Embed Size (px)
Citation preview
S . THOMJE AQUINATI S
Doctoris A ng elici , O rd . Freed.
PUSCULA SELEC TAAD FIDEM OPTIMARUM EDITIONUM
DIL ÌGENTER REC USA
OPEM FERENTE QUDDAM SACRE THEOLOGIZE PROFESSORE
TOMUS PR IMUS
OPUSCULA THEOL OGICA DECEM C ONTINÈN S
PARISHS'
SUMPTIBUS ET TYPIS P . LETHIELLEUX ,
‘
EDITORIS
4 , vm RHEDONENS I , 75
MO N IT UM EDITO RIS
N em o certe m irabitur, s i in hac B ibliotheca t/zeolog z'
ca se
lecta Di v i T hermae Aquinatis Opuscula principem locum te
nea nt. C um tota fati o nostrae q lectionis eo spectet, u t de
diversis theologiae capifiibus sc r ipta perfectiora probatiora
qué in lucem prodeant, ut fac ile in m anu s v eniantauditorumeorumque omni um qui theologicis disciplinis incumbunt, religioni n ob i s ducerem us a u rea T hom ae Opuscula praeterm itti.L i cet e n im plu r im i s int S ch olae doctores, iique opp i d o sa
p i eute s et praestantes ingeni o , nu l lus tam em cum Scholee An
gelo j ure conferri pote st. B aj us d octr ina praa caeteris, ex :
cepta canonica , habet proprietatem v erborum, m od u m d i
cendorum ,v eritatem sententiarum
,ita u t n u nq uam q u i
eam tenuerint inveniantur v eritatis tram ite d e v iasse, et
qui eam impugnav erit, s emp er fuer it d e ver itate suspec
tus (I n nocenti _u s VI , in.
serm one da S . T / wma) . L ong ume sset comm em orare s i v e an g eli ca doctrinae ex cellentiam
, si v esingularia praeconia q u ibus sanctissim i v iri sapientiam R o
maniP ontifi ces prosecuti sunt. L ibettam enL eo n isP P . X I I I,
n u nc felic itei* regnantis , quaedam verba proferre . In Ep i stola encyclica quae inc ipitE terni .P atris (d. 4 ang u stiitem recentius in L itteris A postolic i s qu ibus ag itur de
S . Thorne. Aq u inate patro no coelesti studiorum optim orum
cooptando , A ngelic i preeceptoris doctrinam doctissim us P on
tifex m agnifi centissim e ex tollit. S ane,inquit, p1
‘
2eclaralum i na an im i et ingeni i , q u ibus ad im itationem sui j urev ocet alios, 1 11 eo (T homa Aqu i nate) sunt om n ia : doctr inaube r r ima , inco r r upta , apte disposita , obsequiu m fi dei eh
cum v eritatibus div initus traditis m ira consensio ; integ r itas v itae cum splendo re m ax im arum v irtutum . Doc
tr ina q u idem est tanta , ut sapientiam veteribus defi nen
«'
tem ,m ar i s instar , omnem comprehendat. Q uidquid est
v ere d ictum aut prudenter disputatum ph ilos0phis ethnicorum ,
ah Eccles iae P atribus et Doctoribus, sam m i s v iris
qu i ante ip sum floruerunt, non m od o i l l e penitas dignov itsed au x it, perfecit, digessit tam luculenta per8picuitate formarum ,
tam accurata disserendi rati one, et tanta propri e
I I M ON ITUM
tate sermonîs, ut facultatem im itandi posteris reliquisse ,
supe rand i potestatem adem isse v id eatur. Atqu e illud est
perm agnum , quod ej us d octr ina , cu m instructa sit atqu eapparata princ i p i i s latissime patentibus non ad u n i usdunta x at, sed ad om n i um temp01
*um nece ss itate s est apta ,
et ad perv incendos errores pe rpetua: v ice renasce nte smax im e accomm odata . Eadem v ero
, sua se v i et rationeconfi rmans, i nv iata consistit , atque adve rsario s terretvehem enter. N equ e m i n ori s aestimanda , christiano1 mm
praese rti m hom 1num j ud ici o , rationis et fi dei pe r fecta conv enientia . Ev idente r en im S . Doctor dem onstrat, quae e xrerum g ene r e naturalium vera sunt ah iis dissidere non
posse , quae , Deo auctore , creduntur ; quam oh rem sequi
et cele r e fi dem christianam non e sse hum ilem et m i n im e
generosam rationis servitutem , sed n ob ile obsequ i um , qu om en s ipsa j uv atur et ad sublim iora eruditur ; deniqp e intelligentiàm et fi dem Deo ambas profi ciscî , non sim ulta
tum secu 1n ex ercendarum causa , sed u t sese.
am icitiae v i nculo collìgatee m utuis ofi ì ciis: tu eantur. C uj u s cònv enientiaem irabilisque conco rdias cunctis b eati T hom as scriptis ex
pre ssa im ago perspicitur. In his e n im ex cellit atque em i «netm odo intelligentia , quae qu od vult, praeeunte fi de
, con
s equitur'
in pervestigatione natu rae ; m od o fi des , quae ra
tionis ope illustratur ao defenditur, sic tamen ut suam
quaeque i n v iolate teneat et V 1m et dignitatem ; atqu'
e, ubi
re s p ostulat, ambae quas i foedere iato ad utr iusque inim icos de}…1 ellandos conjunguntur (L ittera Apostol. D. 4 ang .
» H aec L eo P . XIII , ad instaurationem v eteris sap i e ntiae promovendam . U tigitur ex smctatì oni votisque tantì P on
tifi cis respondeam us, necnon pro V iribus studentium utilitati
consulam us, praecì pua D. Thomée O pusculà. in”
fo rm a quamvocant in-8O de nno ed e re statuimus. Seepiùs equidem saeculo
hoc nostro Summa fi zeolog z'
ca Angelic i Doctoris atqu e ej usdèm egregium op u s C ontra Gentiles typis dx cusa su nt. Atv ero O puscula theologica eh philosoph ica V 1X , 11 15 1 col
(1 ) Eamdem doctrinae thomisticae proprietatem jam notaverat Bossuetus,
de Aqu inate ita scribens 11 y une telle l iaison entre ses pi‘incîpes, q1i
’
ou
apprend de lu i comme de saint Augustin à mettre les véritéS'
en'
ordre, et àrésoudre quantité de questions par un petit nombre de p rincipes égalementcertains et féconds (L ettres ine
’
dctes, pag. 6
,P aris, o
MON ITUM I I I
lectîone omnium°
0perum sancti Doctoris, inveniri possunt.
In his tam en O pusculis, om n ibu s fatentibus, ex qu isitea ao penitì orì s scientiae thesauros D. T homas efi
’
undit. N on raro
quae in S amm is brev iter proposita sunt aut etiam sile ntiotran s ita,in Opusculis copiose traduntur, perpoliuntur. Ita fi t
ut S . Doctor, su iipsius fi delis et optimus interpres, cum ulatem e ntem satiet, lectorem que studiosum ad reconditiorem v e
ritatis intelligentiam informet.
Q uaem n ostra collectione n ovis typis describuntur Th om aeO puscu la omnino authentica sun t . V olum e n prim u m secun
dum et te rti um opu scula theologica conti ne nt.In hoc primo volum ine sequentì a op u scu la prodeuntI°f C ompendium .T/zeologz
'
ae ad Fratrem R eginaldum
(opusc. I I in edi t . romana ann. 1 570
2°Declaratio guom mdam articuéoaw n contra Gramos
(opusc . I I I) ;3°De duobus pm cep tz
‘
s caritatis ai decem legis pm cep tz‘
s
(opusc. IV) ;4°Deperfectionem
'
iw spiritualis'
(opusc. XVI II)5°De articu lz
’
s Fidei et sacramentisE cclesiae (opusc. V )6°Ofi cium de festa 00? pa7 z
‘
s O/m'
sti (Opusc . LV I I)7°E a;$positz
’
o supe? S qmbolum Apostolow m (Opusc. V I) ;8°E rvposz
'
tio Orationis dom z'
nz'
cw (opusc. V I I ) ;9°E wpositz
'
o S alu tatiom'
s angelica (opusc. V I II ) .10°C ontra errores Grcecorum (opusc . I ) .
' In O pusculorum partitione ordinem logicum doctrinae,
quantum fi eri potuit, seonti sum us. S aape plurim e. O p u scu laid em arg um entum pertractant, licet non semper sub eodem
respectu n equ e ead em disputandi ratione . C aeterum erit ad
m od um utile de eadem materia plures locos i nter se conferre ,ut ex im ii Auctoris se nte ntia perfectius 1ntelligatur, ac tandem doctri na m ag i s plena comparetur atque distincta . Q uae
en1m 1 11 uno 1000 sanctus T hom as raptim atting it v el c i rcum scripte et pauc is proponit, in 21110 fusius evolv it, Ob scu raillustrat, lacu nas eXplet , lim atioribus Verb i s utitur. H aecom n ia diligens
'
lector ex perientia com probabit.
N ih il om isìm us ut huj us editionis textu s quam em endatis
sima ex cuderetur. N e aliqu id tandem desiderandum sup eresset, iis qui se se in di sc iplinam et clientelam Doctoris An
gelic i tradiderunt, peram anter suadem us ut v i tae S . Thomas
V MON ITUM
Aqu inatis fi orem delibent apu d Jacobum Echardum S criptores Ord. pw d. tom . 1
, cuj u s eruditum comm entarium nos
m etipsi, aliquando et al1o loco , in lucem edere, pr opos itum
decretum que b aham a s .
R eliquum est u t d e quadam quaestione herm eneutica pancadicam us. In C ompendio theologzà ,
cap. cc x x1v (al. ccx x n) ,et. i n E wposz
'
tz'
one S alu tatiom'
s Angelicw , cap . 1 , S . T h om asde conceptione B . V irg i n is M ariae eo m odo loqu itur, q u i plu1°ibus non v isu s est cum dogmate a P io P . IX nuper defi nito
co nv e n ire . C erte nem ini dubitandum est qu i n si Angelicus
n ostra aètate scripsisset, diligentissim e ac d i luc id e exp ressisset i n s ign e Deì parae priv ile g i um . Q uidnam autem rev erasenserì t S . Docto r d e imm aculatae V irg in is C onceptione , nonest fac i l e defi nire . De hac salebrosa quaestione leg i possuntJoan n es a S . T hem a
, De approM tz'
one doctrz'
me S . T homazd i sp . I I , art. I I
,et H ,
H urter, T heolog . dagmai . compend.
tom . I I , nu . 467 -4 70, q u i m e ntem Ang e l i c i Doctoris, u t nob i sv idetur, prudentissim e ex qu1runt.
L iceat tand em v erb um face r e de opusculo q uod in h oc volum ìne d ec i m o loco ponitur, inscribìturque
’
007ztm errores
G1w com m . Eo in Opere plurima de ,
fldei dogm ata (de P rocessi o n e Spi r itu s sancti , de R om an i P ontifi cis prim atu , de P ur
gatorio, etc.) eg reg i e ex ponuntur ao v indicantur. Fatendum
tam en‘
est sanctum Doctorem non sem el sub n om i n e P atrumgraecorum plurima attulisse testim o n ia , qua recentiores cri
tic i u nan im i consen s u i nter spuria rej iciunt. Haec Thom as suaaetate legebat ì n qu ibusdam b odicibu
,
s, imo in opuscq q u odips i U rban u s P . IV m ittendum curav erat. N on
.nisi lati nam
versionem sanctu s Doctor v idit, eam que non una v i ce m i nusaccura tam signifi cat. N um quid e id em est v itio v ertendum
,
q u od horum testim oniorum authentiam ad e x am e n non v ocav erit, aut fraudem statim deprehenderit? C aeterum in pos
tr em o opere , S umma v i deli cet theolog z'
ca , praedictas aucto
ritates nu Spiam affert Aq u inas . L ege De R ubeis, De gestisci scriptis .S . T / wmw d iss e rt. XV I I
,cap. 1 1
, Venetiis, 1 7 50,
pag . 197 sq .
Fax itDe u s ut labor nob i s susceptus fovendo optimarum
disciplinàrum stud i o inserv iat, necnon in Ecclesiae utilitatemdivinique n om i n is glo riam cedat l
I
C O MPENDIUM THEO LO G IZE
s. THOMZE AQUINAT IS
AO FR ATREM R EGIN A L DUM sdc1vm SU UM C AR I SSIMUM
(Ed. Rom . Opuscu lum ll .)
P R I M A P A R S
CAPUT I .
E TERN 1 Pat r i s Verbum sda immensì tate un iversa comprehen
dens, ut homi nem per peccata m inoratum i n celsitudinem divinae
g lo ria revocaret, breve fi eri"
voluit nos tra brevì tate assumpla , nonsua depos i ta majestate . Et ut a cm1estis verb i capessenda doctr i nan ul l us ex cusabilis redderetur, q uod per sludiosos d i ffuse et d i l uc id e per d iversa Scripturae sanclw vol um ina tradide1 at, pm pter
occupatos sub brev i summa humana salu tis doctrinam conclusit.
C onsistit en im humana sa l us in veritatis cognitione, ne per d i versos e r ro res intelléctus obscu retur hamanns in deb i 1 i fi nis inten
tione, ne in debitos fi nes seclando, a vera fe l i c i tate deficiat injustilize
'
observatione, ne per v i t i a d iversa sordescat. C ognitionemau t em veritatis humanae sa l u t i necessariam brevibus et pauci sfi dei articu lis comprehendit. Hino est quod Apostolus ad Rom . 9.
d i ci t : Verbum abbreviatum fa ciei Deu s super terra . Et hoc q u i demest Verbum fi dei, quod praedicamus. Inten t ionem humanam brev ioratione rectifì cavit, i n qua dum nos crare ducit, q 110modo nostrai ntent io et Spes tendere debet, ostendit. Humanam j ustitiam quaein l eg is observatione consistit, uno praecepto charitalis consum
mavi t Plenì tudo, enìm legis e s t dileclio. Und e Apost. 4 C orint. 43,in fi de, Spe, et charitate, quas i i n qu ibusdam salutis nostrae com
pendiosis capitu lis tolam pra sentìs v i la perfectionem cons i s te…docu it, dicens . N unc àutem m anent fi des, spes, char itas . Undehaec tria sunt, u t Bea tu s Aug . d icit, qu ibus colitur Deus . Ut. i g itur tibi, fi li cabis
'
sime Reginalde, compendiesam doctrinam deQ T nnu An 0 M 'e nr 1 1 _ I
2 s. THOME AQU I NA'I‘IS OPUSCULA
Chr ist iana R el ig ione tredem , quam semper pm ocu lis possìs ha
bere, c i rca haec t r ia in praesen ti Opere tota nostra versatur intent i o . P rimum de fi de, secundo de spe, t e r t io vero de char i tataagemus. Hoc en im et Apostolicus orde habet, e h rat io— rec ta re
quiriì .‘
Non en im amor rectus esse posset, n i s i deb i tas fi nis Speì
statualu r, nec haec esse po test sì veritatis agnì tìo desit. Pr imoi g i tur necessana est fi des, per quam veritatem cognosces . Secundp ppes, per quam in debi to fi ne tua intent i o collocetur. Tertio, necessar ia est charitas, per quam tuus afi
‘
ectus to tal iter or
dinetur.
CAPUT II .
OM O dicendbrum Zirca fi nem
F i des au tem pr&alibatio q uaedam est illius cognitionîs, quae nosi n fu tu ro beatos facit . Uncl e et Apost .
’dicit, quod est substantiasperandarum rerum , quas i jam in nobi s Sperandas res, id esl: fu
tu ram beatitudinem per m od um cujusdam inchoationis subsisterefaci ens . Illam au tem beatifi cantem cognìtìone,
m c i rca d uo cogn i taDominus consi s te re docu it, scilicét c i rca divinitatem Tr i n i ta t i s
,
et humanitatem C hristi , unde ad Palrem loquens, di c i t c est
v ita. w terna, u t cognoscant et Deum , etd. C lrca haec ergo d uo totafi dei cògnitio versalu r, sc i l i ce t c i rca divinitatem Tr i n i tat
'
is, et.
h umanitatem Chri s t i . Nec m 1rum,qu ia Chri s t i humaxiitas via est
q ua ad divinitatem pervcnitur. Oportet i g i tur et in via v i am co
gh oscere, per q u am possit”
perven ivi ad finem , cl i n pat r ia De igratiarum ac t i o suffi ciens non esset, n i s i v ine per q uam sa lvat isu nt
,cognitionem haberent. Hino est, quod Dom inus d1scipu lis
d ix i t Et quo ego vado seitzs et m'
am scitis. C i rca div inilatem
vero tr ia cognosci 0p01 1e1 . P r1mo qu id em essentiae unitatem se
cundo , personam m lrinitatem tertio , divinitalis effectus.
GAPUT I II .
Quod Deus sit.
C i rca essentìae qu idem divinae unitatem , primo quidem creden
611m est. Deum esse, quod rat ione consp i cu um est . Videm us en imomn ia quae movenlu r, ab al i 1s moverì , i nfe r iora qu idem per su
pe1 101 a , sicut elementa per corpora ccelestia, ì nferim a a superiombps aguntur. Hoc au tem in infi nitum procedere impossib i le est.
com numvm rnnonoew 3»
C um enim omne quod movetur ab aliquo, sit quasi instrumen tum
quoddam prim i moventis, si primum movens non sit, q u& cumque
m ovent, inst rumen ta crun t . Oportet autem si in 1nfi nì tum p rocedalu r in moventibus et metis, pr imum movens non esse, i g i turomnia infi nita moventia et mo la erunt inst rumen ta. R idiculum
est au tem e t iam apud indoctos, ponere instrumenta moveri nonah aliqu0 pr i nci pal i agentg . Simile en im est hoc, ao si aliquis
c i rca constitu tionem arcae, v
'
el lecti, ponat serra_
m , vel secu rim
absque carpentario 0peraM em . Oportet i g i tu r pr imum m ovensesse, quod sit omnibu s suprem um , emhoc dìcìmusDeum .
CAPUT IV .
Q uod Deus est immobili: .
Ex hoc apparet, quod necesse est Deum moventem omn ia immob i l em esse . C um en im sit pr im um m ovens, si moverelur, necesse esse t seipsum vel a seipso, vel ah a l ia moveri. Ah 3 110 qui
dem movevi non potest, Oporteret en im esse al iqu id movens priuàeo, quod es t contra rat i onem p r im i moventis. A seipso au tem si
movetur, hoc po tes t esse duplicjter. Vel quod secundum i dem sit
movens et motum , aut ita quod secundum a l iqu id 5 11 1 sit movens,et secund um aliquid , motum . Horum qu idem p r imum esse non
po tes t . Cum enim omne quod movelur,in quantum hujusmodi,
sit in po tentia, quod au tem movet, sit in actu , si secund um ideinesse t movens et molum , oporleret q uod secundum idem esset. inpoten t ia et in acta , quod est impossi bi l e . Secund um et iam essenon po tes t . Sì en im esse t aliquod m ovens, et a l terum mo tuni,non esset i psum secund um se p rim 11m movens, sed ratione suaepa r t is quae movet. Quod au t em es t per se, pr i us est eo quod non
est pe r se. Non potes t i g itur. primum movens esse, si rat ione suaepar t i s hoc ei conveniat. Oportet i g itu r primum movens omnino
immobi le esse . Ex ì is‘
et iam quae moventur et moven t hoc i psumconsiderari po tes t . Omnis en im mo t u s v i d e t u r ah aliquo immob i l i
procedere, q uod sci l i c,
et non movetur secund um illam Speciem
mo tus . Sicut v ìdemus q uod alterationes, et generationes, .et con
r11ptiones, quae sunt in istis inferioribus, reducuntur sicut i n primum movens i n corpus ccnleste, quod secundum . zhanc spociem
motuè non movetur, cum sit ingenerab i le — eh incorruptibile et
inal terab i l e . lHud ergo quod est pr imum principium omnis mo
1 us, cportet esse immobi le omnino. 11
4 3 . 1 11011 4 1: AQUINATIS OPUSCULA
CAPUT V .
Quod Deus est aetem us.
Ex hoc au tem apparet a l te r i us Deum esse ae ternum . Omne en imquod i nc ip i t esse, vel desm it, per motum , vel per m u tationem
hoc palitur. Ostensum es t autem , q uod Deus est omnino immobilis, est ergo aeternus.
CAPUT VI .
Quod Deum esseper se est necessarium .
P er hoc au tem ostenditur, quod Deum esse sit necessar i um .
Omne en im q uod possi bi l e est esse et non esse, es t mu tab i le sed
Deu s est omnino immu tabilis u t ostensum est, e rgo Deum non
est possi bi l e'
esse et non esse . O mne au tem quod est, emnon est
poss i bi l e ipsum non esse, neceèse est ì psum esse q u i a necesseesse, et non possib i l e non esse, i dem signifi cant e rgo Deum esseest necesse . Item , omne quod est p oss i bi l e esse et non esse, in
di ge t aliqu o a l ia quod faciat i psum esse, qu ia quan tum est i nse, se habe t ad u trumque quod au tem faci t al iq u id esse, es t'
px ì us eo, ergo omn i quod es t poss i bi l e esse et non esse, est aliqu i
_
d p r i u s Deo au tem non est a l iqu id priuè, e rgo non est posS 1hi le i psum esse et non esse
, sed necesse est eum esse . Et qu ia'
alic'
1ua necessar ia sunt, q uae suse necess i tat i s causam habent,
quam oportet. eis esse priorern, Deus qu i est omni um primum ,
non habet causam sua necess i tat is unde Deum esse pèr seipsumest necesse .
CAPUT VII .
Quod Deus semper est.
Ex h is autem m anifestum est, quod Deus est sempe r . Omneen im quod nècesse est esse, semper est qu ia q ùod non poss ib i leest non esse, i mposs ibi l e est 11011 esse, ct ita numquam non es tsed necesse est Deum esse, 11 1 ostensum est e rgo Deus sempe res t . Adhuc, n ihi l i nci p i t. esse, aut. desìnit n i s i pe r motum , vel mu
tatìonem :‘
Deus au tem omnino es t immu tab ilìs, 11 1 prob&tuin es t .Imposs i bi l e est igitur, quod esse incceperit, vel q uod esse
°
desmat.
Item , omne quod non semper fuit, sì esse incipiat; indiget aliguo
1 . COMPENDIUM 5
quod sit ei causa essenm . N i h i l en im seipsum educit d e po ten t iain actum , vel de non esse in esse Deo a u tem nul la potes t essecausa essendi, cuni sit pr imum ene; causa en im pr i or est causato ,necesse est i g i tu r Deum semper fu isse. Amplius, quod convenit
al ien i non ex al igna causa ex trinseca , convenì t ei per seipsum
esse au tem Deo non convenit. ex aliqua causa ex lrinseca, qu iai lla causa esset eo pr ior. Deus i g i tur habet esse per seipsum sed
eu qua?. per se sunt, sempe r sunt, et ex necess itate , i g i tu r Deu ssemper est.
CAPUT VIII .
Quod inDeo non est aligna successio.
Per hoc au tem manifestum est, quod in Deo non est aliqua successw , sed ej 11s esse to tum est s imu l successìo en im non
'
inve
n i tu r u ls1 i l l is. quae sun t aliqualiter. mutu i subjecla, pr i us en imet poster i u s in mo tu causan t temporis successionem Deus a u temnu l !o mod o est mo tu i subjectus, u t ostensum est, non i gi t u r est
in Deo a l igna successio, sed ejus esse est 10111m simu l . Item , sì
alicujus esse non est to tum simul, 0p01 1e1 quod ei a l iqu i d depe r i repossì t, el a l iqu id advemre. Deperit en im illud q uod trans i t
,et
advem re ei po tes t illud quod i n fu tu rum ex pectatur : Deo au temn ihi l deperit, nec accrescit, q 11 1a 1mmobiiis est, ig i tu r esse ejusest totum simu l . Ex h i s au tem duobus apparel; quod prOprie est.& ! ernus. lllud en im propr i e est w ternum , quod semper est, el.
oj us esse est to tum simul, secundum quod Boet i u s d icit, quodaetern i tas est. interminabilis v i taz to ta simu l et perfecta possessio .
CAPUT IX .
Quod Deus est simp lew .
Inde etiam apparel, qu od Opportet pr imum movons simp lexesse . Nam in omn i compositione, aportet esse d uo quae ad inv ìcemse habeant sicut potent i :: ad actnm . In pr imo au tem moven te sgest omn1no immobile, i mposs ib i l e esl. esse potentiam cum acta ,
nam unum quodque ex 1100 q uod est in potentia, mob i le est,
imposs i bi l e i g i tur est primum movens compositum esse . Adhuc,omn i compos i to necesse est esse a l iq u id p r i u s nam componentìa
naturaliter sunt «
composito pr i ora . lllud 1gitur quod omn i umentlum est primum , imposs ibi le est esse compositum. Videmus
6 s. m am a”
AQUINA'I‘I S crusovu 1
e t i am in ord ine eorum quae sun t composita, simpliciora prioraesse, nam cl emen ta sunt naturaliter pri o ra corporibus mistis. I temet iam i nter ipsa elementa primum est ignis, quod '
est Simplicis
simum . Omnibus au tem elementis pr i us est corpus cceleste, quodin majori
*
simplicitate constitutum est, cum ah omni contrar ie« tate sit pu rum . Relinquitur igi tu r quod pr imum entium Oportet.
omnino s imp lex esse .
CAPUT X .
Quod Deus est sua essentia .
Sequitu1‘
au tem a l teri u s quod Deu s sit sua essent ia. Essen t iaen im uniuscujusque re i est illud quod signifi catdefi nitio ejns. Hoc
au tem est. i d em cum re cuj us est defi nitio, n is i p er accidens,in quan tum sci licet defi nì tio, accidit aliqu id quod est praeter definitionem ipsius sicut bom in i accidit albedo , p raete r id quod est
an ima l ra t i onal e et m or ta le. Unde an imal ra t i onal e et mo r ta le est«i dem quod homo sed non i dem bom in i a lbedo in quan tum est
album . In quocua ue i g i t u r non est inven i re duo, quo rum unumest pe1
‘se, et al i u d per accidens, aportet quod essen t ia l lS sit
omnino i dem cum eo z inDeo au tem cum sit simplex , u t ostensumest, non es t i nven i re duo, quorum unum sit per se, et al i ud peraccidens, 0p01 tet igitur, quod essent ia ejus sit omnino idem quodipse. I tem in quacumque essen t ia non est omnino idem cum re
cuj us est essent ia, est inven i re al iqu i d per mod um potentian, et
a l i qu i d per mod um '
actus, nam essent ia formaliler se habe t adrem cuj us
'
est essentia , sicut human i tas ad hom inem in Deoau tem non est i nven i re potentiam et actum , sed est actus purus ;est i g itu r ipse sua essent1a.
CAPUT XI .
Quod Dei essentia non est aliud quam suum esse.
Ulterius au tem necesse est quod De i essent ia non sit àliud quamesse ipsius. In quocumque en im al iud est essentia, et a l iud essoojus, Oportet q uod al i ud sit quo sit, et al iud quo a l iqu id sit, nam
per“esse su um de qu ol ibet dicitur q uod est, per essentiam vero
suam de q 11011be1. dicitu r qu i d sit. Unde et defi nilio sìgnifì cans
,essenlianl , demonstrat
'
qu id est res in Deo autem non est a l i ud-
q11od est, et aliud quo al iqu id est, cum non sit in eo compositio,
— « com nmk THEOLOGUE 7
ut ostensum est, non es t i gi tu r ibi alì ud ejus essen t ia quam suumesse . Item , ostensum est q uod Deus est ac tus pu rus absqu e al ienj u s potentialitalis pernì istione, oportet i g i tu r quod eju s essen t iasit. ultìm us acpus nam omnis actus qu i est ci rca ultimum, est inpo ten t ia ad u l t imum abtum u l t imus a u tem actus est i psum esse .Cum en im omnis motus sit ex i tus d e po ten t ia in actnm , aportet
illud esse u l t imum 310111 111 , i n qupd tend i t omnis m otus, cl. cummo tu s natu ra l i s in hoc tendàt,
'quod est naturaliter desideratum ,
0p01 1e1. hoc esée u l t ima1n acturh , q'
uod omnia des i deran t : hocau tem esse, Oportet igitur, quod e ssen t ia
‘
div ina, quae est actuspurus et ultimus,
‘
sit i ps u'
m esse .
‘
CAPUT XII .
Quod Deus non est in aligna'
genere sica t speciek.Hi no au tem apparet quod
'
Deùs non sit in aliquo genere 3 1cu t
S pecies. Nam difi‘
erentia add i ta gener i conslilu it specìem , ergocujuslibet specieì essen t ia habe t a l iqu i d add itum supra genùssed i psum esse,quod est esse Dei, n ih i l in se conlinet, quod s1t
a l ter i add itum . Deus i g i tu r non est Spec ies alicujus gener i s . I tem ,
cum genus conlineat differenflas po testate, in omn i cons ti t u to exgenere et differenliìs est actus
'
perm ìslu s potenti&e ostensum est
autem Deum esse. pu rum ac tnm » absque perm ìstione potentiae .
Non est i g i tu r ejus essen t ia constitu ta ex genere et difi‘
erentiis,
cl. ita non est in genere .
C APUT XIII .
Quod impossibile estDeum esse genus alicuj us.
Ulterius au tem ostendendum est, quod nequ e poss ib i l e es t Deumesse genus . Ex genere en im habetu r qu id es t res, non au tem remesse, nam per d ifferent ias specifi cas constitu itur res p rop r i oesse S ed hoc q uod Deus est i psum esse, imposs ib i l e est e rgoquod s i t gen us . Item, omne genu s differentiis aliquibu s dividitu ripsius a u tem esse, non est accipere aliquas d ifferen t ias ; d ifferentiae en im non par t i ci pan t genus n i s i per accidens
,i n quan tum
Species constitu l& per d ifferentias genus par t i c i pan t non po tes ta u tem esse aliqua differenlia quae non participet esse, qu ia 11011
ens nu l l i us est d ifferen t ia. Imposs ib i le est igitu r, quod Deus sitgenus de mu l t is speciebus praedicatum .
8 s. THOMAS A QUINATIS OP USCULA
CAPUT XIV .
Quod Deus non est aliyan sp ecies pradz'
cta demu ltisindividu is.
Neque est posmb ìle, q uod sit sicut una Species de mu l t is ind iv idu ìspraedicala . Ind iv i d ua en im d i versa quae convenì unt in una
essen t ia speciei, dislinguuntur per aliqu a , quae sun t pra te r essent i am Speciei, sicut hom ines conveniuu t ì n humanitate, sed d i s t i nguuntur ab inv icem per id quod est p ra te r rat i onem human itali s : hoc a u tem i n Deo non potes t accidere, nam i pse Deus estsu a essentia, u t ostensum est. ln1possibile est igitur, quod Deussì t
'
species quae de pl1iribus individuis prandicetur. I tem , pla raind iv id ua sub una spec i e con ten ta difi ‘
erunt secund um esse, et
tamen conveniunt in una essen t ia. Ubicumque i g i tu r sun t pluraind iv i d ua sub Spec i e una , aportet quod a l i u d sit esse, et ali udessen t ia speciei in Deo au tem i dem est esse et essentia , utostensum Est. Impossibi l e est igitur, quod Deus sit quaedam spe
ci es d e p l ur i bus praedicata.
CAPUT XV .
Quod necesse est dicere Deum esse zlnum .
H i no et iam apparet, quod necesse est u num Deum so l um esse .
N am si si n t mu l t i du , au t aequ 1voce, au t un ivoco dicuntur. S i
aequ ivoce, hoc non es t ad p10p05 1111m : nih i l en im probibet quodnos appellamus lapidem , a l ias appel lare Deum . S i au tem univoce,
Oportet quod conven ien t vel in genere, vel in spec ie ostensum
est autem , quod Deus non potes t esse genus, n eque Spec ies plurasub se continens, impossib i le est i g i tu r esse plures Deos. Item ,
illud qud essentia commun i s individu atu r, imposs ib i l e est plu
ribus conven i re u nde l i ce t possint esse p lat es homines, impossib i l e tamen est hnno homi nem esse n i s i u num tantum . S i igi turessen t ia per se i psa individuatur, et non per a l iqu id aliud , imposesi b i le est quod p lu r i bus conv
'
eniat sed essen t ia d iv ina per se i psam individuatur, qu ia i n Deo non est al i u d essen t ia et quod est,
cum ostensum sit quod Deus sit sua essen t ia, imposs i b i l e es t ergo,quod sit Deu s n isi unus tantum . I tem duplex ,
est mod us quoaliqua forma potes t multiplit:arì , unus per difi erenlias, sicut
1 . COMPENDIUM THEOLOGUE 9
forma general is , 111 ca lar in d iversas spec ies co lo r is : a l i u s pe rsubjectum ,
sicut a lbedo. Omnis ergo forma q uae non pot es t mu l ti.pl i cat i per difi erenlias, si non sit forma in subjecto ex istens, imposs i bi l e es t quod mulliplimetur, sicu t a l bedo s i subsisteret si nesubjecto, non esse t n i s i una tan tum essen t ia au tem d iv i na est
i psum esse, cuj us non est accipere differentìas, 111 ostensum ost.
Cum igitur 1psum esse divinum sit quas i forma per se subsistens,eo quod Deus est suum esse, i mposs i bi l e est quod essen t ia d iv i nasit n is i una tan tum . Impossibi l e es t i g i tu r esse plures Deos .
CAPUT XV I .
Quod impossibile estDeum esse corpus.
Pa te l au tem alterius, quod imposs i b i l e es t ipsum Deum essecorpus, nam i n omn i co rpore compositio a l igna invenitur omneen im corpus es t par t es habens . Id i g i t u r quod est omnino sim
plex , corpu s esse non po tes t . Item , nul l um co rpu s invenilur mov ere nìs1 per hoc, quod i psum movetur, u t per omn ia inducenùapparet. Si e rgo pr imum mo vens est omnino immobile, impossibi l e esl. i psum esse corpus.
CAPUT XVII .
Quod impossibile est esse formam comorz'
s, c’
mt virtu tem
in corpore.
Neque e t i am est poss i bi l e i psum esse formam corporis, aut aliquam virtu tem in corpore. Cum en im omne corpus mobi l e inve«
niatur, oportet corpore m o to , ea quae sun t in co rpore moveri
sal tern per acc id ens . Pr imum au tem moven s non po tes t nec peraccidens movcri, cum 0porleat i ps um omnino esse immob i le. u t
ostensum est. Imposs ibi l e est igitur, quod sit forma, vel v i r t uscorpore. Item , Oportet omne m ovens ad hoc quod moveat, dom inium super f ernqua:movetur, habere . Videmus en im quod quan tom ag i s v i r tu s movens ex cedit v irtu tem mobilis, tan to velocior est
mo tus . lllud igi tu r quod est omn i um moventium primum , oporlet
m axime dominavi supe r res motas h'
oc a u tem esse non posset . siesse t mobi l i aliquo modo alligatum , quod esse aporteret, si esse tforma ojus, velv i r tus. Oportet i g i t u r p r imum movens, neque co rp us esse, neque virtutem in corpore, neque formam in corpore.
10 8 . 1111011 5 : AQUINAT I S OP USCULA
Hino est, quod Anaxago_
ras posuit intellectum imm ìstu1n ad hdc
quod imperet ct omn ia moveat.
CAPUT XVIII .
Quod Deu'
s est infinitas secundum assentiam .
Hìnc et iam considerari potes t i psum esse infi nitum , non pr ivat i ve qu idem secundum quod infi n11um est pass i o quantitatis,prou t sci l i ce t infi nitum dicitur quod est n31um habere fi nem ra
t i one sui gener i s,sed non habet, sed negat ive prou t ìnfi nitum
dicitur, quod nu l lo modo fi nitur. Nul l us en im actus inveniturfi nìri, n i s i per potentiam quae est ejus réceptiva . Invenìmus en imformas l im i tar i secu ndum potentiam m ater ia . Si ig i tu r pr imummovens est actusabsque potentìae perm ìstione, qu ia non est formaalicujus corporis, nec v i r t us i n corpore, necessar i um es t ipsuminfi nitum esse . Hoc e t iam i pse o rdo qui in rebus 1nvenitur, den
monstrat nam quanlo aliqua ìn entibus sun t sublim iora , tantosuo modo maj ora invenì untu r. In ter elemenla enim quae sun tsuperiora , m aj o ra quant i tat ive inveniuntur, sicut e t iam i n simpl icitate, quod corum generqtio demonstrat, cum mu ltiplicata oro
portione i gn i s ex aere generetur, aer ex aqua , aqua au tem exterra. Corpus au tem caaleste m anifesle ppparet totam quantì tatern
elementorum ex cedere. Oportet i g i t u r id quod i n ter omnia en lia
pr imum ,est, et eo non po tes t esse a l iud prius, infi nita: quantitatis
suo modo ex istere. Nec m irum si id q 1iod es t simplex , et corporeaquant i tate carel, i nfin i tum ponatur, et sua immensitate omnem
co rpor i s quantitatem ex cedere, cum intellectus noster q ui est
incorporeus e h s implex omn i um co rpo rum quantitatem vi sua:
cognitionis ex cedat, et omnia circumplectatur. Ma lto i g i tu r magi sid quod es t omn i um prim um , sua immensitate un iversa ex cedit,omnia complectens.
CAPUT XIX .
Quod Deus est infi nita virtutis.
Hino et iam apparet Deum infi nilae v i r t u t i s esse . Vi rtus en imconsequ ì tnr essentiam rei. Nam unumqu0dque secundum modum
est, agere polest. S ì i g i tu r Deu s secundum essent1am infi ni
tus est, Oportet quod ej 11s v i r t us sit infi nita. Hoc et iam apparet,
s i qu i s rerum ordinem diligenter in5pìcìab. Nam unumquodque
12 s. THOM.E A QUIN ATI S OPUSCULA
Item ,omne quod habe t aliquam perfectionem , s i a l ia perfectio
ei desit, est lim itatum sub alìquo genere, ve1 5pecie. Nam perform am q ua: est perfect 1o re1 , qua libet res . i n genere, vel spec i ecollocatur. Q uod au tem es t sub Specie, e t iam genere constitutum ,
non potest. esse infi nita». essentiae nam oporlet quod u lt ima d ifferen t ie per quam in Spec i e ponì tur, terminet ej us essentiam undeet ra t io speciem notifi cans, diffi nitì o, vel fi nis diciLur. S i e rgo div ina essen t ia i nfini ta est, i mposs ibi l e est q uod alicujus tantumgener is, vel specìei perfectionem habeat, et al11s privetur, sed0p01 1et quod omn ium generum , vel Specierum perfectiones in i psoexi stan t .
CAPUT XXII .
Quod in Deo omnes perfectiones sunt emm'
u secundum rem .
S i au tem colligamus ea q uae snpe1ms d ieta s‘
11u t, manifeétum
est quod omnes perfectiones 111 Deo sun t. unum secundum rem .
Ost: nsum est en i m su pra Deum simplicem esse, ubi au tem est
simplicitas diversitas eorum quae insunt‘esse non potest . S i ergo
in Deo sun t omn i um perfectiones, im poss ib i l e est quod si n t d iversze in i pso ; relinquitur ergo quod omnes s i n t u num in eo. Hocau tem man i fes tam fi t cons ideran t i in v irtutibus cognoscitivis
nam supe r i or v is secundum unum et id1 m est cognosci t i va om
n i um quaeab inferioribus Viribus secund um d iversa cognpscuntur,omnia en im quae visus, aud i tus e h ca ter i sensus percipiunt, intellectus una et simplici vi r tu te dijudìcat s im i l e e t iam apparet
in smentiis. N am,cum i nfer i ores scient ia se cund um d iversa ge
nera rerum c i rca quae versantur, eorum in ten t i o mu ltiphcetur,una tamen sci en t ia est in e is su per ior ad omnia se habens, quaeph i l osoph ia prima dicitur. Apparet et iam idem in potestatibns,nam i n reg ia potestate, cum sit una, includuntur omnes potestatesquae pe r d iversa offi cia sub dom in i o regn i distribu untur. S ic igi t u ret perfectiones qua i n inferioribus rebus secund um diversilatemrer um mu lliplicantur, 0p01 1e1 quod in ipso re rum vertice, sc i l i cetDeo, uniantur.
CAPUT XXIII .
Quod inDeo nu llum acciden& invenz‘
tur.
Inde e t iam appare} , quod in Deo nu l l um acc idens esse potest.Si en im i n eo omnes perfectiones sun t unum , ad perfectionem
1 . COMPENDIUM THEO L OG I JE 1 3
a u tem perlinet esse, posse, agere, et omnia huj usmodi, necesseest omn ia in eo i dem esse quod ejus essen t ia . Nul l um i g itu r eorum i n eo est
'
accidens. I tem . imposs i b i l e es t infi nitum esse perfectione, cuj us perfectioni a l iqu id adj ìci po t
'
est. S i a u tem al i qu i dest cuj us al iq ue perfeclio sit accidens, cum omne acc i dens superaddatur essentia , 0p01 1et quod ejus essentiae aliqua perfectio
adj ici possil . No'
n i g i tu r- iw enitun in ejus essent ia perfectio infi
ni ta . Ostensum est a u tem Deum secund um suam essentìam infi
nilae perfectionis esse . Nul la i g i t u r in eo perfectio accidentalis
esse po test, sed qu icqu id in eo est. subtanlia ejus es t . Hoc et iamfaci le est concl ude re ex summa simplicitate illì us, et ex hoc quodest actu s purus, et ex hoc quod est pr imum in entìbus. Est en imaliquis compositionis mod us accidentis ad subjectum . Id etiamquod subjectum est, non po t es t esse act u s purus, cum accidenss i t quaedam forma, vel act us su bjecti. S empe r etiam q uod est perse, pr i us es t eo quod es t per acc idens . Ex q u ibu s omnibus seenud um supradicla haberi po test, quod 111 Deo n ih i l est quod secund um acc id ens dìcatur.
CAPUT XXIV .
Quod multitudo ratiom’
s naw w am gua dicuntur deDeo,non repugnai sim;ylicitati ej us.
Per hoc a u tem apparet rat i o multitudinis nom inum quae de Deodicuntur
’
, l i ce t i pse i n’
se sit omn imode sìmpì ex . Cum en im in
tellectus noste r essentiam ejus i n se i psa capere non suffi ciat, i nejus cognì tìonem consurgit ex rebus quae ap ud nos sunt, i n qu ibus inveniuntur d iversa perfectiones, quarum omniù in rad ix et
or i go in Deo una est, 11 1 ostensum es t . Et q u ia non possumus aliqu id nom inare , n is i secund um quod intellig ìm us, s unt en im nom ina intellectuum s i gna . Deum non possumus nomi nare , n i s i ex
perfectionibus aliis reb s inventis, qua1 um o1 igo in i pso estet qu ia hze rebus islis m ultiplices sunt
,Oportet m u l ta nomina
Deo imponere . S i au tem essentiam ejus in seipsa viderem us, nonrequ irerelur nominum m u ltiludo, sed esse t s imp le
_
x nolio ejus,sicut es t s implex essent ia ejus, et hoc in d i e g lor ias nostra: ex
peclamus, secundum illud Z ach . u l t imo In illa die erit Dominusunus, et nomen eiusunum .
8 . THOME A QUINAT I S OPUSCULA
C APUT XXV .
Quod licet diversednomina dicantur de Deo,non taman sunt synom
'
ma .
Ex h is au tem t r ia possumus considerare , q uorum primum est,
quod d iversa nom ina, l i ce t idem 111 Deo secund um rem signifi
cent, non tamen sun t synonyma. Ad hoc en im quod nomi na ali
qua s i n t synonyma , OporLet quod signifi cent eamdem rem , et…
eamdem ìntellectus conceptionem repraesentent. Ubi vero significatu r eadem res secundum di versas rationes, id est, apprehen
s iones quas habet intellectus de re illa, non s un t nomi na synonyma, qu ia non est penitu 3 signifi catio eadem , cum nomi naimmediate significent concep tus intellectus, qu33 sun t rerum sim i«litudines. É t ideo , cum di versa nom i na d ieta de Deo, sìgnifi centdiversas conceptiones, quas intellectus noster habet d e ipso , nonsun t synonyma, l i ce t omnino eamdem rem signifi cent.
C APUT XXVI .
Quod per difi m'
tz'
onem ipsom m nominum , nonpo testdi;?îm
’
ri id quod est in Deo.
Secundum est, quod cum intellectus noster secundum nullam
earum conceptionurn, quas nomina d ieta de Deo signifi cant, d iv inam essentiam perfecte capiat, imposs ib i l e est quod per dìffi nitiones horum nom ìnum diffi niatur id quod est in Deo, sicut quoddiffi nitio sap ient iae sit diffi nitio potentiae divinae, et s im i l i te r inaliis ; quod a l lo modo e t iam est m an i festam . Omn1s en im diffi nitioex genere et difi '
erentiis cons ta t id et iam q uod prOprie diffi nitur,Spec i es est ostensum est au tem quod d iv i na essent ia non concluditur sub aliqu0 genere, nec sub aliqua specie, unde non po tes tejus esse. aliqua (
\
iiffi nitio.
CAPUT XXVII .
Quod nomina deDeo ci aliis non omnino univow‘
nec w gm'
ooce dicuntur
T ert i um est, quod nomi na de Deo et, al11s rebus dieta non om
n ino univoce, nec omnino . aequivoce dicuntur. Un ivoco namque
di c i non passant, cum diffi nitio ejus*
quod de creatura dicitur, non
1 . C OM PEN DIUM THEOL OGDE 15
sit diffi nitîo ej 11s quod dicitur de Deo. Oportet au tem univocodìctorum eamdem diffi nitionem esse, sim i l i te r au tem nec omninoaequivoce. 111 bis en im q uae sunt a casu & qu ivoca, i d em nomenimponîiur au 1 rel , nu l lo habi to respecta ad rem aliam , unde pe ru num non po tes t ratiocinarì de a l io. Haec au tem nomi na qua: d icantur de Deo, et d e aliis febus, attribuuntur Deo secund um ali
q uem ordinem quem habet ad istas res,in qu ibus intellectus
sìgnifi cala eorum considerat, unde et per a l ias res rat1ocm ar1 deDeo possumu s . Non i gi t u r omnino aequivoce dicuntur i s ta d e Deo,et d e a l 1 is rebus
,s ieu t ea quae sun t a òasu aequ ivoca . Dìcuntur
i g i tu r secund um analogiam id est secund um proportionem ad
u num . Ex eo en im quod a l ias res comparam us ad Deum sicut ad
suam primam originem , hujusmodi nom ina, q 1m sigm fi cant perfectiones aliarurn rerum , Deo atlribu im us. Ex quo pate t quod ,l i cet quan tum ad nomin is imposition
‘
em hujusmodi nom ina perp r i u s de creaturis dicantu r, eo quod ex creaturis inlellectus no
m i na imponens ascendit i n Deum ,tamen, secundum rem signifi
catam per nomen , per pr ius dicuntu r de Deo, quo pefectiones
descendunt in a l ias res .
CAPUT XXVIII .
Quod aporie! Deum'
esse intelligentem .
Ulterius au tem ostendendum est q uod Deus est intelligens.
O stensum est en im quod in i pso praeex ìstunt omnes perfectiones
qug rumlìbet entium superabundanter. In ter omnes au 1em perfec
1iones éntì um , i psum intelligere praacellere v idetur, cum res intéllectuales s i n t omn ibus aliis potiores ; igitur, aportet—Deum essei n te l l igen tem . I tem ostensum est supra, quod Deus es t actuspu ru s absque potentialitatis perm islione, mater ia au tem est ensin po tentia . Oportet i g itur Deum esse omnino immunem ma teria ìmmunilas au tem a mater ia est causa intellectualitatis, pujuss ignum est quod formas mater ial es e
_
ffi ciuntur intellìg1biles aclu ,
per hoc quod abstrahuntur a materia, et a materialibus cond itionibus ; est ig 1 tur Deus intelligens. I tem ostensum est Deum essep r imum m ovens, hoc au tem v ide tur esse pm p1 1um intellectus,
nan1 intellectus omn ibus’
aliis v idetu r 11 11 quas i instrumenlis ad
moturn unde et homo suo intellectu u tìtnr quas i instrum entis etanimalibus, et p lant is, et rebus inanimatis. O porto}. i g i tur Deum,
qui est pnmum movens, esse intelligenÈem…
1 6 8 . m m…: A QU IN A'I‘I S 09 115c ».
CAPUT XXIX .
Quod inDeo non est intellectz'
o, necpotent1'
a nechabitu ,sed in acta .
Cum au tem i n Deo non sit a l iqu i d 111 po ten t ia , sed i n acta tantum ,
ut ostensum est, 0por te t quod De us non sit intelligens nequei n po ten t ia , neque i n habitu , sed aclu tant um . Ex quo patet, quodnullam in intelligendo pat1tur successionem . C um en im aliqu is
intellectus success i ve m ul ta intelligit, 0p01 1e1 quod , d um unumintelligit acta , a l terum intelligal. i n po ten t ia . Inter ea en im quas imul sunt, non es t aliqua success o . Si i g i t u r Deus n ih i l intelligiti n poten t ia , absque omn i success i one est oj us intelligenlia . Undesequitur, quod omnia quaecumque intelligit, s imul intelligat, e hR erum ,
q uod n ih i l d e novo inlelligat. Intellectus en im de novoa l i qu i d inlelligens, pri u s fu i t inlelligens in po ten t ia . Inde “e t iamoportet, quod intellectus ej us non d iscu rs ive intelligal , 111 éx unoin bognìtionem a l te r i us deveniat, sicut intellectus nos te r rat1oci
nando pat i tu r . Disc…*
sus en im 13 113 in intellectu est, d um ex noto
pervenìmus i n cognitionem ignot i , vel ej us quod pr ius actu non
considerabamus, quae in intellectu d iv i no accidere non pos3unt.
CAPUT XXX .
Quod Deus non intelligitper aliam :pecz'
em ,quam
per essentiam suam .
P a tel: etiam ex praadictìs, quod Deus non intelligit per al iamSpeciem quam per essentiam suam . Omnis en im intellectus inte lligens pe r specìem al iam a se, comparatu r ad“lam Speciem i n te llig1bilem sicut po tent ia ad actnm , cum spec ies intelligibilis sit.
perfectio ejus faci ens i psum i n te l l i gentem actu . Si i g i tu r in Deon ih i l es t in potentia , sed est actùs purus, 0p01 1e1 quod non peral iam s
'
pe01em ,sed per essentiam suam intelligat et i nde sequ i
tur, quod d i rest e cl principaliter smpsum intelligat. Essentia en imrei non ducit propr i e et d i rec to in cognitionem alicujus, n i s i ejuscujus, est essent ia nam pe r difi ì nilionem homi n i s pm prie cognosci ta r hom o , et per dif
’fi nitionem equi , equuè. Si i g i tur Deus est
per essentiam suam intelligens, Oportet quod id quod est‘
inte lleolum ah eo d i rec to el. principaliter, s i t i pse Deus . Et cum i psesit
'
sua essen1ia, sequ i t u r quod in eo i n te l l i genza, et quo intelligit,ct intellectum sint omnino idem .
Quod Deus es‘
t suum intelligere.
O porlet e1iam quod i pse Deus sit su um in1elligere . C um en imin1elligere sit actu s secundu s, 11 1 considerare (primus en im actusest intellec1us, vel sci en t ia) omnis in1ellec1us, qu i non est su umin1elligere, comparatur ad. su um .
.in1elligere sicut po1entia ad
actum . Nam semper i n ord i ne pohen1iarum et actuum q uod est
w ins , est po1enLiale respeclu sequen1 ìs, et u l t imum est comple1i
v um , loqu endo i n uno et eodem , } icet in diversis sit e converso ,nam movens e1 agens comparatur ad motum et actnm , s i ca t agensad po1entiam . In Deo au tem , cum sit act us pu rus, non est a l iqu idquod comparetur ad al1erum sicu t poten t ia ad actum . Oporte1
ergo q uod i pse B éas sit su um …intelligere. Item , quodammodocomparatur intellectus ad intelligere, sicu t essent ia ad esse sedDeus est intelligens per essen1iam , essen t ia au tem sua est su
‘umesse, ergo ejus intellectus est su um intelligere, et sic per hocquod est intelliggns, nu l la compositio in eo ponilur, cum in 60
non s int al i ud intellectus, in1elligere, et spec i es in1elligìbilis. Et
ha c 11011 sunt al iqu id quam ejus essen t ia.
CAPUT XXXII .
Quod oportetDeum esse volentem.
Ulterì us au tem man ifestam est, quod necesse est Deum essevolen1em . Ipse en i m seipsum intelligi1, qu i est bonum perfectum ,
11 1 ex dio1is patet . Bonum au tem intellecturri ex necess i tate dili
gitur hoc au tem 6 1 pe r volun13 1em , necesse est i g i t u r Deum.volentem esse . Item , ostensum est s up ra quod Deus est p rimummovens : intellec1us au lem non u 1ique movet n is i med iante appe11111 , appe1i1us an1em sequens intelleclum , est volun1as ; 0p01 19 1
igi t ur Deum esse volentem .
CAPUT XXXIII
Quod ipsam Dei voluntatem aportei nihil aliud esse
quam aj as intellecì um .
Pa1et au tem quod 0p01‘
1e1 ipsam De i voluntatem n ih il ali udesse q uam ejus in1ellectum z Bonum en im intelleclum , 011111 sit
S . T11O11 . AO. OPUSC ULA. l. 2
1 8 s'
. THOME A QU1NATI S OPUSCULA
obj ectam voluntatis, move1 voluntatem , et est actus perfectioejus ; in Deo au tem non difi
‘
er1 movens etmolum, act us e1 potentia, perfectio eig perfecLibilga, 111 ex superioribus patet ; oporte1
i g i tu r volunta1em d iv ina1n esse ipsum bonum intellectum i demau tem est in1ellectus d iv i nas et essen1ia d ivina, volun1as îgì 1urDe i non est a l i u d qu am in1ellectus d iv i nas e1 essen1ia ejus. I1em ,
in ter a l ias perfectiones rerum praecìpue sun1 intellec1us et v ol umtas, cuj us s ignum est, quod inveniuntur in febus nobiliaribus ;
perfectiones au1em omn i um rerum sun1 in Deo unum , quod estej us essen t ia, u t sup ra ostensum est, intellectns ig i t ur et voluntasin Deo sun1 i dem quod ajas essentia.
GAPUT XXXIV.
Quod voluntasDei est ipsum aj asvalle.
Hino a1iam patet. quod volun1as d iv ina est ipsum ve l lo Dei. Ostensurn est en im quod vol untas in Deo est i dem quod bonumvoliturn ah ipso hoc n111ern esse non posse1, ni s i 11el le esse t idemq uod vol un tas , cum val le insit voluntati ex vol i to est igi1ur De ivolun1as su um vol le . l1em , v ol untas De i idem es1 quod ejus i n te llectus et. ejus essenlia : intellec1us au tem De i est su um in1ellìgere,el: e ssen t ia est su um esso, e rgo 0p01 1e1 quod volunlas '
sit suumvol le. Et sic patet quod vol untas De i simplicitati non repugnat.
CAPUT XXXV .
Quod omnia supmdz'
cta emofi dez‘
articulo comprehenduntur.
Ex his au tem omnibus quae prendicta sun1, colligere possumus,quod Deus est unus, simplex , perfectu s , infi nitus, intelligen3 et
v olons . Quae qu idem omn ia i n Symbolo fi dei brev i art i cu l o comcomprehenduntur, cum nos profi 1emur credere in Deum unum,
omnipotentem . C um en im hoc nomen , Deus, nom ine gra co quoddicitur 1beos d ictum videatur, quod qu idem creoî c1 6a z dicitur,
q uod es t vivere, vel considerare , in i pso Dei nom ine patet, quodsit intelligens, e1 per consequens volens . In 1100 au tem quod di c im 11s eam unum , ex cludilur et deorum plurali1as, et omnis compos i t i o non en im est s impl ici ter u num , nis i quod est simp lex .
P er hoc a111om quod dicimus, omn ipotentem, ostendi1nr quod sitinfi nita virtu1is, cui n ihil subtrahi pUssit, in quo includitur quod
S . THOM JE AQUINA'I‘IS OPUSCULA
1111 111511116 , quasi secundum speciem confdrme. Quod autem intellec1us c°mprehendìt, in intellectu forma1ur, îù1
'
elligibî ìi quas iagen te , et intellec1u quas i p
_atien te . E1 ipsum quod ìn1ellectu
compr'
ehenditur, i ntra intellec1um ex istens conforme est, et in te lligib ìli moven1 1, cuj us quaedam simili1udo es1, et in1ellec1u ì quas ipatientî , secundum quod esse intel l igibi l e habet . Unde id quodîn1ellec1u coinprehendi1ur, non îmrnerito concep1ìo intellectus
voca1ur.
CAPUT XXXIX .
Quomodo Verbum comparata? ad P atrem .
In hoc autem consideranda est differentia. Nam cum id quod inîntelîectu -com ipimr,
‘
sî t sim ìiitudo rei iuiellectze , ejus Speciem
repruasent&ns, quaedam proles ipsius esse v idetur. Quando igi1urintellectus 11116111g11 al iud se, res ìntellec1a est sicut pa te r verbiin111191166 111 è9ncepti ipse an1em ìn1eì lectus magi s ger i t s im i l itudinem ma1ris, cuj us est 111 in
“ea fi at conceptio. Quande in1el
lectus intelligit seipsum , verbum concep1um comparatur ad in1elligentem sicut pro les .ad pa 1nem. Cum
:
ȓgi1nr de verbo loqnamu rsecund um quod Deus seipsum jn1elligit, 0p01 1e1 quod i psumverbum com
'
pare1ur ad Deum , C uj us estVerbum, sicu 1 Fi l i us adP a1rem.
GAPÎIT XL .
Qu01n0do intdlz'
giiw genem tio in divinis.
H ino est quod 111 regala cathol1cae fi deì , Pa1rem e'
1 Filium indiv in is confiteri docemur, cum dicitur : C redo m Deum Pat1 em,
pt F1lium ej us. Et ne aliquis audiehs nomen Pa tris e1 Filiì , carnalem genem tionem su5pìcare1ur, secund um quam apud nos Paterdicitur et Films, Joannes Evangelis1a cu1 m Velala sun1 secretaca lestîa , l oco F i l i i ponit Verbum , 11 1 generationem intelligibilem
éognoscamus.
GAPUT XLI .
Q.zÀod Verbum quod estFilius, idem esse habet cum DeoP atre, et eamdem assentiam .
Considmandum est au1em quod cum in nobis sit al iud esse
111111111116 91 intelligere, npor1e1 quod ve1 bum innoe'
1m ir‘
11elleòtu
1 . cou pnunw m THEOL OGIE : 211
coa ptum , quod habet esse intel ligib i le tantum”
, al ter i us nà 1uraasit quam intellectus noster, qui habet esse naturale. ]n Deo au len
’
1
idem est esse et intelligere. Verbum ìgilur'
Dei quod est î n B ed,
cuj us Verbum est secundum esse intel l i g ib i le, i d em esse habe tcum Deo, cuj us est Verbum . Et per hoc 0p01 19 1 q 1iod sit ej usdemessentim et na tura cum ipso , et quod omnia quw cumque de Deodicun1ur, Verbo Dei convonìant.
GAPUT XLII .
Quodcathoì z‘
ca Fides luecdocet…
Et inde est quod in regu la catholica fi dei doce‘
mur confi tèri
Fi l iam conszibstantialem Patri, per quod duo ex cluduntùr.’ Primo
‘
qu idem u t non intelligatur Pa1er et F i l i us secuhdum :cam alem*
generationem , qua fi t per aliquam decisionem substan1iae F i l i i a“
Patre, 111 sic 0p01 19a1 F i l iam non esse Pa1rì consubstà ntîalem .
Secundo 111 et iam non intelligamus Palrem et Fil iam secundumgenerationem intelligibilem , _prout verbum in men1e nos£éafcoù
cipì tur, quas i acciden1aliter superveniw s intelleclui, 01 11011 da
ejus essen t ia ex istens.
CAPUT'
XL III .
Qvodin divinisnonest dif erentz'
a Verbi a P ain secundumtempus, vel speciem, vel naturam .
'
Eorum au tem qua: in esson1ia non differu n1, i mposs i b i l e est
esse dì fi ’
erentì am secund um Speciem , tempus, et natu ram . Qu ia ‘
ergo Verbum est. consubstantiale, necesse es1 quod s'
ecundumni hil dic1orum a Pat re difi ’
erà t. Et qu idem secandum tempuso
dif
ferre non.po1est ; cum en im hoc Verbum ia. Deo pona1ur per hoc,
quod Deus seipsum intelligi1 sui Verb um intel l i g ibi le c.oncipiendo,oportet quod si aliquando Dei Verbum non fuit, q uod tune Deus …
seipsum non intellex it. Semper au tem quando Deus fuit, se inte llex it, qu ia ejus intelligerdejus esf esse, sem pe r e rgo et Verbumejus fu i t et ideo in rega la ca1holicae fi dei dicimus Ea: Pa trenatum ante omnia sivcula . Secund u
'
m Speciem’
e1iam est impossi
bi le Verbum Dei 11 Deo quas i m ìnoratum differre, cum Deus séipsum non m inus intellì gat quam si1.
"
Verbum au tem perfectam
Specìem habet, qu ia id cuj us est Verbum,perfec to in1elligi1ur.
Oportet igi1urDei Verbum omnino perfec1um sec11ndun'
1 Speciani
22 s. THOM/E AQUINAT IS OPUSCULA
divini1atis‘
esse . lnveniuntur an1em qua dam qi1à: ex al1 18 procodun1, perfectam eorum speciem non consequ ì , ex qu
'
i b'
u s proced11n1 . Uno m odo , sicut in generaflonibus aequ ivocis. A sol e enimnon generatur sol, sed qu0ddam animal 111 ergo ta l i s imperfectiogenetalione div ina ex cludatur, confi temur na1um Deum de Deo.
A l i o modo , quod procedi1 ex aliquo, d iffer t ah cc propter defectum
puri1atis, dum sci l i cet ah eo quod est in se s implex e1 purum pe_r
applicationem ad ex traneam m ateriam a l iqu id producilur, a pr imaSpec i e defi ciens sicut ex domo qua: est in men te ar1ifi cis, sit.
in mater ia, et a ! um ine recep 1o in corpore term ina1o, sit color, 01ex i gne adjuncto aliis cl ement is , sit mistum , et ex rad io per epposì tionem corpo ri s Opaci , 5 11 umbra . Ut hoc ergo a d iv i na generat i one jex cludatur, addi1ur lumen de lumine. Ter1io modo , quodex
,aliguo procedit, non consequitur Specìem ejus pm pter defec
1 11m Veri1atis, qu ia scilìce1 non vere recipit ejus natu ram , sed
q uamdam eju s similitudm em tantum , sicu 1 imago in specu l o , vel
p10111ra , vel sculptura, a111 et iam simili1udo rei in intellectu , vel
sensu . Non en im imago hom in i s dici1ur verus homo sed s im i l i1 11d0 nec lap i s est in anima u t dici 1 Ph11030phus, sed spec i eslapidis 111 i g i tu r haec a d iv ina generatione ex cludantur, add i t urDeum verum de Deo vero . Secund um naluram e1iam impossi b i l eos1 Ve rbum a Deo diFferre, 011111 1100 sit Deo na tu ra l e , quod se i ps11m in1elliga1. B abe l en im omnis in1ellec1us aliqua qua na tu rali ter intelligit,
‘
sicu 1 intelleclus,noster habe t pr ima p rinci p ia.
N u l lo ergo magis Deus, cuj us intelligere est su um esse,seipsum
naturaliter intelligi1 . Verbum ergo ipsius naturaliler ex i pso 951,
non sicu 1 ea qua: praeter naturalem or ig i nem procedun1 , u 1 nobisprocedunt res artifi ciales, quas facere dicìmur quae vero n9111
raliter a nobi s procedunt, dicimur generare, 111 Fi lm s . Ne igi tu rDei Verbum non na1uralìter Deo procedere intelligalur, sed
secundum po1eslatem suae volun1alis, addi tu r Geniium non
factum .
CAPUT XLIV.
C onclusio ew pm mz'
ssz‘
s.
Qu ia ergo 111 ex praem îsa s patet, omnes praedicla div ina genera1ìoms conditiones ad hoc per t inent, quod F i l ius es1 Patr i conSubs1an1ialis, i deo pos t omn ia subjungitur quasi summa universorum C on3ubstantialem P atri.
C OM PENDIUM 1 11 1101 061115: 23
CAPUT XLV .
Quod Deus est in seipso sicut amatum in amauta.
810111 au tem intellectum est 111 in tel l igente in quan tum intelli
g i 1ur, 11a et amà1um esse debe1 111 aman1e 111 quan tum amatu r .Movetur en im q uodammodo amans ah ama1o quadam intr insecamo1ione. Uncle cum movens contingat id quod movetur, necesseest amatum intrinsecum esse aman1 i . Deus au tem sic1i1 intelligit
seipsum , ita necesse est quod seipsum ame t . Bonum enìm ìn1el
lec1um secundum se amab i le est. Est ig i tu r Deus 111 seipso tanquam ama1urn in am ante .
CAPUT XLVI .
Quod amor inDeo dicilur Sp iritus.
C um autem 1n1ellectum 5 11 111 inte l l i gente , e1 amatum in am ante,d ive rsa ra1 i o ejus quod est esse in aliquo, utrobique consideranda
est. C um en im intelligere fiat per assim ilationem aliquam 1n1e111
gent is ad id quod intelligitur, necesse est id quod intelligi1ur 111i n te l l i gen te esse secund um quod ejus similitudo ìn eo consistit.
Amatio au tem fi t secund um quamdam motionem amau t i s ab
ama to . Amatum en im trah ît ad seipsum amantem . Igi t 11 1‘ non
perfi citur amatio in s im i l i t ud i ne amati, sicu t, perfi citur intelligere in sim i l i t ud i ne intellecti, sed perfi citur 111 attractione amantis ad ipsum amatum . Traductìo au tem simili1udim s pr i nci pal isfi t per generationem univocam , secund um quam 1 11 rebus v iven11b 11s genevans Pa1er , et geni 1us F1liu3 nom ina1ur. In eisdem
e1iam prima mot1o fi t secundum Spec1em . S icu 1 1g111g1° in d iv i n is
modus i lle quo Deus est in Deo, 11 1 intellectum in intel l i genteex prim itur per hoc q uod dicimus, F i l iam qui est Verbum Dei , 1lamodum quo Deus est in Deo
,sicut ama1um 111 aman te ex pri
m ìm us per hoc, qu'
od ponimus ibi Spiri1um qu i est amo? Deie1 i dea secund um regulam calhoì icae fi dei, credere in Sp11 1111111
jubemur.
GAPUT XLVII .
Quod Spiritus, qui est inDeo est sanctus.
C onsiderandum est autem , quod cum bon um ama1um habeat
rati onem fi nis, ex fi ne au tem mo lus volun1arius bonus, velmalus
24"
s.
‘
1 11011 13 AQUINATIS OP USCULA
reddatur, necesse est quod amo r quo i psum summum bonumamatu r, quod Deus 031, 0m 1n011 10m quamdam obtìnea1 bonitatem ,
q 1130 nomi ne sanctita1îs 0Xprim ì tur, s i ve dicatu r san01um quasi
pu rum secund um G reecos, qu ia in Deo 08 1 p ur i ss ima bonîtas ah
omn i d01‘001u immunis . s ive dica1ur sanctum , id est, fi rmum
secundum L a1inos, qu ia 111 D00 est immutab ilis bonîtas, p1‘
0p101
quod omn1a, quae ad Deum ordinan1ur, sancta dicun1ur, sicut
templum , 01 vasa temp l i , 01 omn ia div i no 01111111 m anc ipa ta.C onvenienter i g i tu r spiritus, quo nobi s 1ns1 11 11a111 1 amor, q uo Deussè amat, Spì rì 1us sanctus nom ina1ur. Und0 01 regu la catholica
fide i Spiri1um praedictum nominat sanctum , cum d1011 11 1 , C redoin Spiritum sanctum.
CAPUT XLVIII .
Quod amor in divim'
s non importa! accidens.
81011 1 au tem intelligere Dei 031 su um esse, ita 01 ejus amare.Non i g i tu r Deu s ,
ama1 semsum secu ndum al i qu i d suze essen1îaa
superveniens, sed secundum suam essen1iam . C um i g i t u r ametseipsum secundum hoc, quod ipse in seipso 05 1 111 amatum in
aman1e, non 031 Deus amatu s 111 Deo amante per modum acc identalem , sicut 01 res ama1ae sun1 nobi s amantibus acci den ta
sed Deus 031 111 seipso 11 1 amatum in amante su bs1antia
11101 . Ipse ergo Spiri1us sanc1us, quo nob is insinuatur d iv ina samor, non 001 al iqu i d acciden1ale ìn Deo, sed 051 res subsistens
in essent ia d iv ina, s i ca t Pa ter 01 F1lìus. Et ideo 111 rega la 011 111011000 fide i ostenditur coadorandus, 01 s imul glorifi candus 0 11111
P a11 0 01 F i l ia .
CAPUT XLIX .
Q uòd Spiritus sanctus a P atre Filioqueprocedit.
.
Est 01îam considerandum , quod ,ipsum 1n10111g01 0 ex v i r tu te
1n10110011v11 1n10110011m procedit. Secund um au tem quod 111 1011001113110… 1n10111g11 , es1 in i pso id quod 1n10111g1111 1 . Hoc igilu r quod031 111 101100111 111 esse in 111 10111g0n10,
'
p1 0001111 ex 1111 111 10 intellectiva
in1ellec1us, 01 hoc est Verbum ipsius, u 1 su pra dio1um est. 81111 1
11101‘ 011a1n'
id quod’
ama1w , 05 1 in aman10 secund um quod ama turac tu . Quod au10m a l i qu id act u am01u r , p1 000d11 01 ex 1111 11110
ama1iva am'
ea1 is, 01 ex bono amabili a'
ct11 11110110010. Hoc igiti1 1‘
1 . COMPENDIUM 25'
quod 05 1 ama1um 05 50 111 amante, ex duobp s procedit, 50111001 ex
p ri nci p i o 0111011v0 , 01 ex 111 10111g1b111 apprehenso, quod 05 1 V01 b 11111concep1um de amab i li. C um i g i t u r ìn Deo seipsum 1n10111g0n10 01
0111011 10 Vérbum 5 11 F i l i us is au tem cuj us 05 1 Verbum , 511 Verb iP ater, u 1 ex d10115 patet, necesse 05 1, q uod Sp i r i tus sanctus qui
p01 11n01 ad amovem secundum quod Deus in seipso 05 1 11 1 0m0111min aman1e, ex P011
‘
0 proced01 01 F1110 u nde 01 111 Symbolo d i c i111 1 : Qu i ex P am F1h
'
oduaprocedì t.‘
CAPUT L .
Quod in divinis T rinitas P ersonamm non repugnai
unitati E cclesia .
Ex omnibus au tem quae d1010 5 1111 1, colligi 0p01 101 quod in div1n11010 quemdam 1 1 1n01 111m ponimus, qu i tamen uni1ali 01 sim
p11011011 05 50111100 non repugn01. O por101 0nim cqncedi Deum 0550
11 1 0x 15 10n10m in sua natura , 01 111 1011001um , 01 0'
m0111m 0 seipso.
A11101' au tem hoc 0001d11 in Deo 01 in nob is : q 11ia en im 111 5 110
110111 1 0 homo 5 11b5 1011 110 05 1, 1n10111g01 0 au tem 01 amare ejus non5 un1 0jus 5 111351011110, homo qu idem secund um —quod in natu ra suaconsideratur quaedam 1 05 sub515 10n5 05 1 secund um 0u 10m quod05 1 in suo 1n1011001u , non 05 1 1 05 subsis1ens, sed 1n10n110 quaedamrei 5 011515100 115 , 01 5 1m111101° secu nd um q uod 05 1 in seipso
*
u t
amatum ìn amante. Et 5 10 ergo in hom ine 11 10 q 1100110111 considerarì
possunt, id05 1, 110m0 natu ra sua 0x 15 10n5 , 01 homo in 111 101100…0x 15 10n5 , 01 homo in amore 0x 15 10n5
,01 tamen hi 11 05 ndn 5 11 111
unum , qu ia 111 10111g01‘0 eju s non 05 1 ejus esse, s im i l i te r 011 10m 01
amare, 01 1101 11111 1r iam 1111 115 so l us 05 1 1 05 q 1100d0m _5 11b5 15 10n5 ,
50111001 11011 10 in natu ra sua ex istens. In Deo au tem idem 05 1
05 50 , 1n10111g01 0 , 01 011101 0. Deus ergo in 055 0 suo 1101u1011
0x 15 10n5 01 Deus 0x 15 10n5 111 1n101100111 , 01 Deus 011 15 10115 in
amore 5 110 unum sun1, unusquisque 10111011 eorum 05 1 5 11b515 10115 .
Et qu ia 1 05 5 11135 15 10n105 111 111 101100111011 110111 10 personas Lat ininom inare consueverunt, G 1‘1001 vero hypostases, p1‘0p101‘ hoc 111d iv ini s Lat ini di cun1 1105 personas, G 1‘0001 11010 1105 hyp05 10505 ,P0110111 , 50111001, 01 F11111m ,
01 Spiritum 50110111111 .
26 5 . 1 110115 1: A QUINAT I S opuscum1
CAPUT LI .
Quomodo videtur esse repugnantz'
a Trinitatz'
s
P ersonarum in divinis.
Vide1u1 au tem ex p100d10115 repugnantia q 1100d0m suborirì . Si
en im in Deo 101n01 111 5 aliqu is ponitur, cum omnis numerus d iv i5 10n0m 011q110111 00n50q110111 1 , 0p01 10b11 ìn Deo 011q 110m 1111101 0 11
tiam ponere, per quam 1 1 05 ah 1nv ìceq is1inguantur, 01 110 non
01 11 in Deo summa 5 1mp1101105 . Nam 5 1 in 011qu 0 11 05 conveniunt,
01 111 aliquo d11101 11n1, necesse 051 ibi 0550 00mp051110n0111 , q uodsuperioribus repugnat. R u1 5 115 51 necesse 05 1 0550 u num sol umDeum , u 1 s11pra 05 1011 5um 05 1, nu l la au tem 1 05 una 01 1111 1 , v01
p1 000d11 0 501p50 , impossibi le v idetu r quod 5 11 Deus ge11it11s, velDeus p1 000d0115 . Fal so 1g11u 1 ponilu 1 in d iv i n i s nomen P 011 15 , 01F1111, 01 Spi r i t us p1000d0n115 .
CAPUT L IL
Solutio ai guod in divini.: non est distinctz‘
o
m'
sz‘
secundum relationem .
P1 1n01p1111n 01110111 011 dìssolvendum han c dubi1ationem , h inc
sumere 0p01 101, qu ia'secu nd um diversitatem n01111 01 um 05 1 in
diversis rebu s diversus modus al iqu id ex 0110 oriendi, vel proce
dend i . In rebus 0111111 v i ta 001 01111b 115 , qu ia non sun1 501p50 mo
v0n110 , sed so l um 1n11 111500115 p05 5u 11 1 moveri, 0 1 11u 1 unum 031
01101 0 quas i ex ter1ns 01101 01u 111 01 imm utatum , 5 10111 ah 1gn0 gene.1 01u 1 i gnis, 01 ah 001 0 001 . In rebus vero v iventibus
, q u01 11m
p1 0p1 10105 05 1 111 5 01p5 05 m ov00nt, g0n01 01u 1 a l iq u i d in i pso gene1 01110, 5 10111 110 1115 001m01111m , 01 fruc1us p10n0101 11m . ES1 0 11101n
cons iderare diversum modum p1 0005 5 101115 secundum div01 505
vires 111 015 , q 11ar11m 0p01 0110n05 11011 5 0 ex tendun1 1115 1 ad co rpore,secund um quod m0101 10110 sun1, 5 10u 1 patet de Viribus animavegolabilis, quae sun1 n1111 111v0 , 01 011gm0111011v0, 01 genera t i va01 secundum hoc gen us v11 111m anim e non p1000d11, n i s i al iqu i dcorpora l e 001 p01 011101 d15 11n0111m , 01 tamen alig 11o modo con
31111 0111m 111 viven1ibus 01 0 quo p1 000d11 . Sant autem quaedamv 11 05 , q 11aru f11 op01 0110n05 015 1 corpora non 11 011500nd0n1, tamen
50 ex tendunt ad species corporum sine 1110101 1» 0 05 recipiendo,
28 5 . 1 0011101 AQU INATIS 0011500011
000110 10101100105 quae 05 1 10100110 1010110010 d15 110g01101 0b 10 101115gente quodammo
'do procedere, in q1100 10m 1010111g005 051, 01 5 11:process i one ah ipso q 110110mm0110 d15 110g111101 011 10 101100111 10101114gente, 01 similiter 0p01 101 q uod 01100110 am00115 per quam 0100
10 10 05 1 10 0010010, proceda1 0 v0100 1010 0m00 115 10 q001110 10 05 1
amans. Sed 1100 p1 0p1 11110 1101101 10 101100105 divinus, quod 00m
10 10111g01 0 ejus 5 11 05 50 ipsius, 0p01 101 quod 00000p110 101011001115 ,quae 05 1 10 100 110 1010110010 , 511 5 0b5 1011110 ejus,
01 sim iliter 05 1 de
0110011000 10 i pso Deo amante. 11011000110 1 ergo, quod 10 100110101011001115 div ini , quae 05 1 verbum 1p5 105 , 000 d15 110g01101 0 prod11000 10 1p5 11m 10 hoc
,quod 05 1 0550 secundum substantiam , sed
so l um 10 1100, quod 05 1 secundum rationem p1 0005 5 100 15 0010 5 0:
0110 01 5 1m111101 05 1 de 0110011000 0m01 15 10 D00 aman1e, qua ad
Sp11 1111 10 50001010 p01 11001. Si c 1g—110 1 pate1 quod 0 11111 p1 0111h01.
Verbum Dei quod 05 1 F11105 , 0550 unum cum P0110 secund umsubs1anliam 01 1amen d15 110g0 11111 ah 00 secundum 1 01011000m
p10005 510015 , 111 dìc1um 05 1. Unde 01 m 001105111m 05 1 , quod '
0 011010
1 05 000 01 110 1 , neque procedi1 0 5 01p50 : q010 F i l ius secu ndumquod 0 P 011 0 procedi 1, ah 00 d15 111
'
1g011111 , 01 eadem 1 0110 05 1 de‘
Spi'
rl1u 5 00010 comparatione 011 P 011 010 01 Fili11m .
CAPUT LHI .
Quod relationes, quibus P ater etFilius et Spiritus san'
ctus
distinguuntur, sunt reales, ci non ratiom'
s tantum .
15100 au tem 1 010110005 , qu ibus Pate r 01 F1110 5 01 Sp11 1105 50001115ah 1011100m d15 110g0 110 10 1 , 50 01 1 010110005 1 00105 , 01 000 1 01100 15
tantum . 11100 en im 1 010110005 5 1101 1 01100 15 100 10 10 , 01000 000 0011— Î
50q000 10 1 0d‘
0liquid quod 05 1 10 1 01 11m 00111 1 0, sed ad a l iqu idquod 05 1 10 apprehensione tantum , 5 100 1 dex 11 1110 01 5 1015 11 1110 10
lapide 000 5 110 1 1 010110005 1 00105 , sed 1 0110015 10010 10 qu ia 000
00050q0 110 10 1 aliquam v11 1010111 1 0010m 10 lap i de 011 15 100 1010,sed
so lum 0000p11000m 0pprehendentis 10p1d0m 0 1 5 1015 11 11m , 00 10 05 1011001 animal i ad 5 10 15 11 0m , sed 5 1015 11 11m 01 d0x 11 11m 10 00110011
5 001 1010110005 1 00105 , q 1110 0005 0q 1100 101 v11 10105 quasdam 10
d0101m 100115 partibus 00 1m0115 10v00 105 . C um igi111r 1 010110005
p100010100, qu ibus P0101 01 P 111115 01 Sp11 11115 5000105 d15110g110'
01111,
5 10 1 1 0011101 10 Deo 01115 100 105, 0001 101 quod 1010110005 p1 05d101105 101 1 010110005 1 00105 , 0011 1 01101115 1001um.
1 . 00101 0001010 1 1111000013 1: 29
CAPUT L IV .
Quod I mjusmodi relationes non suntaccieù ntalz‘
ter
NO0 05 1 autem possibi l e quod 5 10 1 0001d00 1011101 1011001 00105 ,
1 0 10 quia 0p01 0110005 ad quas 50q000101 1111 0010 1 010110005 5 001”
ipsa Dei 5 11115 100110, tum 0110m qu ia su pra 05 100 50m 05 1 quod10 D00 0011010 accidens 05 50 potest. Unde 51 1 010110005 p103d101001 0011101 510 1 10 D00 , 0p01 101 quod 000 5 101
‘
0001d00 1011101 101100100
105 , sed 5 0115 15 100105 . Quomodo 001001 ia quod 05 1’
10 01115 rebu‘
s
0001000 5 1
, 10 D00 50b5 10011011101 0550 005511, ex 11 10110 15515 mani1051010 051.
CAPUT LV.
Quodperp mdictas relationes in Deo personalisdistinctio constitm
’
tur.
Q010 ergo 10 d1v1015 (115 1100110 05 1 per 1 010110005 quod 000 0001d00 1, sed 5 001 50b5 15 100 105 , 1 01 001 an1em 5 0b515 100110111 10 00101 0
q00000q00 10 10110010011 05 1 d15 1100110 personalis, 11000550 0510 0001
perpra dictas 1 010110005 10 Deo , personalis distinctio 0005 11100101 .
P0101 1g1101 01 F11105 01 Sp ir i tu s 5 000105 5001 11 05 personae, 01 5 101111101 11 05 hypos1ases, quia hyp05 10515 5 130111001 al iqu id 5 013515
CAPUT LVL
Quod impossibile est plurespersonas esse in divini.:quam tres.
PI01 05 autem 10 d1v1015 personas tribus 0550 impossib ile 051,
cum 000 5 11 poss ibi l e div inas personas m0111p11001 1 per substan1100 divisionem , sed so lum per 01100j05 p1 0005510015 1 01011000m ,
00000j0 500mq00 01 00055 10015 , sed 10115 quae 000 101m 10010 1 ad
011q00d 0x 1 1 105000m . Nam 51 101m1001 010 1 ad 011q00d 011 11 1050
cum , 000 haberet 00101 0m divinam , 01 5 10 000 005 501 0550 per
…5000, 001 hypos10515 divina. P 1 0005510 an1em 10 D00 ad 011 101 105
. 000 10101 10010 000 potes1 0001p1 0151 00 1 secund um 0p01 0110001010 1011001115 , 01001 010001111 110113001 001 secundum 0110101100010
30 s. ruozm s AQUINA'I‘IS opuscum
voluutalîs, prou t procedit amor , mt ex dictis pate t . Non i g i turpotes t esse al iq u id persona d iv ina procedens, ni s i vel ut Verbumq uod dicimus F i l iam , vel u t amor quod dicimus Spiritum sanctum . B ursus cum Deus omnia uno int u i tu per suum intellectum
comprehendat, et s im i l i ter uno actu voluntatis omn ia dilìgat, imposs ibi le es t in Deo esse p lum Verba, au t plures amores . Si i g i tu rF i l i us procedit ut Verbum , et. Sp i r i tu s sanctus procedit u t amor,imposs ibi l e est in Deo esse plures F1lios, ve l plures Sp i r i tu s sancto
'
s. I tem perfectum est extra quod nih i l es t . Quod i g i tu r ex trase al i qu id su i gener i s pat i t ur, non s impl ic i ter perfectum es t , pmp°
ter quod et ea quae sunt sìmpliciten ìn su i s malar is perfecta, num ero non multiplìcantur, sicut Deus, Sol , et Luna, et hujusmodiaportet au tem tam Filium quam Spiritum sanctum esse s impl ic i ter perfectum , cum u lerque eorum sit Deus , u t ostensum est,
i mposs ibi l e est i g i tu r esse plures Fi l i os , autplure3 Sp i r i t us sanctos.
Pm terea , illud per quod a l iqu i d subsistens est hoc a l iquid , ah
aliis distinctum , impossibi l e est quod n ume ro m ultiplicetur, eo
quod ind i vi d uum de p l ur i bus d ic i non potes t : sed fi liatione F1lius
est haec persona d ivi na in se subsistens, et ab aliis distincta sicu t
per pri nci p ia individuantia, Sortes est haec pe rsona human a . S icu t
ergo pr i nci p ia individuanti'
a, qu ibus Sor tes est h i c homo , non
possunt conve11_
ire ni s i unì , ita et iam fi lialio in d1vinìs non po tes tni s i uni conven i re et s im i l e es t d e relat ions Patr i s et Sp i r i tu ssanct i , imposs ibi l e est i g i tu r in d iv i n i s esse plures Patres, aut
plures F i l i os , aut plures Sp ir i t us sanclos. Adhuc ea quae su n t.unum secundum formam non m ultiplicantur numero n is i per materiam , sicu t m ultiplicatur al bedo per hoc quod est in p l ur ibussubjectis : in d iv i n i s au tem non es t mate ria , qu i cqu id igi tu r est
unum Spec ie et forma in d iv i'
n is imposs ib i l e es t multiplicari secundum numerum hujusmodi au tem su n t Paternì 1as, etF1liatio,emSpi r i tu s sanct i processio. Imposs ibi l e est i g i t ur in d iv ini s esse
plures Patres , au t F i l i os , aut Sp i r i t u s sanctos.
CAPU'
I,‘LV II .
Deproprietatz'
bus, seu notiom‘
bus in divini.: et quos
sunt numero in P alm .
Hnjusmodì au tem e x i stente numero personarum în d iv in is, nocosse est personarum pmprietales qu ibus ab ipv ìcom distinguuntur in aliquo numero esse, quarum t res cpurtet Patri conv
eni re.
1 . COMPENDIUM THEO LO GIA! 31
Una quadislinguatl1r a Fi l ia so l o et haec es t paternitas, al ia quadistinguatur duobus, sci l i cet F i l i o et Sp ir i tu sanoto , et haec es tinnascib ì litas, qu ia Pate r non est Deus procedens ah a l io, F i l iusau tem et Spi ri tus sanctus ab a l io procedunt ter t ia es t q ua ipsePate r cum F i l io a Spi r i tu sanoto distinguitur, et haec dicitur commun is spiralio… Preprietatem au tem qua Pater differat a so l o Spiri lu Sanoto , non est assi gnate , cc quod Pater et Fi l ius sunt unumpri ncip ium Sp ir i t us Sancti
,u t osténsum est.
CAPUT LVIII .
DeproprietatiòusFiliz‘
et Spiritussancti, gua: et quot sunt .
F i l ia au tem necesse est d uas convenire. Unam sci l i ce t qua d istinguatur pa t re , et haec est fi liatio aliam qua s imu l cum Pat redis
_tìnguatur Spir i…Sancta , quae est commu n is spiratio. Non
au tem es t assignare prOprietatem qua distinguatur a so l o Spi r i tuSancto, qu ia, ut jam d ictum est, F i l ius et Pater s unt u num principium Sp i r i tus Sancti . Sim i l iter etiam non es t assignare prOprieta tem unam , q ua Sp i r itu s Sanctu s et F i l ius s imu l distingmmntura Pat re . Pater en im ah e i s distinguitur una preprietate, sc i l i cetinp ascibilit&te, in quan tum es t non procedens. Sed qu ia F i l i u s etSpi r i tus Sanctus non una process ione procedunt, sed pl u ri bus ,duabuspro;>rielatibus a Pau re distinguuntur. Sp i r i t u s au tem Sanotus habe t u nam p1
‘
0prietatem tantum , qua distinguilur a
‘
Pat roet F1lio,
"
ct dicitur processio. Q uod a u tem non possit esse aliquaprOprieta
'
s, qua Sp i r i t us Sanctus dìstinguatur F1lio so l o , velPalm sol o
,cx dictìs patch. San t igitur qu i nque , quae personìs at
lribuuntur, sc i l ice t innascibilitas, patcrnitas, fi liatio,“
Sp i rano, et
processìo.
C APUT L IX .
Q uam illw proprielates dicantm* notiones.
Haec au tem qu inque noliones personarum d i c i possunt eo quod
per eas nob i s innotescit in d iv inis d i st inct io personarum , non ta
men haec qu i nque passant di c i pm prì9tales, $i hoc 111 prop1 ielatisrat i one observetnr, ut propr i um esse dicatur, quod convenit u n iSol i , nam commun i s conspiratio Pat r i , ct F i l io convenît. Sed se
cunflum illum modum quo al iqu id dìcilur pmprium aliquibus per
82 s. THOM zE AQUINATI S OP USCULA
respectum ad aliud, sicut h ipes bom ini et avi per respectum ad
quadrupedìa , nih i l proh ìbet etiam comm unem Spirationem propriet&tem d ici . Qu ia vero in d iv inis personas sol i s relationibus
dislinguuntur, notiones au tem sunt qu ibus divinarum personarumdìstìnctio innotescit, necesse es t notiones aliqualiter ad relatio
nem pert inere , sed earum qu a tuo r verse relat i ones sun t , qu ibu sdi v ina: persona: ad invicem referuntur. Quin ta vero notio, sci l i cetinnascib ì litas ad relationem pertinet, sicu t relationis negatìo, nam
negaliones ad genus affi rmationum reducuntur, et privatìones
ad genus hab i t uam , sicut non homo ad genus homin i s , e h nonal bum ad genus albedinis. Sciendum tamen q uod relationum
,
quibus persona ad invicem referuntur, qu& dam nom inata: sun t ,u l. paternilas ct fi lìatìo, quae promise relationem signifi cant
quaadam vero înnominatae, illae sc i l i ce t qu ibus Pater et F i l i u s adSpiritum Sanctum referuntur, et Sp i r i tu s Sanct us ad eos sed l ocorelationum a limu r nom inibusorganum . Mani fes tam esbenìm ,
quodcommun is Spiratio, et processio or igi nem signifi cant, non au temrela t i ones ori ginem consequentes , quod potes t perpendì ex relationìbus Pat r i s et F i l i i . Generatio en im sìgnifi cat aclivam ori g inem , quam consequ ì tur paternitatìs relatio nafi vitas vero signifi cat passivam fi lii, quam consequ itur relatio fi liationis. Sim i l i teri g i tu r ad communem Spirationem sequ i t u r aliqua relat1o , et etiàmad processionem . Sed qu ia relat iones innominalae sunt, u timur
nom ìnìbus actu um, pro nom ìnì bus relationum.
C —APUT LX .
Q uod, licetrelationes indivini.: subsistentes sint quatuor,tamen own sunt nisi tresyersona .
C onsiderandum au tem quod , quamvis re lat i ones subs is tentesin div inis s in t ipsee personae divinae, u h su pra d ic tum est
, non
tamen Oportet esse qu ìnque Vel quatuo r personas secundumnumerum relationum numerus en im distinctionem aliquam cono
seq u i tur . Sicu'
t en im unum est i nd iv is ibi l e , vel indivisùm , ita p l uralitas est divisibile, .vel divisum . Ad pluralitatem en im pe rsonarum requ iritur quod relat i ones v im distinctivam habeant rationeappositionìs, nam formalis d is t inct i o non est n is i per apposi t i onem . Si, ergo pra dicta re lat i ones inspieiantur, paternitas et fi lia
v tio appositionem ad invicerp bebent relativam , unde non se com
pa_tiuntur in eodem suppos ito , propter hocoportet, qu _
0d paternitas
I . COMPEN DIUM T H EO LOG IE
et fi liatio s int duse pB K‘SOM B subs is tentes innascìb ìlitas au temOpponì lur qu id em fi liationì , non a u tem paternì lalì , u nde pa t ern i las et innascibilitas possunt un i et e i dem pe rsonas conven i re .S imi l i te r communi s spiralì0 non Opponitur nequ e paternitali,neque fi liationi, nei: e t i am innascibiliì ati. Unde n ih i l prohibot.communem spirationem inesse e h pe rsona patr i s , et pe rsona fi lii.
Prop ter quod commun is Spiratio non est persona su bsislens scorsum a pe1 sona patrìs ct fi lii. P rocessio au tem Oppositionem 1 ela
tivam habet ad communem . Unde cum omnis Spiratio convenìat
pat r i et fi lio, oportet quod processio sit a l ia persona a personapat r i s et fi lii. Hi no au tem pa le t , quare Deus non
‘
dicitu r qu i nns ,p rop ter q u ìnarium num erum notionum , sed dicitur lrì nu s, pm ptcrtrinarium personarum . Q u inque emiri1 notiones non su n t q u i nqu esu b istentes res sed t res personas sun t t res res subs is tentes . L i ce tau tem uni personae pl u 1 es notiones aut pr0prielates conven ient,una tamen sola est quae personam constitu it. Non en im sic constìtuitu 1 persona pr0prietatibus, quas i ex p l u ri bus constituta, sedeo quod pr0prìetas i psa relat iva subsistens persona es t . S i i g i tu rintelligerentu r pl aves pr0pfletates, u t seorsum pe r se subsi stentes ,essent jam plures personae , et non una . O portet i g i t u r intelligì ,q uod plurium pr0p1 ietatum , i
seu notionum uni pe rsonae couven1enlium ,
i l la quae procedit secundum ordinem nat u rae, pe rsonamconslì lu it : alìpe vero inlelliguntur 11 1 personas jam
‘
cons'
tì tu lze
inhaarentes. Manifestum est au tem , quod innascibilitas 110 11 po tes tesse pr ima nat i o pat r ie, quae personam oj us constituat, tum qu ia
'
nìh ì l negalione cofi 3 fi tu ì tur, tum'
quia nalu raliter aff1rmatio ne
…galionem praecedit. Comm u n i s au tem spiratìo o rd i n e natu ra: prze5 11pponit paternitatem
‘
et fi lia:ionem , sicut processio amoris p rocessionem Verbi . Unde nec commun i s Spiratio po tes t esse pr imana t i o patris , sednec fi lii. R elinqu ilurerg0
'
quodprima‘
notio pa tr i ssit paternitas, fi lii au tém fi liatio, Sp i r i tu s au tem Sanct i so la process io 110110 est. Relinqu ì tur i g i tu r quod t res sunt notiones constituentes personas, sc i l i cet paternitas, fi liatio, et p rocess1o . Et
has qu i dem notidnes necesse est pm prietates esse . Id en im quodpersonam constitu it, Oportet so l i i l l i persona conven i re . P r inci p i :1en im individuationìs non possunt
' p l u r ibu s conven i re . Dicunturìgì lur
'
preed1ctae t res notiones personal es pr0pr1etates; quas i constituentes t res personaS
'
modo praedicto. A liae vero dicu nlu r p ro‘
prietates, seu notiones .personarum , non au tem personales; qu iape rsonam non constituunt.
S . THOM. AQ . OP… À ‘
O lo 3
314 mm m AQUX…NA,TLS 0PUSQULA
CAPUT LXI .
n d, Mmotis p w intellectum propriatatz'
bu& personalù ux ,non
,remcmml hypostases…
Ex hoc au tem apparet quod , remolis per inteHectum pm prîeì al i bus per
"
sonalî bus, non remanent hypostases . In resolu tione en imquae fi t per inteHectum
,remota forma remanet subjectum form
'
w ,
sicu t remota albed ine remane t superfi cies, qu a remo ta remane tsubstant ia, cuju s forma remota remane t m ater ia prima, sed remo to sq ecto n ih i l remane t . P 1 0prietates autem personal es santipsee pers
‘onae subs i s t“en tes . Neo constituunt personas , quasi praeex istenlibus suppositis advenientes quia nih i l di v ini s po tes tesse distinctum ,
“
quod abso l u te dicitur, sed so l um quod èelativumest. Reli
’
nqu itur i g i t u r quod , preprietatibus personalibus remotis
per intellectum , non remanen t aliquae hypostases distincfiw : sed
rem01i°
$notionibus non personalibus remanent hypostases distinctae.
GA…PUT LXII .
Quomodo, remotî s per intellèctunz proprietatz'
bus persona
Zì'
bus, ?emcmeat essentia divina .
Si.quì s autem a;ug >vat u tmm, remo t i& per intellectum propr i eWibusx persanalibtzfi afl mmaneat essent ia d iv i na, e…stquod quodam
modaà rerrlsanefta, quodam-VQ r0 1 q o non. Est…en im dupl ex resolu ti
.o
qua fi l… per intellectum . Una; secund um : abstractionem formae amalaria, in qua qu id3m >
prooeditur ah ao quod forma l ins est…, adid quod est materiah us, nam id quod est pr im um subjectum , u l.
tdmo mmanet : u l ti ma vero forma. pnimo removetur. A l ia verom lutio est secundum abstraotionem un iversa l i s a particulari,q uw »
quodammodo contrario « ordine se habet . Namaprius remoVemar conditiones materiale& i ndiv id uan.te s, u t accipiatur q uod@emm une—esb. Quam x is au Lam in
' d iv in i s non sitmateria et forma,neque
”hniverfi ale et par1ioulare , est tamen in d ivini s commune ,
èù preprium»
, et su pposit um n atu rae communi . Pe rsona en im com»
paran£ un ad essentiam — secundum modum . inbelligendi, sicut sup
posiha prOpriaè adì nat uram communem…b
'
ecundum i gitu r pr imummodum resolutionis quae fi t per intellectum , remoi i& praprìeta,
36 s. 1 110111 111 AQU1NATIS OPUSCULA
fi l11, sed secundum intelligendi mod um pra cedit eam utroque
modo , sci lice t et èecundum quod est const i tu tiva persona? , et
secundum quod est relatio. Ét s imi l i ter intelligendum est de his,quae per t inent ad procesèionem Spii
‘it11 Sanct i .
CAPUT LXV .
Quom,
odo actus notionales a P ersom°s non dif eruntnisi
secundum rationem .
Ex ord ine au tem assignato inter actu s notionales_
et proprietzites notionales non intendimus, quod actu s ndtionales secundumrem a pmprietatibus personalibus d ifferen t , sed sol um secund ummod um intelligendi. S ìcut en im intelligere Dei est i pse Deus infelligens, ita et generatio Pet r is est ipse Pater generans, l i ce talio modo s1gnifì centur. Simi l i ter e t iam l icet una persona pluresfi otiones habeat, non tamen in ea est aliqua compositio. Innascibilitas enim cum si t prOprietas negat iva , na l lam compositionem
facere po tes t . Duse vero relat i ones quae sunt in persona Pat r i s ,sci l i ce t paternitas; et commun i s Spiralio , sunt qu i dem i dem secundum rem prou t comparàntur ad personam P a tr i s . S icu t eni m
paternilas est Pater , ita et commun i s Sp 11°a t io i n Pat re es t È ater,et in F i l ia est Filìus. Difi
‘
erunt au tem,
secundum ea ad quae refe-irun tu r , nam paternitaté
'
P ater refertur ad Filium ,commu
‘
niî
spi
rat i one adSpiritum .Et. s im i l i ter Fil i u s fi liatione qu idem adPalrem ,
commun i vero spiratione ad Spiritum Sanc tum .
CAPUT LXVI .
Quod propietates relative sunt ipsa divina essentia.
Oportet autem , quod ipsa: prOprielat‘
es relat iva s int ipsa d iv inaessen t i a . Preprietates en im relativee sunt ipsae persona subsîs
tentes : persona au tem subsistens in d iv in is 11011 po test esse al i u dquam d iv ina essentia : essent ia au tèm d i vina est ipse Deus , u hsu pra ostensum es t . Unde relinquitur quod promietates relativae
s int secund um rem idem quod d iv ina essen t i a . I tem , qu icqu i des t in aliq110 prfiète1
°essentiam eJus, 1nest ei accidentaliter in
Deo au tem nu l l um acci dens esse po test , u h su pra q stensum es t .Proprietates i g i tu r re lat iva 11011 sunt ali11d ah essentia d iv i nasecundum rem.
1 . COMPENDIUM THEOLOGÌE 37
CAPUT LXVII .
Quod relationeé non sunt eccierz’
us afi m , ut
P orretam'
diw em nt.
Non au tem d ic i po tes t quod prOprietates praedicta non s int in
personìs, sed exter i us ad eas se habeant, sicut Porretani dix erunt:R elat i ones enim real es aportet esse i n rebus relationis, quod q u idem in creaturis man i festam est, s unt en im relat i ones real es ineis sicut accidentia i n subjeclis relat i ones au tem islae qu ibuspersona distingu untur in d iv i n i s , sunt relat i ones real es , u t su praostensum es t ; i g i tu r 0p01 tet quod s i n t in personìs d iv i n i s 11011
qu idem sicut accidentia . Nam et a l ia quae in creaturis sunt acc id en t ia , ad Deum t ran sl a ta rat i one accidentium cadunt, 111
sap ien t ia, et j ust i t ia, et a l ia hujusmodi, 11 1 su pra ostensum es t .Prw terea , in d i v i n i s 11011 po tes t. esse d i st i nct i o , n is i per re lat i ones ,nam .q 11zecumqu e abso lu te dicuntur, commun ia sun t . Si i g i t u rrelat iones exter i us se habeant ad personas , n ul la i n ipsis persohisd ist inct i o remanebit. S u n t i g i tu r promietates re latives in personis, i 1a tam en quod sun t ì psae personas, et et iam ipga essen t iald iv i na, sicut sap ient ia, et boni tas dicuntur esse . i n Deo, et su n ti pse Deus
, et’
essentia d ivi na, ut supra osten5um es t .
GAPUT LXVIII .
De e;fectibus divinitatz‘
s, etprimo de esse.
His igì 1u r consideratis quae ad u nitatem essentiae d ivina pe rtinent, et ad personar um Trinitatem , t es tat, de etfectibus T r i n itat i s cohsiderandum . Pr imus au tem effectusDe i in rebus es t ipsumesse , quod omnes a l i i effectus preesupponunt, et su pra quod fundan tu r . Necesse est a u tem omne quod aliquo modo est , a Deoesse. ln omn ibus au tem ordinatìs hoc communiter 1nvenitur, quodid quod est p r imum et perfectiss1mum in alìquo ord i n e est
“
causa
eorum ,quae sunt pos t in ord i ne i l l o , sicu t. i gni s qu i est maxime
calidus, est causa1 càliditatis i n reliquis corporibus calidis. Semper
enim perfecta a perfectìs invenì untur habere or ig inem , sicu t sem i naah
'
anìm alibu s et plan t i s ostènsum est a u tem supra, quod Deusest pr imum et perfe01issimum ens , unde Oportet quod sit causaessendi omn ibus quae esse habent. Adhuc, omne quod habe t
'
ali
38 s. 1 110111 5 3: A QUINATI S OPUSCULA
qu i d per participationem ,reducì tur in id quod habet illiud per
essen1ìam sicut in prineipium cl. eau s
am , sicut ferrum ignitum
part i ci pa igneihatem ah eg quod est i gnis per esseutìam suamos1ensum
'
est au tem supra, quod Deus est i psum esse , unde esseconvenit ei per suam essentiam
,omn ibu s a u tem aliis convenit per
pafi icìgatiw em . Non enim alicujus essen1 1a est suum eése, qu iaesse absolute“: et per sa subsistens non po test esse ni s i 1111 11 111 , 111supra qstenì um est, i g i tur apor% t Deum esse causam ex istendi
omn ibus q11@ sun1 .
GAPUT LXIX .
Quod Deus increando res non pm supponitmatariam.
Hoc autem‘
0316 11d11 quod Deus i n creando res 11011 p1% ex ig ìt
materiali! ) ex q 11a opapetur. Nul l um en im agens pra ex ì git ad suamac1ionem id quod per suam ac1 ionem prod uci 1, sed solum ea pra
ex igit q ua sua actione produci non possun1 ; eadifi ca1or en imlap ides et Egna ad suam 110110119 111 pra ex igit, qu ia ea sua actione
producers 110 11 potest , domum autem producit in agend a, sed non
pm supponit necesse est au tem materiam prod uc i pe r ac1ionemDe i , cum u stensum sit quod omne quod quoiibe1 modo est, Deumhabeat causam ex istendi. R elinquilu r i g i t u r quod Deus i n agendomateriam non praesupponit. A_dlme, ac1us naturaliter pr io r est
polentia , unde e'. per pr i us competit s i b i rat io princìpii omneau tem prinpipium quod in creando aîiud prìnoîpîum praasupponit,per poster ius habe t ra t i on e…prinfl pii. C um i g itur Deus s i t. p r incìpìum re rum sicut ac1us pr imus , mater ia au1em sicut. ens in po
teu t ia, inconveniens os; quod Deus in agendo meter iam praesuppona1. I tem , qu3n1o a l igna causa est magi s unfversalis, tan10
effeclus ejus est universalior. Nam causae part i cu lares , effectusnniversalium causarum ad al iqu id determina1um app1
‘
0priant, quae
qu i dem determina1ìo ad effectum universal em compara1ur sicut
actus ad potenfi am . Omnis ìgi1ur causa quae fac i t al iquid esse inac111 praesupposì to, eo quod est in po1en1i& ad actnm illum, est.
causa particu laris re5pectu , alicujus universàlioris causa: . Hoc
au lgm Deo non competit, cum ipse sit causa prima, 111 supraostonsum es t . Non igi tur pra ex istit. materia ad suam actionem.
Ip°ÌllS
\
igilu f BSI, producere ['
ES in 8880 ex n ihilo, QuQd 6 5 14 0f63f99Et inde est , quod fi des ca1holica eum creatore": confi tetur
°i n OOM PENDIUM THEO LOGIJE
GAPUT LXX.
Quod creare soli Deo convem t.
Hoc e1ìam apparet, qu od sol i Deo gouvenit esse creatorem ,nam
creare il l i causa: convenit, quae a l iam universalìorem 11011 pra suppon i t , ut ex d io1 is patet hoc au tem sol i Deo competit, sol us igitur i pse est creato r . I tem, quan10
'
poten1ia est mag i s rem o ta ahacta, 13 1110 0p01 1e1 esse maj orem virtu tem, pe r quam reducatux
in acturn sed q uantacumque d i s tantia pqtentiae adac1um detuv,semper remane1 m aj01° distan t ia, s i ipsa potent ia sub1 1
°ahatuv,
creare ìgi1ur al i qu i d ex n ih i l o req uirit infi nilam vir1utem sed
sol us Deus est infi nitaè v i r t u t i s , cum i pse 311 ì ufi q i1ae essentLae,
30111S 1g11111°Deus po1gst creare .
GAPUT LXXI .
Quod materia diversitas nonest qaa.sa diversitatz'
s inreflus.
Manifestum est au tem ex praeostensis, quod causa diversi1atisi n rebus non est materia: diversitas. Ostensum es t en im , quodmater ia non pra supponitur actioni divinae, qua res înesse produ s
c i t . Causa au tem diversitatis rerum non estex, materia ni s i secund um quod mater ia ad rerum productioa pr&99x ìgiL111 , 111 sci
l i ce t secundum diversit_atem materìae diversa inducantur formas,Non
_igiturèausa diversita1is în rebus Deq productis estmateria,
Adhuc, secund um quod res habent esse , ita bebent pluralitatemet 11nì 1alem , nam u num quodque secund um quod esl. ens, est
et i am u num sed non habent esse formae prop ter materìam, sedm agi s ma1eriae prop 1er form as , nam ac1us m el i o r est p
‘
o1en1ia, id
autem prop ter quod al iqu id est , 0p01‘
16 t mel iu s esse . Neque ig iturforma: i deo sunt diversae, 111 compe1:m t materiis diversis, sedmater ias i deo sun1 diverg e, u t compe1antdiversis form is .
CAPUT LXXII .
Quomodo Deus diversa pm cluw z'
t, étguomodo pluralz‘
tas
rerum causata est.
81 a u tem hoc modo se habeant res ad unila1em et m ultitudi
nem , sicut se habent ad esse to t um au tem esse rerum dependetDeo , u t ostensum est , plurali1atis rerum causam
‘
ex Deo esse0p01 1e1. Quod qu idem qualiter sit, considerandum est. Necesse
40 s.'rnonm
, ,
AQUINATIS OPUSCULA
est en im quod\
ott‘
1r1e age'
ns agat s i bi s imi l e secundum quod possib i le est , non au 1em era1 possib i l e , quod sim…1udinem d iv ina:bonitatìs res a Deo productaa conseq uerentur i n ea simplicitate,secund um quam inveni1ur i n Deo , u nde 0p01 1u 11 quod id quod estunum et s impl ex , repraesentaretnr in rebus causatis diversimodeet dissimiliter. Nécesse i g i tu r fu i t diversitatem esse in rebusDeo produ01ìs, u t div inam perfectionern
-rerum 'diversitas secun
d um suum m od um im ì 1arelur. I tem unum quodque causatumfi ni1um est, sol i us en im Dei est essent ia infi nita, 11 1 supra ostenS11m est q 110dlibet autem fi nitum per addi1ionem altèrius reddit111°majus . Mel i us i g i tu r fu i t diversi1a1em i n rebus crea1is esse
J
11 1 sic plura bona essent, quam quod esset unum 1'
an1um genu sre rum a Deo productum . Optim i au tem estbptima adducere :con
venìens i g i t ur fu i t Deo , quod i n rebus diversitatem produceret.
CAPUT LXXIII .
De diversitatererum , gradu , et ordine.
Opor1u ì t au tem diversitatem in rebus cum ord ine qu0dam institu ì , 11 1 sc i l i cet q uaedam aliis essent p01101
‘
8 . Hoc en im ad abundantìam d i vina: bonita1is pertinet, ut sua: bonita1is sìmilitudinemrebus causatis communicet, quan tum poss ibi l e es t Deus a u temnon 121 11 1 11111 in se bonus es t , sed e1iam a l ia in b01111a1e ex cellit,
et ea ad bonitatem add"
ucit. Ut i g i tur perfectior esse t rerumcrea1arum sìmililudo ad Deum , necessarium fu i t 111 quaedam res
aliis cons1itueren1ur meliores, et 111 quaedam i n a l ia agerent, ea
ad perfectionem ducendo. Pr ima au tem diversitas rerum principali ter in diversitate formarum consistit. Formalis au 1em diversi1as
s ecund um contrarietatem es t . Dividitur en im genus in d i versasSpec i es dìfferen1fi s contrariis. In con1rariela1e a u tem ordinem
necesse est esse , nam semper al terum contrariorum perfec1ius es t .O portet ì gi1u r rerum diversitatem quodam ord i ne Deo esseì ns1itutam ,
11 1 sci l i cet quaedam s int aliis p01101 a.
CAPUT LXXIV .
Q uomodo res creatw quaedam plus habent depotentia ,m inus de acta , quaedam e converso.
Qu ia vero unumquodque in tan tum nobi l e et perfectum est
in quantum ad divinam sìmililudinem accedi 1, Deu s au tem est
1 . C OMPENDIUM THEOLOGIJE 4 1
actus pu rus absque po ten t ies perm îstione necesse est ea quaesun1 su prema in enlibus magi s esse in acta , ct m inus de potentia habere, qua au 1em inferi o ra sun1, mag i s in poten1ia esse .
Hoc au tem q ualiter si1, considerandum es t . C um en im Deus sitsempi ternas et incomm utabilis in suo esse , i l la sunt i n rebusi nfima, u tpote d e s im i l i tud i ne d iv ina mi nus habentia , quae sunt
generalioni etcorru p110ni subjec1a, q ua: q uandoque sun t , et q uandoque non sun1. Et q u ia esse sequ i t u r formam rei, s unt qu i demhuj usmodi quando formam habent, desinun1 au tem esse , quandoforma prijvantur. O portet i g i t u r in eis esse al i q u i d quod possitquandoque formam habere , q uandoque vero fo rma p r ivar i , quoddicim us m ateriam . Hujusmodi i g itu r quae 311 111 in rebus infi m a ,
0p01 101 esse ex màteria et forma com pos i ta . I l la vero quae sun1sup rema en1ibus creatìs, ad similitudinem d iv ini esse maximeaccedunt, nec es t in eis po ten t ia ad esse et non esse , sed a Deo
,
per crea1ionem , semp i ternum esse adep1a sun1 . Cum au tem ma teria hoc i psum quod es t . sit po tentia ad esse quod es t pe1°formam ,
h 11j 11smodi en1 ia in qu ibus non es t poten1ia ad esse et non esse,non sun1 composi ta ex mater ia et forma , sed sunt forma 1antumsubsìs1entes in suo esse , quod acceperunt Deo. Necesse es tau tem hujusmodi substantias i ncorporal es incorruptibiles esse . In
omn ibus en im incorrup1ibilibus es t po ten t ia ad non esse in iisau 1em non 6 31, ut dicLum est, sun1 i g i 1n1° incorruptìbiles. I tem ,
ni h i l corrumpitur ni s i per separ&11onem formas ah ipso , nam essesemper consequ ì tur formam hujusmodi au tem substan t iae, cumsin1 forma: subs i sten tes , n on possunt separarì su i s form is
, et i1a
esse am i t te re non possunt, ergo sun1 incorruptibì les. Sun1 au teminte r u traque praedic1orur
'
n quaedam m ed ia, in qu i bus 015 1 nonsit poten t ia ad esse et non esse , est tamen in eis potent ia ad ubi
huj us au tem sun1 corpora caales1ia , quod generationi et co r1°11p110 111 non subjiciun1ur. qu ia i n iis contrarietates non inveniun
et tamen su n t mutabi l ia secundum locum ; sic a u tem invenì turin aliquibus ma ter ia sicu 1 et 11101113. Est en im mo tu s actu sex isten1ìs i n po ten t ia . Haben1 i g itur hujusmodi corpora materiamnon subjectam generationi et corruptìoni, sed so l um loc i mu ta110111.
42 8 . 1 110111 5 1 AQUINA'
H S OP USCU LA
CAPUT LXXV .
Quodgu3 dam sunt substantzb intellectuales, gw
immateriales clicz miur.
Praedictas autem substantias quas immaterialesdix îmus, necesseest e t iam intellectuales esse . Ex hoi: en im a l i qu i d intellectualees1, quod immune est a m 01er ia , quod ex i pso intelligendi modoperci p i p0105 1 : intelligìb ì 1e en im in acta , et intellectus ìn actusunt unum . Manifestum est au tem a l i qu i d esse actu inte l l i g ibi l e
perhoc , quod est a mater ia separatum nam et de rebus mater ial i bus intellectualem cognitionem habere non possumus, ni s i perabstractìonem m a ter i a . Und e 0p01 101 i d em judicì um d e intelleolu esse , ut sci l i cet quae su n t immateriala, s int intellectu alia.
I tem , substanh ae immateriales, suntprimae et sup rema: in entibu snam actus natu raliter est p r io r po tenti a . Omn ibus au tem rebusapparet intellectu s esse su per io r in1
'
ellec1us en im u 111 11r corporal1bus quas i instrumen1îs. O por1et i g i tu r subs1anlias immaterialeéintellectuales esse. Adhuc, quan to aliqua sun1 su per i o ra i n ent ib 11s, tan to magi s per1ìngunt ad similitudinem divinam . Videmus
en im res q1 1asdam infi mi grad us par1icipare divinam similitudinem
q 1111 11111m ad esse tan tum , velu t inan imata quaedam au1em
quan1um ad esse et v ivere , u t p lantae quaedam au tem quan tumad sen t i re , u t. animal ia supremus au tem mod us est pe:° i n te llectum , et maxime Deo conven ien s . Suprema: i g i tu r creaturae
sun1 in1ellectuales et. qu ia inte r caeteras creaturas magi s Dei
sìm ilitudinem accedun1, p 1‘op1e1° hoc dicuntur ad i magi nem Dei
const i tu tes.
CAPUT LXXVI
Quomodo tales substantice semi arbitrio Zibe m.
Per hoc au tem ostendì tur, quod sun1 arb i t r io l iberae . In1cllcctus
en im 11011 agi t au t appe t i t sine judic'
io , sicut i nan imate , neq ue estj ud ic i um intellectus ex n a tu ra l i impe1n sicut in bru li
’
s, sed ' ex
propria apprehensione qu ia intellectus et iam fi nem cognoscì t et
id quod est ad fi nem , 01 habitudinem u n i us acl a l terum . Et i deoipse su i j ud ic i i causa esse potest,
‘
ejuo appetat et aga t a l iq u i dp rop1er fi nem l iberum au tem dicim us, quod su i causa est. Appe111 ig11111 et agi1 in1ellec1us l ibero j ud ic io , quod es t esse l ibe rum
4 4 s. THOMAS AQUINATIS OP USCULA
CAPUT LXXIX .
Quod substantia , per quam homo intelligit, est infi main genere substantiarum intellectualz
'
um .
C um au tem non sit i n rebus in infi nitum procedere, sicu t estinveni re SUpremam in praedictis substantì is, quae pr0pînqu ìssim0accedit ad Deum , ita necesse est inveniri infi mam , quae max imeappr0pinqual materiae corporal i , et hoc q ui dem taliter po tes t essemanifeslum . Intelligere en im bom in i s upra al ia anima l ia convenit.Mani festam est en im quod homo so l us un i versal ia considerat, et
habitudines rerum , et res immateriales, quae so l um intelligendo
percnpxuntur. Imposs ibi l e es t au tem , quod intelligere sit actusexerci tas per organ um corpora le, sicut v i s i o ex ercetur per oculum .
Necesse est en im q uod omne ins trument um v i r tu t i s cognoscitivmcareah i l lo gene re rerum , quod per i psum cognoscitur, sicu t pu
p i l la care t coloribus ex sua na tu ra . S ic en im cognoscuntur co lores, in quan tum colorum Speci es recipiuntur in pupi l la recipiens
au tem Oportet esse denuda tum ah eo quod recipitu r. Intellectus
au tem cognoscitivus est omn i um naturarum sens i bi l i um . Si i g i tu rcognosceret pe r organum corporal e , Oporteret illud organum essedenuda tum ah omn i n a tu ra sens i bi l i , quod est i mposs ib i l e . I tem ,
omnis ra t i o cognosc i t iva eo_
modo cognoscit, q uo Spec i es cogn i t iest apud ipsam , nam haec s ibi prin01pium cognoscendi. [ntellectus
au tem cognoscit res immaterialiter, e t iam eas quae in sua natu rasunt mater ial es , abstrahendo form am u n iversal em e materia“busconditionibus individuantìbus, imposs ib i l e est ergo , quod Spec iesrei cognitae sit in intellectu materialiter, ergo non recipilur in
organo co rporal i , nam omne organurn corpora l e est m ater ia le.
Idem e t iam apparet ex hoc , quod sensus debilitatur et corromp it ur ah ex cellentibus sensibilibus, sicut aud i tu s a maga i s son i s , etv i sus a rebus val d e fulgidis, quod accidit, qu ia solvitun organi
harmònìa . Intellectus au tem mag i s roboratur ex ex cellentia i n te lligibiliu
'
m nam qu i intelligit a1l i0ra intelligibilium , non m i nu spotes t intelligere aha, sed m agis. S i c ig i tu r cu m homo inveniaturinlelligens, et intelligere hom in i s non sit per organum corpora l e ,aper te !. quod sit aliqua substant ia inco rporea , per quam homointellìgat. Nam quod per se po tes t Operavi s ine corpore , et iamBJUS substant ia non dependet a corpore. Omnes en im virtutes et
formas quae per se subsistere non possunt s ine co rpore, Opera
1 . COMPENDIUM 11
111101 01113 ; 45
tionem habere non possunt si n e corpore. Non en im calor per secalefacit, sed corpus per calorem . Haec i g i tu r substant ia i ncor
poree, per q uam homo intelligit, est infi ma in genere subs tan t iarum intellectualium , et maxime mater ia; propinqua.
CAPUT LXXX .
De dif erentz'
a intellectììs, et modo intelligendz’
.
Cum au tem esse in tel l i g ib i l e sit sup ra esse sens ib i l e , sicut intelleclus supra sensum ,
ea au tem quae sun1 i nfer iora in entibuSìmitantur u t pessunt su per i o ra, sicut corpora generabilia et corruptibilìa im itantur aliquo modo circulationem ccnlestium corporum ,
necesse est et sm sibilia intelligib ì libus suo m odo assim ilari,e h sic ex s im i l i t ud i ne sensibihum u tcumque possumus deven i re innotitiam intelligibilium . Est au tem in sensibilibus a l i qu i d quas isupremum quod est ac tu s sc i l i cet forma, et al i qu id infi mum quodest po tent ia tantum , sci l i ce t mater ia , et
'
aliquid med i um , sc i l i ce tcompositum ex mater ia et forma sic e t iam in esse intelligìb ì liconsiderandum es t . N am supremum i n tel l igib i l e , quod est Deus ,est act us p urus . S ubslantiee vero inlellectuales aliae sunt habentesal iqu i d d e ac ta et d e potent ia , secu nd um esse intel l i gib i le : infi mavero inleìlectualium substantiarum pe r quain homo intellig ît, estquas i in potent ia tan tum in esse 1ntelligibili. Hu i c e t iam at testatu r , quod homo invenitur pr i nci p i o po ten t ia tantum intelligens,et postmodum pau latim reducî tur in 30111 , et inde est quod id perquod homo ìntelligit, vocatu r inte“ectus possibihs.
CAPUT LXXXI .
Quod z'
ntellectus possibilis in hom ine accip it formasinéelligz
'
bz‘
les a rebus sensibilibus.
Qu ia vero , u t d ictum es t , quan to subs tan t ia intellefl u alis est
altior, tanto formas intelligibiles universaliores habet , consequensest u t ìntellectus humanus, quem possibilem dix im us, inter al iasintellectuales substantias formas habeal; m inu s un i versal es , et
inde est quod formas intelligibiles a rebus sensibilibus accip i t .Hoc et iam al i ter consi derant i mani fes tam esse po tes t . O porteten im formam esse pm portionatam susceptibili. S icut i g i tu r ihtellectus possibilis humanus inter omnes substantias intellectuales
p10pìnquior j n11enì tur mater ia corporal i , ita necé35e est quod
4 6 s. THOM 1E AQUINATXS OPUSCULA
oj u s formae intelligibiles rebus materialibus s int max ime propìnquae.
CAPUT LXXXÌÎ.
Quod homo indigetpotentiz'
s sensitivis ad intelligendum .
C onsiderandum auterr'
1 quod formas în rebus corporeis particulares subì et mafierîala esse haben$éà , in inteliect—u vem u n iversa les sunt el imm ateriales quod qu i dem demonstrat in1ellìgendimodus . Intelligimusenim res universalitér et ìmmaterialiter. Modu sau tem intelligendi speciebus intelligib ì l
‘
ibus, qu ibus intell'
igìm us,
necesse est quod respo11deat. Opo‘
rtet i g i t u r cum d°
e ex treme ad
extremum non perveniatur ni s i per med i um ,quod form e rébus
corpore1s ad intellectum perveniant per aliqun med ia . H11j 115 1110d1autem sunt potent i& sefi sitivae, quae fòrmas rerum m aterialì um
recipiunt sine mater ia fi t en im in ocu l°
o Spec ies ]apidis, sed nonmater ia ; recipiuntur tamen i
°
n potentiis sensi1ivis formae rerum
particu lariter, nam p‘
otentiis sensitivis non n i s i parì icu îarfa cognoscî mus, necesse i g i tu r fu i t homi nem ad hoc quod
"
intellìgat,
e t iam sensus habe re . Hujusau tem S i gnum est, quod cu i defi cit u nussensus , defic i t sci ent ia sensibiì ium , quae i l l o sensu comprehen
caecus nat us de coioribusscientiam habere 110 11 po tes t .
GAPÙT'
LXX’
XIÎI .
Qu od %“
ÈCÌBS‘86 68151907287‘
8°
592162l66511% agw iem:
Inde manifeètum fi t, quod sc i ent ia rerum in intellectu nostronon causatur per participationem , aut infl
'
ux um aliquarum for
m arum actu intelligibîlium per se subsîètentium , sicu t P latoni ci
1105 116 1 11116…et? aliiu q 11
'
1d8 11'
1» i“psos seq 1113
‘
111115 , Sè î ì ì ifi bell®tug 119q 11i1 it
eam rebus se'
nsìb iiîbué mediant1busì sensîbuS‘
:î sed cum in p0
tentiis sensi«tivis formae rerum sint particulares,m t d ictum est,
non sunt intelligibiles actu , sed p01enlia tan tum . Intellectus en im11011 ni s i u n i versal ia intellig ìt : quod autem est in po ten t ia , 11011reducitur i1i actum n is i ah alig uo agente ; 0p01 1et ig i tur quod sitalid11od agens , quod spec i es in potenl1 ìs sensitivis existentesfaciat intelligibiles actu . Hoc au tem non po tes t facere inbelleclus
possibilis ipsè enim magis est in potent ia ad intelligibilia , qua1n
intelligibilìum aolivué, necesse est i g i tu r ppnere al i um-inLellectum ;
qui… species intelligibilqs 111… pobentìa faoiat inte"igibiies 1101 11, sicut.
1 . COM P ENM UM THEOL OGL E 4 7
lumen. fac i t colores visibiles pote_
nt ia ,, esse v isibiles acta , e1 h 11111:dicim us intellectum agentem , quem po11ere 11011 esse t necesse , sifor1naa rerum essent intelligibiles actu , sicu t P latonigi posuerunt.S i igi tu r ad intelligendum pr imo necessar i us est nobi s intellectus
possibilis, q u i est reqeptivus Specì e mm iu tellig ìbilì um ; secundointelleclus agens , qui fac i t intelligibilia actu . Cum au tem i ntel]ectus possibilis jam fuer i t per Spec ies inbeì ligìb iles perfec t us ,vocatur intellectus in habitu, cunf sgecìes intelligibiles jam
-sio
habe t u t eis possit u tì c1un voluerit, med io quodammodo inter
p01entiam… param et actum completum . Cum v e ro, praedictas Spec i es in act u comp l e to habuerit, voca£ ur intellectus 111 acLu . S i cenim actu intelligit res, cum Spec1es rei facta fuerit form ì n1el
leotu s possibilis. P 1’0p19 1' quod dieitur quod iutelleclu3 in actu est
inte“ectum ia; :w lu.
CA«ZPUT LXXXIV .
Quod’
am'
hza fi umana est incormp tz'
bz'
lzs.
Necesse esb au tem secundum praem ìssa m telleclum quo homointelligit ineorruptibilem esse . Un11mqnocum q@ en im sii: 0peratur,
sec‘und um qu od l1abet'
esse ìnbellectus au tem hab e t Operationom ,
. in qua: non communicat sibi corpus, u t ostensum est ; ex
q 110 pate t quod es t Operans pe r seipsum ergo est suj
bsbantia subsìstens in suo esse ostensum est au tem supra quod substantiaeìnkllecluales sun t incorruptibiles, ergo1 intellectus q…1 10' boma iatelligì t, est ìncorruptibiliè. Adhwè pm pnium subje
'
ctum generationis eL eorruptionis est ma ter ia , in tantum igitur 111111111q110dtcorruptione recedit, in quan tum recedit m ateria : ea enim
'
q uae"
sunt compos i ta ex 111aber ia et forma , sunt per se‘
corrupli
b i l ia , formas au tem ma teriales=sunt corruptibii‘
es pen accidens,f et
11011 per se formee au tem‘ immateriaì es quae 1nateviw pm portio«
ném ex eedunt, sunt incorruptibiles omnino . ]ntellentus autemomnino secund11fn‘
s11àm natu ram supra. m ateriam’
el‘
evatur, quodej us Operatìo ostèndit 11011 en im intelligim us al iq11a nis i per hocquod ipsa 1 a ma te r i a
'
suepà ramus, est . i g i t ur intellectus secu 1'
1dum
naturax'
nv incorrupt1'
bilis. Item , corruptio absqu e contrarietate esse11011 potest
=, nìhil
'
enîm co r rump—itur n isi a -suo con t rar i o ; und e conpora caelest1a, in qu ibus: 11911 1 est contrafi etas, 511 11 1: incorrnpti
bil ia sed contrarietas l onge est na tu ra intelle01us, in 11111 111111
qu'
od“ea
‘
quae éecùnflum se su n t iùte Heétu: 0011111'
ar1'
a
48 3… 11 11011311 AQUINAT! S OPUSCULA
non sun t , est en im contrariorum rat i o intellìgìb ì li5 una, qu ia peru num intelligitur a1i11d ; imposs ib i l e est i g i tu r quod intellectus sitcorruptibilis.
CAPUT LXXXV .
De unitate intellectuspossibili: .
For te au tem aliquis d i cot , quod intellectus qu idem incorruptî
bi l i s es t , sed est u nus i n omn ibus hom inibus, et s i c quod pos tcorruptionem omn i um hom inum remane t , non est n i s i unumquod au tem sit u nus tantum intellectus in omn ibus , mu ltipliciterastra i potest . Pr imo qu i dem ex parte intelligìb ì l1s, qu ia sì est a l i asintellectus i n me , aim s i n te , 0p01
1
1eb11 qu0d sit a l ia speci es inte lligibilìs i n me , et alia in te , et per consequ ens
'
a l iud intellectumquod ego ì ntelligo, et al i u d quod tu . Erike rgo intenh o intelleclam u ltiplicat& secund um num erum individuorum , et 1 111 11011 erit
u n i versa l i s , sed ì ndiv idualis. Ex quo v ide tu r sequ ì , quod non sit
intellecta in ac tu , sed in poten t ia tan tum , nam i n tent i ones ind iv iduales sunt intelligibiles i11 pot en t i a , non acta : deinde qu ia cumostensum s i t , Quod ìntellectus es t substant ia subsistens in suo
esse , substant iae au tem intellectuales pluFes numero non s int i nSpec i e una , u t supra et iam ostensum est, sequ i t u r quod si ali usest ìntellectus in me , et a l i as in t e secund um numerum , quod sitet iam a l i u s Spec ie , et s ic ego et 111 non sumus ej usd em speciei.
I tem,cum i n na tu ra specieiomnìa i nd iv i d ua communìcent, Opor
tet poni a l iqu i d p raete r nat uram spec1e1,secund um q uod ah invi
cem ind ivi d ua distinguantur. S ì i g i tu r in omn ibus hom inibus estunu s intellectus secundum speciem , plure3 au tem secund um n umerum
, 0p01 1et ponere a l iq u i d quod faciat numero differre u numintelleclum al i o hoc au tem non po tes t esse al i qu i d quod sil: desubs tan t ia intelleclus, cum inlellectus non s i !. compositus ex m a
ter ia et fo rma . Ex quo sequ i tu r , quod Omnis d i fferent ia quaeaccjpi posse t secundum id quod est de subs tan t ia inlellectus, sitdifferentia formalis et divorsifi cans Speciem . Relinqu it11 1 . ergo qu odintèllectusunì ushom ìnis non possit esse a l i as numero ab intellectual teri us ; n is i propter dw ersflatem co rpo rum ; corruptìs ergo cor
poribus diversis, v ide tu r quod non remaneant plates intellectus,sed unustantum . Hoc au tem quod imposs ibi l e sit, ev identer apparet. Ad quod ostendendmn procedendum est sicut proceditur
con tra negan tes pr inci p ia, u t ponamus al i qu i d ; q 110d omnino ne
I . C OMP EN DI U M T H E O L O G I JE
gar i non possit. Ponamus i g i tur quod h ic homo , pu ta, Socrates ,vel P lato , intelligat, quod negare non posse t re8pondens, n i s iintelligeret esse negandum . Negando i g i t u r p on i t , nam at
’fi rmare
et negare intelligenlis es t . S i au tem h ic homo intelligit, 0p0 1 1e1quod id q uo formali1er intelligit, sit forma ejus, qu ia n ih il ag i tn i s i secund um quod est ac tu . lllud ergo quo agi t agens , est
actus ejus, sicu t calar quo calidum calefacit, es t ac tu s eju s ; inte lleotus i g i tu r quo homo intelligit, est forma huju s hom in is , et
eade111 raLione illiu s. Imposs ib i le est a u tem quod forma eademnumero sit diversorum secund um num em m , q u ia diversorum
secundum num erum non est i dem esse unumqu odque au temhabe t esse pe r suam form am . Imposs ibi l e est i g i tur, quod inte lleclu s quo homo intelligit, s i t u nu s ìn omn ibus . H ujus au tem ra:
1 ionis d1ffi cu ltatem aliqu i cognoscen tes , conantur i nveni re v i amevadendi. Dicunt en im , quod intellectus possibilis, d e quo
°
s11praes t habitum , recipit speci es intelligibiles, qu ibus fi t in 210111 . Spec ies a u tem intelligibiles sun1 quodammodo in phanthasmatibus. ’
In quan tum ig i t u r Speci es intelligibilis est 1 11 1ntellec1u possib i l i,
e1 ìn phantasmatìb us quae sun1 i n nobis, in tantum intellectus pos …
sì bilìs continu atu r et u n i ta r nobiscum , u t sic per ipsu 111 intelligere possìmus. Haec au tem responsio omnino nul 'a es t . Pr imoq u id em
,q u ia speci es intelligibilis sec u nd um quod est i n phantas
m al i bu s , est intellecta in po t en t ia t an tum secund um au tem …
quod es t. i n intelleclu possibi l i , est intellecta in acta ; secund um .
igi tur. quod es1 i n in1ellectu poss ibi l i , non est in phanta15matibus,sed m agi s a phantasmatibus abstracta ; n u l la ergo rem ane t unicintellectu s possib ilis ad nos . Deìnde, da to quod sit alì qua 11nio, …
11011 tameh su ifi ceret ad hoc quod faceret nos intelligentes.. P en
hoc en im quod spec ies alicuj us es t in intellectu , non éequitur,quod seipsum intelligat, sed q uod intelligatur. Non enim lap i sintelhgit, e1iam si ej us Spec ies sit in intellectu possibi l i . Neque .
igi1u r per hoc quod SPGC ÌB S phantasmatum qua sunt i n nobis,su nt. i n intellectu possi bi l i , seq u i t u r qu od nos s imas intel l igentes,sed magi s quod nos sìmus intellecti, vel po t ins phantasmata. qua
sunt i n nob i s . Hoc au tem evidentius apparet, si q u i s considey et
comparatìonem quam faci t A r i s t . in 3 , d e Anim a , dicens quodintellectus se habet ad phantasmata sicut v i sus ad co lores . Manifestum est au
l
tem quod per hoc quod spec i es col or um ,q u i sunt
in paqiete, sunt in v i sa , non habet par ies quodyidea1, sed magis.' J
quod videa1m Neque ego e t i am ex hoc quod spec ies phantasmaS. TE1011. AQ . OPUSCULA. l. 4
50 s. m anu s AQUINA'I'IS ow scvm
tum quae sunt in nob1s, sunt in intellectu , sequ itur quod nos
s ima s intel l i gen tes , sed quod s imas intellecli. Amplius sì nos petintellectum forma l iter intelligimus, oportet quod ipsum intelligereì n1ellectus,
'
sit intelligere homin i s , sicut eadem est calefactio i gn i set cal or is . Si i g i t u r idem est intellectus numero in me et in t e ,sequ i tu r d e necess i tate , quod respec ta ej usdem intelligibilis sit
idem intelligqre mé 11111 et t u um , d um sci l i ce t s imul a l iqu i d i demintelligimus, quod bsh imposs ib i l e non en im diversorum operan11u 111 po tes t esse una et eadem numero 0pem 1io. Imposs i bi l e es tig i tu r q uod sit unu s intellectus in omn ibus . Sequ i t u r érgo quod siintelleC 1us est incorruptìblis, u t ostensum est, quod destruc1iscomorib
'
us remaneant plu res intellectus secundum numeram hc
m inum . Ea vero q ua in contiarium objiciuntur, faci le est so lve re .Pr ima enim ra t i o mu ltipliciter defi cit. Pr imo q u idem concedimus
idem esse intellectum ah omnibus horhinibus, d i co a u tem in1ellectum id, quod est intelleclu s obj ectam objectum au 1em intellec
tus non est Spec ies intelligibilis, sed qu idd i tas re i . Non en imscient i ze intellectuales omnes sun1 de Speciebus intelligib ì libus,
sed sunt de naturis rerum , sicu 1 e t iam obj ectam visus es t co l or,non Spec ies co lor i s q uae est in ocu lo . Q uamvis igilur s int plu resintellectus diversorum hominum , 11011 1amen est n i s i u n um i ntellectum ap ud omnes , sicut u num coloratum est, quod a diversisin3picientibus v i de t u r . Secundo , q u ia non est necessan um , s1
al iqu i d esl. i nd iv i d uum , quod si t intellectum in po ten t i a , et non\ in
acta , sed hoc es t v erum in 11115 tan tum quae individuan1ur‘ pe 'r .
m ateriam oportet en im illud quod est intelleclum i n actu , esseimmateria le. Und e substan1ia imma1eriales, l i ce t s i n t quaedamind iv idua per se ex isten1ia , 5 1111 1 tameh intellecta in 110111 u ndeet spec ies intelligibiles quae sun1 imm ateriales, l i ce t s int aha
numero in me et in te , non pm p1er hoc perdunt q u i n s i n t i nte lligibiles actu sed intellectus intelligens per eas su um objeclum
reflectilur su pra seipsum intelhgendo ipsum su um in1elligere, et
speciem qua intelligì t.Deinde considerandum est quod , s i pona lurunus in1ellectus omn i um hom inum , adhuc est eadem diifi cfrltas,
qu ia adhuc remane t 111 11 111111d0 inteHectuum , cum sint ‘pl11res sub
slan1ìae separata inlelhgen1es, c1 ila sequeretur secundi1m"
eorum
rat ionem , quod in1ellecta essen1 secundum 11 11mer11m d iversa , etper consequens individualia et non intellecla i n actubrimo. Pate tigiturquod prmmissa ra1i o s i al i qu i d necessì 1atis habere1, auferre1
pluralitatem intellectuum sihìpliciter, et non sol um in hom inibus
2 8 . 1 110111 113 A QU INAT I S OPUSCULA
CAPUT LXXXVII .
