiştim. Kışla ve ahırın durumu hakkında da Rumeli Ordusu Kumandanı’ndan bilgi istedim. Bu konuda bana henüz bir cevap verilmiş değildir. Telgrafla cevaben bildirdiğim gibi bu konuyu tahkik etmeye de-vam edeceğim. Ayrıca bu konularda Priştine’de bulunan Miralay [Albay] Mehmed Bey’den aldığım malumata göre kendilerinin kışla ve ahırın inşası hakkında malumatı olduğunu ve Rumeli Ordusu Kumandanı’nın bu hususta şifahen bilgi verdiğini, konudan mahalli idare meclisinin de haberdar bulunduğunu ancak kışla ve ahır inşaatının henüz başlamadığını belirtmiştir. Miralay Mehmed Bey askeri hastanenin ise tamamlandığını ve içerisine asker-lerin yerleştirilmeye başladığını beyan etmiştir. Durum arz olunur, efendim.6 Ocak 1861

[mühür] Üsküp Eyaleti Valisi Seyyid Mustafa

[From the Governor’s Office of Üsküp Province to the Of-fice of Grand Vizier],By your cable message sent on the date 19 December 1860, a question was posed as to whether the construc-tion works dealing with a military hospital, a military quarter and a stable needed by the army members, have been started. Previously, I had observed in Priştine that the construction works of a military hospital, were un-derway. About the recent situation of military hospital and stable, I have requested information from the Com-mander’s Post of Rumelian Army. As I have reported by my cable message, I will continue with investigating this matter. Furthermore, according to the information that I have received from Colonel Mehmed Bey on this matter, he had a knowledge about the construction of a military quarter and stable , and he had verbally informed the Rumelian Army Commander in this respect, and the lo-cal administration council was also aware of this current situation but the construction works of a military quarter and stable had not yet started . Colonel Mehmed Bey, on the other hand, declared that the construction works of a military hospital had ended and sick soldiers are started to be settled in this hospital.Be aware of this situation, Sir.6 January 1861[Sealed by] Seyyid MustafaGovernor of Üsküp Province

BOA, A.MKT.UM, 446 / 72 – 1Priştine’deki [Pristina / Prishtina, Prishtinë, Kosova]

askeri hastanenin tamamlandığı hakkında Üsküp [Skopje, Скопје, Makedonya] Eyaleti Valisi’nden

Sadaret’e gönderilen yazı.6 Ocak 1861

BOA, A.MKT.UM, 446 / 72 – 1An official letter sent to Grand Vizier’s Office by the Governor’s Office of Üsküp [Skopje, Macedonia], and

served to indicate that the construction works of a military hospital in Priştine [Prishtina, Kosovo] were ended.

6 January 1861

Priştine [Pristina / Prishtina, Prishtinë, Kosova / Kosovo]

176

BOA, İ.ŞD 67 / 3965 – 3

177

[Sadaret’ten Padişah katına],Priştine’de hükümet konağı inşası için halkın bağışladığı 575.116 kuruşla bir kışla ve bir askeri hastane yaptırılmasına karar verilmişti. Ayrıca Kosova Valiliği hükümet konağının inşaat ve donanım masrafları olan 513.804 kuruşun da Kosova Vilayeti’nin 1883 yılı büt-çesindeki inşaat ödeneğinden ve mahalli gelirlerden karşılanmasına izin verilmesini istemişti. Bu konular daha sonra Şura-yı Devlet [Danıştay] Dahiliye Dairesi’nde de ele alınmış ve burada alınan karar ile Dahiliye Nezareti’nden gelen yazı, 9 Ekim 1883 tarihinde bilgile-rinize sunulmuştu. Son olarak Şura-yı Devlet [Danıştay] Dahiliye Dairesi yeni bir karar almış ve kışla ve hastane için hazırlanan malzemelerin telef olmaması için talep edilen hususlara izin verilmesinin uygun olacağı yönünde görüş belirtmiştir. Söz konusu karar ekte bilgilerinize sunulmuştur. Vereceğiniz emirler beklenmektedir.29 Mart 1884[imza] Sadrazam Mehmed Said Paşa

[Mabeyn-i Hümayun Başkitabeti’nden Sadaret’e],Göndermiş olduğunuz yazı ile ekleri Padişahımız tarafından incelenmiştir. Kendileri talep edilen hususlara izin vermişlerdir. Gereğini yapınız.2 Nisan 1884[imza] Mabeyn-i Hümayun Başkatibi Ali Rıza Mümtaz Bey

[From the Grand Vizier’s Office to Sultan’s Office],A decision was awarded in order that the total sum of 575.116 kurush which had been contributed by the people for the con-struction of a government office building in Phristine would be spent for the construction of a military hospital and a military quarter. Furthermore, the Governor’s Office of Kosova had also requested a permission in order that the total sum of 513.804 kurush which are supposed to be the construc-tion and furnishing expenses of government office building, might be covered by the local revenues and the fund which is allocated as the construction spending and included in the Kosova Province’s General Budget of year 1883. These issues were later taken into hand by the Interior Affairs Department of Council of State (Şura-yı Devlet) and the decision awarded by this Department, together with the letter sent by Ministry of Interior Affairs, were submitted to your information on the date 9 October 1883. The Interior Affairs Department of Council of State, has recently adopted a new decision and put forward its opinion that it would be an appropriate act if the necessary permission is granted for the requested action so that the construction materials and articles which were procured for the construction works, would not run to waste. This decision is attached herewith for your information.Your orders are expected to be received in this regard.29 March 1884[Signed by] Grand Vizier Mehmed Said Pasha

[From the Office of Chief Secretary of Mabeyn-i Hümayun to the Office of Grand Vizier],Your sent letter, together with its attachments, has been re-viewed by our Sultan. He has already granted his approval for the requested actions.Take the necessary actions accordingly.2 April 1884[Signed by] Ali Rıza Mümtaz Bey Chief Secretary of Mabeyn-i Hümayun

BOA, İ.ŞD 67 / 3965 – 3Priştine’de [Pristina / Prishtina, Prishtinë, Kosova] halkın bağışladığı paralarla kışla ve askeri hastane yapılmasına izin verildiği hakkında Padişah II. Abdülhamid’in emri.

2 Nisan 1884

BOA, İ.ŞD 67 / 3965 – 3An imperial edict issued by Sultan Abdülhamid II and

served to indicate that he had granted his approval in order that a military hospital and a military quarter, by the

contributed funds of people, could be built in Phristine [Prishtina, Kosovo] City.

2 April 1884

Priştine [Pristina / Prishtina, Prishtinë, Kosova / Kosovo]Üsküp [Skopje, Скопје, Makedonya / Macedonia]

178

BOA, A.MKT. NZD 238 / 9

179

[Sadaret’ten],Maliye Nezareti’ne,Rusçuk bölgesinde bulunan askerlere mahsus bir hastane olmadığından bunların tedavi ve istirahatları sağlanamamaktadır. Silistre [Silistra, Силистра, Bul-garistan] Valisi Mehmed İsmet Paşa’nın bildirdiğine göre, Golos [Volos, Βόλος, Yunanistan] eski kaymakamı Zeki Efendi’nin Rusçuk’ta bulunan on sekiz odalı konağı, askeri hastane yapılmak için oldukça uygun görünmekte-dir. Bu konağı 70.000 kuruşa satın almak mümkündür. Bu konuda Serasker Mehmed Rüşdü Paşa’nın yazısı ile diğer evrak Meclis-i Vala’da da [Danıştay] ele alınmıştır. Bahsi geçen konağın askeri hastane olarak kullanılması için satın alınması elbette uygundur. Fakat konak için talep edilen bedel yüksek görünmektedir. Konağın sahibi olan Zeki Efendi bu sıralarda İstanbul’da bulunduğundan kendisi Nezaretinize bağlı Muhasebe Meclisi’ne davet edilerek satış bedelinde indirim sağlanmaya çalışılmalıdır. Bu konuda gereğini yapınız.1 Ekim 1857

[From the Grand Vizier’s Office to the Ministry of Fi-nance],

Since no military hospital exists in Rusçuk Region, the medical treatment and recovery of army members cannot be provided. As informed by Mehmed İsmet Pasha, Gov-ernor of Silistre Province [Silistra, Bulgaria], the mansion owned in Rusçuk by Zeki Efendi, Former District Gover-nor of Golos [Volos, Greece], by its accommodation capac-ity of 18 rooms, seems quite suitable to be turned into a military hospital. It is possible to purchase this mansion at a price of 70.000 kurush. The letter of Serasker Mehm-ed Rüşdü Pasha and other documents pertaining to this subject, were taken into hand by Meclis-i Vala [Council of State]. It is certainly considered appropriate to purchase the said mansion with a view to serve as a military hospi-tal. However, the requested price seems to be quite high. Since Zeki Efendi who is the landlord of this mansion, is currently present in Istanbul in these days, he must be called to the Accounting Council attached to your Minis-try and persuaded to lower this price.Take the necessary actions accordingly.1 October 1857

BOA, A.MKT. NZD 238 / 9Rusçuk’ta [Ruse / Russe, Русе, Bulgaristan] askeri

hastane yapılmak için satın alınacak konak hakkında Sadaret’ten Maliye Nezareti’ne gönderilen yazı.

1 Ekim 1857

BOA, A.MKT. NZD 238 / 9An official letter sent to Ministry of Finance by the Grand Vizier’s Office and dealt with a mansion to be bought in

order to be turned into a military hospital in Rusçuk [Ruse, Bulgaria].

1 October 1857

Rusçuk [Ruse / Russe, Русе, Bulgaristan / Bulgaria]

180

BOA, A.MKT.MHM, 257 / 65 – 3

181

[Silistre Eyaleti İdare Meclisi’nden],Sadaret’e ,Rusçuk’ta yeni bir hükümet konağının 60.000 kuruş masrafla inşa edilmesine Padişah iradesiyle izin verilmişti. Burada yapılması planlanan askeri hastane için ise yeni binanın yanındaki eski bina düşünülmüştür. Ancak buranın avlusu, hamamı ve suyu yoktur. Bu nedenle askeri hastanenin buraya yapılması uygun olmayacaktır. Üstelik bu eski binanın tamiratı daha masraflı olacak ve 50.000 kuruşa mal olacaktır. Bunun yerine on yıl önce inşa edilen ve şu an 39.000 kuruşa satışa çıkarılan Zeki Efendi konağı, askeri hastane olmaya daha uygundur. Bu konak sağlam ve geniş yapılı olup suyu, bahçesi ve hamamı da mevcuttur. Bu açılardan bu konağın askeri hastane yapılması daha uygun olacaktır. Ancak konağın satışı için zaman çok kısıtlıdır. Bu yüzden konak bedeli olan 39.000 kuruşun, daha sonra çıkarılacak ödenek-ten yerine konulmak üzere, Rusçuk Mal Sandığı’ndan ödenmesi gerekmektedir. Bu binanın satın alınarak askeri hastane yapılması hem mali açıdan hem de idare açısından çok faydalı olacaktır. Bu hususta izinleriniz beklenmektedir.23 Şubat 1863[imza] Silistre Eyaleti İdare Meclisi

[From the Administration Council of Silistre Province to the Office of Grand Vizier],By the imperial edict, the necessary permission has been granted to construct a new government house estate in Rusçuk City and accordingly spend a total sum of 60.000 kurush for this purpose. As for the military hospital planned to be built here, the old building which was located adjacent to the site of new building, has been taken into consideration. However, this building has no forecourt, bathing facility and city water connection. Owing to this reason, it would not be appropriate to turn this old building into a military hospital. Furthermore, the repair of this old building would cost much, and a total sum of 50.000 kurush would have to be spent for this purpose. Instead of this old building, the mansion owned by Zeki Efendi and built ten years ago and currently put into sale at a price of 39.000 kurush, is considered more appropriate to be used as a military hospital. This mansion is a large and strong build-ing and has a city water connection, a garden and a bathing facility. From this point of view, it would be more appropriate to turn this mansion into a military hospital. However, the time is very limited dealing with the sale process of this mansion. Owing to this reason, the fund totaled 39.000 kurush and al-located as the sale price of this mansion, provided that it would be compensated by the fund to be later allocated, must be paid by the Rusçuk Financial Office (Mal Sandığı). To purchase this mansion and turn it into a military hospital, would be consid-ered beneficial from the financial and administrative perspec-tives.Your permission is expected to be granted in this regard.23 February 1863[Signed by] Administration Council of Silistre Province

BOA, A.MKT.MHM, 257 / 65 – 3Rusçuk’ta [Ruse / Russe, Русе, Bulgaristan] satışa

çıkarılan bir konağın askeri hastane yapılmak amacıyla satın alınması gerektiği hakkında Silistre [Silistra, Силистра, Bulgaristan] Eyaleti İdare Meclisi’nden

Sadaret’e gönderilen telgraf.23 Şubat 1863

BOA, A.MKT.MHM, 257 / 65 – 3A telegraphic message sent to Grand Vizier’s Office by

the Administration Council of Silistre [Silistra, Bulgaria] Province, and dictated that a mansion which was put into

sale in Rusçuk City [Ruse, Bulgaria] had to be purchased in order to be turned into a military hospital.

23 February 1863

Rusçuk [Ruse / Russe, Русе, Bulgaristan / Bulgaria]

182

BOA, A.MKT.MHM, 257 / 65 – 2

BOA, A.MKT.MHM, 257 / 65 – 1

183

BOA, A.MKT.MHM, 257 / 65 – 2

[Sadaret’ten],Maliye Nezareti’ne,Rusçuk’taki Zeki Efendi konağının askeri hastane yapılmak üzere satın alınması hakkında Silistre Eyaleti İdare Meclisi’nden gelen telgraf ekte gönderilmiştir. Telgrafta belirtilen usul bizce uygun görülmektedir. Bu konuda acilen gereğini yapınız.25 Şubat 1863

[Maliye Nezareti’nden],Göndermiş olduğunuz yazı ile ekindeki telgraf tarafımdan incelenmiştir. Askeri hastane yapılmak istenen konak için belirtilen satın alma bedeli bizce de münasiptir. Konağın satın alınması ve bedeli olan 39.000 kuruşun Rusçuk Mal Sandığı’ndan verilmesi için Silistre Valisi Mehmed Arif Paşa’ya bir Sadaret emri yazılması uygun olacaktır.3 Mart 1863[imza] Maliye Nazırı Mustafa Fazıl Paşa

BOA, A.MKT.MHM, 257 / 65 – 1

[Sadaret’ten],Silistre Valiliği’ne,Rusçuk’ta satışa çıkarılan Zeki Efendi konağının askeri hastane yapılmak üzere 39.000 kuruşa satın alınmasına izin verilmesi, Silistre Eyaleti İdare Meclisi’nden gönderi-len bir telgrafla talep edilmişti. Söz konusu telgraf Maliye Nezareti’ne gönderilmiş ve konu değerlendirilmiştir. Konağın satın alınmasına ve bedelinin Rusçuk Mal Sandığı’ndan ödenmesine izin verilmiştir. Gereğini yapınız.15 Mart 1863

BOA, A.MKT.MHM, 257 / 65 – 2

[From the Grand Vizier’s Office to the Ministry of Finance],Find attached herewith the telegram which was sent by the Administration Council of Silistre Province and dealt with the purchasing of Zeki Efendi Mansion to be turned into a military hospital in Rusçuk City. The procedure outlined by this telegraphic message, is also considered to be appropriate in our opinion.The urgently take the necessary actions in this regard.25 February 1863

[From the Ministry of Finance],The letter sent by you, together with its attached tele-gram, has been reviewed by me. The sale price fixed for the mansion which is desired to be turned into a military hospital, is also considered convenient by us. It would be an appropriate act if the Office of Grand Vizier, sends an instruction to Silistre Governor Mehmed Arif Pasha in or-der to purchase this mansion and through the Financial Office of Rusçuk City, pay its sale price totaled 39.000 kurush.3 March 1863[Signed by] Mustafa Fazıl Pasha, Minister of Finance

BOA, A.MKT.MHM, 257 / 65 – 1

[From the Grand Vizier’s Office to the Governor’s Office of Silistre]

Through a telegraphic message sent by the Administra-tion Council of Silistre Province, the necessary permission was requested to be granted so that Zeki Efendi Mansion which was put into sale in Rusçuk City, could be pur-chased at a sale price of 39.000 kurush and then turned into a military hospital. The said telegraphic message has been sent to Ministry of Finance and this request assessed by this Ministry. The necessary permission has been granted towards the purchasing of this mansion and paying its sale price through the Financial Office of Rusçuk.Take the necessary actions accordingly.15 March 1863

BOA, A.MKT.MHM, 257 / 65 – 2Rusçuk’ta [Ruse / Russe, Русе, Bulgaristan] askeri hastane

yapılacak konağın 39.000 kuruş ödenerek satın alınmasının uygun olduğu hakkında Maliye

Nezareti’nden Sadaret’e gönderilen yazı.25 Şubat 1863 ve 3 Mart 1863

BOA, A.MKT.MHM, 257 / 65 – 1Rusçuk’ta askeri hastane yapılmak üzere bir konağın satın alınmasına izin verildiği hakkında Sadaret’ten

Silistre [Silistra, Силистра, Bulgaristan] Valiliği’ne gönderilen yazı.

15 Mart 1863

BOA, A.MKT.MHM, 257 / 65 – 2An official letter sent to Grand Vizier’s Office by the

Ministry of Finance, and served to put forward that it would be an appropriate act, after spending a total sum 39.000 kurush, to purchase the mansion as to be turned into a

military hospital in Rusçuk City [Ruse, Bulgaria].25 February 1863 and 3 March 1863

BOA, A.MKT.MHM, 257 / 65 – 1An official letter sent to Governor’s Office of Silistre

Province [Silistra, Bulgaria], and served to indicate that the necessary permission had been granted in order to

purchase a mansion to be used as a military hospital in Rusçuk City.

15 March 1863

Rusçuk [Ruse / Russe, Русе, Bulgaristan / Bulgaria]

184

BOA, İ.DH, 624 / 43381 – 3

BOA, Y.PRK.UM, 25 / 97

185

BOA, İ.DH, 624 / 43381 – 3Sakız [Chios, Χίος, Yunanistan] Kalesi’ndeki hasta

koğuşunun 7.500 kuruş masrafla askeri hastane haline dönüştürülmesi hakkında Padişah Abdülaziz’in emri.

28 Kasım 1870

BOA, Y.PRK.UM, 25 / 97Sakız’da inşası emredilen askeri hastane halkın bağışları

ve mahalli kaynaklardan temin edilen paralarla tamamlanarak, tüm askeri ve sivil memurlar ile halkın

katıldığı bir törenle hizmete açıldığı hakkında Sakız Mutasarrıflığı’ndan Padişah katına çekilen telgraf

18 Aralık 1890

BOA, İ.DH, 624 / 43381 – 3An imperial edict issued by Sultan Abdülaziz in order

that the inpatient ward at Sakız Fortress, [Chios, Greece] after spending a sum of 7.500 kurush, would be

turned into a military hospital.28 November 1870

BOA, Y.PRK.UM, 25 / 97A telegram sent to Sultan’s Office by the Office of Sakız’s Mutasarrıf, and served to indicate that the construction

of military hospital which was ordered to be built in Sakız Fortress, was completed by the funds which are contributed by the people, and provided through various sources, and

this hospital put into service after holding an inauguration ceremony attended by the people,

all military and civil officials.18 December 1890

Sakız [Chios, Χίος, Yunanistan / Greece]

186

BOA, A.MKT.MHM, 162 / 99

187

[Sadaret’ten],Ticaret Nezareti’neSaraybosna’da ordu süvari askerleri için yaptırılacak koğuş, ahır ve hastanenin inşaat masraflarını gösteren defterin, bölge yetkilileri tarafından hazırlanarak gönde-rilmesi daha önce nezaretiniz tarafından istenmişti. Bu hususta Bosna Meclisi’nce hazırlanan iki defter ile plan-lar, incelemeniz için ekte gönderilmiştir. Usulüne göre tetkik ederek koğuş, ahır ve hastane inşaatı için yapılması gereken masrafları hesaplayınız.17 Ağustos 1859

[An official letter sent to Ministry of Commerce by the Grand Vizier’s Office],

Previously your Ministry had requested that the record book which served to indicate the construction costs pertained to the soldier dormitory, stable and hospital to be built in Sarajevo City for the cavalry units, would be prepared by the authorities of this region and then sent to you. Two record books and plans which are prepared by Bosnia Assembly in this regard, are attached herewith.Examine them in the proper manner and accordingly cal-culate the expenses required to be done for the construc-tion of soldier dormitory, stable and hospital.17 August 1859

BOA, A.MKT.MHM, 162 / 99Saraybosna’da [Sarajevo, Bosna-Hersek] süvari askerleri için yaptırılacak koğuş, ahır ve hastanenin masrafları hakkında

Sadaret’ten Ticaret Nezareti’ne gönderilen yazı.17 Ağustos 1859

BOA, A.MKT.MHM, 162 / 99An official letter sent to Ministry of Commerce by the

Grand Vizier’s Office and dealt with the expenses related to the soldier dormitory, stable and hospital to be built in Sarajevo City Bosnia-Herzegovina] for the cavalry units.

17 August 1859

Saraybosna [Sarajevo, Bosna-Hersek / Bosnia-Herzegovina]

188

BOA, A.MKT.MVL, 126 / 41

189

[Sadaret’ten],Seraskeri’ye,Saraybosna’da 517.190 kuruş masrafla bir askeri hastanenin inşasına izin verilmesi talebiy-le Maliye Nezareti’nden gönderilen yazı, Meclis-i Vala’da [Danıştay] görüşülmüştür. Ordu mensubu hastaların tedavi ve istirahatlarının temini oldukça gerekli ve önemli bir konu olduğundan bir hastanenin inşası lüzumlu görülmektedir. Ancak şu sıralar yeni bir hastane yapımı için bu kadar masrafın karşılanmasına Hazine’nin durumu müsait değildir. Saraybosna büyük bir şehir olduğundan burada hastane yapılmaya uygun büyük konaklar ve hanlar bulmak mümkündür. Hastane yapılmaya uygun böyle büyük bir binanın bulunması, bulunamadığı takdirde ise birbirine yakın birkaç binanın askeri hastane olarak kullanılması daha münasip olacaktır. Gereğini yapınız.17 Nisan 1861

[An official letter sent to Serasker’s Office by the Grand Vizier’s Office],The letter which was sent by the Ministry of Finance in order to obtain a permission for the construction of a military hospital in Sarajevo City after spending 517.190 kurush, has been discussed by Meclis-i Vala [Council of State]. The construction of a military hospital is consid-ered essential since the provision of medical treatment and recovery of army members had presented an urgency and great importance. However, at these days, the finan-cial capacity of Treasury Department is not sufficient to cover such large expenses required for the construction of a new hospital. Since Sarajevo is supposed to be a large city, it is possible to find here big mansions and inns which are eligible for the construction of hospital. In case such a large building could not be found in this city, then as a military hospital, it would be more appropriate to use few buildings which are close to each other. Take the necessary action accordingly.17 April 1861

BOA, A.MKT.MVL, 126 / 41Saraybosna’da [Sarajevo, Bosna-Hersek] büyük ve yeni bir

askeri hastane yapımı için Hazine’nin müsait olmadığı ve bu nedenle büyük bir bina veya birbirine yakın birkaç küçük

binanın askeri hastane olarak kullanılmasının daha uygun olduğu hakkında Sadaret’ten Seraskeri’ye gönderilen yazı.

17 Nisan 1861

BOA, A.MKT.MVL, 126 / 41An official letter sent to Serasker’s Office by the Grand Vizier’s Office, and served to indicate that the Treasury

Department had not sufficient funds to construct a large and new hospital in Sarajevo, [Bosnia-Herzogovina], and for this reason, it would be appropriate to use a large building

or a few small buildings which are close to each other.17 April 1861

Saraybosna [Sarajevo, Bosna-Hersek / Bosnia-Herzegovina]

190

BOA, A.MKT.MHM, 426 / 64

191

[Sadaret’ten],Bosna Valiliği’ne,Saraybosna’da inşasına başlanan askeri hastane için satın alınan binaların bedeli ile duvar ve parmaklık masrafı olarak Valiliğiniz tarafından tahsis edilen 55.900 kuruşun ödenmesine izin verilmiştir. Ayrıca hastaneye ilave edilecek hamam ve diğer müştemilat için harcanması gereken 31.017,5 kuruşun da Valiliğiniz bütçesi tarafından karşılanması Seraskeri tarafından uygun görülmüştür. Padişahımız tarafından onaylanan bu konularda Maliye Nezareti ile Seraskeri’ye de gereken talimatlar verilmiştir.

[Sadaret’ten],Maliye Nezareti’ne,Padişahımız tarafından onaylanan hususlarda Seraskeri’ye ve Bosna Valiliği’ne gerekli malumat verilmiştir. Bu konuda Nezaretiniz tarafından da gereğinin yapılması beklenmektedir. [Sadaret’ten],Seraskeri’ye ,Tamamlanmasını istediğiniz konularda Padişahımız tarafından izin verilmiş olup Maliye Nezareti ile Bosna Valiliği’ne gereken talimatlar gönderilmiştir.13 Kasım 1868

[An official letter sent to Governor’s Office of Bosnia by the Grand Vizier’s Office.],

Necessary permission has been granted for the costs of buildings which are purchased in respect with the mili-tary hospital whose construction works have already started at the City of Sarajevo, and this permission has also covered the payment of 55.900 kurush which are allocated by your Governor’s Office in order to cover the expenses that arose from the walls and railings. Further-more, the Serasker’s Office has deemed appropriate that a total sum which is equivalent to 31.017,5 kurush and required to be paid for the bathhouse and outhouse which are to added to the hospital, would be paid through your Governor’s budget. In regard with these actions which are approved by our Sultan, the required instructions have been given to the Ministry of Finance and Serasker’s Of-fice.

[An official note served to the Ministry of Finance by the Grand Vizier’s Office],

In regard with the actions approved by our Sultan, the necessary information has been supplied to Serasker’s Of-fice and Governor’s Office of Bosnia. On this subject, your Ministry is expected to take the necessary actions. [An official note served to Serasker’s Office by the Office of Grand Vizier],

Our Sultan has granted the necessary permission for those actions that you wish to have completed, and the necessary instructions have been sent to the Ministry of Finance and Governor’s Office of Bosnia to this end.13 November 1868

BOA, A.MKT.MHM, 426 / 64Saraybosna’da [Sarajevo, Bosna-Hersek] inşasına başlanan

askeri hastane hakkında Sadaret’ten Bosna Valiliği, Maliye Nezareti ve Seraskeri’ye gönderilen yazılar.