Quod iniellectusp ossibili.: ci agens fundantur in essentiaanima .
C um autem inlelleclus agens et possibilis nobi s formal i ter11nìa111111 , necesse est d icere quod eadem essent ia animae conv eniant. Omne en im quod al ieni 11 1111u r formal i ter , unitu r ei per
m od um formaa substantialis, au t per modum formas accidentalis.
S i i g i t u r intellec1us possibilis et agens unìan1ur bomin i per modum formas substantialis, cum u n i us rei non sit n i s i una formasubstantialis, necesse est d icere q uod ìntellectus possibilis et agensconvenient in una essent ia formas, qua: est an im a . Si vero nh i a n1 11
'
r bomi n i per modum 101 111113 accidentalis, man i fes tam est quodneu t rum po test esse acci dens corpori et ex hoc quod 0pe1 a1ioneseorum sun1 absqu e organo corporal i , u t supra ostensum . est
, se
qu ì 1ur quod u terqu e eorum sit accidens animae non est au temin 11 110 homi ne n i s i una an ima , 0p01 16 1 i g i t u r quod intellectusagens et possibilis in una essent ia an ima conveniant. I tem , omnis
ac1io quae est pm pria alieni speciei, est a pr i nci p i i s consequentibus formam q uae da1 Speciem intelligere au tem est opera1io
pm prìa humanze speciei : 0p01 1e1 i g i tu r quod in1ellectus agens et
ppssibilis, qu i sunt pr i nci p ia hujus Operationis, sicut ostensum
est, consequan1ur an imam humanam , q ua homo hab9 1 3peciem .
Non au tem sic consequ untur eam , quas i ab i psa procedentia incorpus
,q u ia , 11 1 ostensum est, praedicta Operatio est s i ne organo
corpora l i , C llj llS au tem est p01en1ia, ejus e1 ac1io relinqu itur
e rgo quod in1ellectus possibilis et. agens conven ien t in una essen1ia animes.
GAPUT LXXXVIII .
Qualiter ista duce potentia conveniant in una essentia
anima .
C onsiderandum au tem relinqu ì tur q uomodo hoc possit esse .
Vi de tu r en im in hoc aliqua diffi cultas suboriri. Intellectus en im
possibilis est in potentia ad omn ia intelligib ì lia . Intellectus a u temagens fac i t inlelligibì lia in potentia esse intelligibilia in ac l u , et
sic 0p01 1e1 quod comparetur ad ea sicut actus ad po1en1iam : 11011
vì de1111‘ 11
'
1111e11‘
1 posèì bilè quod idèm rèspèctu ej usd em sit 111 pò'
teu t ia et in ao111 . Si c igi1ur imposs ibi le videtg 1 , quod111 una subs
x . C OMPENDIUM 1 1 111101…00m 1: 53
tantìa anfmae conveniamt intellectus possibilis et agens . Haec
au tem dubi1atio de fa°
ci l i sol'
vitur, si qu is'
consideret quali1er in
tellectus possibilis sit in po ten t i a 1 05p00111 intelligibilium , 01 qua
l i ter intellectus agens faciat ea esse in 3 0111 . Est en im intellectus
possibilis in poten1ia ad intelligibilia , secundum quod 110n
* habet
in sui natura aliquam determi’
natam formam rerum sensib1lium ,
sicu t pu p i l la est in poten1ia ad omnes co lores . In quan1um ergophan tasmata rebus sen5 1b ì libus abs t rac ta sun1 sim ilitudines
determ inatarum rerum sensi bi l i um , comparanlur ad intellectum
possibilem sicu t actus ad poten1iam sed 13men‘
phanlasm ata sunt.in potent ia ad al i qu i d quod anima intellec1iva habeL in ac1u , sci
l i ce t esse abstrac1um materialibus condi1ionibus. Et quan tumad hoc , an ima 1n1ellectiva com para1ur ad ipsam 111 actus ad poten1iam . Non est au tem inconveniens, quod a l iqu i d '
1 03p001u
ej usdem sit in actu 01. in poten1ia secundum d iversa . Propter hocen im natu ralia corpora agu nt, 01 patiuntur ad invicem , qu ia1111 11mq 110 est 1 11 potent ia 1 03p001u al ter i us . Si c i gi tu r non est ia
conv en iens quod eadem anima in1ellectiva sit in po ten t ia respecluOmni um in1ellìgìbilium ,
prou 1 ponitur in ea intellectus possib ilìs,
01 compare1ur ad ea u t a0111s, p rou t ponitur in ea intellectus
agens. Et hoc manifestius apparebit ex modo , quo in1ellectus fac i tintelligibilia in 30111 . Non enim ìn1ellectus agens sic faci t intelli
g ìb 1lìa in acta , qu as i ah i pso effluant in in1ellectum possibilem .
Sic en im non indigeremus phantasmatibus 01 sensu ad intelligend um
,sed faci 1 in1ellìgib ì lia in ac1u abstrahendo ea phan1asma
tib11s, sicu t l umen faci t quodammodo colores in acta , non quas ihabeat eos apud se, sed in quan1um dat eis quodammodo visibi
li1atem . Sic igi1u r aestimandum est unam esse an imam — intellecti
vam ,quae care t h a1u ris rerum sensib i l i um , et po tes t eas reciperc
permodum in1elligibilem , et quae phantasmata fac i t. intelligibiliain 30111 abstrahendo ah eis Speci es intelligibiles. Unde po ten t iaejus secundum qu am est recep1 iva intelligibilium specierum ,
d icitur intellectus possibilis pqtentìa au tem ejus, secund um quamabslrahit Spec ies intelligibiles a ph&n1asma1ibus, vocatur intellec1us agens , qui est quasi quoddam l umen inte l l i g ibi l e , quo animaintellectiva parti1:ipat ad imita1ionem su pe r ioru
‘m substantiarum
intellectualium .
54 0.
11 11011 111: A QUXNATIS ow scvm
0'
APUT LXXXIX .
Quod omnes potentiae in essentia anzmw radicantur.
Non sol um au tem intellectas agens 01 possib ilis in una essen1ia
anim 30 humanaa conveniunt, sed e t i am omnes 3 1130 potentiae , quaesun1 principiab perationum animaa. Omnes en im hujusmodi poten1133 q uodammodo in an ima radicanlu r : quaedam qu idem sicu t.
potentiae vege13 1iva 01 sensitivae parlis in anim a sun t sicu t inpri nci p i o , in coniuncto autem si ca t in subjec1o, qu ia 03 1 11m Op
ra t i ones sun1 conjuncti ; 01 non sol um anima , 011jus 05 1 en im 3 0110,ejus 05 1 p010n113 quaedam vero sunt in anima s ieu t in prìncip1001 in subjecto, qu ia eorum 0p01 3 110n03 sun1 an ima; 3b5q 110 organocorporàli, 01 hujusmodi sunt polentiae intellectivae par t is . Non estau tem poss i bi l e esse plures an imas in homi ne . Oportet i g i t u r quodomnes p010n1110 3n1m30 ad eamd0m an imam pertineant.
GAPUT X C .
Quod unica est anima in uno corpore.
Q uod au tem imposs ibi l e sit esse plu res animas in uno corpore ,sic probatu r. Mani festam 05 1 en im animam esse formam substan
tialem haben1is an imam ex hoc , quod per an imam anima1um
genus 01 5p0010m sorti1ur. ]»1npossibile 05 1 au tem pl11 1 03 formassubs1an1iales ejusdem esse rei. Forma en im substantialis in hoc
di ffer t ab acc idental i , qu ia forma substantialis faci t esse hoc ali;
q u id s impl i c i te r forma au tem accidentalis 3dv0nit ei quod james1 hoc a l iqu i d , 01 13 011 i psum esse qual e , vel quantum , vel qua
11101°50 habens. Si i gi tur plures 101 11130 substantiales sìn1 un i us 01ej usdem re i
,3u 1 pr ima earum faci t hoc al iqu id , aut non . Si non
13 011 hoc al i qu id , non est forma s11bs13 11 113 115 . Si 3 u 10111 fac i t hoca l iqu id , ergo “omnes 101 11130 consequen tes advenìun1 ei, quod jam05 1 hoc a l iqu id . Nulla i g i t
°
u r consequ en11um 01 11 forma subs13n
tìalis, sed accidentalis. S i igi1u r p3 101, quod imposs ibi l e 05 1 101
mas substantìales esse plures 11 111113 01 ej usdem re i ; neque i g i tu rpossi bi l e est plur
'
es an imas in uno 01 eadem esse . Adhuc p3 101
quod homo dicitur v iv0ns secundum quod habe1 an imam vege1a
b i lem , animal au tem secundum quod habe t an imam sensitivam ,
homo an1em secundum quod habe t animam in1ellectivam . Si i g i1 111 8 11111 11 03 anima: in homi ne , sc i l icet vegetabilis, sens ibi l is , 01
1 . 0011001101011 1 11 1101 0013 1 55
1 3 11003115 , seq u i tu r quod homo secundum al iam an imam p003101in genere , 01 secundum 3 113m
.Speciem 301 113 1111 hoc 3 0 1010 est
impossib i le. Sic en im ex genere 01 d1fi‘
01 00 113 000 1101 01 unumsimpl i c i ter , sed
‘unum per acc idens, vel quas i congregalum , sicu t
musicum 01 a lbum , quod non 081 esse u num simp l ic i ter. Necesseest i g i tur 10 homi ne unam 130111111 animam esse.
GAPUT XGI .
R ationes quae videntur probare quod in I wmz‘
ne sunt
11211 1 133 071171110.
V11100 1111‘ 3 1110m quaedam hu ìc 500100 1110 3dv01 53 1 1. Pr imo qu idem , qu ia dì fi
‘
0100 113 comparatur ad genus 111 forma ad m 3 101 13man ima l 3 0 10m est genus hom in i s , 1 3 11003 10 3 0 10m est (111101 00 110
000 5 1110 11V3 ejus. C um i g i tu r anima l sit corp us » anima1um animasensi t i va , v idetu r quod corpus anima lum anima sens i t iva adhuc
811 111 p0 1011 113 respectu 3 01m30 1 3 11003 l15 , 01 sic 30110 3 1 3 11003 lis
05501 3 01111 3 3 113 sensit i va . I tem , 101011001115 non habe t organumcorpora l e sen
‘
sitivae 3 11 10111 p01001100 01 11 1111 111V30 h3b00 1 0 1g3
num corpora le. Impossibi le ig1111r v ide tu r quod eadem an ima sit01 inlellectiva , 01 sensi11va , qu ia 11011 potes t i dem esse separatum , 01 000 separatum . Adhuc, anim a 1 3 11011 3 115 est incorrupti
bi l is , 0 1 su pra 05 100311111 est vegetabilis 3 1110m anima 01 sens ibi l i s8 110 1 corruplibiles, qu ia sunt 3c111s 001 1 11p11b11111m 0 1g3001
‘
11 10 N00
ig110 1‘
03 110m an ima vegetabilis, 01 sensi bi l i s , 01 1 3 11003 115 , 011 111
impossibi l e sit. i dem esse 001 1 0p11b110 01 incorrup1ìbile. P 1 30 101‘03 ,
in g011 01 3 11000 homi n i s appare1 v ita, q 1m 03 1 per an imam vegeta
bi lem 3 010q03 111 00000p111m appareat esse anim a l per sen sum 01
111 010m , 01 pr i u s demons1ratur anima l esse per motum 01 sensum ,
quam habeat. in1ellectum . S i i g i tu r est eadem amplius, per quam00000p10 111 primo viv11 v i ta plantee , secundo v ita 3 0 11113 113 , 01. 101110 v i la homin i s , sequerelu r quod vegetabilis, se nsi bi l i s , 01 1 3 1100al is s i n t ah ex teriori pr inc ipio , vel 0113 10 intellectiva 8 11 ex
11 11 10 10, quae 05 1 in semi ne u lrumque au tem horum v ide111 r inconven i ens , qu ia 011111 operationes 3 0111130 vege1abilis 01 5 005 101115
11011 s int s i ne corpore , 1100 earum principìa s ine co rpore possuntesse 0p01 3 110 3 0 10m 301m00 10 10110011v3—3 05 1 31110 c
'
orpore, 01 sic
imposs ib i l e v id0111 1 quod a l igna v i r tus in corpo re sit. ejus cau sa .Imposs ib i le igi1ur v ide1ur, quod eadem anima sit vegetabilis, sen
sibilis, 01 1 3 11003 113 .
56 s. THOME A QUINATI S OPUSCULA
GAPUT XC II .
Solutio ratioézum pm mz‘
smm m.
Ad hujusmodi ig itur d11b113 1101103 101100d3 3, considerandum 031,
quod, 3100 1 in numeris species diversifi can1u r per hoc quod 003
03 1 0 10 super 3 1101 3 111 add i t , 113°
etiam in rebu s materialibus 0 03spec ies a l iam in p01 1
'
0011000 0x 00d11. Qu i cqu id 00 1111 perfectionis
031 10 corporibus inanim atis, hoc h3b00 1 p130 130, 01 3dh00 am
plins. Et ru rsus, quod habent p130 130 , habent an imal ia , 01 a l i qu i dp l us : 01 310 q0003q 110 veniatur ad homi nem , qu i 031 perfectissi
m us inter 01 03 111 1 3 3 00 1 p01 03 3 . Omne au tem quod 031 imperfectum ,
30 habe t 111 mater ia 1 03p00111 perfectìoris, 01 hoc qu idem in d ive rs i s manifestum est. N am 010m00 13 300 1 mater ia corporum si
mil i um par 1ium 01 1 01 303 corpora sìm ilium corporum'
3 110 1
m 3 101 13 l13 respectu animalium , 01 s im i l i ter 10 1100 01 00d0m 000
sider‘
andum 03 1. Quod en im in rebus 0 3 10 1 3 1111 03 ad 3 11101 0m gra
dum p01 f00110013 3 1110g11 , per 3 113 111 formam habet q u icq u i d
p01 f001100 13 000v00 11 infer ior i 03 10 1 33 per eamdem habe t iaquod ei dem de perf0011011 0 superadditur, sicut p l an ta per suamanim am habet quod 311 substant ia , 01 quod 311 corporea, 01 11110r i us quod 311 3 11 1m 3 111m corpu s . Anima l au tem per suam animamhabet haec omn ia, 01 u l t ra , quod 311 300 11003 homo 3 1110m superhaec omnia habet per suam anim am
,quod sit intelligens. Si igit111
‘
in 1 0 3 11q 113 consideretur id quod ad i nfer i oris grad us perfectionem p01
‘11001 , 01 11 m 3 101 13 10respectu ejus qu od per1inet 3 11 perfectionem super ior i s gradus, p11ta , si 00031d01‘0101‘ in an imal i ,quod habet v113m p130 130, hoc 031 quodammodo m 3 101 13 10 res
p00111 ej us quod p01 11001 ad v i tam sensitivam , q uae 03 1 propriaanima l i : 'g000 3 au tem non 031 mater ia , nam praedicareturde 10 10 zsed 031 3 11q0 1d 3 mater ia sumptum denom inatio en im rei ah 00
quod 031 m 3 101 13 10 ìn i psa , 031 genus ejus, 01 p01 eumdem m od umdifi
‘
erentia sum i1ur a forma. Et p100101‘ hoc corpus v ivum
, seu
3 01m 3 10m , 031 genus anim alis, sensibi le autem difi‘
erentîa cons1110 11va ipsius, 01 31111111101 an imal 031 genus hom in i s , 01 1 3 11003 10d11101'00 113 00031111111v3 ejus. Qu ia igi1ur forma superior i s gradushabet 10 30
'
omnes p01 f0‘
0110003 111101 101 13 grad us, 1100 03 1 3 113
forma secund um rem , a qua 3 11m 1111r genus , 01 a qua 3 1110 110 1
d ifferent ia, sed ah eadem forma secund um q uod habet 10 101 101 13
gradus perfectionem , 30111 1101 genus secund um vero quod habet
1 . C OMPENDIUM 1 11 1101 00l 57
p01 10011000m super ior is gradus, 30 10 1101 ah 03 differentia. EL 310
pa1et,quod quamvis an ima l 311 genus hom inis, 01 1 3 11003 10 311
d111‘
01 00 113 00031110 11v3 ejus, 000 1amen 0p0 1 101 quod 311 10 homine 3 113 anima sensi t iva , 01 3 113 1010110011v3 , 0 1 prim a 1 3 110 oh
j 1010b3 1 per eadem au tem appare1 3010 110 30000d30 1 3 1100 13 .
B ic1um 03 1 en im quod forma su per i or i s 3000101, comprehendit 10
30 omnes inferiorum graduum p01 100110003 . C onsiderandum 03 1
au tem ,quod 13 010 Spec ies 10 3 101 13 113 031 3 11101 , quanto minus
1001 11 10 3 101 130 subjecta , 01 3 10 0p01 101 q uod q u an to aligna 101 10 3
031 110131110 1 , 13 0 10 magi s su pe r 103 101 13m 010v010 1 u nde an imahumana quae 03 1 nobi liss ima m 3 101 13 110m 101m 3 1 0m , ad summum010V3 110013 grad um p01 110g11, 0 1 30111001 h3b03 1 0p01 3 11000m 3 133
que 00mm 00 103 11000m 3 101 130 001 p01 3 113 : 13m00 , q0 13 eadem an imainferiorum g1 3d00 10 p01 100110003 00mp1 30000d11 , habe t nih ilo
m i nus 01 0p01 3 110003 , in qu ibus 00mm 00 103 1 m 3 101 13 00 1001 3 113 .
Manifestam 031 3 010m , q uod 0p01 3 110 procedi1 3 1 0 secundum ejus
v 11 10 10m . 0p01 101 1g1101 quod an ima humana h3b03 1 3 11q0 3 3 v ires,sive p0100 113 3 , q ua 3 110 1 p1
* 1001p13 0p01 3 11000m quae 01101 000 10 1
per corpus, 01 has 0p01 101 0330 30103 3 11q03 1 0m p3 1 110m corpor is,01 hujusm odi 300 1 p0100 1130 vege1
'
a11vaa 01 300 311iV30 pa r t i s . Hab010113 01 3 11q0 33 p0100 113 3 q ua 300 1 pr i nc i p ia 0001 3 11000m , quaes ine corpore 011 01 000 101 , 01 hujusmodi 300 1 111 10110011v30 par1is
p018 11 1118 , quae 000 300 1 3 0103 3 11q0 01 0m 01g3 0010m . E1 ideo 10
101100103 13m p0331b1113 , quam agens d10110 1 30p3 1 3 1113 , qu ia 000
habent organa quorum 30 0 1 3 010 3 , 3100 1 v isus, 01 3 0 11110 3 , sed
300 1 13 0 10 111 10 3 0 110 3 , q0 30 031 corpor i s forma . Unde 000 0p01 101
p1 0p101 11 00 quod 10 10110010 3 d101101 30p3 1 3 103, 01 03 1 01 organocorpora l i , 000 an1em 300303, q uod 3 113 311 30 1m 3 10 10110011va 01
3003111173 10 hom i n e . Ex q uo 0113m 03 101, quod 0 00 ex hoc cog imu r p0001 0 aliam a n imam 10 10110011v3m , 01 aliam sensitivam 10
hom ine, qu ia an ima 3003111va 031 001 1 0p11b1113, 10 1011001113 10
001 1 0p11b1113 , 0 1 3 113 1 3 110 p1 000d0b3 1 . Esse en im 10001 1 11p11b110 ,
001000111 10 10110011v30 p3 1 1110 q0 30 10m 031 30p3 1 3 13 . 5 100 1 10 eadem03300 113 3 01m30 10 0d3 0101 p0100 1130 quae 3001 30p3 1 3 130, 0 1 d i ct um031 , 01 000 30p3 1 3 130 113 n ihi l prohibe1 q03 3d3 10 p0100 113 10 01
3 0 1m30 s imu l cum corpore d0fi 001 0, quasdam 30 10m 10001 1 0p11
b i l es 0330. Secund um et iam p1 30d1013 patet 3010 110 q 113 1 131 objec1100 13 . Nam 0 10 0 13 motus 03 10 1 3113 p3013 11111 ex 1mp01 1
'
0010 ad
perfectum procedi1, quod tamen 311101 3001d11 10 3 1101 3 11000 01
g0001 3 11000. Nam eadem q0311133 30301011 magi s 01 m inus 01
58 3 . 1 0010 0 11 00103 1 13 01 0300011
ideo 31101 3 110, quan 031 motus 10 00 31113 10, 003 01 00011003 01113
1003, de p0100 113 ad actnm p1 000d11 de 1mp01 10010 ad peufectum .
Forma vero 30b3130 113 113 000 recepi1 m agi s 01 m inus, q013 033030b313 0 113 10 uniuscujusque 031 indivisibiliter 30 habens . Unde0 3 10 1 3 113 550001 3 110 000 p1000d11 00011000 p01 m u l ta med ia deimp01 10010 ad perfec1um , sed 0p01 101 0330 ad 310g0 103 gradusp01 100110013 novam g0001 3 11000m 01 001 1 0p11000m . Si c 1g110 1 10
g0001 3 11000 homin i s 00000p1010 qu idem pr imo v 1v11 v i ta p130 133
per animam v egetabilem , deinde remota hac 101 10 3 per corrup
11000m , 30q011 11 q03d3m 3 113 g0001 3 11000 animam 30031b110m , 01
v 1v11 v i1a 30 1103 113 , deinde remota hac 30 101 3 per 001 1 0p11000m ,
1011 0d00110 1 101 10 3 0 111103 01 00mp1013 , quae 031 an ima 1 3 1 1003 113
comprehendens 10 30 qu icqu id p01 100110013 10 p1& 00d00 11b03 1010113 01 3 1.
CAPUT XCIII .
Deproduction:: anima: m tz'
onalz’
s, quod non sit ea:traductione.
Haec an1em u l t ima 01 comp l e ta 101 10 3 , 30111001 an ima 1 3 11003 113,
000 0d00110 1 10 0330 3 v irtu 1e q uae 03 1 10 sem ine, sed 3 super i or iagen te . V i r tus 00 101 q 11a0 031 10 sem ine, 031 virtus corpori s 00j03d am . A01m3 en im 1 3 11003 113 ex cedi1 omnem corpor i s 0 3 10 1 3 10 01
v11 10 1010, cum ad ejus 10 10110010 310m 0p01 3 11000m nu l l um corpusper1ingere possi1. C um i g i tu r n ih i l agat 11111 3 303 10 3p0010m , 00
quod agens 031 00b11103 pa1100 10, 01 1301003 13010 , impossibi l e 031quod v ir1u3 3 1100j03 corporis prod003 1 an imam 1 3 11003 1010 nequei g i tu r v ir1us quae 031 10 sem ine . Adhuc, secundum quod unum
q00dq 110 h3b01 0330 de novo, 310 de 11OV.O 00mp0111 01 fi eri, 0 3m
ej us 031 1101 1, cujus 031 01 0330 ad hoc en im al iqu i d 11 1, 0 1 311.
E13 1g110 1 q030 secundum 30 h3b00 1 0330, 00mp0111 per 30 1101 1,
3100 1 rebus 30b313100 11b03 : 013 3 111010 qua per 30 000 haben1 0330,000 00mp0111 per 30 1101 1, 3100 1 3001d00 11b03 01 101m13 mate r ial ib03 . Anima au tem 1 3 11003 113 secund um 30 h3b01 0330, q u ia 30000dum 30 habe t 0p01 3 11000m , 111 ex (110113 pa1et, 3 0 1m33 igi tu r 1 31100311 secundum 30 00mp0111 1101 1. C um igi tu r 000 311 0010 p03113
ex mater ia 01 101m3 , 0 1 su pra 0310030m 031, 30q0 1101 quod 0011
003311 0111101 10 0330 0 131 per 01 03 11000m 301103 au tem Dei 031
01 03 1 0, 0 1 30p13 0310030m 031, 3 3010 ig'
1ur Deo anima 1 3 11003 113
10 0330 p10d00110 1 . Hoc 0113 10 1 3 11003b111101 3001d11. Videmus en im
60 3 . 1 00103 A QUINAT IS OPUSCULA
3 11011 ah 010m00113 03301 01 103 013 in ord ine 03 0330 m3 101 13113 . Si
130100 ma1eria 01 10011 13 1003 010m00 113 haberet 101m 310
0001 101 01 quod unum eorum 03301 3 1113 01 10 3 10 eodem ord ine, … 1
m a1eria 01 3000d003 101 10 3m 010m 00 11 h3b01 01 . 0001 101 i g i tu r 0113m1033 010m00 13 immed iate 0330 3 Deo 01 0d11013 . M0110 i g i t u r mag isimpossib i l e 031 30b3130 1133 10001001 033 01 invisibiles ah 3 11q0 0
3 110 01 03 1 1 : omnes en im h0jusmodi 30b130 1130 10110 3 101 13 103 300 1.Non en im 001031 0330 materia 0 131 01m00 31001 30bj0013 , secundumquam materia d13110g0 110 1 , 0 1 ex 0 0 3 ma1eria fi eri 003300 1. Unclei mpossib i l e 031 quod ex materia 01 30j3000 11 03 0300 10 1 , 1 0110q0110 1i g i tu r quod 001 01 03 11000m so l um 3 Deo 010d003 0 10 1 10 0330 . E1
01 00101 1100 fi des catholica 000 11 10101 Deum 0330 creatorem 01011
et term , 01 omn ium v isibilium, 000 000 etiam invisibilium .
GAPUT XCVI
Quod Deus non (101! naturali necessitate, seal 11 00211 11111113.
Ex hoc au tem 03100d110 1 , quod Deus 1 03 10 0330 010d0 x 01 11 000
0 3 101 3 11 000033113 10, sed v0100 13 10. Ah 000 en im 0 3 10 1 3 11 agente000 031 i mmed ia te 0 131 unum agens au tem 110100 13 1 10 10 d iversa
producere 001031, quod ideo est, q uia omne agens agit 001 303 10
formam 101 10 3 autem 0 3 10 1 3 113, 001 quam 0 3 10 1 3 11101 a l iqu i dagit, 0 0103 00 3 031 101 10 30 an1em 10 10110011v30, 001 qu as a l iqu idv0100 13 10 agit, 3001 0101 03 , 00m 1g1101 3 Deo immedia1e 0101 3
01 00003010 1 10 0330, 0 1 jam 0310030m 031, m 30 110310m 031 quodD003 10 0330 1 03 produx it v0100 13 10, 01 000 03 101 3 11 000033113 10 .
Adhuc, agens 001 10 10110010m 01 v0100 13 1010 031 01 103 in ord ine3g00 110m agente per 000033113 1001 0 3 101 30, 03m agens 001 v0100
ta1em 01 30313 10 11 s ib i fi nem 01 00101 quem agit agens au tem 03
10 1 3 10 agit 01 00101 fi uem s ib i ah 3 110 01 3031110 10m . M3 0110310m
031 au tem ex 01 30m 13313 , Deum 0330 pr imum agens. E31 1g110 1agens 001 v010013 10m , 01 000 001 000033113 10m 03 101 30. I 1em 03
10030m 031 10 30001 101 1b03 Deum 0330 10 1101130 1111 10 113 , 000 i g i t urd0101m 103 101 ad 11000 0110010m , vel illum , sed 10d0101m103 10 30
habe1 ad omnes. Q uod au tem 10d0101m 10 3 10 30 h3b01 ad d iversos01100103 de1erm 103 10 1 ad unum 010d0000d0m 001 desiderium , vel
001 00101 10 103 11000m 1101110 13 113 , 3100 1 110100 qui 001031 ambu lare,
01 000 3 1013013 1 0, quando V 1111, 3mbulat. 0001 101 1g110 1 q00d 0110010 3 3 Deo 01 000d3 01 secund um 00101m10 3 11000m v010 0 13 113, 000
1g1101 agit 001 000033113 10m 0 3 10 130, sed 001 v010013 10m . Inde
1 . COMPENDIUM 1 11001 00s 6 1
031 quod fi des 03 11101103 Deum 0m0100100 10m 000 so l um 01 03 10
rem , sed 0113m 130101 0m 00m 103 1. N 3m 13 001 0 01 001 10 031 3 1 11
11013, qu i 001 v0100 13 10m 0001 3 10 1 . Et qu ia omne agens v0100 13
1 10m , 001 conceptionem 30 1 10 10110010 3 agit, q uae v01 b010 ipsius d i0110 1 , 0 1 3001 3 0310030m 031 ve rbum au tem Dei 11110 3 031, 01 1d00fi des catholica 000 11 1010 1 de 11110 quod 001 00m omnia facta sunt.
CAPUT XCVII .
Quod Deus in sua actione est immu tabilis.
Ex hoc an1em quod 1 0100 13 10 1 03 10 0330 produci1, m 30 1103 1 0m
031, quod absque 301 m 013 11000 1 03 de novo 10 0330 producere
00103 1. H& 0 031 00110 d11101 00 113 10 101 agens 0 3 10 13 10, 01 agens
v0100 13 1 10m ,quod agens 03 1 111 3 10 00d010 modo agit quamdiu 00
dem modo 30 h3b01, 00 quod qua le 031, 13 113 agi1 agens au tem110100 13 1 1010 agit q 11alia V 11I1 . P 01031 autem 000 110g01 0 absque
ejus m 013 11000, quod velit 0 000 agere, 01 01 1113 000 agere . Nih i len im proh ibe1 3 110330 3 1100 1 v0100 13 10m de op0rando 10 003 101 0m ,
0113m quando 000 0001 3 10 1 , absqu e 30 1 m 0 13 1100 0. 113 absque
Dei m0 13 11000 000 110g01 0 001031, quod Deus, quam vis 311 00 101
003, 1 03 10 0330 01 01101101 11 1100 ah 33101 00 .
CAPUT XCVIII .
R atio probans motum ab zetem a fu issé , 01530211110 ejus.
V1d010 1 30 1010 quod 31 Deus voluntate 30101 0 3 01 immu tabi l inovum 0110010m 01 0110001 0 003311, quod lamen 0001 103 1 qu od 110
vum 0110010m 3 11q0 13 m 0103 01 3000d3 1 . NO0 en im vid0mus quod11010013 3 illud quod v 0 11 13001 0 1 013 1d01, 0 131 01 00101 a l iqu id quod0 000 031, 01 00333 1 10 003101 0 10 vel q uod 000 031, 01 01100013 10 1
11110 1 0m , 3100 1 homo 10 30313 10 h3b01 v01110 13 10m 0 1 10d03 1 30 3 11
q 110 indumento, quod 13 01 00 ad 01 303003 10d001 0 1100 v 011, sed 10
10 101 0m , q0 13 0 1100 031 03 101 qui 00333b11 11 1g01 0 3dv00 100 10 10
003101 0m . S ì 1g110 1 Deus ah 30101 00 11010 11 3 11q00m 0110010m 01 0
d11ocre, 01 000 313 30101 00 01 0d 11x11 , vide1ur quod vel a l i qu i d ex
00013 1 0111 1 10 10 1 0 10 quod nondum 01 3 1 vel 03301 aliud 30 101 00
dum ,quod 10 00 01 3 1 neutrum au tem h0 10 01 3100 m 010 000 110g01 0
001031 . V1d01111 ig11u r q00d”
3 v0100 1310 01 30001100 10 000 003301
0110010 3 alig1113 01011001 10 003101 0m , 0131 3 11000 10 010 01 0000d00 10 ,01 310 s
‘
i voluntas 901 1011 33101 0 3 110 101001 01 0d00110013, 01 1031 ) t : { l i ‘} 4
62 3 . 1 1101021: 3 0111133 s 0003001 3
000 300 1 ah 10 10100 010d00130, 0001 101 quod 03 1 0 10 010d00110001001 3000d3 1 m0103, 01 001 . 000 30q00113 mob i l ia , q 1110 , 31 3 Deo 01 0
duota 300 1, 01 000 ah 30101 00 , 1101 0 10 0001 101 013001113101 0 3 1103
10 0103 01 mobi l ia usque 10 10 11 0 110m . H0j03 au tem 0bj00110013 3010 110 faci l e 001031 perpendi, 31 qu i s d111
‘
01 00 113m 000 31d01 01 00 1
v01 33 113 01 03 1 110013 1 13 3g00 113 . N am agens 03 1 110013 1 0 habe1actionem 010001 11003 13m regu lae 01 quam agens 001
v01 33 10 01 303111011, quod qu i dem 10 01v111b 03 3003 1 01 . N am l eg i s13 101 01 0000 11 l egem quas i regulam 01 m00301 3 10 , secundum qu am
jud11 3 1 1 0001 101 ah 3 11q0 0 03 1 110013 1 1 j ud ice. Tempus au tem 031
m ensura 3 011000m quae 11 00 1 in tem pore. Agens en im 03 1 110013 10habet actionem 1em pori 01 0001 11003 13 10 , 0 1 30111001 00 00, 01 0 00
01 103 agat 01 00101 3 11quam d0101m 103 13m 1 3 110 110m . Agens au temuniversa le, quod Deus 031 , hujusmodim 0030 1 3 10 quae t empus 031,103 111011 , 01 secundum suam 10 10 0 13 1010 . 10101 1 03 i g i tu r produc13 3 a Deo 0113m tempus 031 . Si i g i t ur 13 113 031 00 1113011j031010 1 01
q0 3 0 1113 3 01 1000301 3 , q03 1010 Deus 01 11 1b001 0 v010 11 , 01 13 113 031
(013 11 1113 3 temporis, q ualem 01 Deus dare v01011, 0 1 30111001 1em
003 , 01 03 q 030 3 00 1 10 tem pore 1000 1001001 00 1 , quando Deus 030330 v010 11. O bj ec t… 3 01001 01 30m1333 01 000d11 de agen1e, quod01 30300000 11 100100 3 , 01 3g11 10 10m001 0, 000 au tem 103111011 tem00 3 . (20333110 ergo qua (1010 1 1101 , quare 11010 0 13 3 30101 03 01 0d0011
effec1um 0 000, 01 000 01 10 3, 01 30300000 11 tempu s 013001 131003,03 10 11000 01 01 103 03 1 103 300 1 temporis. 011 03 un iversalem i g i tu r1 01 0 10 010d0011000m , 10 101 quas 0113m 00031d01 3 101 tempus, 0 00031 q 1110 1 00d010 q uare 00 00, 01
'
000 01 10 3 , sed q uare hujus tem
001 13 volait 0330 m 0030 1 3m , quod ex d iv ina v0100 13 10 dependet,
001 10d11101 003 031 vel hanc q03 0 1113 10m , vel aliam 10m001 1 3331
guare, quod qu idem 01 011 03 q 113 0 1113 10m dimensivam mund i 00030101 3 1 1 001031. N00 en im q 0331 110 1 q 03 1 0 Deu s 001001 3 10m
mundum in 13 11 3110 00031110 11, 01 000 supra, vel 3011 103 , vol
secu ndum aliam 0031110013 d1110100 113m , qu ia 000 031 1000 3 011 11 3
m und um , sed 1100 ex d iv i na voluntate 01 0v0011, q uod 13 10m q ua n1113 10m mundo 001001 3 11 11 1b001 01, 0 1 0 11111 ejus 03301 011 11 3 110 0 «
311001 secund um q03m00m000 00311100 13 d11101 00 113m . L1001 30 10m
3 010 mund um tempus 000 1001 11, 000 01 01 3 mundum 311 1000
0 11m0 1 lamen 13 11 modo loquendi, 0 1 31 11103 10 03, quod 3 0 10110 3 10mu nd us essel, 011111 01 3 1 0 131 Deus, 01 quod 011 11 3 mund um 000
03 1 3 11q00d 001003 , 000 10 10111g00103 001 3 010 01 011 11 3 , 10m003
3 01 l ocum, 0 131 secund um imaginationem tantum .
I . COMPEN DIUM THEOL OGIJE 63
CAPUT XCIX .
R ationes ostendentes, gabd est necessarium materiam ab
a lawna creationem mundi precessz'
sse, ai solu tionesmm m .
Vi de tu r au tem ,si et rerum perfectarum productio ah {e terno
fuer i t , quod materìam necesse sit ah a tom o fu i sse . Omne en imquod habet esse pos t non esse , mmitatu r de non esse ad esse . S ii g i tu r res creatae, u t pu ta , omni um et terra, e h a l ia h ujusmodi ahesterno non fuerint, sed incmperunt esse postqu am
"
non fuerant,
necesse est di cere eas m utatas esse d e non esse ad esse omnis
au tem mutano, et mo t us subjeclum aliqu0d habe t . Est en immo lus actus ex istentis i n potent ia subjectum au tem m utationis,
per quam aliqua res i n esse producitu r, non es t ipsa res producla ;hoc en im est t erm inus motus, non est au tem i dem motus term inus et subjectum , sed subjectum pr& dict&3 m u tationis est id exquo res pr0ducitur, quod m ater ia dicitur. V ide t ur e rgo , si res i nesse produclae s int postquam non fuerant, q uod Oporteat e i s materiam pra€ ex titisse, quae si i terum producta est postq uam nonfuerat, oportet quod habeat a l iam m ateriam pra30edentem nonau tem es; procedere i n infini tum . Relinq u itur i g i t u r , quod Oportea t deven i re ad aliquam m ateriam a ternam , qu&B non sit producta postquam non fuerat. I tem , si mund us incoapit postquamnon fuerat, antequ am mundus esset , au t era t poss ib i l e mund umesse , vel fi eri, au t non possi bi le . S i a u tem non poss ibi le erat esse,vel fi eri, e rgo ah aequ ip0! lenli i mposs ibi l e erat mund um esse ,vel fi eri quod au tem imposs i bi l e est fi eri, necesse est non fi eri.
Necesse est i g i t u r mund um non esse factùm . Quod cum man i festos i t fal sum ,
necesse est d icere , quod s i mund us incoepit esse postquam non fuerat, quod poss i bi l e era t anteq uam es
‘se t i psum esse,
vel fi eri. B ra t i g i tu r al iqu id i n po ten t ia ad fi eri et esse m und i .Quod a u tem e—l i n poten t ia ad fi eri et esse alicuju s, est mater iaejus, sncu l Iignum se habe t ad scamnum . Sic i gi tu r v i d e t u r , quodnecesse o.
—t matoriam semper fu i sse,et iam si mund us sempe r non
fu ll. Sed cum oslensum s i t supra , quod e l i am ma te r i a non est
ni: 1 l) 0, pari rat i one fi des catholica non confi telur materiam93 5 0 ze lcrnam , sicut noe mundum zeternum . Oport en im hocm odo ex prim i in ipsis rebu ? causalilalom dxvinam , u t res ah eo
produclm osso inciporenl, poslquam non fuorant. Hoc en im evi
den t et man ifeste estendit eas non a seipsìs esse , sed ah w terno
64 s. THOM1E A QUINATI S OPUSCULA
auctore . Non au tem praem i ss i s rationibus arctamur ad ponendumaeternitatem mater ia non en im un iversal i s rerum productio p ropr i e ma tatio d i c i po test . In nul la en im m u tatione subjectum mu
tali on i s perm utationem producitur, qu ia non es t i dem subjectufllm utationìs, et term inus , u t d ictum es t . Cum ig i tu r u n iversal i s
productio rerum a Deo, quae creatio dicitu r, se ex tendat ad omn iaquae su n t i n re, h ujusmodi productio ra t i onem m u tationis propr i ehabeva non potes t , e t iam si res crealae producantur i n esse pos tquam non fuerant. Esse en im pos t non esse non su ffi cit ad veram
ra t i onem m utationis, ni s i smpponatur quod subjectum nunc s i t subprivatione, et n unc sub forma . Uncle i n quibusdam invenilu r hocpos t illud, in qu ibus propr i e rat i o mo tus , au t mu tationis non es t ,sicut cum dicitu r quod ex die fi t nox . Si c i g i t ur e ts i mundusesse incaeperit postquam non fuerat, non 0por te t quod hoc peraliquam mutationem sit fac t um , sed per creationem ,
quae veremu tatio non es t , sed quaedam relatio re i createa c reato re seenud um suum esse dependent 1s, cum o rd i n e ad non esse praecedens.
In omm emm m u tatione 0por te t esse a l i qu id i dem, a l i te r et a l 1 ter
se habens , utpote quod nunc sit sub uno ex tremo , e h postmodumsub al i o , q uod q u idem creatione secundum rei veritatern noninvenitm , sed so l um secund um im aginationem ,
p r0u t imaginam uru nam et eamdem rem non fu i sse , et postmodum esse e h s i csecu nd um quamdam similitudinem creatio d ic i po tes t . Sim i l i teret iam secunda objectio non cog i t . L i ce t en im verum sit d ice re
,
quod antequ am mundus esse t , possi b i l e erat mundum esse velfi eri, non tamen Oportet hoc secund um aliquam potentiam d i c i .Dicitur en im poss i bi l e in ei1untiabihbus, quod signifi cat aliqu em
modum v eritatis, q uod sci l i ce t neque est necessarium,
q
nequeimposmbile unde hujusmod1 poss ibi l e non secundum aliquam
potentiam dicitur, u h P hi1050phus docet in 5 . Meta . S i a u temsecundum aliquam potentiam dicitur, possi bi l e m und um esse , nonest necessar i um quod dicatur secundum potentiam pass i vam , sed
secund um potentìam act ivam , u h quod dicitur,quod m undum
possibi l e fu i t esse antequam esset , s i c intelligalu r quod Deus
potuit m undum i n esse producere , antequam produ0ex et : undenon cogìm ur pone re materiam praeex tit1sse mundo . Sic ergo fi des
catholica n ih i l Deo coaaternum pon it, eb p rop te r hoc creatorem , et
factorem omnium v isibilium ci m v iszbilium confi fietur.
I . C OMPENDIUM THEOLOGIE 65
GAPUT C .
Quod Deus operatm* omnia propter fi nem .
Quoniam au tem su pra ostensum est; quod Deus res inesse pr0a
du x ì t non pe r necessitatem natu rae sed per intellectum et vol anta tem ,
omne au tem tal e agens ag i t prop t e r fi nem ; O pera t i v i en imintelleclus fi nis pr i ncip i um est : necesse est i g i tu r omn ia quaeDen sun t fanta, prop ter fi nem esse . Adhu c, productio rerumDeo Opt ime facta est. Optim i eni m est Op t ima facere unumquodqu e me l i u s est au tem fi eri a l iqu id pm pter fi nem ,
q u amabsque fi nis i n ten ti one ex fi ne en im est rat io bon i in h is quaefi unt. Sant i g i t u r res a Deo factae p rop te r fi nem . H ujus e t iamS i gnum apparet in h i s , qu€fi na tu ra aguntur, quorum n ih i l invanam est, sed pm pter fi nem unumquodque. Inconveniens au temdi cere est, mag i s o rd inata esse quae fi unt na t u ra , quam i psainstitu tio natu rae a pr imo agen te , cum totus ordo natu rae ex inde
derivetur. Manifestum est i g i t u r res Deo productas esse pm pterfi nem .
CAPUT C I .
Quod ultimus fi m”
; omnium est divina: bonita3 .
Oportet au tem u l t imum fi nem rerum divinam bonitatem ess'e.Rerum en im factarum ah a\iquo agen te per voluntatem , u l t imusfi nis est quod est pr imo et pe r se volitum ah agen te , emp rop te rhoc agì t agens omne quod agit . Pr imum au tem volitum divinae
voluntalis es t ejus bon itas , mt ex superioribus pa te t . Necesse esti g i tu r omn i um re rum factarum a Deo u l t imum fi uem diVinam bonitatem esse . I tem , fi nis generationis uniuscujusque re i genera ta:
est forma ej usdem ,hac en im adep ta gefi eratio q uiescit. Unum
quodque en im generatum , s i ve per a r tem , s i ve per nat u ram , se
cundum suam formam similatnr aliquo modo agen t i nam omneagens ag
'
1t aliqualiter s ib i s im i l e . Domus en im quae est in ma t eria, procedit a domo qua: est in men te artifi cis. In naluralibu s
et iam horno generat hom inem et si al i qu i d sit genîtum , vel
factum secundum natu ram , qupd non sit s im i l e generant i seenudum Speciem , sim il
’
atur tamen su is agentibus sicu t imperfectum
perfec to . Ex hoc en im conlingit, quod generatum generan t i sea
cùndurn speciem non sìm ilatur, qu ia ad ejus perfectam similit
6 6 s. THOM/E A QU IN AT I S OPUSCULA
dinem non possit perven i re , sed aliqualiter eam imperfecto part ìcìpat, sicut an imal ia et plan ta; quae generantur ex v i r tu te sol i s .Omni um i g i tu r quae fi unt
,fi nis generationis, s ive perfectionìs es t
forma facientis, vel generantis, u t sci l i ce t ad ej us sìmilitudinem
pervenì atur forma au tem pr im i agentis, sc i l i ce t De i , non est
a l i ud quam ejus bon i tas . Prop ter hoc i g i t u r omnia fac ta s un t , utdivinae bonitati assimilentur.
CAPUT GH .
Quod divina assimilatio est causa diversitatz‘
s in rebus .
Ex hoc ig i tu r accipienda es t ra t i o diversitatis, et distinctionisin rebus . Q u ia en im divinam bonitatem perfecte repraesentar1 1m
possibi l e fu i t p rop ter distantiam uniuscujusque crea t u res a Deo ,necessariq m fu i t. u t repr&nsent&retur per mul ta , u t q uod dees t exuno , snppleretu r ex a l io . N am e h in conclusionì bus syllogìslicis
q uando per unum med i um non su fficienter dem onstraretur conclusio, Oportet med ia m ulh plicari ad conclu = ionis m anifestatio
nem , u h i n syllog 1sm i dialecticis accidit. N ec to ta tam en un ivers i tas creaturarum perfecte divinam bonitatem repraesenlat peraegu iparantiam ,
sed secundum perfectionem creat ura possib i lem . I tem , illud, quod inest causes: un iversal i s impl i ci ter et
un i te, invenitur in effectibus m ultipliciter et d i s t i nc te . N obilius
'
est en im a l iqu i d i n causa quam in effectibu s d iv i na au tembon i tas una e h s imp lex princ1p1um est et radix totius bon itat i s , quae in creaturis invenitur. Necesse est i g i tu r sic creatu ras divinae bonitati assim ilarì , sicu t mul ta et distincta assim ilantu r uni simplicì . S io igi tu r m ultitudo et d is t i nct i o provenit i nrebus non casualiter, au t for tu i to , sicu t nec re rum productìo est
casu , vel a for tuna, sed pm pter fi nem . Ex eodern en im pri nci p i oes t esse
,e h u n i tas , et mu ltitudo i n rebus . Neque en im distinclio
rerum causalu r ex mater ia nam prima re rum institu tio es t percreationem ,
quae m ateriam non requ irit. Sim i l i ter quae so l um exnecess i tat e materiae pr0veniunt, casu alia esse videntur. S imi l i terau tem neque m ultitudo in rebus causatu r p10pter ordinem mediorum agentium ,
pu l a quod ab uno pr imo simplici procedereimmed iate non potuerit n i s i unum , d is tans tamen pr imo i n sim :
plìcitate, ita quod ex eo jam procedere potuerit muh itudo, et s i cdeìnceps, quanto magi s a pr imo simplici raceditur, tanto nume
multitud0 invenitur, ut alìquî posuerunt. Jam enimosten
68 8 . THOMAS A QUINAT I S OPUSCULA
creaturarum sint pmpter divinam bonitatem , non q u idem caù
sandam , neq ue agendam , sed suo modo acquirendam ,par t i c i
pando sì quidem aliqu am similitudinem ejus. Divinam au temsìm ì litndinem res creata; per suas Operationes diversimode couse
quuntur, sicut'
et diversimode secu ndum suum esse ipsam i‘”
eprae
sentant, unumquodqu e enim 0peyatur secu ndum quod est. Qu iaigi tu r omn ibus creaturis commu ne est, u t divinam bonitat6m
repraesentent in quantum sun t , ita… omnibug comm une est , u t per6perati°nes suas congequ2ntnr divinam similitudinem in conservat ion9 sui 6 886 , et, communicat ions sui esse ad a l teram . Una
queeque en im creatu ra in sua Operaz i on e pr imo qu idem se in esse
perfecto secundum quod est poss ibi l e conservare nititur, in quosuo fnodo tend i t in similitudinem divina perpetnitatìs. SecundoVero per suam Operationem unaquaeque creat ura suum esse perfectum alter i commun icate conatur secundum suum modum, et
per hoc tend it in sìm ilitndem d iv ina: causalitatìsi Sed creatu rarationalis per su am operationem tend i t ìn divinam sim ilitudinem
singularì quodammodo prae caeteris, sicut et prua czeteris creaturìsnobilì us esse habe t . Esse en im creaturarum caeterarum cum si!:
permateriam constrictum , est fi nitum , nt infi nitatem non babèat
nec acta , nec poten t ia. Omnis vero natu ra rationalis infi nitatem
habe t vel actu , vel poten t ia, secundum quod ìnte1]eclns continetin se intelligibilìa. In nob is igi tu r ìntellectualis natura in suo
pr im o eSse cons iderata est. in po tent ia ad sua intellig ìbì lia, qua
cum si n t infi nita , infi nitatem qnamdam habent in po tent ia . Undeintellectu s est speci es Speciernm , qu ia non habet tant um Speciem
determ ina lam ad unum , u t lap is , sed specìem omn ium Specierum
capàcem. Nat ura vero intellectualis in Deo infi nita est in acta ,utpote in se praahabens to t ias entìs perfectionem , u t supra ostensum est creatu ra: vero al ias intellectualesm ed io modo se habenti n ter potentîam et actnm . Tend i t i g itu r intellectuafi s creatu ra perst13m 0peratîbnem in divinam similitudinem , non in hoc so l um
quod se in esse conservet, vel su um esse quodammodo commun icando multiplieet, sed u t in se nabaat acta quod per naturam in
potentia habe t . Est i g i t u r fi nis intellectualis creaturw , quem persuam Operationem consequ itnr, u t ìntellectus ejus total i te r efi ì ciatur in aclu secundum omn ia întellig ìbilia , qua; in potent ia habetsoundum hoc en im max ime Deo s imi l is erit.
1 . cou pnmmvm ra z onoem 69
CAPUT C IV .
Dedup lici potential , cui in rebus respondeidup lex intellectus,ai quis sit fi nis intellectualz
'
s creatura} .
Est autem al iquid ìn po ten t ia duplicì ter. Uno modo naturaliterrespeclu eorum sc i l i ce t , qua; per agens natura l e possunt reduciin actnm . A l lo modo respec ta eorum qu& reduc i non possunt inactum per agens natu ra le, sed pe r aliquod al iud agens, quodquidem in rebus corporalibus apparet. Q uod en im ex puero fi at
v i r,es t in po tent ial natu ral i , vei q uod ex semi ne fi at an imal . Sed
quod ex l i gno fi at scamnurn, vel ex cecco fi at videns, non es t inpotent ia nat u ral i sic au tem et cim a intellectum nostrum accedit.
Est en im intellectus nos ter in poten t ia natu ral i respecta q uorumdam intelligibilium , quae sci l i ce t red uci possunt in actnm per
intellectum agenIem ,qu i est principîum innalum nob is, nt per
i psum eIfi cìamur in tel l i gentes in acta . Est actnm impossibi le nosullim um fi nem consequ i per hoc, quod ìntellectus noster sic reducatu r ì n actnm nam v i r tus ìntelleotus agentìs es t , u t phantasmata qua sun t intelligibilia in po ten t ia faciat intelligibilia in acta ,u t ex superioribus pate t phantasmata au tem sun t accepta persensum . Pe r intellectum ig1tur agentem intellech xs noster ia .
actnm reducitur respec ta harum ìntelligibilium tan tum , in quorumnotitîam per sens ibi l ia possumus devenire . Imposs ibi l e est autemin tal i cognitìone u l t imum hom in is fi nem cons i s tere nam u l t imofi ne adepto desideriunr natura le quiescit. Q uantnmmxmque au temalîqnis profi cìat ìntelligendo secundum pr&>dictum modum cogu itìonis
,quo a sensu scientiam percipimus, adhuc rem ané t natu
rale des i derium ad alia cognosoenda . Mu l ta en im su nt, ad qua
sensus pertingere non potest , de qu ibus per sensi bi l ia nonnisi
mod icam notitiam accîpere possumus, u t for te sciamns de eisquod s i nt , non au tem qu id sint , eo quod substantìarum immaterialium quidditates altefl us generis sun t q uiddì talibus rerumsensibil1um , et eas quasi imporli0nabiliter transcendentes. C i rcaea etiam quae sub sensum cadunt, mu l ta su nt quorum rat ionemcognoscere per certitudinem non possumu s
, sed qnorumdam
qu idem nul lo modo , quorumdam vero debilîter : unum semperromane ! natu ral e des ide r ium re8pectu perfectìoris cognifi onis.
Impossi bi l e est au tem natu ral e des ider ium esse vanum . Conse
qnìmur igi tur u l t imum fi ne1n in hoc, quod?
intellectus noster fi at
70 s. THOME A QUINA TI S opuscum
in actu aliqno sublimiori agen te quam sit agens nobi s connatural e , quod qu i escere faciat désiderium , quod nobi s inest natu ral i ter ad sciendum . Tal e es t au tem in nobi s sciendi des i der i um
, ut
cognoscentes effectum , desideremus cognoscere causam , et i n
quacumque te, cognitis qu ibnscumque ejus cì rcumslantiis, nonq uiescit nostrum des id er i um
,quousque ejus essentiam cognos
camus . Non i gi tu r natu ral e des i de r ium sciendì po tes t qu ìetari innob is
,quousque pr imam causam cognoscamus non quocumque
modo , sed per eju s essentìam . P r ima au tem causa Deus es t,u h
ex snperioribus pa te t , es t i g i tu r fi nis nltimus intellectualis creatura , Deum per essentiam Videre.
GAPUT CV .
Quomodo fi nis u ltimus intellectualz‘
s creatura: est Deum
per essentiam vielen , et guamodo I wa passi! .
Hoc au tem q uomodo poss ibi l e s i t considerandum es t . Manifestum est a u tem q uod cum intellectus noster n ih i l cognoscat, n isiper aliquam speciem ejus, impossibi l e est quod per Speciem re iu n i us cognoècat essentiam a l te rius et quan to mag is Species per
quam cognoscit intellectus, p l us distat a re cogn i ta , tanto in tellectus noster imperfectiorem cognitionem habet d e essen t ia re iillius, ut pu ta, si cognosceret bovem per Speciem as i n i , cognoscere t ejus essentiam imperfecte, sc i l i ce t quantum ad genus tant um mag i s au t em imperfecte, si cognosceret per lap idem , qu iacognosceret per genus magis remotum .
“
S i au tem cognoscgret perspeciem alicujus rei, quae nu l l i bovi communicaret i n genere , nallqmodo essentiam bov i s cognosceret.Manifes£um es t au tem ex superioribus, quod n u l lum creatum communicat cum Deo in genere.Per quamcumque i g i t u r speciem creatam non so l um sensib11em ,
sed intelligibilem , Deus cognoscì per_ essentiam non po tes t . Ad hoci g i tu r quod i pse Deus per essentiam cognoscatur, Oportet Quod i pseDeus fi at forma intellectus i psum cognoscentis, et conjungatur einon ad unam natu ram constituendam , sed sicut spec ies intelligib i l i s i n tel l i gen t i . Ipse en im sicutest s uum esse , ita est su a ver i tas ,quae est forma intellectus. Necesse est au tem quod omne q uodconsequ itur aliquam formam , consequatur dis;10sitionem aliquarn
ad formam illam . Intellectus a u tem noster non est ex i psa su anatu ra in u ltima diSpositione ex istens respecta formae i l l ins quaeest ver i tas, quia sic princip io ipsam assequeretur. Oportet igi
1 . COMPENDIUM THEO L O GIAB 7 1
t u r q uod cum eam consequitu r, aliqu adiSposì tione de novo add i taelevetnr, quam dicimus gl or ia l umen , quo qu idem Intellectus
nos ter Deo perficitu r,u qu i sol us secundum suam natnram hancpro;1riam formam habet , sicu t nec di spos i t i o cal ori s ad formamigni s po tes t esse n131 ah i gne, et de hoc lumino in P sal. 35 .
dicitur In lum ine tuo videbimus lum en .
CAPUT CVI .
Quomodo naturale desiderium guiescz'
t ew divina visione
per essentiam , in qua beatitudo conszstz'
t.
Hoc au tem sine adep to , necesse est natu ral e d es i der i um qu ietar i , qu ia essent ia d iv i na quae modo praedi0t0 conjungetur i nte l—v
leclu i Deum videntis est su ffi ciens pr inci p ium omn ia cognoscendì ,et fons totius bonitatis, u t n ih i l res tare possit ad desiderandum .
Ét h i c et iam est perfectissimus modus divinam sim ilitudinem
consequendi, u tsci1icet i psum cognnscamus eo m odo quo se i psecognoscì t, sc i l i ce t per essentiam suam , l i ce t. non comprehendam usi psum , sicu t i pse se comprehendit, non quod aliquam par temeju s ì gnorem us, cum par tem non habent, sed qu ia non ita perfeote i psum cognoscemus sicut cognoscibilis est , cum w rtus i n te ll eotus nostr i in intelligendo non possit adeeqnari veritati ipsius,secundum quam cognoscibilis es t , cum ejus clar i tas , seu ver i tas s i tinfi nita , intellectus au tem noster fi nitus, intellectus au tem ej u s
infi nitus es t , sicut etveritas ejus et i deo i pse tan tum se cognos
cit, quantum cognoscibilis est , sicut conclusionem d emons trabi l em i l le comprehendit, q u i eam per demonstrationem cognoscit,
non au tem qui cognoscit eam imperfectiori modo , sc i l i ce t pe rrationqm prob&bilern. Et q
'
u ia u l t imum fi nem hom in i s dicim us
beatitudinem ,in hoc consistit hom in i s felicitatis, s i ve beatitudo,
quod Deum videat per’
essentiam , l i ce t i n perfectione beatitudinism u l tum d1stet Deo , cum hanc beatitudinem Deus per suamnatu ram habeat, homo vero eam consequatur per d iv i n i Iurnìnisparticipationem , u t supra d ictum es t .
72 s. THOBL E A QU INAT I S OPUSCULA
CAPUT CVII .
Quod moins inDeum ad Zeatz‘
tudz'
nem consequendam assimilatur motui naturali, ai quod beatitudo est in acta intel
Zeclus.
C onsiderandurn est au tem , quod cum procedere de po ten t ia inacturn vel sit motus , vel sit simi le motui, c i rca processurn hujusbeatitudinîs consequ endnm s im i l i ter se habet sicut in motu , vel inm utatîone natu ra l i . In motu en im nat u ra l i pr imo qu i dem consi
deratu r aliqu a pr0prietà s, per quam proportionatnr, vel incl i nat u r mobi l e ad ta lem fi nem , sicut grav i tas in terra ad hoc quodferatur deorsum . Non en im moveretur al i qu i d natu raliter ad
certum fi nem , n i s i habere t pm portionem ad illum . Secundo autemconsideratur i pse motns ad fiuem . Terti o autem i psa forma , vellocus . Quarto au tem qu îes in forma , vel in l oco . Sic i g i tu r in intellectuali motu ad fi nem, pr imum qu idem est amor inclinans infi nem secundum au tem es t des i d er ium , quod est quas i motns infi nem
,et Operationes ex ta l i desi d er i o pervenìenles t er t i um
autem est i psa forma , quam ìntellectus consequ ituf quartumau tem est deleotatio consequens, quae n ihi l est al iud qu am qu ietatio voluntatis in s ine adep to . S ic i g i tu r natu ral is generationisfi nis est forma, et m ot u s localis l ocus , non au tem qu ìes in farma,vel l oco , sed hoc est conseguen3 fi nem et m u l to m i nu s motuSest fiui s , vel proporlio ad finem , ita nltìmu
‘
s fi nis creatu ra in tellectualis est v idere Deum , noi1 au tem delectari ìn ipso , sed hocest concomi tans fi nem , et quas i perfi ciens i psum . Ehmul to m i nusdes i der ium , vel amm , possunt esse u l t imus fi nis, cum etiam hoc
ante finern habeat.
CAPUT C VIII .
De errore ponentium felicitatem in creature‘
s.
Man ifestam est e rgo , quod fel i c i tas fal so a qnibusdam quae1 i
tur, in qu ìbuscumque praete r Deum quaeratur, s i ve in vo l u p tati bas corporalibus, quae su n t et bra t i s communes ; s ive in div iti i s , quae ad conversationem habentium prop ri e ordinantur, quaeest commun i s fiu is omnis entis crea t i s ive in potestatibus, quaeordinantur ad communicandam perfectionem suam aliis, quodetiam dix ìmus omn ibu s esse commune ; s ive in honoribus, vel
1 . C OMPENDIUM THEOL OGIJE 7 3
fama, quae al ieni debentur secundum quod fi nem jam habe t , velad fi nem bene diSpositus est sed nec in cogn izione qnarumcumque rerum e t iam supra
’
h0m inem ex istentium , cum in so la d iv i nacognì lione des ider i um hom in is qu ìetetur.
CAPUT C IX .
Quod salus Deus est bonus peg*
assentiam , creatura vero
per participa’
tz'
onem .
Ex p raemi ss is i g i tu r apparet, q uod diversirnode se habent ad
bonitatem Deus et creat u res secundum duplicem nì odum bon i latis, qua: in creaturis po test considerari. C um en im bonum bebentrati onem perfectionîs et fi nis, secund um duplicem perfectionem
et fi nem creatu res attenditur dup lex ejus bon i tas . Attenditur en imquaedam creatura perfectio secundum quod in sua natura persistit, et haec est fi nis generationis, au t factionis ipsius. Alia veroperfectio ipsius attenditur, quam consequitnr per suum w olaw ,
vel Operationem , el… haec es t fi nis mo tus , vel operationis ipsiussecund um u tramqu e vero creatura defi cit a bon i tate d ivina nam
cum forma, et esse rei sit bonum e h perfeclio ipsius secundumquod in natu ra consideratur; substan t ia compos i ta neque est suaforma, neque suum esse , subs tan t ia vero s impl ex crea ta, et si sitipsa forma, non tamen est su um esse . Deus vero est sua essenfi a,et suum esse , ut supra ostensum es t . Sim i l iteretiam omnes creaturae consequ untnr perfectam bonitalem ex fi ne ex trinseco. Pe rfectio en im bonì tatis consistit in adeptione fi nis u l t im i . F i n i sau tem u l t imu s cujnslibet creaturae es t extra i psum , qu i est d iv i nabon i tas , quae qu id em non ordinatur ad u lte1 iorern fi nem . B e l i nqu i tar i g i tu r , quod Deus mod i s omnibus est sua bon itas , et estessentialiter bonus , non au tem creatu ra s imp l i ces
,tum qu ia non
sun t suum esse, t um qu ia ordinantur ad al iqu id ex trìnsecnm
sicut ad u ltimum fi nem . In substanliis vero compositis m anifes
t11m est , quod nu l lo modo sunt sua bon i tas . Sol us i g itu r Deus estsua bon itas , et essentialiter bonus a l ia vero dicuntur bona secundum participationem aliquam ipsius.
CAPUT CX .
Quod Deus nonpo test suam bonitatem amittere .
Pe r hoc au tem apparet, q uod Deu s nu l l o modo potes t defi cerebon itate. Quod en im al ieni essentialiter inesl; non potes t ci
7 4 s. TH OM ZE AQU I NAT I S OPUSCULA
abesse, sicut an imal non potest ab hom ine removeri, neque ig i turDeum possib i l e est non esse bonum . Et u t magi s propr i o u tam ur
exemplo , sicut non po tes t esse quod homo non sit homo , ita non
po test esse quod Deu s non s i t perfecte bon us .
GAPUT GX I .
Quod creatura passi:! defi cere a sua bonitate.
In creaturis au tem considerandum est, qualiter possit essebonitatis defectus. Manifestum est au tem quod duobus mod i s ali
qna bon i tas inseparabiliter inest creatu ra: . Uno modo ex hoc ,quod i psa bon i tas est d e essen t ia ejus a l i o modo ex hoc , quodest determ inata ad unum . Pr imo ergo modo , in substantiis s im
plicibu5 i psa boni1as quae est forma, inseparabiliter se habe t adipsas, cum ipsae essentialiter s i n t formae. Secundo au tem modo ,bonum quod est esse, ami t tere non possunt. Non en im forma esl.
sicut mater ia qua se habet ad esse et non esse, sed forma conse
qu itur esse , et si[
et iam non sit i psum esse . Unde pate t quodsubstant iae s impl i ces bonum nat urae in q ua subsistunh ami t te renon possunt, sed immu tab iliter se habent in il l o . Substan t iae verocompositm, qu ia non sun t suse forn1aa, nec suum esse
,bonum
naturae am ìssibiliter habent, n is i in i l l i s , in qu ibu s po ten t ia m ateriae non se habe t ad di ve rsas formas , neque ad esse et non esse,sicu t ì n corporibus caelestibus pa te t .
CAPUT GX II .
Quomodo defi ciz mt a bonitate secundumsuas operationes.
Et qu ia bon i tas c1* ea turae non so l um consideratur secundumq uod in sua natu ra snbsistit, sed perfectio bonitatis ipsius est in
hoc quod ordinalu r ad fi nem , ad fi nem au tem ordinatur per suamOperationem , restat consi derare q uomodo creat ures defi ciant a
sua bon i tate secundum suas . omrationes, qu ibus ordinantu r ad
fi nem . Ub i p r imo considerandum est, quod de operationibus naturalibus i d em estjudicium
'
sicu t et de natura, guae est earum p ri ncipium . Unum quo rum natu ra defectum pat i non po tes t , nec i noperatî onibus eorum nalnralibus defectus accidere po test : quorum au tem natu ra defectum pat i potes t , et i am Operationes eorum
defi cere contingit. Und e in substantiis incorruptibilibus s ivei ncorporeis s ive
°
corporeis, nul l u s defectus natural i s actionis con
S . THOM JE AQU INATIS OPUSC ULA
GAPUT C K W.
Quid nomine boni, vel mali intelligitur in rebus.
st igi tu r hic considerandum , quod s ica t nom ine bon i intelligîtur esse perfecturn, ita nom ine mal i n ih i l a l iu d intelligitur quamprivatio esse perfec t i . Qu ia vero privatio p rop rie accep ta est ejusquod natum es t , et q uando natum est , et quomodo natum est
haber i , manifestum est, quod ex hoc a l iqu id dicitnrmal um , quodcare t perfectione quam debet habe re . Unde homo si vi su careat,
ma l um est oi, non au tem mal um est lap i d i , qu ia non est nat usv isum habere .
CAP I]T CXV .
Qubdimpossibileest esse aliguam naturam malum .
Imposs ibil e est anten'
1 ma lum esse aliquam natu ram . Nam omnis
natu ra vel est actus , vel poten t ia, ant compositum ex u troque.
Quod au tem est act us , perfectio est, et bon i obtinet rati onem ,
cum 1d quod est in po tent ia, appetat naturaliter esse acta bo
num vero est_ q uod omn ia appelan t . Unde et compositum ex aclu
et potent ia, in quan tum partìcipat actnm , partìcìpat bonitatem .
Po ten t ia au tem in qi1antum ordinatur ad actnm , bonì tatem habe t ,cujns s i gnum est, quod quan to po ten t ia es t capac10r actus et perfectionis, [ an to mag i s commendatur. R elinquitnr i gi tur, quodn ul la natu ra secund um se sit mal um . I t em , unnmqnodque secun
d um hoc comp leta'
r , quod fi t in acta , nam act us est perfectio reinu l l um au tem Oppositorum completa r per admistionem a l ter ius,sed magis destruitur, vel minu itur, et sic nequ e mal um compl etur perparlicipationem bon i . Omnis au tem natura combletur perhoc quod habet esse in actu , et sic cum esse, bonum sit ah omn ibus appet ib i le, omnis nat u ra completnr per participationem bon inu l la i g i tur natu ra es t malnm . Adhuc, qua libet nat u ra appet i tcon3ervationem su i esse , et fug i t destructionem quantum potest.Cum igi tu r bonum sit quod omn ia appetunt, malum vero e contrario quod omnia fugì unt, necesse est d icere , quod esse u nam
qunmque natu ram s i t bonum secund um se, non esse vero malnm ,
Esse au tem mal um non es t bonum ,
°
sed magi s non esse mal ums ub bon i comprehenditur ratione ; nu l la i g itur natu ra est malum .
C OMPENDIUM THEOL OGIJÈ
CAPUT CXVI .
Qualiter bonum et malmn sunt dif erentz'
w entis,ai contraria, et genera oontm riom m .
Considerandum igi tu r restat quomodo bonum et ma lum d icentnr cont raria, et contrariornm genera, et difl
‘
erentizn aliquas spe
c ies, sc i l i cet habi tus moral es const i tuen tes . C ontrariorum en imntrumque est aliqna natura . Non ens enim non potest esse nequegenu s , neque difi
‘
erentia, cum genus prandicetur de re in eo quodquid d ifferent ia vero in eo qu od quale quid . Sciendum es t ig i tu r,quod siént natura l ia consequuntur Speciem a forma, ita moral ia
fi ne, qu i est voluntatìs objectnm , quo omn ia moral ia dependen t . S icut au tem in naturalìbus un i forma: adjungitnr privatìo
ah erius, pu ta, formas ign is privatio forma acris, ita in moralibusunì fi ni adjungì tnr privatio fi nis alterìus. C um i g i tu r prì vatio
perfectionis debilae sit m alum i n naturalibus, formam accipere,
cu i adju gitur privatio forma debitae malum es t , non p ropte r formam , sed pfopter privatìonem ei adjù nclam ,
sicut ìgnìri mah1n1
est l i gno , et in moralibus e t iam inhw rere fi ni cu i adjungitur privali o fi nis debi t i malum est, non propter fiuem , sed pm pterprivationem adjunctam , et sic dùae act i ones mora l es , quae ad contrarios fi nes ordinantur, secund um bonum ct malnm difi
‘
erunt, et
per consequens contrarii habi tu s differunt bono et 1na quas idifferentiìs ex istentìbus, et contrarielatem ad invicem habenì ibus,non pmpter privationem ex qu a dìciturmalum , sed propter fi nemcui pr ivano adjungitur. P er hunc et iam mod um qu idam intelli
gun t ah Ar isto tele dictum , quod bonum et mal um_sun t genera
contrariorum , sci l ice t moralium . Sed si recto altendatnr, bonumet mal um in genere moralium , magi s sun1 d ifferen z ia quam spe
c ies , unde me l ius v i detu r dicendum , quod bonum et m a lumdicunlur genera secund um positionem Pythagorae, qu i omn ia redux it ad bonum e h malum s ieu t ad prima genera, quae quidempos i t io habet al iqu id veritatis inquanlum omn ium contrariorum
unum est perfectum , et a l terum diminntum , umpatet. in a lbo etn igro , d ulc i ct amaro , et sic de aliis. Semper autem quod perfectnm es t , pertinet ad rationem bon i , quod autem diminutumad rationem mali.
7 8 s. THOM JE A Q UI N A T IS OPUSCULA
CAPUT CXVII .
Quod nihilpotest esse essentialz’
ter malum , vel summa,sed est corrup tz
'
o alicuj us bon i .
Habi to i g i tu r quod m al um est privatio perfectionis debi ta , jammanifestum est qualiter m alnm bonum corrumpit, in quan tumsc i l i ce t es t ejus privatìo, sicu t etcaecitasdiciturcorrumpere v i sum ,
qu ia est ipsa v i sus privatio . Nec tamen to tum bonum corrumpit,
qu ia supradictum est quod non so l um forma es t bon um , sed e t iampoten t ia ad formam , quae qu i dem poten t ia est subjectum privationis s i ca t et formae. Uncle 0por tet quod subjectum mal i sit
bonum , non qu idem quod est Oppositum mal o , sed quod est poteu t ia ad i psum . Ex quo et iam pate t , quod non quod l ibet bonumpo tes t esse subjectnm mali, sed so l um bonum quod est in po tent iarespectn alicujus perfectionis, qu ia po tes t pr ivar i : unde in his
q uae so l um actus sunt , vel i n qu ibus actu s a po ten t ia separari non po test , quantum ad hoc non po test esse m a lum . Pate tet iam ex hoc , quod non po tes t esse a l iqu id quod s i t «essentialiter
malam , cum sem pe r oporteat mal um in al l o subjecto bono fundar i , ao per hoc n1hil po tes t esse summe mal um , sicut estsnmme
bon um , quod est essentialiter bon um . Secundum i dem et iampate t , quod mal um non po tes t esse des ideratum , neo al iqu idagere n i s i v i rt u te bon i adjuncti, desiderabi l e en im es t perfectio etfi nis principì um au tem actionis est forma . Qu ia vero u n i perfectioni, vel formae adjungitur pr ivano a l ter i us perfectionis, aut
formae, contingit per accidens quod privatio, se u malnm desidetatur, et est alicujus actionis pr inc ipi um , non in quan tum est
m al um , sed prop ter bonum adjunctum , sicu t m usicus aadifi cat
non i n quan tum musicus, sed in quantum dom ifi cator.Ex quo e t i ampate t , quod impossib i l e es t malum esse pr imum principiu 1n, eo
q uod principì um per acc idens est pos ter i us eo quod est per se.
CAPUT CXVIII .
Quod malum femdalur in bono sicut in subj ecto.
Si qu i s autem con tra praedicta obpcere val i t , quod bonum non
po test esse subjectum mal i , eo quod u num Oppositorum non sit
subjectum al ter i us , nec unquam in aliis oppositis invenitur quods i nt s imul , cons iderare debet quod al ia Oppos i ta sun t alicujus
C OMPENDIUM THEOLOGI /E 79
generis de term inat i , bonum au tem ct malnm commun ia. Nam
omne ens, in quantum hujusmodi, bonum est omnis au tem pr i
vat i o in quantum tal is, estmala. Unde sicut subjectum privationis
0por te t esse ens , -ita et bonum , non au tem subjectnm privationis
Oportet esse a lbum , aut du lce , aut v idens, q u ia ha c non dicunturde ente in quantum hujusmodi, et i d ea n i grum non es t i n al bo ,nec caecitas i n v i den te , sed mal um est in bono , sicut et caecitasest i n subjecto v isus, sed quod subjéclum v isus nondicatur videns,hoc est quia videns non est commune en t i .
CAPÙT CXIX .
Deduplici generemali .
Qu ia i g i tu r mal um est privatio et defectus, defectus au tem , ut
ex dictis pa te t, po test contingere i n re aliqua non sol um secu ndumquod in natura sua consideratnr, sed et iam secu ndum quod pe ract i onem ordinatur ad fi nem , conseguens est u t ma l um u troque
modo dicatur, sc i l i ce t secundum defectum in 1psa re , pm u t caecitas
est quoddam ma l um animalis, et secund um defectum in ast iene ,prou t claudicatio signifi cat act i onem cum defectu . Ma l um i g i tu ractionis ad aliquem fi nem ord inata ad quem non debi to modo sehabe t , peccatum dicitur tam in voluntariis, quam in naturalibus.
P eccat en im med icu s în actione sua, d um non 0pera1ur couvenienter ad sanitatem et natu ra etiam peccat in su a Operatione,
d um ad debi tam dispositionem et formam rem generatam non
producit, sicut cum accidunt monstra in natura.
CAPUT CXX .
De trip licz'
genere actionis, _et demalo cu lpa .
Ét sciendnm quod aliqnand0 est act i o potestate agentis, u tsun t omnes v0hm tariae act io nes . Voluntariam au tem act i onemd ico , cuj us principì um est in agen tes sc ien te ea , in qu ibus ac t ioconsistit. Aliquando vero act i ones non su n t voluntarize , hujusmodi sun t act i ones violenfee, qua ram pr i nc ip ium est extra, u tact iones natura les , vel qua: pe r ignoran t iam aguntu r, qu ia nonprocedunt a pr i ncip io cognosc i t ivo . S i i g i tu r in actionibns non
voluntariis ordinatis ad fiuen’
1 defeclns accidat, peccatum tan tumdicitur. S ì autem
,in volunlariis, dicitur non sol um peccalum ,
sed cu lp&, eo quod agens volùnta’
rium cum sit dominus suae ac
80 s. THOM/E A QUINATI S OPUSCULA
tionis, v ituper io dìgnu s est, eh poena. S ì quae vero actiones suntm îslae, habentes sci l i ce t al iqu id de v ol untar io , et al iqu i d de involuntario, tan to ibi m ìnoratur cu l pa, quan to p lu s d e involunlarioadmiscetur. Qu ia vero natu ral i s ac t i o natu ram re i consequ itur,man ifestam est quòd in rebus incorruptibilibus, quarurn naturatransmutarì non po tes t , natu ral i s actionis peccatum accidere non
potest.Voluntas au tem intellectualiscreat ures defectum pat i po tes tin vo lu n tar ia actione, u t supra ostensum es t . Und e relinqu ì tur
quod l i ce t carere mal o natu rae omnibus incorrupt1bilibus sit commune
,carere tamen ex necess i tate suse nat u rae maio culpae, cujus
so la rationalis natura est capax , sol ius Dei propr ium invenitu r.
CAPUT CXXI .
Quod aliguoci malum habet rationem p w nae et non cu lpm.
Sicut au tem defectus aolîonis voluntariae constitu ît ra t i onempeccati et cu l pa , ita defectus cujuslibet bon i pro cu l pa illatus
contra voluntatem ejus cu i ìnfertur, paenae obtinet rat ionem . Ponnaen im infertur ut medi c i na cu l pae, et u h ord i nat iva ejus. Ut med i»
cina qu idem , in quantum homo pmpter poenam retrahitur a cu l pa,
dum nepatìatur quod est suae contrariam voluntatì , dimittìt agereinordinatam act i onem , quae suse fore t p laci ta voluntatì . Est e t iamord inativa ipsius, qu ia per cu lpam homo transgreditur metas 01
°
din is natu ral i s , pl us suse voluntati tribuens, quam 0porLet. Undead ordinem j usti t iae fi t red uct io per pmnam ,per quam substrahitnr
al i qu i d voh1ntati. Unde pate t , quod conven i ens paena pro cu l panon redditur, nis i pl us contrarietur voluntati penna quam placeatcu lpa.
GAPUT CXXII .
Q uod non eodem modo omnispoema contrariatur voluntati.
Non eodem au tem modo omnis poema est contra voluntatem .
Quaedam en im poena est contra id quod homo actu vu l t , et haecpoema max ime sentitur quaedam vero non contrariatu
'
r voluntati
in actu , sed id hab i tu , sicut cum aliqnîs privatur re al i que, p u ta,fi lio, vel possessione eo ignoran te . Uncle per 1100 non agi tu r actaaliqu i d contra ejus voluntatern esse t au tem contrarinm voluntati
sì sciret. Quandoque vero pmna contrar iam voluntati secund umnaturam ipsius potenties voluntas enim naturaliterordinaturad
x . C OMPENDIUM THEOLOGU E 81
bonum . Unde si aliquis privatur v i r tu t e , quandoque qu i d em non
est con tra actualem volunlatem ejus qu ia v irtutern for te con temnì t nequ e contra hab ì lualem , qu ia forte es t dismsitus secundumhabilum ad volendum cont rar ia v i r t u t i , est tamen con tra natu ralem rectitndinem vol
'
untatis; qua homo naturaliter appe t i t v i r tut em . Ex quo et iam pate t , quod grad us paenarum dupliciter mensnrari possunt. Uno m odo , secundum quantitatem bon i , quo per
pcenam privatur. A l i o modo , secundum'
quod magis, vel m i nusest coritrarium voluntati. Est en im m ag i s contrarium voluntali
major i bono pr i vari , quam pr ivar i mi nor i .
CAPUT CXXIII .
Quod omnia reguntur divina providentz‘
a .
Ex praedictis au tem mani fes tam esse pot es t , quod omn ia d i v i naprovidentia gubernantur. Q uaecumque en i m ordinantur ad fi nem
alicujns agentis, ah i l l o agen te diriguntur i n fi nem , sicut omnes
qu i sun t in exerc i ta , ordinantur ad fi nem d uc i s , qu i est v ictorià ,et ab eo dìriguntur i n fi nem . Supra a u tem ostensum est, quodomnia su i s actibus tendunt i n fi nem divinae bonitatis. Ah i psoi g i tu r Deo, cuj us h i c fi nis propr iu s est, omnìa dirigunlu r in fiu emhoc au tem est providentia alicujus reg i et gubernarì , omnia i gi tu rDiv i na providentia reguntur. Adhuc, ea q uae defi cere possunt, etnon semper eodem m odo se habent, ord i nar i inveniuntur ah his
quae sempe r eodem modo se habent sicut omnes motus corporuminferiorurn, qu i
‘
defectibiles sun t, ordinern habent secundum i nvariab ì lem motum coel es t i s corpor i s omnes vero creat ura mutabi l es et defectibiles sun t . Nam in creatnris intellectualibus‘ , quantum ex corum natu ra est , defectum vo l u ntar ia actionis inveniri
po tes t . C realnrae vero al ia; motum par t i c i pan t vel secundum generationern et corruptionem , vel secund um locum tantufn sol usau tem Deus es t , i n quein nu l l us defectus cad ere potest re l i nq u itu 1‘ i g i tu r quod omnia al ia ordinantur ah ipso. I tem , ea quae sun tper participationem , reducuntur in id q uod est per essentiam ,
sicut ì n cansam. Omn ia en im i gn i ta su& ignitionis ignern causamhabent ali
‘
quo m odo. (311111 i g i tu r so l u s Deus per essentiarn sit
bòn'
t1g; w atera vero òmflia per qu amdam participationem comp lemen!nìh obtineant. boditatìs, necesse est q uod omn ia ad complementurn bonitatis producantnr a Deo hoc au tem est reg i etgubernari. Secundum hoc en im al igna gnbernanlur, vel reguntur
82 s. THOM1E A QU INAT IS OPUSCULA
quod in ord ine bon i statuuntur. Omn ia ergo gubernantnr et teguntu r a Deo.
CAPUT CXXIV .
Quod Deus per superiores creatura.: regit inferiores.
Secundum hoc au tem apparet, quod infer iores creatures Deo
per super i o res reguntur.
'
Secundum hoc en im aliquae'
breaturasuperi ores dicuntur, quod in bon itate perfectiores exi s tant ord inem au tem bon i crea tura consequuntu r Deo in quantu fi 1 reguntnr ah i pso ; sic i g i tu r super i ore3 creat ura pl u s par t i c ipan t deordi ne gubernationis d iv ina ,
quam infer i ores . Q uod au tem mag i s
partìcipat quantamcumqne perfectionem , comparatur ad id quodm i n us ipsam participat, sicut act us ad potentiam , et“ agens adpat iens . Super iores i g i t u r creaturae comparantur ad infer iores inord i ne divinae pm videntiae , sicu t agens ad pat i ens . Per super ioresi g i tu r creatu rae i nfer iores gnbernantur. I tem , ad divinam bon itatem pertinet, quad suam sim ilitudinem communicet creaturis.
Sic en im prop ter suam bonì tatem Deus omn ia dicitur fecisse, ntex snpradictis pate t ad perfectionem au tem d iv ina> bonitatispertinet, et quod in se bonus sit, et quod a l ia adbonì tatem reducat ; u trum qne i g i t u r creatu ra comm unicat, et quod i n se bonasit, et quod una al iam ad bon um inducaL S ic i g i tu r per quasdamcreatu ras,
'
al ias ad bonum inducit has au tem oportet esse superioresm eaturas. Nam quod participat ah aliquo agente similitud1u em formae et actionis, perfeclius est eo quod participat s im i]itudinem formas, e h non aotionis, sicu t l una perfeclius recipit
l umen a so le , quae non sol um fi t l ucida, sed e t iam i l l uminat ,quam corpora apnea , quae illum inantu r tan tum , et non illum inan t . Deus i g i tu r per creaturas su peri ores infer i ores gnbernat.Adhuc bohum mu ltorum mel i u s est , quam bonum un i us tantum
,
01 per consequens est magis divinae bonitatis repressenlativnm ,
quae est bonum totius u n ivers i . S i au tem creatu ra superio r quaeabundantìorem bonitatem a Deo participat, non cooperaretur ad
bonum i nfer iorum creaturarum , il la abundant ia bonitatis esse tun i u s tan tum : per hoc au tem fi t commun i s multorum , q u od adbonum mu ltorum c00peratu r pertinet i g i tu r hoc ad divinam \
bonitatem , u t Deus per super iores breaturas infer iores regat .
84 s. THOMA: A QU IN A 'I‘I S opvsouu
contemplavi , pront sunt in Deo , unde Cherubim dicuntur a p l enitudine sc ient ia . Ter t i i vero ord in i s es t cons iderare in i pso Deo
,
q uomodo creaturis part ic i pa nt ralionibus intelligibilibus ad
efi'
ectusapplicatis, unde ah habendo in se Deum insidentem , Throni
sun t diot i . Secundus autem intelligendi modus est rat iones effectuum prou t sunt in cans i s universalibus cons iderare , et hoc est
propr ium secundae hierarchiae , quae et iam in tres ord i nes d iv i‘
d i tu r secundum t r ia, quae ad un iversal es causas et m ax ime se
cundum intellectum agentes per t inen t , Quorum pr imum esl. p raeord i nare qua agenda sun t , unde in artifi cibus sup rema: artes
pra ceptivae sun t, qua: architectonicze vocantur et ex hoc p r imusordo hierarchia hujus dicuntur Dominationes. Dom in i e n im est
praecìpere e h praeordinare. Secundnrn vero quod in cans i s un iversalibus invenitur, es t. a l iqu id primo movens ad Opu s quas i pr inci
patum ex ecu tionìs habens , et ex hoc secundus ordo hujus h ierarch iaa principatus vocatur, sequndum Gregoriurn , vel Virtutes
secundum Dìonysium , ut virtutes intelligantur ex eo, quod pr imooperavi max ime es t. virtuosum . Terfi nm au tem quod i n cans isuniversalibus invenitur, est a l i qu id imped imenta ex ecutionìs re
movens unde tert i u s'
o rdo hujus hierarchiae estPotes ta tum, qua
rum oifi cium est omne q uod possit obviare ex ecu tionì d iv iniImperii
‘
cmrcere, u nde ot daemones arcere dicuntur. Tertì us'
veromodus intelligendi est rat i ones efi
”
ectu um in ipsis etfectibus cous iderare, emhoc est pm prium ter t ias hierarchiw , quae immed ia tenob is praefi citur, qu i ex effectibus cognitionem d e ipsis effectibusaccipimus ct haec e t iam tres ord i nes habe t, quorum infi mus An
geli dìcunlur, ex eo quod hom inibus nnntiant eu quae ad eorum
gubernationem pert i nen t , unde e h hom inum custodes dicuntur.
Supra hanc au tem est ordo Archangelorum, per quem hominibus
ea quae sun t supra rat i onem nuntiantur, sicut mysteria fi dei: Su
premusau tem hujush ierarchiae orde secundum Gregorium virtu tes
dicuntur, ex eo quod ea q uae sun t supra natu ram Operantur, in
argumen tum eorum quae nobi s su pra rati onem nuntìanlu r u ndead Virtutes per t i nere dicitur m iracu la facere.
‘
Secundum Diony
s ium vero su premas ordo hujus hierarch ìa , P rincipatus dicitur,
nt pr inci pes intelligamus, qui sìngulis gent ibus praesunt, Ange losqu i singu lis hom inibns A rchangelos , qui singularibus hom ìnìbusea quae
”
su nt ad comm unem salu lem pertinentia fl enuntiant. Et
qu ia i nfer i o r poten t ia in v irtu te s uper i or i s agi t. infer i or ordo eaquae sunt super ior is ex ercet 111—
quantum ag i t oj us v ir tute supe
1 . COMPENDI UM THEO L OG I AB 85
f iores vero ea quae sun t infer i orum p ropr i a ex cellenlius habent.
Uncle omn ia su n t in e i s quodammodo commun ia , tamen pm prìanom ina sortiuntur ex his, quae unicuique secundum se conveniunlInfi mus au tem o rdo commune nomen s ib i retinu it quas i in v i r tu t eomni um agens . Et qu i a super i or i s est in infer i orem agere act i overo intellectualis est instruere, vel docere , s11periore3 Angel iquantum i nfer iores instrnnnt, dicuntur eos pu rgare , i l l um inare ,et perfi cere. Purgare qu i dem , in quan tum nescientiam removent
i l l um inare vero, in quantum suo lamine inferioruxn intellectusconfortan t ad a l iqu id altins capìendum perfi cere ve ro, in quant um eos ad su per i or i s sc i en t ia perfectionem perducunh Nam ha c
t r ia ad assumptionem sci en t ia: pe rt inen t , u t D ionys i us d icit. Nectamen per hoc removetur, qu in omnes Ange l i , etiam infi mi, div inam essentiam v ideanl. L i cet en i m unusqnisq ue beatorum Spì l
'i
tu um Deum per essentiam v i dent , unus tamen a l io perfectius eamv idet , ut ex superioribus po tes t pa tere . Q uan to a u tem aliqun
causa perfectius cognoscitur, tan to plures effectus ejus cognos
cuntnr in ea . De effectibus i g i tu r d ivin i s , quos super i ores Ange l icognoscunt in Deo p rae al1 1s, infe r i ores instruunt, non au tem es
sent ia d iv i na, quam immed iate v iden t omnes .
CAPUT CXXVII .
Quod per sup eriora corpora inferiam , non autem intellectusfi umanus, disponuntur.
S icut i g i tur intellectualium substantiarurn una per a l iam div ia i tus gubernatur, i n fer i o r sci l i ce t per superi o re…, ita et iaminfe r i ora corpora per su per io ra divinitus di3p0nuntur. Unde omnismotus i nferi orum a motibus co rporum caalestium causaiur, cl exv i r tu te coalestìum co rpo rum h& c infer i ora formas et spec ies consequuntu r, sicu t et rati on
_
es rerum intelligibiles ad infer ioresSp i r i t us per super i ores deven iant . C um au tem intellectualis substantia in ord i ne rerum omn ibus corporibus praeferatnr, non est
conven i ens secundum praedictum prov identiae ordinem , u t peraliquam corporalem substantiarn intellefl ualis quaecumque substant ie regatur Deo . Cum ig i tu r an ima humana sit intellectualissubstan t ia, imposs ibi l e est secund um quod es t intelligens et vo lens ,secundum motus corporum caalestium disponalur. Neque i g i tu rin intellectum humanum , neque in voluntatern co rpo ra caalestia
directa agere passant , vel impr imere, I tem , nu l l um corpus'
agit
86 s. THO M JE A QUINAT I S OPUSCULA
n isi pe r motum ; omne i g i tu r quod ah aliqno corpore pat i t ur , movetun ab eo an imam au tem humanam secund um intellectivam
pa r tem , in qua est vol un tas , i mpossib i l e es t motu co rpora l i mover i , cum intellectus non s i t actus alicujus organ i corporalis.Imposs ibi l e igi tu r est, quod anima humana secundum intellectum , aut volunlatem a corporibus coelestibus a l iqu i d patialu r.Adhuc, ea qua ex impress ione corporum caalestì um i n istis inferioribus provenìunt, nat ural ia su nt . S i i g i t u r operationes intellect us et voluntatis ex impress ione caelestium provenirent, ex na
tura l i instìnctu procederent, et s i c homo non dìiferret in su i sactibus ah aliis animalibus, qu33 natural i instinctu moventur adsuas act iones , e h periret l i berum arb i tr i um , et consì lù 1m , et e lectio, et omn ia hujusm odi quae homo p rae caeteris animalibus habe t .
CAPUT CXXVIII .
Quomodo intellecius hammam perfi cz'
tur medianlz'
bus po
tentiz'
s Sensitz'
m'
s, ci sic indirecte subdz'
tur corporibus
caelestz‘
bus.
Est au tem considerandum , quod intellectus hum anus potentns
sensitivìs acci p i t sua: cognitionìs ori g i nem u nde per tu rbata
phantastica e h i maginat iva, vel memorat iva parte animae, perturbatur cognitio intellectus, et praadictis potenti1s bene se habentibus convenientior fi t acceptio intelleclus. Sim i l i ter etiamimmu tatio appetitus sensit iv i al i qu i d 0peratur ad mu tationem
voluntalis, quae est appetitus rationis ex ea pa r te , qua bonumapprehensum est objectum voluntatis. Ex eo en im quod d ivers imode dispositi sumas secundum concupiscentiam , i ram , et Limorem
, et al ias passiones, diversimode nobi s aliqnod bon um , vel
mal um vi de tu r . Omnes autem potentiae sens i t iva part i s s i ve s i ntapprehensivaa, seu appetitivae, q uarnmdam corporalium par t i amactu s sunt , qu ibus immu tatis, necesse est per acc idens ipsasquoque potentias immu tari. Q u ia i g i tu r immu tatio i nfer i orumcorporum subjacet m o tu i cael i , ei dem e t iam motu i potentiarurhsensitivarum ogeratìones, li ce t pe r accidens , subduntur, et sic
ind irect e mo tus caalestis al i qu i d Operatur ad actnm intellectus,
et voluntatis hum anae, in quan tum sci l ice t per passiones vol un tasad a l iqu id inclinatur. Sed qu ia voh1ntas passionibus non subditur,ut earnm impetum ex necess i tate sequatur, sed magis in potesmaté sua habet repr imere passiones per j ud icium rationis, con
1 . COMPENDIUM THEOLOG I /E 7
sequens est u t nec et iam impressionibus corporum coelestì urn
vol un tas humana subda.tnr, sedi iberum j udicium habe t eas sequ i
et res i stere cum videbitur ex pedire, quod tan tum sapientium est.
Sequi vero passiones corpora l es et incl inat i ones es t m ultorum .
qui sci l i ce t sap ien t ia, et v i r t u te carent.
CAPUT CXXIX .
Q uod salus Deus move! voluntatèm hominis, non res cr'
eata .
Cum au tem omne mu tabi l e , etzm ultiforme, in aliquod pr im umimmobi l e e h unum reducatur sicut in causam , homi n i s au temintellectus et voluntas…m u tabilis et m u l t i form i s appareat, necesseest quod in aliquam superiorem causam immobi l em e h u n i formemreducantur et qu ia non 1educu»ntur sicut in causam i n corporaccnlestìa, u t ostensum es t , 0p01 tet eas red ucere in causas altiores.
A l i te r au tem se habet c i rca intellectum et voluntatem , nam actu sintellectus est secund um quod res intellectee sun t in intellectuac tus a u t em voluntatis attendituìrsecundum inclinatiq nem volu n
tatìs ad res volitas. Intellectus i g i t u r nat us est perfi ci ab aliquo
ex teriori, quod comparatur ad i psum sicu t actus ad potentiam
u nde homo ad actnm intellectus adju vari potes t quo l i be t ex teriori, q uod est magi s perfectum secundum esse i ntel l i g ibi l e , nonsol um a Deo , sed et iam ab Ange lo , et e t iam ah hom i ne m agi sinstructo, a l i ter tamen et ali ter . Homo en im adjuvatur ah homi nead intelligendum per hoc , quod unus eorum a l ter i preponit i n te lligibile, quod non considerabat, non au tem ita quod l umen i n te llectns un iu s hom ini s ab a l tero homi ne perfi cìatu r, qu ia u trumque
l umen natu ral e est un i us Specieì . Sed qu ia l umen nat ura l e Ange l ies t secundum naturam sublimius na tural i l um i no hom ini s
,homo
ah Angelo po tes t jnvari ad intelligendum non so l um ex par te ohjecti, quod ei ah Angel o preponitu r, sed e t iam ex par te l um in i s ,quod per l umen Angel i confortatur. Non tamen l umen nat u ra l ehomi n i s ah Angelo es t , cum natu ra rationalis an ima ,
quae pe rcreationem esse accep1t , non n is i a Deo i nst i t u ta s i t . Deus au temad intelligendum homi nem Juvat non so l um ex parte objecti, quodbomin i pmponitur a Deo , vel per additionern l um in i s , sed e t 1amper hoc, quod l umen nat ural e homi n i s , quo intellectualis es t , aDeo es t , et per hoc et iam quod cum i pse sit ver i tas prima , q ua
omnis a l ia ver i tas certitudinem habet , sicut secundae p roposi t i ones pr im is in scientì is demonstrativis, n ih i l intellectui certum
88 s. THOM zE A Q UIN ATI S OPUSCULA
fi eri potes t , n is i v i r tu te d iv i na sicutnec concl us i ones fi unt cer tain scientiis, n is i secu ndum virtutem primorum princìpiorum . Sednum actus voluntatis sit inclinatiq quaedam ah i n ter i or i ad ex te
r i us procedens, at comparetu r inclinationibus naturalibus, sicut
inchnationes nat ural es rebus naturalibus sol um insùnt causasuse natu rae, ita actu s voluntatis a solo Deo est , qu i sol us causaest natu rae rationalìsi woluntatem habentis. Uncl e pate t quod nonest con tra arb i tr i i libertatem , si Deus voluntatem homi n i s movet,sicut non est con tra natu ram , quod Deus in rebus naturalibus0pe1 a1ur, sed tam i ncl i nat i o natu ra l i s quam vo l un tar ia a Deo est,a t raque proveniens secundum conditionem re i , cuj us es t . Si c en imDeus res movet, secundum quod competit earum natu rae . Pate ti g i tu r ex pra dìctis, quod in co rpus hum anum ,
et v irtu tes ejus
corporeas i mpr imere possunt corpora caalestia, sicu t et in a l iacorpora, non au tem in intellectum , sed hoc po tes t creat ura inte llectualis. In voluntatem au tem sol us Deus i mpr imere potest :
CAPUT CXXX .
Quod Deus omnia gubernat, et gzw dam ìnovet mediantz‘
6us
causis secundis.
Qu ia vero causa: secundae non agunt n is i v i r tu te p r imae causa:,sicu t i ns trumen ta agunt per directionem art i s , necesse est quodomnia a l ia agent ia, per quae Deus ordinem Suse gubernationisadimplet, v i r t u te ipsius Dei agant. Agere i g i tu r cujnslibet i psorum Deo causatur, sicu t et motus mobilis motione m oventìs
m ovens au tem et motum 0por te t s imu l esse . O p’
ortet i g i tu r quodDeus cuilibet agen t i ads i t i n te r i u s quas i in ipso agens , d um i psumad agendum movet. Adhuc, non so l um agere agentinm secu ndorum cansatur Deo , sed i psum eorum esse, sicut i n superioribu3
ostensum est. Non au tem sic intelligendum est, quod esse re rumcausetur a Deo , sicut ésse domus causatu r ah aedifi catore, quo
remoto adhuc remane t esse dom us . E difi cator en im non causatesse domus , n131 quan tum m ovet ad egse domus , quae qu idemm ot i o est fnotìo domus , u nde d irecta est cau
'
sa fi eri ipsius domus ,“quod qu idem cesset aedifi catore remo to . Deus au tem est per secausa d i recte ipsius esse , quas i esse commun icans omn ibus rebuss ieu t sol communicat l umen ner i , et al 1is quae ah ipso illuminantu r.
,Et sicu t ad conservationem l um i n i s in aere requ iritu r perse
Verans illuminatio sol is, ita ad hoc quod res conserventur. in esse ,
1 . COMPENDI UM 'l
‘
HEO L O G I /E 89
requiritur quod Deus esse incessanter tribuat rebus, emsic omnianon sol um in quan tum esse incipiunt, sed e t i am in q uan tum inesse conservantur, comparantur ad Deum sicut factum ad fac i ensfac iens au tem et factum Oportet esse simu l , sicut movens et motum . Oportet igitù1
‘ Deum adesse omn i bus rebus in quan t um essehabent : esse au tem est id quod reb us omn i bus intimius adest ,igi tu r aportet. Deum i n omnibus esse . I tem , quicumque ex equ itur
suse providentiae ordinem per aliqu'
as med ias causas , necesse est
quod effectus illarum med iaram Causarum cognoscat et ordinet,
alioqnin extra ordinem suzr3 providentiaecaderent et tan to pe rfectior est providentia gubernantis, q uan to ejus cognitio et ordinat i o magi s descend i t ad singularia , qu ia si al i qu id singulariumcogn i zione gubernantis snbtrahatu r, determ inatio ipsius s ingul ar i s ejus providentiam difi
‘
ugìet. O stensum est a u tem supra , quodnecesse est omn ia divinae providentiae subdi et manifestum est
quod d iv i na providentia perfectissim a es t , qu 1a qu 1cquid de Deodicitnr, secundum max imum convenit ci. O portet i g i t u r quodordinatio providentia9 ipsius se ex tendat usque ad m inimos efi
‘
ectus.
CAPUT CXXXI
Quod Deus omnia disponit immediate, necdiminuiisuam sapienh
'
am .
Secundum hoc i g i tu r pate t , quod l i ce t rerum gubernatio fi at a
Deo mediantibus cans i s secundis, quan tum pertinet ad providenliae ex ecutionem , tamen i psa dismsitio, sen ordinalio d iv ina: providentiae immed iate se ex tendit ad omnia . Non en im s i c prima et
u l t ima ord inat , ut u l t ima et sìngnlaria aliis disponenda com
m ittat hoc en im apud hom ines agi tur p1‘
0pter debilitatem cognitionis ipsorum , qua non po tes t s imu l vacare p l uri bus u ndesuper iores gubem atores disponnnt d e magnis, et m in ima aliis
committunt dismnenda, sed Deus s imu l mu l ta potes t cognoscere,ut supra ostensum est u nde non retrahiturah ord inazione maximorum per hoc , quod d15pensat m in ima.
CAPUT CXXXII
R atimzes gua: videntur ostendere, quod Deus nan habetprovidentz
'
am -departicularz‘
bus.
Potes t tamen al ieni viderì , quod singularia non disponanlur aDeo . Nul l us en im per suam providentiam diSponit, n is i quae cog
90 s. THOME A QU IN AT I S OPUSCULA
noscì t Deo au tem cognitio sìngularium viderì potes t deesse exhoc, quod singularia non intellectu , sed sensu cognoscnntur. In
Deo au tem qui omnino incorporeus est, non po tes t esse sens i t iva ,sed so l um intellectiva cognitio. P òì est i g i tu r a l ieni videri ex hocq uod sìngularia a d iv i na providentia non ordinentur. I tem , cum
singu laria s i n t infi nita, infi nitorum au tem non possit esse cognitio1infi nitum en im u t sic es t v i de t ur quod singularia d iv inam cognitionem e h providentiam efl
'
ugiant. Adhuc, singularium
mu l ta contingentia sunt : hotum autem non po tes t esse certasc ient ia . C um i gi t u r scientiam De i Oporteat esse certissimam ,
v idetu r quod sìngu laria non cognoscantur, nec dismnantur a Deo.
Praeterea, singularia non omn ia s imu l sunt , qu ia qu ib usdam suc
cedpntibus al ia corrumpuntur eorum autem quae non sunt , nonpo tes t esse sci en t ia . S i i g i t u r singularium Deus scientì am habeat,sequ itur quòd quaedam sci re incipint, et desinat, ex quo sequ i tureum esse mutabilem . Non i g i tu r v idetu r sìngularium cognitor et
d i spos i tor esse .
CAPUT CXXXIII .
Solu tio pm dz'
ctarum m tz'
onum .
Sed haec faci l e solvuntur, s i qu is re1 veritatem consideret. Cumen im Deus seipsum perfecle cognoscat, Oportet quod cognoscat
omne quod i n i pso est qnocumque m odo . Cum au tem ah eo sit
omnis essent ia et v i rt us eu tis crea t i : (quod au tem est ab aliqu 0 v irtu te 1pso est) , necesse est quod seipsum cognoscens cognoscat
essentiam entis creat i , e h q uicqu i d in eo v i r tu te est; et iam sm
cognoscì t omn ia singu laria , quae v i r t u te sun t in i pso , e h'
in aliis
sms cans i s , nec est s im i l e d e cognitione intellectu s d iv i n i eh nostr i
,u h prima, ratio procedebat nam intellectus nos ter cognitio
nem de rebus acci p i t pe r spec ies abstractas , quae su n t sim ilitu
d i nes form arum , et non mater ia, nec m aterialium dispositionum ,
quae sun t individuationis pri nc ip ia . Unde intellectus noster singu laria cognoscere non potest , sed sol um universal ia intellectus
au tem divinus cognoscit res per essentìam suam , in qua sicut in
pr imo pr i nci p io v i r tu te continentur non sol um formae, sed e t iammater ia u t i deo non solum y nìversalinm . sed et iam sìngularium
cognitor est . S im il1ter e t iam non est inconveniens Deum‘
i nfin i tacognoscere
, quamvis intelleclus noster infi nita cognoscere non
possit. Intellectus en im noster non po tes t s imul actu plura con
92 s. THOME A QU INAT IS opuscum
tit & ternitas unde futurorum pra nuntìatio ce r ta ponì tur essediv initatis S i gn um , secund um illud Esaiae M . Annuntiante qua:
ventu ra sunt in fu tu rum, et sciemus qu ia dii estis vos. Sed cog
noscere fu tu ra in su i s causis et 1am aliis compet e re potes t . Sedhaec cognitio non est certa , sed conj ecturalis magis, n is i c i rcaeifectus, q u i d e necess i tate ex su is cans i s sequun tu r . Et per hnnomod um med icus pronuntìat infi rm itates fuluras, et nau ta tem
pestatcs.
CAPUT CXXXV .
Quod Deus omnibus ades t perpotentiam , essentiam , etpm
sentz'
am, ci omnia immediate disp onit.
Sic ig i tu r n ih i l imp'
ed i t , qu i n Deus et iam singularium efi‘
ectuum
cognitionem habent, et eos imm ed ia te ordinet per seipsum , l i ce tper causas med ias exequa tu r . S ed et iam in i psa execu t ione quodammodo immediate se habet ad omnes effectus, in quantum omnescau sa med ia agunt in v i r t u te causa: prima:, u t. q uodammodoipse i n omn ibus agere v i dea tu r, et omn ia opera secundaram causa rum ei possunt a t t r i bu i , s ieu t artifi ci altribuitur epus instru
men t i . C onvenientias en im dicitur quod faber fac i t cultellum ,
quam martellns. Habet e t i am se i mmed iate ad omnes effectus,
in quantum i pse est per se causa essendi, e h omn ia ah i pso ser
vantu r in esse et secundum bos t res immedialos modos diciturDeus in omn ibus esse per essentiam , p01entiam , et przesentiam .
Per essentiam qu i dem , in q uantum esse cujuslibet est qua dam
participatio d iv i n i esse , et sic essen t ia d iv i na cnì libet ex istenli
ades t, in quan tum habet esse sicu t causa p roprio etfectui pei:
potentiarn vero , in quan tum omn ia in v i r t u te ipsius agunt per
praesentiam vero , in quan tum i pse immediate omn ia ord i nat etdisponit.
CAPUT CXXXVI .
Quod soli Deo com m it mim oula facere .
Qu ia i g i tu r totus orde causarum secundaram , et v irtu s earumest a Deo , i pse a u tem non pmducit suos effeclus per necessitatem ,
sed l i beram voluntatem , 11 1. supra ostensnrn est, man i fes tam est
quod praeter ordinem ca usa ram secundaram agere po test , sicutquod sane t illos, qui secundum operationem naturae sanari non
x‘
. C OMPENDIUM THEO LO GI JE 93
possunt, vel faciat a l ique hujusmodi, quae non sun t secund umordinem naturalium causarum , s un t tamea secundum ordinem
d iv i na: providentiaa, qu ia hoc i psum quod aliquando Deo fi at
pm pter ordinem naturalium causarum a Deo disposilù m , est
propter aliquem fi nem . Cum au tem aliqua hujnsmodi divinitus
Hun t praeter ordinem causarum secundarum , ta l i a fac ta m i racu ladicuntur, qu ia m i ram es t cum effeetus v idetur, et causa i gnora111r.
°
C u 1n igi tu r Deus sit causa s impl i c i ter nobi s òcmflta, cumaliqu id ah eo fi t praete r ordinem causarum secundarum nobi snolarum , s impl i c i t e r m i racu la dicunlur. S i a u tem fi at a l iqu i d abaliqua a l ia causa occu lta hnic, vel i l l i , non est s imp l i c i ter m i raculum , sed quoad illum qu i causam ignorat. Unde conting1t quodal iqu i d apparet m irum uni
,quod non es t alu m irum qui causam
cognoscit. S i c au t em prae ter ordinem causarum secundaram ape
rari sol i us Dei est, qu i est huj us ord i n i s inst i tu tor , et bu io ord in inon ob l i gatu r . A l ia vero omn ia h u i c ordi n i subduntur, unde m i racu la facere, so l i us De i est, secundum illud Psalm islw . Qu i fac itmirabil1a magna solns. . C um i g i tu r ah a l igna creatu ra m i racu lafi eri videntur, vel non sun t vere m iracu la, qu ia fi nnt per aliq uasvirtutes naturalium rerum , l i ce t nobi s occu l tas, sicut est d e m iraculis daemonum , q u&: magicis arlibus fi unt vel si sun t vèrem iracnla , impetrantur per aliqu em a Deo, u t sc i l i ce t la l ia O pe retnr. Qu ia i g i tu r hujusmodi mi racu la so l um divinitus fi unt, conve
nienter inargumen tum fi dei assumnntur, quae sol i Deo innititur.
Q uod en im a l i qu i d prolatum ah homine au thoritate d iv i na dicatur,nunquam convenientius ostenditur quam per Opera , quae so l u sDeu s facere potes t . Hujusmodi au tem m i racu la, quam vis p raete rordinem causarun1 secundarum fi ant, tamen non sun t s impl ic i te rdicenda con tra natu ram , qu ia hoc i psum nat u ra l i s o rdo habet ,i n fer iora actionibus su per i orum subdanlur. Unde qua: i n cor
poribus inferioribus ex impress i one caalestium corporum proveniunt, non dicuntur simpl ici ter esse con tra natu ram , l i ce t for t es i n t qunndoque contra nat u ram particularem hujus, vel illius
rei, sicu t pate t de motu aquae in flux u et reflu x u maris, q u iaccidit ex l ume actione . S 1e i g i t u r ex ea q uae i n creaturis acc id unt Deo agente , l i ce t videanlur esse con t ra particu larem ord1nem
causarum secundaram , sunt tamen secundum ordinem un iversalem natu rae. Non i g i tu r mi racu la sun t contra natu ram .
CAPUT CXXXVII .
Quod dicantur esse'
aligua casualia etfortuita .
Quamvis au tem omnia e t iam m inim a = divinitu s dispensentur,
u t ostensum est, nih i l tamen prohibet aliq ua . accidere a casu et
for tuna . C ontingit en im a l iqu i d respecta infer i or is causa: essefor tu i tum , vel casua le, d um pra ter ejus i n tent i onem al i qu i d àgi
quod temen non est fortu i tum , vel casua l e respecta superio
r i s cau sae , praeter cuj us 1nlentionem non agi tu r, sicu t pate t dedomi no , qu i d uos serves ad eumdem l ocum m ittit, ita quod u nusignoret de a l i o ,
’ harum concu rsus casualis est quan t um ad
ntrumque, non au tem quanlum ad dom inum . Si c i g i tu r cum ali
qua accidunt p rae te r i n ten tionem causarurn secundarnrn, for tu i tasun t
,
“ve l casuaì ia , hab i to respectu ad i l las causas, et s impl i c i tercasualia d ic i possunt, qu ia effectus s impl ic i ter denominantnrsecundum conditionem prox imarum cau sarum . S i vero habeaturi nspectas ad Deum , non sun t fortu i ta, sed provisa .
CAPUT CXXXVIII .
Utrum fatum sit aliqua natura , ci guid sit.
Ex hoc au t em apparet q ua s i t rat io fati . Cum en im mu l t i effectus invenìantur casualiter proven ire secundum considerationem
secundarum causarurn, qu idam hujusm odì effectus in na l lam superiorem causam ordinantem eos red ucere volunt, qu os total i ternegare fatum necesse es t . Qu i dam vero bos effectns, qui videnlurcasual es et for tu i t i , in superiorem causam ordinantem eos red ucere voluerunt, sed corporalium ordinem non transcendentesattribuerunt ordinationem corporibus pr im i s sci l i ce t cmlestibuset hi fatum esse dix erunt v im positionis si deram , ex qua hi1jusmod i effectus contingere diccbant. Sed qu ia ostensum est, quodintellectus et vol un tas , quae sun t p ropria pr i nci p ia hum anorumactuum , p ropr i e corporibns caalestibus non subduntur, non potestd i c i quod ea quae casualiter, vel for t u i to in rebus humanis acc idere v identur, reducantu r in corpora caalestìa sicu t in cau samordinantem . Fatum a u tem non v ide tu r esse n i s i in rebus humanis,in qu ibus es t et fort una . De l1 ìs en im sol en t aliqu ì quaerere, fu tu racognoscere volentes, et d e h i s d1vinantibns re3ponderi cousuevit : unde et fatum Iando es t appellatnm , et ideo sic fatum
96 s. THOM.»E A QUINA
'I‘I S OPUSCULA
den t ina certitudinern preestare videntur, sci l i ce t infallibilitas d iv i na: praascientiae, effi cacia divinae voluntatis, e h sap ient ia d iv i na:dispositionis, quae v ias snfi ì cientes ad effech 1m consequendum ad
inven i t, q uorum nu l l um contingentiae rerum repugnat. Nam sei e ntia De i infallibilis est et iam contingentium futurorum , in quan tumDeus inlu etur in suo ae terno fu tu ra , p r0u t s un t actu in suo esse,
u t supra ex posì tnm es t . Vol untas e t iam Dei, cum sit u n ive rsa l isrer um causa, non sol um est d e hoc, quod al iqu id fi at, sed u t s i c fi at.
Hoc i g i tu r ad effi caciam d iv i na v oluntatis pertinet, u t non so l umfi at quod Deus vu l t , sed u h hdc modo fi at quomodo illud fi eri vu l t .Vultau tem quaedam fi eri necessar i o , et quaedam cont i ngen ter , qu iau trumqu9 requ iritur àd complementam esse un ivers i . U t i g i tu rutroque modo res provenirent, qu ibusdam adaptat necessarias
oausas, qu ibusd3m vero cont i ngen tes, u t sic, dum qua dam fi unt
necessar i o , quaedam con t i ngenter , d iv i na vol un tas efiicaciter im
pleatur. Manifesturn est e t i am quod per sapientiam divinae dispositionis providenliaa certitudo servatur, contingentia rerum ma
nen te . Narn si hoc per prov identiam homin i s fi eri po test , u t causaaquae defi cere potes t ah effectu , sic ferat auxi l i um u t interdum
indefi cienter sequatur effeclu s, sicu t pate t in med ico sanante , eti n v i nea cu l to re contra sterilitatem v i t i s adhibendo remed i um ,
mul to magis hoc ex sap ien t ia d iv i na: dismsitionis contingit, u t
qu am vis causa: cont i ngentes defi cere possint quan tum est de seah eifectu , tamen qu ìbnsdam adminicu lis adhibitis indefi cienter
seq uatur effectùs, quod ejus cont i ngent iam non tollit. S i c e rgopa te t quod re rum contingentìa divinae providentiae certitudina n
non ex cludit.
CAPUT CXLI .
Quod divina: providentz‘
w certitudo non ew cludit
mala a rebus .
Eodern et iam modo perSpici po test, quod d iv i na providentia manen te , ma la i n mundo accidere possunt prop ter defectum causar11m secundaram . Videm us en im in cans i s ordinatìs accidere
m a l um i n effectu ex defectu causae secundae, qu i tamen defectuscausa pr ima nul lo modo causatur, sicut m a l um claudicationis
causatur a curvitate cruris, non au tem v i r tu te an ima motiva .
Uncl e qu icqu id esl; in claudicatione de m o tu , referlu r in virtutemm011vam sicu t in causam : quod au tem est ibi de obliqnitate, non
COMPENDI UM THEOLOG I /E
causatur a v i rtu te mo t iva, sed a crur i s curv ì tate. Et idea qu icquidma l um in rebus accidit, quan tum ad hoc q uod esse, vel Speciem ,
vel nat u ram aliquam habet , redncì tur in Deum sicut in causam .
Non en im po test esse mal um n isi in bono , u t ex supradictispa te t .
Q uan tum vero ad id q uod habet d e defectu , reducitur in cansami nferiorem defectìbilem . Et sic l i cet Deus sit un1versalis omn i umcausa, non tamen es t causa malorum in quantum suntmala, sedqu icqu id bon i e i s adjungitur, causat1îr Deo.
C APUT CXLII .
Q uod non deroga? bonitatz‘
Dei, quod mala permittat.
Nec tamen hoc divinae bonitati … repugnat, quod mala esse peiw i t h it in rebus ab eo gubernatis. Pr imo qu i dem , qu ia prov iden1iae non est nat uram gubernatorum perdere, sed sa lvare. Requ irit
au tem hoc perfectio un ivers i , u t s in t q ueede1m , inq uibus mal…non possitaccidere qu& dam vero quae de fect um ma lipa t i possintsecundum suam naturam. Si igi tu r ma lum boiaìiter ex cluder’
etur
a reb us, providentia d ivina non regemntur res secundum earum
natu ram , quod esset maj orde£ectus q uam singu ìares defectnsqu i
tollerentur. Secundo , qu ia bonum u n iu s non potest accidere sinema l o a l terius, sicut videmus quod generatio un iu s non est sinecorruptione aILerins, et nntrimentum Ieon is, non est sine occi
s inne a l ter i u s animalis, et pat ientia just i nnn est si ne persecuti one inju sti. Si ig i tur m al um total i ter e x clnderetnr rebus,
sequereturquod mu lta etiam bona tolierentu r. Non igitur pertinetad divinarn providentiam ut m alum totaliter ex cìudatur a rebus,sed u tmala q ua proveniunt, ad aliqnodb onum ordinentnr.
-Tertio ,quia ex ipsis mal is particularibus … emdabiliora redduntnr
bona, dum eis oompanantur, sicu'
t ex obscunitate ni gri mag i s declaratur clar i tas a lbi.
’
Et sic per hoc quod w m ittit m ala esse inm undo , d ivina bonì tas magis declaratur .in banis, et sapientia ìnordinatione malorum ,ad bona.
CAPUT CXLIII .
Q uod Deus specialiter homini provide! pergratiam.
Qu ia igi tur d iv ina providentia îrehns singuhs secundum earnm
.mod um providet, creatura au tem rationa lis :pew libernm arbitrì uin'est dem ina sui actus —
pcrae '… 5 creaturis,
vnecesse est et ei
S . THOM. AQ . OPUSCULA. I. 7
98 s.
’
THOM /E A QUIN A’
I’
I S OPUSCULA
singulari modo'
providealur quan tum ad duo . Pr imo q u i dem ,
quantum ad adjumenta Oper is, quae ei dantu r a Deo ; secundo ,quantum ad ea quae pro su is operibus ei rcdduntur. C reaturis
en im irrationabilibus ha c sol um adjumenta dan tu r divinitus ad
agendum , qu ibus naturaliter moventur ad agendnm : creaturis
vero rationabilibus dan tu r documenta et praecepta V ivend i . Nonenim prenceptum dari competit, n is i ei qu i es t d ominu s su i actus,qu 3mvis e t iam creaturìs irrationab ì libus, praecepta per q uamdamsim ilitudinem Deus dare dicalur, secund um illud Psal. cx nvm .
P rw ceptum posuit, et non prw teribit, quod qu idem praeceptum
n ih i l a l i ud est, q uam d ispos i t i o d iv i na providentiae movens resnaturalesa d pm prias act i ones . Simi l i te r et iam act iones creaturarum rationalium imputantur eis ad cu lpam , vel ad laudem ,
pro eo quod beben t domi ni um sui actus, non sol um hom inibus ab
homi ne pr& sidente, sed e t iam Deo, cum hom ines non so l umregantur ah hom ine ,
‘
sed e t i am a Deo . C ujnsct1mque au tem reg im i n i aliqu is subdì tu r, ah eo si b i impu tatur quod laudabiliter vel
culpabiliter agi t . Et‘
qu ia pro bene act i s debetur praemium , cu l paevero debetur paana , mt supra dictum
'
est, creatnrae rati ona l es secundum justitiam divinae providentiae et puniuntur pro m a l is, et
praemianturprobonìs. lncreatu risautem irrationabilibus 11011 habetlocum pcena, nec praemium , sicut nec laudar i , nec cu lpari. Qniavero u l t imus fi nis creaturae rationalis facu ltatem natu rae ipsiusex cedit, ea vero quae sun t ad fi nem debent e sse fi ni proportionata
secundum rectum providentìaeordinem , consequens est utcreat uresJationali et iam adju toria divinitus conferantur, non sol um quaesun t prop01 tionata natu ra , sed et iam quae facultatem natura;ex cedunt. Unde supra naturalem facnltatem rationis imp0nitu r
hom ini divinitus l umen grat ia , per qi10d i n ter i u s perfi citur advirtu tem et quan tum ad cognitìonem , dum elevatur m ens hom in is per l umen hujusmodi ad cognoscendnm ea quae rat i onemex cedunt : et quan tum ad act i onem et affectionem , d um perl umen hujusmodi effectns homin i s su pra creata omn ia elevatur adDeum diligendum et Sperandum in ipso , et ad agendum ea quae[al i s amor requ irit. Hujusmodi au tèm dona, s ive aux i l ia su pernaluraliter homini data , gratu i ta vocantur d upl i c i rat i one . Pr imo
qu i dem , qu ia grat i s divinitns dan tu r . Non en im po tes t in homi nea l iqu id invenìri, cui cond igno hujusmodi aux i l ia debeantur, cumha c facultatem . hurnanee natu ra: ex cedant. Secundo vero , qu iaspecial i quodammodo per hujusmodi dona homo elfi citur Deo
100 s. THOMAS A QUINATI S op uscum
CAPUT CXLV.
Quodpeccata 11011 semi
S ì qu i s au tem dìcat pèccata irrem 1ssibilia esse non pmpterdivinam impotentiam , sed q 11 1a hoc habet d iv ina just i t ia , umquicad i t a gra t ia , u lte1 ins non revertatu r ad ì psam , hoc pate t essefalsum . Non en im hoc habe t orde div inae j ust i t iae, quod qu amdiualiqu is es t in v ia , s ib i detùr quòdpe
'
rti'
net ad term inum v ia;
immobiliter au t em se habere vel in bono , ve! in mal o pertinet adt
‘
èì înìrì ur‘
n‘
v iaè. î rh fi 10lì ilìta'
s en im ei q nì è3 est tèrm ìnùs inòtus.
To ta a u tem praesens v ita ‘
est stàtns visé , quod dem onstrat m utabi]i tas homin i s i n q uan tum ad cm pu s, et q uan tum ad anim am .
Non ig i tu r hoc habet div i na just i t ia , u t homo post peccatumimmobiliter manent i n eo. Adhuc, ex div i n i s benefi ciis per icu l umkom in i non 1rrogalur, et praecìpu e ex m axim 1s. Esse t au tem per iculesurn homini mu tab ì lem v i tam agent i gratiam accipere, si
pos t gratiam peccare posset , et. iteru rn red i re ad gratiam non
posset , pr& sertim cum peccata quae gratiam praecedunt, rem i ttantur p'er gratiam . quae interdum majora sun t h i s quae post grat iam susceptam homo committit. Non est ig itu 1 dicendum ,
quod
peccata hbm1n1s 1rrem 155 1bilia s int si ve ante, sw s post commi ttantur.
C AP UT CXLVI
Quod solusx‘
fDeuspotest'
remitierapeccata.
Pèc'
cat‘
a vero rèî ì‘
1 ilt‘
ei‘
e‘
sòlù s Deu”s potest . C u lpa ènim còntra'
alìqt1em c'
0mm îèèà illè S’o l us “
remitter‘
e potest, cont ra qu em com
ì hittitui u Peccata enim î“1hpù tàntur homini Bd cu l pam nori sol um
ab homi ne , sed eti’an’
1 Dèo, 1'
1t s‘
upra d ictum est. Sic au tem nuncagìn1 us d e peecati
'
s, p1*out imputantnr hom i
'
1’
1i a Deo. De1ì s îgitù'
r'
so l u s pescata mmittere pòtest. Adhuc,‘cunnpe
‘
r peccà ta honào
deoì dinett1r’
ab ‘u l t imo fi nè,‘re1
‘
ni'
tti non p‘
òssunt, nis i h0mò 1 136dmm in fi nem : hoc autem fi t pe
”r gra tu ita d’ona, q uz
’
e Sant 5011111 111 Deb , cum excedent facultatem nat urae, 80111 5 i gi tur Dèus po tes t
‘
pecca ta remittere . I tem , peccatum bomin i imputatur a’
d cu lpam,
în quantum volunlarium voluntaterh au t 'em ìmmu 1arè solu sDeus potest, 301113 igitur ipse vere .pOtest rem i tte1
*e pescata.
l o C OMPENDI UM THEOL OGI /E
CAPUT CXLVII .
De guibusdam articù lz'
s fi dei, quzf82mnm tm*
penes ef ectusdivinw guòem atz
'
ozqig.
Hic est i g i tu r secu nd us Dei effectus, gubernatio rerum , eh Spe
cialiter creaturarum rationalium , qu ibus et gratiam tribuit, et
peccata remittit qu i qu idem effectù s î n Symbolo fi dei tangitur,
et. quantum ad hoc quod omnia in finem divinae bonilalis o‘rd iman tu r per hoc quod Spirilum Sanct um profi ternur Deum ,
nam
Deo esl; propr i um ad fi nem su o s subditos ord i nare et. q uantumad hoc quod omnia movet per hoc q uod d i ci t : et vivifi cantem .
S icnt en im motus qu i es t ah anim a*in corpus, est v i ta corporis:
ita 111 01113 q 110 universurn movetur a Deo est quas i quaedam v i tauniversi.Et q u i a tota rat i o d iv i na gubernzî tionis a bon i tate d iv i nasum itur, quae Sp i r i ta i Sancto appm priatu r, qu i procedit u t amor ,
“
convenienter effectus divinae providentìae ci rca personam Spiri'
tué
Sanct i ppnuntu r. Q uantum au tem ad effectum supernaturaì is cogn1tionìs, quod per fi dem in hom inibus Deus faci t , dicitur Sanc-i
ta1nEcclesiam C atholicam nam Eccl es ia congregatìo fi delium est.
Q uan tum vero ad gratiam quam hom inibus communicat dicitur
Sanctorum communionem . Quan tum Vero a'
d remissionem cu lpa).dicitur P eccatorum remissionem .
CAPUT CXLVIII .
Quod omnia sunt facta propter hominem.
Cum au tem omnia sicut ostensu in est, in divinam bonitatem
ordinentur sicu t in fi nem , eorum au tem q 111B ad hnno finem ord inau tu t , quaedam aliis pr0pìnqu iora sint fì ni, quae plenius div inambonitatem part i c i pan t , consequens est 111 ea q 11& sun t i n fer i orarebus creatis, quae m i nus de bon i ta te d iv i na par t i ci pan t , ordinentu r quodammodo sicut in fi nes in en t ia super iora . In omn i en imord i ne fi ni11m , quae sun t pm pinqu ìora u l t imo fi ni sun t e t iam
,
fiues corum q 11&3 sun t. mag i s remo ta sicut po t i o med i ci na: estprop te r pu rgatìonem , purgatio au tem pmpter m aciem , m ac i esau tem prop ter sanitatem , et s i c macie s fi nis est quodammodo
purgationis, sicu t e t iam potionis purgatìo et hoc ralionabiliter
accidit. Sicu t en im i n ord i ne causarum agentium v i r tus pr im iagentis pervenì t ad u l t imos effectus per med ias causas ita in
102 s. THOM 1E A QU IN ATI S OPUSCULA
ord i ne fi nium quae sun t magi s remota a fi ne, pertingunt ad u l t im 11m fi nem medianlibus h is qua sunt magis prop i nqua fi nì
, sicut
pot io non ordinatur ad sanitatem n i si per purgationem . Uncl e et.in ord i ne u n ivers i i nfer i ora consequuntur praecipue u l t imumfi nem , i n quantum ordinantur ad super1ora . Hoc e t iam man i festoappa rel; i psum rerum ordinem cons iderant i . Cum en im ea quaenaturaliter fi unt, sicut nata su n t agi, sic agantur, v idemus au temimperfectiora cedere ad u sum nobiliorum , utpole q uod p lantanu triuntur ex ter ra, an imal ia ex
, ;flantis, haec au tem ad usumhomin is cedunt, consequens est u t inanimata s i n t p ropter anima ta , et planlae prop ter ànimalia, et. haec pm pter hominem . C um
autem ostensum sit, quod natu ra intellectualissit super i o r corpora l i , consequens est nt to ta natu ra corporalis ad intellectualem
ordinetu r . Inter naturas autem intellectuales, quan max ime corpor i est vi cina, est an ima rationalis, qua est hom in i s forma . Igi
t u r quodammodo pmpter homi nem , in quan tum est rationabile
an imal , to ta na1u ra corporalis esse v idetu r . Ex consummatione
ig i tu r homi n is consummatio totius natu rae corporalis quodam
modo dependet.
CAPUT CXLIX .
Q uis est u ltimus fi nis hominis.
C onsummatio au tem homi nis est in adeptione u l t im i fi nis, qu iest perfecta beatitudo, s ive fe l i c i tas quae consistì t in d iv i na v i
s ione, ut su pra ostensum est.
”
Visi onem au tem divinam cou se
qu ilur immu tabilitas intellectus et voluntatis. Intellectus qu i dem ,
qu ia cum perventum fuer i t ad p1imam causam , in qua omniacognosci possunt, inquisitio intellectus cessat. Mobilì tas a u temvoluntatis cessat, qu ia adep to fi ne u ltimo, jn q uo est plenitudototius bonì tatis, n ih i l est quod desiderandum vestel. Ex hocau tem vohmtas m u tatur, qu ia des i derat al iqu i d q uod nondum
habet . Man i festa… est i g i tu r, quod u l t ima consummatio homin isin perfecta qu ietatione, vel immobi l i tate consistit emquantum ad
intelleclum , et quan tum ad voluntatem .
104 s. THOM JE A QUINATI S opuscvm
u t corpori unialur. Non i g i tu r an ima erit in perpeh 1um a co rpore separata . C um i g i t u r ejus substan t ia sit incorruptib ì lis, u t
s upra 03tensum est, relinqnîtur quod sit iterato corpori unìenda.
CAPUT GLIL
Quod, sepam tio animw a corp ore sitsecundzmz naturam ,
et quomodo contra M mm m .
Vi detu r au tem an imam co rpore separari non esse per acc idens
, sed secundum nat u ram . Corpu s en im homin is ex contrariiscompòsitum est omne au tem huju smodi naturaliler corruptibfleest, corpu s ig i t u r humanum est naturaliter corruptibile. C orru p 10au tem corporeèst necesse an imam separatarn remanere , s i an imaimmortalis est, u t sup ra ostensum es t ; v idetu r i gi tu r animamcorpo re separavi esse secund um natu ram . C onsiderandum es t ergoquomodo sit. secund um natu ram , et q uomodo con tra natu ram .
O stensum est en im supra , quod an ima rationalis p raete r modumaliarum fo
'
rm arum ex cedit to t ias corporalis materîae facultatem ,
quod ejus Operano intellectualis demonstrat, quam s ine corporehabet. Ad hoc i gi tu r , quod mater ia corporalis convenienter ei
ap ta fuer i t , necesse fu i t quod aliqua dispositid corporì superadderetur, per q uam fi eret conven iens mater ia taliformae. El; sicu t
haec forma a sol o Deo ex i t id esse per creationem , ita i l la dispos i t i o nat u ram corpoream ex cedens, so lo Deo corpori humanoattributa fu it, quae v idel i ce t i psum corpus incorm ptnm conservaret , utsic perpetu itati un imae conveniret et haec qu idem dis
pos i t i o in corpore hom i n i s mansit, qu amdiu an ima homi n i s Deoadhaesit. Aversa au tem an ima homi n is per peccatum Deo
,con
venienter etco rpu s humanum illarn supernaturalem dismsitionem
perdidit, per quam ìmmobiliter an ima: subdebatur, et sic homonecessitatem moriendi incurrit. S i i g itur ad natu ram corpor i sreSpiciatur, mors nat ural is est. S i vero ad natu ram an ima et
ad dispositionem , quze propter an imam supern'
aturaliter humanocorporia pr1ncîpìo indita fu i t , est per accidens , et con tra natu ram ,
cum natural e sit an imam corpori esse un1tam .
1 . COMPENDIUM THEOLOGIE 105
C APUT CLIII .
Quod anima dmm'
no idem corpus resumet, ai non alterius
natura .
C um au tem an ima corpori uniat1rr 111 form a, unicuique a u temforma propria mater ia re5pondeat, necesse est quod corpus cuii terato an ima unielu r, sit eju sd em tationis et speciei cum corporequod deponit per mortem . Non en im resumet an ima in resnrrec
t i one corpus coeleste , vel aereurn,vel corpus alicujus a l ter i u s
animalis, u l. qu idam fabu lantur, sed corpus humanum ex carnibuset ossibus compositum organicum eîsdem organis, ex qu ibusnu nc consistit. Ru rsus, sicu t e i dem formare secundum speciem
debetur eadem ma ter ia secund um speciem , ita e i dem formassecundum n umeram debetur eadem ma1er ia secundum numeram .
S icu t en im an ima bov ìs non po tes t esso anima corpor i s equ i , itaan ima huj us bovi s non po tes t esse an ima a l ter ius bov ìs. Oportet
ig1tur quod cum eadem numero an ima rationalis rem aneàt, quodcorporì e idem numero in resurrectione f arsas uniatur.
CAPUT C LIV .
Quod resumet idem numero corpus sola Dei virtute1
Ea vero quae secundum substantiam‘
corrumpuntur, non rei terantur eadem numero secundum operationem nat u rae , sed sol umsecund um Speciem . Non en im eadem numero nubes est ex q uap l uv ia generatur, et quae ì terurn ex pluente aqua, et t arsus evaporan te generatur. Cum i g i tu r corpus humanum per mor1em substan
tialiter corrumpatur, non po tes t Operatione nat u rae i dem numeroreparari. C um i g i tu r hoc ex igat resurrectionis ra t i o , u t ostensumest, consequens es t quod resurrectio hominum non fi et per act i onem naturae, nt qu idem posuerunt pos t mu l ta annorum cu rr i cu laredeuntibus corporibus ad eumdem si lum , fa rsas eosdem numerohomi nes red i re, sed resurgentîum reparatio sola v i rtu te d iv i nafi et. I tem , manifestum
'
est quod sensus pr ivat i rest i t u i non p ossun t pe r Operationern nat urae, nec a l iqu i d eorum quae sol um pe r
generationem accipinntur, eo quod non sit poss i bi l e id em numerop l u r i es generat i . S i autem
'
al iqu id hujusmodi restituatur al i cu 1,pu ta, ocu l u s erutus, au t ma
‘nus abscisa, hoc erit v i r tu te div ina.
q uae supra naturae ordinem operatur, 11t $upr& ostensum est. C um
106 s. THOM ZE A QUI NATI S OPUSCULA
i g i tu r per mor tem omnes homi n i s sensus , et omn ia membra depereau t , impossibi l e est hominem mor tuum rursus reparari ad v i tamn i s i 0pe1 a11one d iv ina. Ex hoc a u tem quod resurrectionem pon imus d iv i na v i rtu te fu tu ram , de faci l i v ideri po test , quomodo corpus idem numero reparetur. Cum en im supra ostensum sit, quodomn ia et iam m inima , sub d iv i na providentia continentur, m anifestum es t quod mater ia hujus human i corporis, quamcumque formampost mor tem homi n is accipiat, non effugit neq ue v irtu tem , neq uecognitionem divinam quae qu idem ma ter ia eadem numero manet,in
f q uantum intelligitur sub dimensionibus ex istens, secundumquas haec mater ia d ic i po test , et est individuationis pr i nc ip i um .
Hac i g i t u r mater ia eadem manen te , et ex ea v i r t u te d iv i na co rpore repara to humano , nec non et an ima rafiionali, quae cum sit
incorruptibilis, eadem mane t e i dem corpori uni ta , consequens sit
u t homo i dem numero repàrelur. Nec potest identitas secundumnumerum impediri, u tqu ìdam objicinnt per hoc , quod non sithuman i tas eadem n umero . Nam human i tas q uae dicilu r forma totius, secundum quosdam n ih i l est al i ud quam forma part is, q uae est anima ,q uae qu idem dicitur forma corpor i s secu nd um quod dat Speciemto t i , quod si verum est, manifestum es t humanitatem eamdem
numerare m anere , cum an ima rationalis eamdem numero manent :sed qu ia human i tas est quam signifi cat diffi nitio hom in i s , sicu t etessent ia cuj uslibet rei est q uam sìgnifi cat sua diffi nitio, diffi nitio
au tem hom in i s non so l um signifi cat formarn, sed et iam m ateriam ,
cum difi ì nitìone rerum m aterialium necesse sit materiam pon i ,convenientì us secundum al i os dìcì tur, quod in ra t ione hum anilat i s et an ima , et corpus ìncludatur, a l i ter tamen q uam in diffi nì
t i one hominis. N am in ra t i one hum anitatìs ìncluduntur essen t ial ia
prìncipia homin i s so la cum praecisione aliorum . Cum en im human itas dicatur, qu a homo est homo , m anifestum est q uod omn ia,d e qu ibus non est verum d icere d e eis quod horno sit homo , ahhumanitate praeciduntu r. Cum vero homo dicatur, q u ì humaniLat em habet, per hoc ve ro quod humanitatem habet non ex cluditurqu i n a l ia habent, pu ta , albedinem , au t a l iqu id hujusmodi, hocnomen
, homo,‘
signifi cat sua essen t ial ia pr i nci p ia, non tamen
cum praecìsione aliorum , l i ce t al ia non inch1dantur act u i n ejus
rat i one , sed po ten t ia tan tum , unde homo signifi cat°
per mod ummol ins, humanitas vero per modum partis, nec de hom ìne p raedicatur. In Sor te vero , au t P latone .
includ1tur haec mater ia , et
haec forma, nt , sicut est rati o hom in is ex hoc quod componitur
S . THOM 1E A QUIN ATIS OPUSCULA
CAPUT C LV .
Quod non resurgemus acl eumdem modum vivendi.
Quamvis autem homi nes 1 1dem numero resurgent, non tamen
eumdem modum v ivend i habebunt. Nunc en im corruptib ì lem v i tamhabent, t une vero incorruptibilem . S i en im natu ra in generationehomin is perp etuum esse i n tend i t , mul to magi s Deus in homin i sreparatione. Quod en im natura perpe t uum esse intendat, habe tex hoc quod Deo movetur. Non au tem in reparatione hom in isresurgenlis attenditur perpet uum esse Speciei, qu ia hoc per cont innam generationem poterat obtineri. R elinquitu r i g i tur, quodintendatnr pe rpetu um esse i nd iv i d u i . Hominès i g i t u r resurgen tesin perpetuu rn v iven t . Pr& terea , si homi nes resurgentes mar iantur, an im& a corporibus separalae non in perpe tuum absque corpore rem anebunt hoc en im est contra natu ram animm, u t suprad ictum est. O portebit i g i tur, u t i te rato resurgant, er. hoc idemcontinget si pos t secundam resurrectionem i t erum moriantur. Sici gi t u r in infi nitum mors et v i ta cw cu lariter c i rca eumdem hom inem reiterabuntur, quod v ide t ur esse vanam . C onvenientì us est
igi tu r 111 316 1111 in p r imo , sci l i ce t u t in pr ima resurrectione ho
m i nes imm ortales resurgant. Nec tamen mortalitatis ablalio
diversitatem vel secund um Speciem , vel secundum numerum in
ducet. Mor tal e en im secundum promiam rat i onem d i fferen t iaspecifi ca homi n is esse non po test , cum passionem quamdam desi gne t sed ponì tur l oco d ifferent iae homin is , u t per hoc quoddicitu v m or ta le, dcsìgnelur na tu ra homi n is , quod sci l i ce t est excontrariis compositus, sicu t per,
hoc qu od dicitur rat i onal e des i
gnatur pm pria forma ejus res en im mate r i a les non possunt s i nemate r i a defi nirì . Non autem au fertur mortalitas per ablatìonem
pyopriae m ateriae. Non en im resumet an ima corpus caaleste, velaereum , u t supra habitum est, sed corpus hum anum ex contrariìscompositum . Incorruptibilitas taman adveniet ex v i r t u t e d iv i na ,per quam an ima supra corpus usque ad hoc dom inabitur, quodcorrumpi non possit. Tamdiu en im res conservatur in esse, quamdiu forma supra materiam dom inatur.
x . COMPENDIUM THEOL OG IJE 109
CAPUT C LVI .
Quodpolsi 9°ésurrectz
'
o'
nem usa .? cibi, et genèrationz‘
s
cessabuh t.
Qu ia vero subtracto fi ne removeri Oportet ea q111£ sun t ad fi nem ,
Oportet quod remo ta mortalitate resurgéntibus, e t iam ea sub
trahantur q uae ad sta tum v i t'
ae m ortalis ordinantur. Hujusmodi
au tem sun t c ib i et po tus, qu i ad hoc s un t necessarì i, u t m ortalisv i ta substentetur, dum id qùod per Caloriem naturalem resolvitnr
,
per cibos restauratur. Non ig i t u r pos t resurrectionem erit u su scib i , vel potus. S imilit
'
eretiafn necVestimentòì' ùm,
‘
C 111'
11 vest i mentaad hoc omnia necessaria sint , ne corpus ah ex terioribus com unpatu r per calorem , vel frigus. Simi l i ter e tiam necesse est venereor um u sum cessare, cum ad generationem animalium O rd i netur
generatio autem mortal i vi tae deserv it, u t quod secundum indiv id11um conservari non po test, consérvetur sal tem in Specie . C um
igi t u r homi nes iidem numé ro i n perpe tuum conserV‘
abuntur, ge
neratio in e i s l ocum non habebit, unde ne’
c venereofum u sus.
K ursus, cum semen sit superfluurn al imen t i , sessan ta usu c iber um necesse est et iam u h venereorum u su s cesset . Non au tempotes t convenienter d ici , q uod propte1
'
solam delectatio‘
nem re
maneat asus cib i , et potus, et venereorum . N ihi l en im inordinatum i n i l l o fi nali s tat u e
’
rì'
t quia 1151 110 o“mn ia suo modo perfectam
consumm ationem acci p i en t . Inordinatio au tem perfectionì Opponì tu
‘
r'
et 011111 î‘èparalîo hominum per resurrè
'
ction'
em sil'
1111me
dì ate a Deo, non poterit in 1110 stat u aliqun inordinatio esse qu i a
quae a Deo sunt, ordinata sunt, 11 1. dicitu r Rom . x'
l 1 1 . Est au temhoc inordinatum , 11 1 u sus cib i , et venereorum prop ter sa lam deIectationem q uaeratur unde et nunc apud homines vitiosum re
pu tatur. Non i g i tu r p rop ter solam deleclationem non resurgentibus
u sus cibi, etpotus, et venereorum esse poterit.
CAPUT CLVII .
Quod tamen omnia membra wesurgent.
Quamvis autem u sus talium resu 1g entibus desit, non tamen
eis deeruntmembra ad asus ta les, qu ia si ne iis co rpu s resnrgentisin tegrum non esset . C onveniens est au tem 11 1 in reparationè no
m inis resurgeh tis, quae erit immed iate a Deo,'cuju s perfecta sunt
1 10 s. THOMAS A QUINA'I‘I S OPUSCULA
Opera, natu ra integre reparetur. Erunl e rgo hujusmodi membrain resurgentibus pm pter integritatem natu ra conservandam , et
non pm pter actus, qu ibus deputantur. I tem , si in i l lo s tat u hom ines p ro actibus quos nunc nganh, pcnnam , vel praem ìum cou sequ 11ntur, u t pos tea m anifestabitu r, conven i ens est ut eadem membra homines habeant, qu ibus peccato, vel j ust i t iae deservieruntin hac v i ta, ut in qu ibus peccaverunt vel meruerunt, punì3nturvel praem ientur.
CAPUT CLVIII .
Quod non resurgent cum aligna defectu .
S im i li ter au tem conveniens est, ut omnes natu rales defectuscorporibus resurgentium auferantur. Pe r omnes en im hujusmodidefectus integritati naturae derogatur. S i i g i tu r conven i ens est,u t in resu rreclione natu ra humana integraliter reparetnr Deo,
consequens est u t et i am hujnsmodi defectus lollantur. Praeterea,hujusmodi defectus ex defectu v i r tu t i s nat u ral i s , quae fu i t generationis hum anae pr incip ium , provenerunt in resurrectione au temnon erit v i r t us agens n isi d iv i na, in quam defectus non end i l, noni g i tu r hujusmodi defectus, qu i sun t in homimbus generalis, erunt.in hom ìnìbus per resurrectionem reparatis.
CAPUT C LIX .
Quod resurgent solum qw sunt ad veritatém naturae.
Quod au tem est d i ctum de integrì tate resurgenlium , referviOportet ad id, q uod est d e veri tate humanae natu rae. Q uod en imde ver i tate humanae natu rae non est, in resurgentibus non resumetur, alioquin Oporteret ìmmoderatam esse m agnitu
’
dinem resurgen ti um , si qu icqu i d ex cibi s in carnem et sangu i nem est conversum ,
in resurgenlibus resum etur ver i tas au tem uni us cujasquénaturae se‘cu ndum suam Speciem , et formam attenditur. Pa r lesi g i tu r homi n i s , quae secund um speciem et formam attendantur,
omnes integraliter in resurgentìbus erunt, non sol um partes organica; , sede t iam par tes consimiles, u t caro , nervus , et hujusmodî ,ex qui bus membra organ i ca componuntur. Non au tem totum quicqu id nalu raliter fu i t sub iis part ibus, resumetur, "
sed quan tumsuffi cienserit adspeciem partium integrandam . Nec tamen p ropterhoc homo idem numero, aut integer no
‘
n et it, si totum quicquicl
1 1 2 .s. THOM } E A QU INATIS OPUSCULA
commun i resurrectioni non repugnan t . Dictnm est en im supra,quod non est necessar ium qu icqu id m aterialiter fu i t in aliquo no
mine , in i pso resurgente resum i , sed tant um quantum su fi ì cit ad
m od um debi ta; quantitatis servandum . Dictum est et iam, quodsi a l ien i al i qu i d defu it d e mater ia ad q uantitatem perfectam ,
supplebitur d iv i na v i r tu te . C onsiderandum es t insuper, q uod aliqu i d m aterialiter in corpore homini s ex istens, secund um d iversosgradus ad veritatem natura humànae invenitu r per t i nere . N am
p r imo et principaliter quod parentibus sum itur sub veri tatel1u 111anae speciei tanq1iam purissimum perfi nitur ex v i rtute formativa secundar io au tem quod ex ci bi s genetatum est, necessa «
rium es t ad debi tam qu antitatem m embrorum , qu ia semper adm i s t i o extrane i debilitat v irtu tem rei, unde et fi naliter necesseest augm entum defi cere, et. co rpus senescere et disso lv i , sicu t et
v i num per admistionem aqua tandem redditur aquosum . Ulterins
a u tem ex c i bi s aliq u& snperfh ì tatesin corpore hom i n is generanlu r,querum quaedam sunt necessar ia: ad aliq uem usum , ut semen ad
generationem , et cap i… ad tegum entum et ò rnatum : q uaedamvero omnino ad n ih i l , u t quae ex pelluntur per sudorem , et var iasegestiones, vel in ter i us retinentur in gravamen natura . Hoc igitu rin commun i resurrectione secundum d iv inan1 providentìam attendetur
,quod si i dem numero m aterialiter in d iv i n is hominilx ns
fu i t , in illo _resurget, .in quo principaliorem gradnm ob ì înu ìt. S i
autem in duobus ex titit secund um unum , et eumdem modum,
resurget in eo in quo pr imo fu i t . In fel io vero su pplebilur ex div i na v irtu te, et s i c patet , quod carnes hom in i s comestaa ah 1111anon resu rgen t i n comedente, sed in %
‘
cujns pr i us fuerunt, re
su rgen t tamen in ao qu 1 ex tal i sem i ne generatus est, quantumari id q 11oti in e i s fuit de 1111 1111110 11 1111
‘i1n1311 1311 a l iud Vero resur
get in p r imo, Deo unicu ique supp len te quod deest .
CAPUT CLXII .
Quod resurreclz'
omorluòmm artìculz'
s fi dez'
ex primz'
tur.
Ad hanc ig i t u r fi dem resurrectîonîs confikendam , î n symbolo
Apostolorum pos i tum est: C arnis a* esurrectionem . Nec s i ne rationeadd i tum est, C arm is : q u ia f11erunt q uidam etiam Uemp©re ApòS
tolorum , qu ì carni s resurrectione111 negabant, salam spiri1nalem
resurrectìonem confi tentes, per quam homo morte pecca t i resurget. Unde 11905 1. II, ad Trimoth. 1 1 . d«ic i t de qnibuèdam, q ui
1 — COMPENDIUM THEOL OGU E 1 13
a ve r i tate ex cidefunt, d i centes resurrectionem jam factam, et
subverterunt qu01 umdam (idem , ad quorum removendum e rrorem , 11 1 resurrectio fu tu ra credatur, dicilur i n symbolo pat rumEmpecto resu rrectionem m6rtuorum .
CAPUT CLXIII .
Qualis erit resurgezztz'
um operatio.
Oportet au tem cons ide rare ulterius, qualis sit operatio resu rgen t i um . Necesse en im est oujnslibet v iventìs esse aliquam ope
rat ionem ,cu i principaliter i n tend i t , et in hod dicitur v i ta ejus
cons i stere . S ìcut qu i v0111p13 1ib113 principaliter vacant , dicunturvitam voluptuosam agere qu i vero contemplationi, contemplativam qu ì vero civitatibus gubernandis, civ ilem . Ostensum esta u tem quod resurgentibu s neque ciborum , neque venereorum
aderit nsus, ad quem omn ia corporalia ex ercifi a ord inar i v i d en1 11r. Subtractis au
,tem corporalibus ex ercitiis remanen t Spirituales
òperationes. in qu i bus u l t imum homi n i s fi nem cons i stere dix imus,quem qu ide1i1 fi nem adipìsoi resurgentibus competit a sta t u co rruptionis et mutab ì litatis l ibera t is, u t ostensum est. Non a u temin quibuscumque Spiritualibus actibus u l t imus fi nis homi n i s consistit, sed ìn hoc quod Deus per essentiam v i deatur, ut sufiraostensum est
'
: Deus a u tem a ternus est, u nde O portet quod intelleclns aaternitati conjungatur. Sicut i g i t u r qu i voluptati vacan t ,voluptuosam v i tam agere dicuntnr ita qu i d iv i na poti1intur v isionè, zetefnam obtìi1ent v i tam , secundum illud Joan. x v1 1 c
est v ita w terna, u t cognoscant te Deum verum, etc.
C APUT CXLIV.
Quod Deus per assentiam videbz‘
tur, non per similitudinem .
Videbitur au tem Deu s per essentiam ah intellectn creato , nonper aliquam su i similitudinem , qua in intellectu pra sente res intellecta possì t d istare, sicut lap i s per similitudinem suam pra senses t ocu l o , pe r substan tiam vero absens sed sicu t s up ra ostensumest, i psa Dei essen t ia intellectui creato conjungitur quodammodo ,11 1 Deu s per essentiam viderì possit. Sicut i g i t u r in il l o u l t imofine v idebitur quod p rius de Deo credebatur, ita quod sperabaturut d istans , tenebitur u t praesens, et hoc comprehensio nom inatur,secundum illud Aposto l i Philippensium 1 1 Sequor au tem si quo
S T u nu n 1
1 1 4 s . THOM 1E A QUINATI S OPUSCULA
m odo comprehendam quod non est intelligendum secundum quodcomprehensio inclusionem importat, sed secund um quod imporùatpraesentîalitatem et intent ionem quamdam ejus quod dioitur 00111prebendi.
CAP I]T C LXV .
Quod videra Deum est summa p enectz'
o, et delectatz
’
o.
B u rsas considerandum est, quod ex apprehensione convemiens
deìectatio generatur sicut v i sus delectatur ìn pulchris coloribns,et gnstus in suav ibus saporibug sed haec qu id em delectatio sen
su um po tes t impediri pm pter organ i indisposì tionem , nam ocu lis
a gr i s od i osa est lu x , quaep u r i s é st. amab i lis. Sed qu ia intellectu’
s
non intelligit per organum corpora le, 1111 supra ostensum est, dea »
lectationi q ua esl: in consideratiene Veritatis, nu l la tristilia conatrarialnr. Potes t tamenper acc idens ex consideratione intèllectustristitia sequ ì , in q uantum id quod intelligit111 apprehenditur u t
nocivnm,u l. s i c delectatio qu idem ads i t intellectu"i de cognitioneveritatis tristitia au tem in v o l un ta t
'e seq uatur da re quae cognos+citurnon inquan tum cog
’
noscitur; sed iii quan tum suo actu nocetDeus au tem hoc i psum quod est, ver i tas est. Nori pòtest ig i t u rintellectus Deum videns, in ejus v i s ione non dèlectan . Rerum,
Deus est i psa bonitas, quae est fabi o dilectionis, und e neoesse’
est
ipsam d i l ig i oh omn ibus apprehendentibus ipsam . L i ce t en ima l iqu id quod bonum é st; possit non d i l i g i , vel Et iam od io, haberi ,hoc non est in q uan tum apprehenditur umbonum , sed in quantumapprehenditur u t nocivum . In v is ione ig i tu r Dei, q u i est. i psabonitas
'
et ver i tas, 0pof'
tèt 51611 1 òòffi prèhensionem , ita dilectio
nem , seu delectabilern fru itionern adesse, secund um illud Isaia11llìffi ò: Videbii53, è
’
tgaudebit 007°bèèif um.
C APUT C LXVI .
Qzéòòì z’
ocîò òmm'
a'
vieîe‘
ì ì tz‘
a De‘
um confi rénaid smi:! in Zona .
Ex hoc au tem apparet, quod an ima viden’
s Deum , Vel q uaecu r11
que a l ia Spiritu alis creatu ra habe t Voluntatem oonfi rmatarh‘
in
ipso , 115 ad con trar i am 116 11011 fi ec‘
tabur. 011111 en iniObj €C lll fl l voluntatìs sit bonu fn, imposs ib i le est vòluntatem inclinar i in a l iqu i d , n is i sub aliqua rat ione: bo
'
n i poss ibi le est a u temin qnocumqne pqrpjcnlari bono al i qu i d defi cere, quod i ps i cognos
1 1 6 s. 1 11 0111 111… A QUINA'
I‘I S opuscvu
CAPUT CLXVIII .
De dotibus corporum glorifi catorum .
Ex hoc au tem perspici po test , qu alis sit disposi t io corpor umbeatorum . An ima en im est corpor i s forma et motor. In quan tuma u tem es t forma, non so l um est pr i nci p i um c orpor i s quan tum ad
esse substantiale, sed et iam quantum ad propria accidentìa , quaecausantur in subjecto ex un ione form a: ad materiam . Q uan toau tem forma fuer i t fort i or, tanto i mpressi o form e in materiam i n us po tes t impedirì quocumque ex teriori agen te , sicu t pate tin ignc, cuj us foyma quaadicitu r esse nobi l iss ima i n ter e l ementares formas hoc confert i gni , u t non de fac i l i transmu tetursua natu ral i dispositione pa1iendo ab aliquo agen te . Qu ia i g i turan ima bea ta in summo nobilitatis et v i r tu t i s erit, u t po te rerumpr imo pri nci p i o conjnncta, confert corpori s i b i divinitus un i to ,pr imo qu idem esse substantiale nobi l i ss imo modo to tal i t er i psumsub se confluendo, unde
_
sub tile et Sp iri tual e erit. Dabit e t iams ib i qualitatem nobilissimam , sci l i ce t gl or iam claritatis, et pro
pter v irtu tem anima: a n ul l o agen te a sua dispositione poterit
transm u tari, q uod es t i psum impass ib i l e esse, et qu ia obediet
tota l i ter animae, u t inst rumen tum m oto r i , agi le reddetur. Erunt
i g i tu r han q u a tuo r conditiones co rporum beatorum , subtilitas,
cla r i tas, impassibilitas, et agilitas. Unde Apost. 1 . ad C or. S w .
d ic i t Corpu s quod per mortem sem inatu r in corruptione, surget
in incorruptione, q uantum‘
ad impassibilitatem seminatur in
ignobilitate, surget in glorw , quan tum ad claritatem : seminatur
infi rm itate, surget in virtu te, quan tum ad agilitatem seminatur
qorpus animale , surget corpus spirituale , quan tum ad subtili
tatem .
CAPUT C LXIX .
Quodhomo temo innovabz‘
tur, et omnis creatura corporalis.
Manifestum es t au tem quod ea quae sunt‘
ad fi nem dìsponuntnr
secund um ex 1gentìam fi nis unde si id, propter quod sun t al i que,v arietu r secund um perfectum et imperfectum , ea quae ad i psumordinantur, diversimode d ispon i 0p01 101, 11 1 ci deserviant seenud um u lrumque statum : cibus en im et vestimentum a l i ter prae
parantùr puero , et al iter v iro . Ostensum est au tem suma, quod
1 . COMPENDIUM 1 17
creatu ra corporalis ordinatur ad rat i onal em naturam , gua5 1 ad
fi nem . 0p01 101 i g i tu r quod hom i ne-
accipiente u llirriam perfectio
nem per resu rrectionem , crea tura corporalis diversum s ta t umaccipiat, et secundnm hoc dîcitur innovari mundus hom i ne resu rgente
,secundum illud Apoc . x x 1 Vidi caelum novum , et terram
novum et Isa . x x v1 Ecce ego creo cw los novas, et terram nòvam .
CAPUT CLXX .
Q ua creatura innovabuntur, et quw manebunt.
C onsiderandum tamen est, quod d iversa genera creaturarum
corporalìum secund um d iversem rat i onem ad hom inem ordinan
tur. Manifestum est. enim , quod piantata et animal i :: deserviunl.bom in i in au x i l i um infi rm itatis ipsius, d um ex e i s habe t v ictum
,
e h vestitum , et veh icu lum , et hujusmodi, qù ibus infirm itashum anasustenta tur. In sta tu tamen u l t imo per resurrectionem tolletur
ah hom ine omnis infi rrnitas ta l is. Neque en im indigebunt u lteriushomi nes c ib i s ad vescendum , cum s i n t inco1ruptibiles, u t sup raostensum est neque vestimentis ad 0periendum , u tpote .qu i cla
t i lale gloriaa vestientnr ; nequ e animalibus ad v eh icu lum,qu ibus
agilitas aderit neque aliqu ibus remediis ad sanitatem conservandum , u tpote qui impassibiles erunt. Igi tu r hùjusmòdi corporeas ,
creaturas, sci l i ce t plantas , et animaiia,’
et al ia hujusmodicorpore m i s ta conv en i ens est in s ta tu i l l ins u l t i
‘
mae consumma
tionis non remanere . Q uatuo r vero e lemen te , scilièet i gn i s , aer,et aqu a , et ter ra ordinantur ad homi nem non sol um quan tum ad
u sum corporaì is v i tae, sed et iam quant um ad 00nstitu tionem‘
cor
por i s ejus. Nam corpu s humanum ex elementis constitu turt1’
est.
Si c igitu1 essentialem ordinem habent elem enta ad corpus human um . Unde homi ne consummalo i n corpore el. an ima conven ien sest u t et i am elementa remaneant, sed in meliorem dispositionem
mu tata. C orpora vero ccelestia quan tum ad sui substan t iam nequein 11 5 11 corruplibilis v i tae ah hom ine assumuntur, nequ e corpor i shuman i substan t iam intran t , deserviunt tamen homini i n quan t umex corum spec ie et. magni t ud i ne ex cellentiam su i creatoris demonstrant u nde frequen ter in Scripturis homo movetur ad
ì
considerandum coelestia corpora , u t ex e i s adducatur in t everent ia1n divinam ,
uh pate t Isa. XL . ubi dicitur L eva te in ex celsum
ocu los vestros, et videte quis creavit haec. Et quam vis in sta tu perfectionis i l l ins homo ex creaturis sensibilibus in De i notitiam non
1 18 s. 1 1101155 ; AQUINA'I‘I S 01311s011m
adducatur, cum Deum v i d_ea1 seipso, tamen delectabì le est et
j ucuncj um e t iam cognoscenti cansarn gonsìderare gualì ter ejussm ilitudo reSplend03 1 in (31100… unde et sanct is cedet ad gaudium considerare refu lgen113m divinae bonì talis in corporib11s, el}
praecipue in cmlestibus, quae aliis prmeminere v idenLùt‘. B ebente t iam corpora coalestia essen1ìglem quodammodo ordinern ad
corpu s humanum secund um rat i onem‘
causae agentis, sicu t ele
m en1a ra t i onem causae materialis. H0mg en im generat hominèm01 sol unde. et hac rat i one convenì t e t i am co rpora cm]estia te
m anere, NQn so l um ex comparat i on e ad hom inem , sed e t i am ex
przediclis corporearnm creaturamm naturis idem apparet. Quoden im secund um n ih i l s111 est incorruptibile, non deb01 remanerein 1llo incorrup1ionìs s1a111 . Corpora qu idem cmlestia incorru p1i
b i lia sun t secundum to t um 01 par1ern, elementa vero secundumto tum , sed non sec1ìndum par1em , homo vero secu ndum par tem ,
sc i l i ce t an imam rat ion_a lem
,sed 11011 secund um 1010111 , q u i a com
posi t um per mo r tem dìssqlvi1ur. An imal ia verq , 01 planlaa. et
omn ia corporea 111 15 111 neque secundum 10111m , neque secundumpartem incorruptibì lia su n1 . Conven i en te ; i g11ur in i llo u l1imo
incorrup1ionis sta1u remanebunt quidem hom1nes, et elementa,
et corpora cmlestig , non auLem a l ia an imal ia , ne q ue p ianta:, autdorpora mista rationabiliter e t iam i dem apparet
'
eg, 1°a 1ione uni:
versi . C um en im homo pars sit un ivers i corpore i in u l t ima homim s consumm atìone, necesse est universum corporeum remanerenon en im v idet u r esse pars perfecta, si fuer i t s ine 1010 . Un iversumn11 1em corporenm 10manere non potest, nis i par 1es essen1iales
ejus remaneant. Sun1 au 1em par1es ejus essentiales cprpora 13113
les1îa, et elemen1e , 111p010 ex q u i bus 10131 mundi mach ina consisf111 cgetera vero ad i11 1egrita1em corporei u n i vers i per1inere nonv identur, sed mag is gd qu emd&m ornatum 01 decorem ipsius, qui00mp0111 statu i m 111abilita1is, secundum q u od ex corpore 00319311111 agenle, 01 elemen1is, 11 1 ma1eriahbus generan1ur an imal i ? . 01
plantae, 01 porpora mineralia . In s tatu au 1em u l1in1w consumma
1 ionis a l i as 01n0111s elemen1is a11ribnetur, qui decea1 incorrup1io1113, st
’
atu’
m. B emanebunt igi1ur in il lo stat u hom ines, elemenla , 01corpora ccplgstia, nonau 1emamma l ia01 plantae, 01. 13.01p01
‘
a mi nera l ia.
1 20 s. 1 110111 20 A QUI NAT I S OP USCULA
Motu‘
s en im cum 8 11 via ad perfectiongam , non habet rat i onem fi nis,
sed magi s ejus quod 05 1 ad fi nem . S im ili1er et iam non potest d i ci ,quod renovatio situum sit 1erm ìnus motus 000105 113 cor por i s , 11180111001 p10p101 1100 011310s10 corp us moveatur, 11 1 omne ubi ad
quod est in p010n11a adipi50a1ur in 11010 , q u ia 1100 in infi nitumest infi nitum au tem repugna1 rationi fi nis. 0p01 101 i g i tu r h inccons iderare fi nem mo tus 010 11. Manifestum est en im , q uod omnecorpus motum ah intellect11 est instrum entùm ipsius. F i n i s au temmotus instrumen t i est forma pr i nc i pal i agen te 00000p111 , quaeperm otum i n strumen t i in a01um reducitu r. Forma an1em div i n iintellectus
,quam per m otum 00011 com plet , est perfectio rerum
per v iam generalionis 01 001°1‘
11p110n10. G eneralionìs a u tem 01
001 1 11p110n13 11111m 11s fi nis est nobi l i ss ima forma , quae est an imah umana, c uj u s u l t imus fi nis est v i ta aeterna, ut supra ostensumest. Est igituw ultim us fi nis motus 01011 multiplicatio hom inum
producendoru rn ad v i tam ae ternam : haec au tem m u ltiludo non
po tes t esse infi nita. Nam intentio cujuslibet in1ellectns stat inaliqu0 fini to . Comple to i g i tu r numero hom inum ad v i tam :ntem am
producendorum ,01 de eis in v i ta a terna constitu tis, m otu s cceli
cessabit, sicut mo t us cujuslibet ins1rume‘
nti cessat postquam fuerit 0pus perfectum . C essan te au tem motu 00311 cessabil. per consequ 0ns m otus in inferioribus corporibus, n i s i sol um m0103 qu i et i tah an ima in hom inibus, 01 sic to t um un iversum corporeum habebit al iam dismsitionem 01 formam, secundum illud. I C or inth . v u
P rw :erit fi gura hujusmundi.
CAPUT C LXXII .
Depm mio hominis secundum aj a s opera , velm z'
serz'
a .
C onsiderandum est au tem , quod si est de terminata via perveniend i ad alì qnem fi nem , illum fi nem consequi non p035 11n1, qui
per contrar iam v iam incedunt, aut a via 1 0010 defi ciunt. Non
en im sanatur 00ger, si contrariis u tatur, quae med icus prohibet,n is i for te per accidens. Est au tem de1erm ina1a v ia perveniendi
ad felici1a1em , perv irtu tem 00111001. Non en im con_sequitur a l iqu id
fi nem su um ,n i s i quod s ib i pmprium est bene operando neque
en im planta fructum faceret, si nat u ral is Operationìs mod us nonservare1ur in i psa : neque cursor perveniret ad bravium , au tmi lesad palmam , n i s i 11101 q 110 secundum p ropr i um offi cium operaretur. R0010 au tem 0perari hom inem p1 0priam Operationem est.
x . COMPENDIUM THEOL OGI JE 121
0p0rari i psum secund um virtutem nam v i r tus uniuscujusque re ie st quaa bonum faci t habentem , 01 Opu s ej us bonum reddit, ut
di0 ì 1ur 2 . Eth i c . Cum igi tu r u llimus fi nis hom inis‘
sì t v i ta aeterna ,de qua d i ctum est, non omnes ad eam perveniun1, sed sol i qu isecund um virtutem Operan1ur. Praeterea, 0s1 ostensum su pra subdiv i na providentia contineri non so l um natu ral ia, sed e t i am res
humanas , non in un ive rsal i tantum , sed e t iam in singu lari. Ad
eum au tem qu i singularium hom inum cu ram habet , per 1inet p raem ia v irlu 1i reddere, 01 pmnas peccato qu ia poena est med ic i nacu l pae, 01 o rd inativa ipsius, u t su pra habilum est v i r tu t i s au tem
praemium fel i c i 1as 031 , qu00 ex boni1a1e d iv i na bomi n i data r . Pe rtinet ergo ad Deum his qu i con tra virtutem agunt, non foeli
cì 1atem , sed contrarium in poenam reddere, sc i l icet ex tremamm iseriam .
CAPUT CLXXIII .
Quod pm mz'
um hominis estpost hanc vitam,
ai similiter miseria .
Cons i derare au tem 0p01 101, qu0d contrariorum cont ra… sun1
0ffeclus. Operationi au tem secund um virtutem con traria est operat io secundum malitiam . Oportet igi t u r quod m i ser ia, ad quam
per Operationem malitiae pervenitur, cont rar ia sit fel i c i ta t i , quammeretur Operatio v i rt u t i s contraria au tem sunt un i us gene r i s .Cum ig i t u r fel i c i tas u l t ima , ad quam pervenitur per Operationemv i r tu t i s , non s i t aliquod bonum hujus v i tae, sed post han c v i tam ,
u 1 0x supra dictis patet, consequens est u t u l t ima m i ser ia, adquam mal itia perducit, s i t aliquod m al um pos t hanc v i tam . P raeterea , omn ia bon a , ve l m ala hujus v i tae inveniuntur ad a l iqu idord inari. Bona en im ex teriora, 01 et iam bona 00rporalia organ icedeserviunt ad virtutem , qua: 0s1 d i recte via perveniendi ad beatitudinem apud eos, qui praedictis rebus bene u 1untur, slent 01apud eos qu i male eis u tun1ur. sun1 ins trumenta malitiae, perquam admìseriam pervenitur 01 simili1er mala h i s appos i ta
, ut
pu ta, infi rm ì tas, paup0r1as, 01 hujusmodi, quibusdam sun1 ad
profectum v ir tu t i s, aliis au tem ad malitiae augmentum ,secundum
quod eis diversimode utuntur. Quod au tem ordinatur ad aliud,non est u l t imus fi nis, qu ia neque u l t imum praem ium ,
nequ e pcena.
Non ig i tu r u l t ima fel i c i tas , neque u l t ima m iser ia in boni s , velmal i s hujus v i tae consistit.
122,
s. THOME A QU INAT IS ow scvm
CAPUT CLXXIV .
Inquo estmiseria homini; quantum adpa nam damni.
Q u ìa i g i tu r m i ser ia ad quam duci 1 ma l i t ia , contrariatur fel i c itat i ad quam ducit v i r tu s , oportet ea quae
,
ad m useriam per t in0n1, sumere per appositum eorum quae
.
de fel ic i tate sun1 dieta.
Di01um est au tem super i u s , quod u ltuina homi n i s fe l i c i tas q uantum ad intelleclum q uideni, 00nsistit in p lena Dei v i s i onequantum ad affectum vero in hoc , quod vol un tas homin i s in pr imabon i ta t e sit immobiliter fi rmata , erit i g i tu r ex t rema miseria hom ini s in hoc, quod intellectus to tal i t e r d iv i no lam ine privetur, 01affec t us a De i boni tate obst inate avertalu r 01 haec est
, praecipua
miser ia damnatorum , q uae voca1ur pu ma d amn i . C onsiderandumtamen es t , quod ex sapradictis pate t , mal um non potest to tal i terex cludere bonum , cum omne mal um in aliquo bono fundetur.
M i se r ia i g i tu r quamvis felicitatì , quae ah omn i mal o cr i t imm unis,
Oppona1ur, 0p01 101 tamen quod inbono natu rae fundelun Bonuma u tem intellectualis naturae in hoc consisti1 , quod intellectus res
piciat verum , 01 vol untas tendat in bonum . Omne au t e‘
m v'
erum,
01 omne bonum derivatur a pr imo 01 summo bono , quod Deu s 081u nde 0p0r101 q00din1011001u 3homin i s in i l la ext ,rema miser ia cons1ì 1u ti, aliquam De i cognitionem habeat, 01 alìquam Deidilectionem ,
secundum sci l i cet quod est pr inci p i um natu ralium perfectionum,
quae 031 nat ura l i s dilectio, non au tem secundum q uod in se i psoest neque secundum quod est pr i nc ip ium v irtutum , seu e t iam
gratiarum , 01 quorumcumgue honorum , qu ibus in1ellectualistu ra ah i pso perfi 0itur, qué0 031 perf001io v i r t u t i s 01 gloriae. N00
tamen homi nes in ta l i miseria constitu ti, l i bero arb i t r i o carent,q uam vis habeant voluntatem immobiliter fi rmatam inmal o , s i ca tnec beat i , l i ce t habeant voluntatem fi rmatam in bono . L i ber tasen im arbi tr i i pmprie ad electionem se extend i 1 : 01001i0 autem031 eorum quée sunt ad fi nem . U l t imus a1l10m fi nis naturaliter
a'ppetitur ah unoquoque : u nde omnes homi nes ex hoc quod sun1in1ellectuales, appetunt naturali1er felicitatem tanquam ultim nm
fi nem , 01 adeo immobiliter, quod nu l l u s po1es_t v01l0 fi eri m isernec hoc l iber ta1 i repugnat arb i t r i i , quae non se 03 10ndi1 nisi adea quae sun1 ad fi nem . Quod autem in hoc parti0u lgri hic homou l t imam suam felicitatem ,
i l l e au tem in i l l o pona1, non convenit
bu io, au1 _ì lli in quan tum est homo , cum in tali asstìmatione 01
1 24 s. THOM JE A QU IN AT I S OPUSCULA
nat i ad u l t imam m ìseriam , eu quaeappetierant u t op1ima, haberepos t mortem non po1erun1 non en im ibi dab ì 1ur lux uriosisfacul1as lu x uriandi, au t iratis, au t invidis facu l tas offendendi 01 imp0diendi a l ios , 01 idem est de sìngu lis vi1iis. Cognoscent au tem eos
qu ì secundum v irtu tem vix 0runt se ob1inere quod appetieran1 ut
op1imum . Dolen1 ergo mali qu ia peccata comm iserunt , non
propter hoc , qu ia p000a1a e i s di5pliceant, qu ia 01iam tu ne m allentpeccata i l la committere, si facu l1as dar01u r , quam Deum haberesed pm pter hoc , quod illud quod elegerun1, habere non possunt,
01 illud quod respu erunt, possent habere . Sic i g i t ur 01 volun1as
eorum perpe tuo m anebit obstinata in maî o, 01 tamen graviss imedolebùn1 de cul pa commissa, 01 de glor ia amissa 01 h ic dolo rvocatu r remorsus consc ient iae, qu i m etaphorice in Scrì p1uris
verm is nom inatur, secund um illud Isaiae u ltim o : Vermis eorumnon morietur.
CAPUT CLXXVI .
Quod corporeadamnatorum eremi passibilia , et tamenintegra ; et sine dotibus.
S icu 1 autem in sanct i s beatituglo animae quodammodo ad cor
pora derivatur, u 1 sup ra d ic tum est , ita et iam rm sena am s
derivabi1ur àd corpora damnatorum , hoc 1am0n observato, quodsicu t m iser ia bonum naturae non ex cludi1 ah anim a , ita nec et iama co rpore . B run
'
t ì gì 1ur corpora damnatorum integra in su i na1u ra ,non tameri i l las conditiones habebun1, quae per tinent ad glor iam b0a10m m non en im erun1 subtilia 01 impassibilia, sed
mag i s in sua grossìtie 01 passibilitate remanebun1, 01 augebuntur
in eis non erun1 agilia, sed v ix ah an ima portabilia non erun1
clara , sed obscu ra ,nt obscuri1as an im e in corporibus demons1re
1ur, secundum illud Isa . x s acies combustw vultus eorum.
CAPUT CLXXVII .
Quod èorpom damnatom m , licet passibilia, crani tamen
Sciendum tamen est quod , l icet damnatorum corpora passibilias int fu 1ura, non tamen 001rumpentur, quamvis hoc esse v i deatu rcontra rat ionem eorum quae nunc ex perimur nam pass i o magi s
1 . COMPENDIUM T HEO L OGIAL‘ 125
facta ab11011 a subs tan t ia. B ri t tumen t une dup l ex ra1io, quar0pass i o in perpe tuum cont inuata passibilia corpora non corrumpet.Pr ima qu i dem ,
qu ia cessan1e mot u cael i , 11 1 supra d ict um es t ,necesse es1 omnem m utationem natu rae cessare non i g i t u r aliqu i d al
°
1erari poteri 1 al1eratione natu rae, sed so l um altera1ione
a1‘
1i11133. Dico au tem al1erationem n a tu rae, s i ca t cum a l iqu id ex
cal id o fi 1 frigidum , vel qu alitercumque variatur secund um 113 111
ra l e esse quali1a1um . Alterationem au tem animae d ico , s i ca t cumal iqu i d recipit qualitatem non secund um esse natu ra le qualitatis,sed secund um esse ipsius Spi r i tua le, sicu t pupi l la non recipit
form am col or i s u 1 si t colore1a, sed u t colorem sentiat. Si c igi tu r01 corpora damna1orum patien1ur ah ì gne, vel a quocumque a l iacorporeo
, non 111 alteren1ur ad 5p0010m , vel quali1atem i gn i s , sed111 sen1ìant ex cellentias qu alita1um ejus, 01 hoc erit afflictivum ,
in qua1n1um hujusmodi 0x 00110n1110 ccp trariantur harm onia in
qu a consist i 1 01 d01001a11 1u r sensus : non 13 111011 erit corrup1ivum ,
qu ia spiri1ualis recep1io formerum natu ram corpor i s non t ransm uta1, n i s i for te per acci dens . Secu nda ra t io erit ex pa r t e anim ze ,ad cuj us perpetu ita1em corpus trah01ur div ina v i r1u 10 undeemma damna1 i , in quant um 05 1 forma 01 na1u ra 1a l is corpori s
,
dahi t ei esse perpe1u um , non tamea dahi t 01 u t pat i non possit
prep101 suam imperfectionem . Si c i gi tur semper patiun1ur i l lacorpora
, nof1 1amen 00rrum pun1ur.
CAPUT CLXXVIII .
Quodpama damnatorum est in ma lis anteresurrectz'
onem .
Si c igi1ur secundum prw dicta pa1et, quod tam fel i c i tas q uàmmiser ia principali1er consis1i1 in anima secundaiio an1em 01
per quamdam deriva1ionem in corpore , non igi tu r fe l ic i tas , velmiser ia animae dependet ex fel i c i ta10, vel miser ia corpori s , sedmagis0 converso. C um i g i t u r post mor tem anima remaneant ant eresumptionem corporum quaedam qu i dem cum mer i to beatitudinis,quaedam au tem cum mer ito miser ia , mànifestum 031 quod et iamant e resumptionem , animae quorumdam przedié 1a fel i c i tate poliuntur, secund um illud Apost. II C orrin1h . v Scimus qu oniam si
terrestris domus nostra hujus habitationis dissolvatur, quod w dificationem ea: Deo habemus dnmum non manufactam, seg! ceternam
in caelis, 01 infrà : Audemus au tem , et bonum voluntatem habemuè
ma‘
j is peregrinari a corpore, et prw sentes esse ad dominum . Quo
126 s. THOM…E A QU INATI S OPUSCULA
ramdam v ero an im e inm isîaria v ivent , secundum illudLuc. x v 1*
Mortuus est divas, et sepu ltus inferno.
CAPUT CLXXIX.
Quad [ 9037111 dammuoru’
m est in M alis tam
quam carpòmlibus.
Considerandum tamen 0s1, quod san01arum animarufn feì îcitas
in so l i s bon i s spiri1ualibus 01 11 pu ma vero animam m damna1arum ante resurrea ionem non so l um erit in . m al i s Spiri1ualîbus,11 1 aliqu î putaverun1, sed e t iam puanas corporeas sus11nebun1.
Cuj us diversitatis ra t i o est, qu ia an imes sancLorum dum În hoc
m undo fuerunt corporibus unitae, s uum ordìnem servaverunt, se
rebus corporalibus non subjiciendo, sed sol i Deo , i_
n cuj us fru î110ne101a eorum fe l i c i tas consis1it, non au tem aliqu ilî ms 00rp0raiibus
bon is înalorum au 1em animae nat u rae ord i ne non servato , se peraÎfectum r
_
0bus corporalibu s subdiderunt, d i v i na 01 Spiritualià
00n10mnentes. Und0 consequ ens est , 111 punian1ur non sol um ex
priva11one spiri1u alium honorum , séd et iam per hoc quod rebuscorp01 ahbus subdan1ur. Et i dee si qua in Scrip1uris sacris inve
nîun1ur, quae sanct i s an imabas corporalium honorum retributionem
pr0m itt&n1 , m_
yst i ce sun1 ex ponenda , secundum quod in praedictisScripturìs spin tualia su b corporalium sim ili1udine designari solen1.
Q uae vero an imabas damnatorum prsenun1ian1 pcenas corporeas,
11 1p010 quod ah ign0 i nferni cru cîabun1u r, sun1 secundum l i t teramin1elliîgendà .
CAPUT C LXÌXX.
Um m ( mima po'
ssz'
tpatz'
ab igne corp oreo .
Ne a 11 10m a l ieni absu rdum vid0a1u r, an imam corpo re separatam ah i gne corporeo pa t i , considerandum est non esse contrana tu ram Spiritualis subs13n1iae alligari corpori. Hoc en im 01 per
natu ram sicu t pate1 in u n ione animae ad corpus , 01 per ma
gicas 3 1 108 , per quas aliquis spi r i tus imaginibus, aut annulis, au 1aliqu ìbus hujusmodi alligatu r hoc igi1ur ex d iv i na v i r t u te fi eri
potest , 111 aliqu:0 Spirituales subs tan t iae , quamv is secundum suamn a tu ram Sin1 super omn ia corporalia eleva 1ae
,aliqu ibus corp0a
ribus alligenlur, 111 pu ta , i gn i i nfernal i , non ita quod i psum un ifi 00n1, sed qu od 00 quodarr1mod0 as1ringan1ur, 01 hoc i psum
128 s. THOM JE A QU INAT I S OPUSCULA
CAPUT CLXXXII .
Quod sunt alique pam purgatoriw etiam venialz‘
um .
Sim i l iter 01ìam contingit aliquos ex hac v i ta d000d01‘0 s ine peccato m or1al i , sed tamea cum peccato venial i , per quod ab u l1imo
fi u e non avertun1ur, 11001 c i rca 0a quae sun1 ad fi nem ,i ndeb i te
inhaerendo peccaverint quae qu i dem p0003 1a in qu ibusdam v i r i s
perfec1is ex fervore chari1atis pu rgan1u r. In aliis au tem 0p01 101
per aliqu0m p$ uam hujusmodi peccata pu rgavi , qu ia ad v i tamzeternam conseguendam non perducitur, n is i qu i ah om n i pecca to01 d0f001u fu 01 11 imm unis, 0p01 101 ì gi1u r ponere pu rgator ies paenaspos t hanc v i 1am . Haben1 au tem is1aa pcenae quod sint purgatoriaeex condi t i one eorum q ui eas patìun1u r, in qu ibus 031 chari1as,
per quam volunta1em suam divinae volunta1i conferma…, ex cuj us0hari1atis v i r tu te poenae, quas patiun1ur, eis ad purgalionem pro
sun1 u nde in iis qu i s i ne charita1e sun1, sicu t in damna1 is, paenaenon purg3n1 , sed semper imperfectio pecca1 i rem anet , 01 i d eesempe r p10na du ra1.
CAPUT CLXXXIII .
Utm m @ em am pamam pati rep ugnei j ustitz'
w’
di/01724 1,cum culpa fuerz
'
t temporalis.
Non au tem estcont ra rat ionem divinae justì 1iae, 11 1 aliqu îs poenam
perp01uam pa1iatur, qu ia 1100 secund um leges humanas hoc exigi1u r , 11 1 paena commensuretur cu l pae in 1em pore. Nam pro pec
cato adu lter i i , vel hom icidii, quod in tempo re b revi comm i1li1ur,lex humana infef t q uandoqu0 perpe t uum 0x ilium , au t et iam mor1em , per qua aliq uis in perpetu um 3001013 10 civita1is ex cludi
1ur 01 quod ex ilium non in perpe tuum (111 1 01, hoc per acci denscontingit, qu ia v i ta hom in i s non est perpetua sed 1n10n110 j 11d1cis ad hoc esse v i detu r, u t eum sicu t po t est perpe tuo puniat.Unde eliam non 05 1 injustum , si pro momen1aneo peccato 01 temo
porali Deu s ae1ernam pcenam infer1. Simili1er e t iam cons iderandum est, quod pecca1ori poena 00101na infer1ur, quem de pecca1onon p10 111101, 01 sic in i pso usque ad mor tem perdu ra1. Et qu ia insuo 10 101 110 pecca1, ra1ionabili1er a Deo ina ternum pun i tu r . Habe t01iam 01 quod l ibet peccatum con1ra Deum comm issum quamdam
1 . C OMPENDIUM THEOL OGIJE l … …
ìhfi nitatem ex par1e Dei, cont ra quem 00mm 11111111 . Manifeslum
est en im quod q 113 1110 major persona 03 1 000 11 3 .q0 3m'
pecca1ur,
tanto [10003 111 111 est grav ins, sicut qu i da1 alapam m i l i t i , grav iusrepu talur quam si daret 1 05 1100 , 01 3dhhé 111u 110 gnavius si pr i nc i p i
, vel regi . Et sic cum Deus sit con t raipsum commissa 05 1 quodammodo 10611113 : {10110
1
01 3 11q 113 11101
paena infi nita 01 debetu r. Non au tem p0105 1 0030 00911 3 ! infi 1'
1 113
intensi ve, qu ia n ih i l 01 03 1um sic 111110 11 11 11; 03150 potest } 11 11 110 1 0“
linqu i1ur, quod p0003 10 m or tal i debeta1‘
'
p1èna' infìen
’
ifcaf d11 1 3 110n0 .
110111 , 01 q ui corri g i potest, p00113 10mp01 3 |151 àd 0juî$001rcclionem ,
vel purg3 11011 0m ; si i g i tur 3 liquis'
1150003 10 » 001 1 1g1
non p01031 ,‘
sed volun1as ejus 0135 1111 3 10 11 1 1113 13’
081 111 peccato ,5 10111 supra de damna1isdic1um 03 1, eju s p0003 101 1111113 1 1 11011deb01 .
CAPUT CLXXXIV .
Quod pm dz'
cta conveniz mt etiam aliis spiritualiòus
31163100 1513 , 31021 ! animabas .
Q 1113 vero homo in nat u ra 1n10l1001 11 3 11 cum Angel i s 00nv011 11,ì n qu ibu s 0113m p0105 1 esse p0003 111m sie1u1 01 in hominibus, 11 1
s upra di c tum est, qu 33011mq 110 01013 sunt de pum a , vel gloriaanimarum ,
intelligenda 0113m sun1 de gloria honorum , 01 poenam aiorum angelorum hoc tamen sol um inte r hom i nes 01 Angelosd iffer 1 , q uod confi rma1ionem voluntatis 111 bono, 01 0135 11n3 110n0m
in ma lo, animze qu idem humana-3 h abent cum 3 corpore separan81011 1 su pra d10 1um Angel i vero qua ndo pr im o cum v0
lun13 10 de l iberata s ib i fi nem praestituert mt vel Deu m , V0! a l i qu i d01°03 1um , 01 011 111n0 beat i , vel m iser i 13011 sunt . In ani
_m abus en im
humanìsm u tab ili 1as esse p01est non so l um ex l iberta te'
voh1n13 115 ,
sed etiam ex m utabilitate corpor i s in Ange l is ve ro ex sola l i ber13 10 3 1 13111 11. Et ideo Angel i ex p r ima 0100110110 1mm 11 13b1l113 10m
00nsequuntur, 3 3 1m30 vero non“ni s i cum fuerin1 3 001
°
p01‘1b113
0x u 1& . Ad ostendendum igi1ur 1 0m 11 3 01 3 110110m honorum , in Sym
b010 fi deì d10110 1‘ Vitan; aeternam . Q uae quidem non est in1c111
gend3 30101 113 sol um prop1er duralionem , sed magi s pm p1er 3010111113 113 11 111110n0111 . Sed qu ia 011 03 hoc 0113 111 3 113 m 0113 credenda000u 1 1 11 111 , q ua: d1013 sunt de paanis damna1orum , 0 1 de fi nali
sta1u mundi , 11 1 0 111 11 13 1110 com prehenderen1ur, in Symbolo Pa t rumpos i tum est : Vitam fu turi sw culi. Fut urum en im saecu l um om n iahujusmodi comprehendi1.
13 s. 1 1101s A QU IN AT IS°
opuscum
SE C UNDU S T R A C T A T U S
CAPUT 0LXXXV .
De fi de ad humanitatem C hristi.
Q 1113 vero, sicut in pr inci p io d i ct um est, 0h 1 15 11303 fi des 011 03duo praecipue versa1ur, scilicet 011 03 divini1atem T 1 10113 115 , 01
011 03 humani1atem C hris1i,‘
praemissis his q uae 3 11,d1v10113 10m
001 11000 1, 01 effectus ejus, considerandum 1 0813 1 de his quae per11000 1 ad humanitatem C hris1i. E1 q0 13 , 11 1 dici1 Ap05 1. 1 . ad
T imo1 . 1 Chr is tu s Jesus venit in hano m undum peccatores salvosfacere, praemi1tendum v ide tu r quomodo hum anum genus 10 pec03 111m incidit, 0 1 sic 0v1d00 1103 agnoscatur, quomodo per C hris1ihumani1atem hom ines a p0003 11s 111301 30 101 .
CAPUT C LXXXVI
Depm cap tz'
s datisprim q homini, et'
ej usperfectioneinprimo
}
statu .
1
S icu 1 supra d1010 111 est, homo 10 sui 000d111000 13 11101 insti1u 1us
11111 3 Deo, 11 1 corpus 0m010003501 3 01m30 subjectum . R ursumquo
10 101 p3 1 103 3 01m30, 10101 1010s v i res 1 3 11001 3bsq00 repugnantia
subjicerexì tur, 01 ipsa 1 3 110 homini s esse t Deo subjecta . Ex hoc3 111010 quod corpu s 01 3 1 30 10130 subjec1ur0, 000 110g0b3 1 quod nul lapass i o in corpore posset 3001d01 0, quae dom i n i o 3 01m30 super 001
pus repugnaret unde 000 mor i , 0 00 infi rmitas 10 homine 1000 10h3b0b3 1. Ex subjèctione vero infer1orum v 11 1u 111 ad 1 3 11000m 01 3 1
10 hom ine omnimoda m 00 1is 1 1 30q11 111133 , qu ia 1 3 110 humana0 01113 1001d10 3 113 passionibus 1u rbabatur. Ex hoc vero quod v0
1110 13 5 homi n i s 01 3 1 Deo subjec1a, homo 1 0101 0b3 1 omn ia 111 Deum5 100 1 in 1111110 11m fi nem ,
10 q uo eju s justì 1ia, 01 1000000 113 cous is10133 1. Horum 30 1010 11 10m 0111m11m 01 3 1 03 1153 3 1101 11m . NO0 en im1100 01 3 1 ex 0 3 1111 3 001p01 1s, si ejus 00mponenlia 00091d0100 1111 ,
quod 10 00 dissolutio, s i ve q 1130011mq 110 pass io vitae repugnans
l ocum 000 hab01 01, 01110 0530 ex 000 11 3 1 115 clementis composi1um .
Sim i l i ter 0113m 000 01 3 1 011 03 10 1 3 3 01m 10 , quod v i 1 es 0113m sen
3 1b 1103 »absque repugnan1ia 1 3 11001 subj icerentur, cum v i res sens i11 1105 03 1111 3 11101 m0v03 11 1111 10 03 quae sunt d010013b1113 secund umsensum
,quae 01 111101105 1 00110 1 3 1100 1 1 0p11g03111. E13 1 i g i t ur 000
132 5 . 1 11011 3 1 A QU I N AT I S OP USCULA
000 111110015 , homo 5 10 ordinate 10 5 11111105 .p05 1105 05 1 10 1000 tem
001 3 1155 1100, 01 delicioso, 0 1 000 5011110 10 101 101 0m m0105 113 1 001 ,
sed etiam 3 113 1 010 0x 101 101 11m 0100 15 01 v0x 3 110 101101 010 1 .
CAPUT CLXXXVIII .
De ligne 50100110 60111 etmali, ci primo hominispm cep to.
Q013 vero praedictus 5 13 1115 homm is ex 000 dependebat, quodh 11m303 vol untas Deo 5 0bj 1001 01111 , 01 h0m0 s1a1im 3 pr inci pio3 55001101 01 adDei v0100 13 10m sequ0ndam , p1 0p05011 Deus bom iniquaedam p1 3000013 , 0 1 5 0111001 ex omni bus 3 1115 l i gu i s Parad is i1105001 010 1 , proh ibens sub mort i s 00000 103 11000 0 0 de 11g0 0 50100
1133 bon i 01 mal i 1105001 010 1 , cuj u s qu idem 11g01 _05 05 000 11100
prohibi1us 05 1 , q013‘
5000 0d0m 50m 310 5 esset, sed 11 1 homo 5 3110m10 hoc mod ico al i qu i d 0b501 v3 1 01 03 5 013 1 3 11000, q 11ia 05 501 3 Deo
p1 3000p10m u nd e 01 30d1011 11g0 1 05 05 13010 5 05 1 103 10 5 , gw1ia
prohibitus. D100b3 101 3 0 1010 11g00m 11’
10d 50100 1130 boni 01 mal i ,000 qu ia haberet v11 10 10m 5 0100 1130 030 5 311vam , sed propter eventum sequentem , qu ia 50111001 homo 001 ejus 05 11 111 ex perimen1o
did1011 qu i d 10 101 5 11 10 101 ob0d100 1130 bonum , 01 100b0d100 1130
10310 10 .
CAPUT CLXXXIX .
De seductz‘
one diabolz’
ad E vam .
Diabol us 1g110 1 , qui jam 00003 1101 3 1, 111d0115 hom inem 13 11101
105 1110 10 10 0 1 ad perpe1uam f0110113 10m perveni re posset, 3 quaipse decide
,
ra1, 01 01h11001 100 5 posse1 peccare, 0003 105 05 1 a 1 0011
10d100 j0 5 111130 adducere, aggrediens hom inem ex parte d0b11101 1,
1001305 f10 10103m , in qua minus v igeb3 1 5 3p100 1130 donum vel
lumen 01 0 1 10 11 30 5g1 05 5 1000 p13000p11 f3011105 1001103 1 01,
011010 511 m00d301101 m010m m ort is, 01 01 1113 p1 0m15 11 quae homo0 310 1 311101 appetit, 50111001 v113 11000m ig1101 30 1130, d1000 5 Gen.
1 11 , 5 Aperientur oculi wesiri 01 0x 001100 113m dig0 113 115 d1'
oens
K rizis sicu t Dii 01 [1 01 1001100001 50100 1130, 00 111 d ix i t Scientes
bonum etmalum . Homo en im ex 03 1 10 10 10110010 5 03 101 3 11101 fug i tì g001 30113m , 01 50100 113 01 appe1it. Ex par te vero 1101110 13 115 , 11030113 101 311101 l i bera 05 1, appetit 0015110d100m 01 001 10011000m , 0 1
110111, 1101 q030 10 0300101 111105 potest, 5013113 101 .
1. 0011 00a 0111 1 1100000130 133
CAPUT CXC .
Qu id fu it inductim1m
M01101 i g i tu r 1 0p1 011 1155 3m 0015 110d10010 s imul 01 p01 f00110001050100 1130 00000p1V11. A0005 5 11 0113m ad 1100p010h1 110d0 01 503 11113 5
11 11010 5 3 11101005 ad edendum , 01 5 10 m e10 mor1is 00010mp10 pra
00p10m D01 11 3 05g1 05 5 3 05 1 de v0 1110 11g00 edendo, 01 5 10 ej us
p0003 10 10 mu l t i p l ex 10v00 1101 . Pr imo qu i dem 50001 b130, qua 1001
d103 10 0x 001100 113m 3pp01111 . Secundo 00 1 105 113 115 , qu a 50100 113 10
0 111 3 101m 1005 s ib i pra fi x os concupivi1 . T01 110 gulae, qua 503v 1
1310 cib i permota 05 1 ad edendum . Q uarto 10 11d01113 115 per 13 15 3 10305 11m 3 11000m de Deo, dum 01 0d1d11 verb i s diabo l i 00011 3 Deum10q000 115 . Qu into 100b0d100 1130, p1 3000p1010 Dei 11 305g10d100d0.
CAPUT CXCI .
Quomodopervenitpeccatum adoiram .
Ex persuas ione au tem m01101 15 p0003 10m usqu e ad 11ivum pervenit, qui 13 1000 , 0 1 Apostol. (11011, 000 05 1 5 0d001115 11 1 mulier 10
hoc, 50111001 quod cred0101 verb i s d iabo l i 000 11 3 Deum 10q000 115 .
N00 enim 10 ejus m00 10 cadere p0101 3 1, Deum m00d301101 al i q u i d00m10 103 10m esse neque 100 1111101 3 1 0 0 1111 prohibu isse 3 1100105
13 1000 fu i t prom iss i one diaboli, 0x 001100 113m 01 50100 11301 10d0
b110 3pp0100d0 . Ex qu ibus, cum voluntas ejus a 1 001110d100 j us1i1130 d15005 5 15 501, 0 1101 1 5030 morem gerere 1 1 3 05g105
5 1000 d iv in i p1a 00p11 03 111 5000105 051 0d00d0 de f10010 lîg01
1101111.
CAPUT CXCII .
De ef ectu seguente culpam quantum ad 1 060221011…1111 111111 inferiom m ratiom
'
.
Q0 13 i g i t ur 111011 5 13 10 5 tam ord inata integrita5 1013 03053b310 1ex subjec1ione hum3030 110100 13 115 ad Deum , 00050q000 5 f0 11 0 1
50bd0013 humana v010013 10 3 subjectione div ina, deperiret 1113perfecta 50bj00110 inferiorum 1111 10 10 ad 1 3 11000m , 01 corpor i s adan imam unde 0005000 10m 051 , 0 1 homo 500111 01 10 inferi oriappe1i1u sensib i l i , 00000p15000 1130 , 01 11 30, 01 030101 3 1 010 p355 10
00 10 1001d103 105 100105 000 secundum 01d10010 1 3 110015 , sed 103
1 34 5 . 1 1101113 1 A QU IN AT I S 0 11 05 00011
gis 01 repugnantes, 01 eam plerumque 0b00 b1130 105 , 01 quasi per101b30 105 : 01 h300 05 1 1 0p0g030 113 03 1 015 dd 5p11 110m , de q ua
Scrip1ura loqu ilu r. Nam q u ia 3pp011105 500 5111v05 5 100 1 01 030101 30
5 00 5111V30 11 11 05 , per 10 5 11 0m 00 10m 001 p0 1 00m 0p01 3 10 1 , 1 3 110
au tem absque 3 11q00 o rgano corporali, 0001100100 101 quod ad
3ppetitum 500 5111v0m p01 11001, 03 1 01 imp0 13 101 : quod vero ad
rationem , 5p11‘1101, secundum quod sp11 1103 105 50b5 13 0 1130 d ic i
501001 , q030 500 1 3 001 p01 1b0 5 separata
CAPUT CXC III .
Quomodo fuitpw mz fi lataQuantum adnecessitatem mariandi.
C onsecutum 051 etiam , 0 1 in corpore 500 111 010 1 001 1 00110015
defec1us, 30 penhoc homo 10001 1 01 01 00005 5113 10m'
10 01 100d1 , quasianima jam 000 val en te corpus 10 p01p0100m 000 11001 0 v i tam 01
praebendo unde homo 130105'
05 103 55 1b1115 01 m01 13115 , 000 so l umquas i p01005 pa1i 01 m01 1 0 1 3 0103 , sed quas i 000055113 1010 habensad patiendum 01 monendum .
CAPUT CXC IV .
Dealm qui consequuntur in inlellectu ,et voluntate.
000 5000 11 5 001 10 11010 100 per 00050q11005 m u l t i 3111 d0100105 ,Abundantibus en im 10 3pp01110 infer i or i 1001d103 115 m011b05 pas5 100010 , s imul 0113m 01 10 1 3 11000 defi ciente lum ine 5 30100 1130, quo
div101105 1110 511 3b3 10 1 , 110100 13 5 dum 01 3 1 Deo 5 11bj0013 , per 000
50q0 005 , 3110010m suum rebus sensibilibus subd i d i 1, 10 qu ibus01101 1 3 05 3 Deo m 0111p1101101 00003 1111, 01 0 1101 105 immundis spiri
11b0 5 5 0 subdidit, per 11005 01 0d1d11 10 hujusmodi rebus agendis30q0 11 00d15 s ibi au x ilium p1 305 13 1 1, 01 5 10 10 humano gener0 idola t ria, 01 d iversa p0003 101 11m genera 010005 501 00 1 : 01 quo magi s10 bis homo 001 1 0p1115 f011, 00 amplius 3 00g0111000 01 des ider i ob0001 010 5p11 110 311010 01 divinorum 1 00055 11 .
CAPUT CXC V .
Quomodo isti défectus derivati semi 1111 21103101 03.
E1 qu ia p130d101010 01 1g103 115 j0 5 111130 bonum 5 10 humano gener i10 primo pa ren t e d1v101105 3 111 1b0 111m fu i t , 0 1 tamen per i psum
1 36 s:: THOME A QDINATIS 000 500 1 1.
p1‘110 1
'
p31 00115 , 01 5 10 05 1 v010013 1 10m hab i to 1 05p0010 adnaturam ,
v010013 10 50111001 prim i principii 001111 10 , 01 5 10 11 3 05 11 10 omnesq0 1 3
’0 ip5o 03 101001 humanam 3001p100 1 quas i 10 quaedam m em
bra 1psi11s, 01 11 1011 101 h00 d101101 ori g i na l e p0003 10m ,q u ia per
0 1 1g10010 ;3 p r imo p3 1011 10 10 p05_1010 5 d01 1V3 101 unde 0010 3 113
00003 111 5 0111001 0010 3113 i mmed iate 105010130 1 pe rsonam peccan10m ; , 1100 p0003 11101 directe 1 05p1011 natu ram . Nam pr imus p3 1 0055 00 110003 10 01 0 31 11 1 3 1010013 10 11011 pe rsonasfi liorum , qui 105010 3 primo pare n t e 5 0501p100 1 .
C APUT CXC VII .
. Qu aal non om'
m'
0pescata iraducuntur inposteros.
N 00 tamen 0p01 101 quod omn ia peccata a l ia vel pr im i p31 00 115 ,vel 0113m 000101 0 10m 11 3d0000 10 1 in p05 101 05 , qu ia pr imum pec03 10m pr im i p3 1 00 115 5 0 5 10 111 do11urn to1um ,
quod supernatura
11101 01 3 1 00113 111m in humana 0 3 10 10 personae pr imi 133 1 00 115 , 015 10 0110110 1 001 1 0p15 5 0, vel 101001550 0 3 10 1 3m : 110d0 peccata 000
5 0q000 113 000 10v00 100 1 a l i qu i d hujusmodi, quod p055 10 1 subtra11010 a 1013 00101 0 humana sed 30 101 00 1 ab 11010 100 30 1
01011011 1101 3 11q00d bonum p3 1 1100 13 1 0 50111001 persona le , 000 001
10mp00 1 03 10 1 3m ,0 15 1 10 quan tum per1inet ad h300, v01 1113m
personam .,Hom o a u tem non g0001 3 1 5 1b1 5 1m110m in persona , sed
10 0 310 1 3 : 01 ideo 000 11 0d1101101 3 paren te 10 p05 101 05 p0003 10mquod v i 1ia1 personam , sed p rimum [10003 11110 quod v1113v11 110
tu ram .
CAPUT CXC VIII .
Quod meritum Ada? non profm'
t posterz'
s ad repafatz'
onem .
Q uamvis 3 0 1010 p0003 10m prim i parentis 1o1am humanam na
t11ram 10 10001 11, 000 tamen 0010 11 per ejus p10 011011113m , vel
quodcumque ejus m 01 1111m 1013 0 3 10 1 3 1 0p3 1 3 1 1. M3 01105 10m 05 1
en im quod p10 01100 113 Ad321, vel q uodcumque aliud 0j 05 1 m01 110m
11111 301115 5 10g1113 1 15 personae 3 010 5 an1em alicujus i nd iv id u i 000
potest 10 1o1am 03 10 1 11m 5p00101. (33 05 00 en im q 11a0 p05 5 00 1 10
1o1am 5p0010m , 5 00 1 030530 aequivocae, 01 000 110 1110030. Sol en im05 1 0305 3 g0001 3 110015 10 1013 specie hum
-3na, sed homo 05 1 03053
g0001 3 110015 hujus hom inis. Singu lare e rgo m01 110 10 Adae, vel
011j0501110 q00 puri hom in is 5011101005 05 50 000 p0101 31 ad 101310
1 . 0011 1 00 0100 1 11 1101 001 110 137
0 3 10 1 3m 1 010 10g1 30d310 . Q uod autem per actnm 510g013 1 001 pr im ihom in i s 1013 0 3 10 1 3 05 1 v 1113 13 , per accidens 05 1 000 5000 10m , 10
q0 3 0 10m 00 pr ivato 1000000 1130 5 1310 , per i psum 10 3 1105 der iv3 1 1000 p010 11 01 quamvis per p0001100 113m 1 0d101 11 ad g1 3 113m ,
000
13 10 00 redire p01011 ad p1 15 1103 10 10110000 113 10 , 00 1 d1v 10 110 5 pra
d101010 01 1g103 115 j0 5 111130 donum 000005 50m 01 3 1 . 8110111101 etiam
10 30 1105 10 11 1 051,quod p130d1010 5 01 1g103 115 j0 5111130 5 13 105 10 11
quoddam special e donum gratiae°
gratia 30 10m m 01 1115 000 acqu i1 110 1 , sed gra1is 3 Deo da1u r. 8 1001 ig i t u r pr imus homo 3 prìnci
pio originalem j05 11113m 000 ex 1001 110 h3b011,‘
sed ex d iv in0dono : 113 etiam 01 m 0110 mi nus post p0003 10 10 03 10 10 01 01 1 potni1
p0001100d0 , vel q 110d0010q00 aliud opus agendo .
C APUT CXC IX .
De reparatione I mmam 0010 1 0 per C laristum .
0p01 10b3 1 au tem q0\
0d humana 0 3 101 3 01 3001010 modo 1010013 ,ex d iv i na p1 0V1d00 113 1 0p3 1 3 1 010 1 . N 00 00 110 p0101 3 1 ad p01 10013 10
b03 1110d100m perveni re, 015 1 13 11 10 10011000 remota qu ia b03 11tudo
,cum 5 11 p01 10010m bonum
,nu l l um d01
‘
00111 10 p3 11101 , 01
m ax ime 0010010 10 pecca1i, quod 3 11q 110 modo v irtuti 0pp00 1101 ,
q030 05 1 via 10 ipsam , 0 1 d i ctum 05 1 01 5 10 cum homo p rop te rb03 1110d111010 13010 5 5 11, q 11ia ipsa 05 1 0 111m05 oj u s fi nis, seque1 e111 1 quod Opu s Dei 10 tam nobi l i 01 03 10 1 3 11 05 11 3 1010 1 , quod1 0p013 1 100001100100 5 P 5 3 110 15 13 011 10 d1011, P sa]. L x x x vm N um
qu id enim vane 0005 1111115 11 omnes fi lios hom inum 810 ig i tu r oportebat h0 10 303m 03 10 1 3 10 1 0p3 1 3 1 1. P 1 301 01 03 , 11011113 5 d ivina ex ced i t p0100 113m 01 03 101 w ad bonum . P 3 101 an1em ex sup ra dio1is,quod 13 115 05 1 h0m 10 15 cond i t i o q 03mdiu 10 hac mor1ali vita v1v11,
quod 5 1001 000 00011 1 10 3 10 1 10 bono imm ob i l i 1er, 113 000 immob ili1er 0b5 1103 10 1 in m a l o . P 01 11001 i g i t u r 1100 ad 000d111000m
humanae 03 10 1 30, 0 1 ah 1010011000 peccat i p055 11 p0 1g3 1 1. N001011 1g110 1 conveniens, quod d iv ina b00 113 5 hanc p
'
0100 113m 1013
11101 dìm 11101 01 vacuam , quod 1015501 , 51 01 1 0113 1 3 110015 1 0m0d10100 00 p1 0001 3 550 1.
138 s. THOM zE A QUINATIS OPUSCULA
CAPUT 00.
Quodper so lum Deum , ciper incarnat1m z debm'
t naturarepararz
‘
.
05 100 50m 05 1 autem quod neque per Adam , neque per aliquem3110m 110m10010 pu rum p0101 3 1 1 0p3 1 3 1 1, 1um qu ia 0 0110 5 s ingu13 1 15 homo p1300m 100b3 1 1011 0 3 101 30, 10m quia 00 1105 pu rus homo
potest 05 50 gratiae 03 053 . Eadem e rgo 1 3 11000 000 per Angelum
p01011 1 0p3 1 3 1 1 qu ia 000 Ange l u s potest esse g1 3 1130 03 053 , 000
0113mp 1 30m10 10 homini s quan tum ad 0 111103m bea1itudm em p01
10013m , ad quam 0p01 10b3 1 homi nem 1 0v003 1 1, qu ia 10 03 5 001
par tes 1 0110q0 1101 ì g110 1 quod per so l um Deum 13 115 1 0p3 1 3 110
fi eri p0101 3 1 . Sed 5 1 Deus hominem 5013 5 03 v0100 13 10 01 v i r tu te1 0p3 1 3 5501, 000 501 v3 1 010 1 div1030 justitiae ordo, secund um quamex ìgi1ur 53 115 130110 pro pe
'
ccato. In Deo autem“5 3 11513 0110 000
cadit, 51001 000 m01 110 10 hoc en im 05 1 sub 3 110 011 15 100 115 . 8 10
ig110 1 neque Deo 00mp010133 1 5 3 11513001 0 pro p0003 10 101105 03
10130 hum 3030, 000 pu rus homo p0101 3 1, 0 1 05 10050m 05 1 . C onve
0 1005 i g itu r 1011 Deum hom inem 5 10 0005 01 i dem 05 501,
qu i 01 1 003 1 3 1 0, 01 5 3 115 13 001 0 posset 01 03 00 03 0 53m div1030
1003 10 3 1100 15 assignat A‘
p05 1. I T im . 1 Christus Jesus venit inhanc m1mdum peccatores sa lvos facere.
CAPUT CCI .
De alm causis incarnatz'
om'
s Filiz'
Dei.
800 1 13 1000 01 3 1130 1 3 110005 1003 1 0 3 110015 divinae. 00 13 en imhomo 3 5011 1103 11b0 5 1 0005 5 01 3 1, 01 totum 5 0 rebus 001p01 3 11b05d0d01 3 1, ex qu ibus 10 Deum per 5 01p5 010 1 0d11 0 000 po1era 1 ,
d iv ina sapientia, qu ae hom ine°m 10001 3 1, per natu ram corpoream
assumptam hominem 10 001p01 3 11b05 j3000 10m v15 113 1 11, 0 1 per
50 1 corpor i s my5 101 13 eum ad 5p11 1103 113 1 0v003 1 01 . Fu i1 eliam
necessarium humano gener i , 0 1 Deus homo fi 0101 ad dem 005 11 30
dum 03 10130 hum anae dignita1em , 01 5 10 homo neque daemonibussubd0 1 0101 , neque 001001 3 1100 5 rebus . 8 1m 01 0113m per hoc, quodDeu s homo 1101 1 vola it, m anifeste 05 100d11 1m10005 113 10m 5 01
3m01 15 ad hom ines, 0 1 ex hoc jam homi nes Deo subd01 00 10 1 000
propter m010m m01 115 , q03m pr imus homo 00010mp5 11, sed per0113 1 113 115 3 110010m . D3 10 1 0113 10 per hoc bom i n i quoddam ex em
1 40 5 . THOME AQUI NAT18 OPUSCULA
D01 0011 510 0550 00110 10 bom ini , 0 1 una persona 1101 01 D01 01 hom inis, sed per solam 10h3b113 11000m 10 ipso : 01 510 110 100 1110 5 1001secund um Photinurn per solam g1 3 113m Deu s d101101 , 5 10 01 5 0000dum N estorium D01 fi liu s d10110 1 , 000 q0 13 1p50 vere 511 D005 , sed
p1 0p101 fi liiD01 10h3b113 11000m 10 i pso, q030 05 1 per gratiam . Hic
au tem 01 1 01 3 00101 113 11 5 301 30 801 1p101 30 1 0p0g03 1. Hanc en im0 01000m D01 01 homi n i s Ap05 10105 011 10 3 011100010 00m103 1 d10005
Ph i l i p . 1 1 . de fi lio D01 : * Q 11 1'
011111 in forma Dei esset non rap inamarbitratus est esse se w qualem Deo, sed semetipsum 041 1110111011, form am s
'
erv 1'
accip1'
ens. N00 05 1 au tem 011 10 30 1110 D01, quod 0103 10
ram 1 3 11003 10m inhab i101 per g1 3 113m 3110q 1110 01 pa1er, 01
Sp11 110 5 830010 5 01003 011 00 10 1 , qu ia 01 i ps i 01 03 10 1 3 10 1 3 11003
1010 per gratiam 10 11313113 0 1 , dicente Domi no de 50, 01 dé 113 11 0
Joan. x 1v Ad eum veniemus, 01 mansionem apud eum faciemus.Et Ap05 10105 de Spiritu Sanoto I 1301 10 10. 1 1 1 Sp iri tus Dei habi
in vobis. I tem , 0 00 000v0011 01 nomi n i 1111 voces divinitatis0m 11101 0 , si p01 500 3 11101 Deus 000 05 501. P 1 3050mp1005 15 51100 ergodix isse1 : Ego et pater unum 311111 113 01 , Antequam Abraham fi eret,ego sum . Ego 00 110 p01 5003 10 10q000115 dem00 5 11 3 1 11010 0 30 1010
01 3 1 qu i ]0q00b3 10 1 , 05 1 igi1ur persona eadem Dei 01 hom inis. Ad
h0 5 ergo 01 1 01 05 ex cludendos, 10 Symbolo tam Apostolorum quamP atrum 13013 m 00 110110 de p01 5003
'
fi 111 5 0bd110 1 Qui concep tu sest de Spirit11 Sancto, 1101113, passus, 11101 111115, 01 1 11511 1 1 03311 . N00
e 11 1m 03 q0305 001 hom i n i s de fi lio Dei p1 30d103 1 00 10 1 , 0 15 1 eadem05 501 p01 5 003 fi lii Dei 01 hom inis, qu ia qua0 0 01 personae cou ve0 100 1 , 000 ex hoc i pso de 3 1101 3 p1 30d103 0 10 1 . 8100 1 quae conve
0 100 1 Pau lo, 000 ex h00 1p5 0 p1 30d103 0 10 1 de Petro .
C APUT GC IV .
De errore Arm 01 1111311 060110 ej us.
Ut ergo 00 113 10m D01 01 homini s 0006 101 00 101 qu idam h301 01101,10 p3 1 1010 000 11 3 1 13 111 d1v01 101 00 1 , d1000 105 Dei 01 homi n i s 05 50
003 10 000 so l um p01 5003m , 50d 0113m 0 3 101 3m . Cuj us qu idem01 1 01 15 p1 1001p10m 10 11 ah A 1 1 10, qu i 0 1 03 q030 in 501 1p101 15 di
00010 1 de C hr isto, qu ibus 05 100d1101 m i nor patre, 000 0151 ad
ipsum D01 11110m p115 500 1 1 0101 1 1 secundum 3 5 50m0010m naturam ,
p05 011 10 C hris1o 000 3113 10 animam 05 50 quam D01 Verbum , quodd ixi t 001 p01 1 Chr i s t i fu i sse pro anima, 01 510 00m (11011 : Pa termajor me est, vel 0010 01 35 50 10g1101 , 30 1 11 15 13 105 , ad ipsam 0 3
1 . COMPENDIUM THEOLOGIE 14 1
turam 11111 D01 referendum . Hoc au tem posito, 50q01101 q00d 0010
fi lii D01 ad homi nem 13013 5 11 000 so l um in persona , sed 0113 10 10
0 3 101 3 . M301105 10m 05 1 001m , quod ex an ima 01 corpore 000 5 1110110 1 00113 5 humanae 03 10100 01 h0j05 qu i dem p05 11100 15 13 15 113 5
quantum ad id quod fi lium m inorem patre 3 5501 11, supra 05 1 de
013 1 3 13 , 0010 05 100d1m05 fi lium p3 11 1 30q03 10m . Q 030 10 10 vero adid q uod 111011 Verbum Dei 10 C 111 15 10 10 1550 pro anima, hujus 01
10 1 15 ex praemissis 13 15113 5 05 100d1 potes1. 05 100 50m 05 1 en imsupra, animam 001p01 1 0011 1 0 1 formam Deus 3 01010 impossi
b i le 05 1 formam cqrporis 0550, 5 1001 supra 05 100 50m 05 1 . E1 00
101 10 A 1 1 105 hoc (11001 01 de 50mm0 Deo P 3 110 10 10111g00d0m ,
i dem 01 de Angel i s ostendi p0105 1, quod secundum 0 3 101 3m 001
p01 1 000 p05 5 110 1 0011 1 per modum 101 1030, 00m 5 10 1 secund um03 101 3 10 suam a 001p01 1b05 5 0p3 1 3 11. M0110 i g i tu r m inus fi lius
D01, per q0001 1'
3011 500 1 Angel i , 0 1 etiam A 1 1 105 000 111010 1 , 001
poris 101 10 0 0550 000 p0105 1 . P 1 30101 03 , fi lius D01 0113m 5 1 5 11 01 03
101 3 , 0 1 A1 1 105 m00 11101 , tamen secundum i psum 10 b03 1110d100
p1 3000d11 010005 spiritus 01 03 105 . E5 1 3 010m 130 13 Angeìorum 1303
ti1ndo, quod 11 15 11113m h3b01 0 000 1105 5 00 1 . Non enîm 05 501 vera01 p1003 10110113 5 , 51 al i qu i d eorum v0115 defi ceret. E5 1 00 110 de
1 3 11000 b03 1110d1015 , 0 1 511 fi nale 01 perfectum bon um 1013 11101
3pp01110m q0101305 . M0110 i g i tu r 10 1005 D01 fi lius 11 15 13 1 1 potes1,
30 1 timere secund um suam 00101 3 10 . Legi1ur 3 0 1010 11 15 13 105 00 111
d101101 : C oap1'
t Jesus pavere 01 1101101 0, 01 111 1031115 esse 01 ipsec1iam 5 03 111 11 15 11113m profitetur (110005 : Tristis est an ima mea
usque admortem . M30 1105 10m 05 1 30 1010 11 15 11113m 000 0550 001
poris, sed 31100j0 5 apprehensiva 5 0b5 1301100. 0p01 101 igitur pmp101 Verbum 01 001p05 10 Chr i sto aliam fu isse 5 0b5 13 0 113m , q030
11 15 11113m p3 11 p05501 , 01 hanc dicimus animam . R 01 505 , 5 1 Chri stus p10p101 03 3 550 10p5 11 quae 005 11 3 5 00 1, 0 1 005 3 p0003 115 m 00
daret, mag is autem 00005 53 1 1010 01 3 1 nobi s mundar i secundumanimam , 3 qua origo peccati p1 0005501 3 1, 01 q030 05 1 subjectum
110003 11, 000 ig1101 corpus 35 5010p511 5 100 anima, sed qu ia 11 11001p31105 animam 01 co rpus 0010 301100.
1 42 s. THOME A QUIN AT I S OPUSCULA
CAPUT C OV .
De errore Apollinarz‘
s cirqa incam aitz'
onem,
01 improbalio‘
ej us.
Ex quo etiam e_
x cludibu 1 01 1 01 Apol l inaris, qui pr imo q u idemA11 10m 5000 10 5 , 10 C hris1o aliam animam 05 50 005011, quam D01
verbum : Sed q u ia 000 50q00b3 101 A1 1 10m 10 hoc, q uqd 11110m D01
(11001 01 01 03 10 1 3m , 10 0113 autem d1000101 de Chr i sto quae0 00 001por i 3 111 11301 p0550 01, 000 01 03 101 1 000v0011 0, 0 1 11 15 11113 , timor,
01 h ujusmodi, 0030105 tandem 1011 p0001 0 qu idem 3 11q0 3m 3 01m 3m 10 C hr isto , q uae corpus 5005 11103 1 01, 01 q 030 ha1 um 035 5 10
0 0m posset 05 50 subjec1um , q030 13m00,
1 3 11000 01 101011001003 1 01113 1, i psum 3 0 1010 V01b0m
,
homini Qhris1o pro 10 10110010 01
1 3 11000 101550. Hoc autem m ul1ipliciter falsum 05 50 05 100d110 1 .
P 1 1m0 q u idem , q u ia hoc 05 1 00011 3 03 10 1 30 1 3 11000m ,
“0 1 an ima
0 00 1 3 11003115 5 11 10 1 103 hom inis, cum tam en formam corpor i shab03 1. Nih i l autem m005 11 0050m 01 1003 101 3 10 in C hris1i 10
03 1 03 11000 101550 p0 130d0m 05 1 . Secundo, qu ia 10 15 5 01 0001 1 3
1003 10 3 110015 fi nem , q01 05 1 1 0113 1 3 110 hum 3030 0 3 101 30, quae q uidem p1 1001p3 110 5 inc ip i t 1 0p3 1 3 1 1 q uan t um ad 10 10110011vam
partem , quae p3 1 1100p5 p0003 11 05 50 potest. Uncl e p1 3001p00 couve0 1005 1011, 10 1010110011vam hom in i s 03 1 1010 3 550m01 01 . D10110 1
etiam (301 15 105 3dm 11 3 105 10 1550 3dm 11 3 1 1 au tem 000 05 1 015 1
3 0 1m30 1 3 11003 115,Deo v010 omnino 000v00110 000 po tes t . 8100 1
ig i t u r 11 15 11113 cogi1 10 001 15 10 p 0001 0 animam sensitivam , 5 10
3dm 11 3 110 cog i 1 p0001 0 10 Chr i s to [13 1 1010 3 0110 30 1010110011vam .
CAPUT CCVI .
De errore E u tz'
cetz'
s ponentis unionem in natura .
Has au tem quan tum ad a l iqu i d E0 11005 5 000 105 05 1. P 05011 00 110003 10 0 3 10 1 3m 1015 5 0D01 01 h0m10 15 pos t 1003 1 0311000m , 000 tamen
0050111100d Chr i s to (1005501, ,
v01 3 0 1103 , vel 10 10110010 5 , v01 311qu id
eorum qu30a1i 1010g1 113 10m 5p0013 0 1 03 10 1 30. Sed 01 hujus Op i n io015 1315 1135 manifeste 3p03 1 01. D i v ina 00 110 0 3 101 3 10 50 1301 10013
01 100010 10 0 13b1115 05 1. Natu ra 00110 quae 10 50 perfecta 05 1 , 0001
31101 3 000 potest 10 00301 0 3 10 1 3 10 conveni re, n i s i vel i psa 000
v01 13 101 10 alteram , 5 1001 01005 10 01b3 1001 vel 3 1101 0 10 conver13 101 10 ipsum ,
51001 10 ignmn ligna : vel 0 11 0m…100 11 30501 01010 1
1 4 4 s. THO ME A QU IN ATIS OPUSCULA
pa1i 000 001015501 , 50111001 q00d 11 3d01 010 1 10 manus hominum ,
quod 0005p001 010 1 , flagellaretur, 01 001fi g01 010 1 . D1001 0 ergoC hristum veram 03 1 00m 000 h3b0 15 50, 000 hujusmodi 10 veri1ate,5011 so l um 10 phantasia eum 10155 0 perp055 0m , 05 1 C hrito imponere1315113 1001 . Adhuc, veram 0p10 1000m 3 001d11305 hom inum removere, 05 1 hom ini s 13 113015 001 15 10 5 3 0 10m hanc 0p10 1000m a 001dibus 01501p0 101 010 1 0m0v 11. C um en im post 1 05 0 1 1 0011000m dis
01p0 115 3pp3 1 011, qui cum 5p11 110 10 , vel phantasma 055 0 0x 15 11m 3
bant , ad hujusmodi 5 115p101000m de cordibus eorum tollendam
d ix i 1 P alpate, et. videte, qu ia spiritus carnem et ossa 11 011 habe t
sicu t me videtis habere, 01 10 3 110 1000 cum supra mare 3 10b0 13 1 01,ex istìm antibus 00m discìpu lis 05 50 phantasma , 01 Oh hoc 015 111
t imore 0005 1110 115 Dom inus dì x i1 : Ego sum , 1101110 111001 0. S ii g i t u r 11310 opinio vera 05 1, 00005 50 05 1 di cere C hristum 10 1550
13 113 00m ; 001 15 1115 an1em veri tas 05 1, 0 1 i pse de 50 (11011 ; h300
ig i tu r opinio 05 1 13153 .
CAPUT C CVIII .
Quod C hristus verum corpus 11061111 11011 de ca locontra Valentinum .
V3 100 11005 3 01010 0151 v erum corpus C hristum h3b015 50 0011 11
101 010 1 , dì ceb3 1 tamen 00m 03 1 00m 000 3 55 0m05 1550 de Virgine,
sed 3 11011550 corpus de 00010 101m3 10m , q 00d 1 1 3 051v11 per Vir
ginem , n ih i l ex 03 3 001p100 5 , 5 100 1 aqua 1 1 3 0 5 11'
p01 03 03 10m
hoc 0113m v01 113 11 501 1p111 1 30 000 11 3d1011 . D1011 001m Ap05 1 . Rom . 1
Qui factu s 031 ei010 semine Dav id secundum 0111 11001 , 01 adG 3 13 1 . 1v .
d1011 Misi t Deu s F ilium suum unigcnitum factum 011 111 111101 0.
Mat. au tem d ic i t E t Ja cob genuit Joseph 0 11 11 111 Mariae, de qua
001113 est Jesus, qu i 000111111 C hristus, 01 postmodum 03 10 ejus
m 3 11 0m 00m 10 3 1 50bd005 C um esse t desponsata mater ej us M ariaJoseph 0000 3 0 1001 1101 3 non 05 500 1, 5 1 Chri s tu s de Virgine 03 1nem 000 3 5 50 10p515 501, falsum 05 1 ig110 1 quod corpus 000105 10 3 110101 11. Sed quod Ap05 1. I . ad Cor inth . x v . 01011 . Secundus homode coélo 000113113, intelligendum 05 1 quod 110 01010 descendit 50000
dum 1111 00113 1010 , 000 an1 em secundum 50b5 13 0 113 111 corpor is.Adhuò, 00113 1 3 110 05 501 quare corpus de 01010 3 1101 005 D01 F1110 5 ,
n1orum Virginis 10 110115 501, 5 1 ex 03 0 11 3 5 50m01 01. Sed magi s v id01 010 1 055 0 110110 quaedam , dum ex 0 101 0 10 3 11 15 egrediens de
m00 511 35501 50 ah 03 3000p155 0 03 1 0010 quam 000 3000p01 3 1. C um
1 . 0010011 0010 11: 1 11 11 01 001 1 11 1 45
i g itur omnis 1315113 5 3 0111 15 10 5 11 3 11003 , s impl ic i ter 00011100001005 1, quod Chr i s tu s sic processi1 ex 0 101 0 Vi rg inis, quod ex 03 03 1
nem accepit.
CAPUT C C IX .
Qua sit 1 1 1111 111111 fi elez'
circa 11101 1 1101101w m .
Ex praemissis i g itu r colligere 005750m05 , quo'd 10 Chr i s to 50000
dum v01 113 10m 03 1h011030 F idei 1011 verum corpus 005 11 30 natu ra ,
1101 3 3 01m3 1 3 11003115 , 01 simu l 00 10 h00 perfecta deitas. Ha; autem
t res substantiae 10 003 10 [101 5003 10 conv00100 1, 000 3 0 1010 10 unam03 101 3m. Ad cuj us 0113m 1101 113 115 011005 11100010 3 11q01 per quas113 10 1113 5 01 1 0003 5 p10005501001. C 00 51d01 30 105 en im qu i dam quodomn e quod 30110011 3 11001 . post 05 50 comple1um , 3001d00 13 11101 01
adjungitur, 111 00m 101 vestis, p05 001 00 1 quod h 11m30113 5 acciden13 11 0 01000 1001 11 in persona 11111 divinitati 000j00013 , 113 50111001
3 550mp13 5 0 haberet ad personam F i l i i D01, '
5 100 1
vas1 is ad hom inem . Ad cuj us 00011 1m3 1100010 10110001330 1 quodAp0 5 101. 01011 ad Phi l ip. de (111 1 15 10 , quod hab itu 100011 111 5 est homo.
R01 505 0005 1001 3030 1, quod ex 0 01000 3 0101 30 01 corporis 01110110 1
i nd i v iduum quoddam 1 3 11003115 03 101 30,'
quod 00m103 101 persona .
Si 1g 110 1 anima 10 (3111 15 10 10155 01 001 p01 1 110113 , v ider0 000 pote1 3 11 1, qu in 50q001 010 1 quod ex 13 11 001000 000 5 111001 0101 p01 5003 .
c uerelur 01g0 10 C hristo d uas 0550 personas 50111001 pe rsonamassumentem; 01 personam 3 550mp13 10 10 homi ne en im induto
000 5 00 1 d010 001 50030 , qu ia indumentum rationem personae 0 00
h3b01 . Si au tem vestis 05 501 persona, 50q001 0101 10 hom ine 1105 1110d uas 0550 personas. Adh00 1g110 1 ex cludendum posuerunt qu i damanimam C01 15 11 0 0113m 0 00q03 10 1015 50 001 p01 1, 50d
'
q uod persona F i l i i Dei, animam 01 001p115 50p3 1 3 11m 3 55 11mp511. Sed 0300
001010 dum 00010 100001100100 5 v 113 10 0111101 , incidit 10 majus.
Sequ i t u r en im ex 00005 511310, quod C h1 15 105 000 1001 11 verushomo. Ver i tas en im hum3030 03 10 1 30 1 0q011 11 30 1m33 01 corpor i s00 1000m 03m homo 051 qui 011 utroque 00mp00 110 1 . 800001 0101c1iam quod Chr i s tus 000 1001 11 ve ra 03 10 , 000 aliquod m embrumejus habu i t 1101 113 10m . 11010013 en im anima 000 05 1 000105 , 30 1
manus, 3 0 1 031 0 , 01 05 , 015 1 a quivoce, 5100 1 p10105 , 301 13010005 .
Seq001 010 1 etiam quod Q01 15 10 5 vere mortuus 000 1001 11 morsen im 05 1 p1 1V3 110 v 1131 . 111301105 1010 05 1 00110 , quod divinitatis v i taper m01 10m privari 000 p01011 corpus 301010 v ivum 0550 000
S . T000 . Ao O PUSC ULA. l .
1 4 6 s. THOM/E A Q U IN AT I S 01 1 150000
p010 11, 5 1 ei 30 1m 3 000j00013 000 fu it. Seq001010 1 011301 0 1101 105 ,quod C h1 151 1 corpus 5 00 1110 0 00 p01011 000 enim 500 111 corpus0 15 1 per anim am s ib i 000j 110013m . Adhuc autem 11300 opinio 10
01 1 01 0m N05 101 11 1 013b110 1 quem 13 1000 decl inare intendit. In hoc00 110 01 1 3v11 N05 101 105 , quod p050 11 Verbum D01 nomin i Chri stofu isse 0 011001 secundum inh3b113 1100010 gratiae, 113 q00d VerbumD01 fuerit 10 1110 hom ine, 5 1001 10 templ o suo. N 1h11
‘
3 0 10m 1 0f01 1
d1eere q 03 0 10m 3d’ p ro
‘
pos i t um p01'
11001, quod verbum 05 1 10 ho
mine 5 10111 10 temp lo, 01 quod 0 3 10 1 3 h umana verbo 3dv0013 1 , 0 1
vestimentum vest i to, n i s i quod 10 13 0 10 10 haec opinio 05 1 d010
1 10 1 , qu ia_ C h1 15 10 10 verum hom inem 0006101 1 0 00 p0105 1 . ES 1
igitu r h300 opinio 000 110m01 110 000d0m 03 13 . Adhuc autem ,110 10 0
0705 1110 5 000 potest 05 50 persona vestis, 3 01 10d0m00 11, 000 3 11q 110m odo d ic i potest quod 5 11 10 specie ind ument i . Si i g i tu r F11105Dei humanam 0 3 10 1 3 10 11 1 vestimentum assumpsi t , 00110 modod i ci p0101 11 persona hum 3 030 0 3 1111 30, 000 etiam di c i po1eri1 quodF11105 D01 5 11 ejusdem 5p00101 cum 3 1115 hom inibus, de quo 1ame11
Apost. ( 11011, Ph i l . n , vu quod 051 in s im ili tudine hominum factus.Unde p3 101 hanc 0010 1000m 05 50 1013 11101 0v1130d3m .
C APUT C OX .
Quod in ipso non sunt duo suppositcz .
AI11 vero p130d1013 10000v00100113 v 113‘
1 0 v0100 105 , 005001 001
qu idem 10 Chr i s to an imam 001001 1 10 15 50 0 0113m , 01 ex 13 11 0 01000
q00md3m hom i nem 0005 1110 10m fu isse,quem d1000 1 3 F1110 D01
10 00 113 10m personae 3 5 5 001p111m , 1 3 11000 cuj us 3 5 5 1101p110015 1110mhom inem d101101 05 50 Filium Dei, 01 Filium D01 dicunt 05 50 1110 10
hom inem . Et qu ia 3 55 0mp11000m pr& dictam ad 00 113 10m personae
d1000 1 05 5 0 101m10 3 13m , 000 11 100 111 1 qu idem 10 Chr is to unam personam D01 01 homi n i s 50d '
q0 13 hic homo quem ex anima 01
corpore 0005 1111110m d1000 1, 05 1 quodd3m su pposi1um , vel hypos13 5 15 hum 3 030 0 3 10 1 30, 1100001 10 C h 1
‘15 10 duo 5 11pp05113 , 01 d uashyp05 13 505 , unum 0 3 10 1 30 hum 3030 01 03 10m 01 1010p01
‘
3 10, aliud
d iv i na 0 3 101 30 1001 03 10 10 01 30101 00m . H300 3 1110m 005 1110 11001
ah 01 1 01 0 N05 101 11 v01b01000 5 recedere vid03 101 , 13 0100 5 1 qu i s03 01 10 101 105 001 501 0 1010 1 , 10 i dem cum N05 101 10 13b110 1 . Man ifestum 05 1 001m quod persona 01h11 3 110d 05 1 quam 50115 13 0 113
ind iv i d ua 1 3 11003 115 0 3 10 1 30, h 11m 303 au tem 03 10 1 3 1 3 11003 115 05 1
unde 01 ex hoc ipso quod p00110 1 10 Chri sto al igna hypostasis,
1 48 5 . 1 0010111. 11 00111111 15 00050111 11
rum 01 3001000110m , 0 1 indiv iduum 01 singulare, 1105500 1 01 1011,
01 par1ibus ap1ari. N am pa r tes cum 3001000 11b0 5 al i qu i d habentcommune, 50111001, quod 000 per 5 0 01115 100 1, 500 3 1115 105 1101 ,
11001 secundum modum 01v01 5 0m . P O105 1 i g i t ur d i ci , quod manus801 115 0 1 P 13 10015 05 1 q 00003m 1001v100 0m , v01 5 10g013 10 quoddam , 11001 000 5 11 hyp05 13 515 , 1101 su pposi tum , 1101 persona. E5 1
0113m 00051001 3000m 111101 105 ,"
quod 3 11q001 010 000j000110 p01 500005 1001 3 13 , q0 3000q0 0 q0100m 13011 3 11q000 10 10g1 11m , qua in
3 113 propter 300111000m 3 1101 105 000 0005 1110 11 3 11q000 1010g1 001 ,5 100 1 in lapide 00m 10 15 110 quatuor 010m00 101 0m 13011 3 11q000 10
tegram 0000 11100 quod 05 1 ex 01010 00115 0005 1110 10m , 10 lap idep0105 1 0101 5 0pp05 110 10 , vel hyp05 13 515 quod 05 1 1110 1 3 1115 , 000
an1em persona , qu ia 000 05 1 hypostas i s 0 3 10 1 30 1 3 11003115 . C om
positio 3 01010 010m00101 0m 10 animal i 0011 0005 111011 3 11u 10
10g1 11m , 5 00 0005 111011 partem , 50111001 corpus qu ia 00005 50 05 1
aliqu id3 1100 301100110 30 00mp101100010 301m3115 , 5 0111001 animam
unde 0010p05 1110 010m00 101 0m 10 animal i 000 0005 111011 suppos itum , 1101 hypos1asim 500 1100 animal 101010 05 1 hyp05 13 515 , 1101
supposi tum . N00 tamen!
propter‘
hoc mi nus 05 1 011103 11 10 3 0110311
010m 00101 0m 00mp051110, 1 q03m 10 lapide, 500 mu l 1o amplius,
q u ia 05 1 010103 13 30 1 010'
00b11101 0m . 5 10 i g itu r 10 3 1115 11001 10 1b05
0 010 3 01m30 01 001p01 15'
0005 1110 11 hyp05 13 5 1m , . 01 supposì 1um ,
qu ia 01h11 3 110005 1 praeter haec 000. 10 D001100 autem J05 11 C 11 1 15 10
pr3eter animam 01 001 p05 30v00 11 101 113 50b5 130113 , 50111001 01111
0 113 5 . N00 01g0 ,
05 1 5 0015010 supp05 110m , vel hyp05 13 5 15 , 5 1001
000 persona 10'
quod 05 1 ex corpore 01 3 01103 000 5 111111001 , 500
5 0pp05 1111m , hyp05 135 15 , ,
1101 persona 05 1 10 quod 000 513 1 01: 1 1 1b0 550b5 130 1115 , corpore 50111001 01 anima 01 divini1ate, 01 5 10 10 Chr is to5 1001 05 1 0 03 13010m p01 5 003 , 113 00010 5 0pp05 1111m , 01 110 3 hy
p05 13 515 . A l i3 autem 1 3 11000 301100 11 anima 001001 1, 01 divinilas
0 11 1q'
00. N 3 11'
1 anima 3 11v0011 001p01 1, 0 1 forma ejus 011 15 1005 , 0 000bis (1001105 0005 111111101 1 103 03 101 3 , q0 30 01011111 humana 03 10 1 3 .
Div101135 au tem 000 30v0011 3 011030 01 001p01 1 permodum form3e,neque ' per mod um par1is ; hoc en im 05 1 00011 3 rat1onem 01v 1030
p01 100110015 . Uncle ex 011110113 10, 01 anima, 01 corpore 000 0005
1110110 1 00 3 03 1111 3 , sed i psa 0 3 10 1 3 d iv i na in 5 01p5 3 integra 01
pu ra 011 15 1005 s ibi q0003m 10000 incomprehensibili 01 ineffab i l i hum 303m na111ram ex anima 01 corpore 0005 1110 13m
'
assumpsit,’quod
ex infi nita virtu te 0j0 5'
p1 0005511. V10010 115 enim quod‘q'
uan1o 3 11
quod 3g005 05 1 m3j01 15 magi s s i b i 3pp1103 1 -3 11q000
— 0011 1 0 11010 1 1 1 00000011 10 1 49
105‘
11‘0m001010 30"
3 110000,0p05 p01 11010000m . 8100 1 1g1101 v ir1us
divina'
p1 0p101‘
50 130110113 1010 05 1 10110113 , 01 incomprehensibilis,
113 modus quo s ibi 001v11 humanam naturam C h1 15 1115 , quasi 01
g300m'
q uoddam 30'
h0103033 5 3 10 115 0110010m 05 1 nobi s 100113b1115 ,01 011001100 5 0m 0010 311301
'
001000m Dei 30 01 03 101 3m . Et qu iasicutj am dix imus, persona, hypostasis, 01 5 0pp05 110m 005 1g03013 11q010 integrum , 5 1 011
1 103 03 10 1 3 10 00115 10 05 1 0 1 pars, 01 000
0 1 3 11q010 integrum , 5 1001 an ima in 00mp05 111000 hom inis, 1103
persona Chr i s t i 000 5 0 10001 01 1an1um 01 p3 1 10‘
0 3 111130 d iv ina ,
5 00 05 5010 00003 10 0005 1110 10 10 ex t r ibus, 5 1001 01 10 110m 100,
persona, hypos1asis, 01 50pp05 110m 05 1 q000 ex an ima ex corpore0005 1110 110 1 500 q0 13
‘
01v103 03 10 1 3 05 1 al i qu i d integrum ,quod
sib i 3 5 50 10p511 per qu amdam inefi'
actibì lem 001000m humanam
naturam ,persona 50 10001 011 par1e 01111030 0 3 10 120 , 01 sim iliter
hypos1asis, 01 50pp05 110m . Anima vero 01 001 p0 5 11 3h 110 10 1 30
1101 5003 1113 10m personae 01v1030, 0 1 5 11 persona F1111 D01, 5 10010113 10 persona fi lii hom inis, 01 hypos1asis, 01 5 0pp05 110m . P O 105 1
30 101 0 hujusmodi exempl um 3 11q03 10 10 01 03 101 15 101100 11 1. Sub
j0010m en im 01 3 0010005 000 5 10 0 0100 109, 0 1 ex 015 3 11q000 101
110m 000 5 11103 1111 0 000 subjecturn 10 13 11 00 1000 000 … 50 113b01
11 1 par'
s, 5 00 05 1 10 10g1 0m quoddam quod 05 1 p01 5 003 , hypostasis,01 supposfl um . A0010005 autem 1 1 3h1101 30 p01 5003 1113 10m sub
j0011, 01 5 11 persona eadem hom in i s 01 alb i , 01 sim iliter eademhypos1asis, 01 i dem 5 11pp05 110m .
_
8 10 i g i tu r secundum sim ilitudi
nem quamdam , persona , hyp05 13 5 15 , 01 suppos i tum F1111 D01 05 1
persona , hypostasis, 01 5 11pp05 110m h 11m 3030 03 10 130 10 C hristo
0 000 qu idam propter hujusmodi sim ili1udinem d i cere preesump501 00 1, quod humana 0 3 10 1 3 10 C hris1o 00g0001 3 1 10 30010005 01
quod 3 001000 13 11101 D01 F1110 0011 0101 , v01 113 10m 3 5 1m 111100100
000 015001 000 105 . P 3 101 1g1101 ex praem issis, quod 10 G111 15 10 00005 1 3 113 persona 015 1 10101 03 , qui? , 05 1 persona F1111 D01, 000 3 113
hyp05 13 515 , 30 1 supposì 1um 0000 cum 0101101 , hic homo , dem005 11 3 10 C hristo, imp01 13 10 1 supposi tum 30101 00m . N00 1amen
prop1er hoc 30q01v000 010110 1 hoc nomen homo 00 C hr isto , 01 003 1115 hominibus ; 30q111v003 110 en im 000 3 110001101 secund um divere5 113 10m 50pp051110015 , 500 5000001101 01v01 5 113 10m 5 1g0 11103 1100 15 .
Nomen autem homin i s a1tribu 10m P 011 0 01 C h1 15 10 i dem 51g011103 1
50111001 0 3 10 1 3 10 humanam , 500 000 i dem 5upponit, qu ia hic 50pp0011 50p005 11010 30101 00m F1111 D01, ibi an1em suppos i tum 01 03
10m . Q 1113 vero 00 000q00q00 supposito 3 1100j0 5 03 10 130 p055001
1 50 5 . 1 0010 111: A QU IN ATI S OPUSCULA
0101 03 , quae 00mp0100 1 1111 03 10130 cuj us 05 1 5 0p005110m i demautem 05 1 suppos i t um 10 C hristo h 11m3030 01 01v1030 03 10 1 10 m 3
0 1105 10 10 05 1 quod 00 hoc supposito 0 11 105q00 03 10 1 30 s i ve suppo03 101 per nomen sìgnì fi cans 01v103m naturam , 3 0 1 personam ,
s i vehumanam p055 1101 0101 10011101 00101 , 01 q030 sun1 01v1030, 01 q030
5001 h0m3 030 03 10 130, 0 100 13 , 5 10103m05 quod F1110 5 D01 05 1 3310100 5 , 01 q 11od F11105 D01 05 1 0 3 10 5 00 Virgine, 01 51m111101 01001 0p055 11m 115 quod h i c homo 05 1 D00 5 , 01 01 031111 5 10113 5 , 01 051 03 105 ,mortuus, 01 5 0p01105 . Quod au tem p1 100103 101 00 3 11q00 suppo5 110, p1 300103 1 00 00 secundum aliquam formam , vel m 3 10
'
1 13m ,
5 100 1 801 105 05 1 al bus secundum albedinem , 01 05 1 1 3 11003 115 5 0
cund um animam . B ic1um 05 1 autem su pra , quod 10 C hristo 5 00 1
0033 0 3 10130 01 unum suppos i tum . Si ergo ref01 3 10 1 30 supposi
1um , 10011101 00 101 5 00 1 p1300103003 00 C hristo humana 01 d i vina .
ES 1 tamen 015001 00000m secundum qu i d 0 11 0mq0 0 0103 101 , 110 13
011 003 0100 0101 00 C hristo secundum 01v103 10 naturam ,humana
vero secund um humanam
CAPUT 001111.
De lais quae dicuntur in C hristo unum, velmu lta .
Q 1113 1g1101 10 C hristo 05 1 u na persona, 01 0030 0 3 10 1 30 , ex
horuru 000v00100 113 0005 1001 3000m 05 1 qu i d 10 C h 1 15 10 unum 0101debeat, 01 q 1110 mu l ta . Q0 3000mq00 en im secund um 0 3 10 1 30 111
versitatem m0 111p1103 0 10 1 , 00005 50 05 1 quod 10 C hristo p111 1 3 05 5000011103m 0 1 . 10101 qua p r imo 0005 1001 3 0011m 05 1 , quod cum per
g0001 3 11000m ,s i ve 11 3 11V113 10m 0 3 10 1 3 recipiatur, 0000550 05 1
quod 5100 1 10 C h1 110 5 00 1 0039 03 101 30 , 113 0113m 003 5 05 50 gene1 3 110005 , s ive 03 11v113 105 , 1103 30101 03 secundum quam accepi1
0 3 10 1 3m 01v103m a P 3 11 0 3 113 10mp01 3 115 , secund um quam 3 000
p11 h0m3 03m 03 10 1 3m 3 M3 11 0 . S ìm ili1er 0113m quaecumque Deo
01 bom in i 000v00100 101 3 111 113000 10 1 30 0 3 10 1 3m p01 11000 113 , 00
00550 05 1 plura 01001 0 10 Ch 1 15 10. A 111 1b01101 3 0 10m D00 10 101100
10 5 01 v0100 13 5 , 01 h01 0m p01 100110005 , puta 50100 113 , 500 sapien
0h3 1 113 5 , s ive j0 5 11113 , quae bom in i etiam 3 111 1b0 110 10 1 30
humanam naturam p01 11000 113 . Nam v010 0 13 5 , 01 10 1011001 115 5 00 1
113 1 105 3 0 1m33, 1101 0m autem p01 100110005 5001 5 311100113 , 01 j u st i113 , 01 hujusmodi. N000550 05 1 ergo 10 C h1 15 10 p0001 0 0005 10 101100105 humanum 50111001 01 011100m , 01 similiter 003 5 110100 13 105 ,
duplicem 011310 50100113m , s ive 0h3 1 11310m 01'
03 13m 50111001 01
1 52 5 . 1 00111 10 A QU INA'
I‘I S 000 5 00101
autem quod 510 1 0010 , qu ia m 1111ìp1103 13 03 115 3 m0 11101103 101 01100105 051 autem 03053 11113 110015 0 3 11v113 5 . C um i g i t ur 5 10 1 00300 3 111 013 105 C hristi, 000 50q0005 v idetur quod 0113m 5 10 1 0033 fi lia
110005 . N00 obstat quod 11113 110 05 1 1 013 110 personalis, 10 05 1, per
sonam 0005 1110005 hoc en im verum 05 1 00 11 113 11000 d iv ina .
F1113 110 vero humana 000 0005 111011 personam , 500 3 001011 p01
50030 0005 1110 130. similiter 0113m 000 0115 13 1, quod 0 00 5 homo0 03 11113 11000 1 0101 10 1 30 03 11010 01 m 3 11 0m , qu ia eadem 03 11v 113 10
0 3 501101 ah 0 11 0q00 parente. Ubi au tem 05 1 eadem 03 053 1 013 110
0 15 , 01 1 013 110 05 1 003 1 03 11101 , q 113 10v 15 m 0111p11000 10 1 1 05p00105 .
N ih i l en im p10h1b01 a l i qu i d hab01 0 1 05p0010m 01 3 1101 11m absque
hoc quod 1 03 11101 10 511 01 10 13 110, 5 100 1 501b110 1 0101 101 305 0100
tiam 1 013 11000 10 00 0 00 011 15 100 10 113 0113 10 m h i l prohibe1 quod00 3 1 03 115 1 010110 p101 05 1 05p00105 h3b03 1. N am 5 100 1 1 013 110 ex
03 05 3 5 03 h3b01 quod 511 1 05 quaedam ; 113 0113m quod 5 11 0 03 , velm0 111p10x 01 5 10 0001011 1 15 10 5 000
,0300m 0 3 11v113 10 0 3 503 101 ex
03 11 0 01 m a1re, 0030 11113 110005 1 03 105 10 00 05 50'
v 1000 10 1 propter
00 3 5 03 11v113 105 500 05 1 31100 quod 0bv 13 1 p1 0p101 hoc, quod 000
p05500 1 05 50 p10 1 05 fi 113 110005 1 03 105 10 001 1510'
1 N00 00 1m om t1e
quod 0 3 50110 1 ex 3 11q00 , fi lius ejus 0101 p0105 1,* 500'
5 010m'
00mp10
tum 5 0pp05 110m . Manus en im 3 1100j05 :110101015 000 010110 1 fi lia ,
0 00 pes fi lius, 500 totum singulare quod 05 1 P 011 05 , vel JO3 0005 .
Propr i um 1g110 1 subjectum 11113 110015 , 05 1 1p5001 50pp05 110m . 05 100 o
sum 05 1 30 10m supra , quod 10 C h1 15 10 000 05 1 3 1100 5 0pp05 110m
q 113m 1001 03 10m , 001 000 p0105 1 011 tempore 3 11q0 3 1 03 115 1 013 110
30v0011 0: 500, 5 1001 supra 0111 1m05 , omnis 1 013 110 Dei 30 01 03 10
1 3 10 05 1 secundum 1 3 11000m tan1um . 0p01 101 1g110 1 _q 000 11 113 110 ,
q ua 50pp05110m 30101 00m fi lii 1 0101 10 1 30 Virgìnem m 3 11 0m , 000
5 11 1 03 115 1 013 110, 500 1 05p00105 1 3 1100 15 tap 1um 0 00 p1 0p101 hoc
1mp001101 qu i n Chri s t us 5 11 vere 01 1 03 11101 fi lius Virginis mat r is,qu ia 1 0311101 ah 03 0 3 105 05 1 5 1001 etiam .D005 vere 1 03 11101 05 1dom inus 01 03 10 1 30, quia realem
_
hab01 p0 100 113m 0001 00001 01 03
tu ram , 01 1am en dom inii 1 013 110 sol um secund um rationem Deo
3 111 1b0 1101 . 81 3 0 10m 10 C h1 15 10 05 500 1 plura supposita, 01 q0103m
005001 001, n ihi l p10h1b01 01 p0001 0 10 C h1 15 10 00 3 5 11113 110005 , qu iafi 113 11001 10mp01 3 11 5 11bj 1001 0101 supposi1um 0103 10m .
1 . C OMPENDIUM 1 11 000001 10: 1 53
CAPUT CCXIII
Quod ovortm°
t C hristum esse perfectum in gratia ,ci 3001071110 001 110113 .
Q U13 v01 0 , 5 100 1 j3 10 d ic tum 05 1, hum 30 1135 001 15 11 50 h3b01 3001v 10113 10m ejus quasi q00003m
'
organum ejus, 01 g3 001 0m 00 10m
015005 1110 01 q 03 11135 000 5 3 10 1 01 3001000 qu i dem ex 11 00, 01 0113m
ex 00000 113 10 5 11 0m 00 10 0 100 115 , 5000000m 1105 modos 00050q 1100505 1, 0 1 00051001 0m 05 q03 1113 10m hum 3 030 03 10 1 30 Verbo D013 550 1110100 . F i n i s au tem 3 55 0 1001100 15 humanee 0 3 10 130 VerboD01, 05 1 5 3 10 5 01 1 003 1 3 110 hum 3030 0 3 10 130. Talem 1g110 1 0001 10 11
0550 C hristum secund um humanem 0 3 101 3m,0 1 000v00 100 101 05 50
005 5 11 30101 110 1113030 5 3 10115 . Sal u s 3 0 1010 humana 0005 15 111 10
11 0 111000 div ina , per quam homo 1103 105 01110110 1 01 1000 000 1 10 11
C h1 15 10m secund um 110m 3 03m 0 3 10 1 3m 10 15 50 001 10010 Deo
11 0 00 10m . Pr i nci p i um en im 10 unoquoque genere 000 1 101 05 50
001 10010m . F1 0 1110 au tem div ina secund um 000 011 15 111 , secund umv010013 10m ,
01 secu nd um 10 10110010m . Secund um v0100 13 10m qu idem Deo 001 10010 001 3m01 0m inhzeren1em secund um 10 10110
c1um au tem 001 10010 Deum 00g005000 10m . P01 10013 autem 10hw sw
v01110 13 115 3 0 Deum 001 amorem 05 1 001 g 1 3 113m , 001 quam homo
j05 111103 10 1 , secundum 11100 B O . iu Justifi cati gratisper gratiamej us. Ex hoc en im homo justus 05 1, quod Deo 001 3m01 001 10h301 01 .P 01 10013 autem 00g0111
’
0 D01 05 1 001 l umen 5 30100 1120 , qu 3a 05 1
0000 1110 01v1030 v01 113 115 . 0001 1011 i g i tu r Verbum D01 1003 1 03 10m001 10010m 10 g 1 3 113 , 01 10 530100113 v01 113 115 011 15 101 0 . U000 1030 . 1 .
010110 1 Verbum caro factum est, et habitavit in nobis, et v idim usg loriam ejus, gloriam quas i unigenit i Patre, p lenum gra tia et
veritatis.
CAPUT C CXIV .
Deplenitudz'
ne gratia C hristi.
P rimo 3 1110m v idendum 05 1 00 0100 1100100 gratiae ipsius. C i rcaq uod 0005 1001 3000 10 es1,
‘
quod nomen gratiae a duobus assum ipotest. Uno modo, ex 00 q uod 05 1 gra1um esse:Dicim us 00 101 3 11q uem 3 1100j05 gratiam habere, qu ia 05 1 01 g1 3 105 . A l ia modo, ex 00
quod 05 1 gra1is dar i . D101101 en im 3 11q015 3 11001 g1 3 113m 13001 0,quando 01 3 11q000 benefi cium grat is 000101 1, 000 15133 0033 30000
1 5 4 5 . TH OM zE A QU I N AT IS 000 500011
110005 g1 3 1130 0001105 5003 1 3 130 5 00 1. Ex 00 00 101 al iqu i d 31101 1g ra t i s 03 10 1 , qu ia 15 001 03 10 1 , gratus 05 1 03 0 11 vel 5 1m01101101 ,
vel secundum qu i d . Simpl ici te1 qu i dem,quando ad hoc 1 00101005
gratus 05 1 03 0 11, 0 1 00m s ib i 000j 00g3 1 secundum aliquem mo
dum . Hoe 00 1m quo5 g 1 3 105 habem us, nobi s 01 000550 3 111 3h1m05
500000010 q03 0 1113 10m 01 m od um , quo nobi s grati 011 15 100 1 . Secu ndum qu i d au tem , quando ad hoc 1 00101005 gratus 05 1 030 11, 0 1al i qu i d ah 00 1 001013 1 , 000 autem 30 1100 0 1 3 55 0m 3 10 1 ah i pso0000 03 101 quod omnis q ui habe t g 1 3 113m , a l iqu i d habe t quodgrat is 03 10 1 , 000 au tem omnis qu i hab01 aliqu id grat i s da1um ,
01 3 10 5 03 0 11 0x 15 111, 01 1000 dupl ex gra1ia 015 1111g111 5 0101, 00 3
50111001 q 030 so l um gratis 05 1 03 13 3 113 qu3e etiam g1 3 10m 13011.
G 1 3 113 an1em 03 1 1 0101101 , quod nequ aquam 05 1 debitum . Dupl i01101 au tem al i qu i d debitum 01115 111 . Uno qu idem 111000 secund um0 3 10 1 3m 3 110 10000 , secund um 0001 3 11000m . secundum 0 3 101 3m
qu idem 00b110m 05 1 1 01, quod 0100 0 3 111 1 3 115 1 01 011005011, 5 100 1
debitum 05 1 bom in i quod h3b03 1 1 3 110 110m ,01 m anus
,01 00005 .
Secundum 0001 3 110_00m au tem, 5100 1 m e1ces 0001 3 0 11 000010 1 .
1113 ergo 0003 5 00 1 hom inibus 01v10 11115 gratis 03 13 , q030 01 0101
0 0m 03 10 1 30 01100000 1, 01 m 01 1115 000 3000 11 00101 , q0 3m vis 01 03
qu3e 01 0 m01 1115 01v10 1105 03010 1 1010100m g1 3 1130 nomen vel 1 31 1ouem 000 3m 11130 1, 10m g 1l 13 p1 1001p10m merend i 1011 3 gratia1um etiam
i
q0 13 5 0001 3b0003 0 1105 03 0 10 1 , quam merita humana1 0q0 11 30 1 5 100 1 010110 1 Rom . V I Grat ia Dei vita (eterna . Hujus
mod i au tem 000010 10 quaedam qu id em 01 0 3 10 1 30 h11m30 30 1300 1
tatem 01100000 1, 01 men t i s 000 1 00000 10 1 , 000 tamen ex hoc 1050
quod homo 03 habet 1 000110 1 Deo gra1us, 5 100 1 0000m 13 1 00001110 ,m11 300101 0m 0001 3 1100 15 , 50100 1130, 01 00011 1030, V0] 5 1 003 13 113011110110 5 000 101 00 101 . P er h300 enim , 01 huj usmodi, homo 000
00030 0g110 1 D00, 0 15 1 101 10 001 5 1m 111100100m q uamdam , 01 00 1
a l iqu id 00 ejus b00 113 10 03 1 110103 1, 001 quem mod um omn i a Deo5 1m 113 0 10 1 . Q u3edam vero hom inem Deo gra1um 1 00000 1 , 01 01
000j0 0g110 1 . Et hujusmodi 0003 000 sol um gratiae 01000 10 1 , ex 00
quod gra t i s 03010 1 , 500 ex 00 qu’od hom inem 13010 11 1 Deo gra1um .
C omunctio au tem hom in i s 30 Deum 05 1 d uplex . Una q 0 100m 001
3 0 11000m , 01 haec 05 1 001 003 1 113 11 111 , quae q 11003mm000 13 011
001 3 110011000m hominem u n um cum Deo , 50000000 11100.
1 (101 10 1. V 1 Qui adhazret Deo, unu s sp iritus est. Per h300 0113 10Deus hom inem 10h3b113 1 , secundum 111110 Joan. in v : S i qu is 0111
,
get me, seìmonem m eam servabit, et pater meus diliget eum, et
1 56 5 1 1101 101 A QU IN ATIS OPUSCULA
sic 11 301103 115 g1 3 113 111 Ch r i s to 000 05 1 0150051110 30 00100001 ; 500
mag i s 11010015 0110010 5 , quod ex 1050 modo 101100001, quo Evange115 13 0 01101 in verbis 0130m 15515 , m 30 1105 10 3003 1 01, cum 01011
Vidimu s eum quasi unigenitum a 0011 0plenum gratia; 01 001 110115 .
ES1 an1em 00 1000 1105 3 03 11 0 homo C h 1 15 10 5 , 10 q0 30 111m Verbum03 1 0 13010m
'
05 1 . Ex hoc ergo quod Verbum 03 1 0 13010m\
05 1, hoc
0110010 111 05 1, 0 1 05 501 0100 11m gratiae 01 v01 113 115 . 10 b is au tem
q 1130 3 11q03 000113 10 1 00100 101 , vel 001 10011000, 11100 m agi s p l enumesse 10v00 110 1 , ex quo 0113m ,
111 3 113 1 000003 1 , 5 100 1 0100 105 10001
quod i l lum inare 00105 1 3 113 . Q 013 1g1101 homo Chr is tus summam0100 1100100m g1 3 1130 0b 110011 00 3 5 1 001g00 1105 3 03 11 0, 000 50q000 5
11111 11 1 ah i pso 10 3 1105 1 0000031 01 , 113 q uod fi lius D01 130105
homo, homines 13 001 01 0005 01 fi 1105 D01, secund um illud Apos tol i30 G3 13 1 . x v M isi t Deus Filiam suum factum ex muliere, factumsub lege, 111 005 qui sub lege crunt redimeret, u t adoptionem fi liorum reciperemus. Ex hoc an1em quod 3 C h1 15 10 30 3 1105 gra 1ia 01
ver i tas 001 1v3 101 000v0011 01 0 1 5 11 0300 1 E00105 130. Nam 3 capi te30 3 113 memb ra , q030 5 00 1 01 000 101m 13 10 03 10 1 3 , q0003mm000
5 00 50 5 01 m0105 001 1V3 10 1 . S ic 3 Chri s to 01 g1 3 113 , 01 veri1as 30
3 1105 hom ines 001 1V30 10 1 . U000 30 Ephes. 1 Et ipsum 00011 00
pu t supra omnem Ecclesiam , quae est corpu s ej us. D ici 0113m 00105 1
0300 1 000 sol um hom inum , 5 00 c1iam Angelorum quan tum 30
0x 001100 113m 01 1011000 113m , 11001 000 quantum 30 000 101 01113 10m
03 10 100 secund um 03m00m 500010m . Unde 3 0 10 01 3001013 verbaA005 101115 01 30m 11111, quod Deus 0005 1110 11 illum, 50111001 C hristum ,
1
adDex teram suam in caelestibus suprw omnem principatum , potestatem, et virtutem, 01 dominationem . Si c ig1101 secund um 01 300115 5 3 11 101011 gra1ia 000500v 11 3 5 5 1g03 1 1 10 (111 1 15 10 . Pr imo qu idem
gra1ia 0010015 , secu ndum quod hum3 03 0 3 10 1 3 1101115 m 01 1115 01 33
00000 11b05 1100 donum 3 000011 0 1 0 011 0101 D01 F1110 10 001 5003 .
8000000, gra1ia 5 10g013 1 15 , qua anim a Chr i st i 0130 033101 15 10 11
gratia 01 1701 113 10 1 001013 . T01 110 , gratia 0301115 secundum quod 311i pso 10 3 1105 gra1ia 1 0011003 1 quae 11 13 Evangel i s ta congruo 01
0100 01 050q0110 1 . Nam quan tum 30 g1 3 113m 00 10015 01011 Ver
bum caro factum est. Q030 10m 30 g1 3 113m 5 10g013 10m 01011
Vidimu s eum quasi unigem'
tum a Patre, p lenumgratia; et veritatis.
Q uan tum 30 gratiam 0301115 subdit Et de plen itudine ejus nos
omnes accepimus.
C OMPENDIUM 1 111301 0015 1. 1 57
CAPUT C CXV .
De infi 1zz'
tate gratia? C hristi.
E51 autem proprium 0111 15 11, quod ejus g13113 5 11 infi nita
quia secundum 10511m0010m Joann i s Baptislae, non ad mensu ram
dat Deus spiritum hom ini C hristo, 0 1 010110 1 , 1030 . 1 1 1 ; 3 1115 au tem
03 10 1 5011 1105 30 m 0050 1 3m , 5 000000m 11100 30 Ephes. 1v Uni
cu ique nos trum data est gratia secundum mensuram donationis
C hristi. E1 q uidem 5 1 1100 1 0101 3 10 1 30 g1 3 113m 0 0 100 15 , 0 0113m
000113 11000m 03001 q 000 0101101 . Nam 3 1115 qu id em 5 3 00115 03
tum 05 1 D005 , 3 0 1 F11105 D01 05 50 001 participationem ex 10 11000
113 3 1100j05 doni , quod quia 01 03 10 10 05 1, 0000550 05 1 1050m , 5100 1
01 030 101 3 5 0103 101 3 5 , 05 50 10110110m : sed Chr i s to secund um 00
m303 10 03 10 1 3 10 da1um 05 1, 01 5 11 D01 F11105 000 001 par t ic i pa11000m ,
500001 0 3 10 1 3m . N 3 10 1 3 115 autem 01v10113 5 05 1 10 110 113
E11 105 3 i g i t u r 001000 3 000011 0000m ,10110110 10 0 000 gratia
00 10015 absqu e 0111 01 000113 11000 05 1 10 110113 . C um en im hujusmod i 15 1 3 113 5 11 0113m donum 01 03 10m , 000 11 101 1 0001 101 (0100
03003 1 05 500 113 10 11 0113 111.P O 105 1 13 1000 0101 10 110 113 t r i p l i c i 1 311000 . P 1 1m0 qu idem 011 03 1 10 1 0010100 115 . M301105 10m 05 1 en im0 11 1115011j0 5q00 03 10 130 01 03 130 03030113 10m 05 50 110 113m qu ia 01 5 1
10 110 110m bonum 1 001001 0 005 5 11 00000500000 , 01 11 00000 , 000
13 1000 i psum 1 001011 10 110110. ES1 i g i t u r 00j0511001 01 03 10 1 30 secundum suam 50001010 01 naturam 00101m 103 13 03030113 115 mensura,
q033 13m 00 01v 1030 00105 13 11 non 01 30j 00103 1 , qu i n 005 5 11 aliam
0100 10 1 3m maj o r i s 03030113 115 13001 0 . Sed jam 000 05 501 ej usdem03 10 1 30 secundum 500010m , 5 100 1 5 1 101 03 1 10 3003 10 1 00113 5 , jam01 11 3 113 5000105 0 01001 1. Q uando 1g110 1 3 11001 000 13010m 03 101
00 000 113 10 d iv ina, quanta 05 1 03030113 5 03 10 1 3 115 5000101 5030 vi
00101 01 5000000m 3 11q03m m005 0 1 3 10 0003 10m [ 00111 vero 1013
0 3 101 3115 03030113 5 1m01010 1 , 000 v ide1u 1 01 5 00000001 m0050 1 3111000 3 10 10 qu ia 015 1 5 11 mensura ex 03 1 10 1 0010100115 non tamen
05 1 mensura ex 03 1 10 03 0115 , qu i to tum 05 1 03 1 3 105 03 1 0 5 100 1 5 1
3 11q015 vas 30 110v10m 00101 005 , absque mensura invenit aquam
01 3003 1 3 13m , q0 3 10v15 1050 . 00m mensura 3 001013 1 01 00101 V3 5 15
00101m 103 13m q0 30 1113 10m . Si c 1g1101 gra1ia Chr i s t i 0301103115110 113 qu idem 05 1 5000000m 05500 113m , 500 10 110110 01 000 5 0000
00m 100050 1 3 10 03 1 1 0101101 , qu ia 13 0 10m 03 101 , q0 30 111m 0 3 10 1 3
01 03 13 00105 1 0550 0303 11 . Secundo vero ex 03 1 10 105 105 0001 1 000011.