13 Kasım 1868

BOA, A.MKT.MHM, 426 / 64Letters sent from the Grand Vizier’s Office to the Ministry

of Finance, Serasker’s Office and Governor’s Office of Bosnia, and dealt with the military hospital whose

construction works have started at the City Sarajevo [Bosnia-Herzegovina].

13 November 1868

Saraybosna [Sarajevo, Bosna-Hersek / Bosnia-Herzegovina]

192

BOA, C.AS, 101 / 4575 – 1

193

[Maliye Nezareti’nden],Selanik’te bulunan topçu bölüğü için acilen bir has-taneye ihtiyaç duyulması nedeniyle Vardar Kalesi bitişiğindeki boş arsa satın alınarak bir hastane inşa edilmiştir. İnşaat masrafı olan 16.352 kuruşun Selanik Sancağı’nın 1843 yılı vergi gelirlerinden karşılanması, Selanik Meclisi tarafından talep edilmektedir. Bu konuda kayıtlara başvurulmuş ve durum hakkında Ebniye-i Hassa Müdürü’nden bilgi istenmiştir. Alınan bilgide tamir ettirilecek ve inşa olunacak yerler için öncelikle görevli memur vasıtasıyla defter hazırlanması gerektiği ve izinsiz inşaata başlanmışsa masrafın emri veren kişiden tah-sil edilmesi gerektiği belirtilmektedir. Bu hastane için yapılan masrafın yüksek olup olmadığı henüz bilinme-mektedir. Eyalet meclisi tarafından inşa edildiğine göre bu konu Padişah iradesini de gerektirmektedir. Sonuç olarak inşaat masrafı olan 16.352 kuruşun ya 1843 yılı vergi ge-lirlerinden karşılanması veya meclis üyelerine ödetilmesi gerekmektedir. Bu konuda uygun göreceğiniz seçenek yerine getirilecektir, efendim.17 Haziran 1844[mühür] Maliye Nazırı Musa Safveti Paşa

[Sadrazam’dan],Maliye Nazırı’na,Bundan sonra bu tür kamu binaları hakkında usule aykırı hareket edilmemesi hususu tarafınızdan yetkililere hatırlatılsın. İnşaat masrafı da bu defalık belirttiğiniz ilk seçenekteki usul üzere ödensin.20 Haziran 1844

[An official note served by the Ministry of Finance],Due to the reason that a military hospital is urgently needed for the artillery company stationed in Selanik, the land piece which took place adjacent to the Vardar Fortress and found unoccupied, was purchased and a military hospital built on it. For its construction expenses which total 16.352 kurush, the Administration Council of Selanik, requested that this sum should by be covered by the local tax revenues which were acquired by Selanik Sanjak in the year 1843. The neces-sary records were checked in this regard and the Director’s Office of State Buildings, was requested to supply the required knowledge on this subject. The supplied knowledge has served to indicate that for those sites to be repaired and used for construction, it is considered necessary that a record book had to be prepared especially by the commissioned officer, and if the construction activities had already been started without obtaining any permission in this regard, then its sum of spending had to be collected from the official who gave the order of construction. It is not known yet as to whether the construction expenses are high. Since this hospital is to be built by the Administration Council of this Province, it also necessitates the issuance of an imperial edict to this end. Consequently, the sum which totals 16.352 kurush, has to be met either, by the tax revenues of year 1843 or paid by the Members of Administration Council. The alternative which will be considered appropriate by your office to this end, will be pursued.17 June 1844[Sealed by] Musa Safveti Pasha Minister of Finance

[From the Office of Grand Vizier to the Ministry of Finance.

Remind all official authorities that from now on no acts which are contrary to the procedure set forth in regard with such public buildings, should be committed any more. The neces-sary payment could be effected according to the procedure envisaged by the first alternative.20 June 1844

BOA, C.AS, 101 / 4575 – 1Selanik’teki [Thessaloniki / Thessalonica, Θεσσαλονίκη,

Yunanistan] topçu bölüğü için inşa edilen hastane masrafının 1843 yılı vergi gelirlerinden ödenmesi hakkında Sadrazam İzzet Mehmed Paşa’nın emri.

17 Haziran 1844

BOA, C.AS, 101 / 4575 – 1An edict issued by Grand Vizier İzzet Mehmed Pasha so that the expenditures of hospital which was built for the artillery company stationed in Selanik [Thessaloniki Greece] could

be met by the tax revenues of year 1843.17 June 1844

Selanik [Thessaloniki / Thessalonica, Θεσσαλονίκη, Yunanistan / Greece]

194

BOA, Y.MTV, 21 / 147

BOA, DH.MKT, 1358 / 62

195

BOA, Y.MTV, 21 / 147

[Seraskeri’den Padişah katına],Selanik’te inşası kararlaştırılan askeri hastanenin temel atma töreni yapılmıştır. Törene vali, askeri erkan ve şehirdeki bütün konsoloslar ile memurlar katılmıştır. Törende müftü tarafından okunan dualar eşliğinde binanın inşası başlamıştır. Selanik Kumandanlığı’ndan telgrafla alınan bu bilgiler arz olunur.17 Temmuz 1886[imza] Serasker Ali Saib Paşa

BOA, DH.MKT, 1358 / 62

[Dahiliye Nezareti’nden],Selanik Valiliği’ne,2 Ağustos 1886,Padişahımız tarafından inşası emredilen Selanik Askeri Hastanesi’nin temel atma töreninin askeri ve sivil memurlar, din bilginleri, din adamları ve şehrin ilerigelen-lerinin katılımıyla kurbanlar kesilerek yapıldığı ve tören esnasında Padişah efendimize dualar edildiği, 15 Temmuz 1886 tarihli telgrafınızdan öğrenilmiştir. Gelişmelerden Sadrazam hazretleri de hemen haberdar edilmiştir. Bu eserin inşası, göz bebeğimiz olan askerlerimizin Selanik’te de huzur ve istirahat içinde görev yapmalarına vesile olacaktır. Bu hizmetin yerine getirilmesinde gösterilen himmet ve gayret, memnuniyet vericidir. Gelecekte de bu gayretlerin devam etmesini dilerim.

BOA, Y.MTV, 21 / 147

[From the Serasker’s Office to Sultan’s Office],The ground breaking ceremony has been held for the mili-tate hospital decided to be built in Selanik. This ceremony has been attended by the Governor, military officers, all consuls, and all civil officers located in this city. The construction phase of this building, by the prayers served by Mufti, has started. This information has been relayed to us by the telegraphic message of Commander’s office of Selanik.17 July 1886[Signed by] Serasker Ali Saib Pasha

BOA, DH.MKT, 1358 / 62

[From Ministry of Interior Affairs to the Governor’s Office of Selanik],2 August 1886,Through your telegraphic message which was sent on the date 15 July 1886, we have learned that the ground breaking ceremony of Selanik Military Hospital whose construction is ordered by the imperial edict of our Sul-tan, has been held by the attendance of military and civil officers, religious functionaries, religious scholars and no-tables of this city, and also by slaughtering the animals as a sacrifice, and by serving the prayers to our Sultan. Our Grand Vizier has been also immediately informed of such events. The construction of this building, will conduce our cherished soldiers to perform their duties ardently and peacefully in Selanik. The help and zealousness which are paid for the performance of this service, are considered to be quiet pleasing. I wish that such efforts be also contin-ued in the future.

BOA, Y.MTV, 21 / 147Selanik’te [Thessaloniki / Thessalonica, Θεσσαλονίκη, Yunanistan] askeri hastane inşasına törenle başlandığı hakkında Seraskeri’den Padişah katına gönderilen yazı.

17 Temmuz 1886

BOA, DH.MKT, 1358 / 62Selanik’te askeri hastane inşasına törenle başlanmasının

memnuniyet verici olduğu hakkında Dahiliye Nezareti’nden Selanik Valiliği’ne gönderilen yazı.

2 Ağustos 1886

BOA, Y.MTV, 21 / 147An official letter sent to Sultan’s Office by the Office of Serasker, and served to indicate that the construction

activities of a military hospital in Selanik City [Thessaloniki Greece] had started upon the ground breaking ceremony.

17 July 1886

BOA, DH.MKT, 1358 / 62An official letter sent to Governor’s Office of Thessaloniki by the Ministry of Finance, and served to indicate that a

pleasure has been felt from the ceremonial start of construction activities of a military hospital to be

built in Selanik City.2 August 1886

Selanik [Thessaloniki / Thessalonica, Θεσσαλονίκη, Yunanistan / Greece]

196

BOA, İ.HR, 339 / 13 – 2

197

[Sadaret’ten Padişah katına],Geçen yıl Collingwood adlı İngiliz savaş gemisinde görülen çiçek hastalığı [variola] salgını üzerine Selanik’te görevli memurlar duruma müdahale etmişler ve yardımda bulunmuşlardı. Bu yardım münasebetiyle Selanik Askeri Hastanesi doktorlarına İngiltere’den bazı hediyeler gönderilmiştir. İstanbul’daki İngiltere Elçiliği, bu hedi-yeleri kabulünü ve sahiplerine ulaştırılmasına yardımcı olunmasını talep etmektedir. Konuyla ilgili Hariciye Ne-zareti yazısı ile hediyeleri gösteren defter ekte bilgilerinize sunulmuştur. Vereceğiniz emirler beklenmektedir.21 Ağustos 1892[imza] Sadrazam Ahmed Cevad Paşa

[Mabeyn-i Hümayun Başkitabeti’nden Sadaret’e],Göndermiş olduğunuz yazı ile ekleri Padişahımız tarafından incelenmiştir. Kendileri talep edilen hususa izin vermişlerdir. Gereğiniz yapınız.22 Ağustos 1892[imza] Mabeyn-i Hümayun Başkatibi Ahmed Süreyya Paşa

[From the Grand Vizier’s Office to Sultan’s Office],Upon the epidemic variola which broke out last year in the British armored battleship named Collingwood, the physicians who were tasked at the Selanik Military Hos-pital, had made their medical interventions and rendered their supports for this case. On the occasion of such help, some gifts have been sent from England to the physi-cians of Selanik Military Hospital. Therefore, the British Embassy located in Istanbul, has been requesting your assistance towards the acceptance of these gifts and their delivery to those who have deserved to take such gifts. The official letter sent by the Ministry of Foreign Affairs in this regard and the record book serving to indicate these gifts, are attached herewith for your information.Your orders are expected to be received to this end.21 August 1892[Signed by] Grand Vizier Ahmed Cevad Pasha

[From the Office of Chief Secretary of Mabeyn-i Hümayun to Grand Vizier’s Office],

Your sent letter, together with its attachments, has been reviewed by our Sultan. He has granted his approval for the requested actions.Take the necessary actions accordingly.22 August 1892[Signed by] Ahmed Süreyya PashaChief Secretary of Mabeyn-i Hümayun

BOA, İ.HR, 339 / 13 – 21891 yılında İngiliz Collingwood Zırhlısı’nda görülen çiçek

salgınına müdahale eden Selanik [Thessaloniki / Thessalonica, Θεσσαλονίκη, Yunanistan] Askeri Hastanesi

doktorlarına İngiltere’den gönderilen hediyelerin kabul edilmesine izin verildiği hakkında Padişah II. Abdülhamid’in emri.

22 Ağustos 1892

BOA, İ.HR, 339 / 13 – 2An imperial edict issued by Sultan Abdülhamid II, and

served to indicate his approval had been granted in order that the physicians who were being employed by the Selanik

[Thessaloniki, Greece] Military Hospital and had made a medical intervention for the epidemic variola which, during the year 1891, prevailed in the British armored battleship

named Collingwood, could accept the gifts which were sent to them from England.

22 August 1892

Selanik [Thessaloniki / Thessalonica, Θεσσαλονίκη, Yunanistan / Greece]

198

BOA, İ.RSM, 14 / 31 – 3

199

[Sadaret’ten Padişah katına],Selanik Askeri Hastanesi için bağışlanan paralarla satın alınan röntgen aletinin gümrük vergisinden muaf tutulması, Seraskeri tarafından talep edilmektedir. Konuyla ilgili olarak Rüsumat Emaneti’ne talimat gönderilmiştir. Vereceğiniz emirler beklenmektedir.26 Eylül 1901[imza] Sadrazam Halil Rıfat Paşa

[Mabeyn-i Hümayun Başkitabeti’nden Sadaret’e],Göndermiş olduğunuz yazı ile ekleri Padişahımız tarafından incelenmiştir. Kendileri talep edilen hususa izin vermişlerdir. Gereğini yapınız.2 Kasım 1901[imza] Mabeyn-i Hümayun Başkatibi Tahsin Paşa

[From the Grand Vizier’s Office to Sultan’s Office],The Office of Serasker requests that the x-ray equipment which was purchased by the funds contributed to the Selanik Military Hospital, would have to be kept exempted from the payments of customs duty. The concerned Tax Department has been instructed in this regard. Your or-ders are expected to be received to this end.26 September 1901[Signed by] Grand Vizier Halil Rıfat Pasha

[From the Office of Chief Secretary of Mabeyn-i Hümayun to Grand Vizier’s Office],

Your sent letter, together with its attachments, has been reviewed by our Sultan. He has granted his approval for the requsted actions.Take the necessary actions accordingly.2 November 1901[Signed by] Tahsin PashaChief Secretary of Mabeyn-i Hümayun

BOA, İ.RSM, 14 / 31 – 3Selanik [Thessaloniki / Thessalonica, Θεσσαλονίκη,

Yunanistan] Askeri Hastanesi için satın alınan röntgen aletinin gümrük vergisinden muaf tutulmasına izin verildiği

hakkında Padişah II. Abdülhamid’in emri.2 Kasım 1901

BOA, İ.RSM, 14 / 31 – 3An imperial edict issued by Sultan Abdülhamid II, and

served to indicate that he had granted his permission so that the x-ray equipment which was purchased for the

Selanik [Thessaloniki, Greece] Military Hospital, could be exempted from paying customs duty.