1 58 5 . 1 00013 A QUINAT I S 0005011101
C 005 1001 3000m en im 05 1, quod 0 1011 01 001001 al i qu id secundum05 500113m finitum esse, quod 1amen secundum 1 3 1100010 3 1100j05101 1030 10110 11010 01115 111. 10110110 10 en im secundum 055 00 113 10 05 1,
quod 03001 1013m 0550001 01001100100m ,quod qu idem 5011 Deo
000110011, qui 05 1 ipsum 05 50. S i au tem 000 3 101 0550 3 11q03 fo1ma
special i s 000 10 5 00j0010 011 15 100 5 , 00 13 3 10000 , vel 03101 , 000
qu id em 03001 0 05 500113m 1000 113m , qu ia 05 500 113 ejus 05 501 1101 113 13 30 genus, vel 500010m , 5 00 tame11 1013 10 0100110010010 111105
5000101 005 51001 01, 0000 5 000000 10 rationem 5000101 305q00 101
m ino, vel mensura 05 501, 03000 5 q010q0 10 30 illam speciem 001
11001 0 3 0 1001 10 3 11q00 5 00j0010 1 001013 101 3 10000 , vel
03101 , 000 03001 semper totum qu idqu id 001 11001 30 1 3 11000111
h ujus fors 00 00005 5113 10 01 semper,500 so l um quando 5 10 001
10010 030010 1 , 5 100 1 001 10010 113001 1 001051 , 113 50111001 quodm od us 0300001 3030q001 101 0301130 00105 13 1010 . Sic igi tu r gra1ia(301 15 11 030110 3 115 110113 qu i dem 1011 5000000 10 05500 113 10 , 5 00
13 10 00 0101101 absque 101 10100 01 1000 501 3 101550 qu ia quidquid30 1 3 1100001 gratiae 00101 3 1 001 11001 0, totum Chr i stu s 3000011 . A l i iau tem 000 1010 10 30010100 1, 500 0 00 5 5 10, 3 110 5 30 1010 5 10. Divisiones enim 91 0110 1 11 111 3110 1, 0 1 010110 1 1 . 30 001 10 10. 11 1 1 . T01 110
3 010m ex 03 1 10 030530. 10 030 53 en im q0003 10 10 000 030010 1 01100105 . C uicumque ergo 3005 1 03053 10 1101130 1111 10115 30 10110000010 ,03001 quod 1011 111101 005q00 m ensura, 01 q0003 1001 000 1011 0110,
0013 5 1 q 1115 03001 01 100 10m qu i aquas 10 10110110 10 0111001 0 005501,
3 q 113m absque 10005 01 3 , 01 10 110110 q 11003mm000 01001 010 1 03
001 0 . Si c 1g1101 an ima Chr i s t i 10 11 0113 10 01 absque mensura gra
t iam 03001 ex hoc i pso, quod 03001 v010010 5 101 00110m , quod05 1 10110 5 em3 03 1100 15 01 03 10 1 3 1 0m 1000110100 5 01 1011011010 01 10
cipium . Ex 000 30 1010 quod gratia 5 111g0 13 1 15 3 01m30 (301 15 11 05 1
modis 01 10010115 10110113 , evidenter colligitur quod gratia ipsius,
secund um quod 05 1 Eccles iae 0300 1, 05 1 0113m 10 110 113 . Ex 11000011 0 quod 03001, 01100011 . U000 qu ia 305q 110 mensura 5011 110 5
0003 3000011, 03001 1111 10 1010 absqu e mensura 0110000001, quod30 gratiam 0301115 001 11001, 0 1 50111001 5 03 gra1ia 000 so lum 50111
013 1 30 5 3 10 10m hom 1110 10 . 3 11q001 0m , 5 00 0113 10 101105 100001,
secundum illud I J030 . 1 1 Et ipse est prop itiatio 01 0 00000113110311 13, 01 non solum pro 110311 13, sed et iam 01 0 10110 3 mundi. A0013 0 1001 01 00105 1 , 010 1 10 10 m 00001 0m , 5 1 05 500 1
160 5 . 1 00111 01 AQUINATI S OPUSCULA
11000m 000 3 01 1001010 030001, 10 quan tum 10001113 5001, 500 03 10
001 5 000055 1000m temporis 3 55 00000 101 . Immobi l ia ve ro 10 q030tum hujusmodi, sempe r 0011000 1 5 03 5 001 100110005 , ex quo 05 50
1001010 01 . C O0V001005 i g i tu r 1011 001 15 1100 00m 3030 5310115 30010
1 010 30 1050 5 030 1003 1 03 110015 01 1001010 0100 3m D01 v i s i onem
005 5 001550, 000 30 10m 001 temporis 500005 5 100001 pervenisso 30
1053m ; 0 1 830011 3 111 01 0v001001 . 0onveniens 0113m 1011 0 1 01 10
0113101 15 0103 10 1 15 i l la an ima d ivina v i sione 003 11003 1010 1 , 0030Deo 01 0010q0105 000j0 0g003 10 1 , 10 qua qu idem v i s i one gradus3 11000110 1 secundum q uod 311q 111 3 1115 013 1 105 Deum v ident, qui
05 1 omn ium 1 01 0 10 0305 3 . Quanto aa1em 3 11q03 03 05 3 0100 105
00g0050110 1 , 13010 10 1053 010 1 05 ejus 01100105 001 50101 00550 0 1.
Non 001m’
m 3g15 00g005 1 110 1 030 5 3 , 0 15 1 1111 105 ej us 0100 105 cog00503 10 1 , cuj us v11 10 115 00g01110 5100 00g0 111000 011
‘
00100m 055 3
000 00105 1. Nam q 113 0 1113 5 v i r t u t i s secund um 01100105 1000501 3 1 1
50101 . E1 1000 05 1 quod eorum qu i 05500 113m D01‘
v 1000 1 , 3 111101
010 105 01100105 , vel 1 3 110005 01v1001 0m 0001 0 10 10 1050 Deo 10 5
010100 1, q03 10 3111 qui m inus 013 1 0 100001, 01 secund um 000 10101 10105 Angel i 3 5 0001 101 1005 105 11 00 0 10 1 , 0 1 5 001 3 jam 01x 1m05 .
An ima 1g110 1 001 15 11 5 0000 3m 001 10011000m 01v1033 v 15 10015 0011
0005 10101 01 03 10 1 3 5 010 101 3 5 , omn ia 011 103 0001 3 , 01 1 3 110005
10501 001 q0 3000mq00 500 1, 01 00 1, v01 1001 00 1, 10 1050 Deo 01000
10 10010 1 , 0 1 000 so l um hom ines, 5 00 0113m supremos Angelorum111010 1001. E1 1000 A005 10105 01011 30 00105 5 . 1 1 quod
_
in 1050 suntomnes 1005011 1 1 500100 1110, et scientice Dei absconditi. E1 30 He
013005 x v . quod omnia nuda, et aperta sunt oculis ejus 000 13 1000
3 0 1m3 001 15 11 30 comprehensionem 01v10113 115 001 110g01 0 00105 1.
Nam 0 1 5001 3 01010 10 05 1, 11100 00g00500000 compre‘
hendi1ur,quod 13 010 10 00g00501101 , quantum 00g005010110 05 1. Unum quodque enim c
,ognoscibile 05 1 in q uant um 05 1 005 , 01 verum
autem 01v100 10 05 1 10110110m. 5 110 111101 01 ver i tas 0j05 ; 1000110ig110 1 Deus 00g0050101115 05 1 . Nul la 30 1010 01 03 10 1 3 10110110 cog0 05001 0 001051 , 01 5 1 10110110 10 511 0000 00g005011 ; 00113 i g i tur01 03 101 3 Deum v100000 00m01 0000001 0 00105 1. ES1 an1em anima001 15 11 01 03 101 3 , 01 qu ìdqu id 10 001 15 10 30 00 10303m naturam
1301010 001 11001 , 01 03 1010 05 1 : 3 110q010 000 01 11 10 001 15 10 3 113
03 10 1 3 00 1030113 115 3 0 3 110 3 01v10113 115 , quae 5 013 1001 03 13 05 1 .
Hypos tas is autem D01 Verb i , s ive 001 500 3 100103 13 05 1, quae 003
05 1 10 003005 03 101 15 , 1 3 11000 cuj us 001 15 10m 000 dicimus 01 03
turam , loquendo simpl i c i ter , quia 0010100 001 15 11 importalur
t. C OMPENDIUM THEO L OG IAZ 16 1
11y005 13 515 : 0101100 5 tamen animam 001 15 11, vel 00100 5 001 15 11
0550 0103 101 3m . An ima 1g110 1 001 15 11 Deum 0 00 00mp1 0000011,
5 00001 15 105 Deum 00m01 0000011 50 3 530100113 1001 03 13 , secund umquem modum Dom inus 01011, M3 110301 1 N emo novit lilium, nis i
pater neque patrem quis novit, n is i fi lius, 00 00mprehensionìs
ej us 0011113 10q0005 . ES1 an1em 00051001 3000m , quod ejusdem1 3 110015 05 1 00m01 0000001 0 05500113m 3 1100j0 5 1 01, 01 v11 10 10m
ipsius. Unumquodque en im 00105 1 ag0re 10 quan tum 05 1 005 3010 .
81 1g110 1 3 0110 3 001 15 11 05 500 113m 01v10 113 115 comprehendere 000
V3 101 , 0 1 05 1005 0m 05 1, imposs ib i l e 05 1 0 1 01v10 3m 7 11 10 10m 00111
01 000003 1, comprehenderet au tem ejus v11 10 10m , 5 1 00g005001 01
quidqu id Deus 130010 00105 1, 01 qu i bu s 1 3 1100 1005 01100105 010
00001 0 005 511 000 05 1 impossib i le. N00 ig110 1 anim a 001 15 11 cog005011 q0 10q0 10 Deu s 13001 0 00105 1, vel qu ibus 1 3 1100 1005 005 5 110001 3 1 1. 800 qu ia Chr is tus 0113m secund um quod hom o, amm
01 03 101 30 3 Deo P 3 11 0 01 30005 110 5 05 1, conven i ens 05 1 0 1 0m 0 10m
q010 3 Deo q031110100mq00 13013 5001, 10 105 105 01v1030 05 500 1103
v isi one, 01003m 00g0111000m 00101013 1 . Et secundum 000 3 0 110 3
001 15 11 0m0 1501005 0101101 , qu ia 01003m 0011113m 03001 omni um
q01£ 5 001 , 01 001 , vel 1001 00 1. A113 1 0m vero 01 03 10 1 3 1 0m Deumv 1000 110m , quaedam 0100105 , 01 . q03003m mi nus 01000 01 30010101 0m0110010001 10 i psa Dei v i s i one 00g0111000m 001010100 1. P 1 30101 0300au tem 1 01 0 10 00g0111000m , qua 1 05 30 10 10110010 01 03 10 cognos
00010 1 ipsius 01v1030 05 500 1130 v isi one, 5 00 1 3 111 mod i 00g01110015 ,qu ibus 3 0103 101 15 030010 1 r
‘
erum 00g01110 . Nam Ange l i 013010100g0111000m 013 10 1103m , qua 1 05 10 verbo 00g005000 1, 03000 1 cog0 111000m v05001 1103m , qua 00g00500 01 1 05 10 01 001 115 0 3 10 1 15 . Hu
jusmodi autem 00g01110 3 11101 competithom inibus secundum 03 10
ram 503m , 3 1q00 3 11101 Angel is. Nam homi nes secund um 03 10 1 10
0 10100m 10 10111g10110m rerum v01 113 10m 3 5 005 1005 00111g00 1, 0 1
Dionysius 01011, 113 50111001 11000 5000105 10 10111g101105 10 eorum
101011001100 5 3011000 10101100105 3g00115 3 phantasmatibus 305 11 3
00010 1 . Angel i vero per influx um div ini lum inis 1 01 010 scientiam
3 0q011 001 , 0 1 50111001 5 100 1 3 D00 1 05 1005 50 0113m 10
1010110010 ange l i co 3 Deo 1 01 010 1 3 110005 , s ive 5 1m1111001005 1m01 1«1030 101 . 10 0 11 15q00 autem 13 10 hom inibus quam Angel is, supra1 01 0 10 00g0111000m q030 00m00111 015 secund um 0 3 10 1 3m , 10v00110 1
quaedam 500010 310 1 3115 00g01110my5 101 101 0m 01v1001 0m ,00 qu ibu s01 Angel i 1110m1030 10 1 30 Angelis, 01 11010 1005 0113m 00 015 Pro0001103 1 0v013 11000 105 11 000101 . Et q u ia 00113 001 100110 01 03 101 15
162 s. THOM /E A QU IN ATI S 0005 00011
011010113 , 301m30 001 15 11 0030 05 1 01 03 10 1 3 1 0m 011001100 11551m 3 , 00
,
00g3 003 05 1, 000v00 100 101 01 10 101 00g0 111000m , qua D01 05 500 113m
v idet, 01 001 013 10 1053 , 11 101011 3 113 00g01110 05 1 01 3 11 1 1000003 .
Una qu i dem 011 001 1m00 13115 , 5 1001 3 1115 0010 101005 , 10 quantum3 11q0 3 001 500 505 cognovit 01
'
competithum 3030 03 101 30. A l ia vero01v101105 101053 , 30 00g00500003 omnia 1113 , 30 q uae 03 10 1 3 115
00g01110 homi n i s 5 0 011 100011, vel 011 100001 0 00105 1 . 0onveniens
00 1m 1011 , 0 1 00m 303 03 10 1 3 3 D01 verbo 3 550m013 10 00110 3
001 10011000 0011001 01, 0 10010 001 quam 1013 humana 0 3 10 1 3 1 05
13 0 1 3003 05 501 . E5 1 3 0 10m‘
1m001 10010 10 omne q000‘
10 00100 113
01115 111 30 10q03m 1 00003 10 1 10 actnm . 10 101100105 autem 00m3 005
05 1 10 00100 113 30 1010111g101113 , q0 30 0 3 101 3 11101 homo 10 10111g01 0001051 . Omn ium ig i t u r 001 0m 50100 113m 01v10110 5 an ima 001 15 11 ‘
001 5000105 10110113 5 3000011 001 000, quod 10 101
100105 human i 1011 1 000013 30 actnm . 800 01113 -001 15 105 50000
dum humanam naturam 000 sol um fu i t 1 003 13 101'
03 101 30, 500
01 gra1iae 01 01 0g3 101 , 3 11011 01 etiam 101 113 00g0 1110, qué 010015
sime cognovit q010q010 30 my5 101 13 gra1iae 00105 1 001 11001 0 ,
quae 0 3 10 1 3 10m homi n i s 00g011100010 011 00000 1 ; 800 00g005000 10 1
30 hom inibus 001 donum sap ient iae, vel 001 5011 110m P 1 00001130.
Nam 30 hujusmodi 00g00500003 05 1 10 00100 113 10 101100105 hum311001 3 11101 1 agen1e 1 00003 101 10 actnm . Nam 30 0 3101 3 113
00g00500003 1 00001101 10 3010m 001 10m00 10 101100105 3g00 115
001 0m an1em 00g011100010 00050q0 110 1 001 l umen 01v101110 . P 3 101
1g110 1 011 01 30010115 , quod 3 0110 3 001 15 11 summum 00g01110015 gra
dum 10 101 030 101 3 5 01 03 101 3 5 001100 11 quan tum 30 Dei v i s i onem
qua D01 05500113 vide1u r, 01 3 113 10 1053 . E113m 5 1m 111101 quantum30 00g0111000m my5101 101 0m gra1iae, 000 000 quan tum 30 cogu i11000m 0 3 101 3 110m 5010111001 0000 10 0 0113 harum 11 10m cogu i11000m 001 15 105 01 00001 0 001011. 800 m 30 1105 10m 05 1, quod 1 05
5005 101105 001 temporis 5 000055 1000m magi s 3 0 magi s 500 51005
corpor i s 011001 10000 cognov i t . E1 1000 5010 10 quantum 30 cogu i11000m ex perimentàlem 001 15 10 5 0010 11 01 0110010, 5000000m 11100.
L uc. 1 1 P uer proflciebat 5001011110 , 01 005501 01
000 3 11101 10 10| 11g1, 0 1 01 0100105 5 30100 1130 001 1511 0103 101 000 quo
ipse 11 1 5 30100 1101 , 5 00 quo 5 30100 113 01 011010031 10 3 1115 ,'
q0 13 501
11001 001 . ejus 5 30100 113m magi s 30 magi s 105 11 0003010 1 . Q uod01500053 11v0 fact um 05 1 , 0 1 50 3 1115 110m 101005 000101m 0m 05 100
001 01, 00 5 1 10 0001 111 3013 10 001 10013m 530100113m demonstrasset,1003 103110015 mys101 1001 0030135 110010 v10010101 .
1 6 4 S . THOMA S A Q UIN ATI S O P U SC ULA
praetendem ex d iversa corpor i s cond i t i one . U t ig i tu r exempl umChri s t i effi cacius esse t , conven i ens fu i t uh non a l i unde corpor isnaturam assumeret, quam do nat ura quae pri mo parente propagatur.
C APUT CCXVIII .
Deformatione corporis Christi, gem non est ea: semina.
Non tamén fu i t conven i ens , u t eodem modo formaretur Corpu sChr i s t i i n humana natu ra, sicut formantur aliorum hominum corpora . Cum en im ad hoc natu ram assumeret
,uh ipsam pecca to
m undaret, 0p0r1ebat u t tal i modo assum eret, quod nu l l um contagium peccat i incurveret. Homines au tem peccatum ori g i nal eincurm nt ex hoc, qu od generantur per virtu tem act ivam humanam , quae est in v i ri l i sem i ne , quod est secund um seminalem
rat i onem in Adam peccante praeex titisse. S icut en im primus homoor ig i nal em justitiam transfudisset in posteros simu l cum transfu
si one natu rae, ita e t iam or iginal em cul pam transfudit tansfun
dendo nat uram , quod est per virtùtem act ivam v i ri li s sem inis.
O portu it ig1tur absque v i r i l i sem ine Chr i s t i forma1 i corp us . I tem ,
v i r tus activa v i r i l i s sem inis natu 1aliter ag i t , et idèo’homo qu i
ex v i r i l i sem ine generatur, non s ubi to perducitur ad perfectum,
sed determinatis p1 006 86 1b118 Omnia en im nat ural ia pe r determ inata med ia ad determ inatos fi nes p1ocedunt. Oportehat au temCorpus C h 1 ist i ipsa assumptìoqe perfech 1m esse
,ct an ima ra
tionali informatum , qu ia corpu s es t assumptibile a Dei verbo i nq uan tum est an ima rationaì i unitum , l i ce t non esse ; perfeclumsecu nd um debi tam quantitatem . Non ergo Corpus Chri s t i formar idebu ib per vi1‘ilis sem inis virtu tem .
CAPUT CCXIX .
Decausa formatiom'
s corporis Christi.
Cum au tem corpor i s human i format i o naturaliter sit ex v i r i l isem ine , quocumgue al i o modo Corpus Chr i s t i formatum fuer i t
,
Supra natu ram fu i t tal is format i o . Sol us au tem,Deus insh tutor
iiatu rw est, qu i supernaturàliter in rebus naturalibus Operatu1'
,
111 supra d ic tum es t .'
Unde relinqu itur quod sol us Deus illud cor
pus m ìraculose formavit ex mater ia humanae n a tu rae. Sed cumOmnis Dei Operatio
'
in creatura sit tr ibus personìs commun is ,
1 . C OM P EN DIÌJM
tamen per quamdam èonvenîentiam format i o Corpor1s Christiattribu itur Spiritu i Sanoto . Est en im Sp i
_
r i tus Sanctus am orP atriset F i l i i , quo se invicem et nos dil1gunt. Deus au tem , u t Apostolus
ad Ephesios 1 1 . d i c i t , p rop ter nim iam charitatem suam qua di
lex it nos , fi lium suum incarnavi constituit. C onvenienter i g i t urcarni s formano Spiritu i Sanoto attribuitur. I tem , Sp i r i tu s Sanc tusomn i um graliarum est actor , cum s
'
ì t pr imum in quo omnia donagra t i s donantur hoc au tem fu i t superabundantis grat iae, u t humana natu ra in u nitatem divinae pe rsonas assumeretur, ut exsupradiclis pa te t . Ad demons trand um i g i tu r hujusmodi gratiam ,
format i o Corpori s Chr i s t i Spiritu i Sancto attribuitur convenien
ter e t iam hoc dicitur secund um sim ilitudinem h uman i verb i etSp i r i tus. Verbum en im humanum i n corde ex istens, sim ilitudinemger i t aeterni, secund um quod ex istit in Pa tre . S icut au tem humanum verbum vocem assumit, u t sensibiliter hom inibus innotescat,
ita et Verbum Dei carmem assumps i t , u t visibiliter hom inibus appareret. Vox au tem humana per hom i n i s Spiritum formàlur, undeet caro Verb i De i per spiritum Verb i formar i debu it.
CAPUT CCXX .
E wposz'
tz'
o articu li in Symboloposita'
deconceptione
ai nativitate C hristi.
Ad ex cludendurn i g i t u r errorem Ebionìs et C erinlhi,qu i Corpus
Chri s t i ex v iri li sem ine formatum dix erunt, dicitu r in sym bolo
Apostolorum Qu i conceptu s est de Spiritw Sancto. Loco cuj u s insymbolo Pa t rum dicitur Et incarna tu s est de Sp ir itu Sancto, ut
non phantasticum corpus secundum Manicha‘
eos, sed verem car
nem assumpsisse credatur. Add i tum est au tem in symbolo Pa
t rum , prop ter nos hom ines, ad ex cludendurh O rigenis errorem,
qu i posu it v i r tu te passionis Chr i st i e tiam daemones liberandos.
Add i t um est e t iam in eodem , prop ter nostrana salu tem, 11t'
mys
terium incarnationis Chr i st i su ffi ciens ad humanam salu tem os
tendatur, con tra haeresim Haz araeorum,qu i fi dem Chr i s t i s i ne
aperibus l eg i s ad salu tem humanem non suflì cere putab3nt. Ad
ditum e t iam est : Descend it de caelis, ad ex cludendum errorem
Photinì , qu i C hristum purum homi nem afi°erebat, dicens eum ex
Mar i ù s1impsisse initium , u t mag i s per bona—3 v i ta m eri t um in
te rms hàbens princìpium ad caalum ascenderet, quam cw lestem
habens or ig i nem assumendo carnem descendisset ad terram . Ad
1 66 s. THOM À E AQU1NATIS opuscum.
ditur,etiam :
,
Et homo factu s est, ad ex cludendum errorem Nestoril
secu ndum cuj us positionem fi l ias Dei, de quo Symbol um loqu i tur ,magis inhabitator hom in is , quam homo esse diceretur.
CAPUT"
GCXX I .
Qùod convèm'
ens fuit Chrisium nam ew Virgina.
C um autem‘
ostensum sit, quod de mate r ia humanae nat uraeconveniebat fi lium Dei cernem assumere , materiam au tem ìn hun1ana
flgeneratione m ìnistrat femina , \
conven iens fu i t 11t C hristusdo fem ina cg1rnem assumeret, secundum illudAp0st. adGa lat . x vM isi t Dgus lil ium su um factum .
ex mu liere. Femi na au tem indiget
vir i commist ione ad hoc , quod mater ia quam i psa m ìnistrat, for;met111
1
; 111 corpu s humanum , ,Formatio autem corporis\C hrìsti fi eri
11011 dehuib per virtu tem v i ri l is seminis; u t Sup ra jam dictum …est,
unde absque commist ione v i r i l is seminìs i l la femina .qonce'
gì ifi ex
qua Fil ius De i carmem 33511111psi1 . Tanto au tem aliqu ièìma‘
g i sspiritùalibus don1s repleLur, Quanto m agi s a carnalibus 3Épam tur.
Nam per spiritualia homo sh rsurn trahitur, per carnaha verodeqrsum . Cum au tem fo*rmfi tîo corpor i s Chr i st i fi eri debuerit perSgiyitum Sanctum , 0p0r1u iC illam fem ì p am , de qua C h r i s tus cor
pus assumpsi t , maxime Spiritualibus den i s repleri, u t pe r Spi r itumSanctum non so lum anima secundaretur v irtu tibus, sed e t i amventer prol e d i v ina . Unde pportuit non sol um mentem ej us esse
1mmunem peccatq , sed et iam corpus ejus ah omni corruptelapgrnalis concupiscenlì& elongari. Unde non sol um ad con
‘
cipìen
pum C hristum v i r i lem commistimw m 11011 est e x perta'
, sed nec
gute , 11ec pos tea . Hoc et iam conveniebat oi qui nascebatur ex
ipsa . Ad hoc enim De i fi lius veniebat mundum carne assumpta,nos ad resurrectìonis statum promoveret, in quo n eque nubent,
511!q11e nubentur, sed crunt homines szent Angeli in 6 0910 . Matlh .
3 11 1 1 ; 30. Und e et continentìae, et integritatis doctrinam i n t roduzcì t, u t in fi delium v ita re3plendeat aliqu aliter g l o r ia fu tu resimago. Conven iens ergo fu i t , ut etiam in suo 01 111 v i tae integr i tat em commendaret nascendo ex Virgi ns et i d eo in Symbolo Apostolorum dicitur t us caz Virgina Maria . In Symbolo au temP atrum , èx Virgine Mar ia dicitur incarnatu s , per q uod Valent inie rro r ex cluditur, caaterorumque qu i corpus Chr ist i dix erunt aut
esse phantasticum , aut esse al ter i us natu ra ,et non esse ex cor
pore Vi rginis sumptung1 atque formatam .
1 68 s. THOM fE A QU IN AT I S OPUSCULA
Sp i r i tus Sanctus sit pater homin i s Christ i , l i cet beata Vi rgo ej ueMater dicatur. Pr imo qu i dem , qu ia ìn beata Mar ia Virgine invenì tur t o tum q uod pertinet ad matr i s ra t ionem . Materiam en imm inistravit Chr i st i conceptui Sp i r i tu Sanoto formandam , u t re
qu irit mat r is rati o , sed ex par te Spi r i tu s Sanct i non ìnvenìturto t um quod ad rat i onem pat r i s ex igì tur. Est en im d e rat i one patr is, u t ex sua natu ra £il i um s ib i connaturalem producat. Unde sifuer i t aliquod agens quod faciat a l iqu i d non ex sua substant ia,nec producat. i psum in similitudinem suse natu rae, pate r ejus d i c inon poterit. Non en im dicimus quod homo sit pater eorum quaefac i t per artem , nis i for te secundum metaphoram . Sp i r i tus au temSanc tus est qu idem Chr i s to connaturalis secundum divinam na
turam , secundum quam pater Chr i s t i non est, sed magi s ah i pso
procedens. Secundum au tem nat uram humanam non est Chr i s toconnaturalis. Est en im a l ia natu ra humana et divina
'
in Christo,ut supra d i ctum es t . Neque in nat uram humanam est verbum ali
qu id de natu ra d iv ina, u t su pra d i ct um es t . Relinqu ì tur ergo quodSp i r i tus Sanctus pater hom i n i s Chr i sti d ic i non po
'
ssit. I tem ,in
unoquoque fi lio id quod est principalius in ipso , est a pat re quodau tem secundarium , a matre . In aliis en1m animalibus anima esta pa t re, corpus v ero a mat re
.In hom ine au tem et s i an ima rat io
nalis a pat re non sit, sed Deo creata, v i r tu s tamen paterni sem in i s d isposi t i ve aperaLur ad formam . Id a u tem quod pr1n0ipaì iusest in Chr isto , est persona verb i , quae n u l l o modo est Sp i r i…Sanoto. Relinquitur ergo quod Sp i r i t us Sanctu s pate r Chr ist i d ic inon possit.
CAPUT CCXXIV .
Desanctifi catz‘
one.
Qu ia ig itu r, ut ex praedictis apparet, beata V i rgo Maria Mate rfi l11 Dei facta est de Sp i r i… Sanemo concipiens, decuit u t ex cellentissìma puritate mundaretur, per quam congrueret tanto fi lio et
idee credendum est eam'
ah omn i labe actualis peccat i immunemfu i sse non tan tum mortalis, sedet iam venîalis, quod nul l i Sanotorum conveni re potes t pos t C hristum , cum dicatur. I Joan 1 Si
diacerimus, quoniam peccatum non habemus, ipsi nos seducimus, et
veritas in nobis non est. Sed de beata Vi rg ina matre De i inlelligipotest , _quod Can t i c. 1v , dicilur Tata pu lchra es, amica mea , et
macu la non est in te. Nec sol um a peccato actuali immunis fu i t,
1 . r COM PENDIUM THEOL OGIJE 1 69
sed e t i am ’
ah ori ginal i , Special i pr iv i l eg i o mandata . Oportu it
sì qu ìdem qu od cum peccato ori g i nal i conciperetur, 11tpote qua exu tr i usque sexus comm is t ione concepta fu i t . Hoc en im privilegiutns ib i sol i servabalur, ut Vi rgo conciperet fi lium De i . C ommistioa u tem sexus, quaa s i ne libidu 1e esse non po tes t pos t peccatump r im i parent is, transmittit peccatum or i g i nale in prolem . Sim il1ter et iam , qu ia si cum peccato o
‘
r i g i nal i conoep1a non fa isset,non indigeret per C hristurn red im i et sic non esset Chri s tus universalis hom inum redemp tor quod derogat dignitati Chr is t i . Estergo tenend um quod cum peccat o or i g i nal i concepta fu i t , sed ah
eo quodam special i modo p urgata fu i t . Q u idam enim a pecca toor i g i nal i pu rgantur pos t nativitatem ex u tero , sicut qu i in bap1 ismo sanctifi cantur. Qu idam au tem quodarh pr i v i l eg i o gratiaeetiam in maternis uteris sanctifi cati leguntur, sicut de Jeremiadìcitur, Jerem . 1 P riusquam te formarem in utero, novi te, etantequam emires de vu lva sanctifi cavi te. Et d e Joanne B ap t i s taAngel us d i c i t Sp iri tu Sancto replebitur adhuc ex u tero matrissucc. Q uod au tem praestitum est Chr i s t i praecursori et P rephetae,non debe t cred i denegatum esse malr i ipsius et i dee c
'
red i ta r inu te ro sanctifìcata, ant e sc i l i ce t quam ex u te ro nasceretu r. Non
au tem tal i s sanctifi catio praecessit infusionem animae. S i c en imnunquam fa i sse t peccato or ig i nal i subjecta, et redemptione non
indigu isset. Non en im subjectum peccat i esse po test , n i s i creatu rarationalis. S im i l i te r e t iam grat ia sanctifi cationis per pr ius inanima radicatur, nec ad corpus potes t p erven i re n i s i per animam ,
u nde pos t infusionem anima: cred end um est eam sanctifi catam
fu isse . Bj us au tem sanctifi catio amplior fu i t quam aliorum in u terosanctifi catorum . A l i i namque sanctifi cati in u t ero
”
sant qu i dem a
peccato or i g i nal i mundati, non tamea est ei s praestitum , u t pos teanon possent peccare, sal tem venialiter. Sed beata Vi rgo Mar iaau l a abundant ia grat iae sanctifì cata fu it, u t deinceps ah omn ipeccato conservaretur immunis non sol um mo rtal i , sed e t iamvenial i . Et qu ia veniale pecca1um interdum ex surreplione con
lingi t , ex hoc sci l i ce t quod aliqu is ìnordinatus concupiscent1ae
mo tu s ìnsurgì t, au t al ter i us passionis praeveniens ra t i onem , ra
ti on e cuj us p r im i mo tu s dicuntur esse peccata, consequens est
quod beata V i rgo Mar ia numquam peccavit venialiter, eo quodinordinatos passionum motus non sensit C ontingunt au temhujusmodi motus inord inat i ex hoc , quod appetitus sensitivus
,
qu i est harum passionum subjectum , non s i c subj icitur rationì ,
1 70 s. T11011U E A QUINAT IS op uscum
qu i n interdum ad al iqu id p raete r ordinationem_rationis«moveatur,
e h quai1doque cont ra rat i onem , in quo consistit mot u s peccat i .Sic i gi t u r fu i t in beata V i rg ina appetitu 3 sens i t i vas ràtionì subjectusg per v irtu tem grat iae i ps um sanctifi canlis, quod nuhquamcontra rat i onem —
movebatur, sed secund um ordinern rationis.
Poterat tamen habere aliquos m o t u s subitos non ordinatos ra
t i one 111 dom ino z1u tem Jesu Chr is to al iqu i d ampl ias fu i t . S :een im i nfer ior appeì itus in eo rationi subjicîebatur, u t ad n1h 1l
moveretur, m S 1 secundum ordinem rationis, secundum scilicot
quod rat i o ordinabat, vel permittebat appetitum infer i orem mover i pmprio motu . Hoq autem v i de tu r ad integritatem prim i status pertinu ìsse, u h infer i ores v i res to tal i ter rationi subdprenturquae qu ìdem subject10 per p,
eccatum pr im i parent i s e st sublalanon so l um in i pso , sed etiam
‘
in aliis qu i ah eo contrahunt peccat um o ri ginale
,in qu ibus e t iam postquam a peccato m undanlur.
per gratize Sacramentum , remane t rebellio, ve l inobedientia inferiorum virium ad rat i onem , quae dicitur fomes peccat i , qua in
Chri s to nu llatenus fu i t secund um praedicta. Sed qu ia in beataVirg ìne Mar ia non , erant
‘i n fer i ores v i res‘
total i ter subjectae. u t
sci l i ce t nu l l um motum haberent a rat i one non praeordinatum , et
tam en s i c cohibebantur per virtutem grat ia“
, u t n ul lo modo cont rarat i onem moverentur, prop ter hoc sole t d i c i , quod in bea ta Virgi ne pos t sanctifi cationem remansit qu idem fomes peccat i seenudum substantiarn, sed ligalu s.
C APUT CCXXV .
De perpetud VirginîtateM atrisC lzrz‘
stz‘
.
S i au tem per p r imam sanctì fi cationem sic fu i t contra omnem
motum pecc'at i m uni ta, mu l to m ag i s in ea ex crevit grat ia, fomesque peccat i in ea es t debilitatus, ve l etiam to tal i t er sublatus,Spiril.u Sanoto in i psa secundum verbum Angel i superveniente adcorpus Chr i st i ex ea formandu ìn. Unde posquam facta es t sacra-vrì um Sp i ri tus Sancti , et habitaculum fi lii Dei, nefas esp crederenon sol um aliquem motum peòcati in ea fu isse, sed nec e t iamcarnalis concupiscèntiaa delectationem eam fu isse ex per1am . Et
i deo ahom ìnanduserror°
est Helvidii, qu i et iam S l asserat C hristum
ex Virgine conceptum et natum , d ixi t. tamen eam postmodum ex
Joseph al i os fi lios genu ìsse. Nec hoc ejus su fi‘
ràgatùr erforì , quodMat theei q uod non bognovit eam
'Josegà, sc i l ice t
1 72 s. THOM 1E A QU INAT IS opuscvm.
verbo conditiones aliquae ex isterent, quae congruerent decentissimo liberationis modo human i gener i s . Fa i t au tem congruentis
sim us modus u t homo , qu i per injustitiam perierat, per justì tiarnrepararetur. Ex igit au tem hoc justitìae ordo , u t qui poema: alicujuspeccando fac tus est debi1or, per solutionem paenae liberetur. Q u iavero quae per am icos facimus, aut patimur, aliqualiter nos i ps ifacere, au t pat i v idemur, eo quod amor est mutua Vir t us exduobus se amantibus quodammodo faci ens unum , non discordat
a j ustitiae ord i ne si aliqu is libe1‘etur am ico ejus satisfaciente proi pso . Per peccatum au tem pr im i paren t i s perditio ì n to tum humanum genus devenerat, nec alicuj usbom 1u 1s poena suffi cere poterat,11 1 to tum genus humanum libera 1 et. Non en im e ra t cond ignasatisfactio, aequivalens, u t uno hom i ne puro satisfaciente omneshomi nes liberarentur. Sim i l i ter e t i am nec suffi ciebat secundumjustitiam , ut Angel us ex amore human i gener i s pro i pso satisfacere t . Angel u s enim non habet dignitatem , infinitam u h satisfactioejus p ro infi nitis, et infi nitorum peccatis suffi cere posse t . Sol usau tem Deus est infi nita dignitatis, qu i carne assum pta pro
homi ne suffi cienter: satisfacere poterat, u t su pra jam dix imus.
Tal em i g i tur 0p01 1u i t u t humanam naturam assumeret, in qua
pati posse t p ro homi ne ea quae homo peccand0 meru it, u t pate1
‘
etu 1‘
ad sal isfaciendum pro hom ine . Non au tem omnis poena,quam homo pescando incurrit, est ad sa t i sfac iend um i donea. Pro
veni t en im pecc:atum homin i s ex hoc , quod Deo avertitur conversus ad comm utabilia bona . Puni t u r au tem homo pro peccatoin u trisque. Nam et privatu r grat ia , et caeteris donis, qu i bus Deoconjungitur et meretur et iam pat i molestiam , et defeclu în in eo,prop te r quod est Deo aversus. Ille i g i t ur orde satisfactionis te
qu irit u t pe r pcnnas, quas peccator in bon i s commutabilibus pat itur, revocetur ad Deum . Hu is au tem revocationi cont rar ia: suntillae paenae, qu ibu s homo separatur a Deo. Nul l us i g i tu r per hocDeo satisfacit, quod privatur grat ia , vel quod ignorat Deum ,
ve lquod habet inordinatain animam , quamvis hoc sit paena peccat i ,sed per hoc quod in se i p so aliquem dolorem sensib, et in ex te
rioribus rebus damnum . Non i g i tu r Chr i s t u s illos defectus assume re debuit, qu i bus homo separatu r Deo, l i ce t s int paenapeccat i
,sicu t privalio gra t i& , i gnorant ia, et hujusmodi. Per hoc
en im mi nus i donea s ad sat i sfaci end um redderetur quinimo ad
hoc quod_
'
esse t anolo r humanae salutis,requirebatur u t p len i ta
dinem gra t iae e.t sap ient iae possideret, sicu t iam d ictum est. Sed
I . C OMPENDIUM THEO L OGIAB 1 73
qu ia homo per peccatum in hoc positus era t , u t necessita1em moriendi haberet, et ut secundum corpu s et an imam esse t passibilis,hujusmodi defectus Chri s tus suscipere .vo la i t , u h mo r tem prohom inibus patiendo, genus humanum redimeret. Es t tamen a t tendendu
'
m ,quod hujusm odi defectus sun1 Chr i s to et nobi s commu
nes . A l ia tamen ra t i one inveniuntur in Christo,et in nobi s
hujusmodi en im defecbus, ut d i ctum est, pcena sunt p r im i peccat i . Q u ia igi tu r nos per vitiatam ori g i nem cul pam or ig i nal emconlrahim us, per consequ ens hos defectus dicimur contractos
habere Chr i s tus au tem ex sua or i g i ne nu llam macu lam peccat icontrax ì t, bos au tem defectus ex sua vo l un tate accepit, u nde d i c inon debe t quod l1
'
abuit hos defectus contracLos, sed mag i s assump tos . lllud en im contrahitur, quod cum al i o ex necess i ta te trahiturChris tus au tem potu ì t assumere humanem n a t u ram s ine hujusmodidefectibus, sicu ts i ne cu lpaefaeditate assumps i t .ELhoc rationis ord o
p05bere v idebatur, u t qu i fu i t immunis cu lpa , esse t imm unis
pu ma. Ét sic pate t quod n ul la necess i ta te nequ e v iliatae ori g inis,nequ e j ust i t iae, hujusmodi defectus fuerunt i n eo : 11nde relinqu ilurquod non contracti, sed v ol un tar i o assumpti fuerunt in eo. Qu iavero corpus nos t rum praedictis defectibus subjacet i n paenam peg …
cat i , nam an t e peccatum ah h i s eram us immunes, convenienterChri s tus i n quant um hujusmodi defectus in sua carne assumpsi t ,dicitur similitudinem peccatigessisse, secund um illud Apos to l i adRomanos vm Deu s m isit fi lium suum inf sim ilitudinem carnis
peccaii. Unde et i psa Chr i s t i passibilitas, vel pass i o ah Apos to lo
peccatum nom inatur, cum subditur E t depeccato damnavit peccatum in carne. Et Roman . vn Quod mortuu s est peccato, mor
tuus est semel. Et quod est m irabilius, hac e t iam ra t i one d i c i tApostolus ad Ga la t . quod est factu s pro nob is maledictum .
Hac e t iam rat ion e dicilu r s imp lem nostram necessitatem assumps i sse sci l i ce t poems, u tduplam nostram consumeret sci l i ce t cu lpae,Est au tem considerandam u lterius, quod defectus poenales in
corpore duplices inveniuntur. Qu idam communes omnibus , u t
esuries, sì tis, lassitudo pos t laborem , do lor, m ors, et hujusmodi.Q u i dam vero non sunt omn ibu s communes, sed q uorumdam
hominum propri i , u hcaecitas, lepra, febris, m embrorum mu tilatio ,
et hujusmodi. Horum au tem defectuum haec est diiferenlia qu iadefectus communes in nobi s ah a l l o traducuntur sc i l i ce t ex primoparente, qu ì eos pro peccato incurrit. Defectos au tem p1 0p1
‘ii cx
parkicularibus cans i s in singulis hom inibus innascuntur. Chr is tus
17 4 s. THO M JÈ A QUÌNAT I S OP USC ULA
au tem ex seipso mu l lam causam defectus habebat nec ex anima,quae e ra t grat 1a , ct sap i en t ia p iena, et Verbo Dei uni ta , nec cxcorpore , quod era t Opt ime organiz atum elz dispositum omnìpotenti
v i r tu te Sp i r i tus Sanct i compactum , sed sua v ol un ta te d ispensat ive ad nostram salu tem procurandam , aliquos defectus suscepì t.
Illos i g i t ur suscipere deba i b, qu i ah a l i o derivantur ad a l i os,sc i l i ce t comm unes, non propr ios , qu i in singu lis ex causis propr i i sinnascuntur. Sim i l i ter et iam , qu ia principaliter venerat ad restau
randam humanam naturam , illos defectus suscì pere debuit, qui
in to ta natura inveniebantur. Pate t et iam secund um pr'
& dicta,
quod u t Damase . d icit : Chr i s tus assumptu 3 assumps i t. defectusnostros indetractabiles, id e = t, qu ibus detrahi non potes t . Si en imdefec tum scientia , vel gra t iae suscepisset, au t e t iam lepram , au t
caecitatem, aut al iqu id hujusmodi, hoc adderogationeindignitatis
Chri s t i pert i nere videretur, et esset hominibus detrahendi occasioq uae nu l la datur ex defectibus totiu s natu rae .
CAPUT CCXXVII .
Quam C hristusmori volu 1‘
t.
Manifestum i g i tu r est secundum pm dicta, quod Chr is tu'
s à liquos defeclu s nostros suscepì t non ex necessi tate, sed pmpte1
‘
aliquem fi nem , sci l ice t prop ter salu tem nostram . Omms au tempoten t ia et hab i tus, sivè hab i l i t
'
as ordinatur ad aètum sicut. ad
fi nem : un_
de passibilitas ad sntisfaciendam , vel merend am 11011
sù ffi cit sìné pass ione i n ac tu . Non en im aliqu ìs d i c i t bonus, velmal u s ex eo quod po tes t ta l ia agere,sed ex eo quod ag ì t : neclaus et vituperium debenturpotentiae, sed actui : unde et Chr i s tu snon sol um passibiliì &tem nostram suscepì t u h nos salvaret, sed
e t iam u t p ro peccatis nostr1s satisfaceret, vola i t pat i . Passi1s estau tem pro nob i s ea quae 11 1 nos paterem ur ex peccato p r im i parent i s m eru ìmus, q uorum prae_
ci puum est mor= , ad quàm omnesaliae pas = iones hum ànae“ordinantur sicu t ad u l t imum . Stipendiaenim peccati mors est, 111 Apost. d i c i t ad Rom . v r. Unde et Chri st us pro peccatis nostris volu it mor tem pat i , u tdum
'
poenam nobisdebi tam 1pse s ine cu l pa suscipe
'
,rct nos 1 ealu mor t i s liberaret,sicu t aliqu is debi to poenae liberaretur a l i o pro eo poenam sus h inente . Mor i e t iam volu it, 11 1. non so l um mors ejus
°
ésset nobi s satisfactionis remedium .sed e t iam sah1h sSacramentum ,
11t 11ds im ilitudinem mor t i s ejus nos carnal i v i tae morìamur
'
in Spiritùalem
176 s. THOM JE A QU IN AT I S OPUSC ULA
t um De i comedit, l oco cuj us Chri s t us se l i gno a(fi gì permisì t, 11 1ex olveretquae non rapu it, sicutde eo Psal mi s te d ici 1 in Psal. 1…vmC onvenit etiam quantum ad Sacramentum . Vola i t en im Chr i st u sestendere sua m or te, u 1 sic moreremur v i ta carnafi , qu0d Sp i r i tu snos ter in superna elevaretur u nde e1 i pse d i ci t , Joan. Ego
s1'
ex altatus fu era a terra, omnia traham ad meipsum , conveni1
e1iam q uan1um ad exempl um perfeclae v i r tu t i s . Hom ines en im
qu andoque non m inus refugiunt v i t u perab i l e genu s”
m ort i s,quam
mort i s acerbitatem u nde ad perfectionem vi r tu t i s per t i nere vi
detu r, 111 prop ter bonum virtu 1is e t iam aliq uis vituperabilem
mor1em non refug ìat pat i . Unde Apost. ad commendandam perfectam obe
_
dientiam Christ i , cum dix isset do eo quod factus e.= 1
obediens u squ e ad m ortem , subdidit : M ortem au tem crucis : q uaaqu idem mors turpissima videbatur, secundum illud Sap i en t iae 1 1Morte turpissima condemnemus eum .
'
GAPUT CCXXIX .
De morte C hristi.
C um au tem in Chr isto convemant in unam personam tres substan1iae sci l i ce t corpus , anima, et divini1as verb i , quarum d use,sc i l i cet an ima e1 corpu s , unitae sunt i n u nam natu ram , in mor tequ i dem Chr ist i separata est un ic corpor i s et animae. A l i ter en imcorpu s vere m or tu um non fu isse1. Mors eni m corpor is n ih i l estaHud -quam separatio animae ah i pso neu t rum tamen separatumest Dei Verbo quantum ad unìonem pers
,onae. Ex un ione au tem
animae et corpòris resu l tat humani tas : unde separa1a an ima acorpore Chr i st i per mortem,in t r i d uo mor 1is homo d ic i 11011 po1u it. D ictum es t au tem supra, quod propter unionem in personahumanae natu rae ad Dei Verbum , quidquid dici1ur de hom i neChristo , potest et convenienter d e Dei fi lio praedicari unde cumin mor te manseritunio personal i s F i l i i De i tam ad animam ,
q uamad corpus Christi , quidquid d e utroque eorum dici1ur, poterat deDe i F i l i o p1
‘
aedicarì .Unde et in Symbolo dici1ur de F i l ia Dei, quodsepul1usest, prop te r hocquod corpus s ib i unitum in sepulcrojacu i1,e1 quod descendi1 ad inferos an ima descenden te . Est e t iam cou s iderandum , quod mascu l i num genus des ignat p ersonam , neutrumvero nat uram unde in Trini1a1e dicimus, q uod fi lius est al i as aP atre, non aliud . Secund um hoc ergo in …due mon1 is Chri s t usfu i t 1otus in sepu lcro , 101115 in inferno , 101115 in C oelo, pm pter
1 1 COMPEN DIUM '
1 1'
1 111U L U U 1
personam quae uni ta erat et carni in sep ul cro jacen1i, et an imes
infernum ex polianti, et subsìstebat in natura d iv i na in (119 10 reg
n an te sed 11011 potestd ici quod to tum in sepu lcro, au t in
sepu l cro, au t in i
nferno fuer i t , qu ia 11011 tota humana natu ra , sed
pars in sepu l cro , aut in i nferno fu i t .
CAPUT CCXXX.
Quod Christi Î11 1'
1 0021111 1111 10 .
Fu ì 1 ì gitu 1‘ m ors Chr is t i n05 11 80 mort i conformis quan t um ad id
quod est de rat i one m01 115 , q uod est an imam corpore separari.
sed quan tum ad aliqu 0d mors Chr i s ti nos tra mor te differens
fu i t . N O S enim m orim ur quas i morti subjecti ex necess i tat e vel
na1u fee, velalicujus violen1iae nobi s illatae. Chri s tus au tem mor1u us
est 11011 necessi tate, sed p0105 11110 et propr ia v0100 13 10. Unde ipse
dicebat J03 11 . x Potesta tem habeo ponend1'
animan1 meam, et 1'
te
1‘
111nsumendi eam . Hujus au tem differen1iae ra t i o est, qu ia natu
ral ia 1105 11 30 11011 subjacent z conjunctio au tem an imes ad
corpus est natu ral is, u nde volun1ali 1105 11 80 11011 subjacet, quod
an im
a corpori un i ta rem anea1 , vel quod a corpore separelu r, sed
0p01 101 hoc ex v11 1u 10 alicujus agentîs proven i re . Q uidquid au t em
in Chr i s to secundum hum0nam p a1u ram era1 na1urale, 101u 11 1 ejus
voluntati subjacebat propter divini1atis v 11 1u 10m , cui subjacet
to tanatu ra . Era1 igitur in potestat e Christ i , u t quamdiu vel let ,
anim
a ejus corporiuni ta remaneret, et sta1im cum vel let , separa
retu r ah i pso . Huju smodi an1em divinae v i r t u t i s i nd ic i um centu r i o
cruci Chr is t i 115 515 10115 sensit, dum eum v idi t clamantem eXpìrare,
per quod manifes te 05 1endebatur, quod 11011 sicut c& 1er i hom ines
ex defectu nat u rae moriebatur. Non en im possunt h0mines cum
clamore 5piritum em ittere, cum ì n i l l o mor t i s ar t icu l o y ix e t iam
possintpal p i tando l i ngnam movere unde quod Chr i s t us c lamans
ex pì ravit, ineo divinam m anifestavit v irtu tem , eh propter hoc
0011111 1 10d ix i t Vere F i lius Dei era t iste. Non tamen dicendum
est,quod Judaei non occiderint C hristum , vel quod C hris1us i pse
se occiderì t. Il l e en im dicitur aliquem occi dere , q ui ei causam
mortìsinducit, non tamenmors sequ i tu r ni s i causa m or t i s na1u
ram v incat, quae vi tam conservat. B ra t au tem potes1ate C hris1i,
11 1 na1u ra causae corrumpen1i cederet, vel resisteret quan tum i pse
ve l l e t id eo et i pse C hris1us vol un tar io mor tuus fu i t , 01 tamen
Judeei occiderun1 cum .
S . T 11011 . A0. O PUSC ULA.
1 7 8 s. THOMAS A QU INAT I S OPUSCULA
CAPUT CCXXXI .
Depassione C hristi quantum ad 00131113 .
Non sol um an1em Chr i st us m01 10m pat i voluit, sed 01 alia quaeex peccato p r im i paren1is in p05 101 05 proveniunt, 111 dum pmnam
peccat i integraliter 5 u501p01 01, nos p01 f0010 pecca1o satisfa
ciendo liberaret. Horum au tem quaedam praaoedunt m01 10m , q 1130
dam m 01 10111 subsequun1ur. P raecedunt q u idem mor tem corpori spassiones tam natu ra les, 111 fames, 5 1115 , lassitudo, 01 hujusm od i 010. q uam et iam violentae, u t 111111101 3 110, flagellatio, 01 s im ilia, qu€0 omnia C hris1us pa1i voluit tamquam provenientìa 011
pecca to. S i en im homo 11011 p0001155 01, nec fam is, au t sitis, aut
lassitudinis} vel fri gor i s afflictionem sensisset, 1100 ah 0x 1erìoribus
p01 1ulissetviolent'
am passionem .Has tamen passiones a l ia rat i oneChri s t us p01 111111, quam al i i hom ines patian1ur: ln aliis en im hom in ìbus
‘
non 05 1 a l iqu i d , quod iis passionibus repugnare p055 11 . InC hristo autem erat unde iis passionibus 1 05 15 101 0111 1 11011 sol umv ir1us d iv ina 11101 01113 , sed e t iam an1mae b0a11111d0 , cuj us tantav is 05 1, 111 Aug . (11011, u t ej us beatitudo 5 110 modo 1 0d11nd01 in
corpu s unde post 1 05 111 1 001i0n0m ex hoc ipso quod anima g lor ifi cata eritp er v is i onem Dei, 01 ape_r13m 01 planam fruitionem ,
corpus g101 10580 animae unitum gloriosum 1 0dd01u 1 impass ibi l e 01immortale, cum igi tu r an ima C hr i s t i p01 f001a v i s i one Dei 11 1101 01 111 , q 11a11111m 05 1 ex v11 11110 hujus v isionis, consequ ens e ra t 111
corpus impass ib i l e 01 immo1tale redderetur per redundantiam
g101 i80 ah an ima in corpusz sed dispensa1ive factum 05 1, 111 animaDei vi s ione f1 u0n10 s imu l corpu s pa101 01u 1 , nul la redundan1ia
g101 110 ah an ima in corpus facta. Suberat enim ,u 1 dic1um 05 1 ,
quod erat ne1u rale C hristo secundum humanam na1u 1 3m ej us
volunta1i unde p0101 211 na1uralem redundantìam 5 11p01 101 1b115
pa1‘
11bus ad infer i ores pro suo l i bi to imped i re , 111 5 1001 01 unam
quam que par 1em pat i , aut agere quod s ib i p roprium 05501 absqueal ter i us‘ part i s imped imen to , quod in aliis hom inibus 0550 non
potest. Inde etiam 05 1, q'
uod in pass ione 0111 15 1115 m ax imum 001
poris dolorem sustinu it, qu ia corporalis dolor in n u l lo m i1igaba1 111 per super i us gaudium 1 01101115 , s ieu t nec 0 converso dolorcorporis, rationis gaud ium impedieba1. Hino etiam apparet, quod50105 Ch r i stus 11111 101 01 comprehensor fuit.
.
Sic en im d iv i na vi
sione f1‘110ba1u1‘, quod comprehensorem p01 11n01, 111 111111011 corpus
1 80 s . THOM/E'
AQU IN AT I S OPUS C ULA
Sì vero consideretur anima: pass io ex part e objecti, non omnis
potent ia animaepatiehatur, secundum quod pass io p1 0p1 i0 sumptanocumentum importat. Non en im ex parte objecti cujuslibet potentìae poterat al i qu id 05 50 nocivum . Jam en im supra d i ctum est,
quod anim a Chr i st i perfecta Dei v i s i one fruebatur. Su perior i g i tu rrat i o animae Chr i s t i , quae rebus &:terni s contemplandis et cousulendis inhaeret, nih i l habeat adversum
,aut repugnans, ex q uo
aliqua nocument i pass i o in ea l ocum habere t . P otentiae vero 5 011
sitivae, quaram obj ecta sunt res corporea , habere poterant ali
quod nocumentum ex corpor i s pass i one unde sens i b i l i s do l o r inChr i s to fu i t corpore pat i ente . Et qu ia 110 510 corpor i s sicu t a sensusentitu r nox ia , ita e t iam inter ior imaginatìo eam u t nocivam
apprehendit, inde sequ i tu r in ter io r tristitia e t iam cum dolor incorpore non sentitur, et hanc passionem tristitia dicimus in
an ima Chri s t i fu i sse . Non sol um au tem imaginatio, sed e t iamra t i o infer io r noci va corpor i s apprehendit et i dea e t i am exapprehensione infer i or is rationis, quae ci rca temporalia versatur,
poterat pass io tristitiae habere l ocum in Chri s to , in quan tum sc il i cet m or t em , el. al iam corpori s laesionem i nferior rat i o apprehendebat u tnox iam , etappetì tui nat ura l i contrariam . C ontingìt au temex amore , qu i
'
fac i t d uos hom ines quas i u num , u t aliqu is t r i s t it iam patiatur non so l um ex iis qua per imaginationem , vel perinfer i orem rat i onem apprehendit u t s ib i noci va, sed e t i am ex iis
q ua apmehendì t u t nox ì a, aliis quos ama t u nd e ex hoc t r i s t itiam Chri s tus patiebatur, secundum quod aliis, q uos ex charitateamabat, per i cu lum imminere cognoscebat cu lpae, ve l pmnae, undenon so lum s ibi , sed e t iam aliisdoluit. t uamv15 dilectio p1 0x im i
ad superiorem rat i onem quodammodo pertineat, in quan t um prox imus ex charitate diligitur propter Deum , super i or tamea rat i o inChri s to de prox imorum defectibu s tristitiam habere 11011 potuit,
sicu t in nobi s hab01 0 po t es t . Q u ia en im rat i o super ior Chr i s t ip l ena Dei v i s ione f1‘110b11 1u1, hoc modo apprehendehat qu ìdqu id adaliorum defectus pertinet, secundum quod in d iv ina Sap ien t iacontinelù r, secundum quam decenter ordinatum ex istit et quodaliquis peccare perm ittatur, et quod pro peccato punietur. Et i deenec anima Chr i st i , nec aliquis bea tu s Deum videns, ex defectibus
prox imorum tris…iam pat i potest. Secus au tem est in viatoribus,
qu i ad rat ionem sap ient iae v ìdendam non attingunt. Hic en ime t iam secundum rat i onem superiorem de defectibus aliorum tr i stanta r} dum ad honorem Dei, et 0x ahationem fi dei per t inere
1 . C OMPENDIUM THEOL OGI /E 1 81
ex istimant, quod aliqu i salventur, qu i tam en damnantur. Si ci g i tu r de eisdem , de quibus dolebat secund um sensum , i magi nation0m , et ra t i onem infer iorem , secund um su periorem gaudebat ,
in quan tum ea ad ordinem divinae Sap i en t iae referebat. Et qu ia1 0f01 1 0 a l iqu i d ad a l t erum est propr ium opu s rationis, i deo so l e !;d i ci
,quod mor tem rat io Chr i st i refugiebat qu i dem si consideretu r
11 1 na tu ra , qu i a sci l i ce t naturaliter. est mors odibilis, volebat tamen eam pa t i , si consideretur u t rat i o . S icu t au tem in Chr i s tof11i1 11 i5 111i11 , ita et 1am et a l ia passiones quae ex tristitia , oriuntur,u t t imor , ira , et hujusm odi. Ex iis eni m quae tristitiam praesen t iaìngerunt, t imer ìn nob i s 01111501111 , dum fu tu ra m ala ex istimantur
,
et dum aliquo laedente contr i s tat i sum us, con tra eum irascimur,
h50 tamen passiones a l i te r fuerunt in Chr i s to quam in nob is . Innobi s en im plerumque j ud ic ium rationìs pr;0veniunt, interduîn
m od um tal i on i s 0x 00d11nt. In Chri sto au tem nu nquam pra veniebent j ud ic ium ralionis, nec modum rat i one tax atum ex ced0bant,sed tan t um movebatur i n fer i o r appetilus, q ui est subjectu s passioni , quan tum ra t io ordinabat eum debere moveri. Poterat i g i t u rcontingere, quod secundum i nfer i orem par t em an ima Chr i s t i refugiebat al1qu id, quod secundum superiorem optabat, non temenera t contrarietas appetituum in ipso, ve l rebellio carn i s ad 5 pi r itum , qua in nob i s contingit ex hoc, quod appetitus inferiorjudioi um et modum rationis transcendit —
sed in Chr i s to movebatursecund um jud1cium talionis, in quan tum perm ittebat unicu iq ue
i nfer i orum v i r iam moveri propr io motu , secund um quod i psumdecebat. lis i g i tu r consideratis man i fes tam 05 1 quod super i o r rat i oChr i s t i to ta qu i dem fruebatur et gaudebat per comparationem ad
5 1111111 obj ec tam . Non en im ex hac par te a l i qu i d ei 000111 1 01 0
poterat, qu od esse t tristitiae causa , sed e t i am to ta patiebatur expa r le subjecti, ut sup ra d i ctum es t . N00 il la fru itio m inuebat
passionem , nec pass i o impediebat fruitionem , cum non nere t 1 0dundantia ex una po tent ia in a l iam , sed quaelibet potentiarum
permitteretur agere quod s ib i p ropr i um erat, sicut jam suprad i ctum es t .
CAPUT CCXXXIII .
De oratz'
one C hristi.
Qu ia vero ora t i o estdeside1 u 0Xpositiva, ex diversiiate appetituum rat io sum i potest orationîs, quam Chr i s tu s imm inen te pas
82 THOMAS A QU IN AT I S OPUSCULA
s i one proposuit. M011 . x x v1 Pater mi, si possibi le est, 11 0 113001 ame cal ix iste —
verumtamen non sicut ego volo , sed sicut tu .. In hocen im quod d ixit : Transea t a me ca lix iste, motum 10101 101 15 appe
111115 01 11010 1 0115 des i der i i desi gnat, quo n01u 1 011101 q u ì libet
mor tem refugìt, 01 0pp0111 11110111 . 111 hoc 0 1110m quod 111011 .
Verumtamen non sica t ego 0010, sed sicut tu vis, 0Xprimit m o tusuper i ori s 1 0110n15 omn ia consideran1is, prou 1 sub 0 1d1n0110 110 d iv 1009 Sapientiaa continentu r. Ad quod e t iam per1inet quod 11101181 non potest, hoc so l um fi eri posse demonstrans, quod secund umordinem d iv i na; voluntatîs p1 000d11. Et q uamv is calix p05 5 101115
11011 11 00 51v11 ah 00 qu i n i psum biberit,'
non 1011100 d101 deb01 q uodejus 01 0110 0x aud110 non fuerit. N am secundum Apostolum 011
Heb r . x l : 1n omnibus ex auditm est p 1 o sua 1 01101 011 110, cum en imdic1um 05 1, 5 11 des ider i i 0Xp05111V0, illud simplici1er
01 0m115 , quod simplici1er volumus unde 01 desid0rium jus1orum01 0110015 vim ob 11001 apud Deum ,
secund um illud P 501. x x Des ider iam paupermfl ex audivitDominus. lllud au tem s impl i c i te r v0lumus, quod secundum 1 0110110111 5 11p01 101 0111 appetim us, ad quam5 010m p01 11001 consent i re in opus. lllud au tem simp l ic i ter 01 0v11C hr istus, 111 P011 15 vol un tas 1101 01, qu ia hoc s impl ic i ter 11011111,non 0 1110m quod 001111 011 00 11 00511 01, q u ia nec 1100
,5 1111p1101101
volu it, sed secund um 111f01 101 0m 1 0110110m , u 1 dictmn 05 1.
CAPUT C CXXXIV .
De sep zoltura Christi.
C ons…0quuntur 00 10111 hominem ex peccato post mor tem 0111 de
fectus 01 ex par te corporis, 01 011 parte anim00. Ex parte corpor i squ i dem , quod corpus redditur 101 1 00, ex qu a sumptum 031 . Hic
0u 10m defec1us ex parte corpor i s 111 nobi s qu idem secundum duo
0 110nd11111 , 5 0111001 secundum p05 1110n0111 , 01 secund um 1 050111 110
nem . Secund‘11m positionem qu i dem ,111 qu an1um corpus m 01 1u 11m
sub 101 10 p0n11111 sepultum . Secund um 1 050111 110n0m vero, inquan tum corpus 111 010m0n10 501v11111 , ex qu ibus 05 1 00mp00111m .
Horum au tem defec1uum pr imum qu i dem Chr i s tus p011 v010 11,111 50111001 corpus ejus 51111 101 1 0 p0001 0111 1 . A1111m 0u 10m defectumpassus non fu i t , 111 5 0111001 corpus ejus 111 1erram 1 0501V01 01111
unde de i pso Psa]. x v , 1111211 : Non dab is sanctu1n tuum v iderocorruptionem , id est, corporis putrefactionem . Hujus 0u 10m 1 0110
081, quia corpus Chr ist i m0101 10m sumpsî t. de natu ra humana, sed
1 84 5 . THOM /E A QU IN A T I S OPUSCULA
01 qu id‘ nobi s p01100d11m 051 0 1 a peccato 11b01 0m0 1 , 01 per ejus
0x 01101100010 considerem us qu id nob is per i psum 5p01 00d11m pro
p00 11111 . Supe ra ta i g i t u r m or te, q000 ex peccato pr im i parentisp1 0v000101, p r imu s 011 110m01 1010m v i tam 1 050 1 1 011 11, 0 1 5 100 1
Adam p00000 10 p ri mo m01 10115 v i ta 0pp01 011 , 110 C h 1 15 10 pro pec0010 50115 100100 10, pr imo immortalis v i ta 10 C hristo 0pp01 01 01.
R edierant q u idem ad v i tam 0111 00 10 C hristum vel ah 00 , vel 0
p10phetìs 50 5011011, tamen 1101 11m morituri sed Chr i s tu s 1 05 0 1gens ex m01 1015 , jam 000 m01 1111 1 unde qu ia pr imus 00005 5 11010mm01 100 c11 0v0511, d10110 1 pri nceps m01 1001 11m , 01 p1 111111110 dorm100 110m , 50111001 qu ia p rimus 0 sommo mor t i s 5 0 1 1 011 11 j agomor t i s ex cusso . BJ0 5 au tem 1 05 0 1 1 00110 000 101d01 1 debu it, 000
statim post m or t em 05 5 0 . Si en im 51011m p05 1 m 01 10m 1 0d15501 ad
v i tam , mor t i s ver i tas comprob010 non 1015 501 . Si vero diu 1 05 01
1 00110 101d01 010 1 , s ignum 5 0p01 0 103 mor1is 10 00 000 0pp01 01 01,
0 00 hominibus (101 010 1 spes 0 1 per i psum lib01 01 00 111 1 0 m or teu nde 1 050 1 1 0011000m u sque ad 101 110 111 d i em d15 10 111 , q 010 hoc
t em pus 5 111110100 5 v idebatur ad mort i s v01 11010m comprobandam ,
000 01 01 nim is p1 011x 0m ad 5pem liberationìs 101100d0m . Nam 5 1
amplias (111010 1015 5 01, jam fi delium spes dubitationem p0101 010 1 ,
u nde 01 quas i defi ciente jam Spe q u idam d100b00 1 101 110 die, L uc.
0 111. Nos sperabamus qu od ipse redempturus esset I srael. N 00tamen per 1 1 05 10 10g1 05 d i es Chr i s tus m ortu us 1 0m005 11. D10110 1bamen tribus diebus, 01 1 1 1b 115 000111305 10 cord e 101 1 00 fu i sse 1110modo 1000 1100 15 , quo pars pro 1010 poni 5 0101 , cum en im ex die
01 00010 0 0 115 d i es 0 010 1 0115 000 511100 10 1 , quacumq00 parte d1el ,
v el 000115 computata Chri stu s fu i t 10 1001 10, 1010 1110 die d10110 1
in mor t e 1015 50 . Secundum au tem Scr i p10 100 000 5 110111d100m nox
cum 50q000 11 die 00mp01010 1 , 00 quod H0b1 001 tem pora secund um00 1 5 11m 10000 011 5 01 v00 1, q000 de 5 01 0 inc ip i t 0pp0101 0 . F1111 0 111001
Chr i s tu s 10 5 0p11101 0 0 1111110 p01 10 5 011 100 101 100, quae 5 1 cum 00010
p1 0000d00 11 00mp111010 1 , 01 11 q005 1 d i es unus 0010 1 0115 . N O010 v erosequen1e 5 0x 10m feriam 00m integra die sabbath ì 1011 111 5 0p010h 10,01 5 10 500 1 duo d ies. J000 11 0110m mortuus 10 5 0q000 11 00010, q 11a0
p10000d11 d iem dom inicum , in qua 1 05 0 1 1011 11, vel med ia 110010
secund um Gregorium ,vel d11110010 secundum 01105
,unde 5 1 0010
p0 1010 1 vel 1010 nox , vel pars ejus cum 50q000 11 die domi n ico 01 11101 1105 d ies 001111 0115 . N00 110001 0 my5 101 10 quod 101 110 die 1 050 1
gere v01011, 0 1 per hoc manifestetur quod ex v11 10 10‘
101105 Tr ini10115 1 0501 1 011 11 unde 01 q000d0q 110 d101101 pater 00m 1 050501
1 . C OMPENDIUM TH EO L OGIAL‘ 185
105 50 , q 000d0q00 au tem quod i pse propria v irtu te 1 050 1 1 011 11 ,
quod 0 00 05 1 000 11 01 10m cum eadem 5 11 d iv i na v i r tus pa1ris 0111111 01 Sp i r i tu s 800011 01 0110m 0 1 05 100d01010 1 q uod 1 0p01 0 110
vim 0 00 10 11 10010 prima die 5200011, id 05 1 5 0b l ege 0010 1 011, 0 00secunda die, id 05 1 5 0b 10g0 m 050y00, sed 101 110 die id 051 tempore
g1 01100. 110b01 0110m 1 01100010 , qu ia Chri s t u s 0 00 die integra , 01duabus 00011130 5 10 10g1 15 j000 11 10 sepu lcro, qu ia Chr i s t u s 0 00
ve1us1010 quam 50 500p11, 50111001 d uas 005 11 05 v0105 10105000 5 0mp5 11 , 50111001 culpae 01 p10 000, quae per d uas 000105 signifi
000 10 1 .
CAPUT CCXXXVII .
De qualitate C hristi resurgentz’
s.
N00 sol um au tem Ch r i s t u s recuperavit human0 generi q uod
Adam peccando 0m 1501 01, sed etiam hoc, ad quod Adam peccando0m 1501 01, sed etiam hoc, 01 quod Adam morendo perven i re p010 15 5 01 . 1110110 00110 maj or 1011 C h 1 15 11 011100010 011 m erendum ,
quam homin i s 00 10 p00001 0m . 1000 1 1 11 siqu idem Adam peccando
000055 11010m m oriendi, 0m 1550 1000 11010 qua mor i 000 00101 01, 51000 p00001 01 . Chri s tus au tem 000 sol um 00005 5 11010m m 01 100d1
011010 5 11, sed etiam 00005 5 11010m 0 00 m0 1 100d1 00q 1115 1v11 : unde
/corpus Chr i s t i post 1 05 01 1 0011000m factum 05 1 i mpass i bi l e 01
immor ta le, 000 qu i dem 5 100 1 pr im i homi n i s 130100 5 000 mor i , sedomnino 0 00 potens m or i , qu ia 10 fu turum de nobi s ipsis 011p0010mus. Et qu ia anim a Chr is t i 00 10 mor tem passnbilis 01 0 1 5 0000d0mpassionem corpor is, 000 50q0 005 05 1 0 1 corpore impass ib i l i 10010 ,etiam an ima impassibilis 1 0dd01 010 1 . Et 11010 jam 101p10111m 0 1 01
h0m 0003 10d0mp110015 myster i um , propter quod dispensa1ive 000110 0b010 1 11 011100 15 glor ia 10 super i or i 00 1m 00 par te, 00 1101 01
1 0d00d00 110 ad 10 101 101 05 par1es, 01 ad i psum corpus, sed perm i1101 010 1 unumquodque 00 1 agere 00 1 p01i quod s ib i proprium 01 01,
000 50q0005 1011 0 1 jam per redundantiam g101 100a super i or i 001m00par10 101011101 001 p05 g101 111001 010 1 , 01 10101 101 05 v ires, 01 i nde 05 1qu ia 00 10 p055 1000m C hris1us esset com p rehen so r propter 11 01110nem 00 1m00 , 01 viator prop1er corpor i s passibilitatem , jam post
resurrectìonem viator 000 1011, sed so l um comprehensor .
186 5. 1 0 010 10 A QU IN AT I S 000 500101
CAPUT C CXXXVIII .
Quomodo convenientibus argumeniz'
s Christi resurrectz'
o
demonstratur.
E1 q010 0 1 111010m 05 1, 001 15 105 1 050 1 1 0011000m 00 1101p0v11, 0 1
ejus 1 0501 1 00110 argumentum nobi s 5p01 01115101 01 0 1 005 etiam
resurgere 5p01 01 0m05 , 0p01 1011 ad 5p010 1 05 0 1 1 00110015 suadendam , 0 1 ej us 1 05 01 1 00110 , 000 000 01 1 050 1 g00 115 q0011105 000
g1000 11b05 indiciism 001105 101 010 1 . Non au tem omni bus indifferen101 suam 1 0501 1 001100010 m anifestavit , 5 100 1 h um00 11010m 01
passionem , sed sol um 105 11b05 p10001d100115 0 Deo 50111001 d iscipu lis, quos 010g0101 ad p1 0001 00d0m hum anam 5010 10m . N am
5 10105 1 05 01 1 00110015 , 0 1 d io1um 05 1, p01 11001 ad glor iam com
p1 0h00501 15 , cuj us 00g01110 000 deb0101 omnibu s, sed 115 tan tumqui 50 d ignos 01110100 1 . Manifestavit au tem eis Chri s tus 01 ver ita1em 1 05 0 1 1 00110015 , 01 g101 10m 1 050 1g00 115 v01 11010m qu id em1 05 01 1 001100 15 , 05 100d00d0 quod i dem ipse qu i m01 1005 1001 011 05 01 1 01111 01 q0 0010m ad 0 010 1 0m , 01 quantum ad 50pp05 110m .
Quan tum ad 0010 10m qu i dem , qu ia 50 verum corpus humanumhabere
‘
demonstravit, dum i psum palpandum 01 v id end um d iscipulis p100b011 , qu ibus d ix i t . L uc. 0 11 . : P alpate, et videte, qu iaspuritus carnem 01 0330 non habet, sicut me v idetis habere. Man i105101 11 etiam exercendo 0010 5 qui 0010 100 h 11m0000 conv00 10 0 1,cum d1501p0 115 5 015 m andaeans 01 b ibens, 01 00m 015 m 0 1101105
loquens, 01 ambu lans, qui 5 00 1 0010 5 hom in i s v1v00115 quam vis
1110 00m05 110 000055 110115 000 1001 11 . Non en im 10001 1 0p1101110
1 05 01g00110m corpora 0 1101105 c i bo indigebunt, 00 10 10 015 00110
1101 deperditio, q uam 0p01 1001 per c ibum 1 05 100 1 01 1 : u nde 01
011305 0 Chr i s to 05 50mp10 5 000 005 5 11 10 corporis ejus nutrimen
tum , sed 1011 1 0501010m in p100j0000 10m 10 0101 10m . V01 0m10m00
011 h00 1p50 quod comed i 1 01 bib11, 50 verum hom inem dem005travi1. Q uan tum vero ad 50pp05110m , 05 100011 50 0550 eumdem
qu i m01 10 05 1001 01 per hoc, quod indicia 5000 mort i s 015 10corpore demonstravit 5 0111001 v0 1001 0m 010011 1005 0 0 110 d1011
Thoma . Joan. xx Infer digitam tuum huc, et vide manu s meas,01 0/fer manum tuam, et mitte in 10103 meum , 01 L 00. 0111. d ix i tVidete manus meas et pedes meas, qu ia ego ipse sum quamvis 1100
0110m dispensationis 1001 11, quod 010011 1005 vu lnerum 10 500 001
pore 1 0501 v0v11, 0 1 per 005 1 0501 1 001100 15 ver i tas probaretur 001 .
1 88 s. THOM1E A QU IN AT I S 000 5 00101
tum separata 0 Doo. Per 1 050 1 10011000m i g i tu r suam 001 1101 01010
11 11 1115q00 1 050 1 1 001100 15 5 0111001 001p01 0115 01 5p11 1100115 nobi s 05 1000 50. C onsiderandum tamen 05 1, quod 0 1 111011 Augustin. superJoan. Verbum D01 1 050501101 animas
,sed Verbum 0010 factum
1 05 0501101 corpora . Animam en im v ivifi care 50110 5 D01 05 1 . Q 0101amen 001 0 05 1 div 10110115 ejus 105 11 0m00 10m , 105 11 0m00 10m 00
1010 agi1 10 v 11 10 10 000 500 principalis, 0 11 0q00 1 050 1 1 00110 0051 1 0
01 001001 0115 , 01 5p11 1100115 10 corporalem C h 1 15 11 1 050 1 1 0011000m
1 0101 101 0 1 10 000 50m . Omnia en im quae 10 C h 1 15 11 001 00 100105 00 1 nobi s 5010 101 10 1001 00 1 v 11 10 10 divinitatis 00 1100 : u nde 01
Apos. 1 05 01 1 001100010 Chri st i 000 50m 005 1100 5p11 1100115 1 05 0 1 1 00
110015 05 10111100 5 , dicit, ad Rom . IV . q uod traditus est propter delicta nostra, 01 1
10311 1 1 001 11 propter j ustifi cationem. nostrum . Quod
au tem C h 1 1511 1 050 1 1 00110 005 11 00 001p01 0115 1 050 1 1 00110015 5 11 000 5 0
05 100d11. I . 011 C orinth . v Si au tem Christus prw dicatur quodresurrew it, quomodo qu idem dicunt vobis, qu oniam resurrectio
mortuorum non est? P 0 10h 1 0 au tem Ap05 1. peccatorum remissio
nem Chr i st i 0111 1b011 m01 11, j0 5 11110011000m vero 0 05 11 0m 1 05 0 1
1 0011001, 0 1 d05 1g0010 1 000101m 1105 01 sim ilitudo 0110010 5 ad 000
sam . N am 5 100 1 p000010 10 deponitur cum rem ittitur, 110 C h1 15 10 5
m 01 100d0 deposu itpassibilem v i 1am , in q ua 01 01 5 1m 11110d0 p000011.
C um au tem a l i qu i d j0 5 11110010 1 , 00v010 v i tam 0d1p150110 1 , 110
Chr i s tus 1 05 0 1g00d0 0 0v11010m glor ia: 0005000 105 05 1 . 810 1g110 1
mors C 01 15 11 05 1 00050 1 0m 15 510015 peccat i 005 11 1, 01 0110011110 10511 0m 00 1011101 , 01 ex emplaris 5001 0m00 1011101 , 01 m01 1101 10 Re
5 01 1 00110 au tem C h1 15 11 1011 000 50 1 050 1 1 001100 15 0 05 1100 01100111]
qu idem 105 11 0m00 1011101 , 01 0110mp101 15 50010m 00 1011101 , 000 00 101001 1101 10 , 10m qu ia Chr i s tu s jam 000 01 01 1110101 , 0 1 s ibi merer00mp0101 01 1um qu ia 0101 1105 1 050 1 1 00110015 1011 p1 00m 10m pas
5 10015 , 0 1 per Ap05 1 . patet Ph i l i p . 1 1 . Si c i g i t u r m00 1105 10m 05 1 .
qu od Chr i s tus potest d i c i p1 1m0g00 1105 1 050 1g00 110m 011 morta is
000 sol um ord i ne temporis, qu ia pr imus 1 050 1 1 011 11 secundum praed1010, sed etiam 01d100 000500, q0 10 1 050 1 1 00110 0305 05 1 0005
1 05 0 1 1 00110015 aliorum 01 in ord i ne digni1atìs, qu ia prae 000011
g101 105 101 1 05 01 1 01111 . H000 1g110 1 fi dem 1 050 1 1 001100 15 C hrìs1i Sym
hol um fi dei 000 11001 d1000 5 Tertia che 1 0301 1 00111 a mortais.
1 . C OMP EN DIUM THEOL OGUE 189
CAPUT C CXL .
De duplici pm m z‘
o hum ilz'
atz'
om‘
s Christi, scilicet
resurreolz'
one, et ascensione.
Q 010 vero secundum Apos1olum 0110110110 Chri s t i praemium 10 11
hum iliationis ipsius, 000 50q000 5 1011 01 d up l i c i ejus hum iliationidup lex 0110110110 1 05p00001 01 . H0 101110v01 01 00mq00 50 p r imo 500000001 mort is p05 5 100 0m 10 001 0 0 pass i bi l i quam 05 50mp501 01
5 000000 q 000 10m 00 locum , corpore pos i to 10 sepu lcro, 01 00110 0
0010101 05 005000000 10. Pr ima i g i t u r h 0m 11101100 1 responde1 0110110110 1 05 01 1 00110015 , in qua 0 mor t e 00 v i tam 1 00111 imm01 1010m
5 000 0000 hum iliationirespondet 0110110110 05000 5 10015 : u nde Ap05 1 .01011 Ephe. IV Qui descendi t, ipse est qu i ascendit super omnes1 00108 . 8100 1 an1em 00 fi lio D01 0101101 quod 05 1 0 0105 , passus, 01
sepu ltus, 01 qu ia 1 05 0 1 1 011 11, 000 tamen secundum 0010 10m divi
00m ,sed secund um h umanam : 110 01 00 D01 11110 010110 1 quod
05000011 10 coelum , 000 qu idem secundum 01v10 010 0010 1 0m ,5 00
secund um humanam . N am secund um 01v10010 naturam 00 0q00m
0 010 10015005 511 5 010p01 ubique 011 15 1005 0000 1p50. 01011, 1000 .
Nemo ascendit in caelum , nisi qu i descendi t de caelo, fi lius hominis
qu i est in caelo. P er quod 0010 1 10 10111g1, quod 5 10 00 01010 005000015 50 010110 1 0010 1 0m assumendo 101 1 000m , quod tamen 10 010 10semper p01 1000 5 11. E11 quo 0110m 000 5 1001 0000m 05 1 , quod 5 010 5
Chr i st us propria 1111 10 10 010105 05000011 . L O005 en im i l l e debeb010 101 qui de 010 10 005000001 01 1 011000 5 001 01 1g1015 . A l i i 1101 0 perseipsos 05000001 0 0 00 005 5 00 1, 500per9h 1 15 11 1111 10 10m ; ej us meme
bra 0110011. Et 5 1001 05000001 0 10 010 10m 000 1 00 11 11110 D01 5000 0
00 10 humanam 0010 1 010 , 110 000110 1 alterum , quod 000v00 11 01
secundum naturam 01v10010,50111001 quod 5 0000 1 00 0011 101 0m
patris. N00 en im ibi 00g110000 05 1 0011 101 0 , v el 5 055 10 00 1p01 0115
5 00 qu ia 0011 101 0 05 1 p01101 pars 00 1m0115 , 0010 1 p01 hoc 10 10111g1quod fi lius 0005 1001 11011 1 000 10 aliquo m 1001 010 5 ah i pso 5 000000 10 011110011 1 naturam ,
500 omnino 10 ejus :0q00111010 011 15 100 5 .
P0105 1 tamen 01 hoc i psum at t r i bu i fi l i o D01 secundum humanam
00101 0m , 0 1 secund um divinam 0010 1 0m intelligam us 11110 10 10
i pso 0011 0 0550 secundum 055 00 1100 0011010m , cum qu o habe t 000105 00010 regni , 10 051, potestatem 00m00m . Sed qu ia 50100 1 regibus
aliqu i 055 1001 0, qu ibus 50111001 a l i qu i d 00 regia p0105 1010 commu
0 1000 1, 1110 001010 p011551m05 10 regno 0550 11100101 , quem 1 011 ad
190 s. THOM /E AQUINAT I S OPUS CULA
0011 101 0m suam p0011, mer i to fi lius D01 0110m secundum h 1110000m0 010 1 0m 0101101 00 0011 101 010 patris 50001 0, q 1105 1 su per omnem01 0010 1 0m 10 01g011010 010 105 115 regn i 01101101u 5 . U110q00 1g1101
modo 50001 0 00 0011 101010 05 1 p1 0p1 10m C 01 15 11 11000 Ap051. 00
H0b . 1 . 01011 Ad quem au tem angelorum dix it aliquando : Sedea dex tris m e is ? Hanc igitu 1 C h1 15 11 05000 51000m 00011 10m0 1 0
Symbolo01000 105 Ascenditin caelum, sedat adDex teram Deipatris.
CAPUT C CXLI‘
.
Quod Christus secundum naturam Ìzumanam j udicabz‘
t.
E11 his q000 01010 5 00 1, m anifes10 00111g1101 , quod per Chri s t i
passionem 01 mortem , 1 05 01 1 001100 15 a tque 050005 100 15 glor iam 0
p000010 01 mo r t e l iberat i sum us 01 j0 5 11110m , 01 imm01 101110115
g loriam , hanc in 1 0, 1110m 10 spe 000p11. 11000 au tem quae p1000111 110 115
,50111001 passio, mors, 01 1 050 1 1 00110 , 01 e110m 050005 10
5 110 1 10 (111 1 15 10 secund um humanam 00111 1 0m . C 00 50q 000 101 1g1101
0p01 101 0101, qu ia 50011001101 00 quae 10 humana 0010 1 0 Chr i s tusvel 11055 05 05 1, V0] feci t 005 0 m alis tam 5011 11001113115 , quam 001
p01 011b 115 l iberando , 00 sp11 1100110 01 0010100 11000 promovit. È 5 1au tem consequens, 0 1 qu i aliquibus 011q00 bona 00q0 11 11, eademipsis 015p00 501 . D15p00 50110 an1em honorum in m ul1os 1 0q0 11 11
j ud ic ium , 0 1 unusqu isque secund um suum g1 0011m 0001p101. C on
v00 100 101 i g i 111 r Ch 1 15 1115 secundum humanam 0010 1 11 10 , 5000001110
quam my5 101 10 h 11m0000 5010 115 implevit, j 110011 0005 1110 1101 0 Deosuper hom ines, q u os sa lvav i 1 1 0000 010110 1 1 000 . v Po testa temdedit ei ju dic ium fa cere 5 0111001 pa1er fi lio, qu ia fi lius hominis est,q uamvis 0 1 hoc h0b001 aliam 1 011000m . E5 1 en im conven iens 0 1
j udicem v10000 1 j00100001 Deum 00 1010 apud quem j 1101015 00010 1 1105 1 05 1001, 10 5 00 0010 1 0 111001 0 05 1 p100m1010 , quod per
j 110101um 1 00011111 . 0p01 1011 i g i tu r quod Deus jude11 000 10 0 01111 0
propria 500 10 00101 0 05 5 0 10p10 ah hom ìnìbus v 1001 0101 , qu i ju
0100001 5 00 1, 1010 bon i s quam malis. Mal i en im 5 1 Deum 10 0010 1 0
01v 10 110115 v 1001 00 1, jam p100m 10m 1 0p01 101 00 1, quo 50 1 000100
1 110 1 1001g005 .
‘
E5 1 011010 conveniens 0110110110015 p100m10m humi11011001 C hris1i 1 05p00000 5 , qu i usque ad hoc humiliari v01011, 111sub homi ne j 110100 j 1101001 01111 injus10 0000 00 hanc h 11m 1110110nem ex primendam 5 1g000 101 10 Symbolo 00m sub P 00 110 P 11010
passum 1010100 1 . Hoc igì …ur 0110110110015 p1‘
0011110‘
10 00b011010 1 01;
0 1 ipse "secund um 0011100010 001010m j udex 0 Deo 010010 10 110
92 s. THOM /E A QUI NAT I S OPUSCULA
1 01 . P 0000101 05 au tem m 01 10 1 10 10101 00 5 0p01100 10 1 . N00 en imp0 10000m 05 1 hanc 01501 011000m absque D01 judicio fi eri, 00 1 hoc
j ud i cium 00 Chri st i p0105 101010 judiciariam 000 pertinere, p100
501 1110 00m i pse 01501p0115 5 015 01001 1000 . 11 lv Si abiero, et pm
paravero vob is locum , i terum 000 1010 01 accipiam vos admeipsum:
u t ubi ego sum , et vos sitis quam qui dem 10111 n ih i l 05 1 01100
q0am dissolvi, 0 1 cum C hristo 0550 p055 110 05 , qu ia quamdiu su
mus in hoc corpore, peregrinamur a Dom ine, 0 1 0101101 1I . C 01 10 . v .
Sed qu ia 1 011 1b0 110 hom in is 000 5 01001 000 515 111 10 110015 001m00,
500 0110m 10 b00 15 corpor is, 1101 010 per 1 0501 1 00110006 1 ah anima1 050 10 0001, om nisque 1 011 1110 110 1 0q0 11 11 j ud i c i um 0p01 101 01 01100
j ud i c ium 05 5 0, quo 1 011 1b00101 hom inibus secundum 00 quae gess01 00 1 0 00 5 010 10 in anima , verum etiam in corpore. Et hoc etiam
j00101010 C h1 15 10 00b010 1 , 0 1 5 100 1 i pse pro nobi s 1001 1005 1 050 1
1 011 11 in gl oria , 01 010 105 05000011, 110 etiam i pse 5 00 1 01 1010 100101resurgere corpora humili10115 005 1100 confi gurata 001p01 1 0101 1101155 000, 0 1 00 10 010 10m 11 005 101 01, q uo i p se p100005 511 050000005 , 01p011000 5 1101 00 10 005 , 01 1001 01 p01 M101100010 p1 00010111m . 1105 0 1 1 00
110 au tem omni um hominum s imul 1101 10 1100 5000011h 11j0 5 , 0 1 50p1 0jam 0111 1m0 5 : 0000 hoc j ud ic i um commune 01 fi nale j ud ic i um 01 11,
00 quod faciendum Chri s tus 01 001101 5000 000 V00 10 1 05 00m gloria .
Sed qu ia in P 501. 11 11 11 v . 0101101 : Judicia Dom ini abyssusmulta , 01Ap05 1 . 01011 00R 0 . 1 1 Quam incomprehensibilz
'
a sunt judicia ej us,10 singulis p110m 15 5 01 010 j0010101 001 05 1 a l i qu id p1 010000m 01 10
comprehensib ile h0m 0000 00g011100 1. 10 primo en im D01 j udicio,q uo praesens v ita hom inum 015p00 5 010 1 , tem pus q u idem judiciim00 1105 10m 05 1 hom inibus, 5 00 1 011 1130 11000m 1 0110 10101, p100501
tim , quia bonis plerumque mala 10 hoc m undo 0v00 100 1, 01 malishoma. 10 01115 au tem duobus Dei j0010115 1 011 1b0 1100 0m qu idem1 0110 in ev ident i 01 11 , 500 tempus m anet 0000110 10 , quia 01 mor1is
5000 t emp us homo ig001 01 5000000 10 11100 E00105 105 105 1 11 N escit
homo fi nem suum , 01 110 0m hujus 50000 11 0010 0 50110 potest. NO0
en im p100501m 05 10 101 0 , 0 151 q uorum 00mp1 00h0000m05 000505 .
Causa autem fi nis mund i 05 1 D01 v0100 105 , quae 05 1 nobis i gno ta0000 0 00 fi nis mund i ah aliq 11a 01 0010 10 p1005011 1 potest, 5000 so l oDeo, secund um 11100 M01 . 1111 lv : De die au tem illa et hora nemosei t neque angeli coelorum , nisipa ter salus. Sed qu ia 10 Marco 10gi1ur, neque fi lius, 5 0mp501 00 1 011q01 01 1 0001 m0101 10m , 01000 105
fi lium pa1re m 1001 0m , qu ia 00 1g001 01 quae pater novi1. P05 501
001010 hoc 0v1101 1 0 1 01001 010 1 , quod fi lius haec ig001 01 secundum
COMPEN DIUM THEOL OG I/E
humanam naturam 05 50mp1010 000 00 10m secundum divinam , se
00 000 10 q uam u nam sapien1iam h0b01 00m pa1re, vel 0 1 exp res5 105 010010 1 , 05 1 i psa sapientia in 00100 00000p10 . Sed hoc 10000
v00100 5 v 1001 010 1 , 0 1 fi lius etiam secundum 0010 1 0m 05 5 0mp10m ,
011 1010 0m ignoretjudicium , cum ejus anima , Evangelista 105 100 10,
plena 5 11 D01 gratia 01 v eritate, 0 1 su p ra d i ctum 05 1 . N 00 e liam
v idetur h0b01 0 1 0 11000m , 0 1 cum 011 1 15 105 potestatem j 1101000010000p01 11, q 010 11110 5 homi n i s 051 , 10mp05 50 1 judicii secund umh umanam naturam ig001 01 . NO 0 en im omne j 1101010m pa te r 0i
00015 501, 5 1 00101m 100001 temporis 5 0 1 00v00 105 05 5 01 ei sub trac
10m j001010m . ES 1 ergo hoc 10 10111g0000m secundum 05 11010m
modum 10q00001 10 . 501 1p10 1 15 , prout 010110 1 10 00 Deu s a l iq u i d5011 0, quando 11110 5 1 01 0011110111 p100b01 , 5 1001 0111 11 00 AbrahamGenes. 11 11 11 Nunc cognovi qu od timeas Dominum, 000 quod 10 00incipere1 005001 0, qu i omnia ah 00101 00 00g005011, 5 00 q u ia ej us00v011000m p01 11100 10010m 05 100001 01. 8 10 1g110 1 01 fi lius 010110 1
d i em judicii i gnorare, qu ia 0011110 10 01501p0 115 000 00011 , 5 00 015
1 05p00011 . A01 . 1 N on est vestrum nossa tempora, vel momenta,qua: pater posu it in sua postestate. P 0101 au tem 15 10 modo nonig001 01, q010 sal1em fi lio hujus 1 010011110m 00011 p01 g0001 011000m10 101 00m . Q u idam 101000 b 1evins 5 0 011p00100 1 , 01000 105 hoc 05 5 0
10 10111g0000m 00 11 110 adoptivo. [ deo au tem volu it Dom inus, 1em
pus 10 10 1 1 judicii 0550 0000110m , 0 1 hom ines 501110110 v igilarent,
00 101 10 tempore j udìcii impa ra t i 10v00100 1ur. P 1 0p101 quod 0110m
v010 11 1010p05 mor1is 00 10500j05q00 055 0 i gnotum . T0115 en im 10
j ud ici o 000 5q 1115q00 00mp01 0b1 1, qu alis hinc per mor tem 011 101 11 :
0 1100 Dominu s d ix i t M01 . 11 11 1v Vigi late, qu ia nescù is qua horaDominus vester venturis sit.
CAPUT C CXL III .
Utm m omnes j udicabuntur, emnon.
Si c i g i t ur secundum p10001010 pa1et, quod Chr i s tu s habe t j 0010101 10m potestatem super v ivos 01 m01 1005 .E1101 001 enim judicium01 10 005 q ui 10 p1 10 500 11 5 1000 10 v ivant, 01 10 005 qu i 011 50000 10
11 0050001 m01 10000 . In fi nali 0 1110m j001010 j 00100b11 s imu l v i vos01 1001 1005 s ive per vivo5 intelligan1urj05 11, qu i per gratiam v i..
v unt per 1001 1005 an1em p0000101 05 , q ui 0 gra1ia 01101001 00 1
s ive per v ivos 10 10111g00 10 1 , qu i 10 adven1u Dom 1m V1V 1'
1 0p01 100
101 , per 1001 1005 00 10111 qui 00 100 00005 501 00 1 : hoc 001001 000
S . T0011. AQ . 0005001 0. I. - 13
194 5 . 1 0010 0 A QUIN ATI S 000 5001111
05 1 h 10 1010111g0000 10 , quod 011q0 1 5 10 v ivi j001000101 , quod 0004quam 5 00 501 101 corporis m 01 10m , 5 100 1 011q0 1 p05001 00 1 . Manifes1e en im Ap05 101. 01011 I . C 01 10 1. x v Omnes
°
qu idem resurgemus,
01 0 110 111101 0 habet… Omnes qu idem dormiemus, 1005 1, m 01 10m 01 ,
s ive 0 1 10 aliqu ibus l i br i s habe10 1 :N on omnes qu idem dormiemus,0 1 Hieronym . 01011 10 epistola 00 M 1001 10 10 00 1 050 1 1 0011000
001 015 , qu od 0100010100 500100 1100 fi rm i1a1em 000 101111 . Nam paulo00 10 p100m 1501 01 Apost. 8 100 1 in A dam omnes moriuntur, ita et
omnes in Christo vivifi cabuntur, 01 5 10 11100 quod 010110 1 , N onomnes dorm iemus, 000 potest 1 0f01 11 ad m01 1,0m corporis, 0003 10
omnes 1 1 005 1v11 per p000010m p r imi parentis, 0 1 010110 1 R0. v ;
5 00 ex ponendum 05 1 00 001m111000 peccati , de qua 010110 1
Ephes . v Surge qu i dormis, et ex u rge a morta is, et illuminabit teChristus . D15 110g0 00 10 1 ergo qu i 10 adven1u Dom in i 1 0p01 100 101ah his qu i 0010 00005 501 0 0 1, 000 qu ia i ps i nunquam m01 100 10 1 ,
5 00 q010 10 i pso 1 0p10 quo 1 0p100 101 10 nubibus obv iam Chr i sto10 001 0 , m 01 10010 1 , 01 5 1011m 1 05 111 g00 1 , 0 1 Aum 01011. Cons i d e1 0000m 10m00 05 1, q uod 00 judicium 11 10 00000 1 1 01 0 v100010 1 .
Pr imo q0 100m , q 000 011q015 j udiei p1 00500 1010 1 : 5 000000, quodej us mer i ta 01500110010 1 101 110 , quod 500 100 110m 0001p101. Quan1 0m 1g110 1 adpr imum , omnes bon i 01 mah 0 p1 1m0 0010 100 usque00 0 11110 010 j udicio Chri s t i 5 0b000 101 , qu ia 0 1 010110 1 , I l 00
001 10 10. 11 Omnes nas manifestari aportet ante tribuna l Christ iquorum g0001 0111010 000 011010000 10 1 0110m parvuli, qui vel 5 100
baptism o , vel cum bapt i smo 00005 501 00 1, 0 1 gloss . 01011 ib i dem .
Q 1100 10m vero 00 secundum ; 50111001 00 015005 51000m m01 1101 010 ,
non omnes j00100b00 10 1 000 boni , 000 ma l i . N00 en im 05 1 00005
501 10 judicii 01500 55 10 , 0 15 1 bona malis p01 10 150000 101 . Ubi 1101 0
05 1 bonum absque 00mm 15 11000 ma l i , vel 10 010m 0115000 commis11000 boni , ibi 01500 5 5 10 1000m
'
000 habet . Bonorum igitur qu idam5 00 1, qui 101011101 bona temporalia 000 1010p501 0 111 5011 Deo v0
000 105 , 01 h15 quae 5001 D01. Q010 ergo 13000010 10 comm i1li1ur per
hoc, quod sp reto 100010 100 10b111 bono 110015 00m10 0 10b111b05000001 010 1 , 00110 vide1ur 05 50 in his 00mm15 110 bon i 01 mal i , 000 quod0b5q 110 peccato v ivan1, cum ex eorum 010010 1 person0 Joan. 1
S i dix erimus quoniam peccatum non habemus, ips i nos seducimus5 00 qu ia 10 015 5 00 1 l ev ia quaedam peccata, quae per fervorem0001 110115 quodammodo 0005 0m00 10 1 , 0 1 n ih i l esse v1000010 1
0 000 hi 10 judicio 000 j00100b00101 perm01 11010m discussionem .
001 0010 101 1 000m vi1am agentes, rebus smcularibus 10100000105
196 5 . 1 001010 A QU IN AT I S 0 1 0 50000
00 seipso, sed 0110m unicu iqu e 00 01115 . Ubi ergo 10 tantum bona01100000 1, qu 1a ma la 0 01110 5 v 1000 10 1 055 0 m0m00 11, 00 1 e 000
verso, 00110 055 0 000001 10110 v100b 1101 honorum 00m 010 secund umex is1im01ìonem h umanam , 01 propter hoc 5 100 015005 5 1000 p100
m iari, vel p0 011 1 01000 101 . In 1110 au tem judicio 11001 omnesC hristo 05 5 15 100 1, 011101 00 1 1010 00 11001 0 m alis 000 sol um quantum 00 causam m 01 1101 10m , 5 00 011010 1000 5 0g 1 0g0b00 10 1 ah 015 .
Nam 10 011 qu i, 101 1 00 0 diligentes, 0 Chr i s to 1 0005 501 00 1, remaneb00 1 10 101 1 0 bon i vero qu i C hristo 00h00501 00 1 , obviam Chri s to0000 1 1 00 1
“10 001 0 50b10v011 0 1 Chr is to 000 10 1m 00 10 1 , 000 sol um
confi gurati g101 100 0101 110115 ejus, 500 10 1000 000 5001011, secundum11100 Matth . x x 1v Ubicumque fuerit corpus, illa c congregabuntur
et aquilw , per quas signifi cantu r sancti. Si g000 101 00 10m 1000
corpor is 10 H0b 1000 J001h00 010110 1 secundum Hieronym um ,
q uod cadaver 51g0111001, 00 commemorandum C01 15 11 passionem ,
per (quam Chr is t us 01 p0105 1010m judiciariam p1 0m01 0 11, 01 homin
“05 conform a1i pass i on i 030 5 00 5 00101010m g101 100 ipsius 0550
10 00 101, secundum 11100 Apos to l i : Si compatimur, et conregna
bimas. 1I T110 . 1 1 . E1 1000 05 1 , quod 011 00 l ocum 00m 101000 0055 10015 01 001101 001 15 10 5 00 j ud ic i um 005000 501 0 5 , secundum 11100
1001. C ongregaba omnes gentes, 01 0001100111 eas in va llam Josa
phat, et disceptabo cum eis ibi, q 1100 5 0bj0001 mont i 011v011, 0000Chr i s t us 0110m 05 1, qu ia v00 100 10 Domino 00 j001010 10 , signum 01 0015 , 01 0110 p05 510015 1001010 00m 00 5 11 0b00 101 ,secundum 111110M01111 . x 1v Et tune apparebit signum fi lii hom inisin 00010, 0 1
* 1mp11 v 1000 105 10 quem 000111101 00 1, 001000 1, 01 01 0
0100 101 , 01 11 qu i 1 000mp11 5 00 1, gaudeant 00 glor ia 1 000mp101 15 .
E1 5 100 1 001 1510 5 0 0011 1115 D01 50001 0 010110 1 5000000 10 h um anam
naturam , 10 quantum 05 1 00 bona 130115 51100 pa1ris 50b11m 0105
110 105 11 10 judicio 0 0011 11 15 ejus 010110 101 105 15 101 0, quas i hono10111115 51100m apud 00m l ocum haben1es.
CAPUT C CXLV .
Quod Sancti j udicabunt.
N00 sol um autem C hris1us 10 1110 j00100b11, 500 etiam 010 , quo«
rum q u idam judicabun1 5010 comparatione 50111001 bon i m i nus110005 , 00 1 10011 magis m alos, secundum 11100 M01111 . x x x : Viri
N inivitam urgent in judic io cum generatione ista, et condemnabunteam. Qu i dam voro j00100b001 per 500 1001103 0pp1 0b01100001 , 01 510
1 . 00101 01101010 1 11 001 001 11 : 197
omnes j05 11j00100b00 1, secundum 11100Sap. 1 1 1 . Judicabunt sanctinationes. Q 010010 vero judicabun1, quas i j ud i ciariam p0105 1010m
0001p100105 0 C hristo, secundum illud Psel . 011 1 1 11 :Gladii ancip itesin manibus eorum . Hanc au tem 0 111m0m judiciariam p0105 1010m
Dominus Ap05 10115 1 0p1 001 15 11, 111011. 11 1 11 . 01000 5 Vos qui 3000 11
03113 me, in regenerat«ione cum sederit fi lius hom in is in sede majes
tat is sum, sèdebitis et vos super sedes duodecim judicantes duodecn'
m
tribus Israel. N00 05 1 au tem 005 11m0000m , quod 5011 J00001 qu i ad0000001m 1 1 1130 5 15 1 001 pertinent, per Apos to los j 001000 10 1 , 5 00per 000000110 11 1110 5 I 5 1001 omnes 1100105 10 10111g00 101 , qu i 10
fi dem P 011 101 0001 0m 500 1 0550mp11. Nam 10 1100105 000 300100010 1 ,
5 00j0m j0010011 5 00 1 . 81m 111101 etiam 000 5011 0000001m Ap05 1011,
qu i 1000 01 00 1, 00m Chr i s to j00100b00 1. Nam nequ e J udas j ud i0011 11 000 Pau lus, qui p l us 01115 10b01 0v11 , 001 0b11 j0010101 10 po105 1010, praesertim cum i pse 01001 N escitis, qu ia ange los judicabimas? 5 00 00 11105 proprie haec dignitas p01 11001 q ui 1 0110115
omn ibus C hr is10m 5 00 1 5000 11 hoc en im promissum 05 1 Pe tro
q 11a 1 00 11. Ecce nos reliqu imus omnia 01 3000 11 suma s te, qu id ergocri t nobis? 0000 Job . 11 11 11v 1 Judic ium pauperibus tribue, 01 hoc1 011000b111101 0 1 en im d ictum 05 1, 01500 55 10 01 11 00 0011b05 hominum , qu i 101 1 0015 rebu s bene, vel mal e 5 00 1 0 5 1. Requ iritur au tem00 1 0011100100m judio1 1, 0 1 001m05 judicis, 5 11 111101 ah 115 , 00
q01b05 00b01 judicare, 01 1000 per hoc , qu ia 011q01 habent 001
mum 50 010 0 rebus 101 1 0015 101011101 0b5 11 0010m , 01g0 11010m
judiciar iam m01 00 10 1 . F0011 etiam 00 m01 11010 hujus dignitatis
p1 0000p101 0m 01v1001 0 10 000 00 110110 0000 11101 . x x v , Chri s t us 00mangel i s 00 j00100000m 010110 1 05 50 v00 10 1 05 , per quos p1000100101 05 10 10111g00 10 1 , 0 1 A 11g . 10 lib . 00 p10 01100 110 01011. B 0001 en im0 1 1111 01500 1100 1 0010 5 hominum 01100 0b501 v00 110m 01v 1001 0m
p10000p101 0m , qu i p10000p10 vitae 00 000110v01 001 j udicabunt00 1010 p10001011 10 quantum 000p010b00 10 1 ad hoc , quod 0 01001q000pp01 001 00050 501110110015 01 00m00110015 tam 5 01
,quam aliòrum
00 modo, quo 5 0001 101 05 angel i inferiores, vel 0110m hom i nes 111010 1001 0 01000 10 1 . 11000 1g110 1 judiciariam p0105 1010m 0001110m 01
10 C hris1o 10 Symbol . Aposto l . 01000 105 Inde ve'
nturus est j udi00 1 0 01003 et mortuos.
198 5 . 1 11011 05 A Q I HNATI S 01 05001011
CAPUT CCXLVI
Quomodo distinguantur articulz‘
depm dz‘
ctz'
s.
H is 1g1101 0005 1001 0115 , quae p01 11000 1 00 11001 001 15 110000 ver itatem , sciendum 05 1 qu ia omn i a p1 00m1550 00 001 105 01 1100105 1 00000010 1 . Secundum 000500m qu idem 00 0000001m . secundum01105 an1em 00 q0010010001m . C um en im fi des 5 11 00 115 , q000
5 001 incomprehensibilia 1 011001, ubi a l i qu i d novum 00001 1 11
1 011001 1000mp1 0h00510110, ibi 0p01 101, 05 50 novum 01 110010m .E5 1
1g110 1 u nus 01 1100 105 001 11000 5 00 0111101101115 0011010m . Q uamvis
en im Deum 05 50 unum 1 011000 probe1ur, tam en 00 01 5 10 p10005 50
immed ia te omnibus, vel 5 10g0101 1101 5 10 0010000111 , 50bj0001 1‘
1001
00 1 1 1b05 00 1010 p01 500 15 p0000101 11 05 01 1100 11. De 11 1b0 5 001010
0110011b05 D01, 50111001 01 00110015 , quae p01 11001 00 naturam j us1 11100110015 , quae per1inet 00 g10110m 1 0m0001 01100 15 , q000 p01 11
0 01 00 glor iam p0000101 1 1 05 0111, 01 5 10 00 0110011010 10 00 1
verso p00 00101 sep tem 01 110011. C i rca h0m 00 11010m vero C01 15 11
p00 00 101 50p10m 0111, 0 1 primus 5 11 00 10001 0011000 01 00000p11000.
80001100 5 00 0011v11010, q0 10 habet 5p00101001 01111001101010 propter011 11001 0 010050 Virginis 0 101 0 . T01 1105 , 00 mor te, 01 passione,01 50p0110 10 . Q 001 1115 , 00 0050005 0 00 10101 05 . Q010 105 , 00 1 050 1
1 0011000. 8011 1115 00 050005 1000 . 80p11100 5 , 00 00v00 10 00judicium ,
01 5 10 10 universo 5 00 1 q0010010001m 01 110011. A111 vero 50115 1 0 1100 0b111101 [idem 11 10m p0150001 0m sub 000 0 1 110010 comprehen
000101 , 00 quod 000 potest 01 001 pate r qu in 01 0001111 01 01105 , 01
amor 000100 5 u trumque, qu i 05 1 Spi r i 105 8000105 500 015 110
g00 01 01 110010m 1 05 01 100110015 ah 01 110010 1 0m0001 0110015 , 01 5 10
000 01 110011 5 001 00 D00, 0005 00 0 011010, 01 01105 00 T 1 1011010,
q uatuor 00 01100111305 , 0 00 5 00 01 0011000, 01105 00 j 05 11110011000.T01 110 5 vero 00 commun i 1 0501 1 0011000, 0001 105 00 remunera11000. Sim i l i 101 01100 [idem h0m00110115 C hristi , 00000p11000m , 01
0011v11010m sub 000 01 110010 comprehendunt, 5 100 1 passionem 01
m01 10m . Si c i gitu r 10 universo , secu ndum is1am 00mp01011000m ,
5 00 1 0000001m 01 110011 01 ha c 00 1100 5 01110100 1.
200 5 . 1 0010 0 A QU INAT I S 000 500011
Habet enim 1100 humana 00001110, 0 1 011q015 10101p0001 00p1 000
11000m 00 011 1100000 01 ab 011q00 , p100501 11m super iori , quod per5 0 spera1 001p1501 01 1000 1001010 05 1 0010 10 111 0 5 01 0110, per quamhomines 0 Deo 0b110000 1 qu od
'
ab ipso 00050q 111 5 p01 00 1 . A 11101
tamen 0 00055 01 10 051 01 0110 00 0111100000m a l i qu i d ah hom ine,011101 0 Deo. Imponitur en im 00 hom inem prim ùm qu i dem , 0 1
desiderium 01 00 115 , 01 0 0005 5 1105 ex p1 101010 1 . Secundo, 0 1 d epre0011 anim us 00 000000000001 fl001010 1 sed h000 10 01 01100 0 0000
00 Deum 1000110 1 , l ocum 000 habent. N00 en im 10 010000 10 100010 10 5 00005 5110105 005 11 05 , 00 1 005 1001 10 Deo 0100 1105 10 1 0
, qu i
omn ium 05 1 00g01101 0 000 01 P s. 11 11 11 v 1 1 . 01011 01 Domine, antete omne des iderium m eam . Et 10 Evangel i o 010110 1 M 011 . V I Sic
pa ter vester, qu ia his omnibu s 1110190113 . N 00 etiam d iv i na voluntasverbi s hum anis 11001110 1 00 v010000m quod pr i u s 001001 01, q uia0 1 010110 1 N umer : 11 11 1 11 : N on est Deus qu asi homo u t m entiatur,nec u t fi lius hom inis 111 101110111 1 . N00 p10 01100100 11001110 1 , 0 1 01
0110 1 1 . R eg . x v . 800 0 1 01 10 00 011110 0001110 0 Deo 05 1 bomi n i0 0005 501 10 propter 5 01p50m qu i 01 01, 0 1 5 0111001 ipsem 01 5 005 00
100105 000 51001 01 , 01 00 1m0 10 suum fl00101 00 ferventer 01 pie 00
5 1001 0000 10 quod 01 0000 5p01 0 1 ob11001 0 per hoc en im 00 1 001
p10000 10 100000 5 1 000110 1 .E5 1 00 1001 01 0110 011101 00 110 0005 1001 0000
00 Deum , 01 00 hom inem , 11 1 . N am 00 01 011000m
q000 11 1 00 hom inem , p100011 1g110 1 1010 11101 1105 ; per quam sib i00p1 000001 001105 p01001 5 00 i psa 01 0110 quae adDeum 010 1111101 ,
1010 11101 05 005 D00 10011, dum 1000 5 0 05 11 0 010v010 1 00 i psum ,
01 q000010 5p11 110011 0110010 Deo 0011000 110 1 , 10 5p11 11001 1'
01 11010
ipsum 0001 005 , 01 5 10 101011101 15 01100105 01 01000 00110m s ib i parat,0 1 1101 001 1100010115 0 1 01. U000 010110 1 10 P 501. 1.11 11 x v1 1 Ego
0101000 1, 50111001 fi 0001011101 01 0000 , quoniam ex audisti me Deus,
quas i per pr imam 0 1 011000m 10 10m1110 1 11010m 1 000p105 , 5 000 000 ,
[ 100010110 5 0100101 01 prop1er hoc 10 0 1 0 11000 d iv i na 05 5 100 1105 ,
V0] p01111000m 110q000 110 000 05 1 imp01 1000 , 500 1 0p0 1010 1 Deo
0000p10 . 0p01 101 enim semper 01 01 0, 01 non defi cere, 0 1 010110 1L 00 . 11v 1 1 1 . U000 01D010 10 05 000010000 10 10v1101 010005 M0 11h . vn .
P etite, et dubitur vobis : pu lsate, et ape1 ietu r vobis. 10 01 0 11000
ve ro quae ad hominem fi t p01111000m 05 5 1001105 1 0001101 1mp01 1000.
1 . COMPENDIUM 1 11 00000s 201
CAPUT III .
Quod conveniens fu it dcl consummatz'
onem spaz , u t nobis
forma orandz'
11 0 1161 010 1 0 0111 1310 .
Q 010 1g110 1 ad 5010 10m 005 11 0m pos1 fi dem etiam spes requ i
1 1101 , 0p01 100 0m fu i t 0 1 5 01110101 0 05 101 5 100 1 00101 01 000 5010
m a1or 001115 100105 05 1 11001, reservando 010 105 110 5 001 0m00 10 110
011001 005 10 spem v i vam 1000001 01 , nobi s formam 0 1 0001 11 00005 ,
per quam maxime spes 0 05 11 0 10 Deum 01 1g1101 , dum ah ipso
Deo 00000m 0 1 qu id ah i pso p010000m 5 11 . Non en im 00 p010000m
1000001 01 , 0 15 1 p1 000001 01 01100011 0, nullusque ah 0110 pe111 , 015 1
de quo spera1 , 01 00 i pse pe1it quae 5p01 01. S i i g i t u r dum 005
00001 a Deo 011q0 0 pe1ere, 10 D00 0 05 sperare 00m0001, e1 quid
ah i pso sperare 00b00m05 05 100011 per 00 q 000 p010000 05 5 0 00
m005 11 01 . Si c i g i tu r p1 050q000 105 00 q000 10 0 1 011000 dom iniéa
000 111100 101 , 00m005 110b1m0 5 qu idquid ad 5pem C hristianorum
p01 11001 0 potest, 50111001 10 quo 50010 p0001 0 debeamus, 01 propter
quam 000 5001 , 01 quae ah 00 sperare debeamus. Spes qu idem005 11 0 deb01 05 50 10 D00 , quem etiam 01 01 0 debemus, secund um11100. P 501. 011 1 Spera te in eo, 50111001 Deo, omnis congregatiop0
puli, effundite com m illo, 50111001 010000, 001 1110 vestra .
CAPUT IV.
C ausa quam , gua: speramus debemus ad ipso Deo‘
aranciopelare.
Causa au tem qu are 10 00 5p01 0000m 05 1, 0000 p1 0001|100 05 1,
qu ia p01 1100010 5 00 ipsum 5 100 1 0110010 5 00 000 50m n ih i l au tem10 v000 10 0001 010 1 , 500 p10p101 011q00m 110010 001 1001 . P01 11001
igitur 00 unumqnodque agens 5 10 011‘
0010m perducere, 0 1 01 000
005 10 1 per q000 p055 11 perven i re ad fi nem,01 1000 051 qu ia in h is
qua0 0 0 010 1 011b05 0g00 11b0 5 11001, 0 010 1 0 0011001 0 10 00005 501 115
000 10 v00110 1 , 500 0111 1b011 unicuique generato quae 500 1 00 000
5 15 100 110m 5 0 1 05 50, 01 00 perfi ciendum 0p01 011000m , q000 per
tingat 00 fi nem , 0 151 101 10 hoc impediatur per defectum 0g00 115 ,
q0 1 5 11 105 011101005 00h000 ex hibenda. Agens au tem per 10 10110010m000 501010 10 i psa 0110010 5 p1000011000 00 000 101 1 5 00 01100101,
quae 50 01 00005501 10 00 110010 1010010 01 , 5 00 etiam opere jam per10010 015p0011 00 050 ipsius, qui 05 1 operis fi nis ; 5 1001 fabe r 000
202 5 . 1 0010 10 A QUINATIS 000500011
sol um 00110110m 10b1 1001 , 5 00 011001 015000 11 00 100151000 ipsius.
Homo autem a Deo 05 1 p1 0000105 01 01 111101010m ah 01 111100. U000
010110 1 Isa. 1.11 1v : Et m w o Domine factor noster es tu , nos verolutum 01 1000 5 100 1 v05 1101110 5 1 sensum hab01 01 , Spera re 00fi gu lo posset 0 1 11000 015p0001 010 1 , 110 0110m homo 00b01 habere5p0m Deo, 0 1 1 0010 gubernetu r ah 00 , 0000 010110 1 J01 0 . 11 1 11
81011 1 lu tum in manu fi gu li, sic vos domu s I srael in manu mea .
Haec autem fi ducia , quam homo hab01 00 D00 , 00b01 05 50 0011issima. D1010 10 en im 05 1
,quod agens 0 1 0010 501 0001 15 d isp05 1
11000 000 1 000011 , 0 15 1 p1 0p101 aliquem ejus 0010010 01 10 D00
00 1001 0 01105 0010010 5 00001 0 potest, neque 1g001 00 110 , q0 10 omnianu da et aperta sunt oculis ej us, 0 1 0101101 Heb . lv , neque imp0100 110, qu ia non est abbrev ia ta manu s ej us u t salvare non possit,0 1 010110 1 E50 . 1 111 , neque iterum 0010010 5 bona v0100 10115 , qu iabonu s est Dom inus sperantibus in cum, unimae qu w renti illum,
0 1 0101101 Thren. 1 11 . E1 1000 spes q ua aliquis 00 D00 000 11011, spe
rantem non confundit, 0 1 010110 1 B om . v . ES1 0010m 0005 1001 00
dum 0 1101 105 , quod 01 5 1 1 0500010 omn i um 01 0010 1 01 0m prov iden1ia
disp05 1110015 10v1g1101 , speciali tamen 1 011000 00 1 0m habe t 001 011000b111005 , qua: 50111001 01g011010 imag ìni
‘
s ipsius 5001 105 1g011$ ,
01 ad 0010 cognoscendum 01 amandum p05500 1 p01 110g01 0, 01 5 00
1 001 00100 10 00011010m habent 01 bon i 01 mal i 01501 01100010 hab00 105 unde 00mp0111 015 1100010m habere 00 D00 , 0 011 so l um 0 1
000501v00 101 10 05 50 secundum 0000111000m 5 000 0010 100, quod00mp0111 000101 15 01 0010 1 15 , sed 0110m 0 1 1 00000000 0 m010 , 01 0p0
rando bonum , a l iqu i d p1 0m01 000 10 1 ah ipso . Unde 10 P 501. 011 11 11 11,
010110 1 H om ines cl jumenta salvabis, 10 quan tum 50111001 hom i01b05 s imu l 00111 11 1011000b111b05 01 00101 15 000101 1 00 q uae perti
000 1 ad subsidium v i tae 500 postea 5 011011 F ilii au tem hom inumin tegmine a larum tuaram sperabzm t, quas i Spec ia l i quadam 00 10
p1 010011 ah i pso. U1101 105 an1em 0005 1001 01 0 0p01 101, quod per10011000 q0000mq00 0000000 10, 5 0p01 0001101 1000 1105 a l iqu i d10010001, vel adipiscendi, 5 1001 001 illum inatus 0 5010 1000 11010m
habet 0 1 p05 511 esse med i um 1115 100 15 , 01 aqua 001010010 ah 0500
10001101001 habet 0000q00001, 01 hoc sperare posset 5 1 sensumhaberet. Hom ìni autem supra 001m00 0010 1 0m 000110 1 p01 100110
gra1ia , per quam 01110110 1 111011100 consors naturae, 0 1 010110 1 1 1 .
P et. 1 . U000 01 secundum 1100 dìcimur 1 0g0001 01 1 10 111105 D01,
secu ndum illud Joan. 1 Dedit eispo testatem fi lios Dei fi eri F1111
autem 0000110011 1100100101 p05 500 1 bw reditatem sperare, 50000
204 15. 10101010 A QUINATIS OPUSCULA
pro invicem u 1 salvemini. Ut en im 01011 Amb 1 : 100111 m inim i dum000g1 0g00101 , 01 unanim es fi 00 1 , 000 1 magni, 01 m01101 010 p1 0005i mposs i bi l e 05 1 0 1 000 imp011 00 1, secundum illud Mat t . 11V 1 11 Si
duo ea: vobis consenserm t super terram , de omn1 re quamcumquepe
tierint, [101 11113 a pa tre meo qui in caelis est. E1 1000 000 singu la
1 1101 01 011000m p01 1 1g1m05 , 500 quas i 011 u nan im i 0005005 0 0101m us, Pa ter noster. C onsiderandum 05 1 etiam , q u ia spes 005 110
05 1 00 Deum per C hr is10m ,
‘ secundum 11100 Rom . v Justifi catiea: fi de pacem habeam us ad Deum per Dom inum nostrum Jesmn
C hristum, per qu em habemus accessum per fi dem in gratiam istam,
in qua stamus et gloriamur in 3pe gloriw fi liorum Dei. P er i psumen im q01 05 1 0 01g00 110 5 D01 fi lius 0 010 1 0115 , 011101m0 1 fi lii adopt iv i , qu ia 0 1 010110 1 G al. 1v M isi t Deu s fi lium suum , ut adoptio
nem fi liorum reciperemus. Ta l i i g i t u r 10001 0 Deum p011 001 p1 011 101 1debemus, 0 1 pr iv i leg i o unigeniti 000 001 0g0101 0000 Aug. 01011
Nol i t ib i aliqu id Sp001011101 v1001001 0 . 801103 Chri s t i 5p00101110105 1 pater, nob is omnibu s 10 commun i pate r 05 1, qu ia illum sol um
g00011, 005 01 00v11, 01 1000 010110 1 , Pater noster
CAPUT VI .
Ubi ostendz'
tur Dei patris nostri, quem aramus, po testasad sperata concedemham per I wo, 9000 0101101 Qu i es in00 213 .
80101 autem 000 110g01 0 5p01 0010010 5 propter impotentiam oj us,0 quo 00111110 10 05 501 5p01 0000m . N00 enim 50 111011 00 5p01 1100
ciam ,quod 1110 001 spes 10011110 1 , v0100 1010m h0b001 00j0v0001,
0 15 1 005 11 p0105 105 . 80115 autem v0100 10115 01v1000 promptitudinem
00 ju vandum ex primimus, p011 010 00m p1011 10000, 5 00 00 00
011001100 110 p0105 10115 ejus 001311010 1 , 50b0110 1 Qui es in 0113113 .
Non en im esse 10 010115 010110 1 5 100 1 0 010115 000 100 10 5 , 5 00 5 1001
010105 5 00 v i r t u te comprehendens, secundum 11100 Ecole. 11 11 lv .
Gyrurn cael i 011 00101 30111 q010 1m100 super 1010m 010101 0m magn i10010010 1111 10 5 ejus e l evata 05 1, secundum 11100 Psa lm . v 1 1 1 E leva ta est magnifi centia tua super coelos, Deus. E1 1000 00 spei fi du
ciam 000 11 1m0000m v 11 10 10m ejus profi temur, q000 010105 50 511001,01 11 005000011. P er 1100 0110m impedimen1um q00000m 01 0110015
0110100110 1 . 800 1 en im 011q01 qu i 1 05 humanas 101011 00005511011
5 1001 0m subdunt, 000110 11100 quod 0101101 , J010m . sigms
00 11 001110 01011101 0, quae gentes timent. secundum autem 11000
1 . 0010 1 00 1110 11 1 111101 001011 205
01 1 01 010 1011110 1 0 10110015 11 0010 5 : nam 5 1 0 0005 5 11011 5 1001 010
11110 005 11 0 subj ici1ur, 000 p0105 1 01100 hoc a l i qu id imm0 101 1.F1 0 5 11 0 ig110 1 01 0000 p0101 0m0 5 , v el aliqua bon a 0005000 1, v01
11001 01 1 0 malis. Ut 1g1101 0 00 hoc 01 00 110m 11000100 0b5 11, 0101
m us, Qu i es in melis, 10 05 1, tamquam m o101 01 mod e ra to r 001 0m .
E1 5 10 per v 11 101010 010105 110m corporum auxi l ium q uod 0 Deo
5p01 0m 05 , impediri 000 potest. 800 0110m ad hoc quod 0 1 0110 5 11
011100x apud Deum , 0p01 101 0 1"
00 p0101 hom o , quae 01g00m 05 1
5p00101 0 0 Deo. D10110 1 en im qu ib0 50001 , Jacob . 1 v P atitis, 01
non accipitis, eo quod male petatis. I l la en im mal e p010 0 10 1 ;q 1100 101 1 000 50p100 110 5 0gg01 11, 000 010 105 115 . E1 1000 C hrysos
1010 05 01011 : C um dicim us Qu i es in 009113, 000 Deum ibi
00001001m0 5 , 5 00 0 101 1 0 0b000110 1 0100 115 anim us, 01 0110015 15
1 0g100 1b0 5 0111g110 1 E5 1 00 10m 01 01100 01 0110015 , si ve 11000100impedimen1um , quod 01 005 h0b01 00 Deo, 5 0111001 5 1 putet 011
q ui5 h 0m000m vi tam 0 d iv i na p1 0v 1000 110 05 50 1 0m 010m, se
cund um quod 011 persona impiorum 010110 1 Job . 11 11 1 1 N u bes la tibulmn ej us, nec nos tra 00031001 01, 01 circa card ines caeli perambulat. E1 Ez ech . v 1 11 Non 101001 Dom inus nos : derelinquit Dom inu sterram . 000 11 01 10m au tem Ap05 1 . Pau l us Atheniensibus p10001000 505 100011, 010005 N on longe 031 ab unoquoque nostrum, in ipsoen im vivimus, 01000111111 , et sumas, q u ia 50111001 per ,
ipsum1105 11
’
0m 05 50 000501 v0101 , v ita gubernatur, motus 011 1g110 1 , 5 0
cundum 11100 Sap. m v : Tua autem , pater, providentia ab 101110
000010 gubernat, 100 1.0m quod 000 ej us providentiae m in ima 00 1m alia 50b11 011 00 101 , secundum 11100M0110. 11 Nonne duopasseresasse 0011000 1, 01 unu s 00: 11113 non cade t super terram sine pa trevestro ? Vestri au tem
'
et capilli capit is omnes num era t i sunt. In1001001 1amen 0x 001100 1101 1 01000 sub 001 0 d iv ina h0m 1005 pc……
10 1 , 0 1 001 0m 00mp01 011000 01001 Ap05 1. : N on est cura Deo de(10003, non quod omnino 001 0m 00 1 0m 000 h
'
0b001, 500 quia 000
5 10 001 0m curam habet 0 1 hominum , quos punit, 001 1 0m0001 0 1pro bonis, 00 1 malis, 01 005 00 00101 011010m p1000101001 0000
01 post p100m 15 50 verba Dom inus subdit. Vestri au tem cap illi cap itis omnes
,
numerati sunt, tanquam to t um quod 05 1 hom inis, 5 1110 1 0501 1 0011000 1 0p01 0000m , 01 011 hoc omnis 01111000 110 0 nob i s001101 01101001 : 01100 01 i b idem subdit . Noli ta ergo timm e. M u lt is
passeribus pluris estis vos. E1 p1 0p101 hoc, 0 1 supra d i ctum 05 1,
10 P 5 01. 11 11 11 v , 010110 1 : F1111 hominum in tegm ine a larum tuaramsperabunt 01 q0010v15 propter 5p001010m curam omn ibus hom i
206 5 . 1 1101101: AQUINATIS 01 050000
0 1110 5 Deus 0100101 01 0p10q005 esse, specialissime 1010 00 010110 1
05 5 0 pmpinquus bonis, qui 01 1100 01 0110011000 appropìnquare
0 11 110 101 , secundum illud Jacob , 1v :Appropinqua te Deo, et appro«
pinquabz'
t vob is ; 0000 10 P 501. cx u v , 010110 1 P rope Dom inusomnibus invocantibus eam, omnibu s invocantibus 011111, 111 1101 111010.
N00 sol um eis 0pp10pinq001, 500 etiam 005 per g 1 0110m 10h0b1101,
secundum 11100 101 0 . x 1v Tu 1'
n nob is es Domine. E1 1000 00
sanctorum 5pem 00g0000m 010110 1 : Qu i es 111 009115, 10 05 1, 10
5000115 , 0 1… Aug . BXpODÌt. Tan1um enim 0 1 i pse 01011 , 5p11 110011101 i n t eresse 1110010 1 10 101 justos 01 p0000101 05 , quantum corpo1 011101 10 101 coelum 01 1erram . Hujus 1 01 signifi candae gratia01 00 105 00 01 100 1010 conver1imur, 0 000 coelum surgit. Ex quo
0110m spes 5000115 00g010 1 , 01 01 0001 fi ducia 000 5010 10 ex propin
q ui1010 div ina , 500 etiam ex dignitate quam 5001 00115000 11 0 Deo…qui 005 per C hristum 010 105 10011, secund um 11100 150. Ut
plan tes caelos, et fundes terram. Qui en im 005 003105 fecit, bona015 010105 110 000 neg0bit.
CAPUT VII .
Q 1111Z1‘
11 311 111, quae 311111 a Deo speranda , et derationespai
H is pra missis, ex qu i bus hom ines 5pem 00 Deo 00001p1001,0p01 101 consi d erare q010 500 1 00 quae a Deo sperare 00b0100 5 .Ubi 00051001 0000m 05 1, qu ia spes desiderium p10050pp0011 0000
ad hoc qu ia al i qu i d 5 11 sperandum , primo 1 0q011 110 1 qu id 511 005 1001010m . Quae en im 000 0051001 0010 1 , 5p01 01 1 000 01000101 , 500
1imeri, vel 0110m desp i ci . Secundo 0p01 101.q010 10 quod 5p01 010 1
possibi l e esse 035 11m0101 00 00050q 110000m , 01 haec spes supra0051001 10 111 00011. FO 105 1 enim homo 005 1001 01 0 etiam 00 quae 000& s11m01 5 0 posse 001p1
‘
501, 500 horum 5pes esse nonpotest. T01 110,1 0110 11 1101 , qu ia 10 quod 5p01 0000m 05 1, 5 11 al i qu i d 01000m. Nam
00 quae parva 500 1, mag i s 005p101m0 5 , quam 5p01 0m05 vel 5 1 00
5p010m05 , quas i 10 promp1u 00 haben1es, 000 v 100m0 1 00 sperare
q005 1 1010 10, 500 h0bere$quasi p103500 110 . U1101 105 autem 00051
0010 1100m 05 1, quod 0100010m q000 qu i s 5 0 5p01 01 000p101 01'
0 ,
quaedam aliqu ìs 50 spera1 adipisci per alium , quaedam vero per50 i psum 10 101 q000 1100 011101 1 0 videtur, quod ad 00 0b1100000
quae per 50 homo con segu i 5p01 01, 000010m p10p1 10} 1111 10115
adhibet 00 00 vero 0b11110000 q ua se ah 0110 00050q01 5p01 01,
10101p01111 p01111000111 01 si qu idem ah 11010100 11100 se 001p1501
208 s. THOME A QUI NAT I S OPUSCULA
115 hominìbus p roven i re 000 potest, 0 15 1 per gratiam 1 0v010110015
d ivina , secundum illudMat1h. x l Nemo novi t [11111 111 n isi pater,neque patrem qu is novi t nis i fi lius, et 0111 11011101 1! fi lius revelare0 000 A ug. super Joan. 01011 Deum 0 01105 00g005011, 5 1 000 50
1001001 ipse qu i novit. 1001001 5 0 qu i ppe Deu s 011q0011101 homi0 1b05 0 010 1 011 q 0000m 00g0111000 00g110500001110 per hoc, quodhom inibus l umen 1 01100 15 10 100011 , 01 01 0010 1 05 v15 1b1105 00001011,10 qu i bus b00110115 01 5 0p100 1100 1p5 10 5 011q0011101 1 010000 1 v05 11g10,secundum 11100 B O . 1 Quod 11 0111 111 est Dei, 1005 1, quod cognoscib i l e 05 1 00 D00 per 00101 010m 1 011000m , m 0111105 10m 05 1 11115 ,
5 0111001 gen1ilibus hominibus. Deus en im 11115 revelavit, 50111001
per l umen 1 01100 15 , 01 per 01 0010 1 05 quas 00001011 0 000 5 013011
Invisibilia enim ipsius a crea tura mundi per ea quae {acta sunt 11110110010 conspiciuntu 1 , sempiterna quoqu e .
ejus v irtus°
et divinitas.
15 10 tamen 00g01110 imperfecta 05 1, qu ia 000 i psa 01 00101 0 001 10010ah 110m100 0005p101 potest, 01 etiam 01 0010 1 0 defi cit 0 p01 10010
D01 1 0p1 a 500 1011000, qu ia 1111 105 000500 10 10 110110 01 01100011
0110010m : 0 000 010110 1 Job . 11 1 Forsitan vestigia Dei comprehendes, etusque adperfectum omnipo tentem reper1
'
es, 01 Job. xxxv 1 ,p05 1q00m d ix i t Omnes homines v iden t cum , subdit Unusqu isque
11111101111 pracul. Ex hujus autem 00g011100 15 imp01 10011000 00050
0010m 05 1, 0 1 homines veritate 01500000 105 dìversimode 011 00
cognitionem D01 01 1 0100 1 10 100 10 10 quod 5 1001 Ap05 1. 01011 110 . 1
Qu idam 00011 1101 011 1“111 cogitationibus suis, et obscu ratum est ins i
p1'
ens cor eorum . D icentes en im se esse sapientes, stu lt1'
fact i sunt,01 01 1110001 0 11 1 gloriam incorruptibilis Dei 111 similitudinem cor
ruptibilis hominis, 01 11011101 11111 , et quadrupedum , et serpentium .
E1 1000 0 1 ah hoc 01 1 01 0 hom ines Deus 1 0v0001 01, 0Xp1 05 5 10 5
0011110m suam h0m ìnìbus 00011 10 v0101 1 lege, per quam homi nesad on110m u n i us D01 1 0v0000 10 1 , secundum 11100 D00 101 0110m . v x
Audi Israel, Dom inus Deus tuas unu s est. Sed h000 00 D00 cognitio01 01 fi g0 1 01 0m 0b5001 1101111 05 impl i c i ta, 01 1011 0 00105 j0001000gent i s 101m1005 010050, secundum illud Psalm . LXXV No tus 111Judw a Deus, 111 I srael magnum nomen ej us 0 1 ergo 1011 humanogener i vera D01 cognit1o p1 0v0011 01, verbum 5 000 v i rtu t i s unig0ni1um Deus pa t er m isit 10 mundum , 0 1 per 00m 10105 m und us 00veram cognitionem d iv ini nomi n i s p01 v0011 01 : 01 1100 qu idemipse Dominus 10001 0 inchoavit in 50 15 01501p0115 , secund um illud
Joan. x vn Manifesta nomen tuum homimbus qu os dedisti m ih ide mundo . N00 10 hoc 101m100b010 1 ejus 10100110, 0 1 1111 5011 001
l . COMPENDIUM THEOLOG IE
10115 1101301 001 0011110m , 500 0 1 per 005 01v0 1g01 010 1 10 m und umuniversum ,
0000 postea subdit Ui mundu s credat, qu ia tu me
misisti. Quod q u id em per Apos1olos, 01 500005 501 05 001 0 10 000 11
000 agit, dum 00 D01 0011110m per 005 homi nes 000000 0 10 1
quousque per to t um mundum nomen D01 5 0001010 01 cel ebrehab0010 1 , 5 100 1 p1 0001010m 05 1, Ma lach . A b artu solis u squ e adoccasum magnum est nom en meam ing entibus, et in omn i loco sacrifi catur et ofi
‘
ertur nom ini meo O blatio munda . Ut ig110 1 10 q uod100h0010m 05 1 ad consummationem perveniat, p011m0 5 01000 105
Sanctifi cetur nomen tuum . Q uod 0 1 Aug . 01011, 000 510 001110 1
q0051 000 5 11 500010m D01 nomen, 500 0 1 5 00010m habeatur ah
omnibus, 10 05 1, 110 1000105001 Deus, 0 1 000 035 1110 0101 al i qu i d5 000110 5 . 10101 0110 ve ro 1001010, qu ibu s 500011105 D01 man i festa101 hom inibus, 0v 1000 115 5 1m0m signum 05 1 5 00011105 hominum ,
q
'
u i ex d iv ina 10h0b11011000 5000116000 10 1 . Ut en im 6 regorius
Nyssenu s 01011 : Q u i s 05 1 tam b05 110115 , q ui videns 10 01 0000 11b0 5v i tam p0 1 010 ,
000 g101 111001 nomen 10v00010m 10 1011 v 110 ? 50
cundum illud quod Ap05 1 . 01011 10 I (301 10 . x 1v Si omnes prophetent, 1
°
ntret autem quis‘
infi delis, vel idiota, convincitu r ab omnibus,
01 postea subdit E t ità cadéhs in faciem, adorabit Deum , pranant ians qu ia vere Deus in vobis leit . E1 1000 5 100 1 C hrysostom us 01011 ,
10 1100 qu ia 01011 Sanctifi cetur nomen tuum , rogare 0110m j ubet01 0010m per 005 11 0m glorifi cari v i tam , 00 5 1 01001 110 100 005
v ivere, 0 1 005 10 01 u n iversi g101 111000 1 . Si c 00 10m per 005 D005
5 00011110010 1 10 m00 11b05 01101 0m , 1 0 q00010m nos 500011600m01
per i psum 0 000 0100000 Sanctifi cetu r nomen tu um , Op1am us,
5 100 1 01011 C yp1 10005 , 0 1 nomen ejus 5000111100101 10 nob is,qu ia
en im Chr i s t u s 01011 800011 05 1010 , qu ia ego 5 00010 5 5 010 , 10 pe1i
m us, 0 1 qu i 10 bapt i smo 500011110011 samus, 10 00 quod 05 50 010piem us, perseverem us. Q 0011010 etiam 00p1 0001001 0 1 5000111100m0 1 ,
0 1 qu i q0011010 delinquimus, 0011010 005 11 0 5 00011110011000 ass iduapurgemus. 1000
'
00 10m h000 petitio p r imo p00 110 1 , qu ia 5 100 1
Chrys . 01011 Dig00 05 1 Deum 00p1 0000 115 01 0110 ni h i l 0010 p011 15g loriam pe1ere, sed omn ia land i ejus p05 1p0001 0 .
CAPUT IX .
S ecunda petitio, u t participes gloriw 1103 faciat.
P os1 desiderìum 00 1010 01 p0111100010 d iv i na g101 100 consequens
05 1 0 1 110m0 0pp0101, 01 1 0q0 11 01 particeps g101 100 d iv i na fi eri. É1
S . Tuox . A0. 01 05001 11 . l.
210 s. THOM /E A‘
QUINAT IS OPUSCULA
1000 5000000 petitio p001101 Adven1'
at regnum tuum . C irca quam5 100 1 01 10 p100m 15 50 p01111000 0p01 101 pr imo 00051001 01 0, quod1 0g00 10 D01 000v00100 101 0051001 0101 . Secundo v01 0
'
q000 00 10
adipiscendum homo p05 511 perveni re. T01 110 vero quod 00 01100
p01110g0'
1 0 non possi1 propria virtu 1e, 5 00 sol o aux ilio 01v1000
g 10l100. E1 5 10 quar to 0005 1001 0000m 05 1, quomodo 1 0g0010 D01
00v00 11 0 p010100 5 . ES 1 igi tu r 011 00 p r imum 000 51001 0000m ,quod
0 0 10111q0 0 1 01 0010 1 011101 appet i b i l e 05 1 p1 0p1 10m bonum 0 000 01
bonum 000v00 100101 00110100 1 05 50 quod 0pp010 0 1. P 10p1 10m
autem bonum uniuscujusque 1 01 05 1 10 quo 1 05 1110 p01 fi 01101 ,Dicimus en im 0 0010q00mq00 rem b000m , ex 00 quod p1 0p1 10mp01 10011000m a1tingi1 . In tantum vero 0 bonitate 001 01, 10 quantum propria p01 1001100 0 001 01, 0 000 00050q000 5 051 0 1 000q000000
1 05 suam p01 10011000m 0pp0101 , 0 000 01 homo 0010 1 011101 appeti1
p01 1101 01 cum mu l ti 5 10 1 gradusp01 100110015 h0m0000 , illudp10001p00 01 principaliter 10 ej us appetitum 00 101 011101 00011, quod00 011110010 ej us perfectioner0 5p00101 hoc 1001010 00g0050110 1 ,
quod 0 010 1 010 005 1001 10 10 hom in i s 10 00 qu iesci1 . C um en im 00
1 0 1 010 005 1001 10 10 homin i s 000 100001 0 151 10 bonum p ropri'
um ,
quod 10 011q00 p01 1001000 000 515 111, 00050q000 5 05 1 quod 0000010a l i qu i d desideratum 1 00101, nondum p01 v00 11 homo 00 0 111100m
p01 1001100_
0m suam . Dupliciter autem 0011 00 1 05 101,
0liqu id 005 1
001 0000m . Uno m odo, quando 10 quod 005 1001 010 1 , propter 011
q0 10 01100 quaeritur 0000 0p01 101 quod 00 013100 10 00h00 des ideriam 000 q0 105001, 500 f01 010 1 10 01100. A l ia m odo, quando000 50 111011 00 0b1100000 10 10 quodhomo m001005
01b05 000 5 0111011 00 5 05 100 1011000m 0010 100, 0000 00101 01001
0pp01110m 000 501101 . 11100 ergo bonum.quod homo pr imo 01 prin
cipaliter 001301 05 50 0 1 0 00 q010 1 0101 propter 01100,
01 5 01110101 0010101 : hoc au tem bonum 0010m0 01101 felicitas no
m 100101 , 10 quant um 05 1 bonum homi n i s pr inci pale. Per hoc en im011q0 05 1011005 05 50 dicimu s, quod 015 01 001m05 bene 05 50. V0001010110m b00111000 10 quantum 0x 001100 110m q00m0010 designat.
P O105 1 01 pax v0001 1, 10 quantum app01110m qu ieta1. Nam q0105
0pp01110 5 pax 10 101 101 esse v10010 1 0000 10 P 501. 0x 0v 11 , 0101101
Qui posu it fi nes tuos pacem . Si c 1g110 1 0pp01 01 , quod 10 corpora
11b05 bonis, homi n i s felicitas, vel b00111000 05 50 000 potest. Pr imoqu id em ; qu ia 000 5 00 1 prop1er 50 q0005 110, 500 00101 011101 prop1er
01100005100100 101 000v00 100 1 en im bomin i 1 011000 501 001p01 15 .
Corpu s autem hom in is 010100101 00 animam 51001 00 fi nem ,1010
212 5 . 1 11011101: A QUINA T IS 000 500 1 1
1 011000 10101100105 humani , q ua in 5 01p50m anima 1 0110011101 ,
091101 1 011000. P r imo qu idem , qu ia anima secundum 50 000 5 100
10 000 05 1 bea ta 0110q0 10 000 0p01 101 eam 0p01 01 1 p 10p101b0—1 11100100m 00q0 11 000010 . N00 1g1101 b00111110100m acquirit ex
hoc so lo qu ia s ibi 10 100011. 8000000, qu ia 101101105 05 1 11111m0
p01 100110 hom inis, 0 1 supra d io1um 05 1. (3010 au tem 001 100110
an im& 10 propria 0p01 011000 ejus 0005 15 101, 00050q0005 05 1 0 1
u l1ima p01 100110 ejus 011000010 1 secundum 0p11m001 ejus opera1 1000m , q000 qu idem 05 1 secund um 0p1imum objec1um 00m
0p01 0110005 secu ndum obj0010 specifi cantur. N00 autem 001m005 1 0p11m 0m 10 quod 5 00 opera1io 100001 0 potest. 10 10111g11 en imaliqu i d esse m el i u s 5 0 0000 impossi bi l e 05 1 qu ia u l t ima bea t i1000 homi n i s 000 5 15 10 1 10 0001 011000, qua s i b i 10 100011, vel q uihuscumque 01115 5 0p01 101 1b05 50b5 100 1115 , dummodo 015 5 11 a l iqu i d
quod humanae 001m00 0p01 0110 100001 0 p05511 . T00011
au tem opera1io homi n is 10 q00000mq00 bonum ,qu ia un iversal e
bonum 051 q000 homo 005 1001 01, cum per 1010110010m u n iversal ebonum apprehendat 0000 00 q uemcumque grad um 5 0 p01 1 1g11
bonum , 011q0011101 011 1000110 1 0p01 0110 1010110010 5 humani , 01 per000 50q0005 110100 10115 . Bonum autem summ0 10 1100110 1 10 D00,
qu i per 05500110m suam bonus 05 1 , 01 omnis 1300110115 pr i nc i
pium 0000 00050q000 5 05 1 0 1 u l t ima homi nis p01 100110 , 01 fi nale
bonum ipsius 5 11 10 hoc quod Deo 10h001 01, secu nd um illud
P 501. L x x n M ihi adhw rere Deo bonum est. Hoc etiam manifeste
0pp01 01 5 1, qu i s 00 000101 010m 1 01 010 p01 1icipationem 105p10101 .
Omnem en im 5 10g0101 05 homines hujus p10001001100 15 1 001p100 1
v01 1101010 per hoc, qu ia ipsam 05 500 110m specìei f par1icipant.
Nullus autem 001 010 ex hoc 010110 1 homo , qu ia 5 1m 111100100m
p01 1101p01 01101 10 5 hom inis, 500 ex 00 so l o qu ia p01 1101p01 05500tiam 5p00101, 00 quam tamen participandam 000 5 1000011 0110 10
p01 v iam g00 01 0110015 , pater 5 0111001 fi lium . B00111000 autem ,s i ve
101101105 1111111 05 1 01100 quam bonum , perfectum .0portet 1g110 1 p01
501010 p01 1101p011000m 01111000 1300111001015 , quae 05 1 05 500 110115
bonitas hom inis, omnes b00111001015 participes 05 50 1100105 , q uamv is 000 5 per alium 00 1000000010 00 b0011100100m 00j0v010 1 .
U000 Aug . 01011 10 l i bro 00 vera rel i g ione, quod 00q00‘
005
v 100000 ange los beat i sumus, 5 00 11100000 v01 11010m qu a ipsos
diligimus, 01 b is 000g1 010 10m0 1 . C ontingit an1em h 11m 00010 m 00
1010 101 1 1 10 Deum 00p1101101 . Uno modo , per 50 : 0110 modo,
per 01100. P er 50 qu idem , puta, cum 50111001 10 seipso videtur, 01
-1 . 0010 00 11010 10 1 1100000103 213
p01 ipsum amatur. P er 01100 an1em , 00m ex 01 0010 1 15 ips1us
00 10 105 010v0101 in Deum secundum 11100 Roman. 1 I nvisibilia.
Deiper ea quae fac ta sunt intellecta conspiciuntur . N 00 05 1 autem
poss ib i le 0 1 p01 10010 b00111000 0005 15 101 10 hoc , quod 011q0 15 per
01100 10 D00 10'
100011. Pr imo qu idem , qu ia 00m 000111000 5 1
gnifi cet omn i um humanorum 00100m fi nem , 000 p0105 1 verab00111000 01 perfecta
’
0005 15101 0 10 00 quod habet 1 01100010 000
q u idem term ini , 500 mag1s m0 101100 15 10 fi nem . Quod 00 10m
Deu s per 01100 0g00500111 1 01 0m0101 , q0000m h0m 0005 ment i sm010 0g1101 , 10 quantum per unum 10 01100 001100 110 1 . NO 0 05 1
ergo in h00 v01 0 01 perfecta b00111000 . Secundo, qu ia 51 10 hoc
quod mens humana Deo 1011001001 , ejus b00111000 000 5 15 101, 000
5 0q000 5 05 1 0 1 perfecta b00111000 p01 10010m 10h035 1000m ad Deum1
.0q011
‘
01. N00 00 10m 051 possi bi l e 0 1 per aliquam 01 0010 1010 menshumana Deo p01 10010 10h001 001, neque per 00g0 111000m , neque peramorem . Q00011b01 en im 101 10 0 01 0010 10 1011 0110 10 0060100 5 05 1
1 0p1 03500 1011000 01111003 05 500 1103. 8100 1 ergo 000 05 1 possibi le, 0 1
per 101m010 10101 101 15 0101015 00g005000 10 1 00 q000 5 00 1 5 0p01 101 15
0101015 , p0 10 , p01 corp11s 5p11 1100115 50b5 100 110 , vel per 010m0010m
corpus 010 105 10 110 m ul1o minus poss ibi l e 05 1 0 1 per aliq uam
forn1am 01 0010m D01 05500 110 00130050010 1 . Sed 5 100 1 per 000 5 100
rationem inferiorum corporum 5 0p01 101 0 10 0010 1 05 negat ive per01p1m0 5 , pu ta, q uod 000 5 00 1 gravia, neque levia, 01 per corporum 000 51001 011000m 00g011v0 00 ange l i s concipimus, q u ia 500 1
1m 10 0101 10105 , vel incorporei 110 0110m per 01 0010 1 05 00 Deo non
00g00501m0 5 qu i d 05 1 , 500 po1ins qu i d 000 05 1. S im i l i te r 011010
q 110:0010q00 01 0010 100 bonitas quoddam m inimum 05 1 1 05p0010
1300110115 01v1003, quae 05 1 b00 1105 10110110 0000 b00110105 10 rebu s
provenientes 0 Deo, q uae 500 1 D01 benefi cia, 000 sublevant m en
1em u sque 00 p01 10010m D01 00101 0m . N00 05 1 i g i t u r possib i le,quod vera 01 perfecta b00111000 000 515 101 10 hoc qu ia mens Deop01 01100 10h001 001 . T01 110 , qu ia secundum rec1um 010100m mi nus0010 per 00 quae sun1 mag i s 0010 00g005000 1111 ; 01 51m111101 ea
q000 50 01 10 0g15 bona 0m00101 . Q010 1g110 1 Deu s 05 1 pr ima ver i105 , summa b001105 , 5 000000 10 5 0 summe 00g00501b1115 01 amab i l i s 05 1, hoc 00111 10115 0 100 habet , 0 1 omn ia 00g005000 10 1 ,0m011 10 1 per ipsum . Si i g i t ur 0p01 101 alicujus m00 10m 10 Dei
00g0111000m 01 0m010m per 01 00101 05 perduci, hoc ex ejus imp0110011000 000110g11. N0000 10 ergo 0005 00010 5 05 1 p01 10010m b0011
100100m,quae omnem imp01 10011000m 011010011 . R0110q01101 ergo
21 4 5 . 1 1101005 A QU IN AT I S OPUSCULA
quod perfecta b00111000 5 11 10 hoc , quod mens Deo per 50 10hm1 001 00g005 001100 01 amando. E1 qu ia reg is 05 1 50b01105 disponere01 g0b01 0 01 0. homi ne regere 0101101 , secundum quod 000
101 0 015p0000 10 1 . U000 Ap05 10105 mone t Rom . v 1 Non regnetpeccatum in vestro mortal i corpore. Q0 10 i g i t u r ad p01 10010m b0011100100m 1 0q011 110 1 , 0 1 ipse D005 -per 5 0 00g0050010 1 01 am e1ur,0 1 p 01 eum anim us 101 010 1 00 0110 , 1101 0 01 perfec1e 10 b0015 Deusregnat. U000 010110 1 150. ::M iserator èorum reget eos, 01 ad
fonies aguaram potab1'
1 005 : 50111001 per” i psum 10 q01130 5000q00
00115 5 110 15 b0015 1 0110100 10 1 . ÉS 1 en im.0005 1001 0000m , 00 10
'
cum
10 10110010 5 per aliquam 5p0010m , seu formam 10 10111g01 01000 quod00v11, 5 100 1 . 011010 v i sus exter i o r per 101m 0m 10p1015 lapidem
111001 , 000 051 p05'
5 113110, quod 10 1011001115 Deum 10 500 05 500 110
1110001 p01'
011q0001 01 001001 speciem , 500'
101 010m quas'
i 011110010
05500 110m 1 0p100500 100 10m . V100m05 en im quod per speciem 10 10
1 101 15 0101015 rerum 000 p0105 1 1 0p1 0500 101 1 1 05 super io r i s quan10m
'
0d 500111 05 500 110m 0 000 5 11 quod per 00 110m 5p0010m 001
poralem p0105 1 10 10111g1 5p11 1100115 5 0b5 100 110 q000 10m 00 50001
05 500 110m . C um 1g1101 1D00 5 50p01g 1001010 1 totum 01 0010 100 0101
0010 ,1m 11110 magis quam 5p11 1100115 50b5 100 110
"
01100001 010100m
001 p01 0110 10 rerum , impossibi l e 05 1 quod p01'
011q 1'
10m 5p0010m
001 p01 010m Deus s'ecundum suam 05 500 11010 videatu r. Hoc 011011 .
m anifeste,0pp01 01 , 5 1 1q0 15 0005 1001 01 qu id 5 11 1 0m 011q00m per
suam 05 500 110m v10010. …N00 en im 05 500 11010 hom in i s v idet, qu i101u eorum q000 05 500 1101110 1 hbm ini conv00 100 1, apprehendit,
.5 100 1 000 00g005 011 05 500 110m hominis.qui 00g005011 001m01 absque
1 01100011…Q0 10q010 an1em 00 D00 0101101 , 0550011011101 000v0011
01. Non 05 1 ant0m possibi le, quod 0 00 01 0010 5p00105* 1 0p1à 500 101
D eum q 1100 10m 00 omn ia q uae 00 D00 01000 10 1 . Nam 10 10 10110010
0 1 0010 0110 05 1 5p00105 , per q00m’
0pp1 0-000011 Vi1am , 01 sapien
tiam , 01 j05 1111010 , 01 omnia 0110 hujusmodi quae 50011 D01 05 500
110 . Non 051 ig1101 possibi l e quod 10 101100105 010010 5 10 101m010 1
011q00 000 s'
pecie 5 10 1 0p101500 100 10, divinam‘
05 500 110m , qu od1300 5 111 00 per suam 05500 110m p
'
05 5 11 v 10011. ’S i 0010m p01 11101105 ,00110101 001105 , q000 10010 051
' quod D01 05 500 110: N00 05 1 i g i tu rposs ibi l e q0od10101100105 101 0010 5 010v01 1 p05511 00 1110000001 Deum10 seipso p01 50010 05501111010 011q0 0 000 5p0010 010010, vel 0110m
p101 1b115 . R 0110q 11110 1 e rgo quod 0p01 101 ad hoc quod Deus persuam 05 500 110m v ideatur ah 10 10110010 qu ia i psa 0111100
05 500 110 per 50 ipsam , 000 per aliam 5p001010 v100010 1 , 01 hoc p01
216 5 . 1 0 011105 11 00 115 111 15 0005001311
solum Deum verum. Hoc 011001 fi nale bonum comprehensio nom i0010 1 , secundum illud Phi l i p . 1 1 1 Sequor au tem si quo m odocomprehendam : quod qu idem 0 00 010110 1 00 modo 10q00001, quocomprehensio 1001051000m im p01 101. Q uod en im ah 0110 100100110 1 ,to tum 01 101011101 ah 00 000 110010 1 . N00 05 1 au tem possibi le
,quod
10 101100105 01 0010 5 D01 05 500 110m 101011101 1110001, 110 50111001 q000
a 1tinga1 00 0010p1010 10 01 p01 10010m modum v isionis 01v1000, 0 1
50111001 Deum 1110001 q000 10m v isibilis 05 1 . E5 1 00 1m Deus v isibilissecundum 5 000 v01 110115 0101 11010m , quae 10110110 05 1 0000 10 11
0 110 v isibilìs 05 1, quod conven i re 1010110010 1 01 0010 000 potest,cuj us 05 1 fi 0110 v11 105 10 10 10111g0000 . 8010 5 i g i t u r Deus per 1011ni1am v 11 10 1010 50 1 10101100105 50 10 110110 in1elligens, 101011101 50
1010111g0000 comprehendit seipsum . R épromit1i1u r autem 5000115
00mp1 0h00 510 prou t comprehénsionis nomen imp01 101'
quamdam
100 11000m . .00m en im 011q015 10 50q0110 1 011q00m , 0101101 compre
bendere cum , quando p01001 11 00m man u 10001 0L Si c 1g110 1quamdiu sumus in corpore, 0 1 010110 1 , Il.
'001 . v peregrinamur
a Dom ino. P er [idem enim ambu lamus, et non;per« speciem . Et 110
10 00m 1000110 0 5 0 1 10 a l i qu i d 015 1005 Sed 10001100 per speciem
v idebim us p100500 11011101 , eum 10 0 0b 1501011p5 15 tenebimus 0000
( 100 110 . 1 1 1 , sponsa q0031 005 q uem 0111g11 an ima 500, tandem veroeum inveni
_
ens, 01011-Tenu i eum , nec dimittam . llabet aa1em
p10301010m fi nale bon um p01 p0100m 01 p lenum gaud ium undeDom inus 01011 1000 . x v 1 . P etite, et
'
accipietis, u i gaudium vestrumplenum sit. N O0 potest autem 05 50 p lenum gaud i um 00 011q00
01 0010 10 , 500 00 so l o Deo, in quo 05 1 1010 p100 11000 b00110115
0000 01 Dom inus 01011 servo fi deli : Intra gaudium fl o'
mini tui,0 1 50111001 00 0010 100 100 gaudeas, secundum 11100 Job x x u
S uper omnipo tentem deliciis affluens. E_
1 qu ia D005 p1 1001p00 de 50ipso g00001, 0101101 servus [100115 1011 01 0 in, gaudium Dom ini 50 1,5 0111001 10 q uan1um 10 11 01 00 gaud i um qu0 Dom inus ejus g00001 ,5 000 00001 quod 011111 Dominu s discipulis, L uc. x x u , p1 0m11111
01000 5 1 E90 dis;oono vobis, sicut disposuit m ihi Pa ter meus 1 egnum,
u t edatis 01 bibatis super mensam meam in regno meo. Non quodin 1110 fi nali bono 001 p01011b05 cibi s 5 00011 0 100101 10001 1 0p11b1105jam 0110011, 5 00 per m ensam 5 1g01110010 1 1 0f00110 g00011 quodh0b01 Deus 00 seipso, 01 500011 00 00 . 0p01 101 ergo plenitudinemg00011 0110001 000 so l um secundum 1 010 , de qua g0000101 sed
secundum disp05 111000m g00000 115 , 0 1 50111001 rem de qua g00001,p1005 011 10m 11011001 , 01 10105 01100105 g00000 115 per00101 0m 5010101
1 . 0010 1 11 11a 1 11 1100001011 21 7
10 130000 causam . Jam an1em 05 100 5 11m 05 1, quod per v is ionem01v1003 05 500 1100 10005 01 0010 p100500 11011101 10001 Deum 1p50
etiam v i s io totaliter 0110010m 00000011 00 01v100m 0m01 0m . Sien im unumquodque 05 1 amabi le 10 q uantum 05 1 pu lchrum 01
bonum secundum Dionys. 00 011 0015 nom 1nibus cap. 1 11, impossi
bi l e 05 1 q000 Deus, q u i 05 1 i psa 05 500 110 p0 l001 110010 15 01 1100 1
10 115 , absqu e amore 1 0000101 . E1 1000 ex p01 10010 ejus 1115 1000
50q0 110 1 p01 100105 amor 0000 01 G 1 eg . 01011 super Ez ech .
Am01 15 1g015 , qu i hic 01001 0 100h001 , 00m i psum quem amat
v 1001 11, in amore ips1us 001p1105 1g005011. T00 10 au tem maj us05 1 g00010m 00 011q00 p1 00500 11011101 habito, quan to mag i s 0m0101 . 0 000 50q0 110 1 quod illud gaud i um 5 11 p lenum non tan tumex par te 1 01 de q ua g00001111 , 500 0110m ex parte g00000 115 . Exhoc gaud i um 05 1 110m0000 130011 1001015 consummativum u nde01 A 11g0 5 1 . 01011, x , 000 105 5 . q u od b001
_
11000 05 1 gaud i um 00 v0
1 1 1010 . E5 1 autem 0 l101 105 0005 1001 0000m, quod qu ia Deus 05 1
i psa 05 5011 110 b00 110115 , per 0005 0q000 5 i pse bon um 05 1 omnis
bon i 0000 00 v i so omne bonum v idetu r, secundum quod Dom inus 01011 Moysi. Exod . xxx… Ego ostendam tibi omne bonum .
P er 0011 50q0 00 5 i g i t ur 00 hab i 1o omne bonum habetur secund umillud Sap. vu Venerant m ihi omnia bona pari ter 011 111 11111 . 8 10
i g i tu r 10 i l lo fi nali bono 11100000 Deum , habebim us omn i um bonorum plenam 50 1110100 110m 0000 01 fi deli servo reprom ittit Dom inus, Ma11h . x x 1v , quod super omn ia bona sua constituet eum . Q 010
1101 0 mal um bono 0pp00 110 1 , 000055 0 05 1 0 1 00 p1 00500 110m omnis
11001 m 010 10 0 01v01 5011101 01101110010 1 . NO0 05 1 eni m p01 1101p0110
j 05 111100 cum 101q0 11010, 000 50010105 10015 00 1000111 05 , 0 1 010110 1 .
11 00 1 101h . V I . Si c igitur 10 1110 fi nali bono 000 sol um , 500 etiam
0001 11 p1000 q 0105 01 5000 1 1105 per imm uni1atem om nis ma l i , secundum illud Proverb . 1 Qu i me audiet, a bsqu e terrore requ iescet,01 abu ndant ia perj ru etz1r, terrore malorum sublato. Ex hoc 00 101001101 1115 50q0 110 1 , quod 5 11 ibi 10 10 1 0 omn imoda pax . NO0 en imimp001101 pax homin i s 0 15 1 vel per 10101 101 0m 005 1001 101 0m 10
q 1110100100m , 01110 005 1001 01 h0b01 0 quae nondum habe1, v01 p01011q001 0m m 01010 11
'
1 m0105 110m , quae vel p01110 1 , v01p011 timet ; ibiau tem n ih i l 11m010 1 . C 0550b11 001m 10q0 101000 005 1001 11 propter
p100 1100100m omnis boni. (105 501311 etiam omnis m0105 110 ex ter i o r
per 0b500 110m omnis mal i 0000 1 0110q01101 quod ibi 511 perfectap0015 1 1 00q0 1111105 . H100 05 1 q 000 010110 1 150. xx… Sedeb1
'
t p0
p11l11s m eus in pulchritudine pacis, per quod pacis p01 100110 0051
218 5 . 1 0011101 AQUINAT IS 01 115c 11
g00101 : 01 ad 05 10000000m 000 50111 pac is 50b0110 1 , 01 111 taber11 0011115 fi ducia : quae 50111001 01 11 sub11 0010 1imore m0101 0m ,
10
requie opulenta, qua p01 11001 00 0111000 110 omnis boni . Hujus0010m 1100115 b00 1 p01 100110 10 perpe tuum 00 1 0b11. N00 en im p0
101 11 0011001 0 per 001001010 honorum , quibus homo 11 00101 , qu ia5 00 1 00101 00 01 10001 1 0p11b1110 : 0000 010110 1 150 , x x x m : 001111
1111 01d0b11 11 1 Jerusalem 01011010111 01101011 10111 , tabernaculum quodnequì zquam transferri 110101 11. Et post modum 5 0b0110 1 0005 0
qu ia solummodo 1°
b1'
magnifi cus Dominus Deus 1103101 : TO 10en im 111105 5 1010 5 p01 100110 01 11 10 11 0111000 01v1000 001010110115 .
C onsimiliter 0110m 000 p0101 11 1110 5 1010 5 0011001 0 per 001 1 0p110
nem i bi dem 0x 15 100 110m ,qu ia 1101 500 1 00101 011101 10001 1 0p11b1105 ,
5 100 1 Angel i ; vel 10 10001 1 0p11000m 11 00 5 101 00 10 1 , 5 100 1 h010 1005 .
01101 101 011 1111 corruptibile hoc 1ncorruptionem , 0 1 010110 1
I C or. x v . U000 01 Apog . 1 1 1 . Qu i 01001 11, faciam 1'
llum
00111111 11 001 111 temp lo D01 11101'
, et foras 11 011 eqred1'
etur amplia s. N00
0110m p0101 11 1110 5 1010 5 0011001 0 001 hoc , quod 110100 105 homi n i s105 11010000 50 0v01 101, qu ia quanto Deus, qu i 05 1 b00 110115 05500110, magi s v idetur, 10010 00005 50 05 1 0 1 magi s ame1u r, 0 000 01
magi s 0j05 11 01110 005 1001 0b110 1 , 5 000000m 11100 E00]. x x 1v Qu i
ed1111 t me, adhuc 05 11 1 1011 1 ctg11i bib1 mtme, adhuc 5 111011 1 . P ropter
q uod 01 de Angel i s Deum v1000 11b05 010110 1 , I P011 1 1 In qu emdesiderant Angeli prospicere. S 1m iliter0110m 000 00110101 1110 5 10105
per hostis 01100j05 impugnationem , quia 005 50b11 ibi omnis mal im olest ia , secundum 11100 150 . 11 11 11 11 N on ibi 05 1 , 010
b0105 impugnans, 01 111 0111 bestia, 10 05 1, m010 5 homo 11 011 ascendet
per 00111 , 1100 111001110111 1. 101 : 0 000 01 D010 1005 01011, Joan. x , 00
ovibus 50 15 , quod 000 p01 1b00 1 10 aeternum,01 q uod 000 1 0p101
005 quisquam de m anu 5 00 . 800 000 fi 011 1 p0101 11 1110 5 1010 5 per
hoc, quod 0 Deo 011q0 1 1000 011010000 10 1 . N00 en im 011q015 ab il10
5 1010 1 0p011010 1 propter 001p010 , quae omnino 0 00 01 11, ubi 0001 11
omne malum : 0000 111115 omnes j 11311neque 0110m propter promo1ionem 00 10 01105 bonum , 5 100 1 10
hoc m 1'
1000 Deus 10 10100m etiam j 115 115 5p11 1100105 000 50101100 05
5 0b11 0h11 , 01 0110 5 110 benefi cia, 0 1 avidins q 1100100 1, 01 su um0010010m°1 000g005000 1 q0 10 5 1010 5 1110 000 05 1 0m0000110015 ,
00 1 p0110010 5 , sed 1301 1001100 15 fi 00115 : 01 1000 Dominus 01011Joan. v i : E 1
'
111'
1 qui 001111 ad 1110, 11 011 ej ìcî am foras. Habebit ig i tu r5 1010 5 1110 001010m p1 00010101 0m honorum pérpetu ìta1em ,
secandum 11100P5 01.
‘
c11 1.1l 11 101011 1 1‘
1m 01 1111011110 1, 01 habitab1'
s 111 018.
H
DEC LARAT IO
O R U MDAM AR T I C U L O R UM
C ONTRA GRE C OS , A B M EN O S ET SAR A C EN O S
AD C AN TOR EM AN T I O C H EN UM
(Ed. Rom . Opusculum I ll .)
CAPUT I .
B eatu s Pe t rus Apostolus, qu i prom issiomam accepit a Dom ino ,ut super ejus confess i one -fundarelur Eccles ia , contra q uam porlminferorum praevalere non possent, ut contra h ujusmodi por tasinferorum Eccles iae s ib i comm issae fi des inv iolata persisteret, fi de
l es Chr is ti alloqu itur dicens. 1 . Pe t . Dom inum C hristum sanctifi cate in cordibus vestris sc ilice t per fi dei fi rm itatem quo fundemento in corde col l oca to contra omnes impugnationes, au t
i rr i s i ones infi delium t u t i esse poterim us. Unde e t iam subd i tParati ad satisfactionem omni pascenti vos ra tionem de eu, quae invob is es t, spe. F i des au tem C hrist iana principaliter consistit inconfess ione sanc tae Trinitat is, et specialiter gloriatur in cruceDomin i nostr i Jesu Chr i s t i . N am verbw rn cru cis, u t Pau lu s d ic i t .C or. 1 , e tsi pereuntz
'
bus stultitia si t, his tumen qui sa lvi fi unt,id est nob is, v irtus Dei est . Spes e t iam nostra in duobus consistitsci l i ce t in eo quod ex pe0tatur pos t mortem , et in aux i l ia Dei,quo in hac v i ta juvamur ad fu t u ram beatitudinem per ope ra liber i arb i t r i i promerendam . Haec ergo sunt quae, u t t u asser i s , ahinfldelibus impugnantur, et irridenlu r. Irrident en im Saracen i , u ttu d ioi s , quod C hristum De i Flium dicim us
, cum Deus uxoremnon habeat, et reputant nos insanos quod tres pe rsonas confi te
mur in Deo , e t iam per hoc ex istìmantes nos t res Deos profi leri.lrrident et iam quod C hristum Dei Flium pro sal u te human i gener is dicim us crucifixam qu ia si Deus omnipotens potuit absquefi lii sui pass ione genus hum anum salvare , poluit s ic ins t i tuerahomi nem , u t peccare non posse t . Improperant e t iam C hristianis,q uod in altari comedunt Deum suum ,
et quod corpus Chr i st i si
‘
DEC L AR A'I‘
I O C ONTRA GRE C OS 221
esset ita m agnum sicut mons , jam deberet esse consumptum .
C i rca s ta tum vero animaram pos t m or tem , asser i s e rra re Graecoset Armenos d icen tes, quod animae pos t mor tem usque ad d iemì udicii nec puniuntur, nec praamiantur, sed sunt q uas i in sequestro qu ia nec pmnam , nec praamium debent habere s ine corpore .Et in su i erroris assertionem inducunt quod Domi nus in Evangel i od i ci t . ln domo p
\
at r i 5 mei mansiones m ullae sunt . C i rca m er i tumvero quod ex l i bero arb i t r io dependet, asser i s tam Saracenos, quamnationes a l ias necessitatem actibus humanis imponere ex p reescientia. ve l ordinatione d i vina , di centes quod homo non po tes tmori , nec e t iam peccare , ni s i sicut Deu s ordinavit de hom ine , etquod qu&9| ibet persona su um eventum habet scr i p tum in fron te.
Super qu ibus peti s rat iones moral es et phih 50phicas,‘
q uas Saracen i recipiunt. Frustra en im v i de tu r auctoritates i nd ucere contraeos
, qu ì auctoritates non recipiunt. Tuae i gitu r petitioni, q ua exp i o des ider i o v i detu r procedere , ut s i s , j uxta Apostolicam doctrinam ,
parat u s ad satisfactionem omn i poscenti t e rat i onem ,
satisfacere vol ens , aliqu a facilia secund um quod mater ia patietur,superpraem ìssist ibi ex ponam , quae tamenal ib i diffusius pertractavi.
CAPUT II .
Q ualiter sit disputandum contra infi deles.
De hoc tamen p r imo admonere te volo , q uod in di3put3 ti0nibuscon t ra infi deles de articulis fi deì , non ad hoc conari debes
, u t
fi dem rationibus necessariis probes . Hoc e n im sub limitati fi dei
derogaret, cuj us veritatis non so l um humanas mentes , sed e t iamAngelorum ex cedit nobis au tem creduntur quasi ah i pso Deoreve lata . Qu ia tamen q uod a summa ver i tate procedit, fal sum essenon po test , nec necessaria ra t ione impugnari val e t quod fal sumnon est , fi des nostra necessariis rationibus sicut probari non po
test,qu ia humanem men tem ex cedil ita improbari necessar ia
rat i one non po tes t prop ter sui veritatern. Ad hoc i g i tur debettendere C lì ristiani di3pu tatoris intent i o in articu lis fi dei, non um
fi dem probet, sed u t fi dem defendat u nd e et beatu s Pe tru s nondi c i t , parat i semper ad probationem : sed , ad satisfactionem um
sci l i ce t rafi onabilìter ostendatur non esse fal s um , quod fi des ca
tholica confi tetu r.
222 s. THOME A QU INAT I S OPUSCULA
CAPUT III .
Q ualiter indivini.: sit accèp z’
enda j eneratz'
o
Primum 1g1tur considerandum est derisib ìlium esse irrisionemqua 1108 irrident, q uod ponimus C hriètum F i l 1um De i v iv i ; quasiDeus uxorem habuerit. Cum en im carnal es s int , non possunt nisiea quae sunt carni s et sangu i n i s cogi tare . Q uilibet au tem sap ienscons id erare po test , quod non est i dem generationismodus in
'
om
nibus rebus , sed in unaquaqu e re invenitur generatio secund umpr0prietatem suas natu ra: . In anim alibus qu idem per m aris et
fem inaa commistionem'
in p lant i s vero per pullu 1ationern,‘
seu
generationem , a tque i-n aliis a l i ter . Deus au tem non est carnalisnatu rae , ,
u t feminam requ irat, cu i commisceatur ad prolìs generat i onem , sed est spiritualis nat u rae, . s i ve intellectualis, immam ag i s super omnem intellectu alem . Est ergo in, eo …accipienda
generatio secund um quod convenit întellectuali na tu ra Et quamvis intellectus nos ter ah intellectu d iv ino defi ciat, non possumu stam en a l i ler loqui de intellectm divino, n i s i secundum sìm ì li1udinem eorum q uae in ìntellectu nostro invenim us. Est a u tem in
tellectusnoster aliquando qu i dem in poten t i a intelligens, aliqùand0in actu . Quandocumque au tem actu intelligit, quoddam intelli
gibile format , quod est quaedam prolès ipsius : unde et men t i sconceptus nom ina…r . Ét hoc qu idem est quod voce ex teriori si
gnificatur u nde sicu t vox sì gnifi oans, verb um exter i u s dicitur,ita inte r io r ment i s concep tus verbo ex teriori sìgnifi catus, diciturverbum intellectus, seu ment is . Hic au tem ment i s npstraa concept us non es t i psa ment i s nostree essent ia , sed est quoddam accidensei, qu ia nec i psum intelligere nostrum est i psum esse intellectus,alioqu jn nunquam intellectus esse t qu in actu intelligeret. Verbumigi tu r nostr i intellectus secund um q uamdam sim ilitudinem dicipo tes t ve l conceptus , vel pro les , et praecipue cum intellectus sei psum intelligit, in quantum
'
scilicet est quaedam sim ilitudo intellec.
t us procedens ah intellectuali ejus v i r tute sicut et fi lius habetsim ilitudinem patr i s , procedens ah ejus generat iva vir tu te . Nontamem proprie verbum nostr i intellectus po tes t d ic i proles , vel
fi lius, qu ia non est ej usdem nat u rae cuj us est intellectus nos te r .Non au tem omne quod procedit ab aliqu o, etiam …si sit oi s im i l e ,dicitur fi lius, alioqu in i mago su i quam aliquis p ingi t , propri efi lius diceietur. Sed ad hoc quod sit fi lius, requ iritur quod pro
224 s. THOM /E A QU IN A TI S opuscvm
verba intellectusnostr i s unt mu l ta, sed Deus omnia s1mul intellig i t , et un ico acta , q u ia ejus intelligere non po test esse ni s i unum ,
cum sit suum esse , u nde sequ i tu r quod in Deo sit u num verbumtantum . Ulterius est consideranda a l ia difi '
erentì a , quod sci l i cetverbum ìntellectus nos t r i non adaequat intellectu s v irtutem , qu iacum ali qu i d m ente concipimus, adhuc possumus al ia mu l ta conci pet e unde verbum nostr i intellectus imperfe01um est , et in eopo test compositio accidere, dum ex mu l t i s imperfectis s ic unumverbum perfectius, sicut cum intellectus concipit aliquam enunciationem , seu defi nitionem alicujus rei sed Verbum divinum
adaequat virtutem De i , qu ia per suam essentiam seipsum intelli
git, et omnia a l ia unde quanta est essent ia , tantum est Verbumquod concipit per essentiam suam se, et omnia a l ia ìntellì gendo.
Est ergo perfectum s imp lex et aequa le Deo, et hoc Verbum Deifi lium nominamus rat i one jam d ieta, quod ej usdem natu ra cumpatre et patrì coasternum unigenitum et perfectum confi temur.
CAPUT IV .
Qualiter in divini.: sit accip ienda processio SpiritusS ancti a Faire etFilia.
Est au tem considerandum u lterius, quod omnem cògnì tionem
sequ i tu r a l igna appet i t iva Operatio. Inter omnes au tem appetitivas
operationes invenitur amor esse pr i nci p i um , quo sublato nequegau d ium erit, sì adipiscitur aliquis quod non amat neque t r i st1tia, s i impediatur ah eo quod amat , si v id e l i ce t amor tollatur,et pe r consequens tollu ntur omnes appetitiv:n operationes, quaeq uodam modo ad tristitìam et gaud i um referuntur. Cum i g i tu r inDeo sit perfecta cognitio, 0porte t et iam in eo pone re perfectumamorem , in q uo qu i dem processu s secund um appetitivam Operationem ex primitur, sicu t et in verbo per Operationem intellectus.
Est au tem attendenda d ifferent ia quaedam inter intellectualem0peralionem et appetitivam nam O pe rano intellectus, et omnis
omnino cogn i t iva Operatio completur per hoc , q uod cognoscibiliain cognoscen te quodammodo exis tan t sci l i ce t sens ib i l ia in sen su ,et intelligibilia in intellectu . Operatip au tem appet i t i va completursecundum quemdam ordinem , ve l motum appetem is ad res appeti t u i objectas . Ea vero quae habent occultum pri nc i p i um sui motus
,Sp i ri tus nomen accipiunt sic en im vent i sp i r i tu s dicuntur
,
qu ia eorum princìpium 11011 apparet. R 6 5piratio e t iam arter iarum,
11 . DEC L AR ATIO C ONTRA GR E C OS 225
qui est motu s ah intr inseco pr i nc ip i o procedens, sp ir i t u s nomenaccepit u nde convenienter, secundum quod d iv i na humanìs si
gnifi cari possunt, i pse divinus amor procedens sp i r i t u s nomenaccepit. Sed in nobi s am or ex d upl i c i causa procedit; q uandoquequ idam ex corporea et m ater ia l i natu ra , quae es t amor imm undu s,
qu ia pe r eum puritas ment i s turbatur qu and0que autem ex i psa
pm prietate nat u rae S piritualis , sìc‘
ut cum am am us ìntelligì bilia
bona, et quae rationi convenìunt, et hic est… amor purus . Ih Deoau tem amor materialis l ocum non habet , convenienter i g itu r amorem ipsius non sol um spiritum , sed Spî ritum Sanctum vocamus,
u t pe r hoc quod dicitur sanctu s , ejus puritas ex prim atur. Manires tam est au tem , quod n ih il ama re possumus întellì gìbì li
'
et sanotoamore, ni s i q uod 30111 per intellectum concipimus. C onceptìo au
tem intellectus est verbum , unde 0p01 1et quod amor a verbooriatur. Verbum au t em De i dicim us esse Filium , ex quo pate tSpiritum Sanctum esse a F i l io. Sicut au tem divinum intelligere
est ejus esse , ita et iam amare Dei est ejus esse et s i ca t Deussem pe r actu intellìgì t, e h omnia intelligend
'
o seipsum intelligit,
ita et iam se amat , et omn ia amet suam bonitatem amando. S ieutergo De i Flius, qu i est Verbum Dei, subsistens est in natura di
v ina et coasternus Pat r i , a tque perfectus et unicus, ita e t iam haecomn ia d e Spi r i…Sanoto confiteri Oportet . Ex hoc au tem col l i gerapossumus
,quod cum omne quod subsistit in natu ra intel l i gente ,
apud nos persona dicatur, apu d Gr& cos au tem hypostas is , necesseest d icere quod Verbum Dei, q uod fi lìum nom inamus, si t quaedamhypostas is, seu persona, et i dem de Spir i t u Sancto d ic i Oportet.Nùll1 au tem est d ub ium , qu i n Deus , a quo verbum et amo r p roced i t , sit res subsistens, u t emiam d ic i possit hypostas i s , vel persona . Et per huno m odum convenienter ponim us in d iv i n i s t res
personas , sc i l i cet personam Pat r i s , personam Filni, et personamSp i r i tu s Sanc t i . Has au tem tres personas , vel hypos tases non
dicimu s esse per essentiam d iversas , qu ia ut d i ct um est, sicu t
intelligere et amare Dei est ej us esse , ita verbum et amo r ejussunt i psa essen t ia Dei. Q uidquid au tem de Deo absol u te dicitu r,non est a l i ud quam De i essentia . Non en im est Deus magnus , velpotens, vel bonus accidentaliter, sed per essentìam suam et t respersonas, vel hypos tases non dicimus in d iv i n i s distinctas peral iqu i d absolutum , sed per solas relat i ones quae ex p rocess i on everb i et amoris proveniunt. Et qu ia processionem verb i nom i namus generationem , ex generatione au tem proveniunt relat iones
S . Tna A
226 s. THOM xE A QUIN AT IS OPUSCULA
paternitatis et fi liationis, personam F i l i i a persona Pat r is d ist ingu idicimus solummodo paternitate et fi lìatione, omn ia communiteret ind ifferenter de u troque preedicantes. S ìcut en im dicimus pa
t rem verum Deum , omn i po ten tem , aete rnum , et quaecumque s im i l i ter dicuntur, sic :et Filium , et eadem rat i o est de Sp i r i t u Sanoto .
Q u ia ergo Pater e h F i l i u s et Sp i r i tus Sanctus non distinguunturin nat ura divinitatìs, sgd in relationibus sol um , convenienter t respersonas non dicimus t res Deos, sed unum verum Deum eh perfectum profi tem ur. In hom inibus au tem idee tres perèonaa t reshom i nes d iennba r , et non unus homo , q u ia nat ura hum anitatis,quae commun i s est, d ifferenter convenit e i s secund um ma terial emdivisionem , quae om nino in Deo locum non habet unde in t r i bussunt t res hum anitates numero dìfl
‘
erentes, et sola rat i o human itat i s in e i s commun i s invenitur. In tr1buS au tem d iv in1s personisnon t res divinitates numero d ifferentes , sed unam s1mplicem dei
ta tem necesse es t esse , cum non sit al ia essent ia verb i et amorisìn Deo ah essent ia Dei, et s ic non tres Deos , sed unum Deumconfì tem ur, propter unam simplicem deitatem in tr i bus personis.
C APUT V .
Q w fu it causa incam atz'
om'
s fi lz z Dei.
Ex s im i l i autem caacitate irrident C hristianam fi dem , quia Chr ist um confi temur De i £il i um mortuum esse , tant i mysterii profanditatem non inte l l i gentes . Et no mors F i l i i Dei perverse intelligatur, p r ius a l i qu i d de Fil i i De i incarnatione
‘
dicère 0p01 1e1. Non
enir‘
n dicim usF i l i am Deimort i subjectum fu i sse secundum natu ramdivinam ,
in qu a est aequal i s Patr i , quae est fontalis’
omnium v i ta,sed secundum nat uram nostram , quam assumps i t in 11ni.tatem
personas. Ad incam ationis ergo d ivina: myster i um aliqu&liter considerandum , Oportet advertere, quod omne per intellectum agens ,per conceptionem su 1 1ntellectus, quam dicimus verbum , 0peralur,
mt pate t in aedifi calore et q uol ibet artifi ce, qu i secundum formarnquam mente concepit, exter i u s aperaLur. Qu ia ergo De i F1liusest i psum De i Verbum , consequens es t u t Deus omnia per Filiumfecerit. Unaqnaeque autem 1 6 5 per eadem fi t, et repara tu r . S ien im domus collapsa s i t , per formam ar t i s reparatur , per quama pr i ncip io cond i ta fu i t . Inter creaturas au tem a Deo cond i tas
per Verbum suum , primum gradum tenet creatura rationalis,
228 s. THOM1E A QUINAT I S OPUSCULA
Si c e rgo ad Dei bonì tatem perlm u ì t, u t per fi lium suum na tu ramhum ’
anem collapsam repa ra rem. Mod us au tem repara1 ìonìs tal i sesse dehmi t q uod et na turae reparandae convenìret, et morbo .
N a tu rae d ico m parandee , qu 1a cum homo sit rationalis natu raeli bero arb i tr io praeditu s, non ex necess i tat e ex terioris v irtutis,s
‘
ed secundum prOpriam voluntatem ad sta tum rectiludinìs revocandus fu i t . Morbo e t iam , qu ia cum morbus perversì tate voluntat i s cons i s ten t, Oportu ì t quod volun tas ad rectitudìngam red uceretur. Voluntatis au tem hum anae rectì tudo consistit in ordinatìone
amoris, q u i est pr inc i pal i s afi‘
ectìo. O rdinatus au tem amor est utDeum su per omnia diligam us quas i summum bonum , et u t i nipsum referam us omnia qu ae amam us tamquam in u ltim um fi nem ,
et u t. in aliis amand is servetu r d ebi tas ordo , u h sci l i ce t corporaliaSpiritualib ù s posltponamus. Ad provocandum aut em n os t rum amorem in Deum nih i l magis val e re potu ìt quam quod Verbum Dei,
per quod omnia facta sunt , ad reparatìonem natu rae nostraa eam
assumeret, u t idem esse t et Deus , et homo . Pri mo qu i dem , qu iaex 1100 max ime demonstratur quant um Deus diligat homi nem ,
quod pro ej us sa l u te homo fi eri vola it, nec est a l iq u i d quod ad
amamdum mag i s provocet, quam quod aliqu ìs se cognoscat amari .Deìnde quod hom o habens intellectum et afi
‘
echurn ad corporalia
depressum , ad ea quae supra se s unt d e faci l i elevari non poterat.Faci le au tem est hom in1 cuilibet u t a l i um hom i nem diligat et cognoscat, sed consi derare divinam altitudinem , eh i n eam fe rr i perdebitum amoris a (fectam , non
'
est omni um hom inum , sed eorum
qu i per Dei auxi l ium cum magno stu d i o et labore corporalibus
ad Sp i r i tu al-ia sublevantur. Ut ergo omnibus patèret v ia ad Deum,
voìu it Deus homo fi eri, u t etiam parvu l i Deum cognoscere et amare
possent, etpau latim profi cerent ad perf'
ectum . Per hoc et i am quodD eu s factu s *
est homo , spes dat.ur bom i n i u h perven i re poss1t adperfecta€z beatitudinis parlicipationem , quam sol us Deus na turaliter habe t . Homo en im suam infi rm itatem cognoscens, si ei p romitteretur qu od ad beatitudinem perveniret, cuj us v ix Angel isunt capaces , quae sci l ice t i n v is i on e Dei et fru itìone consistit,vix hoc S perare posset , ni s i ex a l ia parte sib i di gni tas na tu raeh umanaa estenderetur, quam tan t i eestimat Deus, u h pro ejus salu te fi eri homo voluerit, e t sia per hoc quod Deus factu s est homo ,apem nob i s dcdit ut e t i am homo posse t pe rven i re ad hoc , quodu niretu r Deo per beatam fru itionem . Val e t e t iam bomin i suaaeognitìo dignitatis ex hoc, q uod Deu s humanam na tu ram assump
n . DECL AR AT IO C ONTRA em acos 229
sit ad hoc quod afi‘
ectum su um nu lli creaturae subyceret, nequ edaemones , aut quascumqu e creaturas colendo per idolatridm ,
neque corporalibus creaturis se subdendo per inordinatum affec
tum. Indìgnum en im est , u h cum homo sit tamlee dignitatis . se
cundum aestim ationem.divinam , et ita Deo propinqm 13 Sì !: 11 1 Deus
homo fi eri voluerit, quod homo rebus inferioribus Deo inord inatese subj ìcìat.
CAPUT V I .
Q uaîì‘
ter debet intelligz‘
hoc quod dicitur, Deus factusest [ wma
Cum au tem dicimus, Deum hom i nem fi eri, nemo ex istimet 1100sia accipiendum esse , u t Deus convertatur in hom inem , sicut aer
[it i gni s cum in ignem convertitur. Immutab ilis est en im Dei na
tura corporea autem su n t quae invicem oonvertuntur. Spiritua
l i s au tem nat ura i n natu ram corpoream non converti1ur, sed
po tes t ei aliquaì iter un i r i prop ter effi caciam suas v i r t u t is, sicutanima unì tu r corpori et l i ce t numana natura ex an ima constete h corpore
, an ima au tem non corporea , sed Spiritualis n a tu rae sit,omnis tamen creat ura Spiritualis defi cit simplicitate d iv inamul to amplius quam corporea creatu ra a simplicitate Spiritualis
na tu rae. S 1cu t ergo Spiritualis natura unitur corpori per effi caciamsuas v i r tu t i s , ita et Deus potest u n i r i tam Sp i r i tua l i q uam corporah , et secund um hunc m odum dicim us Deum nat u rae human&fu i sse unitum . Est a u tem attendendum , quod unum quodquemaxime v i detur esse illud, quod invenitur in eo esse principìum .
Omnia au tem al ia videntur ei quod es t p r i nci p i um adhaerere,et
ah eo q uodammodo assum i , in q uan tum id quod es t pr i nci p i umah i s u titur secundum suam di3positionem : qu od qu idem pa te tnon sol um ìn ordinatione c i v i l i , i n qu a princi pes c iv i tat i s quas itota c iv i tas esse v identur, et aliis u tuntur secundum suam dispositionem , u t s ib i adhaerentibus membris , sed e…11am in adunalione
natura l i . L i ce t en im homo naturaliter constet ex an ima et co rpore ,princìpalius
tamea v idetu r homo esse an ima quam corpus quodanimes adhaeret, eh quo an ima u tìtur ad operationes animae convenientes. S ic ergo et in u n ione Dei ad creaturam non trah ì tur
De i tas ad humanam n atu ram , sed humana nat u ra Deo assum itu r non qu i dem u t convertatur in Deum , sed u t Deo
'
adhaereat
ct sun t quodammodo an ima et corpus s i c assumpta , an ima et
230 s. THOM :E A QU IN ATI S OPUSC‘ULA
corpus ipsiusDei, sicu t partes corpor i s assumptae ah anima suntquodammodo ipsius an imare membra .
'
Est mamen in hoc al ignad ifferen t ia attendenda. N am an ima l i ce t sit perfectior corpore ,non tamem totam perfectionem in se possidet humanae nat u raeunde corpu s sic ci advenit, u t ex corpore et anima una complea
t ur humana natu ra , cuj us quaedam par tes sunt anima et corpussed Deus ita es t in natura sua perfectus , u t p l en i tud in i n at u raeipsius n ihi l adjici possit, u nd e cum natu ra d iv ina non po tes t si cu n i r i al tera natura , u t ex u traque una constituatur n a tu ra commun i s , sic en im nat ura d iv i na pars esset illius natu rae commun i s ,quod repugnat perfectioni divinae na tu rae nam omnis pars imperfecta es t . Deus e rgo De i Verbum sic humanam natu ramassumps i t , quae ex an ima cons tat et corpore , u t tamen nec a l te ratransiret in a l teram , nec ex duabus una natu ra conflarelu r, sed
pos t unionem duae natu rae distinctae remanerent quantum ad proprietate5 natu rarum . Est au tem t a rsu s considerandum , quod cumSpiritualis nat ura corporeae uniatur per Spiritu alem virtutem ,
quanto fuer i t maj o r v i r tus spiritualis nat u rae , tanto perfectìus et
fi rm ius s ib i natu ram i nfer i o rem assum ì t. Est au tem w rtus Dei
infi nita,cu i omnis creatura subpoitur, et unaquaq ue u titur pro
suo arbi tr i o non au tem eis uteretur, n is i aliquo modo per effi cac iam suas v i r t u t i s unire1ur eis. Tanto au tem a l ieni natu rae perfectius unì tur, quanto in eo magi s suam v irtu tem ex ercet. Interomnes sìqu idem creaturas v irtu tem suam ex ercet quantum adhoc,quod omn ibus esse largitur, et ad promias 0perationes m ovet, et
secundum hoc quodam commun i modo in omn ibus rebus dicituresse . Sed specialiori quodam modo virtutem suam ex ercet in
menlibus sanct i s , quas non sol um in esse conservat, et ad operandam movet sicu t a l ias creaturas, sed e t iam eas conver t i t adse cognoscendum et. amandum unde e t i am sic in sanct i s mentibus specialiler dicilur habitare, et men tes sanctae Deo p lenseesse dicuntur. Q u ìa ergo secundum qu antitatem v i r t u t i s
,q uam
Deus ex ercet ìn creaturam mag i s et m i nu s dicitur creatu ra: uni r i ,patet quod cum effi cacia d iv ina? v i r tu t i s humano intellectu com
prehendi non possit, sublimiori modo Deus potes t creatura: uni r iquam intellectus humanus capere possit. Q uodam e rgo incomprehensibili et ineffab i l i modo dicimus Deum unitum esse human33nat urae in Chri s to non so l um per inhab italionem , sicut in aliis
sanct i s , sed quodam modo singulari, ita quod humana natu ra essetquaedam F i l i i Dei natu ra , u t F i l i us Dei qu i ah aeterno habet na tu
232 s. THOM A QU INAT I S OPUSCULA
constitueretur una nat ura commun i s , po tes t d ici quod Deus habetnatu ram humanam , et humana nat ura habe t Deum , sicu t an imahabet corpus , e h e converso . Sed qu ia ex d i vi na et h umana naturanon po tes t const i t u i u na na tu ra propter perfectionem divinae, u t
di c tum est, et tam en in praedicta uni one principalius est quod estex par te Dei , mani feste consequ ìtur quod ex par t e -De i accì pi0por te t id q uod habet nat uram humanam . lllud au tem quod peraliquam nat uram diciku r esse , dicitur esse suppos i tum ,
vel hyp0-ls tas i s natu rae illius, sicu t quod habet n a tu ram equ i , dìcitur essehypos tas i s , vel su ppos i tum natu rae equ i na . E h si sit na tu ra inte llectu alis quae habetu r , ta l i s hypostas is dicitur, persona sicu t
dicimus P etrum esqe\
pe rsonam , qu ì natu ram humanam habet,
quae est intellectualis natu ra . Cum e rgo F i l i u s Dei unìgenitum De iVerbum per assumptionem habeat humanam n a tu ram , u t d i ctu mest, sequ i t u r quod sit hypostas i s, ve l suppos i tum , ve l personahumanae na tu rae . Et cum ah ae te rno habeat divin‘
3m natu ram ,
non per compositionis, sed simplicis identitatis, dicitu r e t i amhypostas i s , vel persona divinae natu rae, secund um tamen quoddiv i na verbi s humanìs expr im i possunt. Ipsum ergo unigenitum
Dei Verbum est hypostas i s , vel persona duarum naturarum,d i
v inee sc i l icet et humanae in duabus natu ris subsistens. S i qu isautem objiciat, quod humana natura e t iam in Chr i s to non sit
acci dens , sed subs tant ia quaedam , non au tem un i versal is , sed particularis, quae hypos tas i s dicitur, v idetu r consequ i, quod i psah umana natu ra in Chr i sto hypostas i s quaedam sit p raeter hypostasim De i Verbi , et sic in Chri s to erunt duae hypos tases . Cons iderare debe t qu i sic obycit, quod non omnis subs tan t ia particularìshypostas i s dicitur, sed so l um il la quae ah aliquo principaliori
non habe tur. Manus en im homi n i s s ubstant ia est quaedam particularis, non tamen potes t d ic i hypostas i s , nec persona , qu iah abe tu r a principaliori quod est homo alioquin in quovis homineessent tot hypos tases , vel personale, quo t membra, ve l par tes .Humana ergo natura in Chr is to non est acc idens , sed substant ia ,non u n iversa l i s , sed particularis nec tamem hypos tas is d ici
potest , qu ia assum itur a principaliori, sci l i ce t Dei Verbo . S icergo Chr i stu s est unus propter personae, vel hypos tas i s unitatem ,
nec potes t d ic i esse duo. Sed propr i e dicitur, quod habet d uasnaturas. E h l i cet d iv ina natu ra praedicetur de hypostasi Chr is t i ,quae est .hypos tas is Verb i Dei, quod est ejus essent ia, tamenhumana natu ra non po tes t praedicarì de eo in abs tracto , sicut nec
11 . DEC L AR A TIO C ON TRA GRE COS 283
d e aliqu0 habente humanem na turam . S icu l‘
. en im non possumusdicere , q uod Petrus est humana nat ura , sed q uod es t homo , i nquan tum habe t humanem na tu ram ita nec possumu s d i cere ,quod Dei Verbum sit humana natu ra , sed q uod habe t hum anam
nat u ram assi1mptam , et ex hoc dicitur homo . Utraque ergo n a tu ra
pra dicatur d e Verbo De i , sed una in concre to tan tum , sc i l i ce thumana , u t cum dicim us, F i l ius Dei est hom o : d iv i na ve1 o nat u raet in abstracto , ct in concreto d i c i p otes t , u t quod Verbum De iest d iv i na essent ia , vel natu ra , et quod es t Deu s . Cum au temDeus sit habens divinam na t uram , el. homo sit habens h um anamnat u ram , per haec d uo nom i na signifi cantùr duae n at u rae hab itae,sed unu s h aben s u tramque . E h cum habens natu ram sit hyposta
s i s,sicu t i n nom i ne De i intelligitur hypos tas i s Vèrbi Dei, ita i n
nom i ne hom in is intelligitur Verbum De i , secund um q uod attri
bu itur C h r i s to . Et sic pa te t quod per hoc quod dicim us DeumC hristum et hom inem , non dicim us eam esse duo, sed unum in
duabu s naturis. Q u ia vero ea quae conveniunt natu rae,at t r i bu i
possunt hyp0stasi i l l ins nat urae hypos tas i s au tem tam humanae
natu rae, quam divinae includitu r tam in homine signifi cante d iv inam nat uram , quam i n homi ne signifi cante humanam , quod est
eadem hypostas i s habens u tramgue natu ram , consequens est, u t
tam humana, quam d iv ina pra dicentu r de il la hypo'
sta5i, seu
secund um quod includitur in nomi ne signifi cante divinam naturam ,
seu secundum quod ìncluditur in nom i ne signifi cante humanam . Possumus en im d icere , quod Deus Verbum , Dei est conceptus, et. natu s de Virgine , passus , mor tuu s , et sepu l tas
,
attribuentes hypostasi Verb i humana p rop te r humanam nat u ram ,
et e converso possum us d i cere , quod homo i l l e est u num cum pat re,et quod est ah aeterno , et q uod creavit mundum p ropter divinam1n a tu ram . Inhis ergo ta131 diversis d e Chr i s to praedicandisdi s t inct i oinvenitur, si consideretur secundum qu od ista de Chri sto dicantu r . Quaedam eni m dicuntur secund um humanam natu ram
,quae
dam secu ndum div inam . S i autem consideretur de quo dicuntur,ì ndistincte proferuntug, qu ia eadem est hypostas i s , d e qua et
d 1vma , et humana dìcuntur, u t sì dicam quod i d em est homo q 11 1v i de t , et aud i t , sed non secundum idem . V i de t en im secund umocu los, et aud i t secund um au res . Idem e t i am est pomum quodv i det u r et odoratu r, sed hoc qu idem col ore, illud au tem odore
,
rat i one cuj us d icere possumus , quod videns aud i t , et audiens
v idet , et v i sum odoratur, etodoratum v i de tu r . Et s imi l i ter di cere
234 s. THOMJE A QUINA T IS OPUSCULA
possumus, quod Deus nascitur de Virgine propter humam m naturam , et homo i l le est & ternus pm pter dìvinam .
CAPUT VII .
Qualiter sit accipiendum , quod dicitur VerbumDei passum .
Ex consideratione ergo praem isssorum sat i s apparere _potest,
jam n ih i l inconveniens sequi ex eo quod d ic t um est, quod unìge
nitum De i Verbum passam et mortuum confi temur. Non en imha c ei attribuimus secundum na tu ram div inam , sed secundumhumanam , quam pro nos tra salute in u nitatem personae assumspit.Si q u i s au tem obj ìciat, quod Deu s cum sit om p ipotens, a l i o modo
poterat hum anum genus sa lvare , q uam per un igen i t i su i mortem ,
cons iderare debe1 qu i hoc objicit, q uod in fact i s De i consi derandum est q u i d convenienter fi eri potuit, e t i am si a l i o modo illudDeus facere potu isset, alioquin omn ia ejus Opera s im i l i s rat10 i rr itab i t . Si en im consideretur, qu
.
are Deu s fecerit cael um tanlae
quantitatis, et quare condiderì t in ta l i numero s tel las , sapientercogi tant i occurret secundum quod sic convenienter fi eri potu it,
l i ce t a l ite r facere potuerit. Dico au tem haec secundum quod credimus tobam natu rae dispositionem , et humanos actus d iv i naProvidentiae esse subjectos. Hac en im credu litate sub lata omnis
divinitatis cu ltus ex cluditur. Su scepim u3 au tem praesentem dis
pu tationem ad eos q ui se Dei cu l to res dicunt, seu s int Saracen i ,seu Chri s t ian i , seu Judae ì . Ad eos au tem q ui omn ia ex necess i tatep roveni re dicunt Deo, 0pem sì us a nob i s a l i b i dìsputatum est.
S i aliquis e rgo convenientiam passionis et mort i s Chri s t i pia intentione consideret, tan tam scient1aa profu nditatem inveniet,
‘
u t
sempe r aliq_
ua cogi tant i, plura et maj ora semper occu rrant. ita
quod ex periri p0ssit verum esse quod AÎ10stol. d i c i t I , C or. 1
N os prcedicamus C hristum crucifi arum , Judaais qu idem scandalum ,
gentilms vero stultitiam ipsis au tem vocatis Judaais a tque GrazcisC hristum Dei virtu tem, et Dei sapientiam . Et ite r um
,Quod stul
tum est Dci, sapientius est omnibu s hominibus. Pr imo ergo 0011
siderandum occurr i t , quod Chr i s tu s hum anam natu ram assumps i tad lapsum
'
homi‘
nis reparandum , u h dix imus. Ea ergo 0portu it
C hristum pati et agere secu ndum humanam natu ram , per quaeremed i um adhiberi posset contra peccatum . Peccaium aùtem
hom in is in hoc consistit, quod homo corporalibus adhaerendo,
236 s. THOMJE A QU INA'
I‘
IS OPUSCULA
m und i , u t man ifeste appareret quod susceptio miracu lorum , ojusq ue doctrinaa, non hum anae potentiae, sed div inae attribuenda sit.
Uncle et in h is quae feci t , vel passus est, simnl conjungebantur ethumana infi rm 1tas, et d iv i na potestas . In nat iv i tate en im pannisidvolu tus in praesepio ponì tur, sed ah Angel i s collaudatur, etMagis , s te l la d uce , adoratur. Tentatur d iabolo , sed ei m inistraturah Ange l is. Vivit i n0ps e h mend ions , sed mortuos suscitat, et
caocos i l l um inat. Mor i tu r afi ì x nspatibu lo, annumeratur latronìbus,sed in ejus mor te sol obsouratur, t erra trem it, franguntnr lap ides ,aperiuntur monumen ta, et mortuorum corpora suscitantur. S iqu i s ergo ex talibus initiis . tan tum fructum v ident consecu tumsci l i ce t conversionem fere totius mund i ad C hristum , et a l ter i usa l ia s i gna queeral, ad credendum , durior lap ide censeri po test,cum in mor te ej us et petra scissae s i n t . Hina es t quod Apost.I C or. 1 . d i c i t Verbum crucis pereuntìbus stultitz
'
a est, his au tem
qu i sa lv i fi unt, ed est, nobis, v irtus Dei est. Est au tem c i rca hocal i ud considerandum , quod secund um eamdem rat i onem prov iden t ina, q ua i n seipso Dei F1lius homo fac tus , infi rma pat i volu it,e t i am su os discipulos, quos humanae salutis min i stros institu it,voluit in m u ndo esse abjectos. Unde non eleg ìt litteratos etnobiles,sed illiberatos et ignobiles, pauperes sc i l i ce t piscatores, et eosm i t tens ad salùtem hom inum procurandum , jussit paupertatemservare , et persecu tiones, et opprobria pat i , et mor t em etiam proveri tate subi re , ne eorum pr&edicatio ad aliquod terrenum commodurn composi ta v ideretur, et ne sal us mund i adscriberetur
humana sap ien t iae , au t v i r t u t i , sed sol um d iv i na Unde neo in
e i s defuit v i r tu s d iv i na m i rab i l ia Operans, qu i tam en secundumm und um videbantur abjecti. Hoc au tem necessar i um erat reparat ien i humanae, ut homines discerent, ne de seipsis superbe considerent, sed d e Deo. Hoc en im ad perfectionem humanae j ust i t iaerequ iritur, u t homo totali ter se Deo subj iciat, quo e t iam omniabona conseq ui Speret adipiscenda , et adep ta recognoscat. Ad bonai g i tur praesen t ia hujus m u nd i contemnenda , et adversa qu& libettole
'
randa usque ad mortem , n u l lo modo mel i us ej us discipu li
p01uerunt i ns t i tu i , quam per passionem et mo r tem Chris t i u nd eet i pse eis dicebat Joan. x v : Si ma persecuti sunt, et vos perse
qu entar. Deinde considerandum est, quod hoc habet o rdo j us t i t iae,ut pro peccato pcena instigatur. Apparetenim in humanis judiciìs,quod ea quae i nj us te facta sun t , ad justitiarn reducantur, dumj udex ah eo qu i al iena capiens, pl us habet quam debeat, sublrahit
11 . DEC L AR AT I O cou T1 m GRE COS 287
q uod p l us habe t , eh dat ei q u i m inu s habebat. Q uicumque au tem
peccat, p l u s suas voluntati indulget quam debeat. Ut en im volun
tatern suam impleat, transgreditur ordinem rationis e h l eg i s d iv i nee . Ad hoc i gi tu r quod ad j us t i t iae ordinem reducatu r, Oportet
q uod voluntati subtrahatur d e eo quod v u l t , quod sit d um pun itu r vel per subtractionem honorum quae ve l le t habere , vel pe rillationem m alorum quae pat i rebusat. Haec ergo reintegratio j ustitiae per pa mam quandoqu e fi t per voluntatem ejus qu i pun i t u r ,d um ip5emet sibimet paenam imponit, u t ad j ustitiam redeat
quandogue vero sit eo i nv i to , et t une qu idem ipse ad justitìamnon reducitur, sed in eo
‘
impletur justi\ tì a . B ra t. au tem to tum hu
m anum gen us pennu to subjech 1m . Ad hoc ergo quod ad statumj us t i t iae reduceretur, Oportebat i nven i re pa nem , q uam homo sibiips i assumeret ad implendum div inae j u st i t iae ordinem . Nul l usautem homo pu r u s t an tu s esse poterat, qu i posse t satisfacere
su ffi cienter Deo poenam voî untariam aliquam assumendo , e t iampro peccato u n iversorum . Cum eni m homo peccat, l egem Dei
transgreditur, et sic q uan tum est in se , inju r iam Deo faci t , quiest maj es tat i s infi nilae. Tan to au tem est maj or inj u r ia, quantomaj or est is , in quem comm i t t i tu r . Pa te t en im quod maj o r inj u r iarepu tatur si qu i s perontìat m i l i tem , quam si rust i cum , et adhuc
maj or sì regem , vel prin0 ì pem . Habe t ergo peccatum con tral egem Dei comm issum quodammodo i nj ur iam infi nitam . Sed rnrsus considerandum e st , quod secu ndum dignitatem satisfacientis
et iam salisfactio ponderatur. Unum en im verbum depre<:atorium
a rege prolatum pro satisfactione inj uriae, maj or satisfactio rep utatu r , quam si eo i n fer io r vel genna flecteret, vel a l iam quamvishumiliationem oslenderetad salisfaciendum passo i1
'
1juriam . Nul l usau tem homo purus era t infi nitae dìgnitatis, cuj us satisfaclìo possetesse cond i gna con tra De i inj ur iam . O porlu it igi tu r u h esset ali
qu ì 5 homo infi nilae dignitatis, qu i poenam sub iret pro omn ibus, et
sic condigne satisfaceret pro f
totius îriundi peccntis. Ad hoc ergounigenitum Dei Verbum verus Deus et De i F1lius natnram h umanam assumpsi t , et in ea mor t em pa t i voluit, u t totum genus hum anum pro peccato sat i sfaci endo purgaret. Und e et Petrus di c i tI Pet. 1 11 Christus seme! pro peccati.: nostrzs mortuus est, ju stus
pro injustis ctg . Non ergo u t 0pinantur, convem ens fu i t q uodDeus si n e salisfactìone sua hnmana pecca ta purgaret, neque e t i am
quod hom inem non perm itteret cadere peccatum . P r1mum en1m
repugnaret ord in i justitize : secundum ord i n i nat ura humanae,
238 s. THOM/E A QUI NAT I S OPUSCULA
per quam homo factus est suas voluntatis l i ber , potens bonum vel
ma l um el igere . Providentiae autem est rerum naturam et ordinem
non destruere, sed sa lvare . In hoc ergo max ime Dei sap ien t iaapparuit, quod et ordinem rerum servavit tam j ust i t iae quamna turae, et mamen m isericorditerprovidit homini salu tis remed i umper F i l i i sui incarnationem etm ortem .
CAPUT VIII
Qualiter accip iendum , quod fi deles accipizm tC orpus C hristi.
Q u ìa ergo per passionem et m ortem Chr isti hom ines a peccatopurgantu r, u thujus tam i mmens i benefi cii jugis in nob is m aneretm emoria, F i l i us Dei pass ione appm pinquante, suze pass…m s et
mort i s memor iam fi delibus su i s reliqu it jugiter recolendam , s uumcorpus et sangu ìnern tradens discìpulis sub speniebus pan i s et
v i n i , quod usque nunc in memor iam illius veneranda passionisub ique terrarum Chri sti frequentat Ecc les ia . Quam vane au temhoc Sacramen tum irrideant infi deles, quilibet e t iam param in
C hr is t iana re l ig ione instrùctus de faci l i potest. at tendere . Non en imdicim us quod corp us Chr is t i dilaceretur in partes, et q uod sic
divisum fi delibus sub Sacramento sumatur, ut Oporteat quandoque illud defi cere, e t iam si magnitudinem men t is habere t , u hd1011nt, sed dicimus per conversionem pan i s in corpu s Chr i stii psum corpus Chr i s t i in Sacramen to Eccl es iae esse , et fi delibus
manducari. Ex quo e rgo corpus Chri s t i non dividitur, sed in
ipsum al i qu i d convertitur, nu l la necessi tas est u l. per manducationem fi delium quantit&ti ejus al i qu i d subtrahatur. S i qnisautem
infi delis velit d icere hanc conversionem impossibilem esse,cou s i
dere t De1 omnipotentiam . C onfi tetur qu idem quod per virtu temnat urae possit una res convert i in
'
a l iam quan tum ad formam ,
sicu t quod aer i n ignem convertì tnr, dum mater ia quae pr i us eratsubjecta formas aoris, pos tea formas i gn is subjicitur. Ma l to magi sergo v i r tus omnipolentis Dei, quae to tem rei substan t iam in esseproducit non so lum t ransmu tando secundum formam
,u h fac i t
natu ra , poterit hoc to tum i n illud totum convertere, u t sic pan i sin corpu s Chr is t i converIatur, e h V inum in sanguìnem . S i au tembu io convers ion i aliqnis velit repugnare per id quod sensu ì appare1, nam n ih i l secundum sensum immutatur, consideret sic nobisd iv i na propon i , ut ad nos sub tegumento v ìsibiliunì rerum deve:
240 s. THOM1E AQUI NAT IS OPUSCULA
q ua5dam purgatorias confi tetur, eorum duntax at, qu i d e hocsaecu lo absqu e peccato mor ta l i cum char1talis gra t ia decedunt,nec cum O r i gene omnes pmnas purgatorias confi tetur, sed qui
cum peccato mortal i decedunt, cum d iabol o et Angel is ejus
a terno confi tetu r suppl i c i o cruciandos. Ad veritatis ergo assertionem primo considerandum est , quod i l l i qu i in peccato mor tal idecedunt, stat i m ad infernalia su ppl icia rapiuntur, quod ape r t eex Evangel i o probatur. Dicitur en im L uc. x v 1 ex ore Domin i ,quod mortu us est. d ives epu lo , e h sepu ltus i nferno . E h d e cruciatu ejus ex ipsius confess ione apparet, d um di ci t : Qu iz: cruciorin hac fi amma . Job quoqu e de impiis d ic it, Job x x 1 Ducunt in
bonis dies suos, et in puncto ad inferna descendant. I tem , Joh . XX I IQ ui dicebant Deo : Recede a nobis etc. Non sol um au tem impii pro
peccatis propr i i s , sed etiam j usti an te passionem Chri s t i p ro peccato pr im i paren t is in mort e ad in feros descendebant undeJacob dicebat, Gen. x x x vn : Descendam ad fi lium meam lugens ininfernam , unde i pse Chr i stu s mori ens ad i nferma descend i t , u t i nSymbolo continetur, sicut an te per P rephetam praedictum fuerat
N on derelinques animam m eam in inferno, Psa]. x v , quod Pe tr usin actibus de Chr i sto ex ponit, l ice t Chr i s tus al i o modo ad infermadescenderit non quasi peccato obnox ius, sed sol us in ter mortuosl i be r , ad hoc descend it ut, ex polians prin01patus et pote5 tates,
captivam duoea*
et captivitatem , sicu t per Z ach . fuerat przedìctum ,
Z ach . v x Tu au tem in sangum e tes tamenti tm em isisti vinctos
tuosde la w etc. Sed qu ia m isorationes De i sun t su per omnia Operaejus, credendum estmu l to magi s , quod il l i qu i s i ne macu la moriuntur, stat im aeternae retribu tionis m ercedem recipì ant. Ét hocqu i dem evidentibns auctoritafi bus maxime probatur. Dici t en imApost. II Geri n . v , cum m entionem de tribnlationibus sancì orumfecisset Seimas enim , inqu it, quod si terrestris domus nostrakujashabitationis dissolvaiur, quod aedifi catz'onem ex Deo habemus,
domum non manufactam, sed arta rnam in caelis. Ex qu ibus verbi sp r ima faci e inSpectis hoc v i detu r eli c i posse , q uod d i sso l u to morta l i corpore , homo coelesti gl oria induatur. S ed u t h i c sensusevidentior fi at, sequentia pertractemus. Q u ìa en im duo pm posuerat, sci l i cet dissolutionem hab1tationis terrenae, et ad0ptionem
domus coel es t is , ostendì t qu omodo des ider i um homi n i s se habe tad utrumque, cum qnadam eXpositione u tr i usque . Unde pr imosubjungit d e des ider i o coeles t i s domus , et d ici t , qu ia ingem îscimus in hoc, quod a nostro des ider io retardati cupîmus superindu i
DEC LAR ATIO C ONTRA GRE C OS 241
habitationem coelestem , per, quod et iam vi de tu r intelligérc,'
quodi l la domus cw lestis. quam sup ra dix erat, non es t à liq u id ab
homi ne separat um ,sed aliqu id h0 111 ìni
i
inha rens. Non en im d ic iLuv homo induere domum , sed vestim entum , sed dicitur ahit
inhabitare dofnum . Cum ergo haec d uo comu ngit. dicens, su pe rind u
'
1 habitationèm , ostendit quod jd quod est: p r imo d es ide rat um
, est a l iqu i d ì nhw rens, q u ia indu itu r, et. est al iqu i d conlinenset ex cedens, q u ia inhabitatur. Qu id a u tem sit illud de: idera lum
,
patebit ex sequenlibus. Sed qu ia 11011 simp l i c i ter dix erat 'indu i,
sed superindu i, rationqm su i dicti ex ponit subdens S i lamen‘
ves t i t i , et non nud i invenja,
mnr,-quas i dicat s i an ima sia
‘
indue
re ta r habitatione cmlesli, q 110d non ex neretur habità tione'
1er
rema , adeptio illius hab itationis ccelestis esse t superinduitio. Sedq u ia oportet quod ex uatur habitatione terrena ad hoc :q 110d induatur caelesti. non po tes t d ici suberindu itio. simpl i ci ter: Posse te rgo aliqu is ah Apo s . q uaerere Qua re e rgo dix isti Superiì zdùi
cupientes? Ad quod resmndet dicens Nam et q u i sumì is in ta;
bernacu lo i s to , id est, q ui indnimu r teyreno habitacu lo quasitransi tor i o , non domo quasi permanente , 1ngem iscimus gravahqu as i aliquo acc i den te contra des ider i um nos trum , eo quod secund um natu ra l e desideriu rn nost rum volum us ex poliari q
'
uasì
tabem acu lo terréno, sed supervestiri caelesti, u t absorbealu r quodm ortal e est a v i ta, id e$t, u t nd v i tam immortalem ,sine inortis
gusta transealu r. Posset au tem i terum aliqu is quaerere ab Apos'
to lo , qu ìa mationabilitger apparet, quod nolumu s ex'
poliari terrenainhabitatione , quae est nob i s na t ura l i ; , et sic nec quod hab i tationem caelestem i nd a i cu pì amus. Ad hoc respondit subdens
‘
:.Q ui
au tem i n nobi s eflì cit. hoc'
i ps um u t desideremus C ( B lestia , Deu sest.. Et quomodo i n nobi s hoc effi cial. ostendit subdens Qu i ded i :nobi s p ignus S p i r i tu s . Pe r Spiritum en im sanctum Quem accep imu 5 a Deo , sum us de ccelesti hab itationa adipiscenda cer t i etsollìcili, sicut per p i gnus de debi to recuperando . Ex bac e rgocer…udine in des id er i um ccnleslis habitationis elevamur sic e rgoin nobi s d uo sun t des ide r ia . Unum natu rae de terrena înhab1tatione non deserenda a l 1ud g ra t iae de cmlesti hab itatione conse
quenda . Sed haec d uo desideria * im g> leri non possunt, qu ia ad
caalestem habitationem perven i re non possumus, n i s i terrenamdeseram us. Unde cum q uadam
‘
fi ducia fi rma et audacia desiderì um grat i& pra3ferìm us d es i de r i o na tu rae, u t ve limns terrenam
'
h,abilationem deserere, et ad caalestem perven i re et h00 ' es t ’
S T u nv A Ù DIN C I II . A . 1 6
242 s. THOM zE À QUINATI S OPUSCULA '
quod subd i t . Audentes e rgo semper , et sciente°
s quoniam dumsumas i n hoc corpore peregrinam ur a Domi no per fi dem en imambulam us, et non per Specìem . Audemus
‘ a u tem et bonam vo
luntatem habemus magi s peregrinari a corpore , et preesentes essead Dominum . Apet i ta r ergo , quod i psum corpu s corruptibile
supra nom inavit terrestrem dom um hujus habitationis, et tabernacu lnm, q uod qu i dem corpus est animze quas i q uoddam i nd um en tum . Aperitur et iam qu id supra dix erit, domnm non manufactam , sed aeternam in cce lis qu ia i psum Deum quem hominesinduunt, vel e t iam inhabi tan t , d um ei pra sentes exi s tan t perSpeciem , id es t , v idendo eum sicut est , peregrinantur ah eo, d umper fi dem t enen t q uod nondum v i d en t . Desid eran t ergo sanct iperegrinari corpore , u t eorum an imes per m or tem corporibus
separentu r ad hoc, quodf sic peregr i nantes a corpore , s i n t praesen tes ad Dom inum . Pate t ergo quod sanctorum an ima a corporibus absolu taa ad ccelestem habita lionem perveniunt, Deum vi
dentes . Non ergo sanctarum anim arum differtur gl or ia , quae inDe i v i s i one consistit, usque ad d i em j ud ici i quo corpora resum ent.
Hoc e t iam apparet per di ctum Apos tol i ad P h i l . 1 , ubi dicit
Cupio dissolv i, et esse cum C hristo. Vanum en im hoc des ider i umesset , si corpore di ssol u to adhuc Pau l us cum Chr i s to non esset,quem tanien consta t esse in caalis. Man if
'este e t iam Dominuslatronì in cruce confi tentì d ixi t , L uc: xx… : Hodie mecum eris
in paradiso, per paradisum gloriae fru itionem designans undenon est credend um , quod suoé fi deles Chr is t us remunerare differal.q uan tum ad gl or iam anim arnm , usque ad corpq rurn resurrectio
nem . Q uod e rgo Domi nus d i c i t , in domo pat r i s mei mans i on esm u l tare s un t ad d ifferen t ias refertur praem iorum , q u ibus sancti'in
coelnsli beat i t ud i ne remu nerantur a Deo non e x t ra ‘
dom um , sed ini psa dom o . His au tem v isis, consequens es t pu rgator i um an imarurn esse pos t m or tem . Ex mu l t i s en im saerae
'
Scri ptu res aucloritatibus man i feste habe tur , quod ad lllam ccelestem gl or iam nu l l usperven i re po tes t. cum m acu la . Dicitur en im de d iv i na: sap i en t iae
participatione . Sap. v u quod nihil inqu inatum intrabif in eam ,
consistit a u tem ccnlestìs fel1citas, in sap i ent ia participatione perfeota, qua .per Specìem Deum v i
'
debim us. O portet i g i tu r omnino
si ne m acnla esse eos , qu i ad illam perducuntur hoc et iam habet ur ex positis. Isa . xxxv Via sancta vocabitu r, non transibitper
eam…pollu tus: E t Apost. x x x Non intrabit in ea a liqu id coinqui
natum contingit au tem aliqu0s in bornmor t i s aliqu ibus peccato
24 4 s. THOM/E AQU IN AT I S O P US C UL A.
detrimen1um pa1ie1ur, ipse au tem salvus erit, sic 1amen quas i
per ignem : non au tem potes t hoc intelligi de igne infern i , q u iaq ui iilum ignem pa1iuntur, nonsalvantur. Oporte1 ,
ergo qu ia i n tell1gatur de aliquo i gn e pu rgan1o. Et qu ia potest aliquis di cere hocesse intelligendum de i gne q ui praecedet faciem j ud ic i s , praecipuequ ia pra m ì 11i1ur, d ies Dom in i declarabit : d i es au 1em Domin iin1elligitur d i es u l t im i adven1us ejus ad j ud ici um un iversa l e 1011113m und i , sicut Apos1 , dic1t l Thes. v : Dies Domini sicu t far innocte, ita veniet i deo a1tendendum est, quod sicu t d i es Donnin i ,qu ia est di es adventus ej us ad j ud i c ium un iversal e 1011115 mund i ,ita d ies cnjuèénmque dicitur d ies Dom in i , qu ia ad u num quem quein mor1e v enire dicitur Chr i s t u s remuneratnrus, vel
.
condemna
tu rns . Unde quan1um ad remunerationem honorum d ic i t ad d isc i
pnlos. Joan . x 1v Si ab1'
ero, cl prceparavero vobis locum , 1'
terum
veniam, et acc1pzam vos admeipsum . Quantum vero ad damna1ìonem malorum ,
dicitur Ap05 1. 1 1 Age paen1'
tent1'
am, ai prima
opera fac sm autem venia tibi, et move00 candelabrum tuum de
loco suo. D ies ergo Dom in i q uo ad u n iversal e j ud ic i um in i gnerevelabitur, qu i faciem j ud ic i s praecedet; quo reprob i ad j ud i ciumtrahentnr, et j us ti qu i v i v i reperiun1ur, purgabnntur : sed 01 d i esDomi ni, quo unumqu emque in sua m or1e judicat, in igne revela1 11 1 , qu i pu rg01 bonos, 01 1mp1os condemnat
°sic ergo patet p ur
gatoflum esse pos t m01 10m.
Quod divina pm'
destz'
natz'
o I mmam'
s actibus necessitatem
11011 imp01101 .
Nunc u l t imo considerandum est, nu propter ordina1ionem , seu
praedes1inalionem divinam humanis actibus necessitas imponalu r.In qua quaestione sic cante procedendum es t , ut ve1 iLas defendatur, et falsitas, seu error v itetur. E
'
rroneum en im est d i cere,quod
ac1ùs human i et even1us prqescien1iaa et ordina1iòni divinae non
sabsin1 . Nec mi nus er1onenm d icere , q uod pnzescìentia , vel o rdina1 ione
' d iv ina humanis ac1ibus necess itas injunga1ur. Tolleretur
e n im l ibe r tas arbi t r i i , c0nsiliandi oppor1nnitas, legum u 1ilitas,
sp llici1udo bene operand i , et praem iorum 01 pw narum j ust i t ia . És1
ergo considerandum quod Deus a l i te r habe t scientiam de rebus
q uam h0m0. Homo enim subjectus est tempori,, e1 ideo res 10m ‘
poraì iter cognom i 1 , q uaedam resgiciens ut przesentia, quaedam u t.
11 . DEC L A R AT IO 00 111 11 11 011 13 003 24 5
prze 1eri1a recolens, 01 quaedam praevidens 111 fu tu ra sed Deus estsu per ior temporis discursu , 01 esse su um est ae1ernum , u nde 01
ejus cognitio non est temporahs, sedzetem a ; 00mpara1ur au temaeterni1as ad tempus , sicu t i nd iv i s ib i l e ad cont i nuum . In tem poreen im
_
invenitur diversitas qu& dam p3 1110m secundum .pr i u s 01
poster i us succedentium , sicu 1 linea inveniun1 dj
iv.ersaa par 1es
secund um sì tum ad inv ìcem ordinatae sed a 1e,rni1as pr i u s 01
pos1erfus non habet , qu ia res aeternae m utatio.ne
flcaren1. Et sic
a ternitas 0s1 101a'
_5 11n111, sicut 01 punc1um part ibus
.on1;et seenu
dum situm distinctis. Punctum au tem dupli.citer_nd
,lineam 00m
parari potest uno_qu i dem modo , sicu t in1ra lin
‘
eam comme ;hensum seu 511 in pr inc i p i o 1111050 , seu in med io , seu infi ne. A l iomodo , u t extra l i nea ex istens. Punctum ergo intra lineam ex istens
non p0105 1 omn ibus p‘
art ibus linea adesse, sed in diversis par t i busl i neae 0p01 101 d ive rsa pu ncta sìgnari. Punctum vero quod extraIineam … est, n ih i l p1 0h1b01 &aqnaliter omnes Iineae par1es,
respicere,
u t pa te t in 01101110 , cuj us centr um cum sit i nd iv i s,
i b i l_e, aequaliter
1°05p1011 omnes circumferen1iae par10s,et omnes q uodam modo s i bisun1 praesen105 , 11001 non una earum 3 1101 1. P unc10 au tem i ncl usoin l i nea sim ilatur ins1ans
, quod est term i nus temporis, quod qu id emnon ades t omn ibus pa
_
r1ibu_
s temporis, sed in diversis pa1 1ibu3 tempor i s giiversa instantia signifi ca1ur. Punc to vero quod est extralineam , sci l i ce t cen tro , quodam modo sim ilatur&:10m i tas, quae cumsit s imp lex 01 indivisibilis, 101um decnrsum temporiscomprehendit,01 quaalìbet pars temporis 05 1 01 aequaliter praesens , l i ce t partiumtemporis una sequ a1ur a l iam . S ic i g i tu r Deus
, q ui de 0010m i1a115
excelso omnia respìcit, super to tum temporis de0ursum , 01 omn iaquae generantu r in 10mp010 praesentialiter intuetur. S icut ergocum v i deo Sortem sedere , infallibilis est 01 001 111 mea cognitio,nul la bamen ex hoc Sor t i necess i tas sedendi imponì tur ita Deusomn ia quae su n t nobis praeterfl a , vel fu tu ra , vel praasen1ia quasip1 8386 11 1Ì8 in5picîens, infallibili1er 01 certitudinaliter cognoscit, ita
tamen quod con1ingen1ibus n u l la necess i tas imponitur ex istendi.
Hujus au tem exempl um accipi po tes t , si comparemus decursumtemporis ad transitum v i ta . S i qu i s en i m sit in v ia, per quamt ranseunt mu l t i , v i de t qu idem eos q ui sun1 an1e se : q ui veropost i psum 1ranseunt, per cer1iludinem sc i re non potes t Sed si
qu i s sit in aliquo excel so l oco , unde 101am v iam 05p1001°0 possit,
s imu l v ide1 omnes qu i t ranseunt per viam . Si c e rgo homo qui 05 1in t empore , non potest 101um cursum temporis simu l Videre, sed
246 s. THOME A QU INAT I S OPUSCULA'
v id01 03 so l um quae com m assi s tan t , praesen t ia scilicet,‘
et de
pr& teritis aliqua : sed ea quae ventu ra sun1, per 001 111 11d1n0111
sc i re non potest. Deus au tem de exce l so suae aeternì ta1atis per
cer1itudinem v i de1 quas i praesen t ia omn ia qua: per 101um temporis decursum
‘
agan1u r , absque hoc quod rebus contingentibus
necessi1as imponatnr. S icu 1 0u 10m d iv i na scien1ia contingentibus
necessitatem non imponi 1, sic nec ejus ordina1io, qu a prov i d eord i nat un ive rsa. Si c en im ord i na t res , s i ca t agi1 res. Non en imej us ordinatìo cessat, sed quod per sapientiam ord i nat , ex equ i1ur
per v irtu tem . ln actione au tem divinae virtu 1is hoc cons iderare0p01 101 , quod 0peratur in omnibus
,01 m 0v01 s i ngu la ad suos
actus secundum m od um u niuscuju sq ue , ita quod quaedam ex
motione d iv i na ex necess i tat e suas act iones perfi ciun1, u t pa l e t inm otibus cceleStium corporum quaedam vero con1ingen1er, q ua
1n1erdum propr ia actione defi ciunt, ut pate t in actionibus 001°
1 u ptibilium . Arbon‘
enim quandoq ue a fruetifi cando impedì tur, 01
an ima l generando . Si c e rgo d iv ina sap i en t ia de rebu s ord i nat ,u t ordina1a proveniant secund um mod um p1 0priarum causarum .
Est autem hic modus na tural i s hom ini nt l i bere agat , 11011 coact11s,qu in rat i onal es potestates ad opposi ta se habent. Si c i g i tu r Deusord i na t de actibus humanis, 11 1 actus human i necess i ta t i non subdan1u r , sed proveniant ex arbi tr i i l iber ta te. Haec i g i t ur qua sun1
ad p13050ns, v i sa sun1 de pm positis quaestionibus conscribenda,
quae tam en al i bi dìligen1ius pertractata sun1 .
Ex plici t Op usculum Tert ium S ancti Thom w de Aqu ino, super qu ibusdama rticu lu fi dei contra Gramos, Armenos, et S aracenos.
248 s . 1 110 111 111. A Q UINAT I S O P US C U IIA
1 111 80 . Sed sciendurn quod homo retrahilur a mal o , 01 inducitur
ad bonum ex duobus.
’
Primo, t imore primum'
enìm prop ter q uodaliquis m axime incipit. peccatum v i lare , est.
|
consideratio pcen:0
i nfern i, 01 0x 1remi judié
'
ri. E1 id00‘
d101111r Ecc les. 1 1 1111111 111 sa
pientiae timar Domini, 01 i bi dem Timor Domini ex pellitpeccatumL 1001 en im il l e qdi ex t imore non 00008 1 , non 011 j us1us, i nd etamen i nci p i t justifì ca
'
t1o . Hoc ergò modooretrahi1u r°homo a mal o ,
01 induci1u 1° ad bonum per l egem Moysi, quam qu idem irritan1es
mor te pun‘
ì eban1ur. Hebraa. x I rritam qu is faciens legem Moysisive ulla m iscratione d
\
11obus, vel tribu s testibus 111011 11111 . S ed qù ia
modus i s te est insnfi ìciens, 01 lex q 080'
d8 18 01 8 1 per Moysen hoc
modo , sci l i ce t p01° timorem 1 011°8h0b8 1 . 8 [II8 ÌÎS , insu fi ì cìens fui1 .
L 1001 0n1m co0ncnerit’
manum , non 0001 00118 1 an imam , i d eo esta l i us m od us retrahendi 8 1 118 10 , 01 »inducendi ad bonum , m odus30111001 anioris hoc
,modo; fuit da1a. lex fl hristi, 00111001 lex
evangel i ca , quae est lex amoris. Sed considerandum est , quodin1e1° l egem timoris 01 legem amoris t rip l ex .diiferentia invenitu 1°
01 pr imo , quia lex 1imoris facit.suos 0bservatores servos, lex vero
amoris faci t hberos. Q u i e n im 0001 8 1 1 1 sol um ex t imore , 0p01°8 1111°
per modqm serv i qui yero ex amore, per modum 111101 1 , vel fi lii.Und0 q s. 1 1 . C o r in . 1 1 1 Ubi lzbei tas,
qu iao
sci l icet ta les ex amore 11 1 fi ! 1i operan1ur. Se‘
0ùnda differen t iaest, q 11 1ao bserva 1ores p1
°1 111aa leg i s ad bona temporalia i n troduce
ban1u r . Isa . 1 . 8 1 1101111311 113 et a 11dieritis me, bona terrw -come:dct1s : sed observatom s s0011nd80 leg is ; in bona caeles1ia in1rodu011n1ur Mat. x 1x Si vis ad vi tam 11191 0111 , serva mandata, 01
Mat. 1 1 1 P oenitentiam agite, 010. Tentìa d ifferen‘t ia est, q u ia pr imagrav i s . A01 . x v C ar tentat1
'
s imponere j ugum super cervicem
1103111 1 111, quod _
neque nos, neque patres nostri portare potueruntsecunda au tem l ev i s
,M8 11 . 1 1 : Jugum en1
'
m m eum w ave qst, et
011113 m eam leve. Apos . B O . N on acc0p1'
stis 3p 1r1'
11m1 servitu tis
i terum 111 timore, sed accep 1'
st1'
s sp 11 1'
111 111 a_doptionis fi liorum .
S icu 1 01°
g0 jam [11 80d101111n 001, qu_ad1 uplex lex invenì 1ur, 01
pr ima q u idem lex n8 111r80, q uam Deus bom in i in 01 08 11000 infund i t : sécunda lex 00n00p1s00n11110 : 101 1121 lex Scrip1u 1ae ; ,quar t8est lex charita1is 01 gra1i8e quae ,
0st lex C hris1i. Sed m;m ifestum
est quod non omne_s possun1 scientìae insudare, 0
,1 pm p101 1111 a
Ch r i s to da ta est lex brev is , 111 811 omn ibus posset sciri, 01 nu l l us
prop1e1° ignoranliam possit ah ejus observan1ia ex cusari, 01 11800
est lex d ivin i amoris, Apos . Rom . 1 x z Verbum breviatum faciet
in. DE P R E C EP'I‘I S 01111 3 11 111 15 , ETC .
-249
Dom inus super terram. Sed sciendum quodj
h800 lex deb01 esseregu la omn i um ac1uum hum anorum . Sica t en im v idemus in 8 1 11
fi ciahbus, quod unumqn0dj u0 _opu s 1unc bonum 01 rec1um
'
d i ci1ur, quando regu lae cozpquatur, sic e t i am quodl ibet humanumOpus rec1um 031 01 v ir1uosum , quando regu l80 divinae dilectionis
concordaL quando vero d iscorda1 ab bac rega la , non 0s1 bonum ,
nec rectum , .au 1 perf001um . Ad hoc au tem quod actus huma n ibon i reddantur, 0p01 101 quod regu lae d iv ina d11001i0nìs concor
dont . S ed sciendum , quod bEB C lex , scilice1 d iv i ni amoris, qua1uoreffi ci1 in hom
_i ne v a l d0 desiderabilia . Pr imo , causat in 00 Sp i l‘i
1ualem v i tam . Manifes1um 05 1 enim , quod naturaliter ama1um
05 1 in amante , 01 i d ee q ui Deum d i l i g i 1, i psum in se habet . 1 .Jo. x v Qu i 1118 1101 111 charitate 111 Deo 111 11 1101, et Deus 111 eo. N 8 111118
01iam amOris est, quod aman1em in àma1um 1ransformat ; u nd esi v i l ia diligim us 01 caduca , v i les 01 instabi les elfi cim ur. 05080 1
Facti s1 mt abominabiles s ica t qu od dilew erunt S i au 10m Deumdiligim us, d iv i n i 0flî cim ur, q u ia u 1 d1011ur. 1 . C or. 1v Qu i, adhwret Dom ino, 1111 113 spiritu s est sed sicu t Angus. d i c i t
, sicut an ima001 11118 corpor i s , ita Deus 031 v i1a animaa, 01 hoc manifestum
0s1 . Tune en im dic1mus corpus per amm am v i vere , quando habe t0p01 8 110n03 pyoprias v i tae , 0 1 quando Operatur 01 m 0v01.1112 : emmavero 1°000d011 10, 001 p115 nec 0p0ra1u r, nec move1ur. Sip 01iam tunean111
'
111 opera1ur vir1uose 01 perfec1é, quando p01°chari1alem ope
1 8 111 1 , p01°
qu am _
habib
1at Deus in 08 , absque charila1e vero non
0p01 8 1111° Joan. 1 1 1 Qui non d111
'
g121, m anet morte. Considerandum 03 1 au tem , quod si qu i s hab01 omn i a dona Sp ir i tus Sanct iabsque charita1e , nonhabe t v i tam . S iv0 en im si1 gra 1ia linguarum ,
s i ve si1 dqnum fi dei, vel quidquid si1 a l i ud , s ine 0h8 1 118 10 v i 1amnon 1ribuun1 . Si en im corpus mor tuum induatur aura
, 01 lap idim an01,
_hoc 001 ergo pr imumquod faci t chari1as 05 1 divinom mN unquam estDei amor otiosus.
Opera1ur en im magna si est°si vero Operari renni1, amor non
08 1 : unde m anifeslum s i gnum chari1a 1is est promptitudo implendi
d iv ina pr8ecepta . Vid imus en im aman1em propter amatum magna01 difi ì cilia operari. Joan. x 1v : 81
°
qu is d111'
g1'
tme, sermonem m eumservabit. Sed considerandum quod qu
_
i 1m mda1um 01 l egem di
v inaa dilectionis servat, 1o1am l egem impl01 . ES1 au tem duplexm od us divinorum mandatoium . Quaedam enim sunt affi rma1iva ,01 haec qu idem implet chari tas qu ia pleni1ud0l eg i s qaze consis1it
250 s. THOME A QU INATIS OPUSCULA
in mandatis, 05 1 dilec1io qua mandata'
servan1u‘
r. Quaedam verosun1 prohibi1oria , h800 e t iam implet char i tas , qu ia 11011 0911 per
peram, u 1 d i c i t Apos . I . C or in. x m . Ter1ium quod fac i t char 1 tasqu ia est p1
°805 1d1um con tra adversa . Habenti enim charitatem
nu l la adversa nocent, sed in u t i l ia convertuntur. Rom . v 111 D1
ligentibus Deum 0111 11 101 cooperantu r 111 bonum , i mmo e t iam adversa01 difi ì cilia suavia v identur amant i , sicut 01 apud nos mani festev idem us. Quar tum vero 03 1 , q uod ad facilita1em perducit. Sol umenim chari1atem habentibus aeterna beati1udo promi1titur. Omn iaen im absque char i ta10 insu fi ì cientia sun1 II . T im . 1 v ln reliquo
posita. est m ihi corona just1i1'
ce, quam reddet m ihi 111 i lla die j ust11s
judex . N on 30111111 au tem m ihi, sed et qu i dili’
gunt adventum ejus.
E1 sciendum quod so l um secuhdum differentiam chari1a1ìs est
differen1ia bea1itudinis, 01 non secundum aliquam al iam v i r 1u 10m .
Mu l 1i en im magi s abstinen1es fuerun1, quam‘
Apos tol i, sed i ps i in
beati1udine omnes a l i os ex cellun1 p1 0p101°ex cellentiam chari1atis.
Ips i en im fuerun1 prim i t ias Sp i r i t u s habentes, sicu t d ic i t Apos .
Rom . vm . Uncle different ia beati1udinis est ex differen1ia char i18 110, 01 sic patent quat uo r , q u8e in nobi s etfi ci1 char i tas. Sed
p1 80101° il la qu80dam alia 0fi ì cit qu&3 prw term ittenda non sun t .
Pr imo en im 0fi ì cì t pecca torum rem issionem 01 hoc m anifes1e
videmus ex nob i s . Si en im aliquis aliqu0m offendit, 01 i psum pos108 in1im0 dili ga1, p rop te r dilectionem s i b i offensam ‘
lax at. Si c01 Deus diligentibus se peccata dim it1it. I . P 01 . 1 v Charitas ope.1°1'
t mu ltitud1'
nem pecca torum , 01° ‘
b0110 dicì 1, oper i 1, qu ia 50111001
Deo non viden1u r u t puniat ; sed l i ce t di ca1, quod 0p01°i 1 mul t itudiuern, tamen Sal omon di c i t P rov01°b . x , q uod 1111 11101 311 delictaoperit chari tas, 01 hoc m ax ime manifestat Magdal ena exem pl um .
L ucae v u 0 1111 1330 311 11 1 ei pesca ta multa, 01 causa subditur, quo111
'
a111 dilex 1'
t 111 111111111 . Sed for te d i ce1 aliquis : Su fi ì cì t ergo char i tasad del enda peccata, 01 non 031 necessaria poenitentia
‘
? Sed consi
derandum quod nul lu s vere dilig ì t, qu i non vere poanì 101 . Man ifestum 031 en im , quod quanto magi s aliquem diligimus, 18 010
magi s dolemus si i psum offendimus, 01 hi c 0s1 1_1nus chari1atis
0fl001us. I tem , causat cord i s illum inationem . Sicu 1 en im d ici tJob . xxxv 11 0111 1103 11100101111 111°tenebris. Frequenter 0mm nesc
'
1»
m us q uid agendum , vel desiderandum , sed chari1as doce1 omn i an ecessar ia ad salutem i d ee dioitur I . Joan. 1 1 Unctio ejus docet
003 de 0111 11 16113 . E1 hoc ideo est, qu ia ubi char i tas , ibi Sp i r i tusSanctus qu i nov i t omn ia, qui deducit nos in v iam reetam , sicut
252 8 . 1 110111 4 1: AQUINA‘I‘I S opuscvm
t rauens effi citur alicujus fi lius ad0p1ivu 8, quando acquiritur s ibijus in haaredilate Dei, quae 081 vi1a a 10m a, qu ia u 1
'
dicitur.
Ro. vm Ipse 3p11 11113 10311111011 111m redd11 -3p11 1'
111 1 110311 0, quod311111113 fi lii Dei. 81 0 11 101n fi lii, 01 11101 01103 hw redes quidem Dei,
cohceredes au tem C hristi . Sap, v . Ecce quomodo compu tat i sun1in1er fi lios Dei.
Ex jam dictis pa1ent u 1ili1ates char itat is. P ostqu am i g i tur tamu 1ilis 081 , s1udiose laborandum 081 ad acqu irendam eam 01 ret ineudam . Sed sciendum , quod nu l l u s a se charitatem habere p01081.immo sol i us Dei 081 donum . Und0 Joannes di ci t , Joan. w Non
qu asi 1103 d1101101 1'
111 113 Deum , sed quoniam 1p30 .p 1 101 (11101 11 1103,
qu ia v idel i cet non pm p1erea ipse nos di l i g i 1 , qu 1a nos pr i us dilex erimu s eum , sed hoc i psum quod diligim us eam , causatur in
nobi s ex dilectione ipsius. C onsiderandum et iam , q uod l icet omn iad ona sin1 a pa1re lum inum , istud tam en donum , scilice1 charitatis,
omnia …al ia dona superex cellit. Om nia 0nim a l ia s i ne chari1a1e01 Spi ri 1n Sanoto hab0n1ur, cum charitate vero necessar i o Sp i r i tu sSanc1us habetu r . Apos. Rom . v 011 11 1 11113 Dei d1fi
“usa 031 111 001
dib11 s 110311 13 p01 Spiritum 811 110111111, q11 1'
datus 031 110b13. S ive en im8 11 donum lingu arum , s ive scien1iae , s ive p1 0phe1ìae, absque grat ia01 Spi r i…Sanoto non haben1a r . Sed l i ce t char i tas si1 don
n
um d iv inum , ad ipsam tamea habendam requiritur d i8p08 i 110 ex par tenost ra . Et i deo sciendum , quod duo specialiter ad acquirendam
chari1a1em necessar ia sunt ,, 01 duo ad augmentum charita1is jam
acqu isi ta . Ad acqu irendam i g i tu r charita1em pr imum 08 1 diligens
d iv i n i verb i auditio 01 hoc m anifestum 081 sa1is ex h is quae sun1apud nos. Audien1es en im bona de aliquo, in ejus dilec1ionem
accendim ur. Si c 01 Dei verba audien1es, accendimu r in amorem
ipsius. P sa]. cx vm 19111111 111 eloqu ium 11111111 001101 1 011101 , 01 servus
111 113 111100311 11111 11. I tem , Psa]. mv E10q11 1'
11111 Dom ini011 111 . Et p1 0pterea i l l i duo discipuli d iv i no amore aestuan1es dicebant, L ucae x x 1v Nonne 001 110311 11m 11 1 de113 01 01 111 nobis, dum
1011 1101 0111 1 111 via , 01 ap01 11 01 nobis Scripturas? Unde 01 Ac1u um x ,
legi1ur, quod p1 w d10011 10 P 011 0 Sp iritus 8111101113 111 011111101 03 11111111 1.verb i 0001
3
1111 . E1 hoc frequen1er accidit in praedica1ìonibus, quod
q ui d uro cord e accedunt, prop ter verbum pra dica1'
mnis ad d iv inum amorem accendun1ur. Secund um 081 honorum cont i nua cqgi13 110 . P sal. x x x vm : C oncalu 1
'
t 001 111011 111 111 11 11 1110. Si ergo v is
divinum"011101 0m consequi, meditqris bona . Durus en im n imi s08801 q ui divina benefi cia quae consecutus 081, pericula e1iam qua
m . DE P R E C EP TI S C H AR I'
I‘ATI S , ETC . 253
evasìt, 01 beatitudinem quae subì a Deo reprom i1titur cogi1ans ad
divinum amoiem non accenderetur unde Aug . Du1 u3 031 animu3
h0m11113 , 0111 0131 d1100110110111 110111 11111001111 0 , saltem 11011 110111
1 0p011d01 0. Et u niversaliter, sicu 1‘
00g1101 i0nes m alaa destruun1
chari1a1em , ila bònae èam‘
acqu iru nt, 11 11 11 111 111 , 01 conservan1unde jubemur 183 . 1 1 A 11f01
‘
10 mala 00g111111'
011 11 1n 110311 0 1 11m ab
0011113 111013 . Sapien. 1 : P 01 001 310 0091101101103, 30p111 0 11 1 a Deo. S un1
00 10111 01 duo, g uae habi tam charì 1atem angent. Pr imum 08 1 cord i sseparatio a terrems. C or en im perfec1e in d iversa fer r i non po1es1 .
Unde nu l l u s val e t Deum 01 mu nd um d i l i gere. Et i deo quantom ag is ah amore terrenorum nos1er an imus elonga1ur, tanto m ag i sfi rmatur in (11100110 110 d iv ina . Und0 Aug . di c i t in lib . LXXXHI
qua st C h0 1'110113 1101101111 111 031 spes 0d1p130011 1101 11 111 , 11 11 1 1 01111011d01'11111 101111101 01111m . Nu trimen1um ejus 08 1 imm inu 1io cupiditatis
perf001io, nu l la cupiditas, qu ia rad ix omn i um malorum 081 ca p id i tas. Qu i squ i s ig i tu r charitatem nu tr i re vul1, i118101 m inuendis
cupidi1a1ibus. ES 1 au tem cupidi1as amor adipiscendi, aut ob l imend i temporalia . Hujus imm inuendzx a initium 081 Deum 1 im ere,qu i 801118 l imer i s i ne amore non p0108 1 . Et propter hoc ord inatafuerunt rel i g iones, in qu ibus, 01 per quas a mu ndanis 01 cor ru p 11bilibu s
‘
animus trah i1u r,01 erigitu r .ad d iv i na quod S i gna tu r
,
ll Machab . 1 ub i dicitu r Refulsit 301, 011 1 11 1 1113 01 01 111 11 11bilo.
Sol, id humanus est in nubi lo , q uando dedi1u s 08 1terreniè sed refulget, qu ando a terrenorum amore elonga1ur 01
re1rahitur. Tune en im Splendet, 01 tune div ìnus amor in 00 01 08
ci t . Secundum 081 fi rma pa t i en t i a in adversis. Manifestum 08 1
en im q uod quando grav ia pro 00 quem dilig ìm us, sustin0m us,
amor i pse non destru ilu r, i mmo 01 08011. C an1 . 8 A’
g11 1e 111 111110,
id 081 tribula1ionesmu l ta , 11011 p0101 11 11 1 001 1111g11 01 0 ch11 1 1111‘
10111 . Et
i dee sanc1 i v i r i qui adversitates pm Deo su s1inent, mag i s in ejusdilectione fi rmanlu r sicut 01 1i10>. illud ar1ifi 0ium m agi s diligit,in q uo p l us laboravit. Et inde 08 1 quod fi deles quan10 plu res
afflictìones pro Deo sust inent , 101110 magi s elevan1ur in amo re ipsius.
‘
Gen. vn : Mu111'
p1100110 31111 1 0011 10, id est, tribula1iones, 01
01000001 11 111 01 00111 111 sublime, id 08 1 Ecclesìam , vel animam v i r ij ust i .
De 111100110110 D01.
InterrrogatusChr ist us ante passionem a legisperitis, quod 08801max imum 01 p rimum mandatum , dix i1, Mat. x x u D111g03 001111
254 s. THOME A QU INATI S OPUSCULA
1111 111 D0001 111 11111 010 1010 carde t11o, 01 111 1010 01111110 1110, 01 1 11 1010
111 011 10 1110 hoc 031 111 01 1111 11 111 01 11 1 111111111 111 011 110111m . EL vere istud08 1 m aj us
,01 nobilius, 01 u 1ilius in1er omn ia m anda ta , s ieu t 80118
m anifes1um est ; in hoc en im omn ia m anda ta implen1u r. Sed ad
hoc quod i l iad praeceptum dilec1ionis p088 i 1 p01 f0010impleri, qua1 1101 requ iru ntu r. Pr imum 08 1 divinorum benefi ciorum rememora1io, qu ia omnia quae habemu s, s ive animam , s ive corpus, s i veex teriora , habem us Deo . Et id ee 0p01 101 q 110d s ib i de omnibusserviam us, 01 eum diligam us corde perfecto. Nim i s 0mm m gratus
08 1, q ui cogitans a \icuju s benefi cia , eum non d i l i g i 1 . Haec recogi
tan s Dav i d d100bat. I P aralip0m . x x 1 x :
‘
T11 0 311 11 1 0111 1110, 01 011 10
110 1110 11 11 1110 000011 1111 113, 010 . E1 imma in ejus laudem
dicitur E001. x x x x v u De omni 001 d0 3110 1111100011 DO 111 1'
11 11 111 , 01
111100311 Deum q0 1 f001'
1 11111m . Secundum est divinae 0x 00l1011 1100
consideratio.Deus en im major 08 1 corde nos1ro, I Joan. Uncl e81 1010 corde 01 V iribus ei serv iam us, adhuc non su ffi cim u s.
E00]. x x x x m G101 1fi 011 11 103 D0111 11111111 q0 011 111111 011 111q110p011101 11 1'
3,
3 11p01 001001'
1 adh110. B 000111000 103 D0111 111 11111 0000 110 10 illum qu antum
p0103113 : maj01 031 011 1111 0 111 111 1011 110. Ter t i um 08 1 m u ndanornm 01
101 1 01101 11m abdicaLio . Magnam en im inj ur iam Deo faci t , q ui aliq u id ei ad00quat. Isa . X L (3111 Deum ? Tuneau 10m al ia Deo adaaquam us, quando 1 08 t em pora les 01 corrup1i
bil es s imu l cum Deo diligimus sed hoc 081 omnino im possi bi le.
P 1 0pterea d10110 1 Isa . XXV I I I (30011911310111 111 031 311 0 111111 110 11 1
01101 110011101, 01 1101110 111 breve 11 1 1 111110110 0p01 11 0 11011 potest. Ubi
00 1 hom in i s assim ila1ur s t ra to 0 1 010 , 01 pal l i o b rev i . C or en imh umanum arctum 08 1 in respectu ad Deum . Und0 q uando a l ia ah
00 in cord e tuo I‘
GC ÌpÌS , i ps um ex pellìs. Ipse en im non pat i t urconsortem in anima, 81011 1 11 00 vir in ux ore. Et i dee d ici 1 ipseE110d. xx Ego 311 111 Deu s 111113 z elotes. Nih i l en im vu l t quod d i ligamus quan tum eum , au t p100101 eum . Q uer 1um 081 omnimoda
pecca1orum v i ta110 . Nu l l us en im po tes t di l i gere Deum in pecca toex is1ens. Mat. V I N on 110103113 Deo 301 011 0 01 111 0 111 111011 00 undesi in pecca to ex ist is, Deum non diligis. Sed i l l e diligcba1, qu i d i00b01, Isa . x x x vm :Me111011 10 quom odo amb1110001 1111 001 0111 10 111 001 110 10, 01 111 001 110 p01 f0010 . P 1 00101 00 dicebatEl ias III Regum . x v…
Q00113q110 0101111100 113 111 111103 partes ? S ìcu 1 claudicans nunc illucinclinatu r, sic 01 p00011101
‘ nunc peccat 01 nu nc Deum q uaerere
ni1ì lur. E1 i d ea Domi nus d ic…i t. Joelìs 1 1 (3011001 11111 111 1 011 1110 111
1010 001 110 00311 0 . Sed con t ra is1ud p1 8300p111m duo genera homi
256 s . THOM /E A QU INAT I S OPUS C ULA
Mu l t i en im in O pe re non peccan t , sed tamen volunt ipsa peccatacog i tare frequen te r , con t ra q uos dicitu r Isa . 1 Auferte malumcogitationum vestrarum . Sunt e t iam mul t i qu i in sua sapi en t iaconfi dentes, nolunt fi dei assent i re , emta les non dan t men tem Deo ;cont r,a hos dicitur Proverb . N e innitaris prudentiw tuae. Sedadhuc i s tad non suffi cit, i mmo totam v ìrtu tem et fox titudinem Deod a re aportet. P sal. LV I I I Fortitudm em m eam ad te custodiam .
Aliqu i en im sunt qu i fortitudinem suam tribuunt ad peccandum ,
et in hoc suam potentnam manjfestant, contra quos diciturIsa . 5 Vw qui po tentes estis adbibendum v inum etc. A liq u i os tendunt potentiam suam ,
vel v ìrtu tem in nocendo prox imis, cumdeberent eam ostendere in subvenìendo ipsis. Proverb . x x 1v
Erne eos qu i ducuntur adm ortem e tc . Igi t ur ad diligendum Deumd and a sun t i s ta Deo, sci l i ce t intent i o , vo l untas , mens , fortitudo:
De dilecì z'
one prow zm z
Interrogatu s Chri s tus q uod esse t maximum manda t um , uni in
tergogationi duas responsiones ded i t . Emprima fu i t Diliges Do
m inum Deum tuum , d e quo d ic tum es t . Secunda vero fu i t Et
prq'
x imum tuum sicu t te ipsum . Ubi considerandum est , q uod qu ihoc servant , totam l egem implet. Apost. Romanor. x … P lenitudo
leg is est dilectio . Sed sciendum q uod ad dilectionern prox im i
q ua t uo r nos inducunt. Pr imo , div inus am0r, qu ia sicu t dioi taI Joan. x v Si qu is diacerit, quoniam diligo Deum ,
et fra lrem suumoderit, mendaac est. Qu i en im di c i t se d i l igere aliquem , et fi lium
ejus, vel eju s m embra od io habet , m entitur, Omnes a u tem ficlolesfi lii, e h membra Chr is t i samus . Apost. I Cor inth . x n Vos estiscorpus Christ i, et m em bra de membro . Et id eo qu i ed i t prox im um ,
non dilig ì t Deum . Secundum est divinum praeceptum . Chris tusen im in recessa suo inter emm a a l ia praecepta , hoc praeceptum
discipulis praecipue commendav it dicens, Joan. x v Hoc est praeceptum m eam, u t diligatis invicem e tc . Nul l us en im praecepta d iv ina servat , q u i prox imum odit u nde i s tad es t s i gnum obser
vantiae d iv i na l eg i s , dilectio prox im i, unde Dom in us Joan. x u i
in hoc cognoscent omnes qu ia discipulimei estis, si dilectionem ha
bueritis ad invicem . Non di c i t in suscitatione mortuorum , non i naliq uo ev ident i s i gno , sed hoc est S i gn um , si dilectionem habu eri
lis ad invicem . Ét hoc bea t us Joannes recte considerabat u ndediceh3t, I Joan. Nos scimus quoniam translati sumus de m orte
m . DE P R E CEP TI S on m u n s;‘
ET C . 257
ad m tam . Et quare Quoniam diligimus fratres . Qu i non diligit,m ane t in m orte . T er t i um est, n a t u rae com municatio . S icut en imdicitu r, Ecclesiast. x m Omnean imal diligit simile s ib i . Unde cumomnes homi nes s int s im i les in natu ra, invicem se d i l i gere debent :e h i d ea odire prox imum non sol um est con t ra divinam l egern , sede t iam contra l egem nalu rae . Q uartum u tilità tis consecu tio : omn iaen im alteriug ali i sunt u t i l ia per Charitatem , haec en im est quaeuni t Ecclesiam , et bmnia
‘
communia fac it. P sal. cx vm :Part icepsego sum omnium timentium te, e tc .Diliges prox imum tu um sicut teipsum . [ s tud es t secundum prae
ceptum l eg i s , et estde dilectione pro_
x imi. Q uan t um au tem puox imum diligére debeamus, jam d ic tum est. Et dicendum restat de
modo dilectionìs, qui qu idem innuitur cum dicitu r, sicut teipsum .
C irca quod verbum qu i nque considerare possumu s , quae in d i leot i one prox im ì servare debem us. Pr im um est , qu ia debemus cum
d i l i gere vere sicut nos quod facim us, si p rop ter seipsum d i l i g i
m us, non p ropt e r nos . [ deo no tand um ,quod t r i p l ex est amor,
quorum duo non sunî ver i , ter t i us a u tem verus . a u s
'
est, q ui
es t p rop te r u tile: Eccles. vn Est amicus soc iu s mensw , et non
permanebit in die necessitatis . Sed cer te i s te non est verus amo r .Defi cit en im defi ciente u tilitate , et tundnolumu s bonum p rox imo .
sed po t ins bonum u tilitatis volum us nob is . Est et*
alius am or, q uiest prop te r delectabile, et hic e t iam non est verus, qu ia defi ciente
dekectabili, defi cit. Et i deo nolum us bònum p rop te r hoc principal i te r p rox imo , sed pot ins bonum suum nob i s vo l umas . T ert i us es tamor , qui es
‘
t'
pr0pteì virtutem , et i s te sa l us est verus . Tune en imnon diligim us prox imum prop ter bonum nostrum
,sed prop ter
suum . Secund um est , quod debemus di l i ge re ord inate“
, u t sc i l i ce tnon diligam us cum supra Deum , ve l quantum Deum
, sed j uxt…asicut teipsum debes di l i gere . Cant i co . u Ordinavit in me charitatem . Hune ordinem docuit Dominus Matth . x , dicens Qu i ama t
patrem , aut matrem p lus quàm me, non est me d ignas. Et qu i ama t
fi lium , aut fi liam super m e, non est me dignus. T e r t ium es t,quod
debem us eum d i l igere effi caciter. Non en im te so l um diligis, sede t iam procuras studiose libi bona , et v i tas mala . Sic quoque debesfacere p rox imo . I Joan. Non diligan s verbo, neque lingua,sed opere et veritate. Sed cer te i l l i pess im i sunt, .qu i ore diligunt,et cord e nocent , de qu ibus Psalm . x x vu L oquuntur pacem cum
prox imo suo, mala au tem in cordibus eorum . Apost. Romanor. x u
Dilectio s ine simu latione. Quar tum , quod debemus eum dilig9re
S . THOM. AQ . OPUSCULA . 1 7
258 s. TH OM zE A QU INATI S,OPUSCUL A.
perseveranter, sicu t et te perseveranter diligìs. Proverb . x vn
0111 11 1'
tempore dilig1'
t qu‘
i amicus est, etfrater 111 angustiis comproba tur, sci l i ce t tam tempore adversitatis, quam prosperit&tis, immot u ne, sci l i ce t tenìpore adversitatis maxime probatur amicus , u hdicitur ibideml Sed sciendum
,quod duo sunt quae j uvent ad ami…
01t iam conservandam . Pr imum es t pat ientia . Vir enim iracundassuscitat 1 1
'
x as, u t dicitur Proverb . XXV . Secundum est hum ilitas,quae causat pr imum , sci l i cet patientiam . P rov . x m : I n ter superbos semper j urgia sunt. Qu i en im considerat magna de se , et despioit al ium , non po tes t defectus illius pat i . Q u intum est, quodeum debemus d i l i gere j uste
, et sancte, u t sc i l i ce t eam non d i l igamus ad peccanclum , qu ia nec te sic d ebes d i l i gere , cum Deumex hoc am ittas. Unde Joan. xv : Manera 111 delect1
'
one mea, d e quadilectione dicitur Eccl es ias t i c . x x 1v : Ego matef pu lchrae dilect1
'
om'
s.
B 1'
l1'
yesprox imum tu um sicut ie1'
psum . Hoc praeceptum Judaei etP harìsaeì ma l e intelligebant, credentes quod Deus praeciperet d i l i
gep dos am icos, e h odiendos inim icos. Eh idea per prox imos intelligebant tan t um am icos. Hume au tem intellectum intend i t Chr i s tu sreprobare dicens, Mat theei v Dilig1
'
te vestros e tc . Sciend um au tem , quod qu icumqu e edi t fratrem suum , non est in s tatusalutis, l . Joan. 1 1 : Qui adi t fratrem 311 11 111 111 tenebris est .Est au temattendendum ,
quod et iam in hoc invenilu r q ua d&m contrarietas.
N am sanct i aliquos oderunt. Psa]. cx x x vm : Perfec to odio oderam1 llos etc . Et in Evangel i o Lu ca x 1v :Si qu is non editpaàrem suum ,
et w a trem e tc . Et idee sciendum , quod in omn ibus fact i s nostrisfactum Chr i s t i debet e sse nobi s exemp lum. Deus en im dilìgit et
odit, q u 1a 1 11 quo l ibe t homi ne d uo s unt consideranda, sci l i cet natura et v i t ium . N atu ra qu idem in omn ibus hominibusd i l i g i debe t ,v i t i um vero odiri unde si qu i s vel l e t homi nem esse in inferno ,odiret naturam . S i qu i s vero vel le t i psum esse bonum , odiret
peccatum , quod semper odiendum es t . Psel . v Odisti omnes quioperantur iniqu itaiem , e tc . Sap ien . x 1 Dil1
'
y1'
s, Dom ine , omnia qua3sunt, et nihi l adis ti eorum qua: fecist1
'
. Ecce ergo quod Deus diligitet edi t , dì lìgit nat uram , et ed i t v i t i um . Sciendum et iam quodhomo aliquando s ine peccato po tes t ma l um facere , quando sci li ce tsic fac i t mal um , u h velit bonum , q 11 1a e h Deus sic faci t . S icu t cumhomo infi rmatur, conventitu p ad bonum qui in‘
sanitate era t m al us . Item { in adversitate aliquis convertitur et est bonus , qu i in
pl‘
08p6 f ìtà t6 erat malus, j uxta illud Isa. XXV… Vex at1'
a intel
260 s. THOM/E A QUIN AT IS OPUSCULA
si sit1'
t, potum da ill i, hoc enim fac‘
1'
ens carbones ignis congaressuper capu t ejus. August in Nul la maj o r provocat i o ad amorem ,
quam praavenire am ando. Nul l us en im est ita d uras , qu i et sì d ilcctionem nolit i mped i re , nolit tamen rependere, qu ia , u t diciturEccl e . V 1 Am ico fi dati nu lla comparatio ; Prove r . x v 1 C um pla
cuerint Dom ino v itae hom inis, inimicos quoqu e ej us converte! ad
pacem . Quar ta est , qu ia ex hoc preces t uae facilius ex audiuntur,u nde supe r illud Jerem x v Si sleter1
'
nt Moyses et Samu el com mm e, d ic i t Gregor . Quod feci t po t ins de istis mentionem , qu ia ro
gaverunt pro inim icis. Sim i l i ter , Chr is tus ait L ucaa x x … Pa ter,dimitte 1
°
ll1'
s. I tem , B ea tus Stephanus orando pro in1m 1cismagnam
u tilitatem fec i t Eccl es iae, qu ia Panlum conver t i t . Q u i nta est peo
cat i evas i o , quam max ime des i derare debem us. A liqu 3ndo en im
peccam us, nec Deum qua%rimu3 , et Deus trah i t nos ad se vel infirm i ta te, vel aliquo hujusmodi. Oseae Sep iam v iam tuum spin1
'
s.
S ic fu i t tractus Bealus' Pau lu s , Psa]. cx vm Errav1'
sicut avis quae
per1'
1'
t, gucere servum tuum , Dom ine. Can t i c . 1 Trahe me pos t te,et cw ter. Hoc au tem consequ ìm ur, si inimicum ad nos trahimus
prim o remittentes, qu ia, ut diciturL ucas V 1 Eadem mensura quamens1
'
/ueritis, remet1'
etur vobis. Et i bid em Dimitt1'
te, et dimitte
m in i . EtMatth . v B ea ti m isericordes, quoniam 1'
psi m iger1'
cordiam
conseqw ntur. Nu l la est emm m ajo r miser i cord ia, quam offendentidimittere.
De primo pm cepto legis.
Non habeb1'
s Deos alienas, Exod. x x . Sicu t jam d ict um est, to talex Chr i s t i dependet a charitate. Chari tas autein pendet ex d uobus praaceplis, quorum unum est de dilectione Dei, reliquum de
dilectione prox im i, et de istis_ duobus jam d ictum es t . Nunc au temsciendum ,
quod Deus dando l e'
gem Moysi, ded i t decem praeceptain duabus tabu l i s lapide i s scri p ta, quorum t r ia in pr ima tabu lascr i p ta per t inent ad amovem De i , sep tem vero scr i p ta in secundatabu la per t i nen t ad amorem prox imi et i deo to ta lex fundaturin duobus praeceptìs. Pr imum au tem , quod pertinet ad amovemDei est N on habebis Deos alienas . Et ad hujus intelleclum scien
dum qst, quod ant i q u i mu ltipliciter hoc praeceptum transgredie
ban tu r . Q u idam enim colebant deemonia . Psa]. x cv Omnes d1°
1'
gentium dw mon1'
a . Hoc au tem est maximum omn i um peccatorurnet horiibile. N unc quoque mu l ti transgrediuntnr hoc pr& ceptum ,
1 11 . DE P R E C EP T I S C HARITA TIS , ETC . 261
omnes sc i l ice t qu i divinationibus et sortilegiis intendunt. Haecen im
,secund um Augustinum , fi eri non possunt , qu i n aliquod
pactum cum d iabolo contrahatur. I C or inth . x N olo vos fi eri'
so
cios dw moniorum, et i ter um i bidem Non potestis m ensae Dom ini
participes esse, etmensce dw moniorum . A l i i colebant caalestia “corpera , credentes astra esse Deos . Sap ien. x m Salem et [unam
rertores orbis terrarum Deos putaverunt e h i deo Moyses prohibu itJudaeìs, quod non levarent oculos, nec adorarent so l em , et l una…,
et s te l las . Deu teron. x v C ustod1'
te sollic1'
te animas 116
forte elevat1'
s oculis ad caelum videas solem,et lunam, cc omnia
astra queli , et errore deceptus adores ea ci colas quae creav it Do
m inus Deu s tuus in m in isterium cunctis gentibus. I tem dicitu r
Deu teron . v . Con t ra hoc praeceptum peccant Ast ro l og i , qui dicunthae c esse animarum rectores , cum tamen prop ter hominem - factasint , cuj us so l u s Deus vecto r es t . Alii vero colebant i nfer i ora e l ementa, Sap ien . xv Au t iguam, aut 3p1
'
r1'
tmn Deos pu tarènt.In quorum errorem inciderunt homi nes qu 1 1nferìorìbus mal eu tuntur n imi s ea dilligentes. Apost. Ephes . v Au t avarus, quodest 1
°
dalaram servitus. A l i i e r ran tes colebant homi nes , ve l aves ,ve l a l i os
,ve l seipsos, quod qu idem con
,
tingit ex t r ibus . Pr imo excam ahtate. Sapien. x m A cerbò luctu dolens pa ter rapt1
'
cito sib i
fi lii fec it imaginem , et illum qui tune quasi homo mortuu s fuerat,m mc tanquam Deum colare caepit, et constitu it inter servos su ossacra et sacrifi cia . Secgmdo, ex adulatione cum en im qu i damaliquos, quos non potuerunt honorare in praesen t ia , curaverunt inabsent ia honorare , faciendo sc i l i ce t eorum imagi nes e h colendol oco eorum . Sap i en . x 1 v Quem hqnorare valebant, fècerunt u t
illum qui abara t tanquam prcesentem colerent. Tal es sunt quicumque diligunt, et venerantur homines p l us quam Deum , Melth . x v:
Qu i dilig1'
t patrem , au t matrem p lus quam me, non (est me dignas.
Psal. cx r.v . N olite confi dare 1°
n principibus, neque ; in fi l1'
1'
s hom inum ,
in qu ibu s non est sa lus . Ter t i o , ex praesumptione . Q u idamen im ex praesumplion0 fecerunt se vocari Deos
, sicut pater.Jud i th .
-u 1 , de Nabuchodonosor . Ez ech . x x v u 1 Eleva tum est cor
tuum , et dix isti, Deus ego sum et hoc fac ian t , qu i p l us suo sensu 1 quam Dei praeceptis credunt. Is ti en im se pro Diis colunt.
Sequentes en im delectationes carn i s , corpu s suum pro Deo colunt.Apos tol . Ph i l ip. 11 1 Quorum Deu s venier est . Ah his ergo omn itus eavere 0porte t .Non habebis Deos a lienas e tc . Sicu t d ictum est, pr imum prae
262 s. THOM JE A QU IN ATI S OPUSCULA
ceptum l egi s est hoc , prohibemur non col ere n i s i unum Deum .
Et ad hoc e t iam inducimur qu i nque rationì bus. P r ima sum ì tur exDe i d igni tate , quae, s i auferatur, fi tDeo i nj ur ia , sicut potest v ìderiex consuet ud ine hominum . C u i]ibet en im dìgnitati debetur reverentia unde prod i tor reg i s est, qu i aufert quod exh ibera t eneretur et
‘
hoc qu idam Deo faciunt, Rom . Mutaverunt gloriamincorruptibilisDei in similitudineni 1
°
maginiscorruptib1'
lis hom iniset hoc summe Deo di5plicet. Isa . XLV… Gloriam '
m eam a lterinon dabo, et lundem meam sculptilibus. Et considerandum quodhaec Dei d i gni tas est
,.sc i l i ce t quod omnia seiat unde Deus d ic i
t u r a v idendo, hoc en im est u num s ignum deitatis. Isa. XL !