2 November 1901

Selanik [Thessaloniki / Thessalonica, Θεσσαλονίκη, Yunanistan / Greece]

200

BOA, BEO, 2250 / 168748 – 3

201

[Seraskeri’den Sadaret’e],Üçüncü Ordu Sağlık Müfettişliği, hastanede yatan askerlerin istirahatlarını sağlamak amacıyla Selanik Askeri Hastanesi’ne ilave olarak 300 yataklık bir binanın yaptırılmasını talep etmişti. Bu binanın ahşap kısımları için gereken malzemenin miri ormanlardan temin edilmesi halinde toplam inşaat masrafının 104.550 kuruş tutacağı anlaşılmış ve 13 Eylül 1903 tarihinde bu meblağın harcanmasına izin veren bir Padişah iradesi çıkmıştır. Bu paranın Üçüncü Ordu için silah altına alınan ihtiyat kuvvetleri ödeneğinde yapıldığı gibi olağanüstü tahsisat-tan olarak Selanik Vilayeti bütçesinden ödenmesi uy-gun olacaktır. Bu konuda Seraskerlik Umum Muhasebe Dairesi’nden alınan malumata göre, Maliye Nezareti’ne talimat vermeniz yeterli olacaktır. Bu hususta izinleriniz beklenmektedir.29 Kasım 1903[imza] Serasker Mehmed Rıza Paşa

[From the Office of Serasker to the Office of Grand Vizier],

The Health Inspector’s Office of Third Army, had re-quested that, with a view to comfort the soldiers who were admitted by the Selanik Military Hospital, a military hospital having a capacityof 300 beds, would have to be built as an extension to this hospital. Upon the condi-tion that the timbers required for the wooden parts of this hospital, would be provided by the state forests, it has become evident that the total cost of construction works would total 104.550 kurush, and accordingly, on the date 13 September 1903, and imperial edict was issued towards the spending of this total sum. This fund, similar to the procedure pursued for the fund which had been al-located to those reservists who were called to arms by the Third Army, and being considered to be an extraordinary allocation, would be better paid by the Provincial Budget of Selanik. According to the information notified to us by the General Accounting Department of Serasker’s Office, it would be a proper act if you kindly instruct the Ministry of Finance in this regard.Your permission is expected to be granted to this end.29 November 1903[Signed by] Serasker Mehmed Rıza Pasha

BOA, BEO, 2250 / 168748 – 3Selanik [Thessaloniki / Thessalonica, Θεσσαλονίκη,

Yunanistan] Askeri Hastanesi’ne ilave olarak yaptırılacak 300 yataklık binanın ödeneği hakkında Seraskeri’den

Sadaret’e gönderilen yazı.29 Kasım 1903

BOA, BEO, 2250 / 168748 – 3An official letter sent to Grand Vizier’s Office by the Office of Serasker, and dealt with the fund to be allocated to the building of a military hospital which will have a capacity of 300 beds and supposed to be the extension of Selanik

[Thessaloniki, Greece] Military Hospital.29 November 1903

Selanik [Thessaloniki / Thessalonica, Θεσσαλονίκη, Yunanistan / Greece]

202

BOA, BEO, 2250 / 168748 – 2

BOA, BEO, 2250 / 168748 – 1

203

BOA, BEO, 2250 / 168748 – 2

[Maliye Nezareti’nden Sadaret’e],3 Aralık 1903 tarihli ve 4018 numaralı emrinizin ekinde gönderilen Seraskeri yazısında belirtildiği üzere Selanik Askeri Hastanesi’ne ilave olarak yaptırılacak 300 yataklık bina için Padişah iradesiyle 104.550 kuruş harcanmasına izin verilmiştir. Bu paranın 1904 yılı olağanüstü tahsisatından olarak Selanik Vilayeti bütçesinden öden-mesi için hazırlanan havalename, Serasker Mehmed Rıza Paşa’ya gönderilmiştir. Durum arz olunur.9 Ocak 1904[imza] Maliye Nazırı Ahmed Reşad Paşa

BOA, BEO, 2250 / 168748 – 1

[Sadaret’ten],Seraskeri’ye ,11 Ocak 1904,29 Kasım 1903 tarihli ve 1275 numaralı yazınızın cevabıdır,Maliye Nezareti’nden gelen yazıda, Selanik Askeri Hastanesi’ne ilave olarak yaptırılacak 300 yataklık bina için gereken 104.550 kuruşun 1904 yılı olağanüstü tahsisatından olarak Selanik Vilayeti bütçesinden öden-mesi için hazırlanan havalename tarafınıza gönderilmiştir

BOA, BEO, 2250 / 168748 – 2

[From the Ministry of Finance to the Grand Vizier’s Office],As notified by the letter sent by Serasker’s Office and attached to your directive dated 3 December 1903 and numbered 4018, the necessary permission, upon the issued imperial edict, has been granted to spend a total sum of 104.550 kurush which was allocated for the military hospital having a capacity of 300 beds and to be used as an extension of the Selanik Military Hospital. The transfer order made up and dictated that this fund, as being considered to be an extraordinary fund allocated in the year 1904, would have to be paid through the local Budget of Selanik Province, has been sent to the Office of Serasker Mehmed Rıza Pasha. Be informed accordingly. 9 January 1904[Signed by] Ahmed Reşad Pasha Minister of Finance

BOA, BEO, 2250 / 168748 – 1

[From the Grand Vizier’s Office to the Office of Serasker],11 January 1904This constitutes a reply to your letter dated 29 November 1903 and numbered 1275.The official letter sent by the Ministry of Finance, served to indicate that the transfer order made up and related to the payment of fund totaled 104.550 kurush, which were required to be spent for the military hospital which will have a capacity of 300 beds and to be built as an exten-sion of Selanik Military Hospital, has been sent to your Office so that it, as being considered to be an extraordi-nary fund allocated in the year 1904, could be paid up through the local budget of Selanik Province.

BOA, BEO, 2250 / 168748 – 2Selanik [Thessaloniki / Thessalonica, Θεσσαλονίκη,

Yunanistan] Askeri Hastanesi’ne ilave olarak yaptırılacak 300 yataklık bina için gereken paranın iletilmesi hakkında

Maliye Nezareti’nden Sadaret’e gönderilen yazı.9 Ocak 1904

BOA, BEO, 2250 / 168748 – 1Selanik Askeri Hastanesi’ne ilave olarak yaptırılacak 300

yataklık bina için gereken paranın iletilmesi hakkında Sadaret’ten Seraskeri’ye gönderilen yazı.

11 Ocak 1904

BOA, BEO, 2250 / 168748 – 2An official letter sent to Grand Vizier’s office by the Ministry

of Finance, and dealt with the transfer of fund which is required for the construction of a military hospital which will have a capacity of 300 beds and used as an extension

of the Selanik [Thessaloniki, Greece] Military Hospital.9 January 1904

BOA, BEO, 2250 / 168748 – 1An official note served to Serasker’s Office by the Office

of Grand Vizier, and dealt with the transfer of fund which was required for the military hospital which will have a

capacity of 300 beds and to be built as an extension to the Selanik Military Hospital.

11 January 1904

Selanik [Thessaloniki / Thessalonica, Θεσσαλονίκη, Yunanistan / Greece]

204

BOA, İ.MVL, 128 / 3366 – 4A

205

[Sadaret’ten Padişah katına],Vidin [Vidin / Widdin, Видин, Bulgaristan], Varna [Varna, Варна, Bulgaristan], Rusçuk [Ruse / Russe, Русе, Bulgaristan] ve Şumnu [Shumen, Шумен, Bul-garistan] ile bölgedeki diğer kışla, askeri hastane ve ordu binalarının durumu ve kapasiteleri hakkında bölgedeki yetkililerden bilgi istenmişti. Bu hususta Vidin Valisi Ağa Hüseyin Paşa ile Varna Kumandanı’ndan cevaplar gelmiş ve bu cevaplarda belirtilen hususlar dikkate alınarak gereğinin yapılması istenmiştir. Fakat Silistre’den henüz ce-vap gelmemiştir. Önemi dolayısıyla evrakı son-radan hazırlanmak şartıyla gereken tamiratın hemen yaptırılması için Silistre Valisi Mehmed Said Paşa’ya emir yazılması, Dar-ı Şura-yı Askeri tarafından tavsiye edilmiş ve Serasker Hasan Rıza Paşa tarafından bir yazı ile Bab-ı Ali’ye bildirilmiştir. Konu, Meclis-i Vala’da da [Danıştay] görüşülmüş ve uygun görülmüştür. Bu husustaki evrak incelenmesi ve onaylanması için ekte takdim edilmiştir. Vereceğiniz emirler beklenmektedir.4 Kasım 1848[imza] Sadrazam Mustafa Reşid Paşa

[Mabeyn-i Hümayun Başkitabeti’nden Sadaret’e],Gönderdiğiniz yazı ile ekinde bulunan evrak Padişahımız tarafından incelenmiştir. Kendileri binaların metanetine dikkat edilmesi şartıyla Silistre’deki kışla ve hastanelerin tamirine başlanmasına izin vermişlerdir. Gereğini yapınız.7 Kasım 1848

[From the Office of Grand Vizier to the Office of Sultan],The regional authorities had been requested to supply detailed information about the current status and capaci-ties of other military quarters, military hospitals and army buildings which were located in the region and other cities such as Vidin [Widdin, Bulgaria], Varna [Varna, Bulgaria], Rusçuk [Ruse, Bulgaria] and Şumnu [Shumen, Bulgaria]. In this regard, the Vidin Governor Ağa Hüseyin Pasha and Commanders Office of Varna had sent their replies, and requested that the necessary actions would have to be taken after taking into account the points mentioned in their replies. However, no reply has been yet arrived from Silistre. The Military Advisory Board has advised that an order would be given to Silistre Governor Mehmed Said Pasha for the repair process which had to be started at once and provided that the necessary documents per-taining to this process, would be later drafted due to the significance of this issue, and Serasker Hasan Rıza Pasha, through a letter, has advised Bab-ı Ali [Sublime Port] about this case. This subject has been discussed by the Council of State and considered to be appropriate. These documents are attached herewith for your perusal and approval.Your orders are expected to be received to this end.4 November 1848[Signed by] Grand Vizier Mustafa Reşid Pasha

[From the Office of Chief Secretary of Mabeyn-i Hümayun to the Office of Grand Vizier],Your sent letter, together with its attachments, has been reviewed by our Sultan. He has granted his necessary approval towards the repair of military hospital and a military quarter located in Silistre City, provided that the necessary care would be paid on the solidity and strength of these buildings.7 November 1848

BOA, İ.MVL, 128 / 3366 – 4aSilistre’deki [Silistra, Силистра, Bulgaristan] kışla ve

askeri hastanelerin kış mevsimi gelmeden tamir ettirilmesi gerektiği hakkında Padişah Abdülmecid’in emri.

7 Kasım 1848

BOA, İ.MVL, 128 / 3366 – 4aAn imperial edict issued by Sultan Abdülmecid, and

dictated that the military quarter and military hospitals located in Silistre [Silistra, Bulgaria] would have to be

repaired before the arrival of winter season.7 November 1848

Silistre [Silistra, Силистра, Bulgaristan / Bulgaria]

206

BOA, Y.MTV, 286 / 165 – 2

BOA, TFR.I.AS, 37 / 3686 – 2

207

BOA, Y.MTV, 286 / 165 – 2

[Seraskeri’den Padişah katına],Siroz’da inşa edilmesi emredilen 220 yataklı askeri has-tane tamamlanmış ve önceki gün yapılan törenle hizmete açılmıştır. Açılış törenine tüm sivil ve askeri memurlar ile şehrin ileri gelenleri ve tüm askeri birliklerin mensupları katılmışlardır. Açılış töreni sırasında Padişahımıza dualar edilerek bağlılık tezahüratları da atılmıştır. Dokuzuncu Fırka Kumandanlığı’ndan gelen telgraftan öğrenilen bu bilgiler arz olunur.21 Mayıs 1906[imza] Serasker Mehmed Rıza Paşa

BOA, TFR.I.AS, 37 / 3686 – 2

[Dokuzuncu Fırka Kumandanlığı’ndan],Rumeli Umum Müfettişliği’ne,Siroz Askeri Hastanesi için satın alınan cerrahi alet ve edevat yerine ulaşmıştır. Bunların faturası da incelenmiş ve siparişlerin eksiksiz olarak gönderildiği anlaşılmıştır. Ordumuzun ihtiyaçlarının karşılanmasında gösterilen gayretleriniz takdire şayandır. Bu nedenle şükranlarımı ederim. Bu gayretiniz bütün fırka mensubu üzerinde gü-zel bir tesir ve memnuniyet bırakmıştır. 14 Ağustos 1906[mühür] Dokuzuncu Fırka Kumandanı Müşir [Mareşal] İbrahim Edhem Paşa

BOA, Y.MTV, 286 / 165 – 2

[From Serasker’s Office to Sultan’s Office],The construction works of a military hospitalwhich had a capac it of 220 beds and ordered to be built in Siroz, were completed, and this hospital, by holding an inauguration ceremony, was put into service during the course of previ-ous day. This inauguration ceremony was attended by all members of army. During the conduct of this inaugura-tion ceremony, the allegiance manifestations were also exercised for our Sultan, as well as serving him prayers. This information which we received from the Command-er’s Post of Ninth Division, is submitted to the attention of this office.21 May 1906[Signed by] Serasker Mehmed Rıza Pasha

BOA, TFR.I.AS, 37 / 3686 – 2

[From Commander’s Post of Ninth Division to the General Inspector’s Office of Rumelian Region],Those surgical instruments and equipment which were procured for the Siroz Military Hospital, have arrived at their destination point without lacking any parts. The bill issued for these articles, has been also checked, and it is understood that all these ordered items had been sent without any missing parts. Your efforts which are deployed by your office in order to satisfy the needs of our army, is quite appreciable. For this reason, I wish to voice my gratitude. Your such kind efforts have left a good ef-fect and pleasure over the all members of Ninth Division. 14 August 1906[Sealed by] Müşir [Marshall] İbrahim Edhem PashaCommander of Ninth Division

BOA, Y.MTV, 286 / 165 – 2Siroz’da [Serres, Σέρρες, Yunanistan] inşası tamamlanan

220 yataklı askeri hastanenin törenle hizmete açıldığı hakkında Seraskeri’den Padişah katına gönderilen yazı.

21 Mayıs 1906

BOA, TFR.I.AS, 37 / 3686 – 2Siroz Askeri Hastanesi için satın alınan cerrahi alet ve

edevatın eksiksiz olarak teslim alındığı hakkında Dokuzuncu Fırka Kumandanlığı’ndan Rumeli

Umum Müfettişliği’ne gönderilen yazı.14 Ağustos 1906

BOA, Y.MTV, 286 / 165 – 2An official letter sent to Sultan’s Office by the Office of Serasker, and served to indicate that the newly built military hospital which had a capacity 220 bed, has

been put into service in Siroz [Serres, Greece].21 May 1906

BOA, TFR.I.AS, 37 / 3686 – 2An official note served to the General Inspector’s Office of

Rumelian Region by the Commander’s Post of Ninth Division, and served to indicate that the surgical

instruments and equipment which had been purchased for the Siroz Military Hospital, were

taken delivery without lacking any parts.14 August 1906

Siroz [Serres, Σέρρες, Yunanistan / Greece]

208

MSB. 666 - İkinci Ordu Defteri

209

MSB. 666 1875-1878 yıllarına ait İkinci Ordu Defterine göre

Sofya Askeri Hastanesi doktor kadrosu.

MSB. 666According to the Second Army Book dated 1875-1878, Sofia

Military Hospital Staff Physician

Tabip Miralay (Albay) Kirkor Nikefor Bey İngiltereli Tabip Roy maaşı 500 frankİngiltereli Tabip Elmezlani maaşı 300 frank İngiltereli Tabip Çeni maaşı 400 frank Tabip Sol Kolağası (Kıdemli Yüzbaşı) Seyit Ali Efendi Viyanalı Tabip İmcenli Petro maaşı 500 frank Yunanlı Tabip Papadomelli maaşı 1250 kuruş Viyanalı Tabip Moradin maaşı 250 frank Viyanalı Tabip Marşal maaşı 350 frank Viyanalı Tabip Ermin Etvareç maaşı 200 frank Viyanalı Tabip Eşmid maaşı 300 frank Viyanalı Tabip Pirinik maaşı 300 frank Tabip Sol Kolağası (Kıdemli Yüzbaşı) Mihran Antranik Efendi Fransız Tabip Mösyö Dikor maaşı 1250 kuruş Tabip Sol Kolağası (Kıdemli Yüzbaşı) Mustafa Mehmet EfendiAvusturyalı Tabip Filip Polper maaşı 2000 kuruşTabip Yüzbaşı Mıgırdiç EfendiViyanalı Tabip Sokoloski maaşı 450 frank Viyanalı Tabip Palof maaşı 200 frank Viyanalı Tabip Pörl maaşı 200 frank Viyanalı Tabip Zlotonis maaşı 200 frank Viyanalı Tabip Keybhar maaşı 200 frank Viyanalı Tabip Draç maaşı 200 frank Viyanalı Tabip Hristo Dolidi maaşı 250 frank Viyanalı Tabip Monşinayen maaşı 400 frank Viyanalı Tabip Arnest maaşı 300 frank Viyanalı Tabip Şark maaşı 200 frank

Physician Colonel Kirkor NikeforEnglish Physician Roy, Salary 500 francEnglish Physician Elmezlani, Salary 300 francEnglish Physician Çeni, Salary 400 francPhysician Senior Captain Seyit Ali EfendiViennese Physician İmcenli Petro, Salary 500 francGreek Physician Papadomelli, Salary 1250 kurushViennese Physician Moradin, Salary 250 francViennese Physician Marşal, Salary 350 francViennese Physician Ermin Etvareç, Salary 200 francViennese Physician Eşmid, Salary 300 francViennese Physician Pirinik, Salary 300 francPhysician Senior Captain Mihran Antranik EfendiFrench Physician Monsieur Dikor, Salary 1250 kurushPhysician Senior Captain Mustafa Mehmet Efendi Austrian Physician Filip Polper, Salary 2000 kurushPhysician Ceptain Mıgırdiç EfendiViennese Physician Sokoloski, Salary 450 francViennese Physician Palof, Salary 200 francViennese Physician Pörl, Salary 200 francViennese Physician Zlotonis, Salary 200 francViennese Physician Keybhar, Salary 200 francViennese Physician Draç, Salary 200 francViennese Physician Hristo Dolidi, Salary 250 francViennese Physician Monşinayen, Salary 400 francViennese Physician Arnest, Salary 300 francViennese Physician Şark, Salary 200 franc

Sofya [Sofia, София, Bulgaristan / Bulgaria]

210

BOA, A.MKT.MHM, 402 / 2

211

[Sadaret’ten],Bosna Valiliği’ne,Yenipazar [Novi Pazar, Нови Пазар, Sırbistan] Sancağı’ndaki Taşlıca kasabasında bulunan ordu birlikleri için 425.000 kuruş harcanarak inşa edile-cek olan kışlaya, 248.999 kuruşluk bağış ile bütçeden daha önce verilmiş ödenek dışında 156.000 kuruş tah-sis edilmesi gerektiği, Valiliğinizden gelen yazılardan anlaşılmaktadır. Konu değerlendirilmiş ve gönderilen planlar incelenmiştir. Böyle büyük bir askeri tesiste geniş bir meydan ve cephanelik ile 30-40 yataklık bir hastanenin de bulunması uygun olacaktır. Ancak incele-nen planlarda bunların mevcut olmadığı görülmektedir. Dar-ı Şura-yı Askeri tarafından da yaptırılması istenilen bu kısımların, keşif bedelini aşmamak şartıyla planlara eklenmesi ve inşa ettirilmesi, Padişahımız [Sultan Abdülaziz] tarafından da emredilmiştir. Bu konuda Maliye Nezareti’ne de gereken talimat verilmiş olup ilgili evrak ve planlar ekte gönderilmiştir. Ayrıca bölge halkının bu inşaat işinde gösterdiği vatanseverlik ve yardım toplama gayretleri de Padişahımız tarafından takdirle karşılanmış ve konunun Takvim-i Vekayi’de haber olarak yayınlatılmasına karar verilmiştir. [Sadaret’ten],Maarif Nezareti’ne,425.000 kuruş harcanarak inşa edilecek askeri bina-lar için halk tarafından 248.999 kuruş bağış yapılması, Padişahımız tarafından övgüye layık bir vatanseverlik olarak değerlendirilmiştir. Bu nedenle konunun Takvim-i Vekayi’de haber olarak yayınlanması uygun olacaktır. Gereğini yapınız. [Sadaret’ten Maliye Nezareti’ne],İnşa edilmesi Padişahımız tarafından emir buyrulan askeri tesisler için Bosna Valiliği’ne icap eden talimatlar gönderilmiş ve Seraskeri’ye de malumat verilmiştir. Nezaretinizden de gereğinin yapılması beklenmektedir. [Sadaret’ten],Seraskeri’ye ,Bab-ı Ali tarafından gerekli işlemler yapılmıştır.13 Mart 1868

[From Grand Vizier’s Office to the Governor’s Office of Bosnia],As is understood from the letters that you have already sent, in addition to the sum which is contributed by the people and totalled 248.999 kurush, also another fund totaled 156.000 kurush, other than the fund which had been previously allocated by the budget, had to be al-located for the military quarter which, by spending a sum of 425.000 kurush, is supposed to be built for the army units that had been stationed in the Taşlıca Town of Yeni-pazar [Novi Pazar, Serbia] Sanjak. This subject has under-gone an evaluation phase and the submitted plans have been reviewed. It would be considered appropriate if a large square, an arsenal and a hospital having a capacity of 30 to 40 beds, are also made available at such a large military facility. Provided that the costs of these parts whose construction is also desired by Dar-ı Şura-yı Askeri [Military Advisory Board] would not exceed the total cost estimated by the survey, our Sultan Abdülaziz, has also ordered that they would be included in the plans and then get constructed. The Ministry of Finance has been furnished with the necessary instruction in this regard, and the relevant documents and plans have been submit-ted attached herewith. Moreover, the patriotism displayed by the people of this region and their efforts deployed in order to collect financial contributions, have been also ap-preciated by our Sultan and a decision has been awarded in order to have this matter publicised through a newspa-per named Takvim-i Vekayi. [official gazette] [From Grand Vizier’s Office to the Ministry of Finance],The financial contribution made by the people and to-taled 248.999 kurush for the military facilities which are supposed to be built by spending a total sum 425.000 kurush, has been regarded by our Sultan as an excellent example of praiseworthy patriotism. Owing to this reason, it would be an appropriate if this news is publicized by the newspaper named Takvim-i Vekayi. Take the necessary actions accordingly.

[From Grand Vizier’s Office to the Ministry of Finance],For those military facilities which are to be constructed upon the imperial edict of our Sultan, the necessary instructions have been sent to the Governor’s of Bosnia, and the Office of Serasker has been also informed of this situation. Your Ministry is also expected to take the nec-essary actions to this end. [From Grand Vizier’s Office to the Serasker’s Office],The Sublime Port [Bab-ı Ali] has taken the necessary actions.13 March 1868

BOA, A.MKT.MHM, 402 / 2Taşlıca’da [Pljevlja, Пљевља, Karadağ] inşa edilecek askeri

kışlada 30-40 yataklık bir hastanenin de bulunması gerektiği hakkında Sadaret’ten Bosna Valiliği, Maarif

Nezareti, Maliye Nezareti ve Seraskeri’ye gönderilen yazılar.13 Mart 1868

BOA, A.MKT.MHM, 402 / 2Official letters sent by the Grand Vizier’s Office to the Governor’s Office of Bosnia, Ministry of Finance and

Serasker’s Office, and dictated that a hospital supposed to have 30 to 40 beds, must also take place in the military quarter to be built in Taşlıca Town [Pljevlja, Montenegro].

13 March 1868

Taşlıca [Pljevlja, Пљевља, Karadağ / Montenegro]

212

213Taşlıca Askeri Hastanesi’nin Açılış Töreni / Opening Ceremony of Taşlıca Military Hospital

214

BOA, DH.MKT, 2239 / 36

BOA, DH.MKT, 2265 / 164

215

BOA, DH.MKT, 2239 / 36

[Dahiliye Nezareti’nden],Sadaret’e,26 Ağustos 1899,Taşlıca’da halk tarafından yaptırılan askeri hastanenin inşası tamamlanmıştır. Askeri hastanenin inşası sırasında yardımları görülen Kaza İdare Meclisi üyesi Mehmed Bey ile Belediye Başkanı Mehmed Efendi’nin birer madalya ile ödüllendirilmeleri uygun olacaktır. Bu konuda Kosova Valiliği’nden gelen 30 Temmuz 1899 tarihli ve 285 numaralı yazı ekte bilgilerinize sunulmuştur. Vereceğiniz emirler beklenmektedir.

BOA, DH.MKT, 2265 / 164

[Dahiliye Nezareti’nden],Sadaret’e,4 Kasım 1899,Halkın yardımları ve ordunun desteğiyle [Taşlıca’da] inşa edilen 80 yataklık askeri hastane törenle hizmete açılmıştır. Açılış töreni sırasında Padişahımıza da dualar edilmiştir. Bu konuda Kosova Valiliği’nden gelen 30 Ekim 1899 tarihli telgraf ekte bilgilerinize sunulmuştur.

BOA, DH.MKT, 2239 / 36

[From Ministry of Finance to the Office of grand Vizier],26 August 1899,The construction works of military hospital to be built in Taşlıca through the financial contribution of people, had come to an end. It would be an appropriate act if Mehmed Bey Member of Administration Council of this town, together Mehmed Efendi, Major, are rewarded by the decoration of one medal to each of them. The official letter which, on the date 30 July 1899 and under the no: 285, was sent by the Governor’s Office of Kosova, is attached herewith for your information. Your orders are expected to be received in this regard.

BOA, DH.MKT, 2265 / 164

[From the Ministry of Interior Affairs to the Office of Grand Vizier],4 November 1899,The military hospital which had a capacity of 80 beds and been built in Taşçlıca by the financial contribution of people and support of army, after holding an inauguration ceremony, was put into service. During the conduct of this ceremony, the prayers were served also to our Sultan. A telegraphic message which, on the date 30 October 1988, was sent by the Governor’s Office of Kosova, and concerned this event, is attached herewith for your information.