A 1111 11 11t1'
1113 quae ventu ra sunt in fu t11rum , et sciemus qu ia 111 1 113113
1103, Hebraeor. 1v : Omn1'
a nuda et aperta sunt oculis ejus. Hancautem dignitatem auferunt divinatores ,
contra quos d i c i t ,Isa . vm : N umquid 11011 popu lus a Deo 3110 requirit v is ionem pronw 1s ao mortu is
‘
? Secunda rat i o sum itur ex ejus largitate . Omneen im bonum habemus Deo et hoc e t iam ad dignitatem Dei
pertinet, quod facto‘
r etdator est omn ium honorum Psalm . cx…Aperiente te manum 11111111 , omnia implebuntur bonitate et hocimportatur in hoc nom ine , Deus , q uod dicitur distribu tione, id
est , dator rerum , qu ia omnia rep l e t sua bon i ta te . Nimi s ergo ingratus es, si hoc ah i l l o t ib i collatum non recognoscis, immo facist i b i al ium Deum , sicut F i l i i Israel educti de [ Egp fecerunt ido
lum . O sese 1 1 Vadam post amatores meos. Hoc e t iam fi t quandoqu i s in al i o quam in Deo spem ponì t, Hoc est, quando adju toriumah 3 110 pet i t , P sal. xxx 1x B ea tus vir cujus est wìomen Dom in ispes ajas. Apost ad Galat x v C um cogìw veritis Deum ,
‘ quomodoconvertimini iterum ad 1
°
nfi rma, et egena elementa? D ies observatis, et menses, et tempora, ci annos. T er t ia ,
rat i o sum itur ex prom i ss i fi rmitate. Abrenuntiavim us . enim d iabolo , et * fi dem premisimus so l i Deo u nde nondebemus ipsam infringere. Hebraeor. xI rritam qu is faciens legem Moysi sine u lla miseratione, duobus veltribus testibus, m oritu r, quanto magis puta 1is deteriora mereri supplicia, qu i F il1îum De1
°
conculcaver1'
t, et sangu inem testamen ti pollut11111 dux er1
'
t, in qua sanctifi catu3 est; et spi1‘
1'
t111'
gratia: contumeliam fecerit? Rom . vn Vivente v iro vocabitur adulteìu 31
°
fuer1'
t
cum al ia viro ; et tal1°
s debe t combu ri. Vas ergo pedcat"
ori ingredienti terram duabus v i i
'
s , claudicantibus in d uas par tes . Quar tarat i o est ex dominii d iabol i c i grav i ta te . Jerem . VI Servietis di1
°
s
alienis die ao nocte, qu 1 11011 dabu11t vob is requ iem . Non en im qu i
264 s. THOMAS) A QU IN AT I S OPUSCULA
est ita . I tem , injurìatur a lu s hominibus. Nu l la en im inter aliqu03soc ie tas d u rare po tes t , n i s i credant. s ib i invicem . Dubia au temj uramenlis confi rm antur, Hebraeor. V1 011111 13 controversice fi nisadconfi rm ationem est j uramentum . lnjuriatur ergo Deo , crudelis
est s ib i , emnox ius est hom inibus. Aliquando dicitur vanam inuti le, Psa]. xc… D0111 1 11113 3011 009110 1101103 hom inum ,
quoniamvana: sunt et i deo confi rmando v anitatem assum itur nomen Deiin vanum . In veteri en im lege p roh ibi tum fu i t u t non jurareturfa lsum . Deu teron. v Non usurpabis nomen Dei 1111 fru stra e tc .
sed C hrjstus proh ibu itnon ni s i in necess1tate j u rare et i deo dic itur, M011h . v A 11d13113 qu ia dictum est antiqu is : N on j urabìs. Ego
autem dico vob is N oli ta ju rare omnino. Ét hujus ra t i o est, qu iain nu l la par te ita fragi l es samus , s i ca t in l i ngua , qu ia eam nu llu sdomare pat11it, sicut dicilur Jacob . 1 1 1, et i deo de lev i posse thomo dejerare, Matlh . v Sit 301 1110 003101 , est es t, 11011 11011 , et
iterum Ego au tem dico vob is N olite ju rare omnino. Et no ta quodj uramen tum est sicu t med1cina, quae non sempe r acci
‘
pitu r, sed in
necess i ta te , et ideo u t dicitur Mat. v Q uod his ampl1'
113 est, a
ma la est. Eccles ias t . xx… Ju ration1 11011 assuescat 03 tuum , mu lt ien im casus 111 illa . N om1natio vero Dei 11011 311 assidua 111 ore tuo,et 110111111 1b113 30110101 11111 110 admiscearis, quoniam 11011 e1
* 13 11nm11 11 13
ab 1313. Aliqu and0 autem dìcitur vanam , peccatum , vel injustitia .
P sa]. l v F1111 hominum usqueguo grav i corde ? 111 q11 1'
d d111g1113
vanitatem ? Qu ì ergo j u rat pro pecca to faciendo, assum it nomenDei su i in vanam . Jus t i t iae vero par tes su n t , facere bonum , eh
dim iltere m alum . Si ergo j uras facere fur tum , vel al i ud hujusm od i , hoc contra ju
'
stitiam est et’
quam visnon sitservandum hoc
j u ramentum , tamen sic j u rans perjurus es t . Talis fu i t Herodescont ra Joannem , Mar. v x . Sim i l i ter cont ra justitiam fac i t , qu ìj ura t non facere bonum , s i ca t non int rare Ecclesiam , vel rel i g ionem : et hoc e t i am j u ram
‘
en tum non est servandum , et tamemperj u ras est j u rans . Non est ergo jurandum de fal so , non de inuti l i , non e t iam de injustitia et i deo dicitur Je re . 1v E t 111 1 11
bis, V1011 00111 111 11 3 111 veri tate, cl 111 j 11d101'
0,et 111 just1tia . Vanum
dicitur aliquando fatuum , Sapien. x … Vani 311 11 1 0111111 3 hom ines,111 qu ibu s non est sc ient ia 0 131. Q ui ergo accipiunt nomen Deistulte, s i ca t bla5phem i, àssumunt nomen Dei 10 vanum . Levi t .x x 1v Qui blasphemaverit nomen Do1n1111 1n01 10 mor1etur.
N on assumes nomen domini Dei 111 1 111 011 1111111 . Sciendum q uodnomen Dei sumitur ad sex . P r imo qu i dem , ad dicti confi rmatio
1 11 . DE P R /E C EP TI S C H A R I'
I‘
A T JS,ET C . 265
nem , sicut in j uramento, et in hoc confi tem u r quod p rim a veri tasnon est n is i in Deo in hoc au tem fi t reverentia Deo . Unde inl ege pr& cipitur, Deu t . 1v , quod 11011 juretu r, ni s i per Déum 0011
t ra r i am faciunt qui a l i ter j u rant . Exod . x x … N on jurabis 110
1ni1za deorum ex terorum . Et q uam v is aliquando ju retu r per creatu res, tamen sciendum quod in0mnibus his non juratur n isi perDeum . C um en im j uras per animam tuam , vel q apu t tuum ,
i demest quod eam obl i gare paenae infligandae Deo. Apost. 1 1 . C or. 1
T0310111 Deum 1110000 in 011 1111 001 meam . I tem , cum j u ras per Evan
gelium ,j u ras per Deum q u i ded i t Evangel ium , et i deo peccant
qui j u ran t per Deum de faci l i , aut per Evange l i um . Secundo su
m itur ad sanctifi catìonem . Baptisrrì us en im sanctifi cat. Apostol . 1 .
C orinth . lv Sed 01111111 03113, 300 3011011110011 03113, 300j 11311fi 00 11 03113111 110111 1110 Dom ini 110311 1 J0311 C hristi. Hoc a u tem no
q
n habet v irtu tem ni s i in invocatione T r ini tat i s . Jere. x 1v T 11 0 1110111 111
nob is 03, Domine, 0t 110m011 3011 0111 111 11111 111 1110000111 111 est super 11 03 .
Ter t io, sum itur ad adversarii eg1pulsionem , und e ante baptism um
abrenuntiatur d iabol o Isa. 1v . Tantummodo 11100001110 110111011 111 111n
super 1103, aufer opprobrium 110311 11111 . Et 1000 si red i s ad peccata ,nomen Dei sum ì 1u r in venum . Quarto, sum itur ad ej usdem nov
m i n i s confessionem Apost. B om x 0110111000 1110000b1111 1, 111 q11011111011 01 001001 11 111 ? Et iterum 01111113 0111111 quicumque 1110000 1 11
nomen Domini, 3010113 erit. C onfi tem ur au tem p rimo ore ad mamfestandum g lor iam De i . Isa . Omnis qu i 1110000t 110111011
111011 111 , 111 gloriam meam 01 0001 eam ; ergo s‘
i dicis a l iqu id contrag lor iam Dei, assum i s nomèn Dei in vanam . C onfi tem ur secu
'ndoOpere, cum ea 0peramu r quae gl or iam Dei m anifes tan t . M011h . v
V100011 1 0p01‘
0 003100 bona, et glorifi cent p0111
001 00311 11111 qu i 111
000113 est. C ontrarium faciunt qu i dam , dequ ibusdicitApost. Rom . 1 1 :
N omen Dei per 003 blasphematu r 111101‘ gentes. Qu into, assum iturad defensionem . Prove rb . x v… Ta rris f01'113311110 110111011 Dom ini,00 11130111 0111 r11 11131113, 01 ex altab1
'
tur . Marc i u l t i . 1 11 1101111110 11100
0000101110 011010111. Ac tuam x v N on 031 011110 110111011 311b 00 00 00111 111
hom in1bus, in qua oporteat 1103 301003 fi eri. Sex to , sumitur ad OPB°ris completionem . Apost. C olossen. 1 11 : 0111 110 quodcumque f001113111 verbo, aut 0p01 0
‘
, 0111 1110 111 1101111110 Dom ini 110311 1 J0311 Chris ti[ 00110. P sal. cx x m Adj utor1
'
um nos trum 111 1101111110 Dom ini. Sed
qu ia aliquando aliquis indi screte inci p i t , sicu t accidit. in votoquod non adimpletur, t une et iam in Vanum nomen Dom i n i assum itur. Unde Eccles ias t . lv Si q11 10 0001311 Dea, …g10 0101 01 13 1 00
266 s. THOM 1E A QUINAT I S OPUSCULA
001 0. Psal. Lx xv V00010 etc. Displ1cet 001111 01 1111100113 01 3111110
111 011113310.
De 101 110 1111 0 0011 150 10013 .
Memento 111 010111 30b110 11 30001111003 . Exod . xx . Hoc est t er t i ummandatum legis, et convenienter. Pr imo en im (lebem us Deumv enerari corde unde praacipilzur, quod non colaì ur n isi unusDeus, un
’
de N 00‘
habebis Deos 0110003. Secundo ore, unde N 00
0331111103 . Tert i o opere, et hoc est Memento, etc. Volu it en im u h
esse t certus‘
dies, in q uo intenderent homi nes ad serv i t i um Dei.
Habetu r au tem hoc praeceptum qu i nque rationibus. Pr imo en imd a tum fu i t ad destructionem erroris. P raevidit en im Sp i r i tus Sanctus qupd fu t u r i erant aliqu i dicturi mundum semper fu isse,P et. 1 1 1 V00 1011 1 10 11 00133111113 010b113 111 000011 110003 11111301 03
100010 11 1 011 1 103 000001913000 1103 010 1111100 103, 01000 103 U111 031 pro
m 13310, 011 1 000011 1113 ejus? E10 quo 0111111 11011 03 001 111 101 110 1, 0111 0 10
310 1101 30001 011 1 ab 101110 01 00111 1 10 10 101 011110 003 hoc 00100 103, qu od00011 01 0 11 1 p1 1
'
113 01 101 1 0 . Volu it ergo Deus u l; custodiretur unusdi es in m emor iam , quod Deus omnia creav it in sex diebus, et in
sep t imo qu iev it a novi s creaturis, condendis, et hanc rat ionemponi t Domi nus in lege, dioens Mem ento 111 010111 sabbat1 300 011
11003, sed J00001 in memoriam pr imae creationis colebant sabbatum Chr i s tus au tem veniens fec i t movam creatibnem , per pri
m am en im homo terrenus, per secundam homo caalestis efféctus
est. Gal. 1v In C h1 1'
310 J0311 neque 011 01101 01310 al1g11id 00101, 110q110
11 1 10110 110 10 , 300 0000 01 00111 1 0, 01 haec nova creatu ra est pey grat iam , quae
'
incepît in resurrectione. Rom . 1v Christus301 1 00011 0 11101 11113 per gloriam 10011 13, 110 01 1103 111 110011010 0 1110
0 111b1110111 03 . Si 00110 00111p100 1011 f0011 311111 113 3 11011110010 1 111 01 113
ejus, 31111111 01 1 0311 1 1 001101113 01 1111 113. Et qu ia,
resu rreòtio factain Dom ini ca, idego celeb 1
‘*
amus illum diem,sicu t Judaei sabbatum
propter primarricreationem . Secundq , fi atum fu i t ad instructionemfi dei R edemptoris. Caro enim Chri st i ìn sepu lchro 0011 11p10 —non
fu i t unde d ic i t P sa]. x v C aro 111 00 1 0011103001 10 spe. I tem , ibi.
Non 00b13 3000111111. 11111 10 01001 0 001 1 0p1100010 unde vol a i t sabbatum obseryari, u t sicu t sacrifi cia sìgnì fi cabant mor tem C hr ist i ,ita qu ies sabbat i requ i em carni s ejus sed nos i s ta sacrifi cia nonservam us
,qu ia
_
adveniente re et ver i tate, debe t cessare fi gura ,
sicu t advenio
enpe'
sole cessat um 13ra . Servamus tamen in venerat ione V irg i n i s g loriosa , in qua remansit tota fi des tal i die in
268 s. THOMAS AQUIN A'I‘IS OPUSCULA
M emento u t d iem sabbati sanctifi ces. D ictum est qu ia sicu t
Judeei cel ebrant sabbatum,sic nos Chr i s t iani Dom inicam , e h aha
principalia fes ta . Videam us e rgo quomodo i sta servare debemus.
Eh sciendum , quod non d ic i t : Cus todi sabbatum, sed M emento, e tc .
Sanctum autem accipitur duobu s mod is , aliquand0 en im est sanct um idem quod purum . Apost. I C or. v x Sed ablu ti estis, sed
sanctifi cati estis, etc. aliquando dicitur sanctum res consecrata ad
cultum Dei, u h l ocus , tempus , ves tes , et vasa sacra . Istis e rgoduobus mod is debem us fes ta cel ebrare , qu ia et . pu re, et manc ipando se d iv i no servi t i o . In i sto ergo prw cepto d uo considerantu r.
Pr imo qu id em in fes to qu i d cavendum sit. secundo qu i d faciendum . Debemus au tem cavera tria . Pr imo corporalem operam .
Jerem . x vu Sanctifi cabis sabbatum, u t non facias in eo opu sservile unde et in l ege dicitur, L evi t i . x x … Omne Opus servilenon facietis in eo. O pus au tem serv i l e est Opus corpq rale nam
Op us l iberum est animae, sicut intelligere, e h hujusmodi, ad‘quod
Opus .
homo constr i ng i non po tes t . Sed sciendum , quod Opera Corporalia possunt fi eri in sabbatho prop ter qu atuo r . Primo
,p rop te r
neceésitatem unde Domi nus ex cusavitdiscipulos evellentes Sp icasin sabbato , u t dicilur Matth . x u . Secundo , p rop te r Eccles iaeu tilitatem unde dicitur in Evangel i o Matth . x x x , quod sacerdotes faciebant
”
omn ia quae evant necessar ia in templo in die sabbat i . Ter t i o , p ropte r prox imi u tilitatem ; unde Dominus curavitin d i e sabbat i habentem m amim aridam , et confutavit Judaeos
reprehendentes eum , ponens ,ex emplum de ove, Matth . x u . Qua r to
p rop te r superi or i s auctoritatem unde Doniinus praecepit Jadaeìs,u t circumciderent in die sabbat i , u h di c i t . Joan. vu . Secundo ,debemus eavere cu l pam . Jerem . vn Cu stodi te an imas oes trus,et h ali te portare
‘
pondera in die sabbat i . O nus autem'
animaa, ve lpond us mal um est pe0catum . P saîm . x x x vu Sieu t onus grave
gravata: sunt super me. Peccatum autem Opus se rvile es t , qu ia u t
dicitur. Joan. vm Qu i facit peccatum, servus est pecca ti. Und ecum dicitur Omne Opu s servile non facietis in eo, po tes t intelligid e peccato et ideo cont ra praeceptum hoc faci t qu i s , quando insabbato peccat , qu ia operando et peccando Deus offenditur.
Isa. 1 Sabbatum, et festivitates alias non ferum, et quare ? q u iainiqm
'
sunt coetus vestri . w endas vestì as, et solemnilates vestras
odivit an ima mea,”
facta sunt m ih i mo lesta . T er t i o , debem us cavere
negligentiam . Eccl . xx… Mu l tam malitaam docu itotiosi$as. Jeron.
ad Rus t i cum . Semper aliqu id boni oper i s faei to , u t te d iabolus
m DE P R E C E P'
I‘
I S C HAR ITATIS,ETC . 269
invenìat occupalum emi d eo non est bon um custod i re n i s i pr i ncìpalia fes ta, si in alns debeat homo esse otiosus. Psal. L x x x x v
H onor regis judicium deligit, sci l i ce t discrelìonem . Unde l Ma
chab . n . dicitur, quod Juda n'
qu idam occu ltat i erant, et in im iciirru erunt super eos, qu i credentes quod se non passent in sabba todefendere, v iet i et occisi sunt ; ita accidit mul t i s , qu i otiosi
'
sunt
festis, Threno. 1 Viderunt'
m m hostes, et deriserunt sabbatumej us, sed tal es debent facere sicu t i l l i Judaai fecerunt undeMachab . u . dicitur Qu icumque venerit ad nos in bello in die
sabbat0rum, pugnemus.
M emen to u t diem sabbat i sanctifi ces. S icu t d i ctum est, hornod i em feslum debe: sanc…ifi care, et d i ctum est, quod sanctum dicitur duobus mod i s , q u ia et q uod m uùdum est, et q uod Deo consecratum es t . I tem ,
d ic tum est a qu ibus tal i die abstinere debem us nunc dicendum est qu i bus occu pavi debemus, emsun tt ria . Pr im o , in facìendìs sacrifi ciis u nde N um . x x vm , dicitur,
quod Deus prw cepit, quod quolibet die unu s agnus mane, et a l iasvespere debeat afferri, sed m sabbato debeni duplicari, ct significat, quod in sabba to debemus oîferre Deo sacrifi cium , et de om
nibu s quae habemu s Paralip. xx 1x Tua sunt omnia, et qua: demanibus tuis accepzmus, dedimu s tib i, unde primo debemus a l t rool
’
ferre animanì nostram , do l end o de pecca'
tis. Psa]. L Sacrifi cimnDeo spiritu s contribulatus, et orando pro benefi ciis. Psal. cx x x x
Dirigatu r, Dom ine, orat io mea , sicu t incensam in con3pectu tuo.
Fac tus est en im d i es fes t us ad bahendam spiritu alem laetitiam ,
quam fac i t orat io, unde et tal i die m u ltiplicari debent p reces .Secundo
,C orpu s nos t rum affligere, et hoc jejunando. R o. x u
Obsecro vos per m isem'
cordiam Dei, u t erhibeatism einbra vestra host ium v iventem Deo, saneiam . L audandq , Psa]. :: l Sacrifi cium
laudis honorifi ccabit me unde in ta l i die cantu s m ultiplicanlur.
Ter t i o, res t uas sacrifi care, emhoddando elepmosynas. Heb. x …
B enefi centice autem et communionis nolite obliv isci talibus enimhostiis promeretu r Deu s, et hoc in d uplo mag i s
,quam in aliis
diebus, qu ia tune estcommunis laelitia . Nehem . vm M ittitepartes
his qu i non paraverunt s ib i, qu ia sanc tus dies Dom in i est . Secund oin verborum Dei studiis, sicu t et Judaei faci ant hod i e , Ac t . x mVoces P r0phetarum qua: per omne sabbatum leguntu r u nde ct
Chr i s t iani , quorum j us t i t ia debe t esse perfectior, debent tal i dleconven i re ad praedicationes, et ad offi cinm Eccl es iae. Joan. vm
Qui est ex Deo, verba De i audit . I t em . loqui u t i l ia . Apost. Eph . lv
270 s. THOM/E A QUIN ATI S OPUSCULA
Omnis sermo malus ew ore vestro non procedat, sed si qu is bonusad w difi cationem . [ sta en im duo u t i l ia sunt animae peccatoris,
qu ia immutaq t cor ejus in mel i us . Jeron . x x … Verba mea suntquas i ignis ardens dici t Dominu s, et quasi malleus conterenspetram .
C ontrarium au tem accidit e t iam imperfectis non ]oquentibus u tilia , vel audientibus Apost. I C or. x v C orrumpunt bonos morescolloquio: mala . Evigilate ju s ti, et nolite peccare, eh P sal. cx vmI n corde meo abscondi eloqu ia tu a . Eloquium en im Dei instr u i ti gnorantem . Psa]. ib idem : L u cerna pedibus meis etc et infi amm a:
tepescentem . Psalm . cw E loquiun omini ihflammavit eam .
Ter t i o in divinorum ex ercitiis hoc autem perfiactorum est.
P sal. x x x x v Vacate et videte;qu oniam suam
'
s est Dom inu s, ct
hoc prop ter qu i etem animae s ieu t en im corpus fatigatum qu ie temdes iderat , ita ct an ima . Locus au tem an imes Deus
,et
.
P salm . x x x
Esta m ihi in Deum protectorem, et in locum refugii. Heb . x v
I t_aque relinqu itu r sabbatismus popu lo Dei, e tc . Sap. v… : I ntrans
in domum m eam, quiescam cum illa. Sed antequam ad hanc q u i e-i
tem perveniat anim a, Oportet tres qu ie tes piaecedere. Pr ima, ahìnquietudirie peccat i .
.
Isa. L V I I Gar antem imp ii quasi marefervens, quod qu iescere non po test . Secunda , passionibus carn i s ,qu ia caro concupiscit adversus spiri£umkspiritu s au tem adver
sus carnem, u t dicitur. Gal. v . T ert ia, ah occupationibus mund i .L ucw x {Mar tha, Martha, sollic ita as, et turbaris erga plurimaet tune post haec emma l i bere quiescit in Deo. Isa . LV I I ISi vocaveris sabbatum delicatum, tune delectaberis super Domino .
Pr0pterea sanct i omn ia dim iseruni, qu ia haec est pretiosa margari ta, quam qui inven i t homo abscondit, ci pra: gaud io illius vadit,et vendit uhiversa quae habet, et em it eam, u t dicitur Matth . x m .
Haec en im requiesv i l a aeterna , etdelectatio aeterna es t . Psal. cx x x xHaecrequ iesmea in sw culum saecu li, hic hab itaba qu oniam e legi eam,
ad quam nos perducat, e tc .
De quartoprzecep to legis.
H onora patrem tuum, e tc . Perfectìo hom in i s consistì t. in d i leot ione Dei eh prox imi, et ad dilectionern Dei pe r t i nen t t r ia praecepta, qqae scri p ta fuerunt in prima tabula ad dilectionem vero
prox ìm ì septem , q uae su n t in secunda tabu l a . Sed sicut. dìcitnr
I Joan, Non debemu3 di ligere verbo, neque l ingua, sed opere
et veritate . Homo en im '
sic d; ligons debe: duo facere , sc i l icet fu ,
27 2 s. THOME A QUIN AT I S op uscvu .
Eccles . F ili suscipe senectam pa tris tui, et non contristes eumin v ita illius, et si delecerit sensu , veniam da, et na spernas eum
in tua virtute . Quam mala: fama: est qu i derelinquit patrem , et est
maledictus a Deo qui ex asperat matrem . Ad confusionem illorum
q u i contra fac i ant . pon i t Cass iodorus in epistolis l ib . I l, quodc iconia cum paren tes earum pennas sen i o cogen te ]ax averunt,nec ad p rop r i os cibos i donei possunt invenìri, plum ìs
‘
su ìs gen ito r um membra foventes, escis corpora laxa refi ciunt, et.pia v ic issitudine
'
juvenes reddunt, quod a parentibus parvu l i susceperunt.I tem te r t i o , qui
'
docuerunt nos , debemus e i s obedire. C olossen. v
Fil ii, obedite giarentibus vestrz'
s, nisi scil icet in his qua: si mi contra
Deum . Jeronym us ad Helîonorum . Sol um pìetalis genus est inhac te esse crudelem . L uca: x 1 v Si qu i s non adi t patrem suum,
et matrem, non potest meus esse disc ipu lu s, Deus en im verior pate rest; Deu teron . x x x n : N umquid non ipse estpater tuus, qu i possedi t, et feci t, et creavit te?Honoré: patraw tu um ,
e tc . Inter omnia prae<:epta hu i c tan tumadjungitur, u t sis lonn us super terram . Et rat i o hujus es t , necredatur non deher i praem ium honorantì bus parentes
,qu ia est
n a tu ra l e . Sed sciendum . q uod honorantibu s paren tes , qu i nq uedesiderabilìa prom ittuntu r. Et p r im um est gra t ia ì n p raesen t i ,g loria in fu tu ro , quae maxime desiderantur. Eccl es ias t . v 5 Honor:: patrem tuum, ut superveniat tibi benedictio Deo, e tc . C on
trarium debetur m aledicentibus, et e t iam in l ege maledicuntura Deo , u h dicitur Deu te r . x x vu , et L ucae x v x , dicitur Qu i in
m od ico iniquus es t, et in m ajori iniquus est . Sed v i ta natura l i sq uas i n ih i l est in comparat i one ad v i tam gra t iae. Si ergo non t e
cognoscis b‘
enefi cium v it& natu ra l i s quam hahns a parentibus,
indignu s es v i ta gra t iae q ua major est , et per consequens v i tagloriae , qua m a x ima est. Secundum des i de rab i l e es t v i ta Uncleu t sis lonn us super tarram . Dicitur Eccles . Q ui honorat patrem suum vita v ivet longiore. Ét nota quod v i ta l onga est q uandoest pl ena , et quae non m ensu ratur tempore , sed actione, secund umPhilosw hum . Tune a u t em plena es t v i ta , quando est v i r tuosaet i dee virtuosus et sanctus diu v i v i :, quam vis c i to moriatur cor
poraliter, idee dìcitur Sap. w C onsummatus in brev i, ew plevit
tempora mu lta :placita en im erat Deo anima illius. O pt ime au temmercatur i l le, qu i tan tum faci t una die, quan tum a l i a s in uno
an no . Emnota quod aliquando accidit, quod longio r vi ta causaest mor tis corporalis et Spiritu alis, sicut accidit Ju das. P raem ium
m . DE P R E C EP TI S CHARITATIS , ETC . 27 3
ergo est v i ta corporalis sed contrar i am , sc i l i ce t mor tem acqu iru n t i l l i
, qui inj u r iant parentibus. Habem us en im ah eis v i tam ,
s ieu t m i l i tes a rege feud um eh i dee sicu t dignum est quod i l l iam ittant pro proditione feudum , ita i s t i p rop ter i nj u r iam illatam
parentibus v i tam . Prov . x x x Oculum qu i subsannat patrem , et
qu i despicit partum matris sua: , sufi°odiant eam corv i de torrent i
bus, cc comedant eum fi lii aqu ilae. P er fi lios aqu i lae intelligu nturreges et pri nci pes , per corvos ofi ì ciales eh sì aliqu ando non pu
niuntur corporaliter, m or tem tamen Spiritualem effugere non
possunt. P r0pterea pater non d ebe t po tes tatem mul tam dare fi liis.
Eccl es . xxx… Dum adhuc sapere…: et asp iras, non immutet teomnis caro . I tem I V . cap Fi l ia ct mulieri, fra te et am ico non
des po testa tem super te in vita tua, et na dedem'
s i llis possessionemin vita tua, na forte paeniteat te . Ter t i um est habere fi lios s ib igra tos et acceptos. Naturaliter en im pate r thesauriz at fi liis, sed
non e converso . Eco]. Qu i honora t patrem suum , ju cundab itar in fi liis. Matth . vn In qua m ensu ra mensi fueritz
'
s, rem etietur vobis. Quar tum est habere famam laudabi[em . Eccles .Gloria hom inis ex honore pa tris sui, et i t erum Quam malw fama:es t qu i derelinqu itpatrem . Q u i n tum est habeva divitias. Edel . vB enedictio pa tris fi rma: demos fi liorum , Maledictio au tem matr iseradieat fundam en ta .
B onora patrem , e tc . Notand um quod non so l um dicitur aliqu ispate r rat ione càrnaì is generationis, sed quibusdam aliis rat i oni bas aliqu i dicuntur patres , et cu ilibet eorum debetur aliqua
reverentia. Dicuntur en im palres Apos tol i , et ali i Sanct i perdoctrinam et exempl um fi dej, Apost. I Cor i n th . x v N am s i decemm illia pw dagogorum habeatis in Chris to, sed non mu ltas patresnam in Christo Jesu per Evangelium ego vos genu i . Et i dee dicitur, Eccl es . x m v L audemus v iros g loriosos et parentes nostras in generatione sua, laudem us aut em non ore, sed im itatione
eh hoc fi t si non invenitu r in nobi s contrarium eJus q uod laudamu s . Heb . x m Mementote Freepositorum vestrorum ,
quorumintuentes emitam conversationis, imitamini fi dem . Dicuntur e t iamPraelati patres , et i s t i venerand i sunt , sunt enim Dei m inis t r i .Lu c. Qui vos aud it, me audzt et qui vos spernit, me spernit,
et i dee debemus eos honorare obediendo. Apost. H ebr. xxx…Obedite P raepositis vestris, et subj acete eis, et dec imas praebendo.
P roverb . Honor:: Dom inum de tua su lmtantia, et de prcemitii3
frugum tuarum da paupcribus. I tem , Reges ct Pr i nci pes x v . R e
Q T
27 4 s. THÒMzÈ AQUINATI S OPUSCULA
gum v :}
P ater, cl si rem grandem dix isset tib i P ropheta , certefacere debueras, qu idicuntur pat res , qu ia debent intendere bonumpopu l i . Et istos honoramus per subjectionem . Ro. x m Omm s
anima potestatibus sublimioribus subdita sit . Ét hoc non sol umt imore , sed amore nec sol um p rop te r rat i onem ,
sed e t iam propterco
_
nscientiam . Et rat i o huj us es t , qui:: secund um Apostolum ibi
dem omnis po testas Deo est et i deo reddendum es t deb i t um ,
qu ia cu i tribu tam, tribu tam e tc . Prov . xx 1v Time,Dom inum ,
fi li m i, et Regem . I tem , benefac tores . Eccles. 1v Esta pupillism isericors u tpater . Etenim propr i um patr i s , Ecol es . xx 1x Gra
tiam fi dej ussorzs na obliviscaris ingratis en im accidit illud,
Sap. xv lngra ti spes tanquam hybernalis glacies tabescet. I tem ,
aetate, Dent : x x x ì x Interroga patrem tuum , et annuntiabit tib i,majores taos, et dicent t ib i, L ev i t i : x x x C oran: cano capi te consurge, ct honora personam senis . Eccles . x x x u I n med io magnatorum [aqu i non prcesumas, et ubi sunt senes non mu ltum lorjuaris.
Ibidem Audi tacans, et pro reverentia accedet tibi bona gratiaOmnes ig i tu r i s t i venerand i sunt qu ia omnes por tant quodamm odo similitudinem patr i s , qu i in ccelis es t , et de istis dicituvQui vos spernit, e tc.
De quinto pm cep to legis.
N on occides. In l ege d iv i na pe r quam ordinamur ad dilectionem
De i et prox im i, praecipitur non so l um face re bonum , sed et iamdecl i nare m a l o . In te r al ia au tem maj u s mal um quod possit fi er iprox imo
,est occi dere eum , et hoc prohibetur cum dicitur Non
occides. C i rca quod praeceptum tripliciter est e rra tum . Qu i damènim dix erunt, quod non l i ce t occi dere e t iam bru ta anim a l ia . Sed
hoc fa l sum est , qu ia non est peccatum u ti i l l i s , quae sunt subditahomi n i s potestati. Est e t iam nat ura l i s orde quod planlae sint innp trimenlum anim alium , et quaedam an imal ia i n nutrim entum
aliorum , et omn ia i n nutrimentum hom inum . Genes . x x Quas iolera v irentia tradidi vob is omn ia . Phi1050phus e t iam d ic i t i n p0l i t i ca , quia venatio es t sicut justum bel l um . Apost. I (Zor in . xOmne quod in macello venit, m andu cate, etc. Ergo non occidcs
hom ines. .Quidam dix erunt h ic p roh ibi tum esse hom iciclium ho
m i n i s omnino unde hom ic idas dicunt esse j udices saeculares,
q u i condemnant secund um l eges aliquos, cont ra g uos di c i t Au
gustinus, qti0d Deus per hoc praeceptum non abstulit sibi p o tes«
27 6 s. THOM /E A QUIN ATI S OPUSCULA
A l i i anim am auferendo v i tam grat iae, trahendo sc i l i cet ad peccat um mortal e . Joan. vm I lle homicida era t ab ini tio, in quantumsc i l i ce t trax it ad peccatum . A l ii a u tem utrumque, et hoc dupl ic i te r . Pr imo . in destructione praegnantium occiduntur en im pueriin corpore et in anima secundo interfi ciendo seipsum .
N on occides, e tc . Chr i stu s dat in Evange l i o Mattb . v , quamdam
doctrinam quae est, quod j us t i t ia nostra debe t esse maj or j ust i t ial eg i s unde docet perfectius servati mandata l eg i s christianì s,
quam Judaei servaverunt. et rat i o baj us est, qu ia maj or i laboreacqu iritur major merces , II . Cor i n . IX Qui parce seminat, parcecc m etet. In l ege en im prom ittebantur tempora1ia et terrena.
Isa . Si volueriî.is, et audieritis me, bona terra: comeditis sed
in lege nostra prom ittuntur cw lestia e h ae terna ergo j ust i t ia q uaeest observantia mandatorum , debet abundare, cum m aj o r ex pectetur merces . Inte r a l ia autem praecepta faci t mentionem de i s todicens, Matth . v Auditis, qu od dictum est antiqu is N on occides.
Ego au tem dico vobis, qu ia omnis qu i irascitur fratri suo, reus
crit judicio , id es t, paena quam lex adjudicavit. Exod . x x x , ubi
dicitur Si qu is per industriam occiderit prox imum suum, et per
insidias, ab a ltari meo ( w elles eam u t moriatur. Debet au tem qu i
li be t, q u i nque mod i s ah ira eavere . Pr imo , no c i to provocetur.
Jacob . Sif omm s homo veloce ad audiendum, tardus au tem ad
loquendum ; et tardu s ad im m etc.Et ra t i o hujus est, qu ia ila peocatum est, et p un i tu r Deo. Sed numqu id omnis ira es t con trar iav i r t u t i ? C i rca hpe dup l ex est Op ini o . Sto ic i en im dix erunt, quodnulla pass i o cad i t m sapientem , immo volebant, quod vera v i r t usesse t in q u i ete mentis. Peripatetici au tem dix erunt, quod ira cad i :in sapientem , sed moderata , et est 0p i n io verior. Et pate t pr imoauctoritate, qu ia in Evangeliis invenim us istas passiones Chr i s toattributas, in quo fu i t fontalisplenitudo sap i en t iae . Secundo pate trat i one nam s i omnes passiones v i r t u t i contrarientur, essent aliquae po tent ise animae, quae essent frus tr
.
a, i mmo quae essent ho
m in i in nocumen tum , qu ia non haberent aliquosi
actus couvemi entes : et .sic irascibilis et concupiscibilis frustra datae essent
b om ini . Et i d ea dicendum es t , q uod aliquamd0 ira est vis, ali
quando non , accipitu r en im ira tripliciter. Pr imo,p rou t est in
so l o judic:o rationis absque commotione an im i , eh is ta non
dicitu r propr ie ira , sed j ud ic i um . S ic en im Dom inus puniensm a l os , iratus dicitur. M ich . vu I ram Domini portabo, quoniam pec0avi ei. Secundo accipitur prout est pasèio, cl i s ta est
111 . DE P R E CEP TIS on m u n s, ETC . 27 7
in appet it u sensìtivo, et est_ d up l ex qu ia aliqu ando ordina'
1ur
rat ione , et continelu r sub tefminis tali on i s , quand o sci l i ce t qu i sirascitur quando debet , et quantum debe1, et p ro quo debe1 , ethujusmodi. Et t une est actus v i rtu t i s , et dicitur ira per z elum .
Uncle Philoso. d i ci t , quod mansu etudo non es t nu l l o modo irasci.[ sta ergo ira non est peccatum . Est et t er t ia quae refugit j ud i ci umrationis, et ista semper est peccatum , sed aliquando ven iale , aliquando est mor tal e , et bge distinguitur ex eo quod ad imm i nc itat, quod aliquando est ven ial e , aliqu&ndo est mor ta l e . Mortal ed uplex
, vel ex genere ve l ex cìrcumstantiis. Hom ic id i um au temv idetu r esse actus peccat i m ortalis ex suo gènere, qu ia d i rect eordinatur cont ra praeceptum divinum et. ideo consensus in homic id i um est peccatum mortal e èri genere , qu i:: si ac t u s est mortalis, et consensus in actnm erit inortalis. Aliquando au tem peccat um mortal e es t ex genere , sed tam en mot us non est peccatum
mortal e , qu ia est s in e consensu sicu t s i ascendit mo t us concu
piscentiae ad fornicandum , et non consentitur, non es t. peccatum
morta l e , s im i l i ter ira . Est en im motus ad inj ur iam illatam v ind icandam : haec en im est p rop r i e ira. S i ergo i s te motu s es t taliterin pass i one , ita quod rat i o deducatur, tune est peocatum mo r tal e .S i autem usqu e ad consensum non perveptitu p rat i o , t une e hsi consensus adhibeatur, non est peccatum monta le . Quod ergod i ci t : Qui irascitur fratri suo, reus crit j udicio, intelligendumest de motu t endente in nocumen tum , qu i mo t u s es t peccatummortale ; ita quod sit ibi censensus. Eco]. 111t Cuneta quq: fi unt,adducetDeus in judicium pro omni errato sive bonum, sive malmn.
Secunda rat i o , quare debem us non provocari c i to ad i ram es t,
qu ia omnis homo diligit libèrtatem , et odit servitu tem . Non ‘
est
au tem iracundus domi nu s su i ipsius. Prov . x x vu Impetum con
citati spiri tu s ferre quis'
poterit? Ib idem Grave saw um, et one
rosa arena, sed ira sta l ti a traqu e gravior . Secundo cavero debetno diu in ira permaneat. Psa]. 1v I rascimini, et noli ta peccare.
Ephes . 1 v Sol nonoccidat super iracundiam vestram . Et rat ionemhujus ass i gnat in Evange l i o Domi nus . Matth . v Esta consentiens
adversario tuo c ito dum es in via cum 60, na foite tradat te m inistro, et in carcerem mittaris. Am en d ico tibi non ex ies inde dancereddas novissimum quadrantem . T ert i o , cavere debet ne ira p rocedat. Pr imo in corde , qq od sit quando pervenit ad od ium . Est
en im d ifferent ia inter irarn eh od i um , qu ia ira subi ta est, od i umvero diuturnum . Et ideo est mortale peccatum ,
primo Joan} 1 11 .
278 8 . 1 1101115 : AQUINAT IS OPUSCULA
Qu i adit fratrem suum, hom icida est etratio hujus est qu ia et seinterfi cit Spoliando se charitate, et a l ium . Aug. in rega la L i tesau t n u l las habeatis, aut quam celerrime fi niatìs, na ira crescat in
od i um , et trabem faciat de sestuca, et an imam facì athom ìc;idam .
P rov . x v : Vir iracundus provocat ria:as. G ene . ::l Maledictus
furor eorum , qu ia pertinaa: et indignatio eorum ,quia dura .
Quarto , eavere dehet ne procedat in verbo . Prov . x 1 x . Fa tuuss tatim indicat im m suam elz po t est ind i care duobus mod is , inj ur iando sci l ice t , et superbe loquendo. Quan tum ad pr imum d ici :Dominu s , Matth . v Qui diw em
'
t fratri suo, Fatu e, reus erit gekenme ignis. Q uantum ad secundum dicitu r ib i dem : Qu i au temdix erit, R acha, reus erit concilio . Prov . x v Responszo molli.:
frangit im m, sermo dura s suscitat furorem . Q u i n to , eavere debe1ne procedat i11 Ope re . In omn i en im Opere nos tro d uo debemusobservare, scil i ce t facere j ust i t ium , et miser i cord iam ,
el ira
utrumqne imped i t . I ra enim v iri just itium Dei non operatur, ut
d ic i t Jacob . 1 . Q uamvis en im velit tamen non potes t . Unde Phi losop . qu idam d ix i t cu idam , qu i eum ofi
‘
enderat Pun i rem te , n i s iessem iratus. Proverb . x x vn I ra non habet misericordiam , nec
erumpens furor. Gen. x u x I n fu rore suo orciderunt v irum et
prop ter hoc Chr i stu s non so l um docuit nos eavere ah homic id i o,
sed ab ira . Bonus en im med i cu s 11011 tan tum tollit mal um quodapparet, sed et iam radicem removet infi rm itatis, ne sci l i ce t rec id ive t . Et i deo vu l t nos abstinere pr i nci p i is peccatorum , et ita ah
ira , quae est pr inci p i um homicidii.
De sew to pm cep to legis.
N on maechabei*is e tc . Pos t prohibitionem hom ìcidu prohibetur
adulterium , et congr ue , qu i a v i r et uxor sunt quas i u num cor
pus . B runt , inquit Dominu s Gen. 1 1 , duo in carne una . Et i deapos t inj u r iam quae infertur persona; , n ul la m aj o r es t q uam i l laquae inferlu r conjunctae prohibetur au tem adulterium uxor i etvi ro. Sed pr ius dicendum est de uxor i s adul ter i o , qu ia maj us peccaturù
' v idetu r committere. C omm ittit. au tem t r ia peccata grav iauxor mcechando, quae insinuantur Eccl . xx… Mu lier omnis re
linquens virum suum primo in lege a lt issim i incredibilis fui t, etsecu ndo éirum
”suum dereliqu it, tertio adu lterio fornicata est e tc.P r imo ergo peccat per incredulitatem , qu ia leg ì incredibilis fi t.
Dom i n us en im pm hibuitadulterium . I tem,faci t contra Dei ord i
280 s. THOME A QU INAT I S OPUSCULA
ribus proh iba i t adulterium . Sed sciendum , quod l i cet aliqui credant adulterium esse peccatum , tamea non credunt
'
sìmplicem fornicationem esse peccatu rn mor tal e , contra quos Apost. Heb . x m
Form'
catores oi adu lteojos j udicabit Deus. I C or. VI :Nolite errare,neque fornicarii, n eque adu lteri , neque m olles, neque mascu lorumconcubitores regnum Dei possidebunt : a regno au tem Dei non excluditur aliqu is ni s i per peccatum mor tal e , ergo es t peccatumm or ta l e . Sed forte d ices Non est rat i o quare sit peccatum mortal e , cum non de tu r c orpus uxor i s , sicut in adu l te r io. Dico qu iasi non de tu r corpus 11x oris, dahur tamen corpus Chr i st i quod s ib idatum fu i t et consecratum in bapt i smo . S i ergo nu l l us d ebet facere inj ur iam uxor i , mu l to magi s nec Chr i s to. I C or. VI N escitis
quoniam corpore: ves tra m em bra sunt Christi . Tollens ergo m embraC hristi, faciam membra meretricis? A bsit . Est ergo haeresis dicerefornicationem simplicem non esse peccatum mortal e . Et i deesciendum , qu ia in i s to praeceplo, N onmaechaberis, pmhibeturnonsol um adulterium , sed omnis carnalis corruptio, p raet e r eam quaeest matr imon i i . Ulterius au tem sciendum
, qu ia a l i i dicunt commistionem v i r i et uxor i s non esse s ine peccato , quod est heereti
cum . Apost. Heb . x m S it honorabile connub ium in omnibu s, ettorus immacz:latus. Tal i s au tem conjunctio aliquando non sol ums ine peccato est, sed e t iam est mer i t um v i tae a ternee habentibus
charitatem q uando est cum peccato ven ial i , aliquando cumm or tal i Quando en im est cum intent i one procreandae prolis, h 1ncest opus v i r t u t i s quando au tem cum intent i one reddendi debitum ,
tune est et iam Opus j us t i t iae. Quando au tem est cau sa ex ercendae libidinis, t une es t cum venial i , quando sc i l i ce t non ex ceditl im i tes m atrimonii . Q uando au tem ex cedit, ut sci l i cet si posse t,ex tenderet se ad a l iam , tune est mor tal e . Sciendum au tem quodadulterium et fornicat10 prohibentur pm pter mu l ta. Primo en im
perim it animam . P roverb . v 1 Qu i adu l ter est, propter cordis ino
piam perdet an imam suam . Et d ic i t , p ropter cord i s in0pìam , quodest quando caro dominaturSpiritu i. Secundo , pr ivat v i ta tal i s en imsecundum legem debe t mori, u t dicitu r L evi t . x x e h Deu t . x x n . Et
quod aliqu ando non puniatur corporaliter, est in mal um suum ,
qu ia poena corporalis, quae cum pat i ent ia toleratur, est in rem i ssionem peccatorum , punietur tamen poste& in v i ta fu tura . Ter t i o ,consum it substant iam suam , und e Lucas x v , d e fi lio prod igo d icitur, qu ia
“dissipavit su bs tantiam suam vivendo lux u riosa. Ecol es . 1 11
N e desfornicariis an imam tuum in u llo, na perdas te et haeredita
m . DE P R 1E CEP T I S C HAR ITATIS,ETC . 281
tem tuum . Q uarto , v ì lifìcat prolem . Sap. 1 1 1 Film adu lteraram in
consummatione erunt, et ab iniqua toro sem'
en ex terminabitur et
siqaidem longa: vitae arnu t, in n ihilum computabuntur, et s ine honore . I Cor inth . v 1 1 A lioqu in fi lii vestri immundi assent, m mc
au tem sancti sunt . Nunquam e t iam bebent honorem in Eccl es ia ,si clerici s i ne dedecore haber i possunt. Qu i n to , pr ivat honore , etspecialiter m ulieres. Eco]. 1 x Omnis mu lier qua: est fornicaria,quas i stercus in via conculcabitur . Ét de v i ro dicitur, Proverb . VITu rp itudinem et ignominiam congreget s ib i, et opprobrium i llinsnon delebitur. Gregor i u s et iam d i c i t , quod peccata carnalia suntmaj or i s infam ìae et mmoris cu l pae quam spiritualia. Et rat i o hujusest, qu ia est commune cum bestiis. Psal. XLV… Homo cum in
honore esse t, non intellex it ; comparatus estjumentis insipientibus,et s im ilis factus est illis .
De sep timo pm cepto legis…
Non furtum facies . Dom inus prohibuit principaliter in lege suainj ur iam prox imi, et pr imo inj ur iam in propriam personam , ib
‘
i
Non occides secundo, in persona conjuncta, ibi Non mw chabems ter t i o , in rebus , h i c N on fu rtum facies . E h sciendum ,
qu iain hoc praecepto prohibetur omne mal e ablatum . Comm i t t i tu ren im fur tum mul t i s mod i s . Primo occu l te accipiendo,Matth . x x 1v
S : sciret pater familias, qua hora fur venturusesset et hoc v i t u
perab ile est, qu ia est proditio quaedam . Eccl es . v : Super furemen im est confu s io. Secundo , v io len t er auferendo et haec est maj o rinju r ia. Job Vim fecerunt deprw dantespupillos. Intèr ì stos suntmal i p r incipes et reges . Soph . 1 11 Principes ejus in medio ejus
quasi leones rugientes, etc. Is t i en im faciunt contra intent ionemDomin i volentis justum regnum , et dicentis, Proverb . vm P er
me reges regnant, et legum conditoresjusta decernunt.Et aliquand0tal ia faciant per modum fur ti. Aliquamdo per violentiam , Isa
Princ ipes tu i infi deles, e tc . , quae sequuntu r . Aliquando condendol eges , e h statu endo ad lucrandum tantum. Isa . x Vw qui con
dunt leges iniquas. Et Aug. d i c i t , quod omnismala donati o furtumest, unde d ici t Qu id regna n i si latrocinia ? Terti o mercedem non
solvendo . Lev i . m x Non morabitur opus mercenami apud te
u sque man e e t hos intelligitur, quod homo cu1i1bet dare debetquod suum est, s ive princi p i , s ive praelato, s ive cl er i co etc
Rom . x m : R eddite omnibu s debita, cu i tributum,tributam cm
282 s. THOM1E AQU IN AT I S OPUSCULA
vectiga l, vectigal. Tenem ur en im regibus custodientibus pacemnostram dare mercedein. Q uar to, fraudem in m ercationibu s comm iltendo, u nde dicitur, Dent . xx 11 Non habebis in saecu la diversa pondera, et ex Lev i . x 1x Nolite facere iniquum a liud in judic ia, in regu la, in pondere, in m ensura . Staten : justa, et mgau
sint pondera, justus m odiu s, w quusque sex tarius . Prov . xx Abo
m inu tia est apud Deum pondu s ci pondus, statera dolosa non est
bona . Hoc es t e t iam contra caupones , q ui m iscent aquam v ino .
In hoc e tiam prohibetur u su ra . P sal. x 1 v Qu is habitabit in tabernaculo tuo e tc . E h pos t Qui pecuniam suam non dedi: ad usu
ram, e tc . Hoc es t e t iam cont ra campsores, qu i m u l tas falsitatescomm ittunt, et contra venditores pannorum , et alìarum rerum .
Sed d ices forsitan : Qua re non possum dare pecunìam sicu t
equ um , vel dom um ? Dicendum , quod in i l l is est peccatum , quaeb 1s venduntur in domo au tem sunt duo, sc i l i ce t subs tan t ia, etu su s . A l i ud au tem est habere dom um , et a l i ud u ti domo undeseparatim possum usum vendere s i ne domus venditione, et ita inomn ibus hujusmodi, unde si aliqua sunt quae cons i stant in i psousu tantum , et u su s eorum e ts i distractio, non potes t fi eri id quodde domo . Dedariis en im u timur distrahendo, et frumen to cousum endo , et i d eo si usum v end is , b is vend i s . Q u in to dìgnitates
emendo s ive tempora l es , s i ve Spirituales. De pr imo , Job . xxDivitias quas devoravit, evomet, cc de ventre illius ex trane t eas
Deus. Omnes en im tyrann i qu i vi tenent regna, ve l provinciam ,
vel feudum , fures sunt , ct omnes tenentur ad restitu tionem . De
secundo,Joan. x : Am en, am en dico vob is, qu i non intra :per ost ium
in ovile ovium , sed ascendit a l iunde, ille fur est et la tro et i deosimon iaci fures sunt .N on fur tum fac ies, etc. Hoc praeceptum , sicut d ictum est, prob i
be t omne mal e ablatum et debent nos ind’
ucere mu llae rat i onesad hoc cavendum . Pr ima, sumitur ex grav i tate assim ilatur
enim hoc peccatum homicid i o,Eccles . xxx 1v : P anis egentium
vita pauperis est, qu i defraudat illum , vir sangu inis est . Ét 1 terumi bid em Qu i e/fundit sangu inem , et
'
qu i fraudem faci t m ercenario ,fratres sunt . Secunda, ex periculi q ualitate nu l l um en im peccat um est ita periculosum , n u l l um en im peccatum remi t t i t u r s i nesatisfactione et pmnì tentia . De omni bus ci to pmnitet qu i s , sicutpatet d e hom ic id i o cessan te ira , ita et de forniéatìone cessantepassi one concupisc:entiae, et s i c de aliis. De hoc au tem pecca tol i ce t aliq uando paeniteat qu i s , non tamen de faci l i
'
satisfacit, et
284 s. THOM zE A QU INA'I
‘I S OPUSCULA
sed animam, id est, v i tam , pro an ima, oculum pro mu lo, denàempro dente, manum pro manu , pedem pro pede emiges. EtProv . x x v
Jaculum , et gladius, et sagit ta acu ta homo qu i loqu itu r contraprox imum suum falsum tes timonium . I tem , persona j ud ic i s malesententiando. Lev i . 11 1 1: : N on injuste judicabis. Non considerespersonam pauperz
'
s, nec honores va lium potentis. Juste jud ica
prox zmo tuo . In communi locutione peccant aliquando cont ra hocpraeceptum qu i nque genera hominum , sci l i ce t de t rac tores . Rom . 1
Detractores Deo odibiles. Dic i t en im Deo odibiles, qu ia n ih i l estila carum bom in i sicu t fama. Eccles . Meliu s est nomenbonum, qu am unguenta pretiosa . Proverb . x x u Mel iu s est nomenbonum, quam divitiw mu lta:. Detractores au tem auferunt hoc .
Eccl es . Si mordeat serpens in si lentio, n ihil eo m inus habe t quioccu lte detrahit uhde si famam non res t i t uant , sal var i non possun t . I tem , qu i de tractores libenter aud i t . Eccles , x x vm Sepiaures tua.: spim
'
s, et l ingnam nequam no li audire, et an'
tuo facitoost ia, et seras auribus tuis . Non debet au tem homo tales libenteraud i re , qu inimo debet detrahentì os tendere vultum t r i stem et
torvum . Prover. XXV Ventas aqui la dzssipat pluvius, et, ]acies
tristi.: lingugmn detrahentem . I tem , susurratores, qui sc i l icet recitant qu ìdquid audiùnt. Prover . V I Seac sunt qua: odi: Dom inus,et septimum detestatur anima ejus, scilice t eam qu i :eminat in terfra tres discordias . Eccles . x x vm Susurro, et bilingu is maledictus . Mu ltos enim turbavit pacem habentes, et mul ta quae sequantu r . I tem ,
blanditores, id es t , adulatores. P sa]. x L audatur pec
ca tor in desideriis anima: sua:, ci iniquus benedicitur. Isa . 1 1 1
P opule m eus, qui bea tum te dicunt, ipsi te decijoiunt. P sal. cx x x xC orripietme ju stu s in m isericordia, ccm crepabitme, oleum au tem.
peccatoris non impinguet capu t m eum . I tem , murm uratores et
hoc mamme abundat in subditis, I Ger i n . N equ e murmuraveritis, e tc . Sap. 1 Custodi te vos a murmuratione, quaenihil pm dest.Prov . x x v Patien tia lenietur princeps, et lmgua mollis constringe t duritz
'
em .
N on loquam'
s, e tc . In hac prohibitione prohibetur omne mendaoium . Eccles . vn Noli velle m en tiri omne mendacium assiduitas
enim illius non est bona, et hoo'
p1 0ptef quat uor . Pr imo, propterd iabol i assim ilationem . Ta l is enim effi citur . d1abo l i fi lius. Nam
homo ex vèrbis su i s cognoscitur de qua regione et patria sitNam et loquela tua manifestam te fac it, ut dicitur Mat. x x w ,
I tem , hom ines qu idam sun t de genere d iabol i , et dicuntur dia
m . DE P R E CEP TI S C HAR ITATIS , ETC . … 85
bol i 6 111 , qui scilicet 10quuntur mendacì um qu ia d iabol us m endaxest, et pater oj us , u t dioitur Joan. vm . Ipse en im m entitus est
I Gen. 1 1 1 : N equaquam moriemini, e tc . Q u i dam vero fi lii Dei , qu iasci l ice t veritatem loquuntur, qu ia Deus ver i tas es t . Secundo ,proptersocie1atisdissolutionem . Hom ines en im s imu l v ivant , quodesse non posset , s i s imu l verum non dicerent. Apost. Ephes . 1vDeponentesmendacium loquiminiveritat9m unusqu isquecum prox imosuo, quoniam sumas invicem membra . Ter t i o , prop ter famae am issionem qu i en im assuescit mendaciis non cred i ta r s ib i , e t iamsì verum dìcat. Eco]. xxx 1v Ab immundo qu id mundabitur, et
mendace quid verum dicetur ? Quar to , propter anima perditionem occidit en im homo mendax animam suam . Sap . 1 03 quodmentitur, occidit an imam . Psalm . v P erdes omnes qui loquunturm endacium,
unde pate t quod est peccahum mor tal e und e advertas, qu ia ipsorum m endaciorum quoddam est mor tal e , quodd3mv en ial e . Mor tal e au tem est ment ir i in h is quae sunt fi dei, quod
pertinet ad praelatos, magistros, et praedicatores. É l. hoc est gravius omn ibus aliis Speciebus m endacii. II P et. u In vobis arantmagistri mendaces, qui introducent sectas perditionis. Et aliqui
aliquando tal ia dicunt, u h v ìdeantur sc ire . Isa . L V I I Super quemlu x istis, super quem dilatastz
'
s os, et ej ecistis lingnam . N umqu id
non vos fi lii scelesti, semen mandare ? I tem , aliquand0 mentiuntur
alìqu ì in damnum prox imi. Col o . 1 1 1 Noli ta men tiri et haec d uomendacia mortalia sun t . Aliqui au tem mentiuntur pro seipsis,et hoc multipli0iter. Aliquando ex humilitate, et hoc in confes
s ione quand0que, de quo aitAu gust. S ieu t cavendum es t ne homotaceat quod fec i t , ita ne dicat quod nonfec i t . J ob . x x l 1 :Numqu id
Deus indiget vestro mendacio? Eccl es ias t . X IX Est qu i neqm'
ter
se humiliat, et in ter iora ejus plana sunt dolo et estjustu s qui senimium su lmzittit mu lta humilitate. Aliqui ex verecundiae l ev itate , cum sc i l icet qu i s cred i t ve rum di cere, et d i c i t fal s um , et
hoc advertens verecundatur retractare. Ermlesiast. lv N on con
tradicas verbo veritatis u llo modo, et de mendacio ineruditz'
onis
confundere. Aliqu i ex utilitate, quando volunt a l i q u i d adipiscî ,
vel ah aliquo evadere . Isa . XXV III P osuimus mendacium spem
nos trum, et mendac io protecti sumu3 . Proverb . x Qui nititur
mendaciis, hic pasait vento.: aliqui propter al ter i u s commodum ,
q uando sc i l i cet volant aliquem a mor te, vel per icu lo , ve l damnoaliquo l i berare . Et hoc cavendum est, sicut d i c i : August . Eccl esiast. v Non acqip ìes faciem adversus faciem tuam , nec adversus
286 s. THOM /E A QUI NATI S OPUSCULA
animam tuam mendaciam. Aliqui propter ludum , et hoc caveadum ne propter consuetudinem d uca t. ad m ortale. Sapien. x v
Fascinatio nugacitatis obscurat bona .
Denonopm cep to legis.
N on concugaisces rem'
proacimi tu i. Haec estdiffe1enti& in ter l egemdivinam et mundanam , qu ia l ex mundana j udicat faota , et dieta ,d iv ina au tem non haec tantum , sed et iam cogi tata . Et ra t io hujusest , qu ia il la es t per hom i nes , qu i judicant ea q uae apparen t exterius, sed d iv i na est Deo , qu i exter i us interiusqu e con5picit.P sal. L XXI I Deu s cordis mei. I R eg . xv1 Homo vide t quae forissunt, Deu s autem intuetu r cor. Dictum est au tem de praeceptisquae pert inent ad d iem et facta ; nunc ergo dicendum est de co
gitatis. Nam apud Deum vol untas p ro facto repu t&tur, unde : N onconcupisces, id est , non sol um non auferas facto , sed nec e t iamrem prox im i tui concupisces, et hoc prop ter m u l ta . Pr imo pm pterconcupiscentiae infi nitatem concupisce1ilia enim
’qu i d infi m tumest. Q uilibet au tem sap i ens debe t intendere fi nem
.aliquem , i mmo
nu l l us debet ire pe r v iam infi nitam . Ecclesiast. v A va'
ras non
imple6itur pecunia . Isa . v Vee qui conjungitis dammi: ad domum,
et ayrum agro copu latis. Et quod concupiscentia' nunquam sal ie
t ur , rat i o est , qu ia cor homi n i s factum est ad reci p iendum Deum .
Unde August . in 1 . Goufes. Fecisti nos Domi ne ad te, e h inqu ietum es t cor nostr um , donec requ iescat in te. Id ergo q uod m i nu sDeo es t , i psum implere non potest . Qu i rep let in bonis desider iumtuum . Secundo , qu ia aufert q uietèm , quae mu ltum est delecta
b 1lis. Semper en im cup i di solliciti sunt acquirere non habi ta , et
habi ta custod i re. Ecclesiast . v Saturitas d1'
m'
tis non sin it eumdorm ire. Matlh . V 1 Ubi est thesau ru s tuus, ibi est et cor tuum,
e h i deo Chr i s tus , L ucae vm , divitias Spinis assimilavit, u t d ic i tG regor . Ter t i o , qu ia causat in divitiis inutilitatem fac i t en imdivitias esse non u t i l es nec s ib i , nec aliis, non cu 1m u luntur e i sn is i conservando. Ecclesiast . x 1v Viro cupido et tenac i sinera t ione est substantia . Q uarto , qu ia to l l i 1 j ust i t iae aequ itatem ,
Exod . x x … N a accip ias munera , qua: et iam ew ccecant prudentes,et subvertunt verba justorum . Ecclesiast . x x x 1 Qui aum m di
l igit, non j ustifi cabitur. Qu into , qu ia necat charitatem Dci et
prox im i, qu ia, secund um Augustinum , quanto magi s habe t qu i sdo charitale, tantom inusde cupiditate, et converso . Eccles. VI
288 s. THOM zE A QUI NATI S OP USCULA
ph11050ph03, qu ia et poeta: fi ngentes carm ina amator ia debentex pelli ex civitatibus. Ter t i o , quando egreditur in Opere membri sconcupiscentiae sem iendp . R omanov. VI S ieu t ex hibuistis m em bravestra servire iniqu itati, etc. Ist
'
1 ergo sunt grad us concupiscentiae.
Et sciendum , quod in fugìendo istud peccatum 0por te t m u ltumlaborare , cum sit intrinsecum dì fi ì cilius en im vincitur inim ìcus
fam ilià ris. Vincitur au tem quat uor modis. Pr imo occas1ones exteriores fugiendo, u t pu ta , malam societatem et omn ia inducentiaoccasionaliter ad hoc peccatum , Ecc les. 1 x : Virginern na conspi
cias, na for te scandaliz eris in decore illias. No l i circumspicere in05053 c iv itatis, na oberraveris in plateis illias. Averte faciem tuummu liere compta , et na circumspicas Specie": alienam . P rop ter
speciem mulieris mu lti perierunt, et ex hoc concupiscentia quasiignis ex ardescit. Prov . VI N umqu idpetest homo abscondere ignemin sinu suo, u t vestimenta illius non ardeant? E h i dee praeceptumfu i t Lo th u t fugere t ah omn i ci rca reg ione. Gene. x 1x . Secundo
,
cogitafi onibus ad i tam non praebendo, qu ia occasio sunt ex citandaeconcupiscentiae, e h fac iend um estper carni s afi li01ionem . 1 C orin. 1 x î
Castigo corpu s meam, etc. Ter t i o , orationibus ins istendo , qu ia nisiDom inu s custodierit civitatem , etc. Sap ien. vm Scivi quoniama liter non possum esse cou tinens, nisi Deus det. Matth . x v 1 1 Hoc
genus dw moniorum non ej icitur n isi per orationem et j ejunium .
Si en im d uo pugnarent, et vel l es unum juvare, a l terum vero non ,aportet pr imo auxi l i um dare , secundo vero subtrahere inter Spit iti1m a u tem e h carmem est praelìum continuum . Unde Oportet,quod sì vis quod sp i r i tus vincat, quod des ci aux i l ium , et hoc sit
per orationem , carnivero subtrahas, et hoc sit. per jejùnium nam
caro per jejunium debilî tatur. Quarto , licitis occupa'ionìbu s in
sistendo, Ecc lesias. x x x … Mu ltam malitiam dam i t otiositas.Ez ech . xv: Haec fu it iniquitasSodomw , superb ia, sapuritaspanis,et abundantia , ci otium . H iero. Semper al i qu i d bon i faei to , u t ted iabol us inveniat occupatum . Inte r omnes au tem occupatìone3
mel io r eststudium Scripturarum .H iero . adP aulinum «Ama s tud iaScripturarum , et carnis v i t ia non amabis. »
Haec ergo sunt super decem verba, de qu ibus d i c i t Dom inusMat. x x 1 Si visad vitam ingredi, serva mandata . Duae en im suntrad ices pr i nci pal e s omn ium mandatorum , sci l i cet dilectio De i el
prox im i. D i l igen t i au tem Deum tr ia necesse est facere , scilicelq uod non habeat al i um Deum , et quantum ad hoc d ici t Non
coles Deos alienos. Secundo , quod honoret eum, et quantum ad
m . DE P R 1E CEP T I S C HA R ITATIS,ET C . 289
1100 d ici t Non assumes nomen Dei tui in vanam . Ter t i o , quodlibenter quiescat in co, et q uan tum ad hoc d i c i t M em ento, u t
diem sabbat i sanctifi ces. Diligens au tem prox imum Oportet, quodpr imo faciat ei h onorem debi t um , unde d i ci : H onora pairemtuum . Secundo quod abstineat faciendo ei ma lum
, et hoc vel
facto. Unde d ici t N on occides, quod est in persona p rop r ia . N on
adulterabis, quod est in persona conjuncta . Non fu rtum facies ,quod est in rebus ex terioribus. I tem , disto ibi : N on fa lsum test imonium dives vel corde , et quantum ad hoc d ic i t N on concu
pisces rem prossim i tui et N on desiderabis u x orem prox imi tu i .
Ex plici t Opu scu lum Quartum S anct i Thomm de Aquino, ordinisp rw dica torum ,
de lege charita t is et decem praeceptis.
S . T HO M A O m rqm 1u .
IV
DE PERFECTIONE VITZE SP IRITUAL IS
(Ed. Rom . Opusculum XVI I I .)
P Mmopmw°
zîw auctoris intm tz'
o.
Q uon iam quidam perfectionîs i gnari , de perfecticnîs statu vanaquaedam dicere praesumpserunt, propositu rn nostrae intentionis estd e perfectione tractare, qu i d s i t esse perfectuffl , qualiter per
fectìo acqu iritur, qu i s s i tiperfectionis status , et quae competant
assumentibus perfectionis statum .
C APUT I .
Qu od perfectio spirituali.: vim attenditur simpliciter
secundum charitatem .
Pr imum ig i t u r cons i derare oportet, quod perfectum mul t i pl i c it er dicitur.
-Est en im a l i qu i d s impl i c i ter perfectum , al iq u i d v erod i c i…: perfectum secundum qu i d ; s1mplicì ter qu idem perfectum
est, quod attingit ad fi nem ejus quod ei competil: secund um pro
pr iam ra t ionem . Secundum qu i d au tem perfectum dim po tes t ,q uod attingit ad fi nem alicujus eorum quae committentur pro
pr iam ra t i onem , sicut an1ma l s impl ic i ter dicitur esse perfectum ,
quando ad hunc fi nem perducit, u t n ih i l oi desi : ex h i s quae integritatem v i tae animalìs constituunt pu ta , cum n ih i l ei desit exn umero et dispositione mem brorum , et deb
’i ta corpori s quan t itate , et virtutibus, qu ibus 0perati0nes v i tae animalis perfi ciuntur.
Secundum qu i d au tem perfectum an imal d i c i potes t , si s i t perfectum i n aliqu0 concom i tante , p uta , si sit perfectum in a lbed i ne ,au t in odore , au t in aliquo hujusmodi. Sjo i g i t u r et i n Spi r i tual iv i ta
,s impl i ci ter qu idem homo perfec tus dicitur, 1 atione ejus ìn
quo principaliter Spi r i tual 1s viì a consistit, sed secundum qu idperfectus d i c i potest
,rat i one c…uscum que quod Spi ri tuali v i tae
adjungitur. C onsistit au tem prinmpaliter Spiritualis v i ta in cha
ritate, quam qui non habe t , n ih i l esse Spiritualiter repu tatur, undeApost. I C orinth . x m . d i c i t Si habuero prophetiam, et noverim
mysteria omnia, et amu em sd entiam, et si habuero omnem fi dem ,
292 s. THOM ZE A QUINATI S opuscvm
charitn1e debemus d i l i gere , u t s imu l ad beafi tudinem pervenîam us.
‘
Hunc au tem ordinem pr&eceptorum char i tat i s Domi nus înEvang . Matth . x x u , ostendit dicens Diliges dom inum Deum tuumea: 1010
\corde tuo, et in tota anima tua, et in tota m ente tu a . Hoc
est max imum et primum mandatum . Secundum au tem s im ile est
huic:Dzligesprox ima »: tuum sicu t te ipsum . Pr imo i gi tu r et pr i ncipaliter consistit spiritualis v i tae perfectio, in dilectìone Dei.Uncle Dom inus ad Abraham loquens, d i c i t Genes. x v 1 1 : Ego Do
m inus omnipotens, ambu la com m me; et esto\ perfectus. Ambulatu r
au tem coram Deo, non passi bus corpor i s , sed affectibus ment is.
Secundar io vero consistit Spiritualis v i tae perfectìo, in prox im idileclione. Uncle Dominus cum dix isset, Malth . v Diligite inim i
cos vestros, et plura subjunx ìsset, qu:B ad dilectionem prox imi
per t inent , concludit in fi ne : Estate ergo °vosperfecti, sicut et patervester coeles tis perfectus est.
CAPUT III .
Deperfectione divina dilectionz‘
s, gw soli Deo comm it.
In u traque au tem dilectionem u l t ip lex perfectionis grad us reperi t u r , et quantum ad dilectionem Dei pertinet{prim us et summus
perfectionîs gradus , d i vina: dilectionì s convenì t sol i Deo. Q ui qu idem modus consideratur ex par te dilecti, et ex par te diligentis.
D ico au tem ex par te dilectì , u t sci l i ce t al i qu id tan tum diligatur,quan t um diligìb île est : ex …panle… veve—d1hgenhs
—
ufl hgw …… gaLu p; ex parte vero difi gentis, u t aliqu i ddiliga1ur secundum to tem facultatem diligentis. Cum au temunumqnodque sit diligibile, secundum quod est bonum
,boni tas
,«Dè ì 61
‘
1‘
1Î siì'
nfi ita infi nite diligibilis est. Infi nite au tem d i l i gerenu l la creatu ra po tes t , qu ia nul l i us v i r tu t i s fi nita: potes t esse actusì nfi nì tus. Solos ergo Deus cuj u s est tan ta v i r tu s in d i l i gendo
,
q uanta est boni tas ejus, seipsum perfecto di l i gere po test , secundum primum perfectionìs modum .
CAPUT IV .
Depe:flctione divina: dilectz'
om'
s, quae convenit
comprehensorz'
bus.
C reatura ig itur rationali h ic so l us m odus perfecto Deum d i l i
gend i possibilie. est, qui sumitur ex par te diligentis, u t sci l i ce t
1v . DE P… VITE SP IR ITUA L I S 293
secu ndum suam tota1n veritatem creatu ra rationalis diligatDeumu nde 01 in i pso d ivina: d1lection13 praecepto, mani fes te hoc ex prim itur. Dicitur enim Deu ter . V 1 Diliges Dom inum Deum tuum ca:
toto corde, et ew tota anima ma, et ea: tota for ti tudine tua, sedLn. x , add i tur , et ex omni mente tua, u t C O P referatur ad inten
tionem ,mens au tem ad cognitionem , an ima vero ad affec tum ,
fortitudo ad ex ecutionem , haec en im omn ia in Dei dilectione suntex pendenda . C onsideran
'
dum est au tem , quod haec dupliciter 1111
pleri contingit. C um en im to tum et perfectum sit cu i ni h i l dees t ,ex to to corde et anima, et fortitudine, et m ente Deus diligetu r, sin ih i l in h is omn ibus nobi s desit, qu i n to tum actualiter convertatm
in Deum ,sed hic perfectae dilectionis modus non est vialorum ,
sed comprehensorum . Unde Apost. ad Philippen. 1 1 1 , 61011 N on
quod jam acceperim, autj am perfectu s sim sequor au tem si quo
modo comprehendam, quas i t u ne perfectionem ex pectans cum ad
comprehensionem pervenerit, beq titudinis palmam accipiens.
C omprehensionem au tem acci p i t non secu ndum quod importatinclusionem , au t term inationem comprehensi, s i c eni m Deus incomprehensibilis est omn i creaturae, sed secundum quod comprehensio importat consecutionem ejus, quod in sequendo aliquis
qu aesivit. In i l la au t em ow lesti beat i t ud ine semper actuahter iatellectu s, et vo l untas creat ures rationalis in Deum fertur, cum in
d 1v ina fru itione i l la beatitudo consistat. Beatitudo autem non est
in hab i tu , sed in actu . Et qu ia Deo crea t u ra rationalis inhaerebil:tanquam ul t imo fi ni, qu i est ver i tas , summa in fi nem au tem u l t imum omn ia per intent i onem refèruntur, et secundum u l t imumfi nem omn ia ex equenda dismnuntur, consequens est quod i l labeatitudinisperfectione creat ura rationalis diligat Deum ex 1010
corde , dum to ta aj as intent i o ferelur ìn Deum ex omn ibus quaecogitat, amat, au t agi t . Ex tota mente, dum semper actualitermens ejus feretur 111 Deum i ps um semper videns, et omn1a 1ni pso
,et secundum ejus veritatem de omni bus judicans. Ex to ta
anima, d um to ta ejus affectio ad Deum diligendum feretur continue, et propter i psum omn ia diligentur. Ex tota for t i t ud ine , velex omn ibus Viribus, dum omn i um ex teriorum actuum rat io et i tDei dilectio. Hic est ergo
'
secundus perfectaa dilecfi onis d ivina:modus , qu i est beatorum .
294 s. THOMAZ A QU INATI S OPUSCULA
CAPUT V .
Deperfectione dw m w dilectz'
om'
s, gem în statu lmj us viceest de necessztate salu tis.
A l i o vero m odo ex to to corde,, ment e , anima, elz fort i t ud ineDeum diligimus, s i n ih i l nobi s desit ad divinam dilectionem , quodactu , vel habitu 1n Deum 1191Î referamus : et huj us d iv ina: di l eoti
.onis perfectio. data_r bom ini 111 praeceptq . Pr imo qu i dem , 11 1 homoomnia in Deum referat, sicut in fi nem , sicut Apostolus d i ci t pr imaC or inth . cap. 11 Sivemanducatis, s ive bibitis, vel a liqu id a liud faoiti.s, omnia in gloriam Dei faaita quod qu i dem impletur cum ali
qu i s v itam suam ad De1 servit i um ordin,at, et per conseq uens
omn ia quae per seipsum agi t , v irhualiter o:dinantuxrin,Deum,
n is isint tal ia quae Deo abducant, sic sunt pescata , et sic Deumdjligit homo ex to to corde.
.Secundo , u l: intellectum s u um homo
Deo subjiciat, ea credens , quaé divinitus traduntu r, secundum il
lu_d Apost., 11 C or inth . X : D: captivitcatem redigentes omnem intellectuniin obsequ ium C hristi, et sic_ Deus diligitur ex to ta m ente.
Teni o , ut quaecumque homo ama:, i11 1) , e0. amet , e_h universaliteromnem suam afi
”ectiq.nem ad.z Dei. dileotìon@m referat . Unde d ice
bat Apostol . 11 C orint.. v Siva enim mente ew aedimus Deo, s ivesobrii sumus
,vobis. C haritqg enim_ Christi arget 1103, et. sic Deus ex
to ta anima diligihur. Quarto , u t_ omnia ex teriora nostra , verba , e hOpera ex div i na chanì tgtg, fi rm entw , secu ndum illudApostol. 1 , adC orinth . u l t i m Omn ia en im vestm in_ chanf
‘itate fi ant, et sic Deusex to ta fo,
rt1tudine di_ligitur. Hic e3t ergo 191 1.1q perfecta d i l eotionis d iv ina: m od us ,, ad quem omnes ex necess i tate praecepti
obligant,ur. Segundus vero modus nulli est possib ili :: in hac v i ta,ni si s imul fuer i_t v i.ator et comprehensor , sicu t Domi nus nosterJesu s Chri stu s
CAPUT V I .
Deperfectione divinw dilectz'
onz'
s, qw caditsub consilio.
EJ, cum Apostolus dix îssep N on quod jam comprehenderim , aut
pe1°fectus sim : subd i t te r t io Sequor au tem si quo.modo comprehen
dam et postmodum subd i t qu arto Qu icumque ergo perfecti su
mus, hoc sentiamus. Ex qu ibus verbi s'
mani feste accidit, quod 01
si comprehensorum perfectio non sit nob i s possibilis in hac v i ta,
296 s . 1 110111 111: A Q UIN AT I S“OPUSCULA
c i l e contemnuntur ; 11011 d ixi t Impossib i l e est divitem mm…: in
vegnum cmlorum , sed diffi cile ub i diffi cile p0nilur, 11011 impossih i l i tas praetenditur, sed raritas demonstratur. Et sicu t C hrìsost.d i c i t su per Matth . procedit a l ter i us Domii1 us ad ostendendum
quod est. imposs ibi l e, d ioons Facilius est camelum per foram enacné transire, quam divitem intrare in regnum caelorum . Ex q u ibus verb is , ut d ici t August . in l ib r . de quaestio. Evangel. discipuli
adverterunt, omnes qui divitias capiunt, in divitum haber i numero , alioquin cum pauc i s int divites in comparat i one m ultitudi
nis pauperum ,non quaesivissent discipuli Qu is ergo poteri: salvus
esse ? Ex qu ibus duabus Domi n i sententiis aper te ostenditur, quoddivi} ias possidentes diffi cile intrant in regnum caalorum qu ias ieu t i pse Domi nus alib i d ici t : Sollicitudo saeculi i l l ins , et fallaciadivitiarum su ffocant. verbum Dei , et s i ne fructu effi citur. Eos veroqu i divitias inord inate amant , imposs ib i l e est intrare in regnumcaalorum , mul to mag i s quam ad l i t teram cam elum per foramenasus transire. Hoc en im est imposs ibi l e , qu ia repu gnat nat u raeillud vero qu ia repugnat d iv ina: j ust i t iae qua: est virtuosior omn inat ura crea ta . Ex his ergo mani feste apparet rat i o d iv ini cons i l i i ;cons i l ium enim datur de eo quod utilius es t , secundum illud
Apost. C o rinth . vm Consilium in hoc do hoc en im vobis u tileest. Utilius au tem est ad vitam aeternam consequendam divilias
abycere, quam eas possidere, qu ia possidentes divitias diffi cileintrant in regnum Coelorum , eo quod diffi cile sit affectum divitiis
possessis non alligari, quod jam fac it impossibilitatem intrandi inregnum cmlorum . Salubriter ergo Dom inus consuluit tanquamu tilius, u t divitiae relinquerentur. Sed potes t aliqu ìs con tra praem i ssa objicere, qu ia Mat thaeus, Bar thol omaeus , et Z acchaeus d iv itias habuerunt, et tamen in regnum coelorum intraverunt sed hoc
Jeron. so lvens d icit : C onsiderandum est au tem , quod eo tempore q uo intraverunt divites esse desierunt. Sed cum Abrahamnunquam d ives esse desierit, qu in pot ins in divitiis fuer i t mortuns , et eas in mor te reliquerit fi liis, u t in Gen. legitur, v ide tursecundum praedicta non fu isse perfectus , cum tamen ad eum Do
m i nu s dix erit, Gen. x v 11 Esta perfectus, quae qu idem quaest i osolv i 11011 posset , si perfectio v i tae christianae in i psa d im iss i onedivitiarum consisteret. Sequeretur en im quod qu i divitias poss ide re t
, non posset esse perfectus sed si verba Dom in i d i l i gente:considerentur, non in ipsa divitiarum d im iss ione perfec1ionem
posuit, sedhocostendit esse quas i quamdeun perfecfi onis viam, ut
lv .-DE P ER FEC TION E V 1T 1E SP I R ITUA L I S 297
ipse m odus loquendi oslendit, cum dicitur S i_v is p erfectu s esse,
vade et vende omnia qua: habes, et da paupem'
bus, cl sequere m e,
quas i in sequela Chri s t i consistat perfectio, dim issio vero divitiar um sit perfectionis v ia unde Jeron. d i c i t su pe r Matth . qu ianon suffi cit tantum rel inqu ere, subjungit Pet rus, quod perfectumest, èt secu,
ti sumu s te. O rigene‘
s e t iam in eodem l oco d i c it, quodhoc quod d ic i t Si v i s perfectus etc.
'
non s i c intelligitur, u t. i p sotempore quo tradiderit bona sua pauperibus, fi at om nino perfectu s, sed ex i l l o d i e incipiet speculatioDeiadducere eum ad omnesv irtu tes. Po tes t e rgo contingere, quod aliqu is dìvitias possidens
perfec t us fu i t, 11011 qu idem habens animum divitiis irretitum , sed
to tal i ter Deo conjunctum , et hoc fi gurant verba Dom in i dicentis adeum Ambu la com m me, et esto perfectus, quas i in hoc ejus perfectionem ostendens esse quod coram Deo ambu laverit, cum perfeote amando usque ad contem ptum su i et snorum omnium ,
quodmaxime ex imm olatione fi lii dem onstravit unde ei d i ctum est
Qu ia fecisti rem hanc, et non pepercisti fi lio tuo prop ter me, benedicam tibi, Genes. 11 11 1 1 . S i qu i s vero ex hoc arguers velit inu t i l eesse consi l i um Domin i de divitiis dimittendis, qu ia Abraham d iv i t ias possidens fu i t perfectus, ad hoc pate t jam 1 e5ponsio ex p raedictis. Non en1m Dominus ea ra t i one hoc ded i t cons i l i um quas idivite3 perfect i esse non possint, au t i n t rare in regn um caalorum ,
sed qu ia non de faci l i possum. Magna ergo fu i t v i r t us Abrahae,qu i a e t iam divitias possidens, divitî is l i berum an imam habu i t ,sicut et magna v i r t u s fu i t Sam son, qui absqu e arm i s cum so lamand ibu la as i nae mul tes hostes prostravit, nec tamen cons i l i uminutiliter datur m iliti , u t ad bel l um accedens assùmat arma ad
hos tes v incendos : nec e rgo inu tiliter dalu r cons i l ium perfectio
nem desiderantibus u t dim ittantdivitì as, qu ia in divitiis Abraham
potu it esse perfec tus. Facta en im m’
i rab i li a non Sun1 ad couse
quentiam t rabende, qu ia infi rm i ea mag i s m i rar i et laudare possunt , quam imitari unde et in Eccl es iast i co dicitur x x x 1 :B eatusdives qu i inven tus est sm e macula , et qu i post aurum non abiit,
nec speravit in p ecunia et thesauris. Magnae v i r t u t i s d ives esse ostenditur, et perfecta charitate fixus in Deo, qu i ex afi
‘
ectu divitia
r um macu lam peccat i 11011 contrahit, qu i post aur um concupis
cendo non vadit, nec de divitiis confi dendo per superbiam supera l i os se ex tollit, u nde Apost. 1 , ad Tim . ult. Divitibus hujus sw culz
prcecipe non su blime sapere, nec sperare in incerto divitiarum . Sedquanto divitis taliter ins t i t u t i maj or est beatitudo et v i rtus, tanto
298 s. THOME A QU INATIS OPUSCULA
talium divitum m inor estnu 1nerus, u nde subditur: Quis est hic, etlaudabimus eum ?
°
Fecit enim mirab ilia in vita. sua . Vere en imm i rabi l ia facit, qui in divitiis affluentibus 6 01 non apponit et s
'
1
qu i s ta l i s est, absque d ubi o probatur perfectus. Und e seq u i t urQu is probatus est in illo, id est, in hoc qu od absque macu la d ivit.ias habeat, et p erfectus inventu s est ? quasi dicat, raras, et hocerit illi in gloriam ceternam quod eonsonat verbis Domi n i d icentis, quod diffi cile dives intrabit in regnum caelorum . Haec est ergopr ima via perveniendi ad perfectionem ,
u t aliqu is s tu d i o sequendiChristum dim issis divitiis paupertatem sectetur.
CAPUT VIII .
De secunda perfectionz‘
sm'
a, quae estper abdicationem
corporalium af ectz'
onum , et matrimoniz'
.
Ut au tem secundam perfectionìs v iam convenientius estendamas, accipiendum est verbum August. qui d i ci : in lib . X II , de
Trinitate. z Tant o magi s inh& retur Deo, quanto m i nus diligiturbonum p1 0p1 111111 . Igi tu r secu ndum ordinem p10prioru rn honorumquae homo»propter Deum contemnì t, est attendendus ordo eorum
qu ibus ad perfectam Dei ì nhaasionem pervenitur. P r i us en im re
li…nquenda 00611 1 1 1111 1. qua minus nobis conjuncta ex istunt unde111 [1 1 11110 l oco occu rr i t ad perfectionem tendentibus ex teriora bonarel inquere, quae nostra natu ra. sunt separata . Pos t haec verorelinquendat occurrunt ea q uae nob i s natu rae communione eh affi
nitatis cujuscumque necessitudine conjungentur unde: Dominusd ic i t Luo, . x 1 v Si quis venit adme,
. et non edi t patrem suum , cc
w atrem, et u x orem, et fi léos, et fratres, cc sorores, …non potest essemeus discipu lu s. Sed percunctari l ibe t , u t Gregor: d i ci t , q uomodoparen tes et carnal es p1 0pinquos praec
'
1pim ur odissa, qui jubemuret i.nim icos. d i l i gere: Sed si vim praecepti perpendimus, utrumque
agere pe1° dìscretionem va…lam as, quas i enim per od ium d1ligitur,qu i carnaliter sap iens dum prava nobis ingerit, non auditur. S ic:
enim exhi bera prox im is nostris od i i discretionem debem us, u t in
eis et diLigamus quod sunt, et habeamus odio. quod in Dei. nob i si t inere 0111-113111111 . Qu isqu i s enim jam aetevna conoupiscit, in eam
quam a—
ggred«itur causam Dei, ex tra patrem , extra matrem , extra»
uxorem , ex hra fi lios, extra cognatos, extra semetìpsum fi er i debe1 ,ut eo verius gognoscat Deum , quo in ejus causa nem inem cognoscit. Manifestum namque est, quod carnal
'es affect us intent i o
300 s . TH OM ZE A QUI NA'
I‘I S OPUSCULA
seipsos castraverunt, non membrorum absci ss i one, u t C hrysost.
d ici t,sed malarum cogitationum interem ptione. Et deinde invitat
proponenspraamium , cum subd i t P rop ter regnum caelorum undedicitu r. Sap ient . x m Casta gcneratio inperpetuum coronata trmm
pha t, in coinqu inatorum certam inum prcemium vincens : 11 1 u l t imohortfi tur verbo cum d ic i t Qui po tes t capere, capiat : quae, u tH ieron. di cit , hortantis Dom ini vox est, et mi l i tes suos ad pud icitìae praemium concitantis, quas i qui potest pugnare , pugnet, etsuperet ac triumphet. S i q u i s au tem objectionem movent d eAbraham qui perfectus fu i t , et aliis justis antiqu is a matr imon ionon abstìnentibus, patet responsio per hoc quod August . d ici t i nlib r. d e bono conjugali. Con t i nen t ia non corpor is, sed an imi v i r t usest. Virtu tes au tem an im i , alìqunnd0 in opere m anifestantur, aliq uando in habi tu Inten t . Q uocirca siour. non est impa r meri tumpatientiae in Petro qui passus est, et in Joanne q ui passns nonest sia non impar meritu1n es t continentiae i n Joanne qu i nu l lasexper ta s est nuptias, eh in Abraham qu i fi lios generavit. Et illiusen im caalibatus, et istius connubi um per temporum dì stribu tionemChr i s to m ilitaverunt ; dicat ergo fi delis continens Ego qu i demnon sum m eliox°quam Abraham sed mel ior eèt car i tas ca libum ,
quam castitas nuptiarum , quaram Abraham unam habu i t in usa ,
a l teram in hab i tu . Cas te q u i ppe conjugaliter v ix it : esse autemcast us s ine conjugio potu it, sed t une non 0p01 1u 11. Ego vero fac il i us non u 101
‘
nu ptiis, qu ibus asus est. Abraham , q uam si u terer
nuptiis, quemadmodum u sus est Abraham et i dee m el i or sum
i l l i s qu i per an im i continentiam non possunt quod ego, non i l l i s
qu i propter temporis differentiam non fecerunt quod ego. Q uoden im nunc ago, mel i us i l l i egissent, sì tune agendum esse t haecau tem Augu st . so l u t io concordat cum eo quod supra d ictum est.
de observantia paupertatis. Tan tam en im perfectionis virtutem
babahat in mente , ut nec prop ter temporalium possess ionem , nec
prop ter usum conjugiì mens ej us defi ceret a perfecta dìlectione
ad Deum . Si qu i s tamen eamdem ment i s v ìrtutem non habens ,cum possess i one divitiarum , et usu conjug ìi ad perfectionem perv en i re contenderet, praesumptuose convinceretur errare cons i l iaDom in i parvipendens.
xv . DE P ERFEC T ION E VIT/E SP IR IT UAL I S 301
CAPUT IX .
De his j uibushomo j uvatur ad continenliam servandam .
Qu ia i g i tu r per continentiae w am i ncedere tam ardu um est, u t
jux ta verbum Domi n i , non omnes hoc capiant, sed De i don ohabeatur, per hanc v iam incedere volentibus sic agere oportet,
u t vitent ea , qu i bu s a prosecu tione hujus itineris impediri
gossent . Tr ia au tem esse 1mpedimenha continentîae apparet.
P rimum qu i dem ex parte corpor is. Secundum ex par te animes.
Ter t i um ex pa rte ex teriorum personarum , vel rerum . Ex
par t e qu idem proprii corporis, qu ia sicu t Apost. d i c i t ad
Gal. v Caro concupiscit adversu s spiritum . Cuj us carn isOpera ibi dem esse dicuntur fornicatio, immunditia, impudicitia,et cantera hujusmodi haec au tem concupiscentia carn i s est lex ,
de q ua di c i t Apostol . ad B om . vn Video a liam legem in membri.:
meis repugnantem legi mentis mew . Q uan to au tem caro m agi s fovetur per cì borum affluentiam et deliciarum mollitiem , tan to hu
jusmodi concupiscentia magi s crescì t. und e H iero. di c i t Venter
mero w stuans c ito dispumat in libidinem , et Prover. x x L ux uriosa res,v inum . Et Job XL , dicilur de Behemoth , per quem d i abol us signifi catur Sub um bra dorm it in secre to tha lam i in locishumentibus quod ex ponens G reg . x x x u 1. mora . d i c i t L ocahumentia sunt opera voluptuosa . Pes qu i ppe in arida terra non
labilur, fi x us vero in l ubr i ca v ix tenetu r . In Jocìs ergo humentibu s i t er v i tae praesentis faciunt, qu 1 hac ad j ustitiam reat istare non possum . Oportet i g i tu r continentiae v iam assum entibus,
cannem p1 0p1 1am abstractis deliciis, vigiliis, et jejuniis, et hujusmod i ex ercitiis cast i gare. Cuj us re i exemp lum Aposto . nobi s ostendi t . ad C or inth . x x , dièens Omnis qui in agone contendit, abomnibus se abstinet et. pos t mod ica subd i t : Castigo corpus meum,
et in servitu tmn redige, ne forte cum aliis prw dicaverim, ipse re
probus e/fi ciar et quod apena perfecit, verbo docu ì t. Di ci t en imadR om . x m , cum praemisisset Non in cubilibus et impudicitiis,
et carnis, inqnìt, curam ne feceritis in desideriis. R ecte autem d icit in desiderhs, id est, ad voluptatem , qu ia ad necessitatem na
turae carn i cu ra est impendenda unde idem d ic i t ad Ephes. v
N emo carnem suam unquam odio habu it, sed nutrii et fovet eam .
Ex par te au tem animae p1 0positurn continentìae impeditur, dum
lascivis cogitationì bus immoratur. Uncl e Dominus per Prephetam
302 s. THOM:E A QU IN AT I S OP USCULA
di c i t Isa . 1 : Auferte malum cogitationum vestrarum ab oculis
m eis. Malae enim cogitationes plerumque ad mal um fac ienduminducunt, unde d i cit. M i ch . 1 1 Va: qu i cogitatis inu tile et stat imsubditur Et operamini ma lum in cubilibus vestris. In ter caeterasau tem cogitationes malas mag is ad pecc&tum i ncl i nant cogi tationes _ de delectath nibus cam is. Cujus rat i o e t iam secundumphilos0phorum doctrinam dupliciter assignari po test . Una qu i dem ,
qu ia cum ipsa deleC tatio sit bomi n i connaturalis, et a j uventu teconnutrita, faci le in ipsam appetitus fertur, Cum eam cogitatio
preponit. Unde Philosrmhus d i c i : 1 1 . E1hicor. quod delectati0nemj ud icare non possumus de faci l i , qu i n accipiam us eam . Secundarat i o est, qu ia , ut i d em d ic i t in 1 11 . Ethi c . delèctabilia in par t icu lar i sun t mag is 11011111 13 1 i51 quam in universali . Man i fe ‘s tam est
au tem quod per curam cogi tat i on is ad particularia quaeque des icendimus, u nde per cogitaiionem diu tin3m maxime l i b ido provoca1u 1 ; Et prop ter hoc Apostolus l ad Gerin. V1 , d ic i : Fagitafornicationem qu ia ut gl oss. i b idem d ic i t C um aliis vitiis potesteXpectari conflictus, sed hanc fugite ne approx ir
‘
net, qu ia nOn
al i t er hoc mal um po test v inci . Contra igi tur hujusmodi 111001111nentìae imped imen tum mu l t i p lex remediù 1n ìnVenitu1 , quorumpr imum et praeci puum est, u t mens ci rca contemplatìonem divinorum etorationem oc©upetur unde di c i t Apos tola s adEphes. v
N olite'
inebriari vino, in quo est lux uria , sed i1nplen‘
z im'
Spirit::
Sancto laquantes vob is metipsis inpsalm is, Î1ymni3, et canticis sp iritua libus, quod ad contemplationem pert i nere v idetu r ; cantantes et
psallentes in cordibus nestm'
sDomino, quod ad orationem per tinerev i detur. H ino et iam Domi nus per Pmphetam di ci t , Isaiae XL V I"L aude mea infrenabo te, na intereas. Est en im q 110ddz1m frenuman imam ab i nteritu pecca t i r e trahens laus d ivina . Secundum re
medi um es t s tud ium Scripturarun‘
1, seoundum illud H iero . ad Rust icum monachum : Ama Scripturarum studia, et carn i s v i tia nonamabis. Unde Aposto las cum dix isset, ad Tim . 1v Ew emplzm:
esto fi delium in nerbo, in conversatione, in charit'
ate, in fi de, in
castitate, s tat i m subd i t C um venia, attende lectiom'
.
'
1‘
e1 110 re
med ium est qu ibuscumque bon i s cogitationibus animam occupare ,unde C hrys. super Matt. di c i t , quod abscisio membr i non itacomprimit tentatìones et tranqu illitatem facit, u t °cogitationhfrenum ,
u nde Apostolus ad Ph i l . l v . d i c i t De cw tero; fratres,qucecmnque sunt vera, quw cumgue pudica , qucecumq
'
ue j nsta, qua:cumque… sancta, qucecumque amabilia, qzca30umqu-9 bona
: fumm,
°
si*
304 s. THOME AQU IN AT I S OPUSCULA
11 1 sci l i ce t per i l las ah universis passionibus nox u s ì llzb sum pa
rare cor nost rum et conservare posa mus et ad perfectionem cha
ritatis istis gradibus innitentes ascendere . O h hoc i g i t u r inreligionibus sun t huj usmodi Opera i nst i tu ta , non qu ia in ipsis
principaliter consistat perfectio, sed qu ia h is quas i quibusdaminstrumentis ad perfectibnem pervenîatur unde pos t panca sub
d i tu r i b idem ]gitur iejunia, v igiliae, ined ia, med i tat i o Scripturnrum , nuditas, ao pr ivano omni um facu ltatum , non perfectìo, sedinstrumen ta perfectionis sun t quia non in ipsis consistit d isc i
plinae fiu i s , sed per il la pervenitur ad fi nem . S i qu i s autem obj imat, quod absque jejunio. v igilì is, et aliis hujusmodi ex ercitiis
potes t homo perfe01ionem acquirere, praeser t im cum de Domi nolegatur Ma t t . 11 1 Vem t fi lius hominis mandaeans et bibens, sui
quoqu e discìpuh non jejunarent, quem admodum discipuli Joanni set Pharisaeì , ad hoc i n gloss. respondebitur, quod Joannes v i numet siceram non b ib i t , qu 1a abstinentia m er i tum auget , cu i nu l laes t po tent i :: natu rae. Dom inus au tem qu i peccatum po tes t condonare, cu r peccatoribus m anducantibus declinaret, qu_os abstinentibus poterat facere 1ustìores
‘? Discìpuli ergo Chr is t i non
habebant 0pus —
jej unio, qu ia praesen t ia Sponsi i l l i s fortitudinemdabat m ajorem ,
quam discipu lì Joan. per jejunium haberent :
u nde Dom inu s i bidem di c i t Venient dies quando auferetu r ab eissponsus, et tune j ej unabunt quod ex ponens C hrys. di c i t Jej uni um tr i s te est non natu raliter, sed i l l is qu i imbecillius adhucd13positi sun t hise nim qu i sapientiam contemplari des i deran t ,delectabì le est. Q uod ergo discipu li imbecilles erant, non erattempus tristì tì am introducendì qu0usqun fi rmarentur. Per hocmonstrat, quod non ga lee erat quod fi ebat, sed dispensationis
cuju sdam . Quod au tem hujusmodi ex ercitia ex pediant ad v itandapeccata et perfectionem consequendam Apostol a s expresse os
tend i t . II ad (Zor in. V I , dicens N amim'
dantes a llam offensio
nem, u t non v ituperetur m inisterium nostrum : sed in omnibus
ex hibeamus nosmetipsos sicut Dei m inistros in mu lta patientia, innecessitatibus, in angustiis, in plagis, in carceribus, in seditioni
bus, in laborilms, in v igiliis, in j ej uniis et castitate.
1'
V . DE P ER FEC TI ONE vm a: SP I R I TUA L IS
CAPUT X .
De teriia: m’
a perfectionz‘
s, gw estper abj ectz’
onem
propria: voluntatis.
Non sol um au tem necessar i um est ad perfectionem chari tatisconsequendam ,
quod homo ex teriora abjioiat, sed e t iam quodhomo quodammodo seipsum derelinquat. D ic i t en im Dion. W . e .
d e d iv i n i s nom inibus, quod div inus amor est ex tasim fac i ens, id
est, extra seipsnm ponens , non sinens hom i nem su ìpsius esse, sed
ejus quod amat u r cuj us re i exem p l um in seipso demonstravit
Apostolus dicens ad Ga1a1 . 1 1 Vivo au tem j am non ego, vivi:
vero in me Christu s, quas i suam v i tam non suam aestimans, sed
Chri s t i qu ia quod premi um s ib i era t contemnens, to l u s Chri s toinhaerebat. Et hoc et iam ìn quibusdam esse compl e tam ostendit,
0111 11 d i ci t ad C o]. 1 1 1 Morini enim estis, et vita vestra abscondita
est cum Chris to in Deo. Ex hortatur et iam e l i os u t ad hoc perven ian t , cum di ci t, II ad C or. v : P ro omnibus m ortuus est Chr istu s,u t et qu i v ìvunt jam non s ib i vivant, sed ei qu i pro ipsismortuusest et wesurrex it. Et i dee, u t habetu r L uc. x 1v , postquam dix erat
Si qu is venit adme, et non editpatrem suum, et matrem, et uw a
1°em , ai fi lios, et fratres, et sarares, tamquam al i qu i d maj u s addens,subdit, adhuc au tem et animam suam, non potes
‘
t meus esse disci
pulus. Hoc et iam idem Domi nu s docet, Matt. x v 1 , dicens S i qui.:
vu lt venirepost me, abneget semetipsum , et tollat cru‘
cem suam, et
sequatur me. Hajns au tem salubris abnegationis et charitativi
od1i observantia par t im q u i dem necessar ia est ad salutem , et
omnibus qu ì salvantur commun is , par t i m au tem ad perfectionis
pertinet complementum . Ut en im ex supra pos i ta Dionysii auctoritate apparet, de rat i on e d iv in i amoris est, 111 amans non su iipsiusrem aneat, sed am ati. Secundum i g i tu r d iv i n i amorisgradum ,
necesse est et odium , et abnegationem praedictarn dist ingu i . Estau tem necessar ium ad salutem , u t homo sic Deum diligat, ut i neo fi nem suae ìntentionis ponat, nihilque adm ittat quod con trarium d iv ina: dilectioni ex istimat. Et i deo consequenter, et odi um ,
et abnegatio sui ipsius est de necess i tate salu tis, u nde G reg .
d i c i t inHem i]. Tunenosmetì psosrelinqu imus et abnegam us, cumvitamus quod per vetustatem fuim us, et ad hoc nitim ur, quodper novitatem vocamu r. Etsicu tinHomil. aha d ic i t : Tune ben e
’
an imam mostram odimus, cum ejus carnalibus des ider i i s non
306 s. THOME A QUINATI S OPUSCULA
acqu iescimus, cum ejus appetitus frangimus, et ejus voluptatib113reluctamur Ad perfectionem ve1 0 pertinet, u t homo prop ter intentionem amoris Dei e t iam ea abj iciat, qu i bus l i ci te u ti posset ,u l. per hoc l i ber i us Deo vacet. Secund um hunc ergo modum consequens est 11 1. et odium , et abnegano su i ipsius ad perfectionempertineant unde ex i pso modo loquendi apparet haec a Dom inop ro
"
posi ta esse quas i ad perfectionem pertineant. S icut en im d ic i tMalt . x 1 x S i vis p erfec tu s esse, vade cc vende omnia quae habes,et da pauperibus, non necessitatem imponens, sed voluntati relin
quens, ita d ic i t Si qu is vu lt venire post me, abneget semetipsum,
et tollat crucem suam, et sequatu r me : quod C hrysost. ex ponit,dicens Non coactivum fac i t sermonem , non en im d i ci : Si vos
volueritis et nolueritis, oporte1 haec vos pat i . Sim i l i ter cum dix ìsset : Si qu is ven i t adme, et nonodi: patrem suum, etc. postmodum
subd i t : Quis enim ea: vob is volens turrim w difi care, nonne priu ssedens campa ta ! sumptus qu i necessarii sunt, si habent adperfi ciendum ? quod ex ponens Gregor . in Homil. d i ci t. Q u ia sublim ia
preecepta da ta s un t , protinus comparatio aedifi candae sublim 11atis
adjnngitu r : et pos t panca d ic i t Istos sumptus d ives i l l e haberenon pq tu it, qu i cum post. serva ta praecepì a relinquenda omnia nudisset, t r i s t i s abcessit. Ex qu ibus pate t ha c adperfectionis consilium secundum aliquem modum per t inere. Hoc au tem consi l iumperfectissime m artyres impleverunt, d e q u ibus Au gust . d i c i t insermone de martyribu s, quod nul l i tan tum im pendunt, quantumq ui seipsos ì mpendunt. Mar tyres a u tem Chri s t i s un t qu i v i tampraesentem p1
°0p18 1
‘ C hristum quodammodo habueru nt od io, abnegan tes seipsos : qu ia, u 1 C hrys. dicitsuperMatth . Q uinegatal ium ,
vel fratrem , vel famu lum , vel quemcumque, e ts i flagellatum vi
devi t , e h q uaecumque patientem non assistit, non adj uvat , itavul t 001 p01 1 nostro nos non ignoscere, u h e ts i llagellaverint, vel
quodcurnque a l iud fecerint, corpori non parcamus. Étne ex tim es
quod usque ad verba tan tum et contumelìas 0p01 101 abnegareseip5 um usque admor tem e t iam turpissim am , sci l i ce t crucis, quodsìgnì fi cat i n hoc quod d ic i t Et tollat aruamu suam, et sequatu r
me. Hoc au tem i dee perfectîssimum dicim us, qu ia mar tyres i l i adp ropter Deum contemnunt, sc i l i ce t pr0p1 1am v i tam , prop ter q uamomnia temporalia quaerunlu r, et. ejus conservatio e t iam cum om
nium aliorum am issione aliis omn ibus praefertur. Magis en imhomo vu l t et divitias perdere, et am icos, adhuc e t iam corpor i sinfi rmitati succumbere, et in servitutem red ig i quam vi ta pr ivari
308 s. THOM AS A Q U IN AT I S O PUSCULA
tamquam De i m inistr i . Unde Apostuait adHeb . ult. Obedite pra:
positis vestris, et subjacete eis.
CAPUT XI .
Quod tres viw pm dictn perfectiom‘
s proprie ad siniam
religioni.: pertinent.
Secundum au tem triplicem v iam perfectionis assignalam in re
ligionibus, tr i pl ex commune votum invenitur, sci l i ce t vo tum pan
pertatis, continentiae, et obedierì tiae usque ad m ortem . Per vo tumpaupertatis p r imam perfectionìs v iam rel i g ios i assumunt omn i
proprietati abrenuntìantes. Per vot um au tem continentìae aggre
diuntu r v iam secundam mat r imon i o perpe tuo abrenuntì antes. Pervo tum au tem obedientiae maxime v iam terliam assumunt, volumtatem promiam abnegando . Hoc e t iam tr i plex votum congru ereli g i on i adaptatur. N am
,sicu t di c i t Augu st . 11 , de civ i . Dei, re
li g i o non quem libet, sed Dei cultum signifi care v i detu r . Und e ehT u l l iu s (11011 in rhetorica , quod re l ig i o est v i r tus. quae cu idamsuper i or i naturae quam divinam vocant, cu ltum caeremoniamque
aifert. Cu l tu s au tem sol i Deo debitus in sacrifi cì i ablatione ostend i tu r . O ffertur au tem Deo sacrifi cium d e ex terioribus rebus,
quando eas aliqu ìs propter Deum largitur, secundum illud Heb .
ult. : B enefi centia: et communionis nolite oblivisci : ta liba s enim
hostu s promeretu r Deus. O ffertur et iam Deo sacrifi cinm de p ropr i o corpore, quando sci l i ce t qu i Chris ti sunt, carnem suam cru
cifi gunt cum vitiis et concupiscentiis; u t d ic i t Apostolus Gal. v .
Unde et i pse d icit , R oman. x 1 1 : E x hibeatis corpora vestra hostiumviventem , sanctam, Deo placentem . Est et iam sacrifi cium tert i umDeo acceptissimum , quando aliqu is Spiritum su um offer t Deo,secundum illud Psal. L Sacrifi cium Deo spiritus contribulatus.
Sed sciendum qu od sicu t Gregor . d ic i t su per Ez ech . , hoc inte rsacrifi cium et holocaustum distat, quod omne holocaustum es tsacrifi cium , et non omne sacrifi cium holocaustum . In sacrifi cio
en im pars pecudis, in holoòausto vero to t um pecus ofi‘
erri cou sueverat . Cum ergo aliqu is suum al iqu i d Deo vovet, et al i qu i d nonvovet, sacrifi cium est. Cum vero omne quod habet , omne quodv iv ì t, omne quod sapit, omnìp01enti Deo voverit, holocaustum
est quod qu idem impletur per t r ia vo ta praedicla . Unde m an ifestum est eos qu i hujusmodi vota Deo em itlunt, quas i propterholocausti ex cellentiam antonomasfi ce rel ig i osos vocari. Per sacr i
1v . DE P ER FE CT IONE vrm a SP I RITUAL IS 309
6011 autem oblationem secundum leg i s mandatum pro peccatis
satisfacere 0p01 1et, u t in Lev i t ico ex messe jubetur. Unde Psal. 1v ,cum dix isset Qu a: dicitis in cordibus vestris et in cubilibus vestris
compungimini, stat im de sacrifi catione scribens, d ix i t Sacrifi cate
sacrifi cium justitz'
ae, id es t Opera far
c i t e j usta pos t pmnitentî& lam enta, u t gio. ex ponit. S ieu t ergo holocaustum sacrifi cium est
perfectum , ita per vo ta praemissa perfecta horno Deo satisfacit,
cum , et de ex terioribus rebus, et d e proprio corpore, et d e propr i o sp i r i tu
,holocausturn ofi
‘
ert. Ex quo patet quod religionis
status non so l um perfectionem char i tat is, sed et iam perfectionempcenitentiee continet in tantum , quod nu l la sun t peccata tam gravia, pro qu i bus possit bomi ni impon i pro satisfactiòne rèligionis
assumptio, quas i religionis statu ,omnem satisfacfi onem transcen
dente. Uncl e (ut habetu r . 33, q . 2, c. Admonere) , Astulpho, quiuxorem occiderat consulì tur u t monaster i um ingrediatur quas im elius, et levius, alioqu în ei durissimam paenitentîam inj ungit.Inter haec au tem tria q uae ad religionis s tatum dix im us pertinere,praeci puum est obedientiae votum , quod qu idem mu ltipliciter
apparet. Pr imo qu idem , qu ia per obedientiae vo tum homo Deop1 0priam voluntatern offer t per vot um au tem con t i nen t ia offer tci sacrifi ciurn de proprio corpore per votum vero paupertatisoffer: de ex terioribus rebus. Sicu t ergo i n te r bona homin is corpu s
praefertur ex terioribns rebus, et an ima 001p01 1, ita vo tum con t inentìae voto paupertatis praefertur, votum au tem obedientiae u trique. Secundo , qu ia p1 0pte17 p1 0prìam vòluntatem homo et ex te
rioribus rebus u titur, et p ropr i o corpore. Sic i g i tu r qni p10priamvoluntatem dat, to tum dedisse v i detu r . Universalius igi t u r est
obedientìae vo tum , quam continentiae et paupertatis, et quodam
modo includit utrum que. Hino est quod Samuel obedientiamomn ibus sacrifi ciis praefert dicens, I Reg. x v Melia:°est obedien
tia, quam victimce.
CAPUT XII.
C ontra errore.: illorum , gui pm sumpsem nt diminuewmeritum obedz
'
entzà , vel voli.
Humanae i g i t u r perfectioni d iabol us invidens, d iversos vanilo
qu os, et seductionis magistì os suscitavit, qu i praedictas perfectionis v ias impugnarent. Pr imam en im perfectionis v iam Vigi lantì us impugnavit, con tra quem H iero . loquens ai: Quod auterrì
310 s. THOM/E AQUINATI S OPUSCULA
asserit eos m e l ius facere q ui u tantur rebus su is, et paulatimfruetus possessionum pauperibus div idant , quam illos qu ì possessionibus venumdatis seme ! omn ia largiantur, non a me ei, sed adomino respondebitur Si vis esse perfectus, vada et vende omniaquae hàbes, et da pauperibus, et veni, sequere me. Ad eam l oqu i t urqu i vul t esse perfectus, qu i cum Apostolis patrem , naviculam , et
re te dimittit. Iste quem tu laudas, secundus aut ter t i us gradusest, quem et nos recipim us, dum modo sciamus pr ima secundis ettertiis praeferenda . Et i dea ad ex cludendum hnno errorem ,
d ic i1 111 in lib . d e ecclesiasticisdogmatibus Bonum est facultates cumdismnsatione pauperibu3 erogare, mel i us est pro i n ten t i one se
q uendi dom innm , insimul omnia donare, et absolu tum sol l ic i tad i ne cum Chri s to egere. Secundam perfectionis v iam impugnav it
Jovinianus, matr imon i um virginitati adaequans, cuj us errorem
beatus Hieronym . evidentissime confutat in l ibro , quem con traeum scri psi t , de quo ètiam errore August . in l1bro retractationurn
sic d ic i t Joviniani haeresis, sacrarum v irg ìnum mer i t um asquarepudicitiae conjugali voluit. in de in u rbe romana nonnullas e t iamsanctimoniales de quaram impudicitia su 5p1010 nul la praecesserat,dejecisse in nuptias dicitur. Hu ic nos tra sancta mater Eccl es iape r omnia fi delissime ao fort i ss ime resistit, unde in l ibr . de Ecclesiast. dogmatibus dicitur, sacratae Deo v irginitati nupLias cosequare, au t pro amore castigandi corpor i s abstinentibus a v i no velcarnibus n ih i l credere mer i t i accrescere, non es t C hrist iani , sedJoviniani. His au tem antiqu is insidiis d iabol us non contentus,
tempor i bus nostris quosdam dicitur inci tasse, votum obedìentiaa,
ac a l ia‘
vo ta communiter impugnantes, d icendo laudabilius essebona Opera virtutum facere s i ne voto vel obedientia, quas i ad
haec facienda homo per vo tum vel obedientiam constringalu r.
Quorum a l iga i dicuntur in tantam vesanìam prosilire, quod asseran t vo tum quod aliqu is emisit de re l ig i one intranda posse p rae1erm itti, absqu e de tr imen to salutis. Hanc au t em errorem qu ibu sdam vani s et frivolis rationìbus confi rmare dicuntur. Dicunt.
enim ,quod tan to a l i qu id est laudab ì lius et mag i s meritorium ,
quan to est magi s voluntarium sed quanto a l iquid est mag i s necessarium ,
tanto v idet u r m i nu s voluntarium ; laudabilius ergo etmagi s meritorium v i det ur esse, quod qu i s Opera vi
'
rtutum ex er
ceat proprio arb i t r i o et absque necess i tate vot i vel obedientìw .
quam quod ex voto vel obedientia hoc facere compellatur. Dienn1ur etiam ad hoc i nducere quod Prosper d ic i t in II lib . de v i ta
312 s. THOM JE AQUINAT IS OPUSCULA
est, honoratur, quam vovet et serve: continentìa pietatìs. Et
infra Nec nos invirginibus, quod virgines sun t praedicamus, sedquod Deo dicatae sun t pia cont inen t ia virginitatis. Mu lto i gi tu rm ag i s aliqua Opera laudabiliora redduntur, ex hoc quod per vo tumDeo dicantur. Iterum ,, quodlihet bonum fin i t um cum enumera1 i one al t er i us boni.meliug est nul l i au tem dubium esse potest ,qu 1n 1psa promissio boni sit aliquod bonum , unde et qu i bomin ial i qu id promittit, bonum aliqu0d ei v idetu r Jam impendere, undeet q u ibus al i qu i d prom ì ttitur g rat ias agunt, votum
‘
autem est
quaedam promissio Deo fanta, ut pate t per illud quod dicitur,Eccles ias tes 1v Si qu id vom
'
sti Deo, ne morem'
s reddere, displicet
enim ei infi delis et stu lta prom issio. …Me l i us est i g i t u r al i qu i dfacere eb vovere, quam facere s impl i c i ter absque voto. Adhuc,
q uan to aliquis p l us dat a l ieni , tanto maj us al iqu i d ab eo meretur.Qu i au tem faci t al i qu id s i ne v oto , dat
'
ei solum , quod faci tprop ter ejus amorem , qu i au tem non sol um faci t , sed e t iam vo
velz, non sol um dat ai quod faci t , sed et iam potentiam , qua faci t .Faci t en im se non posse q u i n faciat, quod pr i us non facereli c i te poterat. Maj us i g i tu r al i qu id meretur apud Deum qu i exv oto al i qu id faci t , quam qu ì illud fac i t sine v o to . Amplius ad lau
dem bon i Oper i s pertinet, quod vol untas fi rmetur in bono , sicutad aggravatìonem cu l pae pertinet, quod vo l un tas sit obstinata inm alo. Man i festam est au tem , q uod qu i al i qu i d vovet, voluntatemsuam fi rmat ad id, quod v
'
ovet, et s i c cum implet quod voveratOpus bonum , ex vol un tate fi rmata procedit. Sicut i g i t ur ad gravamen cu l pae pertinet, quod ex pmposito fi rmato aliquis mal umOperetur, hoc enim est ex mal i t ia peccare, ita ad augmentum
mer i ti pertit quod aliqu ìs bonum Opu s operetur ex voto . I tem ,
quan to aliquis actus ab ex cellentiori v i r tu te progreditu1, tantolaudabilior est, cum tota laus operi s ex v i r tu te procedat cont i ng i b au tem quandoque actum infer ior i s v i r tu t i s super ior i v irt u te imperari, p uta cum aliquis actnm j ust i t iae ex charitate faci t ,mu l to i g i t ur mel i us est Opus v i r tu t i s i nfer ior i s facere ex i mper i osu per ior i s v i r tutis, sicut mel i us est Opus justit iae, si ex charitate
fi at. Manifestum est autem , quod particularia bona Opera quaefaoimus pert i nen t ad aliquas infer iores virtutes, pu ta, jejunare,ad abstinenfi am : continere, ad castitatem , et sic de aliis. Vovere
au tem est p10prie latriae àctus, quam nq lli c1ubium esse debet esse
potiore1n vel abstìnentia, vel castitate, vel quacumque’
alia hu
jusmodi virtute. Maj us en im est co lere Deum , quam recto se ha
1v . DE P ER FE C TION E w m a SP I R IT UA L I S 313
bere erga prox imum , aut seipsum . O pus i g i t u r abstinentîae, velcastitatis, vel cuju scumque tel i um v irtutum , quae sun t i nfralatriam ,
laudabilius est si ex vo to fi ant. Hu ic et iam suffragatur
p i um Eccl es iae stud ium , quae hom i nes ad vovendum invitans, et
voventìbus ire i n subs id i um terra:; sanctae, velal ias in defensìonemEcclesiae, indulgentias et pr iv i l eg ia largitu tt non au tem invitaretad vovendum , si mel i us bona Opera esse t facere s i ne voto. Hoc
en im esse t contra ex hor1ationem Aposto l i ] C orinthiorum x 11
À i'
mulamini charismatnmeliora . Unde s i mel i us esset bona Operafacere absque voto, non invitaret ad vovendum , sed et iam v0
vendo retraheret vol prohibendo, vel e t iam dissuadendo. S im i l i t ere t iam cum Eccles iae inten t io sit hom ines fi deles ad.m eliorem sta
t um reducere, omnes votis fact i s absolveret, u t s i c eorum bonaOpera laudabiliora ex isterent. Pate t i g i t ur hujusmodi positionemrepugnare ei quod communiter Eccl es ia t ene t et sent i t
,u nde et
tamquam haeretica rep1 0banda est. Ad ea vero quae pro se obj 1
j iciunt, fac i le est mu ltipliciter respondere. Primo en im quod d icunt, quod Opus bonum ex vo to factum est m i n us voluutarium ,
non est universaliter et in omn ibus verum .Multi en im sun t q u i eaquae voverunt tam promp te: v ol untate faciunt, ut e t iam si nonvovissent non so lum facerent, sed voverent. Secundo det u r quodaliquod bonum Opus quod qu is faci t ex voto , vel obedientia sim
pliciter cons i derat um sit involuntariurp, sed tamem fac i t hoc exnecess i tat e vot i , vel obedientiae, quam non vu l t praeterire, adhucd um hoc fac i t , laudabilius 0pe1 a1ur, et mag i s m er i to, quam si
prompta vohm tate iilud facere: s i ne voto . Ets i en im non habeatvolun1atem promp te1m illud faciend i , p u ta jejunandi, habet tamenvoluntatem promptam vot um implendi, vel obedien
'
di, quod es tmu l to laudabilius et mag is meritorium quam jejunare, unde p l usm eretur quam i l l e qu i sua vo l un tate jejunat tantoque vo l un tasvo tum implendi, aut obediendi promptior judicatur, quando idquod aliquis fac i t prop ter obedientiam , vel votum mag i s i n se
consi dera tum voluntati repugnat,unde H ieronymus ad R us t icum
monachum (11011 : Per haec omnia ad a l i ud t end i t orat i o, u t do
oeam te non tuo arb i tr i o dimittendum . Et pos t panca d i ci t Nonfacias quod vis, comedas quod juberis, habeas quantum acceperis,vestìaris quod datur, oper i s t u i p ensum persolvas, subj iciaris cu inon vis, lassus ad s tatura venias, ambulansque dorm i tes, et necd um ex pleto sommo surgere compellarìs. Ex quo patet q uod ad
mer itum bon i Operis pertinet, ut quae aliquis propter seipsa non
3 1 4 s. THOM /E A QU IN A T IS OPUSCULA
vellet , pm pter Deum faciat, aut patìatur qu ia tanto inveniturvol un tas promptior ad fervorem d iv i n i amoris, quan to magi s eaquae prop te r i psum facim us, au t patim ur nost ra: voluntatì repugnant. Unde et mar tyres max ime comméndantu r, quan to plurasustinuerunt propter Dei amorem con tra voluntatem humanam
u nde secundo Machahaeorum v1 ,Eleaz arus dum torqueretur d ixi tDiroscorporis sustineo dolores, secundum animam. vero propter timorem Dei libenter haec patiar. T ert i o detu r quod nec e t iam ali
qu i s ipsam volunlatem retineat votum servandì , aut obediendi,m anifestum est, quod cum Deu s j udex sit cordium , apu d Deumtal i s habetu r quas i vot i fractor, aut obedientîae praevaricator. Si
mamen impleat quod vovit,vel quod e1 praecî pitur sol o humano
t imore,ve l pudore, non est. ei meritorì um apud Deum , qu ia 11 011
faci t vol un tate Deo placendi, sed humana necess i tate coactusnec tamen inu tiliter vov it, si ex charitate vov it, nam p l us mem i :in vovendo, quam a l ias, s impl i ci te r jejunando, quod mer i t um ei
reservatur,si de praevaricatione cord i s poeniteat. Per hoc e t iam
palel. responsio ad auctoritates inductas, quae loqu untur de mecess i ta te humana , cum aliqu is sci l i ce t ex pudore, vel t imore h umanofaci t q uod jurav ì t, vel vov it z uo11 autem loquuntur de necessi tate,quae est ex fi ne dilectìonis divinae
,pu ta , cum aliqu ìs fac i t , vel
pat i t u r ea quae a l i u s nol let , 11 1 impleat voluntatem div inam . E hhoc pa t e t ex verbi s Apostol i , qu i d i ci t , 1 1 ad C or. 1 x N on ex tristitia , au t necessitate. Tristitiam en im humanum necess i tas i nd uc i t necess i tas au tem dilectionis d iv ina: tristitiam tollit, ve l m inu it. Pate t e t iam hoc ex verbi s Prosper i dicentis: No non devot i ,sed i nv i t i rem non voluntarie faciam us. Non enîm necessitas quaeex d iv i na dilectione procedit, m inu i t dilectionem , sed auget . Etquod tal i s necess i tas sit laudanda et appetenda , pat e t p er hocquod Aug . d ic i t inEp i sto la ad Armentarium et P au linam . Q u ia
jam volu ìsti, jam t e obstrinx isti, a l i ud t i b i facere non l i cet . Pr i usquam esses vot i reus, l iberum fu i t quod vel l es facere, sed t uneesses i nfer io r qu amvis non sit gratu landa l iber tas, qua fi t 111 non
debeatur qu od cum l ucro redditur. Nunc vero qu ia tenetu r apudDeum sponsio tua, non te ad magnam justiLiam inv ito , sc i l i ce t adContinentiam quam jam voveras, ut pex
° super i ora apparet, sed a
magna iniquitate deterreo. Non en im tal is 9 1 15 si non feceris»quod
vovisti,,qualis m ansisses si n ih i l tale vovisses mino1° en im tune
esses, non pejor modo au tem tanto , quod absi t , miserior si
fi dem Deo fregeris, q 11&1110' bea1101 si persolverìs: Nec i dea te vo
316 s. THOM.E AQUINATIS OPUSCULA
0ptat. Mu l ta au tem sun t bona quae dum in nostrum usum ver t im us, consumuntur, sicut v i n um dum bibitur, et equu s d um ex
p0nitur pugnae, unde manifestum est, quod dum res aliquas innostrum usum ver tere cupim us
,vere qu idem et propr ie nos i psos
amamus, res au tem illae per acci dens et quas i abus ive nobi sam ari dicuntur. Manifestum est au tem, quod unusqu ìsque nat uraliter su: vere se amat, u t s i b i i ps i bona 0p1e1 , pu ta felicitatem ,
v irtutem , scientìam ,et quae ad sustentationem vi tae requ iruntur.
Quaeoumque vero aliqu is in suum usum assumit, non vere i l laamat , sed usum et mag i s seipsum s ica t au tem al ias res assumimus in nostrum usum , ita e t iam et homi nes i psos. Si i g i t u r
prox imos eo tan tum modo diligam us in quantum in nostrum usumven i re possum, m anifestum est
, quod eos non vere diligimus, necs ica t nos i psos et hoc qu i dem apparet in amic i t ia u t i l i s et delectabilis. Q ui en im amat aliquem , qu 1a est ad suam u tilitatem
vel delectationem ,seipsu 1n amare convincitur, cum ex a l te ro
bonum delectabile vel u t i l e quaerit, non illum ex quo quserit, n i s isicut dicitur amar i vinurn ve l equus quae non diligìmus, sicut nosipsos, u t eis bona 0ptem us, sed mag i s u t i psa bona ex istentia
nobi s cupi&mus. Pr imo ergo ex hoc quod praecipitur, quod homo
prox imum tamquam se i psum diligat, dilectionis ver i tas demonstratu r, q uam necesse est charitatì adesse. P rocedit en im char i tasde corde puro et conscientic1 bona et fi de non fi nta, u t Apostol as .
d i ci t, I Timoth . 1 . Ideo ut i pse d ici t, I Ger in. x l 11 Charitas non
quaerz'
t_qua: su a sunt, sed 0p tat bona eis
, quos amat . Et hujus re iseipsum exempl um dat dum (11011, I C or. x Non queerens quodm ihi u tile est, sed quod multis, ut sa lv i fi ant. Secundo ex praedet ermi nato modo nobi s indicitur, ut dilectio prox imi s i t j us ta et
resta . Est eni m j us ta et recta dilectio, cum maj u s bonum minor ibono pra3p0nitur. Man ifes tam est autem , quod in ter omnia humana bona, bonum animae praeci pu um locum tenet , pos t hoc au temordinatur bonum corpor is, u l t imum au tem bonum est, quod consistit. in rebus ex terioribus. Unde et hunc ordinem diligendi se i psum , videmus bom in i naturaliter inditum . Nul l us en im est qu inon mal let se corpor i s ocu lo privari , quam usu rationis quae estocu l us ment is. R ursusque pro v i ta corporal i tuenda ve l conservanda , homo omnia sua bona ex teriora largitur, secundum illud
Joh 1 1 Pellam propelle, et cuncta. qua: habe t homo dubi t pro animasua . Et h ic
"
qu idem nat ural i s ordo glilectionis sui ipsius, in pauc i svel nullisdefi cit, quantum ad natural ia bona, de qu ibus ex emplum
iv . DE P ER FEC T I ON E V 1T 1E SP IR ITUAL IS 31 7
posu imus. Sed inveniuntur nonnu l l i , qu i quant um ad superaddita
hanc ordinem dilectionis pervertunt, sicut cum p rop ter salutemvel delectationem corpor is bonufn v i r tu t i s au t sc i en t ise mul t i ah
jiciunt. R ursusque p ropter ex teriora bona conqu irenda, corpussuum periculis et laboribus im tnoderatis eXponunt, quorum nones t recta dilectio, immo, u t ainplius dicam , nec vere i st i seipsosd i l igere comprobantur. Hoc en im maxime vi detur esse unumqnod
que, quod est in i pso praeci puum . Uncle et civitatem al i qu i d facere dicim us, quando id faciunt pr i nc ipes c iv itatis. Manifestum
est enim ,quod praeci pu um in homi ne est anima, et i n ter animaa
par tes s i ve potestates, rat i o s i ve intellectus. Q ui ergo bonumrationalis animes: contemnit inbaerens boni s corpor i s vel an imessensi t iva , man i festam est, quod non vere seipsum diligì t, undeet i n Psalm . x , dicitur Qui diligit iniquitatem , odi: animam suam .
Si c ergo rectitudo ci rca dilectionem prox imi instituitur, cum
praecipitur a l ieni , quod prox im um diligat sicu t seipsum ,u h sc i l i
cet, eo ord ine bona prox im is 0p1e1 , quo s ib i op tare debe1, praecipue qu i dem spiritualia bona , deinde bona corpor is, et iam quaein ex terioribus bon i s consistunt. S i qu i s vero p roximo bona exteriora Optet contra salutem corpor is, aut bona corpor i s Con trasalutem anim e, non eam diligit sicut seipsum . Ter t i o vero ex
praedicto modo praecipì tur, u h sit sancta prox im i dilectio. Dicìtur
en im a l iqu i d sanctum , ex eo quod ordinatur ad Deum , unde et
a l tare sanctum dicitur, qu ia Deo est dicatum , et al ia hujusmodiquae d iv ino m i n is ter i o mancìpantur. Q uod au tem aliqu is a l i umdiligat sicu t seipsum , ex 1100 contingit, quod communionem ali
quam ad invicem habent in quan tum en im ‘a l inna d uo s imu lconvenì unt, considerantu 1
° quas i unum , et sic u n um eorum sehabet ad alteru rn sicu t ad seipsum . C ontingit en im aliquos duos,m ultiplid ter conven i re . C onveniunt en im aliqni natural i convenientia secundum generationem carnalem , p u ta qu i ex eisdem
parentibus oriuntu r, a l i i ve ro conveniunt com enientia qu adam
c iv i l i , pu ta qu ia sunt ej usdem civitatis.municipes et sub eodem
pr i nc i pe et eì sdem legibus gubernantur. Et secund um unumqnod
que offi cium vel negotiationem , aliqua convenientia, vel communicatio invenilu r, s ieu t qui su nt soci i in negoflando, vel m i l itando , vel fabrili offi cio seu artifi cio, au t in quocumque hujusmodi.Et hujusmodi qu i dem prox imorum dilectiones honestae q u idemet rectae possunt esse, sed non ex hoc sanctae dicuntur, sed so l umex 1100 quod dilectio prox im ì ordinatur in Deum sicut enim ho
31 8 s. TH OM zE A QUINATÌS op uscvm .
mines qu i sunt un i u s c i vi tat is consortes in hoc conveniunt, quodu n i subduntm° pr inci p 1 , C UJIJS legibus gubernantur, ita et omneshom ines in quan tum naturaliter i n beatitudinem tendant , habentqu amdam generalem convenientiam i n ord ine ad Deum , sicu t ad
summum omn i um princìpem et beatitudinis fon tem et totius j ustitiae legislatorem . C onsiderandum est au tem , quod bonum commune secundum reetam rat i onem est bono proprio praeferendumunde unaquaeque pars natu ral i quodam instinctu ordinatur ad
bonum totius. Cuj us s ignum est, quod aliqnis percuss i on i manumex ponit, u t cor vel capu t conservet, ex qu i bus totius homi n i s v i ladependet. In praedicta au tem communitate qu a omnes hom inesi n beatitudinis fi ne conveniunt, unusquisque homo, u t pars quaedam consideratnr
,bonum au tem commune totius est i pse Deus,
i n quo om ni um beatitudo consistit. Si c i g i tu r secund um reetamralionem et naturae ì nstinctum unusqu ìsque seipsum i n Deumord inat sicu t pars ordinatur ad bonum totius, quod qu idem percharitatem perfi citur, qua homo seipsum prop ter Deum am a:.
Cum i g i tu r aliqu is et iam prox im um p ropter Deum am et , diligiteum sicu t seipsum , et per hoc dilectio sancte effi citur. Unde d icitu r, I Joan. 1v Hoc mandatum habemus a Deo, u t qui diligit
Deum, diligat_et fratrem suum . Q uar to ex praedicto m odo d i leo
tionis instru im ur, u t prox imi dilectio sit effi cax et operosa . Ma
nifestum est enim q uod unusqu isqu e s i c seipsum diligit, u t non
sol um velit s ib i i ps i bonum advenire, e h mal um abesse, sed unusqu isque pro posse bona s i b i procurat, et mala repellit. Tune ergohomo prox imum dilìgit sicu t seipsum , quando non so lum affectumad prox ìm um habet quo ei bona cup i t advenire et ma l a repel l i ,sed e t iam effectum ostendit Opere adimplendo, unde I Joann . 1 1 1
dicitur Fi l iali mei non diligamus verbo, neque lingua, sed opereet meritate.
CAPUT XIV .
Deperfection: dilecliom'
sprommz , gm caditsub consilio.
C onsideratis i g i t u r his qu ibus dilectio prox im i perfi citur perfectione necessar ia ad salu tem , considerandum est de perfection
'
e
dilectionìs prox im i, quae communem perfectionem ex cedit, et sub
cons i l i o cad i t . Haec au tem perfectìo secund um tria attenditur.
Pr imo qu idem secundum ex tensionem . Quan to en im ad plures
dileclio ex tenditur, tanto videtur dilectio prox imi esse magi s
320 s. THOM1E A QU IN ATI S OPUSCULA
r i us quod est de perfectione comprehensoris. Si en im sic intelli
gatu r Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo u t sempercor hom i n is acta feratur in Deum , sic pertinet ad perfectionem
comprehensoris. S i au tem s i c intelligatur, u t cor hom in i s n ih i lacceptet, quod sit divinae dilectìoni contrarium , s i c est de necess i tate praecepti. Quod vero homo e t iam ea abjiciat qu ibus potestl i c i te u t i u h l iber i us Deo vacet, hoc est de perfectione bonsì lii.Si c ig i tu r et hi c dicendum est, quod de necess i tate praecepti est
u t comm unitato dilectionis, qua qu i s prox imos tenetu r d i l i gere,inimicurn non ex cludat, nec al i qu i d contrarium huj us dilectionisìn corde suo recipiat. Sed quod acta feratur mens hom in i s in d i1ectionem inim i c i , et iam cum non ades t necessitas, pertinet adperfectionem consi l i i . In casu en im alicujus necess i tat i s e t i am inspecial i act u inimicos d i l i gere et eis benefacere tenemur ex necess i tate praecepti, pu ta, si farne morerentur, vel in al i o hujusmodiart i cu lo essent. Extra bos au tem necess i tati s art i cu l os inim icisSpecialem affectum et effecturn impendere ex necess i tate praeceptinon tenemur, cum nec e t iam teneamur ex necess i tat e praecepti haecin spec ial i omn ibus ex hibere.Hujusmodi au tem inimicorum dilectiod irecte ex sola d iv ina dilectione derivatur. In aliis au tem dìlectionìbusmovet addifi gendum aliquod a l i ud bonum , p u ta, Vel benefioi um exh ib i tum , vel communicatio sangu 1n1s, vel un i tas civ i tat is,aut al i qu i d hujusmodi. Sed ad diligendum inimicos n ih i l moverepo tes t n i si sol us Deu
,s. Diliguntur en im i n quantum sun t creatu res
Dei, quas i ad ejus imaginem fanti , et. ipsiu s capaces. Et qu ia Deumomn ibus aliis bon i s char i tas praefert, considerat cujuscumque bonidetrimentum , quod ah hostibus pat i tu r ad hoc quod eos odiat,
sed magi s considerat divinum bonum , u teosdiligat. Unde quanto
perfectîus v iget in homi ne char i tas Dei, tanto facilius animus ejusflectitur u t diligat inimicum . C onsideratur au tem secundo perreetio dilectionis prox imi secundum i nten t i onem amoris. Manifestum
est en im q uod quan to aliqu is intensius amatur, tanto facilius al ia
propter ipsum contemnuntur. Ex hi s ergo quae homo propter dilectionem prox imi contemnì t, considerari potest, an sit perfectadilectio prox imi. B aj us au tem perfectionis t ri p lex grad us invenitnr. Sun1 en im aliqui q ui ex teriora bona contemnunt propter d ilectionem prox imorum , dum vel ea partìcu lariter prox im is adm inistrant, vel total i ter omn ia necessitatibus eroga…prox imorum ,
quod v i d etur Apos tolas tangere cum d ici :, I C orinth . x m Si
d istribuera in cibospauperum amuem substantia m. Et. C anti c . vm ,
IV . DE P ER FE C T I O N E V I TAE S P I R I TUA L I S
dìcitur S i dederit homo omnem su bs tantiam domu s sua: pro dilantione, quasi nihil despiciet eam . Unde et Dominus hoc comprebendere v i detu r , d um cons i l i um de perfectione sectanda cu idamd are t dicens, Matth . x 1x Si vis perfeclus esse, vade, et vendeomnia qua: habes, ci da pauperibus, et habebis thesaurum in caelo,
et veni, sequere me, ubi omn i um honorum ex teriorum abdicationem
ad d uo v ide tur ord inare, sci l i ce t ad dilectionem prox im i cumd ici t , et da pauperibus e h ad dilectionem Dei, cum d ici t , sequereme. Ad i dem e t iam pertinet s i q u i s damnum i n ex terioribu s rebuspat i non recuset prop ter dilectionem Dei, vel prox im i. UncleApos tol as commendat q uosdam dicens ad Hebr . x : R apm am bo
norum vestrorum cum gaud1o suscepistis, et Proverb . X I I , dicilu r
Qui negligit damnum propter am icum , justus est. Ah hoc a u temd1lectionis grad u defi ciunt, qu i d e bon i s quae habent, prox im isnecessitatem habentibus subvenire non cu rant . Unde dicitur,I Joan. Q ui habi wm
'
t su bstantiam mundi huj us, et viderit fratrem suum necesse habere, et clauserit v iscere: su a ab eo
,quomodo
char itas Dei manet in i llo ? Secund us au tem gradus dilectionisest, u t aliqu is corpus suum laboribus e x ponat prop ter prox imo1‘
um am orem ,cuj u s rei exemp l um Apos tol as i n seipso ostendit,
cum d ici t , C or inth . 1 S ive tribu lamur pro vestra ex hortatione
ci sa lu5e etll T imot. 1 1 , d1cit L abaro u squ e ad vincula quasi m a leoperans, sed Verbum. Dei non est alligatum, idea omnia sustineo
pr0p5er electos, u t et ipsi salu te1_
n consequantur. Ah hoc au temgrad u defi ciunt qu i de deliciis n ih il om itterent, nec a l i qu id incommodi sustinerent pro aliorum am ore, con tra q u os dicitur,Amos v 1 qu i dormitis in leotis eburneis, et lascioitis in strati.:
vestris qui comeditisa gnam de grege, et v itu los de m edio armenti ;Qui canitis ad vocem psalterii, sicu t David, putaverzm t se haberenasa cantici, bibentes v inum in phialis, et op tima unguento delibu ti,et nihi l patiebantu r super contritione Joseph . Et Ez ech . x m ,
d ic itur Non ascendistis ex adverso, neque opposm
'
stis vos murum prodomo I srael, u t staretis in prcelio in die domini. Ter t i us au temgradus dilectionis est, u t aliquis an imam suam pro fratn
'
bns
poma t . Unde dicitur, l Joan. 1 11 In hoc cognovin…s charitatem
Dei, quoniam ille pro nobis animam suam posu it, et nos débemuspro fratribus animas ponere, u l t ra au tem hnno grad um dileotio
i n tend i non potest . Dici t en im Dom 1nus Jo. x v : Maj orem hac dilectionem nemo habet, u t animam suam ponat qu is pro am icis su isunde i n 1100 perfectio fraterna: dilectionisconsistit. Per t i nen t au«
S . AQ . OPUSCULA . I. 21
322 8 . 1 1101s A Q U INA'
I‘
I S op uscuLn
tem ad an imam duo . Unum qu idem secund um quod v ivifi catur à
Deo, et. q uan tum ad hoc pro fralrìbus ani mam ponere non debe1 .Tantum enim q u i s diligit v i tam anìmae, q uantum d.lìgit. Deump l ue en im d ebet unusqu isq ue Deum d1ligere, qu am prox ìm um .