BOA, DH.MKT, 2239 / 36Taşlıca’da [Pljevlja, Пљевља, Karadağ] yaptırılan askeri hastanenin tamamlandığı ve konuda yardımları görülen

kişilerin ödüllendirilmesi gerektiği hakkında Dahiliye Nezareti’nden Sadaret’e gönderilen yazı.

26 Ağustos 1899

BOA, DH.MKT, 2239 / 36An official letter sent to Grand Vizier’s Office by the

Ministry of Interior Affairs, and served to indicate that the construction works of a military hospital to be built in Taşlıca [Pljevlja, Montenegro], had come to an end, and it

was necessary to reward those persons who have rendered their best assistances in this regard.

26 August 1899

Taşlıca [Pljevlja, Пљевља, Karadağ / Montenegro]

BOA, DH.MKT, 2265 / 164Taşlıca’da inşa edilen 80 yataklık askeri hastanenin törenle

hizmete açıldığı hakkında, Dahiliye Nezareti’nden Sadaret’e gönderilen yazı.

4 Kasım 1899

BOA, DH.MKT, 2265 / 164An official letter sent to Grand Vizier’s Office by the

Ministry of Interior Affairs, and served to indicate that the military hospital which had been constructed in Taşlıca

with the capacity of 80 beds, after holding an inauguration ceremony, was put into service.

4 November 1899

216

BOA, Y.PRK.MYD, 3 / 16 – 1

217

[Selanik Valiliği’nden Padişah katına],Arnavutluk’ta görev yaptığım sırada [1875] Üsküp kasabasında askeri hastane mevcut değildi. Bu nedenle 300 yataklı muntazam ve mükemmel bir askeri has-tanenin inşasını başlatmıştım. Bu hastanenin inşasına halk da para, taş, kereste ve kireç temin ederek katkıda bulunmuştu. Son olarak Kosova Fırkası Sertabibi Mankoviç Bey’den gelen ve ekte bilgilerinize sunulan tel-grafta askeri hastane inşaatının tamamlandığı ve törenle hizmete açıldığı bildirilmiştir. Bu konuda tarafınızdan verilen desteğe teşekkür ederek durum arz olunur.17 Aralık 1883[imza] Selanik Valisi İbrahim Derviş Paşa

[From the Governor’s Office of Selanik to Sultan’s Office],When I was commissioned in Albania (during the year 1875 ), no military hospital had existed in Üsküp Town. Owing to this reason, I had started the construction works of a perfect and uniform military hospital supposed to have a capacity of 300 beds. For the construction works of this hospital, the people of this region had also contributed money, stone, timber and lime. By the tele-graphic message which is recently sent by Mankoviç Bey, Chief Physician of Kosova Division, and attached here-with, you were informed that the construction works of this military hospital had come to an end and, after hold-ing an inauguration ceremony, it was put into service.By thanking your support rendered in this regard, I herewith would like to present you the current situation.17 December 1883 [Signed by] Selanik Governor İbrahim Derviş Pasha.

BOA, Y.PRK.MYD, 3 / 16 – 1Üsküp’te [Skopje, Скопје, Makedonya] 300 yataklı bir

askeri hastanenin hizmete açılışı hakkında Selanik Valiliği’nden gönderilen yazı.

17 Aralık 1883

BOA, Y.PRK.MYD, 3 / 16 – 1An official letter sent by the Governor’s Office of Selanik, and served to indicate that a military hospital having a

capacity of 300 beds, was put into service in Üsküp Town [Skopje, Macedonia].

17 December 1883

Üsküp [Skopje, Скопје, Makedonya / Macedonia]

218

BOA, DH.MKT, 1715 / 35

219

[Dahiliye Nezareti’nden],Sadaret’e,7 Nisan 1890,Üsküp’te askeri hastane haline getirilen eski hükümet konağında çıkan yangın esnasında Avusturya Dev-leti Üsküp Konsolosu Şimokeren yangının söndürül-mesinde bizzat çalışmıştır. Ayrıca tren istasyonundaki tulumbayı getirterek yangın söndürme çalışmalarına faydalı olmuştur. Kendisi bu hususta insaniyet ve gayret sahibi olduğunu ortaya koymuştur. Ayrıca istasyon direktörü Mösyö Pardos’un da askeri konularda görülen yardımları takdire şayandır. Kosova Valiliği bu iki kişinin birer madalya ile ödüllendirilmelerini veya kendilerine İstanbul’daki Avusturya Elçiliği’nden birer takdirname gönderilmesini teklif etmektedir. İlgili yazı ekte tarafınıza gönderilmiş olup vereceğiniz emirler beklenmektedir.

[From the Ministry of Interior Affairs to the Grand Vizier’s Office],7 April 1890,Messieur Şimokeren, the Üsküp Consul of Austrian State, has personally spent his ardent efforts towards putting out the fire broken out at the former government house building which was turned into a military hospital in Üsküp. Furthermore, by bringing here the fire engine for the quenching of fire. He was proved to be a humanitar-ian and keen man. Moreover, the assistance which, in regard with the military issues, was rendered by Messieur Pardos, Director of Train Station, is also considered to be praiseworthy. The Governor’s Office of Kosova, rec-ommends that these two persons, ought to be rewarded either by the decoration of a medal or sending a letter of citation through the channel of Austrian Embassy. The official letter dealing with this issue, is attached herewith for your information, and your instructions are expected to be received in this regard.

BOA, DH.MKT, 1715 / 35Üsküp [Skopje, Скопје, Makedonya] Askeri Hastanesi’nde

çıkan yangının söndürülmesinde gayretleri görülen Avusturya konsolosu ile istasyon direktörünün ödüllendirilmeleri gerektiği hakkında Dahiliye

Nezareti’nden Sadaret’e gönderilen yazı.7 Nisan 1890

BOA, DH.MKT, 1715 / 35An official letter sent to Grand Vizier’s Office by the

Ministry of Interior Affairs, and advised that the Austrian Council and Director of Train Station, would have to be rewarded due to their effort spent towards putting out

the fire broken out at the Military Hospital of Üsküp [Skopje, Macedonia].

7 April 1890

Üsküp [Skopje, Скопје, Makedonya / Macedonia]

220

BOA, TFR.I.AS, 34 / 3390 – 2

BOA, TFR.I.AS, 34 / 3390 – 1

221

BOA, TFR.I.AS, 34 / 3390 – 1

[Üçüncü Ordu Kumandanlığı’ndan],Selanik’teki Rumeli Umum Müfettişliği’ne,Üsküp ve Mitroviça askeri hastaneleri için bu yılın Mart ayından itibaren satın alınan ilaç bedeli 68.757 kuruştur. Bu paranın eczane sahibi Alalof Efendi’ye ödenmesi gerekmektedir. Söz konusu meblağın Kosova Vilayeti gelirle-rinden ödenmesi için izinleriniz gerekmektedir.23 Mayıs 1906[imza] Üçüncü Ordu Kumandanı Mehmed Hayri Paşa

BOA, TFR.I.AS, 34 / 3390 – 2

[Rumeli Umum Müfettişliği’nden],24 Mayıs 1906,Üçüncü Ordu Kumandanlığı’na,23 Mayıs 1906 tarihli ve 96 numaralı yazınızın cevabıdır, Üsküp ve Mitroviça askeri hastanelerine alınan ilaç bedeli olan 68.757 kuruşun ödenmesi Kosova Defterdarlığı’na emir verilmiştir.

BOA, TFR.I.AS, 34 / 3390 – 1

[An official letter sent to the General Inspector’s Office located in Selanik]

The total cost of drugs which were, starting from March, purchased for the military hospitals of Üsküp and Mi-troviça, is equivalent to 68.757 kurush. This sum had to be paid to Alalof Efendi who runs a pharmacy shop. In order that this sum could be paid by the local revenues of Kosova Province, your necessary permission is asked for in this regard.23 May 1906[Signed by] Mehmed Hayri Pasha Third Army Commander

BOA, TFR.I.AS, 34 / 3390 – 2

[From the General Inspector’s Office of Rumelia Region to the Commander’s Post of Third Army],24 May 1906,This constitutes a reply to your letter dated 23 May 1906 and numbered 96. The Public Revenues Office has been ordered to pay a sum of 68.757 kurush which is the total cost of drugs purchased for the military hospitals of Üsküp and Mitroviça.

BOA, TFR.I.AS, 34 / 3390 – 2Üsküp ve Mitroviça askeri hastanelerine alınan ilaç

bedelinin ödenmesi için emir verildiği hakkında Rumeli Umum Müfettişliği’nden Üçüncü Ordu

Kumandanlığı’na gönderilen yazı.24 Mayıs 1906

BOA, TFR.I.AS, 34 / 3390 – 1Üsküp [Skopje, Скопје, Makedonya] ve Mitroviça [Mitrovica,

Mitrovicë, Митровица, Kosova] askeri hastaneleri için satın alınan ilaç bedelinin ödenmesi gerektiği hakkında

Üçüncü Ordu Kumandanlığı’ndan Rumeli Umum Müfettişliği’ne gönderilen yazı.

23 Mayıs 1906

BOA, TFR.I.AS, 34 / 3390 – 2An official letter sent to the Commander’s Post of Third

Army by the General Inspector’s Office of Rumelia Region, and served to indicate that the necessary instructions had

been given in order to pay the costs of drugs which are purchased for the military hospitals of

Üsküp and Mitroviça.24 May 1906

BOA, TFR.I.AS, 34 / 3390 – 1An official letter sent to the General Inspector’s Office of Rumelia Region by the Commander’s Post of Third Army,

and advised that the total cost of drugs which were purchased for the military hospitals of Üsküp [Skopje,

Macedonia] and Mitroviça [Mitrovica, Kosova] had to be paid.23 May 1906

Üsküp [Skopje, Скопје, Makedonya / Macedonia] Mitroviça [Mitrovica, Mitrovicë, Митровица, Kosova / Kosovo]

222

BOA, C.AS, 498 / 20829 – A

223

Padişah emri ile inşasına memur edildiğim Varna istihkamlarından tamamlanmış olan bazı binalar geçen yıl kontrol edilerek Varna Kalesi Kumandanı Dilaver Paşa’ya teslim edilmişti. Bu yıl da hastane ile kitabesi bitirilmiş ve bunlar görevli olarak Varna’ya gelen Ebniye-i Hassa Mimarı tarafından denetlenmiş ve kadı ile kale komutanı marifetiyle hazırlanan belgeler tarafıma verilmiştir. Durum arz olunur.[mühür] Mehmed

Varna’da bulunan askerlerin hastalarına mahsus olarak duvarları taştan, sütunlu, çubuk kirişli, tavanı meşe mertek direkli, kiremitle örtülü, kare planlı, tahta döşemeli, damı toprakla örtülü, içi yollama döşeli, muhtelif şekillerde pencereli, hekim ve subay bölümleri olan, tuvaletli ve iç duvarları beyaz sıva ile boyalı 500 kişi kapasiteli bir hastane. [Sadrazam’dan],Darbhane-i Amire Defterdarı,İncelesin ve gereğini yapsın.11 Aralık 1835

Some military quarter buildings for which I am entrusted with the duty of constructing them upon the issued imperial edict, were inspected last year and delivered to Varna Fortress Commander Dilaver Pasha. This year, the epitaph and construction of this hospital, have been completed and been inspected by the Architect of State Building, who has come to Varna as being commissioned in this regard. Those documents which are drafted by the channel of Kadi’s Office and Commander’s Office of For-tress, have been provided to me.

Be informed of this situation accordingly.[Sealed by] Mehmed

A military hospital, having a capacity of 500 beds, located in Varna City, allocated to the medical treatment of sick soldiers, built on stone walls, columns, having a bar type girder, and a ceiling supported by oak made rafter pole, whose roof is covered by tiles, built according to a square plan, having wooden covered floors, whose roof is covered by soil,whose interior passage ways are covered, having windows in different shapes, having special spaces com-mon to physicians and officer, having lavatory facilities and white plastered and painted inner walls. [From Grand Vizier’s Office to the Public Revenues Officer of Imperial Mint],Take the necessary actions accordingly.11 December 1835

BOA, C.AS, 498 / 20829 – aVarna’da [Varna, Варна, Bulgaristan] yaptırılan 500

kişilik hastanenin tamamlanması hakkında Sadrazam Mehmed Emin Rauf Paşa’ya verilen rapor.

11 Aralık 1835

BOA, C.AS, 498 / 20829 – aAn official report relayed to Grand Vizier Mehmed Emin

Rauf Pasha and dealt with the completion of construction works pertained to a military hospital which had a capacity of 500 beds and supposed to be built in

Varna [Varna, Bulgaria] 11 December 1835

Varna [Varna, Варна, Bulgaristan / Bulgaria]

224

BOA, İ.MSM, 67 / 1949

225

[Sadaret’ten Padişah katına],Tuna Nehri kıyılarında görevlendirilen birlikle-rin ikametleri için düzenlenen Varna’daki kışla hakkında Varna Kumandanı’nın gönderdiği cevap ile keşif defteri Dar-ı Şura-yı Askeri’ye havale edilmiştir. Varna’daki kışla ile askeri hastanenin tamir ettirilmesi gereken yerleri için 199.821 kuruşa ihtiyaç vardır. Buradaki kışla bir alay, hastane bir tabur, kale tabyaları bitişiğindeki topçulara mahsus 11 koğuş 300 ve şehirdeki 3 han 100 asker alacak kapasitelidir. Silistre’ye [Silistra, Силистра, Bul-garistan] gönderilen yazının cevabı ise henüz gelmemiştir. Silistre, Rusçuk [Ruse / Russe, Русе, Bulgaristan] ve Şumnu’da [Shumen, Шумен, Bulgaristan] ne kadar asker konuşlandırılabileceği tam bilinmemektedir. Ancak kış mevsimi gelmeden Varna’daki kışlanın tamir et-tirilmesi şarttır. Bu konuda Serasker Hasan Rıza Paşa’nın gönderdiği yazı da Bab-ı Ali’ye ulaşmıştır. İlgili tüm evrak 30 Temmuz 1848 günü toplanan Meclis-i Hass-ı Vükela’da görüşülmüş ve ihtiyaten bölgedeki birliklerin istirahatı için söz konusu kışla ile askeri hastanenin tamir ettirilmesi ve düzenlenmesi gerektiğine karar verilmiştir. Meclis üyeleri küçük bir tamiratla hazır hale getirilecek bu binaların acilen düzenlenmesi gerektiğinde hemfikir olmuşlardır. Ayrıca konuyla ilgili evrakın ince-lenmek üzere takdim edilmesine ve vereceğiniz emirlerin beklenmesine karar verilmiştir.31 Temmuz 1848[imza] Sadrazam İbrahim Sarim Paşa

[Mabeyn-i Hümayun Başkitabeti’nden Sadaret’e],Göndermiş olduğunuz yazı ile ekinde bulunan evrak Padişahımız tarafından incelenmiştir. Kendileri birliklerimizin kış mevsiminde oralarda kalabileceği ih-timaline karşı ihtiyatlı davranılarak, şimdiden adı geçen kışla ve askeri hastanenin tamir ettirilip hazır duruma getirilmesini uygun görmüşlerdir. Padişahımız bu ko-nuda acilen harekete geçilerek gereğinin yapılmasını emir buyurmuşlardır.5 Ağustos 1848

[From the Grand Vizier’s Office to Sultan’s Office],

The reply of Varna Commander’s Post, and the survey record book sent by the same Authority, which both concerned the military quarter that was put into order in Varna so that military units stationed at the shores of Danube River, could be accommodated, have been relayed to Dar-ı Şura-yı Askeri [Military Advisory Board]. A total sum 199.821 kurush is needed for the repair of Varna military quarter and military hospital’s sections that are to be repaired. The military quarter located here, is suf-ficient to accommodate the staff of one company while the military hospital is able to render its medical services even for a battalion. The eleven barracks which are situ-ated adjacent to the bastions, are capable to accommo-date 300 soldiers. Three inns which are located inside the city, can accommodate also 100 soldiers. The reply to the letter which is sent to Silistre [Silistra, Bulgaria], has not arrived yet. It is not exactly known how many soldiers can be stationed in the cities of Silistre, Rusçuk [Ruse / Bulgaria] and Şumnu [Shumen, Bulgaria]. However, before the advent of winter season, it is essential to have repaired the military quarter located in Varna City. How-ever, the official letter which is sent by Serasker Hasan Rıza Pasha, has not yet arrived at the Sublime Port (Bab-ı Ali). All relevant documents have been discussed during the Cabinet Meeting held on the date 30 July 1848 and discreetly a decision was awarded so that the said military quarter and military hospital ought to be repaired and put in order with a view to give a rest to the soldiers who were stationed in this region. The members of Cabinet have reached a consensus of opinion that these buildings which can be made serviceable by a minor repair, should be urgently be put into order. Furthermore, another deci-sion was adopted that the said documents, in order to be reviewed, would be presented. Your instructions would be awaited in this regard.31 July 1848[Signed by] Grand Vizier İbrahim Sarim Pasha

[From the Office of Mabeyn-i Hümayun Başkitabeti],Your sent letter, together with the documents attached to it, have been reviewed by our Sultan. Our Sultan, by taking into account the probability that our army troops might pass the winter season over there, has considered appropriate that the said military quarter, together with the military hospital, would be repaired and put into a ready status. Our Sultan has ordered that the urgent ac-tions should be taken to this end.5 August 1848

BOA, İ.MSM, 67 / 1949Varna’daki [Varna, Варна, Bulgaristan] kışla ve askeri hastanenin kış gelmeden tamir ettirilmesi ve hazır hale

getirilmesi gerektiği hakkında Padişah Abdülmecid’in emri.5 Ağustos 1848

BOA, İ.MSM, 67 / 1949An imperial edict issued by Sultan Abdülmecid and

dictated that the military quarter and a military hospital located in Varna [Varna, Bulgaria] had to be repaired before

the advent of winter season, and also made ready for their activation.

5 August 1848

Varna [Varna, Варна, Bulgaristan / Bulgaria]

226

BOA, C.SH, 17 / 813

227

[Defterdar’dan Sadaret’e],Vidin’de orduya ait binalardan tamire muhtaç olanlarının mümkün olan tasarruf kurallarına uyulmak şartıyla, Padişah emri ile keşfine memur olan hassa mimarlarından Raşid Efendi görevini tamamlamıştır. Kendisinin bildirdiğine göre Vidin’deki hastanenin bazı yerleri yıkıldığından yeni bir hastane inşası gerekmek-tedir. Ayrıca Vidin Kalesi’nin içerisinde ve dışarısında bulunan top döşemeleri, siperler, karakollar, şarampoller ve hendek kapıları tamamen harap durumdadır. Bunların da tamir ettirilmesi gerekir. Kadı ve adı geçen mimar tarafından yapılan keşif sonucunda hazırlanan keşif def-teriyle Vidin İdare Meclisi’nin tutanağı, Vidin Eyaleti Valisi Hüseyin Paşa’nın yazısıyla birlikte elimize ulaşmış ve Maliye Muhasebe Meclisi’ne havale edilmiştir. Bu mecliste incelenen evrakın içeriği yerinde görülmüş olup ekleriyle birlikte tarafınıza takdim edilmesine karar verilmiştir. Bu konuda vereceğiniz emirler beklenmektedir.11 Eylül 1843

[From the Public Revenues Office to the Grand’s Vizier’s Office],Raşid Efendi who is supposed to be one of state property architects, and upon the imperial edict, has been entrust-ed with the duty of conducting a survey provided that the saving rules would be pursued as much as possible, has performed his such duty for those buildings which were an army property and located in Vidin and needed to be repaired. As reported by him, some sections of military hospital located in Vidin, have already fell down and ac-cordingly a new hospital building ought to be constructed. Furthermore, inside the Vidin Fortress, the grounds of cannons, shelters, military quard stations, palisades and ditch gates have been completely ruined. These are also needed to be repaired. The survey records which are pre-pared at the end of survey process carried out by Kadi’s Office and aforesaid architect, together with the minutes kept by the Administration Council of Vidin, and the official letter sent by Hüseyin Pasha, Governor of Vidin Province, have been received by us and then relayed to the Financial Accounting Board. This Board has reviewed all of these documents and deemed their contents accept-able and fit, and decided that these documents, together with their attachments, would be submitted to your office.Your instructions are expected to be received in this regard.11 September 1843

BOA, C.SH, 17 / 813Vidin’de [Vidin / Widdin, Видин, Bulgaristan] bazı askeri binalar ile askeri hastanenin tamir ettirilmesi gerektiği

hakkında Defterdar’dan Sadaret’e gönderilen yazı.11 Eylül 1843

BOA, C.SH, 17 / 813An official letter sent to the Grand Vizier’s Office by the

Public Revenues Office, and served to indicate that some military service buildings and a military hospital located in

Vidin City [Widdin, Bulgaria] would have to be repaired.11 September 1843

Vidin [Vidin / Widdin, Видин, Bulgaristan / Bulgaria]

228

BOA, A.MKT.MVL, 11 / 65

229

[Sadaret’ten],Maliye Nazırı Abdurrahman Nafiz Paşa’ya, Serasker Hasan Rıza Paşa’ya ve Silistre Valisi Mehmed Said Paşa,

Vidin, Varna, Şumnu ve çevresindeki kışla ve askeri hastaneler ile diğer askeri binaların durumu bunların kapasiteleri ve ordu tarafından kullanılan diğer binalar konusunda gelen bilgiler üzerine verilen padişah emri gereği, öncelikle gereken binaların tamirine başlanması için Silistre Valiliği’ne daha önce bir Sadaret emri gönderilmişti. Son olarak Silistre Valiliği’nden gelen cevap yazısı defterler ve diğer evrak, Dar-ı Şura-yı Askeri’den ve Seraskeri’den gelen yazılarla birlikte Meclis-i Vala’da incelenmiştir. Bahsi geçen askeri binaların tamiri ve düzenlenmesi için 375.800 kuruş harcanması planlanmıştır. Ancak defterden anlaşıldığına göre Rusçuk’taki kışlanın tamiri ve bir alayı barındıracak kapasiteye ulaştırılması ile duvar ve çatısının yapılması için harcanacak para, 97.330 kuruş olarak öngörülmek-tedir. Kışlaların tamiri için sadece 12.195 kuruş ayrılmış olduğu düşünüldüğünde 87.075 kuruşun fazladan talep edildiği görülmektedir. Kışla ve ahırları yeniden yap-maya yetecek olan bu meblağla birlikte toplam masraf 462.000 kuruşa ulaşmaktadır. Ancak meselenin önemin-den dolayı binaların metanetine dikkat etmek şartıyla bunların da inşa edilmesi uygun görülmüştür. Bu konuda Padişahımız tarafından da izin verilmiş olup Serasker Hasan Rıza Paşa ile Silistre Valisi Mehmed Said Paşa’ya da durum hakkında bilgi verilmiştir. İlgili defter ve evrak ekte Nezaretinize gönderilmiş olup söz konusu Padişah emrine göre gereğini yapınız.

[Sadaret’ten],Serasker Hasan Rıza Paşa’ya,Durum hakkında Maliye Nazırı Abdurrahman Nafiz Paşa ile Silistre Valisi Mehmed Said Paşa’ya talimat verilmiştir.

[Sadaret’ten],Silistre Valisi Mehmed Said Paşa’ya,Serasker Hasan Rıza Paşa’ya ve Maliye Nazırı Abdurrahman Nafiz Paşa’ya gereken malumat verilmiştir. Valiliğiniz tarafından da Padişah emrinde belirtildiği üzere binaların sağlamlığına dikkat edilerek inşaat ve tamiratın tamamlanmasına nezaret edilmesi beklenmektedir.18 Kasım 1848

[From the Grand Vizier’s Office to Abdurrahman Nafiz Pasha, Minister of Finance, and Serasker Hasan Rıza Pasha, and Mehmed Said Pasha, Governor of Silistre Province],

Upon the information which was received in regard with the military quarters and military hospitals situated in and around the cities of Vidin, Varna and Şumnu, and also about the buildings which are used by the army units, the Grand Vizier’s Office, upon the imperial edict, had previously sent an instruc-tion to the Governor’s Office of Silistre so that the repair works would have to be started especially for those buildings which are needed to be repaired at once. Finally, the reply letter that came from the Governor’s Office of Silistre, the survey records and other documents, together with the letters sent by the Dar-ı Şura-yı Askeri [Military Advisory Board] and the Office of Serasker, have been reviewed by the Meclis-i Vala [Coun-cil of State]. It has been planned to spend a sum of 375.800 kurush so that the aforesaid military service buildings could be repaired and put into order. However, as understood from the examination of survey records, the fund which has to be spent with a view to repair the military quarter located in the City of Rusçuk [Ruse, Bulgaria] and then raise its capacity as to accommodate the soldiers of one company, and also repair its walls and roof, has been predicted as 97.330 kurush. When we take into account that a sum of 12.195 kurush has been allocated only for the repair of military quarters, an extra sum totaled 87.075 kurush seems to have been demanded. Together with this sum which will suffice to rebuild the military quarter and stable, the total cost raises up to 462.000 kurush. How-ever, due to the urgency of this matter, and giving due care to the solidity and strength of buildings, their constructions have been also considered to be appropriate. Our Sultan has also granted his approval in this regard, and Serasker Hasan Rıza Pasha, together with the Silistre Governor Mehmed Said Pasha, have been informed about the current situation. The relevant survey records and documents have been sent to your Ministry attached herewith, Take the necessary actions in the light of this imperial edict.

[From Grand Vizier’s Office to the Office of Serasker Hasan Rıza Pasha],

Abdurrahman Nafiz Pasha, Minister of Finance, and Mehmed Said Pasha, Governor of Silistre, have been duly instructed in regard with this case.

[From Grand Vizier’s Office to Mehmed Said Pasha, Governor of Silistre],Serasker Hasan Rıza Pasha and Abdurrahman Nafiz Pasha, Minister of Finance, have been supplied with the necessary information. Your Governor’s Office, as dictated by the imperial edict, is expected to pay a care to the solidity and strength of buildings and perform the supervision process till the construction and repair works are ended.18 November 1848

BOA, A.MKT.MVL, 11 / 65Vidin [Vidin / Widdin, Видин, Bulgaristan], Varna [Varna,

Варна, Bulgaristan] ve Şumnu’daki [Shumen, Шумен, Bulgaristan] kışla ve askeri hastaneler ile diğer askeri binaların tamiri için talep edilen ödeneğin çıkarılması hakkında Sadaret’ten Maliye Nezareti, Seraskeri ve

Silistre [Silistra, Силистра, Bulgaristan] Valiliği’ne gönderilen yazılar.

18 Kasım 1848

BOA, A.MKT.MVL, 11 / 65An official letter sent by the Grand Vizier’s Office to the

Ministry of Finance, Serasker’s Office and the Governor’s Office of Silistre [Silistra, Bulgaria], and dealt with the

allocation of fund which was demanded for the repair of military quarters military hospitals and other military service buildings that are located in the Cities of Vidin

[Widdin, Bulgaria], Varna [Bulgaria], and Şumnu [Shumen, Bulgaria].