‘
N on dehnt ergo al1qu is peccando v i tam an ima? sua: contemnero,
1 11 prox ìm um salvet. A liudau tem consideratu r i n anima secund umquod viw fi cat corpus, ct est prìncipium v i tae humanen, et secun
dum hoc pro fratribus an imam poner .» debemus. P l us en im debem us prox im um d1ligem ,
q uam corpora nost ra . Uncle v i tam corporalem pro sal u te spjn tuah prox im orum ponere convenit. Et hoc
cadi t sub necessflate prvecepti in necessilalis ar t icu lo, pu la , sialiqu is videret aliquem ah infi delibus sed uci , deberet se m or t isper i cul o ex ponere, u t eum seduch one liberaret. S ed q uod ali
qu i s ex t ra hos necessi tat i s casus pro sal u te corum mort is per icu l is se exponat , pertinet ad perfectionem j ust i tiae, vel ad perfectionem consi li i
,cuj us exem pl um ah Aposto lo accìpere possum us,
qu i (11011, 11 C or. Ego au tem h bentissime impendam , et superimpendar ipse pro animabus vestris ubi d1cit glas. : Perfecta cha
r i tas haec est, u t qu i s parat us sit e t iam pro fratribus mor i .Habe t au tem quamdam mor t i s sim ilitudinem cond i t i o servitu lis,unde et mors ciw lis dicitur. Vi ta en im i n hoc maxime man i fes tatur, quod aliqu is movet seipsum ,
quod a u tem non po t es t m overin i s i ah a l io
,quas i mortu um esse v i detu r . Mamfestum est au tem ,
q uod servus non seipso movetur, sed per imper i um dom ini .Unde homo in quan tum servitu ti snbj ìcitur, qna1
‘
ndam mor t i ssìm ih tudinem habet . Und e ad eamdem perfectionem dilectìonis
pert i ne re v i detu r , quod aliqu is seipsum servitu ti subj iciat propteramorem prox im i, et q uod se per i cu lo mor t i s exponat l i ce t hoc
perfeclius esse v ideatu r , qu ia homi nes naturaliter mag is mortemrefugiunt quam serv ilu tem . Tert i o vero consideratu 1° fraterna; d ilectionis perfectio ex elfectu . Q uanto en im majora bona prox im isìm pendimus, tanto perfectior dilectio v i detu r . Sun t a u tem c i rca1100 t res grad us considerandi. S un1 en im qu idam qu i prox imosobseq uuntur in corporal1bus bonis, pu ta , qu i vestiunt nudos,pascunt famelicos, et infi rm is 1h ìnìstrant, et a l ia hujusmodi faciaut, q uae s ib i Dom inus reputat ex hiberi, u h pate t Ma t t . x x v .
S un1 a u tem aliqni qu i spiritu alia bona largì untur, quae tameanon ex cedunt conditionem humanam , sicu t qu i docet i gnoran tem ,
consuli£ d11b1111 1111, 01 revocat errantem , de quo comm endalu r,
J ob 1v Ecce docuis! i multas, et manus lassas roborasli, vacillantcs
324 s. THOME A QU IN AT I S OPUSCULA
11nentiam servandam , et eam servat, habe t et continenliae .per
fectionem , et vot i . P erfectio au tem quae ex v o to, condi1ionem
mutat et statum , secundum quod l i ber tas et servitus d iversa: conditionìs, vel status esse dicuntur. Sic en im accipitur s tatu s 2. q . 9.
ub i Ad rianas Papa ai: S i quando in causa capi ta l i , vel causastat us interpellatum fuer i t , non per ex ploratores, sed per i psos estagendum . Nam d um aliqu is vovet continentìam servare, adìm its ib i libertatem ducendi uxorem qu i au tem simpl i c i ter oontinet
absque vo to , praedicta l i bertate non pr i va ta: ; non ergo in aliquom u tatur ejus cond i t io, s i ca t mu tatur cond i t i o ejus qui vovet. N amet apud homi nes s i qu i s a l ieni obsequatur, non ex hoc conditionemm u ta t , sed si obl i gat se ad serviendum , jam al ter i us conditionìs
effi citur. Sed considerandum est, quod po t es t aliqu is s ib i l i ber tatem adimere ve l simpliter, ve l secu ndum quid . S i cu 1m aliq uis
se Deo, vel bomin i ob liget ad a l i qu i d faci endum specia le, et proaliquo tem pore, non s impl i c i ter libertatem am isit, sed sol um secundum illud ad quod se obligavit. S i au tem se
’
totaliter in po testate alicujus ponat, ita quod n ih il s ibi libertatis retineat, sim
pliciter conditionem m utavit factus simpl i c i ter servus. S ic ergod um aliquis Doo vovet aliquod par t i culare Opus, puta, peregrinationem , au t jejunium , aut aliqu0d hujusmodi, non s impl i c i terconditionem , vel stat um m u tavit, sedo secund um a l i qu i d tantum .
S i v ero to tem v i tam suam voto Deo obligavit, u t in Operibus perfectionis ei deserviat, jam s impl i c i ter conditionem
, ve l s tat um
perfectionis assum psi t . C ontingit au tem aliqnos Opera perfectionis facere non voventes, aliq uos vero totam v i tam suam votoobl i gan tes ad perfe01ionìs Opera quae non implent. Unde pate t
q uosdam perfectos qu id em esse, q ui tamen perfectionis stat um11011 habent aliqu0s vero perfectionis s tatum habere, sed perfectos non esse.
GAPUT XVI .
Quod esse in'
sidia perfectionis convenz'
t Episcop is,et R eligiosz
'
s.
Ex h i s au tem quae d ieta sun t supra , m ani fes to apparet, qu ibuscompetat in perfectionis s ta tu esse . D ictum est en im supra, quodad perfgactionem divinae dilectionis t r i p l i c i via proceditur, sci l i cetabrenuntiando ex teridribus bonis, relinquendo uxorem , et a l iascogitatione5 carnales, et abnegando seipsum ve l per mor tem
xv . DE P ER FE C T ION E VITE S P I R ITUAL I S 325
quam prc Chr i s to pat i tur , vel qu in abnegat p1 0p1 1a111 voluntatem .
Q ui ergo adhaec Opera perfectionis totam v i tam suam voto obl igan t Deo, man i festam est eos perfectionis s tatum assumere et
qu ia i n omn i re l i g i one haec t r ia v0venlu r, man i festam est omnem
religionem perfectionis s tatum esse’
. B u rsas au tem ostensum est,
t r ia per t i nere ad perfecfi onem fraternae dilectionis, u t sci l i ceti n im ic i diligantur, eisque serviatur, et u t aliquis an imam suampro fratribus pouah vel ex ponendo se pericu lis m or t is, vel e1iamv i tam suam total i te r ord inando in u tilitatem prOx imorum et
quod prox imis Spiritualia impendantu1°ad haec au tem t r ia mani
festum es t téneriEpÎSC OpOS . Cum en im Eccles iae universam cu ramsusceperìnt, in qua plerumque inveniuntur aliqui eos odientes,
persequentes, et blaSphemantes, necesse habent inimicis e h pe rsequ entibns dilectionis et benefi centìae v icem rependere, cuj u sexempl um i n Apostolis apparet, quo rum sun t Epi scop i successores. In med io en im persecutorum commorantes, salu tem eorum
procurabant. Und e et Domi nu s e i s manda t , Matth . : E cce ego
m it to vos sicut aves in m ed io luporum ,u t sc i l i ce t plurim0s m or
sus ah eis accipientes non sol um non consum antur, sed et illos
converlant, e h Aug . in lib . d e sermone Domin i in m onte, exponens illùd quod habetu r , Matth . v Si quis te percussem
'
t in dex
teram max illam tuam, prw be illi et alteram , s ic d i c i t H&ac ad
miser i cord iam pert i nere hi maxime sentiunt, qui e i s quos mul t umdiligunî , èerviunt, vel puer is, vel phreneticis, a qu i bus mu l taseepe pa1iuntur, et si eorum sal u s illud ex ìgat, praebent se e t iamu t plurz1 patiantur. Docet ergo med icus et dom inus ànimarum ,
111 discipuli sui eorum quorum sal u t i consu lem vol ant,i mbe
cillitates aequ o an imo tolerarent. Omnis namqu e improbitas eximbecillitate an im i ven i t qu ia n ih i l i nnocen t i u s est eo qu i est inv i r tu te perfectus. H ino est quod Apostolus, I C orinth . 1v di c i tMaledicimur, et benedicimus persecutionem patimur, et sustine
mus blasphemamur, et obsecramus. Tenentu:°et iam Ep iscop i, u t
pro sal u te suorurn subditorum an imam suam ponant . Di c i t en imDom inus, Joann. x Ego sum pastor bonus bonus pas tor animamsuam ponit pro ovibus suis, quod ex ponens beatus Grego . d ic i:Audistis, frat res charissìmi, ex ]ectione Evangel ica erudifi onem
vestram , audistisetper icu l um nostrum , et postea subdit z« O stensanob i s est i g i tu r de contemptu m or t i s via quam sequamnr, appos i ta es t forma cui imprimamur. P r imum nob is est ex teriora nostramisericorditer ovibus oj us impendere. Postremum vero , si necesse
326 s. THOMAS A QU IN A 'I‘I S OPUSCULA
sit, e t iam mor tem nostram pro e i s debemusm inist rare, et pos teas ubd i t L 11p115 etenim super aves veni t , cum quilibet i nj ustas etrap to r fi deles q uosque atque hum ì les 0pprim it, sed 1s qu 1 pas torw debalur esse et non era t , relinqu 11 0vcs et fugi t , qu ia dum sibiah eo pe r icu l um metu it, re s i s te re eju s injustiliae non praesum ì t.
‘Ex qu i bus verbi s patet . quod d e necess i ta to pastoralis otfi cii est,11 1 per icu l um mor t i s non refugiat pm pter greg ìs s ib i commiss isalu tem . O bl igatu r ergo ex i pso offi cio s i b i comm isso ad hancperfectionem dilectionis, u t pro l
'
ratribus an imam ponat. S ìrnì literet iam ex offi cio Pontifegc obl1gatur ad hoc quod bona spiritualia
prox im is adm inistret, quas i qu idem med iator i n te r Deum et ho
m i nem constitu tus, v icem oj us agens, qu i es t m ediator Dei ci
hom inum Jesus C hristus, u t dicitur, I T imoth . 1 1 , cuj us fi gura
Moyses gerens, dicebat Dent . v Ego sgquester et m ediu s fui interDeum et vos in tempore i llo et i d eo prece s et obsecratìones Deopersona popul i offer t , qu 1a , u t dicitu r Heb r . v Omnis P ontifex
ex hom inibus assumptus pro hom inibus constitu itur in his qua:
sunt ad Deum, u t offerat dona et sacrifi cia pro peccatis. Sed rursu s
personam De i geri t in compara t i one ad popu lum ,d111i1 popul o
quas i v ìbtute Domin i ju d icia, documenta , exempla , et Sacramen taministrat. Unde Apost. d 1ei t , 11 C or. 1 1 Ego qu od donav i, si qu iddonavi propter vos, in persona Chr is ti 6 1 i n eadem Ep is tola di c i tA n ex perimentam queeritis ejus qu i in me loqm
'
tu r Christus ? Et.I C or inth . l x S i nos vob is spiritualia sem inavimus, magnum est
si nos cdrnalia vestra m etamus ? Ad hujusmodi a u tem pe rfec t onem Ep iscop i in sua ord1natione, vel consecratione se 9bligant,
sicut et re l ig i os i in sua professi one. Unde d ic i t Apos\
tolus,l ad
T im . u lt. Cer ta bonum certamen fi dei, apprehmzde vi tam w ternam
in qu am vocatus es, et confessa :° bonum confessionem com m multistestibus, sc i l i ce t in tua ordinatione, u t glo. i bid em ex ponì t. Et ideeEpi scop i s ta t um perfectionìs habent, sicu t et rel i g iosi . S i ca : au temi n hum anìs contractì bus aliqune solemnitates secundum humanaj u ra adhibentur, u t contract us fi rm ior habeatur, ita cum quadamsolemnì tate et benedictione stalu s Pontifi calis assum itnr, et etiamreligionis professio celebratur. Uncle Diony. d ic i t , V 1 cap. Ecole .
hierar. de monach i s loquens P rop ter quod et perfeclam ipsis
donav ìt gratiam sancta legislatio, et quadam i psos dignala est
sanctifi cativa invocatione .
328 s. THOM /E A QU IN AT I S OPUSC ULA
pasceret quod i pse retinons, a l i os ad hoc i psum ex hortatur di
cens, I P B L1‘
. u it Fascite, qui in vob is est, gregem Domini. Et
Grego ri us di c i t in auctoritate supra inducta, ex persona Episcoporum loquens Ex teriora nostra m isericorditer ovibus ejus debernus impendere et pos tea subd i t Q ui non dat pro ovibussu bstantiarn suam quando pro h i s datum : est an imam suam ?Ips i e t iam EpÌS C OpÌ ad castitatem obligantur. Nam cum a l i osmundare debeant, i psos praecipue convenit esse mundos. UndeD ionys i u s d i ci :, 1 1 1 . cap. 00111. hierar, quod pu rgat ivos ordincs
Oportel ex nbundantia pu rgatìonìs aliis t radere d e p1 0p1 1a cas t itate . E h qu id em re l i g ios i p er vo tum obedientiae se u ni praelato
subj iciunt Epism pus vero servum se constitu it omnium , q uorumcuram assum it, d um tenetu r , non quod suum est quaerere, sed
quod multis, u t sa lv i fi ant, u t d ic i t Apostolus, I C or inth . x . Uncle1pse de seipso (11011 1 11 . c. ej usdem Epi s tolae C um liber essem cd:
omnibus, omnium. me servum feci. Et II C or inth . 1v N on nos
metipsos praedicamus, sed Jesum C hristum Dominum nostrum, nos
au tem servus vestros per Jesum . Unde et consue tudo inolevit, u t
summus Pon t i fex se scribat servurn servorum Dei. Unde pate tEpis110palem s tat um maj or i s perfectionis esse, quam statum rel i
gionis. I terum ,D i onysi us di c i t , V I . 0 . Ecclesia. hierarchiae, mo
nachorum ordinem non esse addu ctivurn aliorum , sed in seipso
stantem in singulari et sancta statione. Ad Episcogms au tem exob ligationd vot i pertinet a l ias ad Deum adducere. Dic i t en imGreg . super Ez ech . quod nul l um sacrifi cium es t m ag is Deo ac
cap tam ,quam z elus animarum . O rd o i g i t u r EpÌSC OpO I‘UIII perfec
tissim us est. Hoc au tem ev i den ter ostenditnr ex Eccles iae cousuetudine, per quam rel i g ios i snorum P raelatorum obedientia
absoluti, ad Epism patus ordinern assumuntur. Quod qu idem l ieitum non esset , n i si Episcopalis s tatus esse t perfect i on Sequ i tu ren im Eccl es ia Dei Pau l i sententiam , qu i d ic i t , I ad C or inth .
E mulamini charismata meliora .
CAPUT XVIII .
Solutiom iionum ,quibus impugnarz
'
videbatur perfectio
poniiflcalz'
s status.
Ea Vero quae incontrarium obj ìciuntur, non est diffi cile solvere.
P erfectio en im dilectioxì is prox im i, u t supra d ict um est, ex perfectione divinae dilectionìs derivatur, quae qu idem tantum in cor
lv .— DE PERFEC T ION E V ITJE SP I R IT UA L I S 329
dibus aliquorum praevalet, u h non sol um Deo fru i velìnt et. oi
serv i re, sed e t iam prox im is propter Deum . Unde Apostolus d ic i t ,lI C or. v Sine enim m ente ex cedimus, sc i l i cet per con templanonem ,
hoc est Deo, id est,ad honorem De i S ive sobrii sumus,
quas i vobis condescendentes , hgc est vobis, id est, ad u tilitatem
vestram . Charitas enim Chris ti w get nos, u t sc i l i ce t pro vob i somn ia faciamus, sicu t glo. ex ponit.: Manifestum est au tem quodmaj or i s dileotionis s i gnum est, 11 1 horno propter amicum e t iam'
a l i i serviat, quam si so l i amico serv i r e velit. Quod e t iam dicitur
de contem p lat i va: v i tae perfectione, non v i det u r ad proposi tumper t inere . Cum en im Episcopus med iata ° i n ter Deum et homi nesconstituatur, aportet i psum et in actione praecellere, in quan tummi n i ste1°hominum constitu itur et incontem plationem praeci pu umesse, u t ex Deo h auriat q uod hominibus tradat. Und e d ic i t Grego.
in Pastoral i Sit praesul actione praecipuus, prae cunctis con tem
platione su5pensus, rector internorurn curam i n ex teriorum ocen
patione non m inuens, ex teriorum providentiam in interiorum sol l icitudine nonrelinquens. Sed e tsi detrimen1urn aliquod in dulcedìne
contemplationis paliuntu r proper ex teriorum occupationem , qu ia
prox imis serviunt, hoc i psum perfectionem divinae dilectionis at
testatur. Magi s en im aliquem amare convincilur, qu i propter ejusamorem jucunditate praesentiae ejus ad tempus carere d es ideratin ejus servitiis occupatus, quam si ejus praesen t ia semper fm ivel let . Unde A posto las ad Rom . 1 x , postquam dix erat N equ emors, neque vila separabit me a chari ta ta Dei, postmodum sub
j ungit Optabam ego ipse anathema esse a Christo pro fratribusm eis quod ex ponens C hrysost. d ic i t i n lib . d e compunctionecord i s Ita en im totam ejus mentem devinx it amor C hrist i , 111e t iam hoc quod ei prae caeteris omn ibus amabilius erat , esse cumC hristo, rursus id ipsum , qu in ita p1a0eret C hristo , contemneret » .
Tertiaa vero objectioni dupliciter respondetur. Primo qu i dem ,
qu ia Episcopi divitìas Eccles iae quas habent, non quas i s uas possident, sed quas i communes d i spensan t , quod evangel i ca: perfectioni non derogat . Unde P 1 03per d i c it, et habetu r , X II q . 1 . Ex
pedit facultates Eccles iae possiderì , et p10prias amore perfectioniscontemni » . Etpostenin11 0dud o sanct i Pau l i n i exemple subjungitQ uo facto sat i s ostendituretp1 0p1 1a debere prop ter perfectionem
contemni, et s ine imped imento perfectionis Eccl es iae facultates,quae su n t profecto communes, possideri. C i rca quod tamen considerandum est, quod Ecclesiae facultates s i sic ah aliquo poss i
330 s. TH OM JE A QU IN A T I S OP U S C U L A
deantur, quod corum fructus non lucrifaciat, sed so l um d13penset,evangel i ca perfectioni non deroga t , alioqu în abbates et praeposilimonasteriorurn religionis perfectione deciderent con tra vo tumpaupertatis agentes, q uod est omnino absu rd um . S i 11131 0 aliqu ìs
ex communìbus Ecclesiae facu ltatibus non so l um d ispensa to : frue1 11 11111 , sed d om inus fi at eos lucrifaciens, m an i fes tam est cum a l iqu i d premi um possidere . et ita defi cit a perfectione eorum , qu i
omnibus abrenunciantes si ne proprio v iv ant . Sed q u i a Episcop inon solfim facultates Eccles iae possidere possunt, sed e t i am pa t r imonialia bona , de qu ibus e t i am e i s tes tamentum cou dere l icet,v i de tu r q uod ah Evange l i ca perfect i ons defi cì ant, ad quam in
vi ta: Dom inus, Matth . x 1x , dicens Si vis perfectu s esse, etc. Sed
haec q uaes t i o d e faci li solvitur, s1 praedictn ad memori am revocen
tu r. Dictum est en im su pra , quod abdicatio p1 0p1 1a511m divitìa
r um non est perfec t'
10 , sed quoddam perfectionis i nst rumen tum .
Poss ibi l e au tem est aliq uem perf'
eclionem acqu i f ere s i ne p1 0p1 1arum div itiarum abjectione actuali hoc au tem s i c po tes t manifestari . Cum en im Dominu s perfectionis documenta tradens, dica î ,Matth . v Si qu is tepercu sserit in dew teram m a x illam tu um , prw be
illi et a lteram et ei qu i vu l t tem m in ju dicio contendere et tuni
cam tollere, d im itte ei ci pallium et qu icumque te angariaverit
m ille passus, vade cum i llo et a lia 11110 non sem pe r perfect i hocac1u complent alioqu ìn Dominu s ah hac perfectione defecit, q u1ni n m ax i lla a lapa snscepta non pr:ebu it ci a l teram , sed dix i t Si
ma le locu tus sum , perh ibe tcstimom'
um de m a lo si au tem bene,
cur me ccedis ? u t dicitur Joan. x v 1 1 1 . Sed nec Pau l us cum percu teretnr, m ax illam praebuit, sed sicu t dicitur, Act. 11 11 1 1 1 . (1111 11
P ercu tiat te Deus, paries dealbate. Non est ergo de necess i tate
perfectionis, u t hujusmodi Opera compleantur, sed haec intelliwgenda sun t secundum an im i praeparationem , u t Aug. di c i t i n lib .
d e sermone Dom i n i i n monte . In hoc en im perfectio homi n i s consist1t, u t hom o bebent anìmum pnrntum ad hae c facienda quoliescum que f11e1 11 0pqs. S im i l i te r et iam , u 1 Aug . (11011 i n l ibro
q uaestionum Evangel1 i , et habetu r i n Decretis x m , d ist inct . q uodDominus (11011 in Evangel i o Justi/icq ta est sap ientia ab omnibus
fi liis suis, ostendit fi lios sap i en t iae intelligere non in mand ucando,nec i n abstinendo esse j ustitiam ,
sed i n aequanimitate tolerandi
in0piam . Unde et Apostolus d ici t , Ph i . 1 v : Sow abundare, et pe
nuriam pati. Ad hanc au tem aequanim ilatem in0pìam tolerandi
rel i gi os i pervenìunt per ex ercì tium n ih i l habend i sed Episcopi
332 s. THOM1E A QU I NAT I S OPUSCULA
num praecepisse quantum ad primarn m ìsa onem , qua mittebantu r
Aposto l i ad praedicandum Judaeìs, apud quos consuetum erat , u t
doctores v iverent de stipendiis eorum quo s docebant. Voluit Dom inus, sicu t d ici t C hrysost. pr imo qu idem discìpulos per hoc facere non suspectos, quas i causa quaestu5 praedicarent. Secundo,u t sol l i c i tud ine liberarentu r. Ter t io, u t v i r tu t i s ejus ex perimentum sumerent, qu i s i ne hujusmodi poterat e is in necessariìs
prov idere. Sed postm0dum i mminen te pass i on e quand o jam ad
gentes m ittendi erant, al i ud e i s prencepit, u t habetu r L uc. x x u .
Q uaesivit en im ah e i s Quando misi vos sine saecula, et pera, et
calceamentz'
s, numqu id a liqu id defu it vobis ? Q ui cum. diw issent
N ihil, subj unx it Sed m mc qu i habe: saecu lum , tollat s im ili ter etperum, u nde oh hoc non tenentur Ep i scop i Apostolorum successores, ut n ih i l possideant, nec al iq u i d sècum in via deferant.
CAPUT XIX .
Quod status episcopalis, quamm°
s sitperfectior quam statusreligionis, non tamen est ambiendus.
Sed cum Apostolus dicat, I C or. x m .xEmulam ini charzsmata
meliora , si pontifi calis s tatus est perfecmior quam statu s religionis,magi s deberet s i b i aliqu is statum praelationìs p rocu rare, quamquod ad s ta tum religionis accederet. Sed si qu i s diligenter consideret, evidens rat i o invenitur, quare religionìs s tatu s m er itor i e appetitur, s tatus au tem pontifi calis non absque v i bi o ambitionis desideratur. Q ui en im stat um religionìs assum it, se et su aabnegans aliis se subjicit propter C hristum qu i vero ad statum
pontifi calem promovetur, quemdam sublimitatis honorem in hisquae sun t C hristi , consequitur, quem appetere praesumptuosum
v i detu r , cum maj o r hon01° et po tes tas non nis i m elioribus debea
tur. Unde Aug . x 1x , de C iv i tate Dei, dicit z « Ex ponere voluit‘
Aposto las, qu i d sit Epis00patus, qu ia nomen es t oper is, nou‘
honoris. Graecum est en im atque inde ductum vocabulum , quod i l l equ i praefi citur, superintendit, cu ram sci l i cet corum gerens, epi
qu i ppe super , scapos vero i ntentio est Ergo Episcopein graece,lat i n e superintendere possumus di cere, u t intelligat non se Ep i s00pum qu i praeesse dilex erit, non prodesse. Itaque a s tud i o cognoscendae veritatis nemo prohibetur, quod ad laudab i l e pertineto t i um locus vero superi or, s i ne quo popu l us regi non po test , ehsi ita teneatur atque administretur ut. decet, tamen indecenter
xv . DE P ER FEC T I ON E VITZE SP IR IT UA L IS 333
appetitur. Q uamobrem o t i um sanctum quaerit char i tas verilatis,nego t i um juslum snscipitnecessitas char i ta t i s quam sarcinam si
nullusimponit, percipiendae atque intuendae vacandum es t veritati.S i au tem imponitur, suscipienda es t prop ter char i tat i s necessi
tatem . C hrysost. au tem super Matthaeum eXponens illud, P rinci
pesgentium dominantur eorum, sic di c i t O pus qu i dem des iderarebonum ,
bon um est, qu ia nostrae voluntatis est, et nos tra est
merces primatum au tem honor i s concupiscere, van i tas es t N e
que en im Apostolus ]audem habebit apud Deum , qnin Apostolus
fu i t , sed qu ia Opus Apostolatus sui bene implevit, conservatioe rgo desideranda , non dignior gradus. Est e t iam et alind adver
tendum ,quod religionis s tat us perfectionem inducit. Pontifi calis
au tem d ign i tas perfectionem praesupponit. Qu i en im Pontifi ca1ushonorem su scepit, sp i r i tual e magister i um assum it. Unde Apos tol u s dicebat, I Tim . 1 1 P ositus sum ego proedicator et Apòstolus,veritatem dico, non mentior, doctow
°gentium in fi de et veritate.
R idicu lum au tem est perfectionis m ag is ter i um fi eri, qui perfec
tionem per ex perimentum non nov i t . Et sicu t d ic i t Gregor . i n
pastorali z Tantum debe t act ionem popul i act i o t ranscendere p raesu lis, quan tum d is tare sole: grege v i ta pastoralis. Q uae q u idemdifi
“erentia ex verb is Domi n i man i fes te colligitu r. C um en im DO
m i nu s paupert&ti3 cons i l i um daret , h i s verb i s est u s°u s Si v is
pèrfectus esse, vade, et vende omnia quw habes, ai da paupembus.
Uncl e mani fes te apparet, q uod paupertatis assumptio perfectionemnon praeex igit, sed ad eam ducit. Cum vero praelationis offi ciumPe t ro comm itteret, quaesìv it Simon Jona: diligz
'
s mep lu s his? Q uicum responderet Tu sais quia amo te, subjecit : Past e aves meas.
P e1° quod man i fes te datur intelligi, quod perfectionem char i tat i s
praeex igiì assumptio praelationis. Praesumptuosum au tem esse v idetu r , u t qu i s se ex istimet esse perfectum . Unde Apostolus d i c i tPh i l i pp. 1 11 : N on quod j am acceperim , aut j am perfectu s sim . Et
postea subd i t Quicumque ergo perfect i sumus, hoc sentiamus.
Q uod au tem aliqu is perfectionem desi derat , et eam assequ i velit,
non praesumptionis, sed sanctae & mu lationis esse v idetu r , ad quamApostolus horlatur, I C orinth . x m :Emu lam ini charismata meliora . Et i deo rehgìonìs s tatum assumere, laudabi l e est ad
praalationìs au tem fas t i g ium anhelare nimi:e praesumplionis est.
Unde Greg . d ic i t i n Pas toral i Is quj recusavit praelationis offioi um ,
p lene non restitit et i s q u i m i t t i vol a i t , an te se per a l tar 1scalculum purgatum v id i : Per quod datur intelligi, quod vocatus
334 3 .
“1 110 1 1 5 : A QUIN AT I S op uscvt.n
ad praalationis offi cium nec omnino resistat, nec ad i psum anheIct, n isi se pri us purgatum v i dea 1 , na aut non purgatu 5 ad i requ isquam sacra mysteria audeat, au t quem superna gra t i a elegi t,sub hum ilitalis Spec ie SUpet‘be contrad1cat. Q u ìa e rgo va l de diffici le est p u rga se quem libet posse cognoscere, praelntionìsoffi ciì 1m t u l i as declinatnr.E : t au tem et a l iu d cona derandum . sc il i ce t quod s tat um religionis rerum tem poralium abjectio com i111 111 1 , e con trar i o vero s ta tu i praeiationìs mul ta bona temporahaadj ungunlu r. Qui e rgo religionìs s tatum assumunt, man i fes te demonstramt se temporalia bona non q uaerere, sed quod per eorumabjeclionem ad bona Spì r1tualla tendunt. Q u i vero pontificalemdìgnitatem assumunt, plerum qu e magi s temporalia bona cou s id ef ant quam aaterna . Unde G regor i us 111011. i n Pastoral i Tunefu i t laudabi l e Ep15 00patum q uaerere, quando per h anc q uemq uedubi um non e ra t ad supp l i c ia grav iora perveni re Et pos tea sub
dit Sanclum qu i ppe offi cium nondil1g ì t omn1no, sed mescit q u iad cu lmen 1°egim inis anhelans i n occu l ta m edfl atione cogitationîs
cmterorum subjectione pascitur, laude p1 0p1 1a lmtatur, ad honorem co r elevat, rerum affluentium abundant ia ex ultat Mund i ergol ucrum quaer i t u r sub ejus honor i s Specie, quo mund i des t ru i l ucradebuerunt
,Est et a l i ud advertendum , quod qu i praelationis sta
t um assum it, mul t i s periculis se ex ponì t. Dim: en im G regor . i nPastora l i : P lem mque in occupalione regìm 1m s
,1pse q uoq ue bon i
Oper i s u sus perd1tur, q ui i n tranqu illitate tenebaî ur qu ia qu ie tom ar i rec te navim e t iam imperitus dirigit, pe r tu rba to au tem tem
pestatisfluctìbus etiam per i t us se nau 1a confundit » . Q u i d namqueest po tes tas cu lm ìnis, n i s i tempestas ment is, in q ua cogitationum
semper procellis nav i s cord i s qualitur, et huc illucq ue incessanterimpellitur, u t per repent i nos ex cessus o r i s et Operis, q uasi perobviantia saxa frangatur? cuj u s pericu li exempl um i n Dav idapparet, qu ia , u t d i ci t G regor ius, Dav i d actoris j ud i c i o pene ìncunclis actibus placen5 , u t principatus pondere claru it, in_
tumorem v ulneris erupit, factusque est i n mor te vi r i creduliter ri g i dus,qu i i n appetitu foam inae fu i t enerviter flux us, pr i u s fer i r e com
prehensum persecu torem nolnit, et. pos t cum damno ex ercitus
devobum m i l i tem sub s tud i o fraudis ex tinx it. Qui au tem statuni
religionìs assum it. pericula peccat i v itat. Unde H ieronymus expersona monach i loquons i n Epi s tola con tra Vigilantium , d ic i :Ego cum fugero scihcct m undum , non v i no…° i n eo q uod fùgio,
sed i deo fugi o ne v incar . Nu l la securitas cum v ici no serpen te
336 s. THOM/E A QU IN A'I‘I S OP USCULA
1 111 , quo noster Imperatorjubet. Non e rgo religionis s tat us es t perfectìor quam s tat u s P resbyterorum , aut Diaconorum , qu ì curasanimarum habent, adquorum offi cium pertinet conversar i cum hom inibus. P raeterea , Aug . d i ci t adAu relium : Nim i s dolendum est,
si ad tam ruinosam superbiam monachos sub ìgimns, et tam grav icdh tum elia clericos d ignos pu tamu 5 , i n quorum numero nos sum us
, , si sci l i ce t vu l gares d e nob i s jocabuntur d icentes : mal usm onachus, bonus oler 1ons est, cum aliquando bonus e t iam monachu 5 v ix bonum cler i cum facìat Maj01
° ergo es t perfectio bon iclerici, quam bon i monach i . I tem , pau l o an te (11011, non est v ia
danda serv i s Dei, id est,m onach ìs u t se facilius pa ten t. eligi ad aliqu i d melius, idest, ad offi cium clericatus, si fanti fuerinl deteriores, monaster i um sci l i ce t deserendo. Mel i us es t ergo 01110111 111 cl erica1u s, quam status m onastìcus. I tem , H iero. di c i t ad R us t i cumm onachum Sic v i ve in monaslerio, u t C lericus esse m erearis
Maj us est ergo clericatus oflicium quam monach i conversatio.
Praeterea , non l i ce t de m aj or i ad minus transi1e : sed de s tat umonas tico l i ce t t rans i re ad offi cium P resbyteri curari1 habentis,sicu td ic i t Gela . monachus fuer i t
, q ui venerabi l i s v i tae mer i to Sacèrdotio d1gnus praevideatur,et Abbas, sub cuj us imper i o reg i Chr i s to m ilitat, illum fi eri Presbyterum petîerit ah Ep1500p0 , debet eligi, et in loco quo j ud icaverit ord inari , ea omnia quae ad Sacerdolii ofi ì cium pert i nen t ve
'
l
p0puli, vel Ep1500p'
1 5 15 0110 115 prov ide ac j uste actarus Et plura
alia cap i tu la i bi dem ponuntur : et d ist inct . 47 . Ex h is ergo om n ibus v idetu r , quod statu s quorumcumque clericorum , et m aximecu ram animaram habentium , religionis s tat u i praeferatu r. Horumau tem dictorum ,
rat io de faci l i perci p i potest , s i ea quaen
dicta
sun1 ad memor iam revocentu r. Jam en im suprndintum est,al i ud
esse perfectionìs actnm , a tque al i ud perfectionis 5 111 111111 . Nam
perfectionis s tatum non effi cit n i s i perpe tua obl i gat i o ad ea quaead perfectionem spec tant , s i ne
_qua obligatione pl u r im i per o
fectionis Opera ex cqu untur, pu ta , qui n ul l o -vbto continenliam
servant , àu t in paupertate v ivant . R 111 5 11m considerandum est
quod in P resbyteris et. D iacon i s curaru animaram habentibus d uoconsideranda sunt , sci l i ce t ofi ì cium cu rse, et d ign i tas ord inis.
Manifestum est au tem quod olfi cium 0111 85 5 115pîcien15 5 perpe tuamobligationem non habent, cum m u ltoties curam dim ittant susceptam , sicut pate t de i l l is qu i dìm ittunt Parochins
‘
, vel Archidiaco
1111 1115 , et religionem i n trant. Pa1et et iam ex supradictis, quod
1v DE P E R FE C T IO N E V ITAE) S P I R IT UA L I S 337
5 13 1 115 perfectionis non habe t u r 1115 1 011 111 pe rpe t ua obligatione .
Manifestum 05 1 au tem quod Archidiaconì , 01 parochiales Sacerdoles, 01 e t iam electi ante consecra1ionem , slatum perfectionis
nondum adep t i 5 11 11 1, 5 10111 nec novitii in religionibus ant e profes5 10ne1n. C ontingit au tem , 111 5 11praglict11m est, aliqu em non inper
fectionis stat u exis ten tem Opera perfectionì s agere , et perfeclumesse secund um hab itum charitalis. S i i g i tu r contingit Archidia
00005 et paroch ianos P resbyteros perfec tos esse secundum habi1 11m char i tat is, et par t i c i pare in aliquo perfectionì s 0111010 , s ta t umtamen perfectionis non asseq uuntnr. Hujus au tem ev idens si gnumest
,qu ia his qu i perpetuo ad a l iqu i d depu lan1ur, vel obligantur,
aliqu a eccl es ias t i ca solem nitas in ta l i obligatione adhibetu r,p u ta ,
qu i in Ep15 00p05 consecranlu r, vel qu i in profess i one religionis
benedicuntu r, e t iam secundum an t iquum 1 111111 1 Ecclesiae, 11 1 pate t
per Dionys. in l ibr . De ecclesiast. , hierarch . c. Vl . Manifestum est
au tem quod 111h11 h01 11m 5 11 in commiss i one A rchidmconatus,vel
Parochiae, sed s impl i c i ter inves1iuntur vel per annu lum , vel per
a l iqu id tale. Unde manifestum est quod ex hoc quod aliqu is A r
ch ìdìaconatum , vel P arochiae curam accipi1 , non 5 0 1 111 11 1 pe rpe tuaobligationis sta1um . H is a u tem V15 15 fac i l e 05 1 obj ecta in con t ra1°1um so lvere. Quod en im (11011 : S | La lem al1q 110m ad
du0a5 monach um , q ualis fu i t E l ias, non 13m011 i lli comparandusest, q 111 m u ltorum pesca ta ferre com pellitu r m am feste apparet
per ea 111135 (11011, quod non i n tend i t s ta t um 5 13 1u 1 compm are, sed
05 1endere diffi cu ltatem bene perss tendi maj orem esse in eo qu i
praees1 p0p11115 , quam in eo qui 501113 1 111m v i tam d11oit, qu od pa te t5 1 i n tegre verba accipiantu r. Non en im simplici1er dicj t, quodmonachus 110 11 5 11 comparandus i l l i qu i compellilu 1° peccata p0p u l i fer
're ; sed. q u od m onachus 5 1 non perturbatur, nec grav i te r
p00011 1 quamdiu 5 010 5 est, non comparatur 1111 qu i perseverat im
m ob ilis et 10 1 115 in mul t i tud i ne p0puh , qu ia maj or is v i r t u t i s est
illa sum se conservare , ubi plura pericu la i mm i nen t . Unde, 01
8 11 10 haec verba , d ic i 1 C um aliq uis fuer i t in medi i s 1111011b115 , etde tempestate navem l i berare potaer i 1, t une meri to tes t imoni um
perfecLi gubernatoris ah omni bus premeretur S ic e t i am di c i pos o
set, quod i l le qu i i n ter malos'
bene conversatur, m ajor 1s v i r tu t isesse ostenditur, quam qu i b ene conversatur i n te r hom ines bonos.Unde in laude Lo th dzcitur, 1 1 . Pet r i secundo, quod 3 5pec111
'
et
audilu justus, era t , habi tans apud eos qu i . de die in d i em an imamj ustam 1n1q015 0peribus cruciabanl . Nec tamen d ic i potest , quod
S . T11011 . A0. 09115011 1 11 . 22
338 5 . 1 11 0 1 1 11: A QUI NAT I S OPUSCULA
00nv01 5 a1 1 i n ter ma l os ad stat um p01 1001101115 pertineat, cum 11 00
secund um 500100 Scripturae documen ta pruden t i u s 00011110111 1 . Exh is i g i t u r verb is non 05 10nd11u 1 , quod 5 13 1115 curam anim arum
habentium 5 11 p01 1001101 , quam 5 101115 religiosorum , sed quod 5 11
p01 10u 105101 . P 01°hoc 0110m pate t 1 05p0n5 10 ad verba ej usdem quaepos1modum subduntur. Si qu is, i11g 11 it, m ih i p1 0poneretop1ìonem ,
u bi mal l em piace re in offi cio sacerdota l i , an in so l i tud i ne m ona0h01 11m , s i ne 00111p3 1 0 110n0 011g01 0m 11111d, quod pr i us d ix i 501
11001 piacere Deo in 0111010 saéerdotali. Ubi considerandum 05 1,
quod non 01011, quod ma l l01 05 50 111 offi cio saberdotali, quam insol i tudi n e monachorum , sed quod mal l e t 1b1 quam h ic p10001 0Deo, qu ia in sacerdo tal i 0111010 absque peccato m anera diflì cilius05 1, quam m anore absque pecca1o in so l i t ud ine monachorum ,
510111 jam su pra dix erat, ubi au tem 05 1 maj u s per i cu lum , 1111
m aj o r vir1us 05 10nd11u 1 , 5 1 p01 10111u111 0v1101111 , sicut jam di ctum05 1. E1 quamvis qu i l ib01 sap iens magi s 011g01 01 esse tan100 v 11 1u115 , ut 0110m i n ter p01 101110 q 010011m 11u0 illaesus posset persistere,nu l l us tamen n i s i 1n5 1p10n5 5 101 11m periculosiorem ex 1100 i psos tatu i securiori p100101‘1 01 . Ex 1100 et iam apparet 501u 110 ad verbaAug . qu i bus asseri1ur n ih i l 0550 periculosius 01 laboriosiu s 0111010Ep1500p1 01 Sacerdotis, 01 Diaconi , 5 1 bene 01101 0001111 , 01 n ih il05 5 0 Deo 0000p10b111u 5 . Ex hoc en im i pso, quod 05 1 laboriosum 01
diffi cile,immunem 50 a pecca to conservare in hujus 0111011 exe
0u 11000 maj or i s v i r tu t i s 05 50 05 10nd1111 1 , 01 secund um hoc Deo
acceptabilius, non tamen ex hoc sequ i tu r , quod s tatu s Sacerdotum paroch ìalium au t Archiaconorum 5 11 maj o r i s p01 f00110n15 ,quam 5 13 1115 religionis. Ad omnia vero qua 5 11b5 0quu ntur 01 s im ilia , 05 1 una 03d0mqu e responsio. Nam in omn ibu s 11115 auctoritatib us non comparatur s tatus 1 011g101115 5 1111111 curatorum , sed s tat usmonachorum ,
in quan tum sun1 monachi , statui clericorum . Non
en im m onarchi , in 00 quod sun t monach i , su n t 0101 101, 011 111 mul t isìn1 monachi
’
laici 01 antiquis 10111p0 1 1b 115 fere omnes monach i10101 habetu r , 46 . q . 1 . Manifes1urn 05 1 au tem 0101 1005
111 Eccl es ia D01majorem gradum 0b 11001 0, quam 101005 . Und0 l ai c i
promoven1ur ad 0101 1011 111m ,tamquam ad al i qu id m 33u 5 , 01 5 10111
m aj o r gradus, ita 01 amplior v i r t us 1 0q 1111 11u 1 ad bonum c ler icum ,
quam ad bon um laicum , quamvis 511 monaohu s. Sed in 11 10naoh00101 100 duo concu rrunt, 01 0101 1001115 01 stat us 1 011g10n15 , s im i l i te rin 0101 100 habent cu ram animarum , 5 0111001 cura animarum 01
0101 1001u 5 . Quod ergo 0101 101 praeferunturmonachis, n ih i l per1inet
40 s. THOM /E A QU IN AT I S 0 1 0 5 00 011
0 110d10010 5p11 110010m , 0001 propter 001m 01 0m z elum 00 1 0m 5 05
01p1110 1 , h0b000 1 0110m p01m0000 110111 , q uia 10 101 001 10010 imm0
b1105 p01 50v01 00 1 01 101 105 , habeant 0110m 1 001110d100m 10 100 110015
01 j0 5 111110 , 000 05 1 d1000d0 111 hujusmodi 10 5 1010 p01 100110015 000
05 50. P 1 00101 00, 1 011g100 15 105 11111 110 p1'
00j0d1001 0 000 p010 11 Diaconib 11s 01 P 1 05by101 15 011 1 0m 001m01 0m h0b00 11b05 : sed 0010 105 11
10 105 1'
011g10005 p1 00d1011 curam 00 1m01 0m h01100 105‘
statum per
f00110015 101101300 1 . D10110 1 enim , I T im . v : Qu i bene prw suntP resbyteri, 5 0111001 11110 01 doctrina, digm
'
habeantur a su bd1'
t1'
s
duplic1'
honore, 0 1 50111001 015 5 p11 110011101 0b0d100 1 01 011 101 10 1 0
m 10 15 11 00 1 , 01g0 011001 post religiones 10 5 1110 105 habent 5 1010 10
p01 f00110015 . I tem dicu0 t, quod t empore H 101 00 . P resbyter 01
Ep 1500p05 01 00 1 00 10 100 5y000 1m0 , 0 1 patet per illud quod dicit11101 0 . super Epistolar11 ad T 1111m . O l im 111010 P resbyter qu i 01Episcopus » , sed005 100 10 1010 orbe d001 01um 05 1, 111 11005 Presby101 15 p10000 1101 010 1 , 0 1 501115m 0111m sem i na 101101 00 101 . Si ergoEpiscop i 5 10 1 10 5 10111 p01 1001101 1 q uam R el i g iosi , 0110 10 P 1 05_by101 1111 5 1010 p01 1001101 1 01 001 . 110m , q 01 011 maju s 01 di
’
gnius 01 11 00
1 1105 10 5 0 fi 1010m Eccles iae 05 5 0m 110 1 , 10 m ajori 5 1010 05 50 videlu 1 :
sed A 1 0h 1d 100001 01 P 1 05by101 1 00 1 011 05 5 0 1110 0 111 1 ad d1g0 1115 0111010m quam R el i g iosi, qu ia 11001 11110 contemplat iva 5 11 mag i s 5000 1 0 , 100100 1 1110 act iva 05 1 mag is 11 0011f01 0 , 0 1 h0b010 1 011 11 0 de1 00 11001011000, 11131 011111 pridem . P 1 05by101 1 igit111 001 011, 5 00 1 10
major i 5 1010 001 1001100 15 quam re l i gi osi . I tem , nu l la maj o r 0110 1 1105 05 50 00105 1, quam u t animam suam pana t qu is pro am icis su is,111 d10110 1 , Joan. x v . B00 1 0 1110111 00 1 0 11 animam suam p00 110 1 p1 05 0 15 5 11bd1115 , quorum etiam 5 0 501 v05 0005 111000 1 , secundumillud, I (101 . 1 11 : C um liber 0330111 091 omnibus, omnium me servum
feci. V1d00 10 1 etiam pl us m 01 01 1,cum p l u s 10b01 00 1, secundumillud Ap05 1011, 1 1101 …11 v :P lus omnibu s laboravi, etl C or. 1 1 1 : Unusqu isqu e propriam mercedcm accipiet, secundum su um laborem .
V1d010 1 i g i tu r , qu od 00 1 011 p1 05by101 1 5 10 1 — 10 p01 1001101 1 5 10111 ,
qu am rel i g iosi . Item v idet u r 1100 i dem de A 10111010000 15 . 80p10m
00 111 1 Diacon i quos elegerunt Apostol i , 01 00 1 10 011001100 11 5 1010
1101 f001100 15 . D10110 1 enim , A01. V 1 : C ons1de1 ate, f1 atres, viros ea:vob is boni testimon1
'
i septem, plenos Sp1'
1 1'
tu Sanoto et sap ienti…quosconstitu amus super hocopus.Ubi d1011G 105 50 B0d00 : H i c (115 001 001300 1 A postol i per E00105 105 0005 1110 1 septem d1000005 , qu l 05500 15 0bl1m 101 15 grad11s 000101 15 , 01 prox im1 011 00 01 0111 quasi columnae055 15 101 00 1 V100111 1 autem 005 10 5 10111 p01 100110015 fu isse, quj
1v . DE P ER FEC T IO NE VIT/E S P 1R ITUA L I S 34 1
50b11m 101 15 gradus 01 00 1 010 101 15 , 01 quas i colum nae Eccl es iae0001 0 supportantes. llorum au tem grad um 1 0p100500 1001 in E0010
510 Arch idiaconi, qu i m 1015 11 00 1 01 p100 50 0 1 m 10 15 11 0011b05 , 50
0 110d0m'
G io . ib i dem . Vide1u r ergo, quod Arch idiaconi 5 10 1 in
m ajori 5 1010 p01 100110015 , quam P 1 050y101 1 00 1 011 qu ibus p10011010 0 10 1 , 01 110 per 0005 0q000 5 0110m , quam rel i g iosi . I 1em , 11150
num Videtur 05 50 d i cere 1100105 S tephanum , L 001 011 110m , 01
V10000 1111m A1 001d1000005 10 5 10111 p01 100110015 000 10 15 50, qu i
m01 001 00 1 adpalmam m 01 1y1 11 perveni re. I tem , P 1 05by101 1 0111 011
01 A 1 001d100001 5 1m 11101 05 5 00 1 Episcopis, quam monach i 01 qu i00mq00 re l i g ios i qui 10000 1 10 1101 0m 50 bj001100 15 gradum , 10 100
10 10 quod Presbyteri Ep iscop i 0 0m10 00 10 1 , secu nd um illud A01 .
x x A ttendite vob is et universo greg1'
, 111 quo vos Spiritus Sanctus
posu itEpiscoposregereEcclesiam Dei : qu od 0x p00 11 gio. de Presby101 15 Ephesi. M 11I10 1g110 1 mag i s P 1 05by101 1 001 011 5 1101 10 5 10111
p01 100110015 . 11001 00m 10 15 11 0110 1000110111m Eccl es iae 5 10111m per
1001100 15 000 m 10 1111, 011m 5 101 bona 00mm 11010 , 0 1 h0b01111 x 1 1 ,
q 11& 5 1 . 1 , 00 . E x pedit.Non e rgo P 1 05by101 1 00 1 011 vel A 1‘0h111100001d011010 0 1 0 5 10111 p01 1001100 15 pm pter 0dm 10 15 11 011000m 1 01 0 10
Ecclesiae. I 1em , Presbyteri 00 1 011 01 Archidî aconi de bon i s temp01 011b05 10000 10 1 facere 005p11011101010 , 0 1 42. d15 110 . 110b0111 1
0 . 1 . Hoc a 11 1e 1n monachas 000 potes1 facere, qu ia 000 habet propri11m . Maj us e1‘go m eri1i 05 1 P 1 05by101 011 1 01115 quam m0000h 115 .
I 10m Grego1 . d i c i t , q uod nu l l um sacrificium 05 1 quod 110 13100001Doo
,5 1001 z 0105 00 110 01 0m , 01 Bernardus 111011 10 lib . De 010 01 0
D01, quod i lle maj or 05 1 in amore D01, q u i p101 05 ad 0m01 0m D01
11 011 11 : hoc au tem 000v00 11 A 1 011 1d100000 01 P resbytero 00 1 010 ,
0 00 au tem m0000h0 , cuj us 000 05 1 0111010m 0 1 011q0001 trabet ad
Deum . 11010 , 5 100 1 P 011 101 000 p1005 1d01 10 5 00 p011 101 0h010 01
Ep15 00p05 10 5 00 0p150000111 , 110 01 Arch idiaconus 10 500 01001
d10000010 , 01 Presbyter 00 1 01 115 10 50 0 P 0 1 0011 10 . Q u id en im 10011
Ep1500p 115 0x 00p10 01d10 01100 0, q u od Presby1er 011 10 1115 000 faci t ,0 1 habetu r , d ist . 93, c. L egimus. E1 q 00000mq00 d1000 10 1 de Ep iscopo 500 ord i nando 10 Episcopum , secundum q0011101d001m cap i …1010 Apos1olica regulae, omn ia d0b00 1 10 10111g1 de quolibet 010010ad quamlibot p1001011000m , 111 P 1
‘
05by101 0 00 1 010, 01 Archidiacono,0 1 110110101 , 81 , distinctio, cap. 1 . Si ergo Episcopus 05 1 10 perfec1101 1 5 1010 quam m0000h05 , par i 1 011000 01 Presbyter 00 1 0105 01
A 1 0111d10000 115 . 110m , P 1 05by101 vel D10000 05 propter delictum
jub0101 0j 101 de 1 00111d1 10 1001105 101 10m ad agend um
342 5 . 1 110111 21: À QUINATI S OPUSCULA
p100 1100110m , 0 1 h0110101 , 81 , distinct. 0 . Dictum est, 01, 81 qui.:
clericus. Ex quo Videtur, quod 5 101115 Archidiaconatus s ive 001 00P 0
'
1 00h100,vere 5 10105 05 1, sed ingressas 1 011g10015 non 05 1 5 10105 ,
5 00’
po1i11s 00505 vel descensus. Haec 1g110 1 5 001 quae ex 001 0m
5 01 1p115 00111g1 p055001, quamvis 0011 eadem ord ine.p0000 101
1b1d010 .
Et qu ia supra 05 10050m 05 1 Archidiaconos 01 P 1 05by101 05 0111 0105 in 5 1010 p01 100110015 0 00 05 50, 1 05 101 v1d01 0 q0011101 1p505
proba1iones 00000 1111 elidere . Dictum 051 en im supr0 quod quili
bet 5 1010 5 p01 100110015 10 Ecclesia , cum 011q00 solemni 00115 001 0
11000 v01b0110d1011000 000 101 10 1 , quod 000 511 10 00mm 155 1000 p0
100010115 Eccles iaevel A 1 0h1d10000010 5 . Q uam p1 0b011000m qu idam0x 010d01 0 0000010 1 m 0111p1101101 . P 1 1m0 , q0 10 10 0005001 011000 tam
Ep1500p1, quam 80001d0115 , vèrba 5 00 1 00mm0010 , 0 1 consecrentur
et sanctifi centur, domine, manu s 13110, 010 . 11010 51 d10010 1 , quod
000110 capitis 11010 1 Ep1500p0 01 000 Sacerdot i , hoc 000 v ide tu rad p10p05 1111m pertinere, qu ia 0110m reges ol im 10 cap i te ungeb00 1111 , qu i 101000 000 p05500 1 s ib i statum p01 1001100 15 v111d1001 0 ;non e rgo per hoc p01051 d i c i Episcopu s 0550 10 5 1010 p01 1001101 1
50p1 0 P 105by101 0m 00 1 010m , qu ia 10 capite 110g1101 . I tem quia
m 01 110m 000 00q011 110 1 per 0005 001011000m ,sed per bona opera
mentis. A11q000d0 en im etiam m0105 10 Episcopum 0005001 0 101 ,
01 10 1100 m axime d0m01 010 1 . NO0 en im qui maj o r fuerit 10 honorej 11 51101 05 1, sed qui 1001 11 j05 1101 , m aj o r 05 1, 0 1 habetu r , 40, d15 1.0 .Multi. E1 10 eadem d15 11001100 0 d10110 1 , q 110d 000 1000 v01 01d1
005 01 00101 1 005 11 0 005 pm x imos f001110 1, sed 005 0111 mer i ta bona01 j00g1101, 00 1 m a la d15j00g110 1, 01 000 5000101 11m fi lii 5 00 1 , qui
100001 1000 5000101 11m , sed q 111 0x 01000 1 0p01 0 001 0m . N00 ergo
propter hoc Ep1500p1 5 00 1 10 5 10111 magi s perfecto, q 11am Pr‘
esby101 1 00 1 011, qu ia maj orem 0005001 01100 0m habent. 110111, 000 50
01 0110 00p1115 m 0g15 p01 11001 ad s i gnum 01 gradum 80001 110111
15015000010 5 en im 000 05 1 novus ordo, sed gradus 10 o rdine,0110q010 05 500 1 p101 05 ordines quam septem . P 01 100110
’
autem
0001 110115 p01 11001 ad m01 110 111 50001110115 , 000 adg1 adum ordinis.
N00 e rgo Ep1500p1 qui per 00011000m 00p1115 0b 11000 1 maj oremgradum 80001d0111 50 01 10 001 1001101 1 5 10111 . 110m ,
’
Epìsm pus 105
1111111 01 0h10100000m , vel plebanum , vel 0111 010m , per 11b1 0m vel
per 000010m , 111 h0b010 1 011 11 0 de 500 100 110 01 1 0j0010010, v010 1 00mPapa m00d01 011q 110m 105 1110 1 10 Eccl es ia 011q00, 10 001100 100m
01 10 11 0110m , 5011 10 p10b00 11m vel 001 010mj m00d01 00m 105 11101
34 4 5 . 1 0 0 10 10 A Q UI N A'
I‘I S OPUSCULA
10 000105 115 , 01 v 1 1 , q0005 1. 1 . cap. Ep1310p05 de 1000 . Sic e rgo0 00 V idetur verum , q uod 5 10105 1 011g100 15 5 11 p01 1001101 propter
hoc q uod 00 1 011 presbyteri p05 500 1 1 011g1000m 10 11 01 0. l1em ,
e110m 0 converso 0110000110 5 pro 00005 5 11010 000105 100 01 001 0 00 1
m 0 10m p0105 1 11 00511 0 de rel i g ione 011 0 00105 10m 50000101 0m cum
00 1 0 , 0 1 habetur, XV I , qu . 1 . 000 . Vos au tem , 01 00000 . M onachas .Nam u n i u s 0 11111011 11120 101 00 110 05 1 0 1111105 p10 1 1m 01 010 , 0 1 h0b0
101 , 7 . q 1100 5 1 . 1 . I tem,000 seq u itur q0 0d 5 1 aliquis
cadere p0105 1 0 p01 10011000 0h01 110115 , qu od 0 00q00m 1001 11 10
p01 1001100 0 0h01 110115 , sed magi s 0 converso, q uod 1001 11 . L 1001e rgo p1 05by101 00 1 010 5 d1500d01 0 500 1 0g1m 10 0 ex 011q 00 000 50
,
non seq u itu r q uod 000 1001 11 10 5 1010 p01 100110015 . 1tem , quodm ej ores 000105 100, 5 0111001 0p1500p1, 000 p05 500 1 1 1 005 11 0
ad 1 011g1000m 5 100 11000 110 5 0m m 1'
p00 1111015 , 1100 05 1 de 0005 1110
11000 000105 100 prom u l gata tem pore I0 00000 111, 5 100 1 patet per
1110m d001 01010m 011 11 0 ( 10 1 00 00010 11000 cap. N isi cum pridemergo 00 10 0005 1110 11000m 11001301 m 0j0 1 1b0 5 , 5 100 1 01 m inoribus,
01 10m 00 mej ores 5 00 1 10 p01 1001101 1 5 1010 . N O0 ergo 1100 1mp01111
presbyteros 00 1 0105 05 50 in p01 100110 1 1 5 10 10 quam 1 011g10505 , 11001
si ne 11000 110 summ iPon1ifi cis p05 5 10 1 ad 1 011g100 010 11 00 5 11 0 . 110m ,
nu ll u s deb01 10 episcopum 011g1, 0 151 1001 11 10 5 001 15 0 1d10 1b05
000 5 1110 10 5 , 0 1 habetur, 60. d151 . Nu llu s in episcopum sed 10 50
01 15 ordinibus 0005 1110 10 5 000 p0105 1 n11orem 00001 0, 000 05 1 ergov erum quod 010010 5 p05 5 11 d0001 0 n11 orem .
C APUT XXIII .
S olu tio m tz'
ommz pm mz'
ssarum , in quibus 321 0601 1 0151106010 1 , qu od curati, 1702 ( 11 01 111100001 sunt magis in statu
p w fectz'
om'
s quam religzosz .
Haec an1em quae posi1a 5 00 1, q uam 5 10 1 fr i vo la , d01 15 1b1110 , 0110 m u l1is 01 1 0000 , 0010 00 5 11 00 110m 05 1 singu lorum 011100010m d1
11g00 101 ponderando. Q uod en im primo 10d1101101 ‘
q 1105d0m 0000
005 ad probandum p1 05by101 05 00 1 0105 01 0 1 001d10000 05 10 5 1010
05 50, n ih i l ad p1 0p05 110m 10011 . Nam 10 0101110 115 10d110115 0 0110
111 men1io de 5 1010 , sed de gradu . 8 10 en im habetur, 81 015 110
Si q uis 0m0d0 0p1500p0 5 , presbyter, 001 diaconus fcem inam 00
00001 11, vel acceptam 1 0110001 11, 0 proprio gradu d001d01 l1em ,
4 4, q . c. Si qu is d10110 1 Si qu i s 0b11105 timorem Dom ini , 01
5 000101 0 10 5 01‘1p101 01
‘
0 10 quae 11100 01 : Qui pecuniam suam non
1v . DE 000 11 001 10110 VIT/E S P I R ITUA L I S 34 5
dedit ad usuram , 01 pos1 hanc 000 5 1110 1100010 m agn i 00001111
110001 0V01 11 , vel 000 1051m0m 011 0g01 11, 00 1 011 quol i be t negotio10h0005 10 1 111 p15 1001 1 q0005 101 11, 00 1 per d1v01 5 05 species v ini ,vel f1ugis, vel 011j0 5 11b01 1 01 emendo, vel vendendo 011q0 0 1001 0
m 00 10 5 0 500p01 11, de gradu 5 00 d0j00105 , 0110005 00130010 1 a
0101 0 N00 ergo p01 hoc p1 0001 1 potest 0 000 11 01 10 5 00 5 11 , quod110b001 5 1010 10 , sed g 1 0d0 10 . Et hoc 0000550 05 1, qu ia 11b1011mq 00
05 1 01d0 , vel 50 p01 101 1105 011q00 , ibi 05 1 011q0 15 gradus. Q uodvero secundo 05 1 p1 0p05 110m , quam 5 11 11 1v010m , q uilibe1 10 10111
gens 0dv01 101 0 potest. N 0 111 en im d ubi um 05 1 5 10111m 100 111p1101101
d ici . Nam 1110 qu i 01 1g110 1 , 5 101 0 d10110 1 , 01 m agnì 1udo 5 10111m
10011, secundum quod distinguitu1 5 1010 5 1001p100 110 10 , p1 0110100
11001 , 01 p01 10010 1 0m . 8 10 10 etiam fi 1 10 110 10m imp01 101, 5 0000
dum illud Apos1o . 1 001 . x v Stab iles 05 1010 et immob i les ubundantes in omni opere Domini. N00 an1em sic loqu ilur de 5 1010,
sed secund um quod d10110 1 5 10 10 5 libertatis, vel 5 01 v110 115 , 5 100 1
0001p110 1 , 2. qu . 6 . 8 1 quando in 000 50 00p11011, vel 0005 0 5 10105
10 101p011010m 1001 11, 000 per 011p101 0 101 05 , sed, per 501p505 05 1
agend um . Et 5 10 0001p100d0 sta1um , 1111 sta111m p01 1001100 15 00
01p100 1, qui 50 servos 000 5 11100 01 ad opera p01 11001100 15 1mp10000 ,
0 1 50p1 0 d i ct um 05 1 hoc au tem 0 00 000 110g11 0 15 1 per v010m
0b11g01100 15 p01 p01000, qu ia 5 01 v 110 5 11b01 10 11 0p000 110 1 . Q uamd1ui g i tu r 10 5 00 liber1ate 011q 015 habe t recedere 0 p01 1001100 15 opere,sta1um p01 1001100 15 000 habet, 5 1001 01 supra 05 100 5 0m 05 1. Q uodvero 101 110 p1
‘
0p05 110m 10 11, tam 11 1v010m 05 5 0 Vide1ur, 0 1 1 05
p00 5 1000 000 0g001 . 10 1100 en im q uod d10110 1 Qu i bene prazsunt
presbyteri, 010 , 0 00 de p01 1001100 0, 0 00 de 5 1010 11 1 10011 110 . P 1 0005 50
en im 000 000 5 1110 11 sta1um , sed g rad um 000 honor d0b0101 5011
1101 10011001, sed 0 01v01 5 011101 omn ibus q ui bene 0p01 00 101 q uod
designatur 10 hoc, quod d10110 1 : B ene prw sunt. D101101 en imRom . 1 1 Gloria, 01 honor, et pax omni operanti bonum . 10 hoc
vero q uod q0 01 10 p1 0p05 110m 05 1 , m anifeste 1015 1105 000 110010 1 ,
0b1 d10110 1 q uod tempore H iero . 01 A ug . 000 01 01 0110d preshyter 01 0p15 00p05 . Hajns en im 00011 0 1 10m 011p1 05 50 dicit Aug .
10 Ep15 1. ad H101 0 . dicens Q 00mv is secundum honorum voca
11010 , q000 jam 00010510: 0 5 115 ob110 0 11, 0p1500p0 105 p1 05by101 0
10 0101 5 11, 10m00 10 100 1115 1 0b05 minor 05 1 Sed 00 aliqu is 00
1010 01010 1 11 00 0111 0 tempus Hierony. 10 usum venisse, 0 1 ep i sC opu s p1 05by101 0 maj or 5 11, 0001p10000 05 1 000101 1105 Dionysii,
qu i 501‘Ìp811 01d100m 000105 105 11003 h101 010h100 secundum quod 01 01
34 6 s. THOME A QU I N AT I S 000 50000
10 E00105 10 p1 1m111v0. D1011 en im 10 v 0 . E0010510511010 0101 01
011100, 11 05 0550 0101005 000105 105 11000 0101 01 00100, 5 0111001 0p1500
porum , p1 050y101 01 0m , 01 01000001 0m . Ubi 0010000m 05 1, quod010100m 01000001 0m 01011 05 5 0 p111 g011v0m , 010100m an1em 5 0
0010010m illuminativum , 010100m vero 0p1500p01 0m p01 10011v0m01 5 100 1 ipse 01011 111 V1 00 . ejusdem 1101 1, 015 11 1005 01010 100 5
11 05 0101005 0111 1 05p00000 1 00m 010101 01000001 0m 500j10110 10100 immundorum , qu ì pu rga1ìone indigent 010101 v01 0 presby101 01 0m 500j 10110 1 0100 1110 10 10000010m , 5 0111001 5 0001 popu lus,
qui 0 p1 050y101 15 1110m 100101 per 5001 0m00 101 0m 50 500p11000m
0 1010 1 vero 0p1500p01 0m 5 00j10110 1 0100 p01 10010 1 0m , 5 0111001
m0000001 0 10 , qu i per 001 0m 1 1 001110005 000000 10 1 00 p01 100115
simam p01 10011000m sursum 0010 5 . E11 quo patet secundum Dio.
quod 001 100110 0111 100 1101 50115 0p1500p15 01 monachis. E_
p1500p15 ,tanquam p01 1001101 1005 , m01100015 00 1010 tanqu am p01 100115 .
800 0 0 aliquis 01001, q uod Dionysius 11 0011 010100m eccl es ias t i ca0101 01 00100 00 Ap05 10115 10 5 1110 10m , cum 1010 00 011 Domi n i 10 5 1110 11000 10010 05 500 1 ep i scop i 01 p1 050y101 1, 000 m00 1105 10 falsumappare1 ex 000 quod 0101101 , L uc. 11 Post haec au tem designavitDominus, 010. 001 01011 G 10 . 8100 1 10 Ap05 10115 05 1 101 10 0 0p1500
porum , 5 10 10 5 0p100g10 10 000005 101 10 0 05 1 p1 050y101 01 0m 50
00001 01010 15, 01 m 11 0 10 05 1 00m 000 i ps i 10 11 000000 1, q0011101
p1 0p1 10m v000m 1g001 00 1, 5 101101 p05 1m 000m 055 01 00 105 , so l um0111 0 10mp01 0 H 101 0. epi500p05 0 p1 050y101 15 055 0 015 1100105 , 01
5 1 qu is ad 00 101 101 0 t empora progredi v010 01 11, 10 v00 101 0110m 10
v0101 1 l ege 015 1100105 P 00 11fi 005 m 1001 100 5 5 0001001100 5 , 10
q000 10 10 01 01 5000100110 10 11100 005 11 1 5 000100111 fi g01010. D10110 1
enim , 01. m l 0. De qu ibus. : Sufnm i P O0 1111005 , 01 minores 5000100105 0 Deo 50 0 1 105 11111 11 per Moysen, qu i 011 p1 1000010 Domin iA01011 10 summum Pontifi cem , 111105 vero ejus 0 0 11 11 10 m inores5000100105 E11 quo pa1et, quod 10150m 10 10110010m 00001p10 0 1 011
verb i s H101 00 . N O0 en im 10 100011 H101 0 . 01001 0, quod 10 prim it iva E0010510 05 501 i dem 0100, vel 5 10105 0p1500p01 0m , 01 presby
101 010m , sed q uod v00000101 0m 15 101 0 10 01 0 1 p10m 150005 0505 ,
qu ia 01 1 1 05031 101 1 0100000 10 1 0p1500p1 q uasi 10 100000105 , 01 epis
copi p1 050y101 1 propter 01g011010m 0 000 Is i dorus 01011, 01 00
0010 1 , 015 1. 11 11 1 cap. C leros, quod p1 050y101 1 10 1001 05 11001 5 10 1
5 000100105, tamen P 00 11110010 5 apicem 000 00000 1, qu ia 000 001 15m ate 11 0010m signant, 000 5p11 11001 p01 001110m 000 1,
—
quod so lum00001 1 0p1500p15 100110 A0100m Ap05 1. dem005 1101, 01 000010011
3 48 5 . 1 110 1 10 : A Q U IN AT I S OPUSCULA
01 v01 0 00 001 1001100010 001 110001, qu ia 00 000 Domi nus 01011Quipotest capere, capiat.M0110. x 1x . E1 A005 10105 v u
De virginibus prceceptum Dom ini non habeo consilium au tem do.
800 1 an1em 000 5 1110 00 0001 1005 001 1001100 15 , 01 1amen v irginitas
0005 01 v010 absque volo 001 1001100 15 5 101 11m 0 00 00001. D1011 00 110
A0 g : in 1101 0 00 v irginìbus Neque en i m v irginitas,
quna v 1 1 g101105 05 1, 5 00 q u ia Deo 010010 05 1, 00001010 1 , quae 1100110 001 00 5 01 v010 1
,00 001 000 0110m v irgini1as 001001 15 5011 110 0115
05 1 , q00 10 v0v 01 01 5 01 v01 000 11000 110 01010115 Et 10 11 0 H0001 0
1105 10 00 110 1 00015 1110 000 110 00 110 00m010000 05 1 qua 10 10g1 1105
001 0 15 105 1 01 00101 1 anim0e 0 1 00 10 15 v0v010 1 , 0005 001 010 1, 501
v010 1 Manifestum es1 au tem quod 01 0111010000101 00 1 011 presby101 1 015 1 00 1 0m 00 1m01 0m 000000 1, 000 tam en 5 0 vo10 05 11 10g00 1
00 hujusmodi 00 1 0m bahendam , 0110q0 10 000 005 500 1 absqu e
000101 11010 ejus qu i 10 vo1o 00100100 015000 5010 005 501, 0 1 001
010000010 5 001 000100v0 curam 01m 11101 0 015 1 i g i t u r 01 0010100000 5,
vel 01 05031 101 00 1 010 5 aliq uem 001 100110015 actnm 011 01 0001 , vel
010010m 00010101, 000 tamen 001 1001100 15 sta1um 00001 . Et 5 1
q u i s 1 0010 000 5 1001 01 , hujus 001 1001100 15 5 101 11m m ag i s 00000 1rel i g iosi , qu i ex voto 50 1 01010 15 0011g00 10 1 00000, quod 0015000155 00m 10 15 11 00 1
_
10 015 q ua 00 00 1 0m anim arum 001 110 00 1 01 0001
00000 01 00010000 000105 5 10005 , q uam 105 1 0 1 0010100001 001 011.
Jam vero quod sex 1o 01 0000110 1 , 01 g0 10 0010 10 , v el 001 100110 000
1 110115 000 00 105 1 05 50 10 001 5 000 qu0e 000 5 11 10 5 1010 , 00101
secund um 010001010 omnino 05 50 falsum . 80 0 1 00 1m 011q0 1 10 5 1010
001 1001100 15 1m001 10010m 0001 11010m ,vel omnino 0 0 110m 00000 105 ,
5 100 1 mu l1i 0015 0001 01 re l ig ios i 10 0000010 mortali 011 15 100 105 .
Q uamvis igitur m u l t i 000 1 00 1 0 11 001 10010m 0001 11010m 000000 1,
0 1 5 10 1 001 011 an imam suam 000010 01 0 01115 , 000 10 10 00 01 00101
000 5 00 1 10 5 1010 001 1001100 15 : q0 10 000 005 00 1 10 0 111 10101,0110m
conjuga1i, eamdem 000 1 110115 001 10011000m 00000 105 , 0 1 010 5010 10
prox imorum 00 1 0 11 5 10 1 00 1m05 00001 0, 000 1amen 10 5 1010 001
1001100 15 05 5 0 0100010 1 . Q uod vero 50011m0 01 0000 1101 50010m
01000005 00 Apos1olis 10 5 1110 105 001 100110015 5 10111m 00001550, 000
0 00 ex 101110 , 000 ex g los. 00001 1 00105 1 quod en im 005 010110 1
fu isse plenos Spiri… Sanoto 01 300100 110, 05 100011 005 g1 0 1100 001
10011000m 000015 5 0, qua 00105 1 05 50 0110m 10 015 qu i 5 1010 10 001
1001100 15 000 00000 1 q uod vero 10 B0000 010110 1 , quod 0100 150011m 101 15 gradus 01 prox imi 011 00 aram , 005 1g001 0m 1000 110m
gradus vel 0111011. A1100 00 1001 05 1 05 50 10 gradu , 01 01100 0550 10
1v . 00 000 0001 1015 1: 1 1 1 10 5 01011 00 01 5 349
5 1010 , 0 1 5001 0 j am 0101010 05 1 , 10m00 verum 05 1 11105 seplem
01000005 0110m 10 5 1010 001 1001100 15 1015 50 , 11110 5 inquam 001 100
110015 de qua Dom inus 01011 S ì 015 perfectu s esse, vada et vendeomnia qu 1e habes, ci veni, sequere me. M01. x x x . Nam 1 0110115 0m
0 1005 5000 11 1001 00 1 001 15 1010 ,0 1011 proprium 005 5 1000 105 , sed
01 00 1 11115 omnia 00010111010, 0 1 0101101 , AC 1 . W . 0 q uorum ex emplo
omnes religiones 001 1110103 500 1. Quod vero octavo 01 0000 110 1 ,
000105 S tephanum , L aurentium , 01 V10000110m 01 00101000005 10
5 1010 001 1001100 15 1015 50, 0000001m 05 qu i dem , 500 000 01 00101
0 1 001010000010m , 5 00 01 00101 m01 1y1 1010 , quod omn i 001 1001100 1religionis 0100101 10 1 . U000 01011 A0g . 10 110. 00 v11g10 10 P0101001
huju s 1 01 01000101 15 5 1m0m 105 11m00 10m 000105 105 1100 000101 1105 ,
in 0100 (10011005 notum 05 1 , q uo 1000 m01 1y1 05 , 01 quo 001000100
5 00011m0010105 00 01101 15 sacramenta 1 001100 10 1 5 10 en im 01000 1 80005 11000m 10 5 1010 001 1001100 15 10155 0, 01 Georgi um ,
000
lamen 01 00101 000 dicem us mi l i tes s1atum 001 100110015 00001 0 .
Quod autem 0 000 00j 10110 1 , q uod 01 00y101 1 0 0 1 011, 01 01 001010
0001 50 0 1 5 1m 11101 05 0015 00015 , q uam 1 011g105 15 , verum 05 1 q000 10m
00 aliqu id, 50111001 q uan tum 00 00 1 0m 5 0001101 0m, 500 q000 1001
00 0010010010 0011g011000m , q uae 1 0q 1111 1101 00 5 10111m 001 100110
0 15 , 5 1m11101 05 5 00 1 00150000 rel i g iosi , q uam 01 001010000 1, 01
0105031 101 1 00 1011, 0 1 ex 01 00010115 00101 . Q uod v ero decimo 01 0
000110 1 , quod 00m1015 11 0110 1000 11010m Eccles iae 5 10111m 001 100
110015 000 m inu it, 1001101100 101 0000001100 5 0110q0 10 10 ipsis
1 011g100100 5 01 001011 01 0111 0111010105 1001001 0110 015000 500 105 0
gradu 001 1001100 15 0001001 00 1 . 800000 10 015 001 1001100 15 cujusdamstatum 01m 10011 , quod 01 001 115 000 001 00 00 1100 1 , 500 omn ia
01 00101 C01 15 10 10 1 0110q000 105 , qu inimmo 000105101 0m 11 0010 5
tanqu am 01 001 105 1001 11001001 . In 00 vero quod u ndecimo 01 0000110 1 , 10 001105 10 10v00 100 10 1 005 1001 0 , Vigilan1ii 01 1 01 0m sequen105 , 000 11 0 quem H 101 00 . 501 1000 5 01011 Quod 00 1010 05501 11 005
m e l i us 10001 0 q u i 0 100 10 1 1 0005 5 0 15 , 01 000101110 11 0010 5 005 5055 100001 000001 1005 0011001 1 1, quam illosqui005 5 05 5 100 100 5 venum00115 50m 01 omn ia 101 g100 10 1 , 0 00 0 me 015 , 5 00 0 Domino 1 05
000000110 1 81 015 perfectus esse, 0000 et vende omnia. quae ha beset da pauperibus, et veni, sequ ere me. Ad eum 10q0110 1 q0 1 v 0 11
001 10010 5 05 50, qui cum 0005 10115 petrem , 00v 100 1010 , 01 1 010
d im i 1t i 1 : 1510 q uem 10 100005 , secundum 00 1 101 1105 gradus 05 1
N 00 ergo 01 00101 000 01001010000 1 vel 01 050y101 1 00 1 011 5 00 1 0011001101 05 , qu ia servant 0050110111010m quam monachi, qu i 010
350 5 . 1111 010 10 000 11101 15 000500011.
priam 000 00000 105 00 servare 000 0055001. Quod vero 00000cimo 01 0000110 1 , quod nul l um 5001 11101010 05 1D00 mag15 000001001 ,
quam z elus 00 11001 0m , absque 00011011000 0000001m0 5 , 500 00 1
m aruru 010 0100 5 01 v0000 5 05 1, 0 1 01 110 0 00010 v.elum 0010100 5 000
000001, eam 00 omn i 0110010 101 1 0001 0m absolvens, secund umillud 800100115 ,E00105105 11. xxx M iserere animw tum placens Deo,0 1 00101 001 Aug. XX I . De 01v1101. D01. Sic ergo 5 1 aliquis 005 1000 10mpt1110 101 1 0001 11m 01 50 105 105 , 10 000 01 000001 01101 105 ,
0 1 0110m 01101 0m 001m01 0m z elum 000001 , 01 11 001 100110 5 5001 1
0010 10 . 800 100 0 001 100115 5 1m0m 05 1, quando ad z 010m 0111m01 010
habend um voto 500 01 0105 5 1000 0011g0101 , 5 100 1 001500005 vel
0110m re l i g ios i 00 000 001 votum obligat1 . Q uod vero 101 1100001m0
01 0000 110 1 , quod 5 1001 0011 101 000 01035 1001 10 500 0011 10100010 ,01 0015 0000 5 10 5 00 0015000010 , 110 0 100101000005 10 5 00 01 001
010000010 , 01 presbyter 001 0105 10 500 001 00010 , 05 1 m001105 10
falsum 00m 00150001 01 10010011101 00 1 0m 00000 1 omni um 5 1100
0110 005 15 , 01 050y101 1 an1em 00 1 011, vel 0110m 01 0010100001, 00000 1
011q005 00m 10 15 11 0110005 5 00 001500015 5 10 en im 50 00000 1 00
episcopum, 5100 1 00111 vel 11 01 00005 111 00 regem , 0 000 su per 11100I A l i i 00110 10110005 , 0111 g0001 00110005 01011 gl. 001114
10110003, 10 05 1, 005 qu i 100101 1005 1001 001 000, 0 1 T i tu s A005 1010,vel 01 0010100001 001500015 , gubernationes, 50111001 10 1001 0m 001
50001 0m 01 0010110005 , 0 1 5 00 1 01 050y101 1, qui documento 500 1
0 000 01 000 i psum 05 1000110 1 10 01010011000 500010010 10 00 q ui
00 5 00150000 5 01011 Q000 10 11 0g11101 05 sumus, 5 0111001 A005 10115 ,100 10 mag i s 015 00 1111115 indigemus 0000 46 . qu . 1 . 0. :C unctis, 01
0110 1 Omn ibus 01 050y101 15 , 010000 100 5 , 01 1 00t 0101 1015 01100
00000m 05 1 , 0 1 01011 absque 01 001 11 00150001 11000110 0g001 . N00
0 11q 110 M15 505 5 100 50 0 j0 5 50 quisquam 01 050y101 0 1 0m 10 5 00
001 00010 agat, 000 00011z 01 , 000 q010q00m absqu e ejus perm issu100101 01 5 1m 111101 80. 015 1. 0. Non debere: P 1 050y101 1 0 1011 5 100
010000010 01 0005 1110 00150001 ag00 1 Quod vero q001 10 decimo
01 0000 110 1 00 0101 1015 qu i 01 00101 0001m 10 0011010 10 m 0005 101 10
1 011 11000 10 1 , 50115 001 0m 001m0m 01 111 100 1100010 000101 01 00m
5 1011 1 G regor. Mora Prav i cum 1 0010 010001000 1, 110100
011110110 05 1, 01 00 000 quod 100111 0m0100 1 000 01 0m000 1 . » A101
1 1 00 10 1 00 110 0101 1005 055 0 10 5 1010 001 100110015 , 000 autem mo
000005 , 0100101 00001100 1100 0111100100m , quam m000001 v0100101 105 0 5010100 1 1000000 105 , 00 quam 00g00101 0101 101 00110q000 105 .
Qui qu idem 510105 100 10 051 apud Deum 011101 , quanto 10 100000
352 5 . 1 0 0111 05 A QU 1N A'
I‘
IS
001 10 m onachi 001 1001100 15 5 101 11m 05 50m 00 1 , 1000 015 5010m 015
0000010110 secundum 1 1 001110005 Apostolorum 0010 1 . Q uod ergop r imo 01 0000110 1 , quod 10 000 5001 0110110 tam E0150001 quam 5 0
00100115 , verba 00mm 00 10 01 0101 00 1 111 , 5 100 1 0000 C 005001 00 101
01 5 00011fi 000 10 1 manus 15 100, 010. 000 10011 00 01 0005110m 000
en im 00 00 0g110 05 00 5 00010010, 10 quan tum 5 0001005 05 1, 5 10
00 110 10 5 1010 000 110 1 001 5010m 00m 0005001 011000m , 0 00 qu idem10 5 1010 001 1001100 15 0011v0 , vel passivo , 500 10 5 1010 1110m 10011v0 ,
secund um Dionysium , 50111001 10 q000 10m 001 0m 0001011 , 1000
en im 01 00 110 5010m 0 15 0000010110 00010010 1 , 0 000 1000 nu l lum5 10111m 5 0501011, 5 00 111 01 quaedam 0111011 00mm 15 510 . E01500005
au tem 00,1050 10 00 1 0m 005 10 1 01010 0005001 010 1 01 00101 001 00
tuam 0011g0 11000m , q ua se 00 pastoralem curam obligat, 5 100 1 011
5 001 0010115 00001 01 . Q uod vero 5000000 01 0000 110 1 , 0100000 10
quod 000110 0001115 quae 1 0g100 5 01101000010 1 , s ignum 01 01 5 10105
00000 115 01 10010010m curam regni , 0111 au tem qu i 5 00 1 010010105
10 regno tanquam 000 00000 105 001 10010m 1 0g1m10 15 rationem
000 00g0000 10 1 110 0110m 10 regno E00105 100 Episcopus u ngitu rtanqu am 01 10010011101 00000 5 00 1 0 10 reg ìm ìnis ; A 1 001010000 1 vero01 P 1 050y101 1 001 011 000 ungun101 10 50 5000110110 00 100, q u ia 000
5 05010100 1 01 10010011101 cu ram , 500 quamdam 5 110m 1015 11 011000m
5 00 0015000011 1 0g110 100, 5 100 1 00111 vel 0100005 111 5 00 rege. N 00
01 00101 000 5 0q0 110 1 , q uod 1 011 000001 5 101 11m 001 100110015 , qu ia001 0 ejus 50 011 100011 00 1010001 0110 , 000 00 5011 1100110, 5 100 1 00 10
00150000 115 . (1001 1105 00 1010 in qua 001 100110 0005 15 111 001 5 0 1 05
01011 5011 110010 bonum ,0000 01 00 1 0 5011 1100115 00 001 1001100010
001 1100 1, 000 an1em 001 0 1010001 0115 , 11001 011 001 10010 0001 11010
005 511 01101 001 1. Q 000 vero 101 110 01 0000 110 1 , l onge 05 1 0 01000
5 110 000 en im 0 000 0g1m 05 00 , 001 1001100 0 meri t i , quod 00105 10550 10 10100m 001 100110 5 000
'
501010 10 00 1 010 presbytero, q uam00150000 vel 1 011g1050. 500 etiam 10 10100 000j 0g010 , sed loqu imur
00 001 100110015 5 1010 0 000 etiam 111 000 v 10010 1 00j 101005 5 00111
vocem i gnorare . Nam secundum q000 00j 1011 , 000 etiam i psi Ep is0001 05 5001 10 m ajori 5 1010 , quàm 1 011g105 1, cum 1010100m 5 10 1
m inoris meri1i. Quod ve ro qua r to 01 0000 110 1 , quod E0150000105000 05 1 0 100 , 000 m anifeste 000 11001 10 15 11010m , 5 1 005010 10 10
10111g0101 . Ex 01 05 50 e n im 01011 Dionys. 05 50 11 05 0101005 00010
5 105 11000 0101 0100100 , 50111001 E01500001 0m , P 1 050y10101 0 10 , 01 D10
00001 0 01 , 01, 24 . 01. 0 . 6 101 05, 000010 1 , quod 0100 E01500001 0m
00001 1001 11105 05 1. 101001 00 110 010100m Episgopus 001 00m0010m
xv .— DE P ERFEC TION E w m : SP IR ITUA L I S 353
11000m 00 corpus C 01 15 11 mysticum , quod 05 1 Ecclesia, 5 0001
q00m 01 10010010m 0001011 curam , 01 quas i regalem . Sed quantum00 001005 C01 15 11 verum , quod 10 8001 0m00 10 000 110010 1 , 000
00001 010100m 5 001 0 presbyterum . Quod autem 000001 aliquem
010100m 01 000 j0 1 150101100 0m solam , 5 100 1 A1 0010100000 5 vel
00 1 0105 presbyter, 00101 01: quod Episcopus 00105 1 m u l ta10001 0 , quae non 00105 1 00mm11101 0, 5 100 1 000 11 11101 0, 0 101001 0 , 0 1
0005001 01 0 005 111005 01 hujusmodi q uae vero j0 1 150101100 15 5 00 1
00105 1 01115 00mm 11101 0. Idem etiam 00101 ex 000 quod 51 Ep i s00005 00005 110 5 1 05 1110010 1 , 000 iterum 000 5001 010 1 , tanquam
00105 1010 01010 15 1 0m0000 10, 5 100 1 01 10 011 15 000 1ing11 01010 1005 .
Quod ve1o q 010 10 01 0000 110 1 , quod 5010m01101 105 1110 110 1 A rch i010000 05 , vel 0100000 5 , qu ia 10v05 1110 1 001 annulum , vel a l i qu i dhujusmodi omnino 1 101001050m 05 1 . 15 10 00 1111 5 010m0 1105 05 1 mag i ssim ilis 01v111005 5010m0 11011005 , secu ndum quas 011q01, 101105 110 010 1 00 10000 001 0000 10 10 , vel 001 annulum , quam 5010m 011011005
E00105 100, q000 10 quadam 0005001 011000 v01000001011000 000 515 100 1.
CAPUT XXV .
S olutio ratiommz , quae inducebantur ad probcmdum , quod
non derogat statm'
perfectiom'
q 3291
056y101 1'
vel Archz'
dz'
a
com'
,quod 001 0m dimitterepassant.
Nunc 05 10000000 10 05 1 101 110, quomodo 5 11 frivolum 10, quod00j10110 1 000 11 0 10 quod dic1um 05 1, quod 01 050y101 1 vel 010010100001 005 500 1 01m 11101 0 001 0m , non au tem E015000115 Episco
pa1um , vel 1 011g10505 1 011g1000m . (111 00 q uod 01 1m0 000 5 1001 0000m05 1, q uod qu ìcumque 0 001 1001101 1 5 1010 11 00 511 00 s1a1um qu i 00005 1 001 100110015 , 000 50101 0005 1010 secundum 11100 Aposto l .I Tim . v , 00 v10015 , cum 10110 1 10100 1001 101 10 C hr isto , 00001 0 v0100 11005 habentes damnationem , qu ia przmam [idem irritam fecerunt, 001 01011 g10 . qu00 10 000 damnatu r 01 0005 111 11 00 5 , dam
00101 11 0011 vo1i fi des, 00m000 101 10105 q ui 000 11000 1100 01 1m0111
[100m 11 1 11001 10001 0, 01 omnes hu ì usmodi 500 1 5 110 1105 0 1101 1 L0‘
10,
q000 1 011 0 1 050011 11, 01 000 05 1 0005 10101 0, 0000 5 1 A 1 001010000 1,
vel 010000 1 10 5 1010 001 100110015 05 500 1, 01m 11100 105 A 1 00101000
0010m , vel 001000100 001 0m , 00m001 00 10 1 , 00m 0005 10100 05 5 00 1 .
Q uod vero pr imo 01 0000 110 1 , quod A1 0010100001, vel 0100001
005 5 001 1 100 5 110 00 1 011g1000m , 0011 01 00101 000 quod 5 1010 5 1 011g100 15 511 001 1001101 , 5 00 qu ia 05 1 500111 101 , 00101 expresse 1015 001
C T A'
i
85 4 5 . 1 1101 101: AQUI NAT IS-OPUSCULA
05 50. D10110 1 001m , 49 , q0 . 1 0101 101 qu im0000001 0 111 01 0005 110 10
0000100 1, qu ia m 01101 0m v i tam 5 0q01 00010 0 1 , 11001 05 015 00Epis00015 10 m0005 101 115 101g11 1 0001 101 10g1 05 505 . E11 qu o 000010 1 ,
q uod 1000 11001 015 11 005 110, qu ia mel i u s 05 1, 01 000 so l um qu ia5 000 1 10 5 . .E1 01 00101 00 0 1 0111010000 1, 01 00000 105 00 1 0m 00 1000100,
000 5 010 10 0055 00 1, 00 1 0 01 001010000010 5 01 001 000100 01111155 0 ,
religionem 10 1101 0 , 5 00 0110m 10 50000 10 rem anere, 5 100 1 00101 00
11115 qu i 01m 11100 1 001 00010111 , 01 00010100 1 01 030000010 10 Eccl esia0010001 011. P05 500 1 etiam conj ug0m 00010010, 5 1 000 1001 10 1 10
5 001 15 01010 1005 0005 11 10 11 011 qu ibus 0100 1005 00101 quod 5 10111m001 100110015 000 00000 1 . Q uod vero 5 000000 010000110 1 , qu od1 011g105 05 0011 05 1 01 00101 000 001 1001101 15 5 1010 5 , qu ia 000 00 105 1
1 011g1000m 0110 11101 0, qu ia et1am 1110 q ui 05 1 01101 0101 5 0011 00105 1
uxorem 01m11101 0, q u i 100100 0 00 05 1 10 5 1010 001 1001100 15 , 011
0100010115 00101 omnino 11 1v010m 05 5 0 . U 101 q00 00101 5 1010 5 , 501
11001 1 011g0015 01 m01 1 1m00 11, al i qu i d sim i l e habet , 5 0111001 001 00tuam obliga1ionem , 01 1000 0 101q00 5 1010 5 05 1 q 11asi 01100j 115 . Sed
0011g0110 m011 1m00 11 0011 05 1 00 0005 001 1001101115 , 5 00 00 1 00
00000m 001 0 010 000110 11 1 , 01 1000 05 1 qu idem 5 10105 , 500 0 00
001 100110015 . 8 1010 5 00 10m 1 011g100 15 00001 0011g011000m 00 000 1 0
001 100110015 , q 1100 5 110 1 000001 105 , 000 11000110, 01 0000100 110 , 01
1000 05 1 5 1010 5 001 1001100 15 : Q uod vero 101 110 01 0000 11 0 1 , quod
01 00101 00m 1111010111 01 10 11 1m 11010m v irium 00105 1 aliquis 0 001
100110 1 1 5 1010 01500001 0 00 10 1001 0m , 5 100 1 Dav i d 01111 15 5 15 armis500115 , 0000011 fundam 01 10010010 , secu ndum al iqu id verum 05 1 ,
01 secund um a l iqu i d falsum 05 1 . P O 105 1 en im aliqu is 01 00101 10
11 1m 11010m 00 011101 1 rel ig ione 00 m 1001 0m 11 005 11 0, 000 1011100
5100 0150005 011000 0 rel i g ione vero 00 5 1010 10 50000101 0m 0110m
p1'
0503/101 1 00 1011, vel A 1 0010100001 11 0115 11 0 000 005 500 1 nul loen im modo in 000 015000501 Ecclesia . E11 quo manifeste 00001 01,
quod m 0110 0105 01100011 5 101115 1 011g10015 00j0 50001q00 5 1010 10
A 1 0010100001, vel 010000 1, 5 1 tamen 5 1010 5 01000005 05 1 , quam5 10105 011155 1m00 1 011g101115 00j0 500mqu 11 infim00. Q uod vero 10101 10
01 00001101 , quod 5 1 1m 10 0100111105 05 501 00 1 011000 5 1010 5 , 0 00
quam 11001 01 00 5 1010 00 5 1010 111 1 1005 11 0, omnino 11 1V01001 05 1.
L 1001 00 1111 11 005 11 0 00 5 10111m m aj orem , 0011 lamen 00 m 1001 0m ,
5 100 1 1100010 1 011 11 0 00 1 0g0101 1005 . 10 maj o r i en im 10 10111g110 1
05 50 011001 10 quod 05 1 1111005 , 500 non 0 converso 01 q ui obliga1
50 00dandum al i qu id m inus, 0011 1 000 10101 1 005 5 1 00001 11 majus.Quod voro qu in to 01000011111 , quod 010010105 00105 1 001 010m 5 101
35 6 5 . 1 1101 10 : A QU I N A T I S OPUS C ULA
0011g011000, qua se E0150001 obligan1 00 00100100m 001 0m 010015
bahendam 0000 Apostolus 01011; I 001 10 10. cap. 1 11 Necessitasm ihi incumb it 000 enim m ihi est si non evcmgeliz avero. E1 00050m
000055 110115 500011 , 01000 5 C um 1111 01 055 1 01 ew omnibus, omniumme servmn feci, 5 0111001 001 perpetuam 0011g011000m 0 000 01 10
D001010 . 000 10000110 1 quas i sta1n1um , 500 qu a5 i 1 011000 01 0
0010m .
‘Quod v ero 0000 010000 1101 , nu llam 011100010m 00001.
(ler1um 05 1 en im qu od 00 j u re commun i non 00001 011q0 15 011g100 E015 000010m , 000 00001 5 05 01001 0 A 1 001010000010m , vel 001 0
00100 00 10m , 0 15 1 5 11 10 5 001 15 0101010115 0005 1110 1 115 secundum000105 1051100 5 101010. 800 in 015 P apa 00105 1 015000 5 01 0 , 01 011
quando 015000501 , 0 1 1000 00000 105 cu ram A1 011 1010000010 5 , vel
001 000103, vel etiam 5 1 10 E015 00005 5 10 1 010011, 005 5 00 1 1 011010
1 0 10 000 11 0001 0 m011 1m 00 10m , 110 quod 0011 011 1m110 1 j0m 000
1 10010m , quod 00 1 011g10515 0101 000 00105 1.
CAPUT XXVI .
Quw opera 001 weligiosos 3101 110 61 6 005500 1 .
”
1105 101 1g110 1 0100000m , quae 0001 0 00“
005 001 110000 1 q011 0
1 011g10015 5 1010 5 00 1, Sed qu ia 00 015 01000 01101 11 00101 1m05 ,
5 0 111011: 010 0100101 0010m0 10101 05 00000 q uaedam 111501 01 0 . 10
00000 1 en im v erbum H .erony. quod 000010 1 111 0001 0115 , 015'
110 0110 . 95 , 011111 A010q00m 0100011 105 110010 5 10010 10 1 011g1000m
1101 00 1, 001 m 11 01—
5 1 000 1011000000 1, q uasi rel i g i os i 5 10001 0 1000
000000 1, 00 10 5 10010m 01 5001 00 801 1010 100 01 00010110 , 00 005
maxime 001 110001, q ui v i tam contempla1ivam 010g010 0 1, 0 100501
tim cum A0 g0 5 110 05 01001, 49, 00 011111010 D01, quod 0 5 10010
00g0050011000 v01 110115 n emo 01 0010010 1 , quod 00 100000110 001
1 1001 0110 10 . Si en im 000 10 100001 00 1 per 0000 verba H ieronym i
01 0001 0, 000v10001 010 1 001 10 quod 50110110 1 10 0000m 00011. Et
01001 010 1 in 0000 115 Ego sum P0011, ergo sum Apol lo 0000
m 001105 10m 05 1 01100 05 50 1010110010m verb i 0100m 15 51. An1equ am0100011 105110010 5 10010 , 10 05 1, 0001 05 510005 10 rel i g i one, 50111001001 1511000 , 1101 001. I tem , 1000000 1 quod 00105 105 11g0001 01q 1105 01V0001 quan tum 00 011000 11000m , vel 011000 110015 1 0110110m 50
001001100 5 1 011g105 15 000 11 101111111 m 11 01 au tem 00 qu id 100000 1.S ì en im 5 10 1010111g001 , quod m00 00111 5 100000 1 011 000 1050 quod0 10100010 1 10 5000100105 , 011000 1100010 010v10m , verum 05 1 q01
dem 500 000 i dem 00 50000 101 10115 0101 00105 1 . N00 en im 011 1100
IV . DE 00 11 1 11 01 100 0 v 1w a S P I R ITUA L IS 357
i pso quod 500011101 15 010111010 1 10 5 00010010m , 5 11501011 011000 1104
nem 010v10m , 5 00 011 - 000 quod aliqu is 5 0 501011 00 1 0111 . S ì ve ro10 100000 1 q uod 011 000 i pso quod 051 1 011g105 05 , 1100 0055 11 00001 0
011000 11000m 010v 10m ,manifeste falsum 05 1, 01 000 11 0 10 quod
010110 1 , 46 , q uaestio. 4 800 1 00000111 00 110 00gm010 10111, 0000
0155 1m0 qu idem z elo magi s 0m01 11001015 q u am 01100110015 10 11‘0mmat i , 05 50100 105 m0000005 , qu ia mundo 1001 101 5 001 , 01 D00
v1v0 111, 5000100 10115 0111 011 00100 110 100113005 , neque 0100 1100 110m ,
neque 001 15 1100 11010m 101g11 1, 000 00501v01 0 005 50 001 5 000100101150111011 01v10110 5 5 101 10j00010m 00105 101010 5 00 omnino 1000 010 1 .
Neque en im 000105 Bened i ct us m0000001 0 01 01 00000101 01m 11100511 0j 11500111001 1 01 011q 110 modo 011 11111 10 101010101 In q uo 011010
0010000m 05 1, 10 so l um 1 011g105 15 055 0 illici1um , quod 015 05 1 50
000011111 5 1010 10 5 000 regulae 10 1010101001 . 110m , 1001100 0 1 q 1100
000010 1 , 4 6 , q 11005 110 . 1 M000000 5 000 000101 15 , 500 0100g011 115
00001 0111010 01 . Q uod 5 1 1000 100000 0 1 0 1 01 0000 1, q uod 000 000
veni t monache 011 000 quod 05 1 m000000 5 quod 5 11 000101 , verum
05 1, 0110q010 omnis monachas 00010 1 05 501. S ì v01 0 10 10111g0111,
q 1100 10000011 05 00001 01100110 1 000g000 5 000101 15 0111010 , m 00 1105 10
falsum 05 1, q 1110 110 1110 000v00 100 1155 11110m 05 1 1 011g105 15 00001 0 ,
010001000 5001 0m 5 01 1010 1 0111 0 000 5 0001 11100 Joan. x v : Relw'
qu it
ergo 11zu lier l1ydriam, 010 . g105 . 01011, 01 05 1 Augus1 . Hi no 015000 1evangeliz a1uri 01 10 5 0000001 0 011 1 001 01 0005 5000011 0 1100 01
Dominus 11115 universalis 00011 1005 0011 1 111 15 11 0111010m , qu i eum
1001 00 1 omn ibus 1 0110115 5000 11, 01000 5 , Mat. ult. , 0150100115 5 1115Euntes doce te omnes gentes ; 01 sim ilis 1 05000 5 10 05 1 00 omn ia 5 1m ilia, 5 100 1 00 11100. A l ia 05 1 00050 0101 101, 0110 monachi C 10
1 100 5 , 50111001 000005 curam , 01011 ego 00500 : monachus , ego
005001 , 01 1101 0 111 111000000 5 500001 5 011101 10 5 01 100001 . P 01 0000
00 110 01 5 1111 1110 000101 01 111 q u i d m onacho 000v00101 011 000 quod05 1 m0000005 000 00 10m 001 0000 01 10 101010110 1 0110 majora 05
sumere, 5 1 01 1001 10 1 0011110 15 50 , 5 100 1 0101 1005 000 00105 1 0x 00111
m 00 1001 0 011 000 quod 05 1 0101 1005 , 00105 1 tamen 5 1 000 01 00
Ep iscopo 00111m 111010 1 . 11010 , quod 1000000 1 000 0m01105 , quam0005 05 50 0101005 0 Dom ino 105 11111 105 , 50111001 000000110 21005 10lorum , q001 0m 101 10 0m 10000 1 E0150001, 01 500100g10 10 duorum
D15010010 1 0m ,quorum 101m0m 10000 1 0111 011 01 0503
1 101 1. Si 00000 100001111 1 quod re l ig ios i 000 000011 1 0101001 10m cu ram , 5 1 0011
1001 101 v01 E0150001, vel 001 011, 001105 00105 1 negare. Si 00 10m000 101000001, quod rel ig i os i 000 005500 1 010001001 0, vel 000 105
358 5 . 1 11 0111 11: 0 00 1110 1 1 5 op uscvm
5 10005 00011 0 ex super i orum 010010101 0m comm issi one, 00101 00005 50 10150m qu ia quan to qu i s 05 1 0015 101 , 100 10 01 11115 01 11 00
100 110 1 , 0 1000010 1 , 4 6 , qua st . : Suntnonnu ll i . U000 si sa 00101 055 000100 105 000 00 1 011 0055 00 1 h ujusmodi 10001 0 ex commiss i one
01001010 1 0m , m 0 110 magi s 000 005 5 00 1 rel i g iosi , 5 1 015 00m 10 1110
10 1 . 11030 1 0500000000 00001 1 00 1 015 , q ui 001 1001100010 1 011g100 15
d en igrare 0 1100 10 1 , 0 000 10m01115 005 1100000 , q u ia 5 100 1 501 1010m05 1 , Prover. x : Qui profert contumeliam, insipiens est; 01 xxOmnes stu lti m iscentu r 001110 1001113 . 81 q u i s i g i tu r 000 11 0 0000
1 0501 10010 110 1001 11 , m ih i 000001 15 5 1m0m 01 11 . N 0110 en im modom el i us, quam 000 11 001000 11005 1 05 15 10000, 0p01 110 1 ver i tas, 01
1015 1105 000 101010 1 , 5000000m 11100 8010m00 15 Ferrum ferro acu itur, et homo ew acuit faciem am ici su i. Ipse an1em Deus judice110 101 005 01 005 , qu i 05 1 000 001010 5 10 5000010 saeculorum . Am on.
Ex plicit Opusculum decim um octav um v idelicet op u s divinumbea t i Thomw deperfectione vilw sp iritu ali:
360 s. THOM ./E A QUIN A
'
I‘I S OPUSCULA
mans lucem, et cream tenpbras, fac iens pacem , et cream ma lumqu ia i pse secu nd um suam j05 11110m infligi1 malu 111 003000, cum
05 50 000 501011 10 5 00 01 0010 1 0 m alu 11l 00 1000. T01 1105 05 1 01 1 01
Anthropomorph itarum 00000 110m u num Deum , sed 01000 110m
01101 00 1001 00m , 01 00 m odum human i 001001 15 101m 010m , 000 110
quos 010110 1 , Joan. 1v Sp iritus est Deus, 01 150 . XL C u i sim ilem fecistis Deum, au t qu am imaginem ponetis ai ? Q0 01 10 5 05 1
01 1 01 E0100 1 001 0m 000 00 110 10 quod Deus 000 00001 01 0v1000 1101001 50100 110m 00 1 0005 humanìs, 00011 0 q uod 010110 1 , I P 01. u ltim :
Omnem sollicitudm em proj icientes in eam, quoniam ipsi cu ra est
de vobis. Q01010 5 01 1 01 05 1 q uorumdam G00 11110m P0110500001 0m
01000 110 111 Deum 000 0550 omnipoten1em , 500 quod sol um 00105 100 q 110000111 1 011101 110 0 1, 000 11 0 q uos 010110 1 10 P 501. cx x x mOmnia quaecumque volu it Dominu s fecit. Omnes igitur 01 derogant11011011 111111000 05 500 1100, Vel 001 1001100 1 0000 000 11 0 omnes 000 11 111 10 Symbolo Credo in unum P atrem omnipo tentem .
80000005 0 1 1100 105 05 1 , quod 5001 11 05 001 5 0000 01v1000 10 0 110
05 500 110, secund um 11100, 1 1 000 . u l1im . Tres s unt qui testimom
'
um dant in caelo, P ater, Verbum, ci Spim tus Sanctus, et hi tres
unum sunt. 000 11 0 0000 autem articulam 5 00 1 0101 05 01 1 01 05 .
P 1 1m05 11111 8 0001111, qui 005011 unam 05 500110m , sed T 1 1011010111
001 50001 0 111 00g0v11 , 010005 quod una persona q00000q00 010110 1P 0101 , q uandoque F1110 5 , q00000q00 8011 1105 8000105 . 8000000 5
05 1 01 101 A 1 1 11, qui 005 011 11 05 001 50005 , 5 00 00g0v11 0011010m
05 500 1100, 010005 fi lium 05 50 01101 105 5 005 100 1100 0 0011 0, 01 05 50
01 0010 1 010 , 01 m 1001 0m 0011 0, 01 5 101 000 0000q0010m , 000 0000
101 00m , sed q000 10010011 05 50 005 1q00111 non 1001 01, 01 000 11 0
005 01105 01 1 01 05 01011 Dom inus, Joan. x Ego et pater unum su
mus, quia 0 1 01011 Augu st . quod 01011 unum, 11001 01 10 00 A 1 1 10
quod 01011 sumas, 0101011101 , 11001 01 10 0 80001110 . T 01 1105 05 1
01 1 01 Eunom ii, qu i 005011 fi lium d i ss im i lem 0011 1, 000 110 quern
010110 1 , 00105 500 . 1 Q ui est imago Dei inv isibilis. Q001 10 5 , 05 1
01 1 01 M000001111, qu i 0050 11 8011 110m sanctum 05 50 01 00101 0111,
0011 110 quem 0101101 , Il C or inth . 1 1 1 Dominué au tem spiritus est.
Q0 10105 05 1 01 1 01 G 100001 0m , qui 010110 1 8011 110111 80001001 01 0
000010 0 0011 0, 5 00 000 0 11110, 00011 0 quos x 1v
P araclitus au tem Spiritus Sanctus, qu em m itte t patér in nom inemeo, qu ia 50111001 00m m 11111 00101 , n unquam 501 1 110m fi lii, 01 0
11110 01 000000 10m . 01 Joan. x v 1 , 0101101 il le me clarifi eabit, qu iademeoaccipiet 01 000 110 omnes01 101 05 10 Symbolo 0101101 : Credo
v . DE A R T I C U L I S FIDE I 36 1
in Deum P atrem, et fi lium ejus unigenitum , non factum, con
substantialem P atri , et in Spiritum Sanctum Dom inum 01 vivificantem, qu i ex patre fi lioque procedit.Alii vero quatuor 01 110011 011 10110115 001 11000 1 00 01100105 01
vinee v 11 10 115 , q001 001 pr imus, qu i 05 1 101 11115 , 001 11001 00 01 00
11000m 1 01 0 10 10 055 0 0010100, 500000010 11100 D ix it et fac ta sunt.000 110 0000 01 1100 10m , pr imo qu idem 01 1 01111 Democr i t u s 01 Epi0111 0 5 , 00000 105 quod 000 materia m undi , 000 i psa 10 0001
composi1io 05 1 0 Deo, 500 quod mund us 05 1 0050 100105 001 000
001 50 10 corporum 10v15 101110 10 , quae 1 01 001 01 1001010 005 111000001 .
000 11 0 quos 010110 1 10 Psalm . x x x n Verbo Dom ini cael i fi rmatisunt, 10 05 1 , secu ndum rationem aeternam , 000 autem 005 11 . 80
000005 05 1 01 1 01 P 1010015 , 01 A00x 0g01 00, qu i 005001 00 1 m undumfactum 0 Deo, 5 00 ex materia 010010000 11, 000 11 0 quos 010110 1 10P 5 01. cx 1.vu 1 Mandam
'
i, et crea ta sunt, 10 05 1, ex 0 10110 10010.
T01 110 5 05 1 01 1 0 1 A 1 15 10 10115 , qu i 0050 11 mundum 0 Deo 10010m
000 05 50, 500 00 03 10100 1015 50 000 11 0 quod 0101101 , Gen. 1 In
principzo 1 1 000 11 Deus caelum et terram . Q 001 105 05 1 01 1 01 Man i0010 01 0m , qu i 005001 00 1 Deum 100101 0m invisibilium , 5 00v15 101110
0 0100010 10010 , 000 11 0 quos 010110 1 , 1100100 . 11 1 F ide intelligimusaptala esse saecu la verbo Dei, u t ex invisibilibus v isibilia fi erent.
Q 010 10 5 , 05 1 01 101 8 110 00 15 Magi , 01 M000001 1 ejus 015 0100 11, 01m 0 1101 010 aliorum 0001 011001 0m 005 5 0q000 11010 , qu i 01 0011000m
m und i 000 D00 , 5 00 angel is 0111 10000 1, 000 11 0 quos 01011 Pau lus,A01. x v 11 Deus qu i fecit m undum ci omnia qua: in eo sunt. 8011 10 5
,
05 1 01 1 01 001 0m qu ì 005 001 00 1 D00m 001 seipsum 000 g0001 001 0
mundum ,5 00 001 q uasdam 001 105 5 101 5 00100105 , 00011 0 quos 01
01101 , Job . xxx 1v Quem constitm'
t a lium super terram , au t quem
posu it super orbem quem fabricatus 031 ? E1 000 110 005 01 1 01 05 010110 1 10 Symbolo Factorem , vel 01 00101 0m , cael i et terra; , visibi
lium omnium et invisibilium .
Q 001 105 01 1100 105 001 11001 00 011‘
0010m gratiae 001 quamvw 1110010 1 Eccl es ia 0 Deo, secund um 11100, R0m . 1 1 1 Justifi catigra tis per gratiam ipsius, 5 0111001 D01. Et 500 0 1 1100 10 15 10 com
01 0000000 10 1 omnia sacramenta E00105 100, 01 q00000mq00 001 11
000 1 00 Eccl es iae 0011010m , 01 0000 8011 1105 800011, 01 j05 11110hom inum . Et q u ia 00 8001 0m 00 115 Eccles iae 005 101 10 5 05 1 11 00100
dum , 00 015 inter i m 50001 500001005 , 01 01105 01 1 01 05 000 11 0 0000
01 110010m 01100001110 5 . Q uorum pr imus 05 1 C 01 10 101 01 E0100 15 ,
01 etiam N0z 01 0001 0m , qui 011101001 gratiam C01 15 11 000 5010
362 s . THOM zE A QU INA T I S 01 1150000
0100 101 00 5 010 10m 0001 01 1, 015 1 011q0 15 011 00 10015 1000m , 01 0110
l eg is 10 000010 00 5 100101 ; 000 110 q uos ( 1101101 , Rom . 1 1 1 A 1 bitra
111 11 1 justifi cari hom inem per fi dem sine operibus legis. 8000 0005
05 1 01 1 0 1 D000115 101 0m , qu i 005001 00 1 g1 011010 C01 15 11 5010 10 10
A fr i ca 1 0m 005 15 5 0 , q u ia 50111001 10105 01105 mund us comm unicabat
C 0001110110 C arlhaginiensi E0150000 , q 0010 105 1 00000m 00v010 0 1, 01
10 000 negabant 0 11 1101010 Ecclesiae, 000 11 0 quos 010110 1 , 00 Col o .
1 11 I n Christo Jesu non est Gentzl1'
s, et Judazus, et 011 011 01 01310, 01
01 100110111 10 , B arbaras, et Scytha, servu s et liber, sed omnibu sChristus . T01 110 5 05 1 01 1 01 Pelagianorum , qui qu idem pr imo 110
gav01 001 0000010m ori g i na l e 05 5 0 10 001 110115 , 00011 0 10 quod01011 Apo. Rom . v P er unum hom inem peccatum in hanc m undumintrav it, et per peccatum mors, 1111 et in omnes hom ines morspertransiit, in quo omnes peccaverunt. Et 111 Psalm . L , 010110 1 Ecce111 iniqu itatibus conceptu s sum . 80011 1100 , 010110 1 quod 01 100101010boni 0001 15 1005 1 00m 10 1 0 seipso, sed 000 50mm0110 05 1 0 Deo,
000 11 0 10 quod dicit Apos . Phi l i p . 1 1 : Deus est qui 0001 0 10 1 111
vob is et velle, 6 1 pro bona volunta te . T 01 110 , 010110 1 grat iam 00 1 1 0010 10 1 secundum 50 0 m er i ta, 000 11 0 10 quod 010110 1 ,Rom . x x Si au tem gratia j am non em operibus, alioqu in gratia
j am non esset gra tia . Q001 10 5 01 1 01 05 1 O rigenis, qu i 0050 11 0m
0 08 00 110 05 01 00105 00m angel i s simu l , 01 01 0 diversitate 001 0m
q000 101 0g01 00 1 , quosdam homi nes v 0001 1 0 Deo 001 g 1 011010 ,
(01050010 vero 10 101100111010 1 0110q 111, 000110 quod 01011 Apos . 00
B om . 1 x C um nondum nati essent, au t a liqu id boni egissent, au tma li, 111 secundum electionem 01 00031111111 Dei m aneret, non ea: 000
1 1'
b11s, sed ea: 00011 1118 dictum est ai, qu ia maj or serv iet m inori .Q 010 10 5 , 01 1 01 05 1 C atafrygarum , 10 05 1, M00 100 1, P 1 15000, 01
111011 11100, qu i 01000 1 01 0000105 quas i 0 1 1 00111105 10 15 50, 01 quod000 01 000010v01 00 1 001 8011 110m 800010 10 , 0011 11 0 quos 0101101 ,Il P 011 . 1 Non enim volunta te humana a llata est aliquando pro
phez1'
a, sed Sp iri…811 11 0110 111 3011 011 10011 11 sunt sanct i Dei hom ines .8011 10 5 05 1 01 1 01 (301000 15 , qu i pr imo d ix i t Deum l eg i s 01 01 0000tarum 000 05 50 0011 010 001 15 11, 000 bonum Deum 05 50, 5 00 inju s
tum 0011 010 vero C 01 15 11 bonum 05 5 0, quem 0 110m M00 100001
5000 11 500 1 legem 1 001 0000 105 , 00011 0 quo s 0101101 , Roman. v u
L ex qu idem sanata, et m andatum sanctum, 01 1113111 111 , 01 bonum , 01
Rom . 1 , 010110 1 : Quod ante prom iseratper prozahetas su os in Scrip111 1 1
'
s sanctis 110fi lio suo. 80011m05 01 1 01 05 1 eorum , qui quaedamquae ad 001 10011000m v i tae 001 11000 1, 05 5010 0 1 05 5 0 00 00005 5110
364 s. THOM ZE A QU INAT I S 000 5 00…
01 0001 11010m 00000 105 , 000001 0 000 0055 001, 110 quod 05501 00 1
005 qu i 011q00000 peccavèrunt, nunquam 01101 1101001 0000 1550,000 11 0 quos 010110 1 Apoc . v x C haritatem tua
'
m primum rel iqu isti : memor esto itaque unde ew cideris. Duodecìm us 01 1 01 05 1
com m qu i 00 quae 00 Eccles ia D01 001v01 5011101 500 1 5 101010, 01
000 1 000 05 50 005 011 0000 , 5 1001 A riani , qu i 01000 1 5 1010 10 j0j 00 10000 05 50 50100101101 001001 0000, 5 00 cum qu i s v01001 11, j0J11001,00 v100010 1 0550 500 l ege . E1 5 1001 T055 01 00011005 10 05 1 Q ua r10000110 00 1, qui 010001 q 1101 100001m0 10 00 P 05000 05 5 0 001001 00
dum , q0000mq00 010 sep t imanae 00001 1 01 01 01 eadem 1 0 110 05 1
00 q0100500m q00 00 Eccles ia 5 1010 115 . Et 00011 0 001 005 15 105 , 01
1 01 05 10 Sym bolo Apostolorum 010110 1 Sanctam E cclesiam catho
licam , sanatormn communionem , remissionem p eccatorum . Et 10
Symbolo 0011 0m 010110 1 Qu i locu tus est per prophetas, et unam
sanctam catholicam 01 apostolicam Ecclesiam . C onfi teor unum
baptisma remzssionem p eccatorum .
Q 010 105 01 1100 10 5 05 1 00 1 05 0 1 1 0011000 m01 1001 0m , de quo 01
01101 , 1 C 01 10 10. x v : Omnes qu idem 1 05 0 1g010 05 , 000 11 0 quem0110m 5 00 1 010 1 05 01 1 01 05 , q0 01 0m primu s 05 1 01 1 0 1 V0100 1101, q01001 0 15 1 0501 1 0011000m negav i 1 , quem etiam 010 1 05 0001 01101 5 00 1
5 000 11, 000 11 0’
q00m 010110 1,00 1 10 1. x v ÈS z C hristus prw di
'
catu r,
qu od 1 05 0 1 1 001 11 0 0101 10 13, qu omodo qu idam dicunt in vobis, quo
m am resurrectio mortuorum non est? 5 000000 5 05 1 01 1 01 Hym 0
0001 01 «P011011, 000 11 0 q uos 01011 A005 1 . II T imot. u , quod a ver ita te ex cideruu t, dicentes resurrectionem gum factum , v01 qu ia non
01 000000 1 01105 1 0501 1 0010 1 05 , 0 15 1 11105 qui 00m 001 15 10 1 05 01
1 0x 01 0 01 . T01 1105 05 1 01 1 01 q001 0m00m 0001 011001 0m modernòrum ,
qu i 01000 1 1 05 0 1 1 001100010 10 10 10m , 0 00 1am en 001 0 1000m 00100
rum ,500 quod 00 1m00 1 050 1000 1 quaedam 001 001 0 000105 110 , 00011 0
quos Apost. 01011 , I Corinth . x v Oportet corruptibile hoc indu e-reincorruptz
'
onem, et mor tale hoc induere immortalitatem . Q0 01 10 5
05 1 01 1 01 E0 1y0015 0011 101 0000 0005 100 110000111001, \q 11 1 0050 11 001
001 0 005110 10 1 05 01 1 0011000 001 1, v01 ven1o 5 1m 1101 1, quod G 1 0g01 .
0 01 1 01 10 4 4 M01 0110m ,000110 quem 05 1 , quod Dom ìnùs 005 1
1 05 01 1 0011000m suam 001005 su um 0150100115 00100000m 01000011,
01000 5 , L uc. 0 11. : P alpate, 01 010010, cum tamen Apost. 01001,
P h i l . quod reformabit corpus humilitatis nostrae‘
confi guratum
corpori claritatis 30 10 . Q 11'
10 10 5 01 1 01 05 1 01000 11001 , qu ia 001001 0
humana 10 1 050 1 1 0011000 v01 100 10 1 10 5011 110m ,000 11 0 quos 0101101 , L00. 1111 . Spiritus 011 1 0010 01 ossa non habet, sica t me v idetis
v . DE A R T I C UL I S 1 000 1 365
hq bere. Sex tus 01 101 05 1 C 01 10 101, q ui m i l le 00005 005 1 1 050 1 1 0011000m 10 101 1 000 regno 10001010 1 qu ibus 0010 1005001 00105 ventr i s 00 1101010 15 11010010105 00000001, 000 11 0 quem010110 1 , 111011. xx ln resurrectione neque nu bent, neque nubentur .
Q u i dam dix erunt 0110m , quod 005 1 1 0501 1 001100010 m01 1001 0m 10
0000m 5 1010 10 q uo 0 000 05 1, 100 0005 01000011 , 000 11 0 q uo s 010110 1 , Apoc . XXI Vidi cw lum novum, et terram novam . Et Apost.
01011, Rom . vm , quod ipsa creatura liberabitur 0 301 0110 10 corruptionis in libertate glorice fi liormn Dei . Et 000 11 0 omnes 005 01 1 01 05 010110 1 : C arnis resurrectionem 01 10 0110 Symbolo Ex pec toresu rrectionem mortuorum .
5 011 105 01 1100 105 001 110010 0 01.11m0m 0110010m 01v10110115 , qu i
05 1 10m 0001 0110 honorum , 01 0001110 m 0101 0m , secundum 10
Psalm . L X ! Tu reddes unicu iqu e ju x ta opera sua . Et 011 00 0000
011001 0101 00 1 mul t i 01 1 0105 , quorum pr imus 05 1 01000 110m ,quod
an ima m oritur 00m corpore 5 100 1 A 1 005 055 01 11, vel etiam pos tm00100m 10 101 v01111m , 5 100 1 Z eno 01x 11, 0 1 1 00110101 10
000105 105 11015 dogmatibus, 000 11 0 q uod 05 1 quod Apost. 01011,
Ph i l ip. 1 Desiderium habens dissolv i, et esse cum Christo . EtApoc . V 1 Vidi 300103 a ltare Dei animas interfectorum propterverbum Dei. 80000005 01 1 01 05 1 0 1 1g00 15 , qu i 0050 11 00011005 01
020 01 0005 00m00105 1101 0m posse purgari, 01 1 0011 0 10 g lor iam ,
01 ange l os 5 000105 , 01 [10011005 000105 iterum posse 000001 00
m a la , quod 05 1 000 11 0 000101 11010m Dom ini , Mat1h . x x v Ibunt
hi in supplicium w ternum just i au tem in v itam aelernam . T01
1105 05 1 01 1 01 01000110m omnes 000005 , 01 omn ia pr0emia m0101 0m01 honorum 10 10 1 05 05 50 00q00105 , 000 11 0 quorum pr imum 010110 1 ,I 6 01 1010. x v Stel la a ste lla differt in claritate, sic et resu rrectio
mortuorum . Con t ra secundum 010110 1 , 111011. 1 1 : Tyra 01 810001
rem issius erit in die judicii, quam vobis. Q 001 105 01 1 01 05 1 01000
tium anim asm 0101 0m 000 s tat im 005 1 m01 1010 005000001 0 00 10
fernum ,0 00 011q 1105 500010 1 001 00 1m 05 001 0015 0m 1011 01 0 00 10
010m j001011, 000 11 0 q uos 010110 1 , L 0000 x vm , quo d mortuu s est
dives, 01 sep ultus in inferno . Et 11 001 10 1 . v , 0101101 : 8010105 enimquoniam si
,terrestris domu s nos tra hajns habitationis dissolvatur,
quod aedifi cationem cac Deo. habemus domum non manufactam , sed
( e ternam in caelis . Q0111 105 05 1 01 1 01 dicentìum 000 05 50 001g010
1 10m 001m01 0m 0051 mortem , 00 1 0m 50111001 qu i 10 0001 110 10
00005 501 0 11 1, sed al i qu id purgabile 00000 1, 000 11 0 quos 010110 1 ,I C 01 1010. 1 1 1 : Si qu is ced:fi caverit super fu ndamentum, 50111001
366 5 . THOM /E A QUIN AT IS OPUSC ULA
0001 001 011001101101 0 0001 00 115 , lignum, fa num, 3110010111 , detri
me1ì tum 0011010 1 , ipse tum en salvus crit, sic tamen quas i per190001 : 01 000 11 0 005 01 10 105 0101101 10 Symbolo Vi tam ce ternam . Amen.
A lu vero qui sep1em 01 1100105 011 00 fi dem 01v10110115 assignant,
005 5 10 015 110g000 1, 0 1 01 1m0 5 5 11 00 05 500 110 0011010 . 80000005 ,
00 001 5 000 0011 15 . T01 1105 , 00 001 5000 11111. Q 001 10 5 , 00 001 5000801 1 110 5 5 00011. Q0 10 10 5 , 00 0110010 01 001100 15 . 8011 105 , 00 0110010
1 0m 0001 01100 15 , 500 quo 00m01 00000001 1 050 1 1 0011000m 01 v i tam& 101 00m . EL 5 10 dum 01 03010101 0m sex 01 1100101 0 10 secundumdividun1 10 1 1 05 q 0 10 10m vero 01 sex 1um 0001010300 1 10 unum ,
1100 1 secund um 005 5 0010m 0 1 1100 11. N00 1 0101 1 quan1um 00 veritatem 11001, vol 0 1 1 01 0m v 11011000m q 0011101 015 110g000 10 1 .
Nunc 1 05 101 000 5 1001 01 0 01 1100105 , qu i 001 11000 1 00 00m00110
tem C01 15 11, 01100 q uam 0110m sex 01 1100 105 015 110g0001 , quorumpr imus 05 1 011 00 00000011000m 01 0011v1101001 C 01 15 11, secund umquod 010110 1 150 . 01 10 11 0000110 1 Mat1h . 1 Ecce Virgo concipiet,01 001 101 lilium et vocabitur nomen ej us Emmanuel. Et 01100 0000m0 111 1001 0 01 01 1 01 05 , quorum pr imus 10 11 01000 110 10 C hristumfu i sse pu rum hom inem , 01 quod 000 semper 1011, 500 0 Mar ia50mpsit exordium . E1 15 10 05 1 01 1 01 C arpocratis, 01 C 01 10101, 01
E010015 , 01 Pau l i 80m05 0100 1, 01 P001101, 000 11 0 quos 0101101 , Rom an. x x : E x qu ibu s est Christus secundum carnem, qu i est superomnia Deu s bened ictu s in saecula . 80000005 01 1 01 05 1 M001000001 010
01000 110m , quod Ch r i s t u s 000 000011 verum 00100 5 , 500 0000 105
1100 10 , 000 11 0 quod Dom inus Luc. 0 11. 1 001 0000011 01 1 01 0m 015 01
00101 0m snorum qu i contu rba ti etperterriti w stimabant se spiritumvidere. E1 Malt. x 1v Vldentes eam supra mare am bu lantem , turbat i sun t dicentes, qu ia phantasma est, et pra: t imore clamaventnt,quorum 00101000m Domi nus 1 0m0v11 dicens H abele fi duciam, ego
sum , 0 01110 timere. T01 1105 01 1 01 05 1 Va lent ini , qu i 01011 C 11 1 15 10m010 105 10 corpus 0110115 50, 0 1011q00 00 V11 g100 055 00105 1550, 500 0011psam tanqu am 001 1 1v0m , 00 1 115 1010m 5 100 0 110 00 1110 05 5 0m010
001 00 11 00 5 15 50, 000 11 0 quod 010110 1 , G01. x v Misit Deus fi liurnsuum factum ex muliere. Q 001 105 05 1 01 1 01 Apol l inaris, qui di x i ta l iq u i d Verb i 10 001 00 101550 conversum , 00 1 11 005 10 0 1010m , 000
00 1010 001 00m 00 M01 100 001 00 susceptam . P 1 00101 illud en im q uod010110 1 , Joan. 1 Verbum caro factum. est, 10 10111g11 quod Verbum5 11 10 001 00 000v01 50m , 000 11 0 quod 5 1011111 10100111 5 000110 1 Et
hubitavit in 00113 . N00 001010 10 005 110 00101 0 1010g10 0001105 501,
368 5 . 1 110 11 03: A QUINA T I S OPUS C ULA
Maria Virgine. Et 10 Symbolo patrum Qui propter nos homines,01 01 00101
:
nostrum salu tem descendit de 000113, 01 17100 1 1101113 est deSp iri…Sancto 000Maria Virgine, 01 homo factus est.80000005 01 1100 10 5 05 1 00 005 51000 01 0101 10 C 01 15 11, secundum
quod 1050 Dominus 01000111 11, M011h . 11 11 Ecce ascendimus Jerosolymam , et fi lius hom inis tradeturprincip ibus sacerdotum et scribis, 01 condemnabunt cum 0101 10, et tradent cum gentibus ad illudendum, et flagellamdum , 01 crucifi gendum .Et 011 00 00 00 01 1100 10m
pr imus qu idem 05 1 01 1 01 111001000001 0m , q ui 5 100 1 001005 (301 15 11
05 50 0000 105 1100m passionem C01 15 11 000 10 3101 11010,
5 00 10 0000 10510 05 5 0 010111 00 10 1 000 11 0 quod 010110 1 , 150 . L…
Vere languores 00511 05 1050 tulit, 01 dolores nostras ipse portavit.E1 1101 0m Tanquam av is ad occisionem 0001115 031 quod 0110m
10000110 1 , A01. vm . 80000005 05 1 01 1 01 G 0100 1, q ui 10 Chr is tou nam 0010 1 0m 0050 11, 500 10001 001 010m 01 1mm01 101001 001111 0
quod 010110 1 , I P 01 . Christu s semel 01 0 00000115 11 0511 13 mortuu s031. E1 000 11 0 005 01 1 01 05 000 110 1 10 Symbolo : C 1 001/10103, mortuus,et sepu ltas.
T01 1105 01 110010 5 05 1 00 1 050 1 1 0011000 (101 15 11, secundum quod1050 01011, M0110. 11 11 : T01 110 die resurget. E1 011 00 0000 01 1100 10 10
pr imo qu idem 01 1 0V11 (101 10 1005 , 05501 00 5 (101 15 10m non 5 01
1 0501 10010 1 0m 055 0 : 000 11 0 quod 010110 1 , I C 01 101. x vResurreacit 101 110 die secundum Scripluras. 80000005 01 1 01 05 1 qu i
im000110 1 O rigeni, quod 5 11 iterum 010 5 010 10 hom inum 01 d0emo
num 005 50 1 05 , 00011 0 quod 010110 1 , Rom . V1 Christus 1 030 1 900300: mortu is, j am non 0101 110 1 , 0101 5 1111 u ltra non dominabitur.
Quod enim mortuus est peccato, mortuus 031 5001 01 quod 0 0 1010.0 1011, 01011 Deo. E1 000 11 0 005 01 1 0105 010110 1 10 Symbolo T01 110
die 1 050 1 1 00011 0 11101 1013.
Q001 10 5 01 1100105 05 1 00 00500050 00 10101 05 . C 1 001m 05 en im00 1m0m C 01 15 11 00500001550 00 10101 05 , 001001 0 jacente 10 5 0001
011 1 0, Eph . IV Descendit primum in partes 101 1 10. U000
10 Symbolo 010110 1 Descendi t ad inferos, quod 05 1 0011 11 0 quosdam , qui 005001 00 1 i psum (101 15 10m 000 005000015 50 per seipsum
00 10101 05 , cum tam en Pe trus 01001, A01. 1 1 , quod non 031 001 011010 5
in inferno.
Q 010 105 01 1100105 05 1 00 050005 1000 (301 15 11 10 coelum , de quo
1050 01011, Joan. 11 11 A scendo ad0011 010 0100 111 01 0011 010 vestrum,
Deum meum 01 Deum vestrum . C i rca quae 01 1 00 1 8010001001, q ui
0 0g00 1 801v01010m 10 001 00 50001 0 00 0011 101 010 D01 0011 15 , 500
v . DE AR T I C UL I S 0100 1 369
quod 0010 011 0 11 , 01 10 5010 0050 11 . C i rca q uod 0 11
Dom inus qu idem Jesus postquam locu tus'
cst eis, ascendit in coelum ,
et 301101 a dertrisD01 0000 10 Symbolo 010110 1 Ascendit in 000
Zum, 301101 ad dex teram 0051 15 .
8011 10 5 0 1 1100 105 05 1 00 001100 10 00 j ud i c ium , de quo Dom i n us01011 , 1110110. 11 11 v C um 001101 11 fi lius hom inis in maj estate sua, 01omnes angeli ej us cum eo, tuna sedebit super sedem majesta tis 5 0 10 .