18 November 1848

Vidin [Vidin / Widdin, Видин, Bulgaristan / Bulgaria] Varna [Varna, Варна, Bulgaristan / Bulgaria]

Şumnu [Shumen, Шумен, Bulgaristan / Bulgaria]

230

BOA, TFR.I.AS, 15 / 1467

231

[Yakova Kumandanlığı’ndan],Selanik’teki Üçüncü Ordu Kumandanlığı’na,Yakova Askeri Hastanesi’nde sürekli olarak 150-200 hasta tedavi görmektedir. Bazen hasta sayısının daha fazla olduğu da görülmektedir. Bu nedenle hastanenin aylık tahsisatı olan 1.500 kuruş yetersiz kalmaktadır. Çok pahalı olan hastane malzemelerini bu parayla temin etmek mümkün değildir. Zaten şu ana kadar birçok malzeme esnaftan borçla tedarik edilebilmiştir. Hastane ödeneğinin aylık 3.000 kuruşa çıkarılması için daha önce 25 Mayıs 1904 tarihinde yapılan müracaat da sonuçsuz kalmıştır. Alacaklıların şikayetleri artmaktadır. Hasta askerlere gıda temininde bile müşkülat çekilmektedir. Aylık tahsisatın acilen 3.000 kuruşa çıkarılması istirham olunur.8 Haziran 1904[mühür] Yakova Kazası’ndaki Birliklerin Kumandanı Mirliva

[From the Commandeer’s Post of Yakova to the Com-mander’s Post of Third Army stationed in Selanik City.

Patients numbering 150 to 200, are continually being cure by the Yakova Military Hospital Sometimes the total number of patients seems to be quite higher. Due to this fact, the monthly sum allocated to this hospital as 1.500 kurush, stays far behind the needed fund. It is not pos-sible to procure with this fund those medical supplies and equipment which are very expensive. Anyhow, so many hospital supplies, up to this time, have been provided by the tradesmen on the terms of tick. The application which was previously filed on the date 25 May 1904 in order that the allocated monthly sum could be raised up to 3.000 kurush, has also not yielded the expected result The complaints raised by these sellers, get increased. Even more, the difficulties are being encountered in the supply of foodstuffs to the sick soldiers. Therefore, it is kindly requested that the total sum of monthly allocation could be raised to 3.000 kurush.8 June 1904[Sealed by] Major General Commander of Military Units stationed in Yakova County

BOA, TFR.I.AS, 15 / 1467Yakova [Gjakova, Gjakovë, Ђаковица, Kosova] Askeri Hastanesi’nin aylık ödeneğinin artırılması gerektiği

hakkında Üçüncü Ordu Kumandanlığı’na gönderilen yazı.21 Haziran 1904

BOA, TFR.I.AS, 15 / 1467 An official letter sent to the Commander’s Post of Third

Army and advised that the monthly sum which is allocated to the Military Hospital located in Yakova [Gjakova, Kosova],

would have to be increased21 June 1904

Yakova [Gjakova, Gjakovë, Ђаковица, Kosova / Kosovo]

232

BOA, A.MKT, 118 / 46 – A, B

233

[Sadaret’ten Hassa Ordusu Kumandanlığı’na],Yanya’da inşasına başlanmış olan askeri hastanenin yapılan ikinci keşif sonucu, inşaat masraflarının ilk keşifte tespit edilenden 1.055 kese kuruş fazlaya mal olacağı ve bu fazlanın hastanenin bahçesine açılacak kuyu için yapılan kazı çalışmasından kaynaklandığı anlaşılmıştır. Konu, Maliye Nezareti’nin görüşü de alınarak Meclis-i Vala’da görüşülmüştür. Tespit edilen masraf fazlası oldukça yüksek görünmektedir. Ayrıca bu inşaat çalışması için şu ana değin zaten külliyetli mik-tarda para harcanmıştır. Bu nedenle yapılması gereken fazla masrafın tadil edilmesi uygun olacaktır. Bu hu-susta Meclis-i Vala’dan gönderilen evrakı da inceleyerek görüşlerinizi bildiriniz.23 Şubat 1848

[Hassa Ordusu Kumandanlığı’ndan Sadaret’e],Göndermiş olduğunuz yazı ile ekleri tarafımdan ince-lendikten sonra konu ayrıca Dar-ı Şura-yı Askeri’de ele alınmıştır. Söz konusu masraf hakikaten fazla görünüyor ise de çok önemli olan bu inşaat işinin ertelenmesi uygun olmayacaktır. Bu hususta en sağlıklı değerlendirme Ru-meli Ordusu Kumandanı Mehmed Emin Paşa tarafından yapılabilir. Bu nedenle kendisinden gelecek cevabın beklenmesi uygun olacaktır.19 Mart 1848[imza] Hassa Ordusu Kumandanı Topçubaşızade Mahmud Paşa

[From Grand Vizier’s Office to the Commander’s Office of Hassa Army],It is perceived that the construction costs of a military hospital whose construction phase has been started in Yanya, as understood at the end of second survey, would cost higher being 1.055 purse kurush more than the cost calculated by the first survey, and this extra sum is origi-nated from the drilling works of a water well to be dig in the garden of military hospital. This issue, by also taking the comments of Ministry of Finance, has been discussed during the meeting of Meclis-i Vala [Council of State]. This found out extra sum, seems to be much higher. Anyhow, a big amount of money, dealing with the construction works, has already been spent up to this date. Therefore, it would be regarded as a suitable action if this extra amount which has to be spent, could be modified accordingly. 23 February 1848

[From Commander’s Office of Hassa Ordusu to the Grand Vizier’s Office],This issue has been also taken into hand by the Dar-ı Şura-yı Askeri [Military Advisory Board]. Although this aforesaid expense has appeared to be really high, it would not be an appropriate act if the construction works are suspended. The most accurate assessment on this subject, can be made by the Rumelian Army Commander Mehmed Emin Pasha. Owing to this reality, it would be appropriate to wait for the reply to be sent by him.19 March 1848[Signed by] Topçubaşızade Mahmud Pasha Commander of Hassa Army

BOA, A.MKT, 118 / 46 – a, bYanya’da [Ioannina / Ιωάννινα, Yunanistan] inşası devam askeri hastanenin masrafları hakkında Sadaret ve Hassa

Ordusu [1. Ordu] Kumandanlığı’nın yazıları.23 Şubat 1848 ve 19 Mart 1848

BOA, A.MKT, 118 / 46 – a, bAn Official Letter sent by the Grand Vizier’s Office and the

Commander’s Office Hassa Ordusu [Imperial Guards Regiment], and dealt with the expenditures of military

hospital whose construction works are underway in Yanya City [Ioanninai, Greece].

23 February 1848 and 19 March 1848

Yanya [Ioannina / Ιωάννινα, Yunanistan / Greece]

234

BOA, İ.DH, 598 / 41659 – 3

235

[Sadaret’ten Padişah katına],Yenipazar kasabasında hükümet konağı bitişiğinde askeri hastane olarak kullanılan bina harap olmuştur. Bu binanın tamiri 8.947 kuruş masrafla yapılabilecektir. Bu konuda Seraskeri’den gelen yazı ekte bilgilerinize sunulmuştur. Askeri hastanenin metanet ve dayanıklılığına dikkat edilmek ve keşif bedelini aşmamak şartıyla tamir işlemine izin verilmesi uygun olacaktır. Bu konuda Maliye Nezareti’ne talimat verilebilmesi için izin-leriniz gerekmektedir.12 Eylül 1869[imza] Sadrazam Mehmed Emin Ali Paşa

[Mabeyn-i Hümayun Başkitabeti’nden Sadaret’e],Göndermiş olduğunuz yazı ile ekleri Padişahımız tarafından incelenmiştir. Kendileri bahsi geçen askeri hastanenin tamirine izin vermişlerdir. Gereğini yapınız.13 Eylül 1869

[From the Grand Vizier’s Office to Sultan’s Office],The building which is located adjacent the Government Office Building of Yenipazar Town, and used as a military hospital, has become ruined. The repair works of this hos-pital will be carried out by spending a total sum of 8.947 kurush. Find attached herewith the official letter which was sent by the Serasker’s Office in this regard. Provided that the necessary care would be paid to the solidity and strength of this military hospital and the total repair sum calculated by the first survey, would not be exceeded, it would be an appropriate act if the necessary permission is granted for this repair process.Your approval is required in order that the Ministry of Finance could be instructed to this end.12 September 1869[Signed by] Grand Vizier Mehmed Emin Ali Pasha

[From the Office of Chief Secretary of Mabeyn-i Hümayun to the Office of Grand Vizier],Your sent letter, together with its attachments, has been reviewed by our Sultan. He has granted his necessary ap-proval towards the repair of said military hospital.Take the necessary actions accordingly.13 September 1869

BOA, İ.DH, 598 / 41659 – 3Yenipazar’daki [Novi Pazar, Нови Пазар, Sırbistan]

askeri hastanenin tamir ettirilmesi hakkında Padişah Abdülaziz’in emri.

13 Eylül 1869

BOA, İ.DH, 598 / 41659 – 3An imperial edict issued by Sultan Abdülhamid, and dealt with the repair of a military hospital located in

Yenipazar [Novi Pazar, Serbia]. 13 September 1869

Yenipazar [Novi Pazar, Нови Пазар, Sırbistan / Serbia]

236

BOA, İ.DH, 744 / 60856 – 2A

237

[Sadaret’ten Padişah katına],Yenipazar’daki Askeri Fırka Hastanesi’nde görevli olan Dr. Krokeşen’in sözleşmesi sona erdiği için İstanbul’a dönmüştür. Kendisi önemli hizmetlerde bulunmuş hamiyet sahibi bir insandır. Alması gereken maaşlarından 10.000 kuruşu hasta askerlerin tedavilerine harcanması için devlete bağışlamıştır. Bu davranışının ödüllendirilme-si gerekmektedir. Bu nedenle kendisine Mecidi Nişanı verilmesi uygun olacaktır. Bu konuda Seraskeri’den gelen yazı ekte bilgilerinize sunulmuştur. Vereceğiniz emirler beklenmektedir.10 Mayıs 1877[imza] Sadrazam İbrahim Edhem Paşa

[Mabeyn-i Hümayun Başkitabeti’nden Sadaret’e],Göndermiş olduğunuz yazı ile ekleri Padişahımız tarafından incelenmiştir. Kendileri, adı geçenin Mecidi Nişanı ile ödüllendirilmesine izin vermişlerdir. Gereğini yapınız.11 Mayıs 1877

[From the Grand Vizier’s Office to Sultan’s Office],Dr. Krokeşen who was commissioned at the Military Divi-sion Hospital of Yenipazar, has come back to Istanbul upon the expiry of contract which had been concluded with him. He is supposed to be a benevolent man who has already performed significant missions.Of his total sum of salaries which had to be paid to him, he has contributed a sum 10.000 kurush to the State Treasury in connec-tion with the medical treatment of sick soldiers. His such noble behavior has to be rewarded. Therefore, it would be appropriate to decorate him with a medal of Mecidi.An official note which served by Serasker’s Office in this regard, is attached herewith for your information. Your instructions are expected to be received in this regard.10 May 1877[Signed by] Grand Vizier’s İbrahim Edhem Pasha

[From the Office of Chief Secretary of Mabeyn-i Hümayun to the Grand Vizier’s Office],Your sent letter, together with its attachments, has been reviewed by our Sultan. He has granted his necessary permission so that the said Doctor could be rewarded by the decoration of Mecidi Medal.Take the necessary actions accordingly.11 May 1877

BOA, İ.DH, 744 / 60856 – 2aYenipazar’daki [Novi Pazar, Нови Пазар, Sırbistan] Askeri

Fırka Hastanesi’nde görev yapan ve hasta askerlerin tedavisi için maaşından 10.000 kuruş bağışlayan Dr. Krokeşen’in

bir madalya ile ödüllendirildiği hakkında Padişah II. Abdülhamid’in emri.

11 Mayıs 1877

BOA, İ.DH, 744 / 60856 – 2aAn imperial edict issued by Sultan Abdülhamid II, and

served to indicate Dr. Krokeşen who was commissioned at the Military Division Hospital of Yenipazar [Novi Pazar,

Serbia], has contributed a total sum 10.000 kurush to be paid from his monthly salaries in connection with the

medical care of sick soldiers, would be decorated by a medal as his reward.

11 May 1877

Yenipazar [Novi Pazar, Нови Пазар, Sırbistan / Serbia]

22-26 Mayıs 2013 tarihinde İstanbul Harbiye Askeri Müze’de yapılan 18. Balkan Askeri Tıp Komitesi Kongremize, tarihçilerimiz tarafından Osmanlı arşiv belgelerinden yararlanılarak gerçekleştirilen çalışmalar ışığında hazırlanan “Osmanlı Belgelerinde Askeri Tıp ve Balkan Askeri Hastaneleri” adlı kitap ve sergimize destek veren tüm sponsorlarımıza teşekkür ediyoruz.

We thank to all our sponsors for supporting the 18th Balkan Military Medical Committee Congress, which was held between the dates of 22-26 May 2013 in İstanbul Harbiye Military Museum; for the book “Military Medical and Balkan Military Hospitals in Ottoman Documents”, which is prepared in light of the Ottoman archieve documents and for supporting our exhibition.