E1 P011 0 5 01011, A01 . 11 H ic est qu i (3011311111 103 031 a Deo ju ìleav vi
vorw n 01 7001 1001 11171, si ve 001 0 10 q ui jam 10 01 101 5 00 1, 01 001 010
qu i 10 adven1u C 01 15 11 v iv i 10 v00 100 111 1 . E1 011 00 1100 011q0 1 01 1 00 1,
00 q 0 1005 010110 1 , 11 P 01 . 1 1 1 Venient in novissim is diebus in de
000110110 1110301 05 ju x ta proprius concupiscentias dicentes U01 031
promissio, au t adventus ej us? (100 11 0 q uos 010110 1 , Job . 11 1 11 Fu
gite a fa c ie gladii, quoniam 0 1101 iniqu itatum gladzus est, 01 3011010
esse j udicium . U 1100 10 Symbolo 010110 1 : Qu i ventura s estj udicare111005 01 mortuos. 1111 autem q u i 5 0010m 01 1100105 00 10 00 110115 05 5 0
00000 1, distingu ant pr imum 01 110010m 10 0005 , 00000 105 5011100 1
5 00 0110 01 110010 0000001100010 001 15 11, 01 500 0110 ejus nativi
101010 .
2°De E cclese'
0 S acm mentis.
Nunc 1 05 101 0005 1001 0000 10 00 E00105 100 5001 0m00 115 , q u0o
1010 00 010 010 00m01 0000000 10 1 5 00 0 00 01 110010 , q u& 00 01100
1 11m g1 01100 001 11000 1. 800 q u ia 50001010m 00 5 001 0m00 115 10015 115
q 010 5 11000m , 00 015 500 1 5 11m 0g0000 10 05 1 . E1 01 110 0 1g110 1 scien
dum ,quod 5 1011 1 A0g0 5 1 . 01011 10 11 110. 00 C iv i t . D01
, 8001 0
meu 1n10 05 1 sacrum si gnum v01 5 001& 1 01 5 1g0 0 10 . F001 00 1 00 1010
10 v0101 1 l ege quaedam 5001 010 00 10 , 10 05 1, sacra 1 01 si gna , 5 100 1agnus 005000115 , 01 0110 5 001 0m 011 10 10g0110 , qu0e qu idem so l um5 1g011100000 1 C 01 15 11 gratiam ,
1100 1010 00 eam 0005 0000 1 . U000
Apost. G01. V 1 , v0001 00 0g000 01 111 111m 0 0101000 10 . Eg000 q u i dem ,
qu ia gratiam 000 000 110 0000 1, 01 1011 1m0 , qu ia g1 0 110m 000 101 1 0
000 00101 00 1. 8001 0m00 10 vero 0 0v00 l eg i s 000 110011 1 01 00 11 101 0 11 1
g 1 0110m . In 015 en im v ir1us (301 15 11 5 00 10g0m 00 10 1 01 0 111 v isibi
110 10 5001 0110 5 00010101 50101010 . 0 1 01011 A ug . E1 1000 sacram en
10m 001 00 l eg i s 05 1 10 1115 101115 gratiae v 15 101115 10 1 10 0 , 0 1 ej us 5 1
m ili1udinem 1301 01, 01 0005 0 011 15 101 . 8100 1 0010 110 qu& fi t in aqua000115m0115 1 00100500 101 10 101 101 0m m 00 11011000m , q 1100 11 1 0
00000115 001 v11 10 1010 000115 10 1. 800 1 an1em 5001 0111 00 10 l eg isQ T n A 0 0 1 1 00 1 1 !
‘2
370 5 . 1 110a A QU INAT I S 000 500011
novae sep tem , 50111001 baptismus, 000 11 1 010110, 000001 15 110, 010 01100 110, 011 11 0m0 000110, 0100, 01 m011 1m00 10m quorum 01 110 0
qu inque 0 101000 101 00 001 1001100 0m 0 0105 0010 1015 10 seipso, 5 011
0110 000, 50111001 0100 01 m011 1m0010m , 0101000 10 1 00 001 100110
nem , 01 1001110110011000m 101105 Ecclesiae. Vita en im 5011 1100115
000 101m010 1 vitae 001001 011 10 v i1a autem 001001 011 001 110110 1
00100 01 1100 001 g000101100010 , qu ia 0050110 1 10 000 mundo 50
00000 001 augmentum , q uo 0010001101 00 q000 11101001 01 v ir
10 1010 001 1001010 101 110 001 cibum , quo 5 05 100 1010 1 homin isv i ta 01 1111 10105 . E1 0000 qu i dem 5 010001 00 1, 5 1 000q0010 eum
10 11 1 1001 1 000 110g01 01, 500q 010 11 0q000 101 00m 0 10 11 1 10010 1 , quar to1001g01 500011000 5 10 05 1 10 v i ta 5011 110011. Pr imo 00110 1001g01
homo 1 0g0001 011000, q uae 11 1 per baptism urn, secund um 11100
Joan. 1 1 1 N is i qu is renatus fu eri t ea: aqua 01 Spiritu Sancto,non potes t introire in regnum D01. 8000 000 , 0001 101 q uod homo00010101 001 10010m v 11 10 10m quas i quoddam 5011 110010 augm en
tum ,50111001 001 5001 0m00 10m 00001 10 0000 15 00 s imi l i t ud ine…
Apostolorum , quos Sp i r i t us 8000105 10 005 v 00 1005 000 11 1 10 0V11 .
U000 Dom inus 0111 11 015 , L uc. ultim . Vos sede te in 01110010 —Jeru
salem quoadusque induamini v irtute ea: alto. T01 110 , 0001 101 q uod
homo 5011 110011101 00 11 1010 1 001 E00001 15 1110 5001 0m00 10m , 50
00 000 10 11100 Joan. V 1 N is i manducaveritis carnem fi lii hominis,01 biberitis ejus sangu inem , non habebitis vitam in vobis. 0001 10,0001 101 quod 0010 0 500 010 1 5011 110 011101 001 5 001 0m0010m 010 111
100 1100, secundum 111110 P 501. 11 1. Sana, Domine, animam m eam,
qu ia peccav i tibi. Q0 10 10 , 5011 110011101 sim ul 01 001001 011101 001
5 001 0m 00 10m 01111 0m00 11001100 15 5000101 , secundum 11100 Jac.
0 11 . Infi rmatu r aliqu is in vobis, inducat presbyteros Ecclesia , 01
0 1 0111 super eum ungentes cum 0100 111 nom ine Domini, 01 01 0110
fi dei salvabit infi rmum , 01 alleviabit eum Dominus, et si in 0001 0115
311, 0101 11101110 1“01. Q uan t um an1em 00 00 10 10 00010 E00105 100 0 1111
ta1em , 0 101000 10 1 000 5001 010 00 10 , 5 0111001 0100 , 01 m011 1m0010m .
N am 001 01010010 Eccl es ia g0001 00101 01 m 01110110010 1 5011 1
10011101 , 01 001 m011 1m 0010m m 011101100101 001001 011101 .E5 1 0010m
0005 1001 0000m quod 01 0001010 sep tem sacramenta quaedam 00
000 1 00mm0010, 01 quaedam 01001 10 . Commune qu idem 05 1 0m
0 1005 5001 0m00 115 , quod 000101 00 1 gratiam , 5 100 1 d io1um 05 1.
Commune etiam 05 1 omnibus, quod 5 001 0m0010m 0005 15 111 10
verb i s 01 1 0005 001001 011005 , 5 100 1 10 001 15 10, q ui 05 1 5001 01000101 001 000101 , 05 1 Verbum 001 0 1001010 . Et 5 100 1 001 0 (3111 15 11
7 2 5 . 1 0 01010 0 00 1110s OPUSCULA
commun i 011 00 Eccl es iae sacramenta, 0001 101 quaedam 10 50001011
00 5 10g0115 01001 0 . P 1 1010 1g110 1 011 00 baptism um 5010000m 05 1,
quod ma1eria 000115m 1 05 1 aqua v era 01 0010 10115 , 000 011101 1
u 1rum 5 11 frigida, vel 001010010. In 0q0 15 au tem 01 11001011005 ,
5 1001 05 1 aqua 1 050000 , 01 01115 hujusmodi, 0 00 001051 00011z 01 1.Fo rma 00 1010 00011510 1 05 1 15 10 Ego 10 baptiz o 10 nomine 0011 15 ,01 0111, 01 5011 1105 5 00011. M1015 101 hujus 5 001 01000 11 01 001 105 05 1
5 0001005 , 001 ex 010010 001000111 baptiz are. In 01 1100 105 tam en
00005 5110115 , 000 so l um 010000 05 , 500 etiam 101005 01 10 01101 , imo
paganu s , 0110m 000 1 011005 00105 1 baptiz are, dummodo servet
101m010 Ecclesiae, 01 10 100001 10001 0 quod 10011 Ecc lesia . Si vero011 11 0 01 1100 1010 000055 110115 aliqu is 0 100005 00011z 01 010 1 , 1 001011
q u i dem 5001 0m00 10m , 01 000 00001 1101 0m 00011z 01 1, 000 tamen
1 001011 gratiam sacrament i , qu ia 0011 1 000100 10 1 0 10010 000 110
statu tum Eccl es iae sacrament um 00010100 105 . E000105 autem bap
115m1 05 1 1 0m 15 510 cu l pa 01 1g100115 01 00100115 , 01 etiam 101105
cul pa 01 010 000, 110 quod 00011z 0115 000 05 1 aligna 5 0115100110
injungenda 01 0 00000115 01 00101 1115 , 500 s1atim 1001 100 105 005 1
000115m0 10 10 11000000 101 00 glor iam D01 0000 01100105 bap1ism i
000110 1 0001 110 jannaa 001 00151. C i rca 000 5001 0m00 10m 1001 00 1
011q0 1 01 1 01 05 . Pr imus q u idem 11111 80100 110001 0m , qui baptismum
10 aqua 000 1 00101001, 500 so l um baplismum 5011 110010m , 000 11 0
quos 01011D0m 100 5 , Joan. 1 1 1 :N isi qu is renatusfu erit ex aqua, 010.
8000 0005 01 1 01 1011 D000115 101 0 10 1 000011z 00 110m 005 qu i 5 110 1
bapt i z a1 i 0 0010011015 000110 q uos 010110 1 , -E000. x v Una fi des,unum baptisma . ES1 au tem 01101 01 1 01 001 0 10 nam 01000 1 quod
00100 10 0000010 011 15 100 5 , 000 00105 1 00011z 01 0 000 11 0 quos0101101 , Jo. 1 Super qu em v idetis spiritum descendentefi z
'
et ma
nentem,hic est qui baptiz ai, 50111001 C hristus. U000 000 00001
bomin i m010 5 m inister , 000 10 000, 000 10 01115 5001 010 00 115 ,quia
Chri s tu s 05 1 bonus qu i me r i to 5 000 0055 100 15 0010011 sacramentum . Q 001 10 5 01 1 01 05 1 Pelagianorum , qu i 01000 1 0001 05 bap1iz ari, 0 1 1 0g0001 011000 00001011 0010 11100 101 00 1 0g0010 Dei, 00
0000 10 mel i us 11 00 51011, 000 15 10 1 0g0001 011000 00 aliquo mal o0011g01100 15 v0101 15 005010 11. Secundum 5001 0m 00 10m 05 1 00001
10 01100 15 , cuj us ma1eria 05 1 chrisma 00010010m ex 0100 , quod si
g010001 0 1101 0m 00050100 1100 01 00150m0 , quod 5 1g0 10001 odorem
00000 10m00 001 00150000 10 000001010 . Forma au tem hujus 5001 0m 00 11 05 1 10115 Signo 10 s i gno 01 0015 , 01 00001m0 10 chrismate
5010 115 , 10 nomine P011 15 , 01 F1111, 01 8011 1105 Sancti , Amen. M1
v . 00 0 01 100 1 05 0100 1 37 3
0 15 101 au tem hujus sacramen t i 05 1 5010 5 00150000 5 . N00 00110 11001
5 00010011 00001m0000 001 15m 010 10 11 00 10 10 00g01 0 . 131100105 au tem
hujus 5 0010m00 11 05 1, quod 10 00 0010 1 Spi r i tu s 800010 5 00 1 000 1 ,
5 100 1 0010 5 05 1 A005 10115 10 010 P 00 10005 105 , 0 1 50111001 001 15 11000 5
00000101 000010010 1 nomen C hristi. fi t 1000 00001 01 0000 5 10 11 00 10
0 0g110 1 , in qua 05 1 5 0005 v01 000 00120 ,0 1 50111001 00m 00 C 01 1511
0000101 1 000 01 0005001, 01 01 0001000 01 00010 ej us, q 000 05 1 J000015
5 000001010, G00 11005 autem 5 10 111110 , 01 01 00101 000 etiam s igno
01 0015 5 1g000 10 1 . C i rca 000 5001 0m 00 10 111 05 1 01 1 01 q 110 1 0m0010
G rzecorum 01000 110m , quod 5 0001005 s im plex 000 5001 0m 00 10m
00105 1 000101 1 0, 000 1 1 0 quo s 010110 1 , A0100m vm , quod A005 1011m 1501 00 1 I’011 0 10 01 J00000m Apos. qu i 1m0000000 1 manus 5 0001005 q ui 0001120 11 01 00 1 0 P hilippo 0100000 , 01 0001010000 1 8011 1
tum sanctum . E0150001 00 1001 5 00 1 in Eccl es ia 1000 Apostolorum ,
0 1 1000 111105 m an u s 110005 11100 15 00111 1 10 Eccl es ia 00001m 0110 .
Terlium 5 001 0m00 10m 05 1 E0000 1 15 1110 , cuj us m ateria 05 1 000 15
1 1 1110005 , 01 v inum 00 v i te mod ica aqua perm 1s1um , 110 q uodaqua 1 1005001 10 v i num 00111 aqua sìg0 10001 0000 10m 1000 100
ra1um C hristo . De 0110 00 10m 0000 qu am 11 11101, 01 0110 v i no 000
00105 1 000 00 11001 5 001 0m 011 10m . Forma an1em 00j0 5 sacramen ti50 111 1050 verba C 01 15 1101000 115 : H00 05 1 00 10115 m00m 01 Hic
05 1 001111 sangu inis m ei, nov i 01 00101 0 1 105 10m00 11 , myster i um0001, qu i 010 vob is. 01 01 0 10 01115 011000010 1 10 1 01 015 5 1000m 000
00101 0m qui 5 0001005 10 001 5 000 C 01 15 11 loquens, 000 000 11011
5 001 0m 00 10m . M i n i s t e r au tem sacramen t i h uj us 05 1 50001005 .
neque aliqu is 011115 00105 1 001 005 001 15 11 0000001 0 . [51100105 an1em
huj us duplex 05 1 , quorum 011 1m0 5 0005 15 111 10 i psa 0005 001 011000
5 001 0m00 11 0 010 v 11 10 10 010001010 1 0m v01001 0m pan i s 000v01 1110 110 00100 5 C 01 15 11, 01 v 10 0m 10 sangu inem ,
110 tamen q uod 10105
C 01 15 10 5 000 110010 1 500 500010005 pan i s qua3 remanent 5 100 5 00
jec1o, 01 10 10 5 001 15 105 000 110010 1 5 00 50001000 5 v im 01 5 00
q 11011001 001 10 005 110: 0005001 0100, 01 v i n i 0005001 011 50001 01100 010010 , 05 1 1010 5 C01 15105 . A 1105 vero 0110010 5 hujus 5 001 0m00 11,
q uem in an ima 01g00 5 00100 115 10011, 05 1 00000110 hom i n i s 00
C 01 15 10m , 5 100 1 105 0 01011, Joan. v x Qu i manducat meam 001 00771 ,
.01 b ib it m eam sa'
nguinem , in me manet, cl ego 00. E1 qu ia 001
g ratiam homo Chr i s to 10001001 010 1 , 01 membri s ejus 001101 ,
d ignum 05 1 quod 1100 5001 0m 00 10 10 sumentibus digne g ra t i a 00
g0010 1 . 810 1g110 1 10 000 sacramen to 05 1 al iq u i d quod 05 1 5001 0
men1um tantum , 50111001 1050 5000105 00015 01 v ini , 01 a l i qu i d
37 4 s. THOM ./E A QUI NA T I S OPUSC ULA
q uod 05 1 1 05 01 5 001 0m00 10m , C 01 15 11 verum , 01
a l iq u i d quod 05 1 1 05 tantum , 50111001 00 1105 corpori s my5 1101,100 5 1, E00]. quam 000 5 001 0m00 10m
‘
01 5 1g0 10001, 01 000501 . F00
1 00 1 au tem c i rca 000 5001 0m00 10m mu l1i 01 1 01 05 , quorum primus05 1 001 0m q01 01000 1 quod in 000 5001 0m00 10m 000 05 1 v01 0m
corpu s C 01 15 11, 500 tan tum 5 1g0100011v0. A00101 01 1 01 15 ejus 0101111 1 101550 B 01 00g01 10 5 , 000 11 0 q00m 010110 1 , Joan. v x Caro meavere est cibus, 01 30090 15 meus 001 0 05 1 001115 . 80000005 05 1 01 1 01
A 1 1 0010 1001 0m , q u i 01101 001 10 sacramen to 000 panem 01 005 00m ,
01000 105 0 pr im i s 0010 10 100 5 0010110005 00 11 0g1005 101 100 01 ovium001001 0105 1015 5 0, 000 11 0 quod 05 1, qu od Dominus h uj us 5001 0
m 00 11 10 5 1110 10 1 , panem 01 v 10 0 10 015 0100115 50 15 00011. T01 1105
05 1 01 1 01 C 01011yg01 0m 01 P 1 0000 110101 0m , q u i 00
gu ine, quem 00 1010 ejus corpore m 100 115 00 0010 1 0m v 0 10 01 100s
0x 101q0 001 , quas i 000001 15 110m 500 111 0000001 0 00101000 101 , 110
m 15000 105 00 111 101 1000, 0000m q00 1000 100100 105 , q uod magi s 05 15 110 110 5 001 111011 . 0a m 00 0m , q 110 10 5 001 10011 C 01 15 11, secund um11100, P 501. cv Efi
”wderunt sangu inem innocentem , quem sacrifi ca
verunt sculptilibus C hanaan. Q 001 10 5 051 01 1 01 Aqu ariorum , qu i
0q0010 5 010m 10 5001 100115 01101 00 1, cum tamen, Prov . x x . 01001111
ex 0 1 0 qu i 05 1 001 15 105 B ib ite m'
num qu od m iscuivob is . Q 001 105 05 1 01 1 0 1 0001101 0m , q u i 501 000 10m (301 15 10m 0550
005 11m 00 105 , 000001 u n um 001001 0 10 05 50010 10 00005 l i ngua 1001001 0, a 1que 110 015 velu t E0000 1 15 11001 5 000110001 0. 8011 105 05 1
01 1 01 P 10000 110101 0m , qu i tantum 000 1 m 01101 100 5 01 100100111m ,
0 1 5 000100110 quoque apud 005 00001 00 101 . Septimus, 05 1 01 1 01
P auperum 00 L ugduno, q ui 01000 1 q 110m 11001 j 115 10m homi nem
005 50 0000001 0 000 5001 0m00 10m 000 11 0 quos 01 1 0 1 05 05 1, quodDom inus Apos. 5 015 00105 1010m 11 001011 000 5 001 0m 00 10m 0010
01 0001 : 0000 so l um 1111 q ui qu adam 5 00005 5 100 0 00 A005 10115
0000001 00 1 00110 00105 101010 , 0055 00 1 000 5001 0m0010 10 0000001 0
0010v05 05 1 01 1 01 q 001 010 00m l q ui 0100 11 10 1 Adamani, qui im i
100 105 0 00110 10m A000, 0 001 01 0 1 05 10m 1000q00 000v00 100 1, 0001
10011000m 0 110100 1, 0 001 0 1 00 1, 5001 0m 0010 11001 001001 00 1, 000 110
quos 010110 1 , I C 01 10 10. x 1v Omnia 001105 10 01 secundum ordinem
fi ant in vob is . Q 001 1001, 8001 0m00 10m 051 01001100 110 , cuj us quas imateria 500 1 00105 00001100 115 , qui 01000 101 11 05 010 0 1100 1100 001
105 , q 1101 0 111 01 110 0 05 1 001015 000 11 1110, 00 quam 001 11001 quod00100 001001 00 0000010 00mm1550, 01 01 000001 50 00 000101 0 000
00000101 0m. 8000000 001 5 05 1 01 15 000 1055 10, 00 quam 001 11001
37 6 5 . 1 0010 10 A QUIN AT I S 01 050000
5001 0m00 11 05 1 00150000 5 qui 000 101 1 0101005 , 01100105 an1em hujus5001 0m 00 11 05 1 augmentum g1 011& 00 000, quod aliqu is 5 11 100
0005 min i s ter C 01 15 11 000 11 0 1100 5 001 0m 00 10m 1011 01 1 01 A 1 11,
qu i 0100001 presbyterum 00 0015 0000 000 000010 015001 0 1. 80011m0m 5001 0m00 10m 051 m011 1m00 10m , quod 05 1 s ignum 000j000110015 001 15 11 01 Ecclesiae. (100 50m autem 011101005 m 011 1m0011 05 1
m 0 10 05 consensus 001 verba 00 0100500 11 01101 05 5 0 5 . E5 1 00 10m
tr i p l e x bonum m011 1m 00 11, q001 0m pr imum 05 1 01 0105 5 0501010000,
01 00000000 00 00 110 10 D01. Secundum , 05 1 0005 quam 0005 000
j ugum 01101 1 00001 servare. Tertium , 05 1 5 001 010 00 10m , 10 05 1
1001v15 10111105 m 011 1m00 11, 01 00101 000 q uod sig0 10001 i nd i v i s ibilem 000j 00011000m C01 15 11 01 Ecclesiae. ES 1 an1em 011 00 000
5001 0m00 10m m u l t ip lex 01 1 0 1 . Pr im o qu idem 05 1 T011000*0m , qu i
0 001105 damnant, 000 11 0 quos 05 1 , quod 010110 1 , 1 001 10 1 . v u
Si nupse;* it virga, non 00000011 . 80000005 05 1 01 101 J0vn00 100 1,
q u i 0 001105 00q00v11 v 11g 10 11011, de q uo 5 001 0 d i ctum 05 1 . T01 110 5
01 1 01 05 1 N 100101101 0m , qu i 10011101 00 101 m 0 10 15 0 1101 1005 0 10 0 10 1 .
F1101 0 0 1 etiam mul ti 0111 h& re1101 10 1 010 q uaedam 00000 105 , 01
03101 000 105 , 00011 0 10 quod 010110 1 , 11001 . 0 11 . S it honorabile von
nu b ium in omnibus, et toru s immacu latus. Horum an1em v11 10 10
5001 0m00 10 1 010 00 100 001000110 1 00 fu tu ram g101 1010 , quae 0005 15 111 10 septem 0011005 , 1 1 1005 00 1m00, 0 1 q uatuor 00100 1 15 . Pr ima005 00 1m00 05 1 v 15 10 D01001 05 500 110m , 5 000000 10 11100, I Joan. 1 1 1
Videbimus eam sicu li est. 8000000 05 1 comprehensio, qua 50111001
Deum 00m01 000000m 05 quas i m 01 1101 0m m 01 0000m , I C 01 10 . 1 x
Sic cu rrite, u t comprehendatis. T01 110 05 1 11 01110 , qu a 10 D00
001001001m 01 , secund um illud Job XX I I Tune super Omnipoientem.
deliciis afflues, 01 01000013 ad Deum pw iem tuam . Fl ima an1em 005
00 1001 15 05 1 impassib xli105 , secundum 11100 I GO 1 10 . x v Oportet
corruptibile hoc induere incorruptionem . 8000000 05 1 0101 1105 , 5 0
cundum illud Ma11h . x m Fu lgebunt j usti 5 11 111 501 in regno pa tr iseorum . T01 110 05 1 0g111105 , 001 quam 00101 1101 0005 50 001010 0 1
001 v0100 1. 800100 . 1 1 1 Tanquam scintilla: in arundineto discarrent. Q uarta 05 1 5 001111105 , 001 quam 00101 00 1 q00000mq00 vo
11100 I 001 10 1 . x v Seminatur corpusanimale, surget corpu s spirituale. Ad quam 005 00100001 qu i v1v11
01 regnat 001 omn ia s& 0010 50000101 0m , Amen.
Ex plicit Op usculum quintum div i Thom . de Articu lis fi dei, 01 EcclesiaeS acram entis ad P anorm ztcm um Archiepisw pum .
01 1 101011 DE 1 051 0 0001 01 05 011 1051 1
A D MAN DATUM
URBANI PAPÌE IV DICTUM FESTUM INSTITUENTIS
(Ed. Rom . Opusculum L VII .)
E a: chronica gm appellatur supp lementum chranz'
cam m .
U10000 5 P 000 1V, l’00 1100010 50 5 00010, 111 5 111011 50100101 1010m 001001 15
C 01 15 11 00 01 01 0005 5 100 1005 , 01 0010v15 0 00 00115 111101100 5 ( 0 1001 01 1, 01 0
q0 100 5 10001g00 1105 m 01 110 05 000005 5 11, GJUSQU O 01'
0010m 01 v0101 15 105 10
0100 11 0g0 1 15 001 Divum Thomam Aq0 1001 . 000 50 11 05 5 0 00000 01 . Hoc 1000 1
000010 1 10 0j0 50001 Beati 1‘
11 00 100 10g0000 , 01 10 010 1 100 5 011 15 001 00 1015,
1 10011001, P 101001001 L00005 15 , 800 11 Antonini A 1 011 1001 50001 1101 00 1101, 01
01101. Hoc 0110m probatum 10 11 10 11 005 101100 C O0 5 15 101 10, in 01 00500 110 Dom .
P 0000 Urbani V dum 00 T 1 00 5 101100 0 001 001 15 eju sdem D00101'15 S . Thomaz
11 00101 010 1 , qu od 10 11 0000 Dom 1n1 1 379. 1531 10 110 ejus 001 00 5 5 000115 5 11110…
00 00 11v00 1001 T0105 000m 01010 15 P 1 100100101 0m 11 005 10 10 10 1011 . Nam 00
ejus 00110 101101 u squ e 00 11100 tempus, 10 m onaster1o Fossae-Novae 500 00
005 110 j0000101 . Et qu ia 00 105 100 110m Rom ani P 00 110015 illud 0111010m 010
101 11, 1000 5 000000 10 m ore1n R 010 0000 (30 1 100 105 0 10 00010050 11.
IN FESTO C OR POR18 CHRISTI AD PR IMAS VESPERAS
A ntiph . 8 0001005 10 00101 0 0m C 01 15 10 5 Dom inùs secundum0101110m 0101001500000, panem 01 v i num 0010111 .
P sal. Dixi t D0m 100 5 .
Antiph . 11115 01 0 101 01 m 1501 1001 5 Domi nus 0500m 00011 t imen11005 5 0 10 memor iam snorum 10 11001110m .
P salm . C 00010001 .
A ntiph . C 0110010 5010101 15 0001010m , 01 5001 100000 005 110m 100015 .
P 5 01. C 1 00101.
Antiph . 8100 1 novellae 011v01 0mî 000105 100 0111 5 10 1 111 01100110
mensae Dom ini .P salm . B0011 omnes.
Antzp . Q ui pacem 00 1111 0005 000105 100, 11 0m00 11 00100 501101
005 Dom 1nus.
P salm . Lauda J01 0 501010 .
378 5 . 1 110111 00 0 00 1110 1 1 5 000 5 00011
C AP ITULUM
Dominus Jesus, in qu a 0 0010 11 0000010 1 , 0000011 panem , 01
g1 01105 agens fregit, 01 01x 11 : A0010110 01 m00000010. Hoc 05 1
00100 5 meam , quod 01 0 vobi s 11 00010 1 .
R esp . Deo gratias.
R esp . Homo qu idam 10011 00300m m agnam , 01 m 15 11 501 1 0 10
su um 001 0 000000 01001 0 10v110115 , 0 1 V00 11 00 1 Q 1110 001010 500 1
emm a .
Vers. Veni te, 00m00110 panem meum , 01 010110 v inum meu 1n ,
quod 10 1500 1 vob is.
Q 1110 . G loria . Q 010 .
H Y MNUS
Pange , lingua , g l o r i os i001001 15 m yster i um ,
800g0 1015q00 0101105 1
Quem 10 100001 pretium
F1 11010 5 v entris generos iR ex 0110011 G enlium .
Nobi s 001 115 , 00015 0010 5
Ex 10 10010 V11‘g100,E1 10 mundo 000v01 50105 ,8001 50 verbi sem ine,8 0 1 m oras 100010 10 5
M i ro 0100 5 11 010100 .
10 su prema; 00010 003003,R 000m0005 00 10 11 0 11 10115 ,
00501 v010 lege 0100 001015 10 10g01100 5 ,
0100 10 10 1000 00 000000
80 001 5 1115 1000 1005 .
Verbum 001 0 , panem verumVerbo 001 00m 01 0011
F11q00 sanguis (301 15 11 10 01 0m ,
Et 5 1 50050 5 000011
Ad 01m 000001 001 5 10001 0m ,
8010 0005 5 010011.
380 5 . 1 1101000 A Q U IN A T lS
Noct i s 1 0001110 1 010 00 nov issima ,
Q ua Chr i s t u s 01 00110 1 agnum 01 0z yma
D0015 50 f1'0 1 1 1b 115, j0 x 10 legitima
P 1 15015 1000 110 0011 1110 5 .
Post agnum ty p icum , ex p1elis 000 115 ,
Corpus Dom inicum dalum 015 0100115 ,
Si c 101um omnibus, quod 101um 5 10g0115 ,
BJ0 5 f01001 0 1 manibus.
Dedi t 11 0g111130 5 001 001 15 f010010 10 ,D0011 01 11 15 11b0 5 5 00g1110 15 0001110 10 ,
D1000 5 A0010110 quod 1 1 000 vascu l um ,
Omnes ex 00 bibi te .
8 10 5 001 111010 10 15 100 10 5 1110 11 ,
Cuj us offi cium 00mm 1111 V010 11
80115 presby1eris, q u ibus 5 10 congruitU1 50 10 00 1, 01 000 1 000101 15 .
P 00 15 angelicas [1 1 000 15 hom inum
D01 000 15 01131100 5 fi guris term inum
0 1 05 mi rabi l i s ! m 01100001 Domin umP 00001 , serv us, 01 h0m 1115 .
T—0, 1 1 100 D01105 0 110q00, poscimus,
8 10 0 05 10 v isi1a , 5 100 1 10 colimas
P er 1005 sem itas 000 005 quo 10001m0 5 ,
Ad 1000m quam 10h0b1105 . Amen .
In primo noctu rno, Antiph . F1 uctum 5 010 11f01 0m gus1andum
00011 Domi nu s m or1is 5 000 1001001 0 .
P sal. B001115 v ir.
A ntiph . A 11 0010 frumen1i, 01 v i n i m ultiplica1i, 1100105 10 0000Chr i st i 1 0q010500 0 1 .Psa lm . C um 10v0001 0m .
Antip’z . C ommunione 0011015 , quo Deus 1050 5 0m1101 , 000 v i lu
lorum sangu ine congregavit nos Domi nus .P sal. Conserva .
Vers . Panem 010 11 00011 015 .
Resp. Panem Angelorum m000000v11 homo .
LEC TIO I .
Immensa 01v1000 101g110115 b00011010 exhi bi ta 000010 (3111 15 1100010005 11m0b1101 0 01 000101 00 1 dignita1em . Neque en im 05 1, 00 1 fu i t
v x . 0001010 10 00 00 5 1 0 000000 15 00 0 1 5 1 1 881
011q00000 10m grandis 00110, quae 0013001 Deos 0001 0010q000 105
sib i , 5 10111 0005 1 nobi s Deus 005 101 . U0 1g00 110 5 5 1q0 100m D01 fi lius
5 000 01v10 110115 volens 005 05 50 001 1101005 , naturam 005 11 0m
05 5 00105 11, 0 1 hom ines Deo 10001 01 10010 5 hom o. Et hoc 1050001
quod 00 005 11 0 assumpsit, to tum nob i s 000 10111 00 5010 10m . C 01
pus 00m q00 su um 01 0 0 05 11 0 1 00000111011000 10 01 00 01 0015 hos1 iam 01310 111 Deo P 011 1. sanguinem su um 10011 10 pre1ium s imul0 1 10v0010 10 ,
0 1 1 00010011 0 miserabi l i 501 101010, 0 00000115 0m 01
bus m undaremur.
Resp . 110 10010b11 00000 10 m 111111000 fi 1101 11m I5 1 001 00 v05001 0m
P 050000. Et 00001 001 1105 , 01 az ymos 00005 .
Vers. Pascha nostrum 1mm 01010 5 05 1 C hr istus, 110q00 000 10m 11 1in 0z ym ìs 5 10001 110115 , 01 v01 1101is. Et 00001.
LECTIO II .
Ut 00 10m 100 11 benefic11 jugis in nobi s m0001 01 m 0m01 10 , 001
p115 su um 10 cîbum , 01 sangum em s uum 10 0010m sub 500010
00015 01 V ini sumendum fi delibus 001 011q0 11. O 01 01105 0m 01 00
m 11 0000 10 convivium ,5 010 11101 0 10 , 01 0100 1 50 0V11010 repletum .
Q 010 en im hoc conv iv i o 01 01105 10 5 05 50 00105 1, 10 quo 1100 001 005
v110 1010m 01 11 11 001 0m ,0 1 o l im 10 lege, 500 n ob i s sumendus 01 0
000110 1 011 1 15 105 verus Deu s. Q010 hoc 8001 01000 10 10 11 0b11105 ?
In 1050 namane 00015 01 v i num 10 Chr i st i 001005 01 500g0100 1050b5 100 11011101 conver1un1ur. Ideoq ue C 01 15 10 5 Q eus, 01 homo
001 100105 , sub 10 00101 000 15 01 v i n i 500010 0001100101 .
R esp . C 0m 000115 00 1 005 , 01 5 01111 0b 110 10 10001b05 . 1510 05 1 00015 ,q uem 00011 vobi s Domi nus 00 v0500000m .
Vers. N00 Moyses 00011 vobi s panem 00 010 10, 500 00101 meus001 vobi s panem 00 00310 verum . IS 10.
LECTIO III .
11100000010 1 110000 0 11001111 05 , 5 00 minime 10001 010 1 , q uinimod iv i so Sacramento i nteger sub q ualibet divisionis 001 1100 10 001severa1. A001000 110 au tem 5 100 subjecto 10 0000m 50b5 15 100 1, 0 1
fi des locum 11013001 , dum v isi bi l e 10v15 1b111101 5 0 10 11111 011000 5000100001111010m ,
01 500505 0 0000011000 1 00000 10 1 immunes, qui 000001000110115 j001000 1 s ib i 00115 . Nul l um etiam 8001 01000 111m 05 1
15 10 501001 1115 , quo 001g00101 0000010, v11 10105 augentur, 01 10005
382 5 . THOM/E 0 00111 01 1 5 OPUSCULA
omn i um 5011 11001111m 0001 15 10 010m 0000000 110 impinguatur. 01101
10 1 10 Eccles ia 01 0 v iv is 01 m01 1015 , 0 1 omnibus 01 05 11, quod 05 101 0 5 010 10 omni um 10 5 1110 10m .
R esp . R 0500x 11 El ias 00 capu t 50 11m '
5 0001001 1110m panem ,
qu i 5 0 1 g005 00m0011 01 01011, 01 0m00 10v11 10 f01 11100100 0101
111105 usque 00m00 10m D01.Vérs. 81 m 000000v01 11 ex 000 0000, vive1 10 00101 0 010 . Et 010
0010v11. G lor ia . Usqu e.I n secundo Noctur. Antiph . M010 01 5 11 Dom inus 5001 111011 005 11 1,
01 00100005 111 10 nostrum p i ngue F101.P sal. Ex audiat.
Antiph. P0 10101 00015 100050 Dom in i adversus omnes qu i 11 100100 1 005 .
Psa lm . Dominus 1 0g11 .Antiph . In voce 011 01101100 15 1 050000 1 000 100105 10 mensaDom ini .P sal. Q uemadmodum .
Vers. (31001111 005 ex 00100 f1 0 10 00 11.
Resp . E1 00 0011 0 m 0110 5 01 11 1 0V11 005 .
LECTIO IV :
8 001111010m 000 1000 hujus Sacramen t i nul l u s ex prim ere 5 11111
011, 001 quod 5011 110 0115 01110000 10 5 00 100 10 g0 5 10 1111 , 01 1 000
1110 1 m emor ia 11110 5 , quam 10 5 00 005 5 100 0 Chr is tus m 00 5 11 0v11 ,0x 001100 115 5 1m05 0001 110115 . Und
_0 0 1 01 01105 hujusmodi 0001 110115
110m 00 51105 fi delium 0010100 5 infi geretur, in u l t ima 010 00 quandoP 05000 cum 0150100 115 001001 010 11 00 5 110 1 0 5 01 01 00 000 m undo00 P011 0m ,
hoc 8001 0m00 10 10 105111011 1001; 00m 005 5 10015 5000
memor i a l e 001 0000, fi gurarum V0101 0m impletim m , m 11 000101 0 10
00 i pso f0010 1 11m m ax imum , 01 00 5 00 000 11 15 10115 00500 110 5010
1111m singu lare 1 011q011.
R esp . P 00 15 q uem ego 0000 001 0 m ea 05 1 01 0 mund i v i ta ; 1111
g0000 1 ergo J110101 01000 105 :Q 11010000 00 105 1 010 00015 001 0 001
nem suam 00 10 000000000 10 ?
Vers. L O00 10 5 05 1 000010 5 00011 0 Dom inum Anima 005 11 0
000 5001 5 11001 0100 15 10 levissimo. Quomodo .
LECTIO V .
C 00v00 11 110q00 00v011001 fi delium 5010m 01101 1 000101 0 105 1110
11000m tam 5 011111101 1, tamgne m i rab i l i s 8001 010 00 11, 0 1 100110
384 s. THOM /E A QU INAT IS 000 5000 11
1 110 1 0100115 , 01 0 q0011001 105010m q0 001 0g1010 . 11115 vero qu ì per
ipsius 105 11 m010 11001100 5 v05001 110 15 111155 00 00 001 01 11m
01000101010m 0100115 01 005 00 105 011 11101 10 1 , 5 10g0115 01000 5 0010
varum 10501 1110 000 10m 0105 00 injunctis 5 1010113011001115 1 01011 0000indulgentìam 11 100 11 0010010 15 1em poribus 001 0111 10 10 .
Resp . A001011 J050 5 00110010 005 1q0010 00000v11 0100115 Hic calix
novu‘
m 105 10m00 10 10 05 1 10 m eo sanga 1ne, Hoc 100110 10 m eamcomm emorationem .
Vers. Memoria m0m01 01 0, 01 10005001 10 me an ima m ea. Hoc.
G lor ia . Hoc.
In ter tio N ortu r. Antiph. 10 11 0100 00 A1101 0 D01, sum 0m C01 15
10 10 qu i 1 0001101 j0v00 10 10m m eam .
P salrn. 1 00100 m e Deus.
Antiph. C 100v 11 005 Dom inus 011 00100 11 111000 11, 01 00 0011 0
m0110 5 0101 0v11 005 .
Psalm Ex 1111010 Deo.
Antiph . Ex 01101 1 100 ,Dom ine, (301 15 10m 5 1110 110 115 , 10 quem
001 01 001 0 005 11 0 0110 1100 1.
P salm . Quam 0110010Vers. E011005 panem 00 101 1 0 .
R esp . Et vinurn 10 110001 001 hom inis.
LECTIO VII .
SEC UNDUM JOANNEM .
In 1110 tempore, dì x it Jesus 0150100115 5 0 15 , 01 101015 1 1100001 11 10(301 0 m ea vere 05 1 01011 5 , 01 5011g0 15 meus vere 05 1 00 1115 . Et
reliqua .
H'OM IL IA B EATI AUGUST INI EP ISC OP I
C um en im 0100 01 0010 10 00001001 hom ines, 0 1 000 050 1 100 1 ,
00q00 5 11100 1, 000 v01 001101 000 0 151 15 10 01005 01 0010 5 ,
qu i 005 , 0 quibus 5 1110110 1 , imm01 10105 01 10001 1 1101101105 10011, 10
05 1 , 105 0 5 0010105 Sanctorum ,001 pax 01 11 0 1 0 0 1105 01000 atque
001 10010 . P 1 00101 00 q u i ppe, 5 1011 1 00 10 0 05 10 10001101 00 1. hominesD01, Dominus 005 101 Jesus 001 15 105 0010 115 01 sangu i nem su um10 015 1 00115 00mm0000w 1, quae ad unum al i qu i d 1001g 110 10 1 . Exm 01115 namq00 granis unus 00015 000001111 1 , 01 011 100 1115 1 000m 15
v inum 000110 11.
VI . OFFICIUM DE P ESTO C ORPORIS CHRISTI
R esp . Qui m0000001 meam 001 00m , 01 01011 m00 10 sangu inem ,
10 me manet, 01 ego 10 1110.
Vers. N00 05 1 0110 00110 tam grandis,‘
q000000001 Deos 0001 0
010q000105 5101, 5 1001 D005 005 101 0005 1 00015 . Inme
LECTIO VIII .
B enique jam 01100011 quomodo 10 fi at quod 10101 110 1 , 01 q010
5 11 manducare 001 005 ejus, 01 500g010010 01001 0 . Q ui m0000001meam 001 00m , 01 01011 meam sangu inem 10 m e m anet, 01 ego in
00 . Hoc 05 1 ergo manducare 1110m 05 00m , 01 illum 01001 0 0010m ,
10 Chr isto m0001 0, 01 1110 10 m 0000 10m 10 5 0 00001 0. A0 001 000
q01 000 100001 in (301 15 10 , 01 10 quo non m0001 001 15 10 5 , 0100111
00010 000 m0000001 5011 110011101 ejus 001 00m , 11001 001 000101 01
visibili1er 01 0m01 000 11005 sacram enta 001001 15 01 sangu inis
C hr isti. 800magis 100 100 1 01 8001 0m 00 11101 00j 001010 10 5 101 m00
00001 01 01011, qu ì immundus 010050m 11 00 001 15 11 0000001 0
8001 01000 10m , quod 01105 non dì gne 5 0m11, 0 15 1 qu 1 100 0005 05 1,
00 qu ibus 0101101 : B0011 100000 00100, quon iam i ps i Deum vide
000 1.
Resp. M1511 me vivens00101 , 01 ego v ivo 0100101 pa1rem , 01 qui
manducatme, viv01 01 00101 me.
Vers. (31000 01 0010 Dom inus 0000 111100, 01 10101100105
Et qu ì .
LECTIO IX .
81001 010 101511, inqu it, vivens 00101 , 01 ego vivo 0100101 00trem 01 qui m 0000001 me, 01 i pse v1v01 0100101 me. Non en imfi lius001 0010011000 0011 15 111 10 01101 , qui 051 0011 1 00000115 , 51001001 11010011000 fi lii 001 0 111101010 001001 15 01 sangu inis, quam 1110m 000000110 0010110q00 signifi cat, 0 05 0111011 m 01101 05 . Vivimus
ergo 005 0100101 ipsum , 100000000 105 eum , 10 05 1 001 001 15 10 10 ,00010100 105 v i tam aeternam
, quam 000 habemus ex 00015 . V1v01
an1em ipse 01 00101 pa1rem m issus 00 00, qu ia semetipsum ex i
0001v11, 100105 00001005 usque 00m 01 10m , mor tem au tem 01 0015 .
8100 1 101511 100 v1v005 00101 , 01 ego v i vo 01 00101 0011 0m , 01 qui
m0000001 m0, 01 i pse v1v01 0100101 me 00 5 1 01001 01, 01 ego v ivo
01 00101 0011 0m ,10 05 1, 0 1 00 illum tanquan1 00 m0j01 010 1 0101 0m
vi1am meam. Ex inanitio mea 10011, in qua me m1511 : 01 001010
S . T0011 . A0. 0005001 1 . I. 25
386 5 . THOMAS 11 00 10 11 1 1 5 09 05 000 11
qu i squ e v ivat 0100101 m e, 001 110100110 10011 qua manduca1 me.
Ego an1em hum iliatus v ivo 01 00101 0011 010 , 01 1110 01 00105 v 1v11
01 00101 m e. N00 00 00 0010 1 0 01x 11, q00 semper 05 1 aequalis
0011 1, 500 00 00 in qua m1001 100105 05 1 0011 0, de q ua 011010 5 000
1 105 d ix i t : 8100 1 00101 00001 v i1am 10 00011 01 0110
v i1am 00001 0 10 sem o1ipso.
R esp. U005 000 15 , 01 unum 00100 5 mult i 5 0m 05 . Omnes q ui 000 00 0000 01 00 000 001100 001 110100m05 .
Vers. P 01 05 11 10 001000100 100 000001 1 Deus, qu i 0001101 0 10015
u nan imes in domo .
Omnes . G lor ia . P articipam us.
Vers . C 0m 001 fav um meum 00m 10 0110 meo.
R eèp . B i b i v i num meum cum 10010 meo .
In L audibus. Antiphona . 800100 1100 00011100v11 5 101 00m0m , mis
0011 v100m , 01 005 0 11 10005010 . A l lel u ia.
P salm . Dominus 1 0g00v11 .
Antiph . Angelorum 0500 00 110115 11 0000 10 10 10010 , 01000010 00
00010 0109511115 11 015 , A l lelu ia .
Ant iphona . P i nga i s 05 1 00015 (101 15 11, 01 010000011 00110105 reg i005 , A1101010 .
Ant iphona . 5 000100105 D01 10000 5010 01 00005 0001 00 1 Deo,
A l lel u ia .
Antiphona. Vincent i 0000 manna 0050000110 10 , 01 0010 00 00
vum , A l l el u ia .
Cap it. Dominu s Jesus, 010. u t in primis vesperis.
-H YMNUS
Verbum supernum 01001005 ,
N00 P 011 15 110q0005 0011 101 001 ,
A0 0005 su um 011 100 5 ,
V0011 00 01100 v05001 0m .
10 mor tem 0 015010010
8015 11 0000005 0001 0115 ,
Pri us 10 vi tae 101 0010Se 11 001011 0150100115 .
Q01005 5 000100 500010
(301 00m 00011 01 sangu inem,
UL00011015 5005 100 110:
T01010 0100101 0010 100m.
388 s. THOM ZE AQU IN AT I S OPUSCULA
Ad Vesper. super P salm . Antiphonce L audum .
Psalm . C ap . Hym . Vers. sica t in primis Vesperis.Ad Magnifi cat. Antiph . 0 5001 0 10 conv iv iam ,
10 quo C01 15 105
50m110 1 , 1 0001110 1 memoria 005 5100 15 ejus, mens impletur grat ia,01 10 10 103 glor ia 00015 pig005 00101 , A1101. A l le].
0 1 in prim is Vesperis. P er actuo. I nvitator. C hristum
panem Angelorum 01 hominum,V00110 0001 0m 05 .
Ad B enedictu s . Antiph. Ego 50 111 00015 V ivus, qui de 01010
00500001 ; qui m 0000001 ex 000 0000, viv01 10 00101 00m .
Ad Magnifi cat. Antiph. Memor iam feci t m 11001110m 5001 0m
m 1501 1001 5 01 m 1501 0101 Dom inus, 0500m 00011 11m00 11005 50.
6 10101 0 omn ia fi ant, sicut in die.
AD M ISSAM
(31001 11 en im 005 ex adipe frumenti, A l leluia 01 00 00110 100110
5010 10v11 005 , A1101010, A l lelu ia, A l lelu ia.
Vers. Ex 011010 Deo 00j0 101 1 005 110, jubilate Deo Jacob. G lor iaP011 1, 010.
Gloria in ex celsis.
O RATIO
Deus, qui 00015 500 5001 010 0010 m irabili 005510015 1000 memor iam 1 011q015 11, 11 1000 q00050m05 , 110 005 0 01001 15 01 sangu inis
101 5001 0 my5 101 10 110001 01 1, 0 1 1 000m0110015 1000 11 0010m 10 00015
j ug1101 500110m05 , Qui v iv is, 010.
10301310 01 15 1 01 0 BEATI PAUL I AP O STO LI ,AD 000 10 1 11105 .
F1 011 05 , Ego en im 000001 0 Dom ino , quod 01 1100101 vob is,quoniam Domi nus Jesus in qua 00010 11 0000010 1 , 0000011 panem ,
01 g1 01105 agens freg i 1, 01 dixi t Accipite, 01 10 00000010, Hoc 051
001005 meum , quod 010 vob i s 11000101 000 100110 10 meam 0010
m0m01 011000m . S im i l i ter 01 001100m , 005 1q110m 000001111, 010005
Hic 001111 novum 105 10100010m 05 1 10 1000 sanguine 000 100110,
q00110500mq00 50m1115 , 10 meam commemorationem . {2001105
cumque 00110 1000000001115 panem 00 00, 01 001100m 0100115 , morDom in i 00000 11001115 00000 1030101. Itaque qu icumque m00
0000v01 11 panem, vel 01001 11 00110010 Dom in i indi gne, 1005 05 1
V I . DE 1105 1 0 000 1 00 15 011 0 1 5 1 1 389
corpor i s 01 sangu in i s Domini . P 1 0001 00 10111'
5 01050m 0010 0 , 01
5 10 00 0000 1110 0001, 01 00 001100 01001. Q ui en im m 0000001 01
01011 i nd i gne , j ud ic ium 5 101 1110000001 01 01011, 000 dijudicans
001 005 Domin i .R esp . 000 11 omni um 10 10 5001 011 1 Domine, 01 10 005 11115 050010
10 tempore 00001 1000 .
Vers. Aperis 10 1000010 10010 , 01 1100105 omne 001m0100000101100 0, A l lelu ia .
Vers. Caro mea vere 05 1 0100 5, 01 500g0 15 meus ve re 05 1 00105
q ui m 0000001 meam 001 00m , 01 01011 010010 sangu inem ,10 100
100001, 01 ego 10 00.
SEQUENT IA
Lauda, Sion, 801110101 0m ,
Lauda 0000m 01 005 101 0m ,
In hymnis 01 000 11015 .
Q uantum 00105 , 100 10 10 0000,
Q010 maj o r omn i 10000,N00 100001 0 5 001015 .
L 00015 thema 500010115 ,P 0015 vivus 01 11110115
HO010 01 0000 1101
Q uem 10 500100 mensa 000001T 0 1000 f1 a1rum 000000 00
Datum 000 0m01g110 1 .
811 100 5 01000 , 5 11 5 0001 0,
Si t jucunda , 5 11 00001 0M00 115 j00110110 .
Dies 011110 solemnîs agitur,
In q00 mensae prima 1 0001110 1
Hujus 105 1110110.
In 000 mensa nov i Regis.
Novum Pascha nov00 l eg i sPhase vetus 101 101001.V0105 1010m 00v1105 ,
Umbram fug01 veri tas,N0010m lu x elim inat.
Quod 10 00000 001 15 105 g055 11,Fac iend um 000 0110105 5 11In 50 1 memoriam.
300 5 . 1 11011101 000111 0 1 15 0 1 0 5001 11
B O011 5001 15 105 1110115 ,Panem , v inum , 10 5 010115
C onsec,ramus 005 110m .
Dogma 00101 001 15 110015 ,
Quod 10 001 00111 1 1005 11 panis,Et v i num 10 sangu i nem .
Quod 000 00015 , quod 000 01005 ,
An imosa fi rm01 11005 ,
9 100101 1 01 um 010100m .
S ub diversis 500010005 ,
S ìgnis tan1um , 01 000 1 0005 ,L 0100 1 1 05 0x 1m 100 .
Caro 01005 , 500g015 00105 ,M0001 tamen 001 15 105 10105 ,
800 0 11 0q00 500010.
A 5 0m00 10 000 00001505,
Non 00011001115 , 0 00 01111505 ,
Integer 000101101 .
8 010 11 0005,50m00 1 1111110,
Q uan tum 15 11, tantum 1110 ;N00 50 10010 5 00050 11 1110 1 .
S umunt 0001, 50 1110 01 10 011,
801 10 10m 00 1003q0011
V1103 vel 10 101 1105 .
Mors 05 1 1110115 , v i ta 00015Vi d e 001 15 sump1ionisQuam 5 11 015001 011 110 5 .
F1 0010 demum sacramento,Ne 110011105 , 5 00m emen1o
Tantum 0550 5 00 fragmen1o
Q000 10 10 1010 10g110 1 .
Nul la 1 01 111 5 015 5 01 0S igu i 1an1um 111 11001010,Q ua 000 5 10105 0 00 5 101010
Signa1i m 100110 1 .Ecce 00015 Angelorum .
F0010 5 01005 v10101 0m ,
Vere 000 15 fi liorum ,
N00 m 11100005 0001005 .
392 5 . A QUINATI S
SANC TUS
F i des 05 1 5 00000001 0 credere in Deum , panem sanctum edere,
01 1 1 0010 1 0 eum j ubens dicit 80 10 110, Hoc 05 1 00100 5 m eum .
Sanctus. P 0015 01 105 001 01101 , sed dum 0005001 010 1 , 0010 10 00
01110110 1 C hr ist i , 5 10 mut0tur q uomodo 000v01 1110 1 , Deus 0001 010 1 , Dominus Deus Sab0o1h . De v i no 5 110 111101 51 511 benedic1um
,
01 100005 1 v01 001101 sangu is C hristi d ictum credamus commu
0 1101 verum 01 000 fi ctum . P 1001 5 00 1 010 11 01 101 1 0 glor ia 100
hosanna in 021001515 . Nobis 0010b 1 00 11b0 5 istud Sacram entum , 01
0000115 fi delibus fi at 00 11 1m 00 1001 . Judzxeis 00g00 11b05 5 11 10 detrim00 10m . B000d10105 q01 V0011 10 nomine Domin i hosanna 10 ex
001515 .
C OMMUN IO
Q 00110500mq00 manducabitis panem hnno, 01 calicem b ibetis,”mor t em Dom in i 00000 110b1115 d0000 v00101. I 1aque, quicumque
m anducaverit panem , vel b iberit 00l100m Dom i ni indi gne, 1 00 5
01 11 001001 15 01 sanguinis Dom ini , A l lel u ia .
POSTC OMMUNIO
Fac 005 , q00050m05 , Dom ine, d1v10 110115 1010 semp i terna 11 0111000 1 00101 1, quam 01 011051 001001 15 01 sanguinis 10 1 temporalis
001 000110 01 00fi g0 1 01 , Q ui v iv i s 01 1 0g005 cum Deo P 011 0 10 00 1
1010 Sp i ri t u s 800011 Deùs, .P er omnia 50000 10 500001010m ,Amen.
Ew plz'
cz'
t Opu sculum qu inquagesimum septimum S . Thom . de Aquin.
VII
EXP O SIT IO SUPER
SYM BO LO A P O STO LO RUM
S C ]L I C ET
C REDO IN DEUM
(Edit. Rom . Opusculum VI .)
Credo in unum Deum , 010. Pr imum quod 05 1 00005501 10m C hris11000 , 05 1 fi des, 5 100 qua nu l l u s d10110 1 fi delis christianus. F i desau tem 10011 qu atuor bona . P r imum est, quod 001 fi dem anima000j00g110 1 Deo. Nam 001 fi dem anima 0h1 15 11000 10011 quas i
quoddam m 011 1m00 10m 00m Deo. 05 000 1 1 Sponsabo te m ihi in
fi de. E1 inde 05 1 quod quando homo b0011z 010 1 , p rimo 000 11 10101
fi dem cum d101101 01 : 01 0d15 10 Deum ? qu ia bap t i smus 05 1 01 1m0 105 001 010 00 1010 fi deì . Et idea 111011 Dom inu s Marc. u lt. : Qu i credidcrit, et baptiz atus fuerit, salvus arit. Baptismus en im si ne fi de 000
01 0d05 1. Et i d ee 5 0100d001 05 1, q uod 00110 5 05 1 0000010 5 Deo 5 100
fi de . Heb 1 . 1 1 Sine fi de impossib ile est placere Deo. Et i dea dicitAug . 50001 illud, R om . x 1v Omne qu od non est ex fi de, 010. Ubi
000 05 1 00101 000 01 100010m0 10b1| 15 v01 110115 0g01110 , fa l sa 05 1 virtus011010 10 optim is moribus. Secundo, qu ia 001 fi dem
'
100h00101 10
nobi s vita 00101 00 . Nam vita 00101 00 ni h i l 0110 11 05 1, quain cognos
001 0 Deum unde d ici t Dom i nus Jo. x vu Hem: est v ita w terna ,
u t 0090051 00 1 10 solum verum Deum . H000 00 1010 00g01110 Dei 10
01011 h i c 001 fi dem ,sed 001 110110 1 10 vi1a fu tu ra , in qua cagnos
0010 0 5 eum 5 100 11 05 1. E1 idee d101101 Heb1 . 1 1 Fides est su bstantia sperandarum rerum . Nul l us ergo 00105 1 perveni re ad
heatitudinem , 11003 05 1 vera 00g01110 D01, _0 151 pr imo 00g005001
001 fi d0m . JO0. xx B eat i quinon viderunt, etcredidem nt. T01 110 ,q uia fi des dirigit v itam praesentem 0010 ad hoc quod homo benev ivat, 0001 101 quod 50101 00005 501 10 ad bene vivendum 01 5 1
d00'
01 01 010010 00005501 10 ad bene vivendum 001 s tud i um add is001 0, vel 000 005501 perveni re, vel 0051 100g0 10 1010005 . Fi desautem docet 010 010 0000550110 ad bene vivendum . 1050 en im docet,
304 5 . 1 00 1 10: A QU IN AT I S 000 500 10.
q uod 05 1 00 05 Deus, qu i 05 1 10m0001 0101 honorum , 01 000110 1
m0101 0m , 01 quod 05 1 0110 v i ta, 01 hujusmodi, qu ibus 5 0115 011101m0 1 ad bonum , 01 v110m05 ma lum . Ab00. 1 1 Ju stus meus eda fi de01011. Et hoc etiam 00101, qu ia nu l l u s ph110500h01 0m 0010 adven
tum Chr i s t i cum 1010 000010 500 001011 100 10m 5011 0 de Deo, 01
de 0 0005 501 115 ad vi tam 00101 00m , q000 10m 005 1 0dv001010 Chr i st i5011 v01010 001 fi dem . Et i deo d101101 150 1 1 R eple ta est terrascien tia Domini. Quar to, q u ia fides 05 1 qua vincim us 100 10110005 .
Heb 1 . 1 1 . Sanct i per fi dem vicerunt regna . Et hoc 00101, q u iaomnis 100 10110 vel 05 1 0 d iabolo, vel 0 mundo, vel 0 001 00. D10
bolus en im 100101 0 1 000 obedias Deo, 000 subjicì aris 01. E1 hoc
per fi dem 1 0m0v010 1 nam 001 (idem 00g0050110 05 , quod i pse 051Dominus omnium , 01 i dea s i b i 05 1 ob0dìendum . I P 011 . v Adver
sarius vester diabolu s circui t quaerens qu em devoret, cui resistitefortes in fi de. Mund us autem 100 101 vel 01110100d0 01 05001 15 , vel
ten endo 0dv01 515 . Sed haec v1001m05 001 fi dem , q000 10011 005
credere aliam v i tam m0110 1 010 15 10 . E1 i dee 01 05001 0 mund i hujusdespicim us, 01 000 form idam us adversa. I Jo. v Haec est v ictoria,qua: 010011 mundum , fi des nostra . Et etiam qu ia docet 005 credere0110 01 0j01 0 m a la, 50111001 10101 01. C aro vero 100101 inducendo 005ad (1010010110005 v itae 0100500 115 m0m00 100005 sed fi des 05 100
dit nob is, quod 001 has, 5 1 015 indebi te 0dh001 0m 0 5 , 10101 005de10010110005 010 111110 0 5 . E0he. v 1 In omnibu s sumentes scutumfi dei. Sic ergo 00101, quod m 0 110m 05 1 0 1110 habere fi dem . Sed
dicit aliqu is S tu l1um 05 1 credere quod 000 v i detur , 000 5 00 1
01 0d00d0 q000 000 viden1ur‘
? R 05000d00 dicendum ,quod hoc
d ubi um primo 101111 imperfectio 10 10110010 5 005 11 1 00m 51 homo
005 5 01 001 10010 001 50 cog005001 0 010 010 visibilia 01 10v151b1110 ,
5 10110m esse t credere q000 000 videmus sed 00g01110 005 11 0 05 1
01100 deb i l is, quod 001105 philosophus 001011 00q00m 001 10010
inves t igare naturam un i us m uscae unde 10g110 1 , quod unus ph i105 00005 fu i1 11 1g10 10 00015 in so l i tud ine 0 1 00g005001 01 naturam0015 . si0rgo 1010110010 5 005 101 05 1 110 deb i l is, 00000 5 10110m 05 1
00110 credere de Deo, 0 151 1110 1001010 quae homo 00105 1 00g005
001 0 001 50 ? E1 i deo 000 11 0 hoc d10110 1 , Job . 111 Ecce Deus ma
gnus, 0111 00115 scientiam nostrani. Secundo, 00105 1 1 05000d01 1, qu la11010 quod aliqu is magister a l iqu id d1001 01 10 500 50100 110, 01 011
qu ia 1 05 11005 d1001 01, 000 0550 110 5 100 1 mag ister 110001 01, 00 q uod1050 000 10 10111g01 01, 10011010 1 000 101 010 1 5 10 1105 1110 1 0 5 11005 .
C O05 101 autem q 110d 1010110010 5 angel i ex ced11 mag i s 10 10110010m
396 s. THOM1E A QU INAT I S 001150000.
au tem 10v001101 0000 5 101105 , qu i 000 01 0001 quod 1 05 00101 0105
gub01 000 10 1 , 01 0111000010 1 , 01 0150000010 1 , 00m 10 q000010 ora
0100 01 001 115 t empor i bus 01 0000001 . Videmus en im 501010 , 01
1000m , 01 5 101105 , 01 01105 1 05 00101 0100 omnes 501 v01 0 determina1um 0111 50m , quod 0011 000 11011501 01, 5 1 0 0050 05 5001 0000 51
011q015 05 501 qui 000 01 0001 01 D0001 05 50, 5 10110 5 05 501. P 501. 1 1
Dix i t insipiens in 001 00 suo N on 031 Deus. 8001 00 1010 011q0 1, q ui
11001 01 0000 1 Deum gubernare 01 01500001 0 1 05 11010 10105 , 000
tamen 01 0000 1 Deum 05 50 humanorum 0010010 01 0v1501 0m , qui
5 0111001 01 000 01 001115 h 11010005 000 0150001 0 Deo. Cuj us 1 011005 1, qu ia vident 10 100 000 1510 bonos 01111g1, 01 1110105 01 05001 01 1,quod v idetur 101101 0 01 01 0000 11010 divinan1 011 00 homi nes 0000
10 001 5000 eorum 0101101 Job. xx 11 Circa 001 01003 00011001 001
bulat, nec nostra considerat 1100 autem 05 1 v0100 5 10110m . N 011 1
15 115 0001011, 5 1001 5 1 011q015 00501005 medicina1n, v1001 01 10 00100m
01 00100010m 0 01 infirmo 0q 110m , 01101 1 v100m , secundum 50111001
quod 01 5 m 00101000 010101 010001 01 quod fi at 0 0050 , cum 0050101
artem 10 00101000, q000 ex j 115 10 00050 hoc fac i t , 50111001, quod 15 11001 v100m ,
1111 11 01 0 aquam 510 051 00 D00 . Deus 001m j05 1000050, 01 500 01 0111000110 01500011 00 quae 5001 hominibus 00005
5 01 10, 01 5 10 q00500m bonos 01111g11, 01 quosdam mal os 10 01 05
001 11010 0110 11111 unde q0 1 01 0011 1100 proven ire a 0050 , 05 1 011 000 1010 1 10 5 101005 , qu ia 000 000110g11 hoc, 0 15 1 quia 005011 artem01 00050m 0150051110015 d iv ina . Job . 1 1 Utinam os tenderei t ibisaecu la sapientice, 01 quod mu ltiplex esset lea: ejus. E1 1000 111 101101
01 000000 10 05 1, quod Deus g0b01 001 01 01500011 000 so l um 1 05
00111 10105 , 5 000110m 0010 5 humanos. P501. L x x x x u 1 Et dix 0m nt
Non videbit Dominus, nec intelliget Deu s Jacob. Intelligite 10510100
103 in popu lo, 01 5 111111 aliquando sapite. Qui plantavit aurem non
000101, 0111 qui fi na:it oculw n non considerat Dominus soit cogitationes hominum . Omn ia ergo videt, 01 00g110110005 , 01 0000110 v0100 10115 0000 01 hominìbus 50001011101 im0001101 00005 5 1105 bene10010001, qu ia omn ia q 1100 cogitant 01 1001001, d iv ino 00050001015 001 10001105 10 . Apostolorum H0b10001 . 1v Omn ia nu da sunt 01aperta 000115 03113. E51 00 10m 01 00000010 , quod Deus qui omn ia01500011 01 regi1, 5 11 0005 Deus tantum , cuj us 1 0110 05 1 qu ia1110 015005 1110 1 01 0 10 h0m0001 0 10 05 1 b000 015005110, in qua 1001
111000 1051001101 0150001 01 gub01001 1 001 00010 . N0111 1001111000
01m51000110m 1000011 50000 0155005 100010 10 501301115 , 0000 cum
divinum regimen 01000m10001 10g110101 humano, m001105 10m 05 1,
vù . DE SYM B OLO A P OSTOLOR UNÌ 397
quod 1 0g00 10 mund i 000 05 1 001 m0 1105 Deos, 500 001 unum 10
m00 . 8001 autem q0 01001 , ex qu ibus homines 1000011 500 1 00
00000'
00m 0101 05 D005 . Pr imum 05 1 imbecillitas 1010110010 5 h0
m00 1. Nam homines 1mb0011115 10101100105 000 v0100 1es 001001 0110
11 005000001 0, 000 01 001001 001 aliquid 05 50 0111 0 00101 0m 001
porum sens ib i l i um 01 1000 10 101 001001 0 1110 005 001 001 01 000m 1001 0
01 01500001 0 mundum , q000 0010h1 101 0 01 01g11101 0 10101 00 v100
b00 10 1 , 01 015 0111 1b00b001 01 im00000b00 1 divinum 00110m , 01
hujusmodi 5 001 001001 0 000105 110 , 50111001 501, 01 10 00, 01 5 101100.
Sed 15 115 , 0001011 5100 1 011001 000 11 00 curiam regis, qu ì vol ens11 1001 0 regem , 01 010011 quemcumque bene 10001001 , vel 10 0111010
0005111010m ,regem 05 50, 00 qu i bus 0101101 , Sap. x m Salem 01
1000 10 , 00 1 gyrum stellam1m rectores orb is terrarum Deos 011 10001 001 . 150 . Levate in ew celsum oculos 00311 05 , 010. Secundo,01 0v00 11 0x 000
1011000 hominum 00m 01 011q0 1 v019n193 000 101 1
dom inis 01 regibus, honorem Deo debitum 015 ex hibuerunt, 0b0
010000 015 , 01 5 0b31010000 50 015 0000 01 011q005 005 1 mor tem10001 00 1 Deos, 01105 etiam 10 7 110 011101 00 1 Deos. J0010. v Sciat
omnis gens, quoniam Nabuchodonosor Deu s 101 1 10 est, 01 praeteripsum alias non est. T01 110, 010v0011 ex 001 0011 0110010 00 11 1105
01 000500g10005 00m 011q01 01 00101 0 1m 10m 0m01 0m quem 00
5 1105 habebant, 1001013001 5 101005 0051 eorum mortem , 01 5 10 ex
hoc 010005 50m 05 1, quod 11115 8101015 divinum cultum impende
1300 1, 00 quibus 010110 1 800. m v Quoniam aut affectu i, aut re
gibus 00301 0100 103 homines, incoìnmunicabzle nomen 10010111115 01
119015 imposucrunt. Q 001 10 , 01 malitia diaboli. Ipse en im ah 101110
v01011 00q0 1001 01 1 Deo 0000 i pse 011, Isa . X1V :P onam sedem.
meam ab aqui lone, in c@ lum 00030000001 , 01 era s im ilis A ltissim o .
E1 h0110 110100101010 nondum 00005011, 01 1000 101115 0000105 5 005
10 hoc 01115 111, 0 1 f00101 50 ah hom inibus 0001 01 1, 01 5001 10010 s ib i01101 1 1, 000 quod 0010010101 10 000 0000, vel 0010 qui 01 01101 101
500001001010 1 in 1100, quod 01 impendatur 1 0v01 011 110 sicu t D00
0000 01 (111 1 15 10 dixi t , M011. 3 … Haec omnia tib i 0000 si cadens
adoraveris me .
‘ 1000 05 1 011010 q000 1011 00 105 10010 , 00b00 1 1 05
00050, 0 1 50111001 1 0001 01 00 101 0 1 011. P 501m . x cv Omnes diigentium dw monia . Apost. I C or. x Sed quc0 immolant gentes, dwmoniis immolant, 01 D00. L 1001 autem h000 5 101 1101 1 1b1110
, 5 001
101000 011q01 01 m0111, qui frequenter 1001000 1 10 15 105 q001001
000505 . Et 11001 000 01 0, 00 1 00100, tamen factis 05 100000 1 50
01 00010 0101 05 Deos. Nam qui 01 00001 quod 0010010 000105 113
398 5 . 1 00100 1. A QUI NA’
I‘I S
005500 1 10 v0100 1010m homi n i s imprimere, 01 qu i 10 100115 50 15
001 10 000101001 tempora , 11 00000 1 001001 0 000105 110 05 50 Deos 0101115 0010 1001 1, 100100105 05 11 010b10 . 101 0. x A signis 00011 001110
meluere, quae timent gentes, quia leges populorum vana: sunt. I tem ,
omnes 1111 qu i 01300100 1 1 0g1b0 5 0105 quam Deo, vel 10 11115 , 10 q0 1b05 000 00b00 1, 0005 111000 1 005 D005 5 005 . Ac1a 11m v Obedire
0001 101 Deo mag is quam. homiìzibus. I tem , 1111 qu i 0111g001 111105 ,
00 1 000500g0 10005 p l u s quam Deum , 05 10000 0 1 100115 5 015 010 1 05
05 50 Deos vel 0110m 1111 qu i diligu nt 0500m pl us quam Deum , 00
qu ibus A005 1. Ph i l . 1 1 1 Quorum Deus venter est. I tem , omnes 1111qui 105 15 100 1 V000110115 01 10000 101100 1b05 , 01 0000 1 000100005 05 50
Deos, cuj us 1 0110 05 1, qu ia 00100 1 0 000m0011305 10 quod 50105 Deus001 0 00 105 1, 50111001 1 0v0101100001 01100j0 5 1 01 00001100, 01 veri1atem 10 10 1 01 11m . É5 1 ergo pr imo credendum , quod Deus 05 1 0005tantum .
P atrem omnipotentem , creatorem 01011 et terra:. 8100 1 d ict um05 1, primum quod 01 0001 0 00b0m05 05 1 quod 5 11 0 00 5 5 010 5 Deussecund um 05 1, quod 15 10 Deus 5 11 01 00101 01 100101 01011 01 101 103,v 15 1b1110 10 01 invisibilium . Et 0 1 1 0110005 subtiles 01m 11100 101 00
01 00500 5 , q0000m 1 001 exemp l o m 00 1105 1010 1 01 00051111m , quod
5 0111001 omn ia 5 00 1 0 Deo 01 0010 01 10010 . C 005 101 en im q uod 51
aliqu is 10 11 0101 domum 011q00m , 01 10 ipsius domus 10 110110 500
111 01 00101 0m, 005 110 000m vadens 10 101 105 5 00 111 01 maj orem 00
101 0m , 01 5 10 00100005 , 01 0001 01 ignem 05 50 10 101 105, 0110m 5 1
105 0 10 1g0010 1100 v1001 01 qui 000501 01 010105 00101 05 5 10 quoqu e000 110g11 00051001 00 11 1 05 hujus mund i . Nam 1050 invenit 1 05
omnes secundum d iversos gradus 0010h 1 11001015 01 001111110115 0550015005 1105 , 01 q000 10 m ag is 00010010q001 D00, 100 10 001001 101 001 m eliora invenit. U000 001001 0 000105 110 00 10111 1010 01 00b11101 0
5 1101, quam 001001 0 10 101 101 0 , 01 10v 15 1b1110 v isibilibus 01 1000
0100000010 05 1 quod 010 010 haec 50 11 1 ah 000 D00, qu i 001 suum0550 5 10g0115 rebus 01 00b111101010 . Sap. x m Vani sunt au temomnes homines, in quibus non subest sc ientia Dei, 01 de his quaevidentur bona, non potuerunt intelligere eum qui est, neque aperibus 01100000103, agnoverunt qu is esset artifex . Et 1011 0 A magnitadine 00 110 500010101 creatura» cognoscibiliterpoterit crea tor harum01001 1. 810 ergo 01 0 001 10 001301 nobi s 0005 1010 , q uod omnia quaesunt 10 100000 , 0 D00 5 001 . C irca hoc 00 1010 00130100 5 v1101 0 11 05
01 1 01 05 . Pr imus 05 1 01 1 01 M0010h03010 10 , qu i 010001 quod 010010
visibilìa 010010 5001 0 01013010, 01 1000 Deo 5010 10 0111 1b0001 0100
400 5 . 1 000 03 A QU INAT I S 000 500011
10 de terminata m0101 10 ah 011q00 01 a 5 00005 110, cuj us 1 0110 05 1
quia v i r tus 5 00 05 1 00101m 10010 00 101m 0m tantum,01 1000 000
00105 1 05 50 00050 0151 hujus 10 1 1000. Deus autem 05 1 001v01 5 0115
00050 omni um rerum , 01 000 so l um 01001 formam , sed etiam m a
teriam , 0 000 01 00 0111 110 omn ia 10011 01 1000 00 1 0m0v0000m
11000 01 1 01 0m , 0101101 C reatorem 00911 et term . In hoc enim 01110100 1 01001 0 01 10001 0, qu ia 01 001 0 05 1 00 0 111 110 a l iqu id 10001 0 ,10001 0 au tem 05 1 00 011q00 aliqu id 10001 0. S i ergo 011 0 111110 10011,
credendum 05 1 q0001101 0m 005 501 omnia 10001 0, 5 1 005 11 001 00 10 10000 00105 1 caecum i l l um inare, m 01 100m 5 0501101 0, 010. operam iraculosa 10001 0 Sap.
\x n Subest enim t ibi, cum voluerig, passé.
Ex hujusmodi autem 000 5 1001 01100 0 homo 011 1g110 1 00 q u inque.
P r imo, 00 cognitionem divin0e majestatis, 00m 100101 01 000m 1001
100115 0000 qu ia Deus 05 1 100101 omn i um rerum , 0005 101 00m
0m1000 1101 010 omnibus rebus . Sap. x m Quorum et si specie delectati Deos putaverunt, sciant quanto his dw ninator corum speciasior est. A u t si virtutem et Opera eorum m irat i sunt , et intelligantab illis, quoniam qui hw c fecit, fortior est 11113, 01 inde est, quod
qu idqu idpotes t intelligi, velcogitari, m inus est ipso Deo. Joh xxxv 1Ecce Deus magnus, vincens scientiam nostrum . Secundo ex hoc011 1g110 1 00 g1 01101 0m 0011000 10 qu ia en im Deu s 05 1 01 00101
omn i um rerum , 001 10 10 05 1 quod q uidqu id sumus, 01 q uidqu id
habem us 0 Deo 05 1. Apo . Cor i n th . 1v Qu id habes quod non acce
pisti ? P 501. xx… Domini'
est terra, et plenitudo ejus, 010. 01 1000
debemus 01 1 00001 0 g1 01101 0m 00110005 . P 5 01. 0x v Quid retribuam Domino pro omnibus quae retribu it mihi ? T01 110 , 10000110 100 00110011010 10 adversìs. N0111 11001 omnis 01 00101 0 5 11 0 Deo,
01 ex hoc 5 11 bona secundum suam 00101 0m , tamen si 10 011q00
000001 01 10101 01 nob is 0000000, debemus 01 0001 0 quod 1110 000005 11 0 Deo, 000 tamen 00100, q u ia nul l um mal um 05 1 0 D00, 0 151
quod 01010010 1 00 bonum 01 1000 si omnis 00000 quam homo501101 1, 05 1 0 Deo, debe1 001100 101 505 110 01 0. Nam 010 000 001 g00 1
0000010, hum i l iant reos, 01 01100001 bonos 00 0m01 0m D01. Job . 11
Si bona suscepimus demanu Domini, mala au tem quare non 311511neamus? Q uar to 100001m0 1 00 1 0010 0 10000m rebus 01 00115 nam
01 00101 15 debemus 0 11 ad hoc , 00 quod 100100 500 1 0 D00. 800 1
00 10m 100100 00000, 50111001 00glor iam D01, qu ia universa 01 0010150m011050 10 , 10 05 1, ad gloriam suam Operatus est Dom inus, 0 1
0101101 P 1 0v01 b101 . am , 01 00 0 1111101010 005 11 0m . D00 101 00 . x v
Qua: fecit Dominus Deus tuus in m inis terium cunetis gentibus .
vn. 00 5 11100000 4 01
Debem us e rgo 0 11 rebus 00 glo riam D01, 0 1 50111001 10 hoc 010
000m 05 Deo, 01 00 0 11111010m 005 11 0m , 0 1 50111001 105 15 0 10000,
000 comm ì ltamus 0000010m . l P aralip. xx 1x Tua sunt omnia,et qua: de manu tua accepimus dedimus t ibi . Q uidqu id e rgo habes,s ive 50100 11010 , s i ve sapientiam , s ive 0010h1 1100100m , 101um debes1 0101 1 0 01 0 11 00 ad glor iam D01. Q 010 10 , 0001m 01 ex hoc 10 00
gnitionem 01g0 110115 human'
0e. Deus en im omn ia 10011 01 00101
hom inem , 5 100 1 010110 1 10 P 501. vm Omnia subjecisti su bpedibus'
ejus 01 homo magi s 05 1 s im i l i s Deo 10101 01 0010 1 05 0051 A0g0105 .
U000 010110 1 G enes . Faciamus hom inem ad im agmem et sim i litudinem nostrum . Hoc qu id em 000 dix i t 00 010 10 , s ive 00 5 101115 ,500 00 hom ine, 000 au tem quan tum 00 00 1005 , 5 00 q uantum 00
001100m , quae 05 1 11b01 010 v0100 10 10m h0b0115 01 001 1 0011b1115 , 10
quo m agi s 05 5 101 11010 1 Deo quam 00010100 01 0010 100. Debemus 01g0
0005 1001 01 0 hominem 005 1 Angelos digniorem 05 50 01 00
10 1 15 01 00 110 modo 01g0 1101010 005 11 0m 01m100 01 0 01 00101 0000010 ,
01 01 00101'
1001010010m 00001110 10 1 01 001 corporalium , q 1100 vilio
1 05 500 1 nob is, 01 00 5 01 10110 10 nostrum 100100 5 00 00 m odo00b0m0 5 005 110b01 0, quo D005 10011 005 . D005 en im 10011 hom inem0 1 010005 501 0m0 1b0 5 qua 5 00 1 10 101 1 0
,01 01 subsitDeo. Debem us
e rgo 0010 1001 1 01 010005 50 rebus, Deo au tem subesse, 0b0011 0 , 00
serv i re, 01 ex 000 001 v0010m0 5 10 11 0 111000m D01, q uod nobi s
01 10 5 101 0 , 010.
E 1 in Jesum C hristum, F ilium ejus unicum , Damm am nostrum .
N00 sol um 05 1 00005 50 C hristianis unum Deum 01 0001 0, 01 0000
05 50 01 0010 10m 00311 01 terra , 01 omni um , sed 0110m 00005 50 05 1
0 1 01 0000 1 quod Deus 05 1 P 0101 , 01 qu od C 01 15 105 5 11 0101 05 F11105
D01. Hoc00 1010 , 5 100 1 01011 1100105 P 011 0 5 in00000 100 5 00, 1I P01 . 1 1
N on est fabu losum , sed certum et proba tum per Verbum Dei in
m onte 0 000 01011 i b idem N on en im indoctas fa bu las 5001111, 001001facimus vob is Dom in i nostri Jesu Chris ti v irtu tem etprw scientiam,
sed speculatores fac ti illius , magnitudinis. Accipiens enim a Deo
P atre honorem 01 gloriam, voce delapsa ad eum hujuscemodi a ma
gnifi ca g°loria H 10 est fi lius m eus dilecta s, in qua m ihi
ipsum audite et hanc vocem nos audivimusde caelo allatam , cum
essemus cum ipso in m onte 5 00010 . Ipse etiam C 01 15 10 5”Jesus 10
pluribus 10015 v0001 D0010 P011 010 5 00 10 , 01 50 01011 F1 lium D01.
E1 A005 1011 01 500011 P011 05 005 001 00 1 10101 01 1100105 11001 q uod
Ch r is tu s 051 F11105 D01, 01000 105 Et in Jesum C hristum F 1110m
ejus, 80111001 Dei, 5 00010, credo. Sed aliqui ha re1ici 1001 0 01 ‘I“ÌS . T0010 A0. O P USC ULA. l. 26
402 — s. THOM/E A QU INATI S OPUSCULA
1100 perverse 01 001001 00 1 . P ho1inus en im 01011 quod C 01 15 105 000
05 1 011101 F11105 D01 quam bon i v i r i , qui bene v ivendo m01 00 10 10101 F1lii D01 001 — 000011000m ,
10010000 D01 v0100 1010m , 01 110
C 01 15 10 5 qu i bene v ix it, 01 10011 D01 v0100 1010m , m eru it 0101 F11105
D01 01 v010 11 q uod Chri st us 000 1001 11 00 10 b 0010m Virg ìnem ,
sed 1000 1 00120011, quando ex 00 000000105 05 1. E1 5 10 10 00000 5
01 1 01111. Pr imo, in hoc quod 000 d ixi t 00m ,verum F1110 10 D01 5 000000 10 0010 1 0m . Secundo, quod 0111 11 00m 5 000000 10 totumsuum 05 5 0 ex tem pore 100000155 0, 00m fi des 0051 10 100001 q uodF i l i u s 5 11 D01 001 naturam , 01 quod ah & 101 00 sit 01 00 his 110
bemu s 01101 05 505 000101 110105 000 110 00m 10 5001 0 501 1010 1 0. N0111
000 11 0 pr imum 010110 1 , quod si1 000 111105 sol um , 5 00 etiam 00 1
g00 110 5 . Joan. 1 Unigenitus qu i est in 3 100 P atris. Cont ra 50
cundum , Joan. vm Antequam A braham fi eret, ego sum . C 00 5 101,
00 10m quod Abraham 00 10 b0010m Virginem 11111 01 1000 5 00011
P 011 05 0001001 00 1 10 0110 Symbolo 000 11 0 pr im um Filium Dei
um genitum 000 11 0 5 000001110 : Et ea: P 011 0 natum ant'
e
'
f omnia
saecula . Sabelliu s vero 11001 01001 01 q uod 001 15 10 5 1011 00 10 b00 1001Virginem , di x i t tam en quod 000 05 1 0110 001 5000 P 011 15 , 0110 F1111,
5 00 1050 P0101 05 1 10001 0010 5 01 1000 eadem 05 1 001 500 0 P 011 15
01 F i li i . Sed hoc 05 1 01 1 0000m , qu ia 00101 1 T 1 101101010 001 5000
rum , 01 000 11 0 hoc 05 1 000101 1105 Joan. vm Salu s non sum, sed
ego, et qu i m is i t me pater. 000 5 101 au tem nullum 0 50 mm. 810
e rgo m 0011111 1 Sabellius 01 1000 in Symbolo P atrum 000110 1
Deum de-Deo, lum en de 1001 100, 10 05 1, Deum Filium 00 D00 P011 0,01 F1110 10 q ui 05 1 l umen 00 l um i
‘ne P 011 0, 05 50 01 0001 0 debem us.
A 1 10 5 autem 11001 01001 01, quod Chri s tu s 1001 11 00 10 00010m V11
g11510m , 01 q uod 0110 1001 11 001 5000 P 011 15 , 0110 F i l i i , tamen 11 10
0 1111 100 11 Chri s to … Pr imum 05 1, quod F11105 D01 1011 01 0010 1 0 . Se
cundum 05 1, quod 000 ah 00101 00 , 500 ex t empore 10010 5 0 Deo
nobi l i ssima 01 0010 1 01 0m . T01 110m 05 1, quod 1100 1001 11 0 010 5 00
10 100 D00 5 F1110 5 00m Deo P 011 0, 01 5 10 quod 000 1001 11 verusDeus. Sed 000 5 110 111101 051 01 1 0000 10 ,
01 000 11 0 000101 110105 5 001 00
801 1010 1 00. D10110 1 enim ,Joan. x Ego et Pater ununì samus,
50111001 10 0 010 1 0 01 1000 5 100 1 P 0101 10 11 50111001 , 110 01 F1110 5
01 5 100 1 P 0 101 05 1 verus Deus, 110 01 F1110 5 . Ubi e rgo 010110 1 011
A r io, C hris1um 10 1550 01 00101 0m , 0 00011 0 0101101 10 Symbq lo
0 P 011 1b05 Deum. verum 1113-1900 001 0 . Ubi 00 1001 0101101 00m
000 1015 50 ah 03101 00, 500 ex 10m001 0, 0 000 110 10 Symbolo 0101
101 Genitum, non factum . 000 11 0 11100 1101 0 quod 0101101 0 010
404 5 . 1 0 011 3 1100 10 111 1 5 0 1 05 00011
Dei 10 nobi s manens 000 11000 m00110m01 , qu ia 1100 5010 10 0001 101
010001 0, 500 m001101 1 ; 011101 000 01 0005501 01 hujusmodi med i10110 valet m0110m 00011 0 pecca1um . P 5 01. gv… In corde meoabscondi eloqu ia tua, 0 1 non peccem tibi. Et iterum 00 v i ro jus1o0101101 In lege ejus meditabitu r die acnocte. U000 00 beata Virgihe 0101101 , quod 000 501 1101101 omn ia verba haec , 0011101 005 1000100 500. Q001 10, 0001 101 quod homo Verbum D01 00mm 00100101115 , commonendo, 01000100000 , 01 infi ammando. Apos. Eph. x v
Omnis sermo malus 00: 01 0 00811 0 non procedat, sed si qu is bonu sad (edifi cationem . Id em 00105 . 1 1 1 Verbum Christikubite t in vob isabundanter in omn i 300100110 000011105 , 01 commonentes nosmetipsos.
ldem , ll T im . xv P rw dica Verbum , insta opportune, importune, 010.
U111100 Verbum D01 deb01 0x 000 11001 mandari. Jac. 1 Estatefactores Verbi, 01 non auditores tantw nj fallentes vosmetip tos. 15 10
quinque 501 100 01 001 01010010 beata Mar ia 10 g0001 011000 VerbiD01 ex 50. Primo en im 0001v11 s ritus Sanctus superveniet inte. Secundo , 000500511 001 110010 Ecce ancilla Domini. T01 110 ,100011 01 001 10v11 10 0 101 0 . Q 001 10 , 01 010111 01 00001 11 00m . Qu into,00 11 11 01 01 10010v11 00m 0000 Eccles ia 000 101 Ipsum RegemAngelorum sola Virgo lactabat ubere de caelo pleno.
Qui cohceptus 05 1 de Spin ta Sancto, 0 11105 00: Maria Vzrgine.
Non 501010 05 1 necessarium 01 0001 0 Chr i s t iano Filium Dei, 01
05 1005 001 05 1, 500 0110m 0001 101 01 0001 0 10001 001100010 ejus. E1
1000 110010 5 1000005 005 1q00m 011101 01 mu l ta 5 0b11110 01 01000,
00050q000 101 105 10001 nobi s 0j0 5 10001 0011000m , cum 01011 Et
Verbum caro factum est 01 0 1 00 hoc aliqu i d 00001 0 005 5 11005
duo exemple ponam 10 medi um . C 00 5 101 q uod F1110 Dei n ih i l 05 1110 s im i le 5 100 1 V01b0m 10 001001005 11 0 00000010m , 000 01 01010111 .
Nul l us au tem 00g005011 Verbum dum 05 1 10 00100 hom inis, ni siil l e qu i 00001011, 500 1000 pr imo 00g0050110 1 cum 01 0101 10 1 . S ic
Verbum D01 dum 01 01 10 00100 P 011 15 , 000 00g00500b010 1 0 15 1 a
P 0110 tan1um ,5 00 001 00 1000 10m 5100 1 Verbum voce, 1000 pr imo
m 011 1105 10m 01 cognitum 05 1 . B01 00. Post hoc in terris visusest, 01 cum homi-nibus conversatus 0s1. A 1100 exempl um 05 1, qu ia11001 Verbum 0101010m 00g0050010 1 001 000110m , tamen 000 vi
00101 000 100g110 1 5 00 cum 501 1b110 1 10 0001 10, 1000 v ide1ur 01
100g110 1 . 810 01 Verbum Dei 01 visibi le, 01 tangibi le 10010 10 05 1,
cum in 001 110 005 110 1011. quas i scrip1um 01 5100 1 0h01 10 in qua
Verbum reg is scriptum 05 1, 010110 1 Verbum regis, 110 . homo 001000j 110010m 05 1 Verbum Dei 10 000 hypos1asi, 010110 1 F11105 Dei.
vu . 00 SY M B O L O 110001 01 0000 5
.Isa . v 111 Same tibi librum grandem, 01 301 100 in 00 style hominis01 1000 800011 A005 1011 011101 00 1 Qui concep tu s 051 00 8011 10Sancto, natu s 00: Maria Virgine. In quo qu id em mu l t i 01 1 0v01 00 1.U000 01 sanct i P011 00 10 0110 symbolo 10 sy0000 N 10000 100110
0001001 00 1, 001 q0:0 0000 omnes 01 101 08 005 11 00010 1 . O rigenes00110 d ixi t , quod C hris1us 05 1 00105 , 01 0110m 110011 10 m undum0 1 etiam 5 01v01 01 0001000 05 : 0000 d ixi t daemones omnes esse salvandos 10 1100 010 001. Sed hoc 05 1 000 11 0 s001 010 801 1010 1 0m .
D10110 1 00 110 11101111 . x x v Discedite a me maledicti in ignem
w ternmn, qui para tus est diq bolo et angelzs,
eyus 01 1000 ad hoc
1 010011000010 000110 1 Qui propter nos homines, ; non 01 00101
0001110005 , et propter nos trum salutem 10 quo qu id em magi s 00001 01 01001 Dei 00 nos. Ph011005 vero v010 11 quod C 01 15 10 5 0010 505 501 00 beata V11g100, 5 00 00011 q000 esse t 00 1 05 homo , qui11000 v ivendo 01 10010000 v0100 1010m D01, 1001 0 11 F11105 D01 fi eri,
5100 1 01 0111 5 00011 000 11 0 quod 0101101 Joan. V 1 Descendi decaelo, non u t faciam voluntatem meam sed voluntatem ej us qui
m is it me. 6 000101 autem quod 000 00500001ss01 . 0 15 1 ibi 1015 501,
01 5 1 homo, 000 101s5 01 10 00010 01 1000 ad hocremovendum 000110 1 Descendi de caelis. M 0010110300 vero d ixi t
,
q uod 11001 Fil i u s D01 1001 11 semper , 01 000000001 11 00 01010 , . 10m00
000 habu i1 v01 0m 001 0010 , 500 00001 00 1010 . Sed 1100 05 1 1015 010 .
Non en im 0000b01 000101001 v01 110115 011q0010 1015 1101010 00b01 001 1000 sicut 05 100011 v01 010 00100m , 5 10 habu i t . U000 0111 11Luc. x 1v : P alpate 01 0 10010, quia spiritus carnem 01 ossa non
habe t, sicu t me v idetis habere : 01 1000 ad hoc removendum 0001
001 00 1° Et m carnatus est. Hebion vero qu i 1011 g0001 0_ 1 000005 ,
0111 11 qu0d C hris1us 00103 05 1 00 bea ta V11 g100, sed ex comm is11000 v i r i , 01 ex v i r i l i sem ine. Sed 1100 05 1 falsum , qu ia Angel usdixi 1 111011h . 1 : 0u011 enim in 00 natum est, de Spiritu Sancto est0 1 1000 sanct i P 011 05 ad hoc removendum 000100100 1 °De 8011 110
Sancto. Valentinus 00 10m , 11001 . 000 11101 010 1 quod Chri s tu s 000
000105 1001 11 00 8011 110 800010, volu i1 tamen quod Sp i r i tus Sanctus001 10v01 11…000 10 00100 5
.
010105 10, 01 005001 11 10 bea ta Virgine,01 hoc 11111 co rpus Chr ist i 0 000 ni h i l 01100 0001 010 05 1 110010
Virgo, 0 15 1 q000 1011 100115 ejus 0000 01111t 00 11100 001005
11005 1v11 001 b0010m V11 g111 001 0100 1 001 aquaeduc1um : 500 hoc
05 1 1015 0m . N010 Angel us d ix i t 01 L uc. :1 Quod enim 00: 10 nas
00111 1° sanctum vocabitur Filius Dei, 01 ,
A0001. G0101 . lv A t ubi
venit plenitudo 10m00r10, m isi t Daus Filimn suum factum ca:, mu
406 5 . 1 1101100 A QUINAT I S 01 0 500011
1101 0 01 1000 0001001 0 111 Na tus 000 Maria Virgine. A1 105 vero01 Apollinarius 011101 00 1, q000 11001 011 1 15 10 5 1001 11 V01b0 10 Dei,
01 0010 5 ex Maria Virgîne 1amen non h0b011°
001m0m , 500 1000
001m00 1011 ibi 01v10 1105 . Sed 1100 051 00011 0 801 1010 1 0m , qu iaChr i s t us dix it Joan. :
'
N unc anima mea turba ta 05 1, 01 1101 0m ,
Mat1h . x x v 1 Tristis est anima mea u squ e ad mortem 01 1000
5 00011 P 01105 ad hoc removendum 0001001 00 1 Et hom o‘
factusenim ex anima 01 001001 0 000515 111 unde ver iss ime
habu it omnia quae 110100 001101 0 00105 1 01 01101 000001010 . In hoc
autem quod 0101101 . H omo factus, 005 11000 101° omnes 01 1 01 05
5 0001 10 5 005111, 01 0 10 1105 0111 qu i 0101 005 5001, 01 prw cîpue 01 101
E0 1y000115 , qui d ixi t 00m10 15 11000m 10010m , 50111001 ex d iv ina 00
10 1 0 01 human'
a, 1001010 unam naturam C01 1511, quae 000 D005 0010
05 1, 000 00 1 05 homo : 800 1100 05 1 falsum , qu ia 10000 00 05 501
homo , 01 05 1 0110m ghod 0101101 , quod homo 1001115051 . D051 11
'
1 1101 etiam 01 1 01 N05 101 11, qu i d i x i t Fil iam D01 00 110 10
05 50 bomin i 501010 001 inhabitationem . Sed hoc 05 1 10150m , q010
1000 000 05 501 hom o , 500 10 hom ine : 01“q uod 5 11 hom0, 00101 001°
A0051. Ph11100. 1 1 Et habitu inventus u t homo . Joan. v 1 1 1 . Quid
90 101 1115 me interfi cere hominem , 010. Possumus autem sumereex his 011q00 0001 00111000m . Pr imo en im confi rmatur fi des 005 110.
Si enim 011110 15 01001 01'
0111010 00 011000 101 1 0 remo ta , 01 1050 non1015 501 ibi, 000 01 0001 0101 01 5 1001 51
‘
1b1 10 15 501. A0 10q00’10 ergo
v001101 C h1 15 105 10 mundum , 0011 101 01100, 01 01 00h0100 , 01 Joan.
1300115 10 01110100 1 011111110 00 D00 : 5 00 1amen 000 110 01 001001 00 1
015 hom ines, 5 1001 Ch1 15 10, qui 1011 00m D00, 1111m0 unum cum
1050 : 0000 m 0101 10 111 100 05 1 fi des 005 11 0 ah 1050 C 111 15 10 nob is1 1 00110 . 1000 . 1 : D007n nemo m
'
dii unquam, unigenitùs fi lius qu iest in sinu patris, ipse 07101 1 0011 : 01 1000 05 1 quod m0110 110015001 010 5 00 1 manifesta 00b15 005 1 00v00 10m C hristi , quae 0010
0000 110 01 001 50001100 , ex 115 010v010 1 5005
quod D01 fi lius non 01 0 parva 00 005 veni t , sumen5 001 00m 005
11 0m ; 500 01 0 magna 011111010 005 110 : 0 000 10011 q00000m 00m
m01 010m 50111001 quod 055 01005 11 001005 001m010m , 01 00 Virgìne
0050101g00105 05 1, 0 1 00b15 101g11 010 1 suam 0011010m , 01 510 100105
05 1 hom o , 01 hom inem 10001 01 Deum . Rom . v P er,quem habemus
0000530m'
001‘
fi dem in graziani istam , 01 gloria?nur 111 500 9101 110
fi liorum D01.‘
T01 110, ex hoc 000000110 1 01101 1105 . N011010 en im051 10m 0v10005 01v1000 0h01 110115 indicium , q00m quod Deus01 00101 omnium 100105 05 1 010010 10, Dom inus 005101 100105 05 1
408 8 . 1 110111 5 : A QUINAT IS OPUSCULA
sed na tu ra hum ana . Sed si Jadee i non occiderunt divinilatem ,
v ide tur quod non magis pec0ayerunt quam si occidisseni u numa l ium hom i nem . Ad hoc est dicendu
_
m quod dato quod rex essetindu tus una veste , si qu ìs inqu înaret ves tem illam , tantum 1:ealum
incurreret ao si i psum regem ingu inasset. Judaei. l i ce t non possentDeum interfi cere, tamen hum anam nat uram Chr isto assumptamocéidentes, sun1 tantum puni t i ao si ipsam divinitatem occidis
sen t . I tem , sicu t d ictum est su per ius , fi lius De i est verbum Dei,et verbum De i incarna tum est, s ica t verbum regis scr ip tum in
char ta . S i i g i t u r aliquis dilaniaret ohartam reg i s , pro tan to habetur ao sì dilaniaret. verbum reg i s . Et i dee pro tanto h abetur
peccatum Judaeorum 110 5 1 occidissent verbum Dei. Sed quae ne
cessitas, umVerbum Dei pateretur pro nob is ? Magna et po testcollìgi dupl ex necess i tas . Una es t ad remed i um con t ra peccata,al ia est ad exempl um quantum ad agenda . Ad remed i um qu idem
,
qu ia cont ra omnia mala quae incurrim us per peccatum , invenimus
remed i um perpassionem Chri st i . Incurrimus au tem qu ìnque m ala .Pr imo , m aéulam . Homo en im cum peccat, detu rpat animamsuam : qu ia sicu t v i r tus an imes est pulchritudo ejus, ita peccaturn
est macu la ejue. B aruc . 1 1 1 Quid est, I srael, quod in terra in imicorum es, coinquinatus es cum mor tais ? Sed hoc rem ovet pass i oChri s t i . Nam C hris1us sua pass1one feci t ba l n eum
'
m sangu i ne suo,q uo peccatores lavare t . Apocalyp. 1 L av1
°
t nos a peccatis nostri.s
in sangu inasuo. L avatur au tem anim aisangu i ne Ch r i s t i in bapt i smo ,
q 111 11 ex Chri s t i sangu i ne v irtu tem habe t regenerativam . Et i deecum aliquis se i nqu i na“per peccq tum , faci t Chr i s to inj u r iam ,
et mag i s peccat q uam an te. Hebr.
°
x I rritam qu is faciens legemMòysi, sine u lid m iseratione, duobus vel tribu s testibus, m oritur,quanto mag is pu tatis de teriora mereri suppl icia qu i lilium Dei
conculcaver1'
t, et sangu inem testam ent i pollu tum dux erit ? Secundo ,m cum mus offensam Dei. Nam sicu t carnalis diligit càrnalem p u lch
'
r1tudinem , ita Deus Spiritualem , quae est pu lchrit'
udo an ima .
Q uando ergo an ima per peccatum inqu inatu r, Deus offenditur,
et od io habe t peccatorem . Sap ien . x 1v : Odio sunt Deo impius etimpieias €j 113 . Sed Ch r i s t i pass i o hoc removet, qu i Deo Pat r i sali sfec
'
11 pro peccato , pro quo i pse homo sat1sl'
acero non poterat,
C uj us char i tas fu i t maj o r et obedientia quod peccatum prim i hom i n i s et praevarìcatio. Ro . v : C mn in im ici essemus Deo, reconciliat1
°
sumus Deo per mortem fi lii ejus. Ter t io , incurrimus in infi trnitatem . Nam homo semel peccando cred it postmodum a peccato
vu . DE SY M B OL O A P O STOL OR UM 409
posse continere. Sed 101um contrarium accidit, qu ia per pr imum
peccatum debilita1ur e1 fi t pronior ad peccandum , e1 peccatum
magi s dom inatur. bom ini, et homo, quan tum de se est, poni t sein ta l i s1atu , 11 1 non su rgat, sicut qui in pu teum se projicit, ni s iex div ina v i r tu te. Unde postquan; homo peccavit, .natura nos tra11111 debi l i tata et corrup 1a , et t une homo fu i t pronior ad peccan
dum . Sed Chr i s t us hanc infirm itatem et debili1atem dim inu i1,l i ce t non 10111 111 deleverit, tamen ita est homo ex Chri s t i pass ioneconfor1a1us, et peccatum debili1atum , quod non tant um dom inat u r ei, e1 po tes t homo conari adju 1us grat ia Dei, quae confer1urin sacramentis, q ua; ex C hris1i pass i on e efi icaciam habent, ita
quod po1es1 resilire a peccatis. Apost. Rom . V 1 Ve tu s homo nostersimu l crucifi x us est, 111 destruatur corpu s peccati. Nam ant e passionem C hris1i
'
pauci invent i sun1 sine pecca to mortal i v iventes,sed post, sine pecqato m or 1a l 1 m u l 1 i v ix erun1 et v ivant . Q uarto,incurrim us reatum pcenae hoc enim ex igit justi1ia D
_
ei, 11 1 qui..
cumque peccat, puniatur pcena au tem pensatur ex cu lpa . Undecum cu l pa peccat i m or 1a l is sit infi ni1a, u 1poto, cont ra bon uminfi nitum , scilice1Deum , cuj us praecepta pecca1ot‘ contemni1, pu madeb i 1a pecca to mor 1a l i est. infi nita. Sed Chri s tu s per suam pas
sionem abstu li1 nobi s pmnam hanc, et sus1inu ì t i pse I P et. 1 1Pecca ta nost1 a, id est, poenam peccati, pertu lit 1 11 corpo; e suo. Nam
pass io Chr is ti fu i t tanta: virtu 1is, quod suffi cit adeXpiandum omniapeccata toti a s m undi, et iam si essent cen1um millia . E1 indeest, quod bap1iz a1i ah omnibus peccat1s 1avan1ur inde est etiam ,
quod Sacerdos peccata dirgnttit : i nde est e11am , quod qu icumque
mag is pass i oni Chr is t i se c format, maj orem consequi1ur veniam ,
et p l us m eretur de gra1 ia . Q u i n to inéurrimus ex ilium regn i nam
qui ofi°endun1 reges, ex u lare cogun1ur a regno, sic et homo p1°0p111 1°
peccatum ex pellitur de P arad i so . Inde est quod Adam ,s tat im pos t
peccatum , est ejec1ùs de P aradiso ,et clausa es1 janua P a1 ad1s1
sed Chr i s tu s sua pass i one januam illam aperuit, et ad regn umexu le s revocavit. Aper 1o enim latere Christi, aperta est j anuaP aradisi, et fuso sangu i na ejus dele1a est macula , placàtus estDeu s, abla1a est debiì i1as, eypia1a est poena, exu les revocan1ur
ad regnum et i nde es1, quod s1at im la ! roni dicitu1° Hod1
'
e
mecum cris in Paradiso hoc non est dio1um o l im . Non emm
d ictum fu i t alieni, 11011 Ada , 11011 Abrahae, non David, sed hodie,“
sci l i ce t quando aper1a est jenna , la tro ven iam pet i t et inveni t.Ilebr.x
,: Habentes fi duciam 111 111 11 01111 sanctom m 111 sangu ina
4 10 S. THOM1E A QU INAT I S OPUSCULA
C hristi. Sic ergo pa1et utili1as ex part e remedii, sed non minores1 u tilitas quantum ad exemplum . Nam , sicu t d i ci 1 bea1us Aug. ,
Pass i o Chr is t i suffi cit ad°
inform andum tò1aliter v i tam nostram .
Q uicumque eni m vu 11 perfecte v ivere, nih i l a l i ud faciat n i s i quodcontemnat q ua Chri stus in cruce contempsit, et appe13 1 quaeChri s tus appetiit. Nul l um en im ex emplum
îvirtu tis ehes t a cruce .
Si en im qua ras exempl um chari ta113 ’
: Majorem char1tatem nemohabet, quod 11 1 animam suam ponat qu is pro am icis 31113 . Joan. x v ,
et hoc°
1 11 cruce feci 1 Chr i s tus et i d eo si pro nobi s animam suamdedit
, non debe1 nobi s e sse grave"
qua cumqu e mala sustinere
pro ipso, Ps. cx v Qu id retribuam Dom ino pro omnibus qua:
retribu it m ihi ? Si gua r i s exemplum patientiae, ex cellentissim a
in cruce invenitu r. P a1ientìa en im ex duobus magna os1endi1u r,au 1
‘
cum qu i s m agna pàî ienter su ffert, aut cuni ea su ffert quaev i 1aro posse1 , et non v itat : C h 1 15 1u 3‘
a 1119m magna ia' cruce per
1uli1. Threnorum . 1 . 0 vos omn es q111'
1ran31'
t1'
3 per v iam; attenditeet videte 31 est dolo1°sicu t dolor meus. Et patienter, q u ia 011 111 pa
1ere1ur, 11011 comminabatur . I Pet r . 1 1 , et Isa . 81011 1 01113 ad
occision‘
em ducetur, et quasi (11911113 comm tendente se òbm111e3cet:I1em v itare p01ui1, et non v i1avi1, Ma11h . x x v1 An pu tas quidnon possum rogarè patrem meam, et ew h1
'
bebit m ihi modo pluÎs‘quamduodec1
'
m legiones .4 ngeldrum ? Magna est ergo C hris t i patien11ain cruce, Hebraeor. P er pa1ientiam curramus adpròpos1tum
nobis certam en, aspicien1es au ctorem’
fi dei et cons11mmator em
Jesum, qu i pr0posito sibi gaudio, 311311111111 crucem confusione contempta. Si qu& ris exemplum hum ili1ì
'
tis, re3p ice érucifi x um '
.
nam Deu s‘ judicari volait sub Pon t io P i lato et mor i . Job xxxv 1Cau sa 11111 quasi 1
°
111p 1'
1'
judica1a est. Vere impiì , qu ia morte 111 rp iss1
'
ma condemnem u3 eam . Sap. 1 1 . Dom inus pro servò, e1 vi1a
Angelorum pro homi ne mor i vol a it. Ph i l . 1 1 Fac1u3 est obed1'
ens
u squ e ad mortem . Si quaeris ex empl um obedien1iae, sequere eum
qu i factus est obediens Patr i usque‘
ad m ortiem . Rom . v 810111
per inobedientiam 11 11 1113 hom inis, pe'
ccatores 0011311111 11 31111 1 mu lti,1111 per 11 111113 obed1
'
entiam , j 11311 0011 311111911111 1* 11111111 . Si quaetisexempl um contemnend i terrena, seque1°e eam qu i est Rèx regum ,
e1 Dom inus dom inantium 1 11 qu o sun1 1hesau ri sapientia , in cru ce1amen nuda1um , illusum , con33 11111m ,
'
caasum ,sbiais éorònatum ,
et fe l le e1 aceto potatum , e1 mm tuum . Ig1111 1°non affi ciaris ad
ves tes et ad divitìas, qu ia diviserunt sib i vestimenla mea non
ad honores, qu ia egò l ud ibr ia et verbera ex pertus sum non ad
4 12 11 . 1 110 111 111 A Q UINAT I S OP USCUL A.
pharel, vdluit auferre sedem regni su i, et l i gare cum in domosua, quae est infernus. Et idea descend i t illuc et diripu it omn iasua, et ligav ì t eum , 01 abstu lit ai pr&3dam suam . C olos.
'
11 Ex pol1an3 principatus 01 1101031010111 11 011311111 11 0011fi d011 101
°, pa lam 11 111 111
phan3 11103 111 301110111130 . Sim i l iter etiam , qu ia po1es1atem et possessionem accepex;at Chri stus 013 11 6 1 101 1 33, volu it e1iam possessionem accipere inferni , 11 1 310 secundum Apostoh1m ad P h i l ipp : 1 1111 1101111110 Jesu omne 901111 110010 111 1 0001031111 111 , 101 1 0311 11101 , 01 111
fernorum . Marc . u lt. In 1101n1110 meo d10111 011111 0j 101011 1, etc. Quar tarat i o et u l t ima est, pat i mortem u t liberaret sanctos qui eran1 ininferno. Chri stu s enim sicu1 volu it pat i m or tem 111 liberaret vi
ventes m orte : ita e1iam vol a i t descenderc ad infernum , 11 1
liberaret eos qu 1 eran1 ibi. Z ach . 1 11 T11 qu oqu e 111 3011911 111 0 103
101m011 11 1111 0m 131311 01n0103 11103 de 10011 , 111 quo non 031 0q1101 . 0500.
11 1 1 1 Ero mars 1110, 0 m ors , ero 111 01 3113 111 113, 111fer11e. L 1001 enimmor tem 101
,ali ter des1ru x erit C hris1us, infernum tamennon omnino
destrux ì t, sedmomordi1, qu ia scilice1 non omnes liberavit de inferno, sed illos tan t um qu 1 erant s ine peccato mortali. Et sim i l i ters in e peccato ori g inal i , a quo quantum ad personam l i berat i orant
per circuù cisionem . Vel ante circumcisionem , qu i sa l vati. erant infi de paren_
1um fi delium , quan tum ad eos qui non habebant usumra1ionis
'
: v el per sacrifi cia , et in fi de C hris1i ventun , qu&n1urn
ad eos qu i non habebant u sum rationis vel p01°sacrifi cia, 01 in
fi de Chr i s t i ven1uri, q uantum ad adu l tos. Sed erant ibi prop 1er
peccatum°
ori g i na l e Adua, 11 quo q uan tum ad na tu ram non p01110
run1 l iberan 11 131 per C hristum . E1 i deo dim isì t ibi illos qui descenderun1 cum peccato morta l i 01 incircumcìsos parvulos, 01
immo d ic i t Ero 11101 311 3 111113, 1111011110. Sic ergo patet , quod
Chr ist u s d escend i t ad inferos, 01 pmpter q 11id. Ex iis ad 1113 11 1101ionem nostram possumus accipere q 11011101
°. Primo, Spem fi rfnam
de Deo nam q uantumcumque homo'
si1 in afi lic1ione, sempe rtamen debe t Sperare de Dei adju 1orio, 01 in 00 confi dere . N i h i lénim ita grave 1nvenitur, sicu t esse in inferno. Si ergo Chr is tusillos qu ì evant in i nferno liberavit, mul tum debet qu ilibet, si est
am 1ens Dei, confi dare u 1 liberen1ur ah eo a quacumque angus1ia.
Sap. x Haec 30111001 311111011 1111 0011011111 111 j ust11 111 11011 0101 011q1111, d03
0011 1111q11 0 011 111 1110 in foveam, 01 111 0111011 113 11011 011 111 . Et
qu ia Specialì 1er Deus j uvat serves suos, mul tum debe1 esse secucu r 11s i l l e qui serv i 1 Deo. Ecole. x x x w : 011 1 1111101 Deum, 11 11111
trepidabit, 01 11011 pavebit, quoniam 1psa 031 3p03 ejus. Secundo , de
V I I . mì: SY M B O L O AP O STO L O R UM 4 13
bemus con01pere timorem , 01 propellere praesumptìonem . Nam
l i ce t Chr i st u s passu s sit pro peccatoribus, 01 ad i n fernam descenderit, non tamen liberavit omnes, sed illos tantum qu i s i n e peccato mortal i 01 1111 1, 11 1 d i ctum est. Illos vero qu i in m ortal i decesserant, dimisit. Et i deo nu l l us qu i cum peccato mor tal i illucdescend i t , sporet veniam . Sed tant um in i n ferno erit, quan tumsanct i patres in parad iso , sc i l i ce t in ae ternum . M011h . XXV : 161111 1
11 111 supplici11111 001011 11 11 111, 1311 autem 111 01111 111 10101 11 0111 . T 01 110;
debemus habere sollicitudem . Nam Chr i s tus descendi t ad i nfe ros
pro sal u te n os t ra , 01 nos frequenter debem us solliciti esse illucdescendera cons i derando sci l i ce t pmnas i l las, sicut faciebal i l leS . Ez echias, dicens Isa . x x x v 1u E90 111011 111 d1m 1
'
d10 111011 11111
11100r11m 0111111111 ad portas 111f01 1.'
N 0m qu i illuc frequenter percogitationem descend i t in v i ta , non descend i t de fac i l i in m orte ,qu ia hujusmodi consideratio retrahit a pecca to. Videmus en imq uod homi nes hujus mund i caven t si b i m alefi ciis p rop ter temporalem pmnam , quante ergo m agi s debent s ibi a m alefi ciìs
eavere propter pmnam i nfern i , quae maj o r est , et quan tum ad diu
tu rnitatem , 01 quantum ad acerbitatem , et qu an t um ad m u l t i p l icì tatem ? Ecclesias1 . vu . Mem orare 11 001331111 11 111 00101 11 11111
11011 peccabis. Qua1 10 , provenit nobi s ex hoc exem pl um dilectionis.
Chri stu s enim descendi t ad i nferos , u t l1beraret suos, 01 i d eedebem us eis subvenire, qu i sunt in p u rgator io . Nimi s esset du ru s
quod non subveniret charo suo , q ui 05 501 in carcere terreno. Mu l tee rgo mag i s est du ras, q u i non su bvenit am i co q ui est in purga1or io, cum nu l la sit compara 1io paenarum mund i ad i l las. Job x 1xM 1301‘
01111111 11101, 111 1301 0m111 1 11101, 3011001 003 , 0111 101 11101, 911111 manusDomin i 1011911 111 0. II Machah . 31 11 . 80110111 01 30111b1' 1
'
3 03 1 0091111 110
pro d0f11110113 00001 01 0 111 11 110000 113 S ubveni1ur au tem eis
pm cipue per t r ia, sicut dicit. Aug . , sc i l i ce t per M i ssas , orationes,cl eleemosynas. Greg . add i 1 quar tum , scilicet jej um um , nec est
m ìrum ,qu ia e t iam in mundo i s to potes t amicus satisfacere pro
am i co,: intelligendum est tamen hoc de il l i s qu i sunt in purga
torio.
T01 110 1110 1 03111 1 00311 0 11101 11113 . Duo sun1 homini neces saria adcognoscendum , sc i l i cet gl or ia Dei , 01 p(B î ì & inferni . Nam per glo
r iam illecti, et per pmnaé terrì ti, cavent s ibi hom i n es 01 1 011 0
hunlur a peccatis. Sed haec sunt. va ld e difi ì cilia bom i n i ad cognoscendum . Unde de glor ia dicitur Sap. x x Qua: 111 001113 311 11 1
quis 111 0031190011 ? Et hoc qu id em d1t‘
fi cile est terrenis, qu ia , 111 di c i
4 1 4 s. THOM2E A QU INATI S OPUSC‘ULA
t u r Joan. Qui de terra est, de terra loquitur . Sed non est dif
c i l e spiritualibus, qu ia qu i da caelo ven it, super omnes est, ut dic it u r ib i dem . Et i dea Deus de caelo descend i t , et incarnatu s est u t
doceret nos coalestia . Erat et iam diffi cile cognoscere pmnas iaferni. Sap. n N on est qu i agm
'
tus sit reversas ab inferis, eh hocdici
_
tur in persona impiorum . Et hoc non potes t modo d ic i qu iasieu t descendi t de coelo ut doceret caalestia , ita resurrex it ah in
fer i s u t nos de infer i s educeret. Et i deo necesse est u h credamu s,q uod non sol um homo factus est eh mortuus , sed quod reèurrex it
a morta i s . Et i dea dicitu r Tertia die resu rrex it a mortu is. Inve
nim us au tem , quod mu l t i surrex erunt a mortu is, sicu t Laz arus ,et fi lius viduae, et fi lia Archisynagogi. Sed resurrectio Chr isti differ t resurrect ions istorum eh aliorum in qua t uor . Pr imp , quant um ad causam resurrectìonìs, qu ia a l i i qu i surrex erunt, non
surrex erunt sua v i r t u te , sed vel Chri s t i , ve l ad p reces aiicujus
Sanct i Chr i s t us vero resurrex it propria v i rt u te , qu ia non sol umerat homo , sed et iam Deus , et divinitas Verbi nunquam separatafu i t nec ah an ima , nec a corpore , et i deo corpus anim am , et
anima corpus cum vol a i t , resumpsit. Joan. Potesta tem habeo
ponendi animam meam, et po testa tem habeo i terum sumendz eam .
Et l i ce t mor_tu us fuerit, hoc non fu i t , ex infi rmitate, neo ex noces
s i tate , sed v i r tu te , qu ia spente ; et hoc pate t , qu ia cum emisit
spiritum , clam avit voce m agna , q uod ali i morienles nequeunt,
qu ia ex infi rm ì tate moriuntur. Unde Centu r i o dix it,Matth . x x vu
Vere Filius Dei erat is te et i deo sicut sua v i r tu t e posu it an imamsuam , ita su a v i r tu te recepit eam . E h idee dicitur, qu ìa resurrex it,et non quod fuer i t suscitatus quasi ab a l io. Psal. 1 1 1 :Ego dorm ivi,et saporatus sum et esurreaci nec esthoc contrar iam ei q uod d i c it u r Act. Hanc Jesum resuscitavit Deus . Nam eh pat er resuscitavit eum et fi lius, qu ia eadem est v i r tus pat r i s et fi lii. Secundo
,
difi'
ert q uan t um ad v i tam ,ad quam resurrex it, qu ia Chr i s tus ad
v i tam glor iosem , et incorruptibilem . Apost. Rom . V 1 : Christusresurrex it a morta is per gloriam patris . A l i i vero ad eamdem
v i tam quam pri us habuerant, sicu t pate t de Laz are, et de .aliis.
T er t i o , d iffer t quantum ad fructum et effi caciam , qu ia v i r tu teresurrectionis Chr is t i resurgunt omnes . Matth . x x vu Mu ltacorpora sanctom m qui dorm ierant, surrew erunt. Apost.
’
I C or i n th .
x v Chris tus resurrèaoit a m orta is, prim iti_ae dorm ientium . Sedv ide q uod Chri st us per passionem pervenit ad g loriam . L uc. x x w
N anne sic oportu itpati C hristum, et ita intrare in gloriam suam ?
4 1 6 s. THOME A QU IN AT IS OPUSCULA .
Ascendit ad coalas, sade t ad dea:teram De i pa tria: omnipotentis.
Post… Chr i st i resurrectionem 0p0r 1et credere ejus ascensionem ,
q u ia in caalum ascendit die quadrages ima . Et i d ea d ic i t A seendi t, etc. Ci rca quod debes no tare t r ia . Pr imo sci l i ce t quod fui tsubl im is , rationalis, et u t i l is . Subl imi s qu idem fu i t , qu ia ascendit
ad coalos. Et hoc tripliciter ex mnitur. Pr imo su per omnes coe…loscorporeos. Apost. Ephe. x v Ascendit super omnes coalas. Eh hoc
pr1mo incaapil: ìn Chr isto nam antea corpus terrenum non eratn i s i in terra , in tantum u t e t iam Adam fuer i t in Paradi so terrest r i . Secundo , ascendit super omnes cmlos Spirituales, sc i l icet nat uras Spirituales. Ephes . C onstituens Jesum ad dex teram suamin caelestibus super amu em principatum , et po testa tem, et virtutem ,
et dominationem , et omne nom en quod mominatur non solum in
hoc saecu la, sed etiam in fu tu ro, et omnia subj ecit sub pedibu s ejus.
Ter t i o, ascendit usque ad sedem pa tr is. Danielis vu Ecce cum
nu b ibu s caeli quas i Filius hominis veniebat, et u squ e ad Antiquumdierum pervenit. Et Marc . u l t . E t Dom inu s qu idem Jesus .pos tquam locutus est eis, assumptus est in caelum , et sedei a dex tris Dei .Non au tem accipìtur in Deo dex tera corporaliter, sed m et3pho
r i ce quia in qu antum Deus dicitur sedere ad dex teram pat r ie,id est , ad _
aequ alitatem patr i s in qu an tum homo sedet ad dex teram patr i s , id est , in potioribus bon i s . Hoc au tem affectavit dia
bol us . Isa. m v In cw lum conscendam ; super astra Dei ew alta00solium m eam . Sedebo in monte testamenti, in lateribus aqu ilonis
ascendam super altitudinem nu b ium , sim il i.: era A ltissimo sed non
pervenit n i s i Chr is tu s , idee dicitur Ascendit in cw lum , sede! ad
dex teram pa tris. Psal. cnc Dix it Dom 1nu s Dom ino m eo, sede adew tris m e is . Secundo , Chr i s t i ascens i o fu i t
'
rationalis, q u 1a ad
ccelos et hoc p rop te r tria . Pr imo , qu ia coel um debebalu r Chr i s toex sua na tu ra . Natu ral e en im est u h unum qnodqu e revertatu r
unde t rah i t o r ig inem . Pr i nci p ium a u t em or i gi n i s Chr i s t i est Deo,
qui est , super’omn i a . Joan. x v E x ivi a patre, et veni in
muhdum iterum, relinquo mundum, et vado adpatrem . Joan. 1 1 1
N emo ascendz'
t in coelum , n isi qu i descendit de caelo fi lius hominis
qui est in ca lo . Et l i ce t sanct i in ccelum ascendant non mamensicu t C hr i s tu s , q u ia Chri s tus sua v i r t u te , sanct i v ero alt1 acti a
C h 1 isto . Gant . 1 Trahe me post te . Vel po tes t d i ci , q u i a n emoascendit in cmlum n i s i C hristus,
'
qu ia sanct i non ascend ant n isiin quan tum sunt membra C h 1 ist i , qui est capu t Eccles ia . Matth.
xxx v : Ubicumque fuerit corpu s, illuc congregabuntur et aquila .
vn . DE SY MB OL O AP OSTOLO R UM 4 17
Secundo , debebatur Chr isto cw 1um oi: sua v ictor ia. Nam Chr i s tu sest in mundum missus ad pugnandum con tra diabolum , et vicit
eum , et i dea meru i t ex altàri su pe r om n ia . Apoc . 1 1 1 . Ego vici, et
sed i cum pa tre med thrana ej us. Terti o , ex su i humilitate. Nul laen im hum ilitas est ita m agna sicu t humilitas Christi , qu i cumesse t Deus, volu it fi eri homo , et cìîm èsset Dom inus, volu it formam serv i accîpere, fac£us òb ediens usque ad mortem ,
u t dièì tur
Ph i l . 1 1 , et descend i t uèq ì1e ad i'
nfernam , et i d eo meru ì t ex altari
usque ad 009111 111 ad sedem Dei : nam humilitas via est ad exal tatìonem , Luc . X IV : Qu i se humiliat, ex altabitnr ; Eph . 1s u i
descendi t, ipse est et qu i ascendit super omnes ccelos. Terfio, C hristiascens io fuit. u t i l is : et hoc qu antum ad t r ia . P r imo , qq antum ad
ductum , nam ad hoc àscendit u t nos ducerèt, sicu t resurrex it u t
nos resurgere faceret, ita ascèndit u t nds ducere1. Nos en im nds
èì ebamus v iam , sed i pse o'
stendit. M i ch . 11 Ascendit 1'
ter panden3ante eos. Et u t no
'
s secaros redderet de po'
ssess i one regn i caalestis.
Joan . x 1v Vado parare vob is locum . Secundo , q'
uan tum ad securi
n
tatem ad hoc en im ascendit u t interpellaret pro nob is . Hebr.. Accedens per semezipsum adDeum, semper 111119113 ad interpel
lundum pro nobis. I Jo . 1 1 . Advocatum habemus apud patremJesum C hristum . Terti o , u t ad se corda nos tra tràheret. Màtlh . v x :
Ubi est thesaurus tuus, 1°
b1'
est et cor 11111 111 , ù t contemnamus tem
poralia. Apost. Colo. 1 11 : Si cònsurrex istis cum C hristo, qua:
sursum sunt gua rite, 11b1°
C h1 1stus est 111 dex tera Dei sedens : qua:
sursum sunt sapite, 11011 quae super terram .
Inde ventura s estjud1'
care vivos 1 1 11101 11103. Ad offi cmm reg i s etDom in i spectat j ud icare, Proverb . x x R ea: qu i sede ! in sol iojudic i i dissipat omne malum intu it11 suo. Qu ia ergo Chri s tus ascendit in ccnlurn, et sedet ad dex teram Dei, s ieu t doìninus omnium , manifestum est, quod speclat ad eum j ud i c ium . Et idee inregu la catholica fi deì confi temu r, quod venturus egit j ud i carev ivos et 111 01 11105 : hoc et iam dix erunt Ange l i . Ac t . 1 H ic Jesus,
qu i assumptus est a vob is 1°
n poelum, sic veniet quemddmodum v idis
tis eum euntem in ccel1ìm . Sant'
au ten'
1 t r ia consideranda de hocj ud ic io. Pr imum est forrria j udi cii ° secund um est, q uod j ud i c i umhoc est tim éndum : ter t i um est, Qualiter praeparèmus nos ad hocjud i c i um . Q uoad formam jud ic i i tr ia concùrrunt, sci l i ce t qu i s sitj udex , qu i judicandì , etde qu ibus s i t . Chr i s tus au tem est judex,Act . x : Ipse est qu 1
'
constitutus est a Deo j uderc vivorum et mor
tuorum , s ive accipiamus per 11161 11103 peccatores, et, er vivo°
s
4 18 5 . 1 110114 1. A QUlNATI S OPUSCULA
reste v iventes s i ve per v i vos, ad l i tteram , illos qu i tune v i ver“,ct per morluos, omnes quimorta i su n t.Estau tefn j udex non so l umin quantum ,
Deus est, sed et iam in quant um homo. Et hoc propter
t ria . Primo,qu ia necessar i um est u t judicandi judìcem v ìdeant.
Div inilas a u tem est ita … delectabibilis, quod n u l l u s po tes t _
sìne°
gaud io eam v i dera et i dee nu l l us damnatus poterit eam v idero,qu ia t une gauderet. Eh i deo necesse est u t appareat in forma hom inis, 11 1 ah omnibu s v ideatur . Joan. v Po testa tem ded1
°
t ai judic1°
111n facere, qu ia fi lius hominis est. Secundo , qu ia ipse meru i thoc 0fi ì cium , secund um quod homo . Ipse enim ,
secund um quodbomb fu i t inj uste judicatus, eh ex hoc Deus feci t eam , judicemtotius mundi( Job x x x w Cau sa tua quas i 1mp 1 1
'
judicata est,
causa 1n judiciumque recipie3 . Tert i o , u t cesse t desperatìo ah 0m
nibus, si ah homi ne judicantur. Si en im sol us Deus ludicaret,hom ines territi deSperarent. Lucae x 11 : Videbunt fi lium hom inisvenientem 1
°
n nube. Judicandi ve1°o sunt omnes qui sunt , fuerunt,et erunt. Apost. Il C or inth . v :0m11es nos manifestar1°opqrtet antetribunal C hn
'
st1'
, ut refera t 11 11 113q11 1'
3q11 13 propria corporis, prou t
gessit, s ive bonum, sive ma lum . Est au tem , sicut d ic i t G regori us,quad rupl ex d ifferent ia inter judicandos. Au t. en im judicandi suntboni , au t m al i . Maiorum au tem qu idam condemnabuntur, sed n01
_
1
judìcabuntm , sicu t infi deles, quorum facta 11011 discutientur, qu ia
qu i non credit j am j udicatus est, 111 dicitur J0am 1 11 . Qu ìdam verocondemnabuntur et j udicabuntur, sicut fi deles qu i decesserunt
cum peccato mor tal i . Apo. Rom . v 1 : Stipendia peccati mors : 11011
en im ex cludentur a j u d ic io propter fi dem quam habuerunt. B0no rum e t iam q u i dam salvabuntur, et non judicabup tur, pauperessci l i ce t Sp i r i t u prop ter Deum , qu inimmo al ios judìcabunt, Matth .
°
x x x Vos qu 1 secut1'
es tis,
ma, 111 regenerat1'
one cum sederit fi liushom inis in sede maj es tatis 311113, sedeb1
'
t1'
s etvos super sedesduodecim,
j udicantes duodec1'
m tribu s I srael : quod qu idem non so lum i n te lligì tur de discipulis, sed e t iam de omnibus pauperibus ; al iasPau l us qui plus aliis laboravit, non esse t de numero illoqum , et
ideo intelligendum es t. e t iam de omn ibus sequentibu3 Aposto los,et. de Apostol i c i s v i r i s . Ideo Apost. I C orint. v 1 z An nescitis quo111°
a111 Angelos j udicabimus? Isa . 1 11 . Dom1nus ad judicium ve11 1°
at
1 11111 senibus popu li 3111, etprincipibus aj as. Qu ìdam au tem sa l vaban tu r et j udicabuntur, sci l ice t. morientes in j us t i t ia. L 1001 en imin j ust i t ia decesserint, in occupations tamen témporalium in 3 11
quo lapsi sunt, et.id00 judiw buntur, sed salvabuntur. Judieabun
420 8 . 1 110111 111 A QUINATI S OPUSCULA
iratus, etc. Contra autem hunc t1nmrem debem us quatum°habere
rem edia. Pr imum est bona Operatio. Apost. Rom . x m : Vis non
i imere potestate111 ? Bonum fac, eì habeb1'
s lauden1 ex illa. Secun
dum est confess i o èt pcenitentià de commissis, in qua t r ia debentess
_
e, sc i licet 110101° in cogitaiione, p11d01'
1n confessi one, et acerb i tas in satis
[actiox1e, qua qu idem expian t pmnam aeternarn.
Tert ium est e eemosyna, quae emma mundat. L uc. x v 1 . Fac1°
tp
vobis (1 111 1003 de mammona 11t cum defecaqitis, reci
p1°
ant 1103 111 091131 1161 tabernac‘
ula. Quar tum est charitas, sci l i cetamor Dei el. prox im 1 , quaè qu i dem char itas
_oper1
°
t multitudinem
peocato1um, u l. dicitur I Petr . l v , etProverb . x .
C redo in Spiritum 811110111 111 . S1cut d1ctum est, Verbum Dei est.
fi lius Dei, sicut verbum hom i n i s est conceptio intellectus. Sed
quand0que homo habet verbum 11101 111um , sc i l i cet q uando homoc0gitat quae debet facere, sed tamen vol untas fac iend i non ades tci : sicut quando homo cred i t et non Operatur, fi des ejus diciturm ortua , u t dicitur Jacob 1 1 . Verbum au tem Dei est v ivum . Hebr.
1v : V1°
11113 est 3er1110 De1'
. Et idee necesse est, quod Deus habeat..secum voluntatem et amorem : unde August . in lib. de Trini t.Verbum quod ins inuare intendimq s cum amore, no t i t ia est.
$icut au tem Verbum Dei est Fi l iu s Dei, ita amor Dei est Sp i r i t u sSanctus. Et i nde est, quod tune homo habet Spiritum Sanctum ,
quahdo diligit Deum . Apost. Rom . v Charitas Dei diffu sa est
in cordibus 11nst1°1°
sper Spiritum 811 110111111, qui datu3 est nobis. Fue
runt autem aliqu ì , qu i mal e sentientes de Spi r i tu Sanoto , dix erunt quod erat seWus et m inister Dei. Et. i dee sanct i ad removeudum bos errores addiderunt qu inque ve rba in al io Symbolo deSp ir i…Sancto. Primum est, quod lice t sint alu . sp i r itus, sc i l i cetAngeli , sunt tamen m inis tr i Dei, secundum illud Apòstoli He
brae. 1 : Omnes sunt administratorii 3p1'
1 1'
t113 : sed Sp iri tus SanctusDom inus est. Joan. 1V :Sp1
°
1 11113 estDeus, et Apost. 11 . C or inth . 1 11
Dom1nus au tem 3p11°1°
t113 est . 01 inde est, quod ubi est spiritus
Dominp, 1b1'
est l1be1 tas, ut. dicitur [Ì C orinth . 1 11 , cuj us rati o est
qu ia fac it ,d i l i gere Deum, et aufert amorem mund i et i deo d ic itur In Spiriù1m 811110111111 Dominum . Secundum est, qu ia in hoc°est v i ta animes, quod conjungitur Deo, cum ip;se Deus sit «v
'
i taanimes, sicat. anima v i ta corporis. Deo au tem conjungit Sp i r i tusSanctu s per amorem , quia i pse est amo r Dei,
’
et idea vivifi cat.
Joan. 1x : Spiritusest qui vivifi cat : unde dicitur :EtTertium est, quod Sp iri tus Sanctus est ejusdem substantiae cum
vn . DE SY M B O L O A P O STO L ORUM 421
pat re 01 fi lio, qu ia sicu t fi lius est Verbum patr is, ita Spiri1usSanctus est amor patr i s 01 fi lii, 01 i dee p1 000d11 ah u troque
01 sicu t Verbum .Dei es1 eq dem substan1 ìae cum pat re, ita et
amor cum pa1re et fi lio . Et i deo dicitur . Qui ex patre fi lioque
p1 000d11 : u nde et per hoc pa1et, ‘quod non est creatura . Q uart um
est, quod est aequal i s pa1_ri 01 fi lio quan tum ad cu ltum . Joan. 1V °
V01°1°
ad0111101 03 adorabunt 111111 0111 sp1'
rit11 01 veritate. Ma11h .
ult. : D00010 01111103 9011103, bqp1iz antes 0113 111 1101111110 P at1 13, 01
Filii, 01 8p1'
1 1'
1113 Sanqti, et i dee dicitur : Qu i o11_111 .put1°e 01 fi l10
31111111 111101 11111 1° Qu ìnturn, per quod manifestatur quod sit aequal i sDeq , est qu1a sancti Pm phetzp locuti sun1 Deo. C ons1at au temquod Pmphetae Ìuerin1 l oca t i ah eo
_
SedPetr. d i c i t II Pet. 1 quodSp iritu Sanoto insp irat i 1001111 311 111 31111 011 D01
°
110111 1 1103 Isa .
XLV 1 1 1 : Dominus Deus 1111311 1110, 01 311 11 11113 03113 : u nde h i c dicitur
Qu i 100111113 .031 per q pheta3. P er ,hoc …an1em destruuntur duo
errores, error sc i l icet Manichagorum , qui dix erunt quod vetu s 1estamentum non erat Deo, quod fal sum est, qu ia per Pmphe1aslocu 1us est Spi r i tus Sanc 1us. I tem , error Pr i sci l la el. Montani , quidix erun1 quod P 1 ophetae no
_
n\ .sunt l oca t i a Sp i r i tu Sanoto , sed
quas i am en1es. P rovenit au 1ern in nobi s mu l t i p lex fruc tus Sp irì tu Sanc1o . Primo, .quia purgab q pecca1is, cuj us rat io est qu iaej usdem 05 1 1 011001 0, g aj as 03 1 constituere. Anima au tem crea1ur
per$piriìum S anctum , qu ia omnia p er ipsum fac i t Deus Deusen im di l i gendo suam bonita10m causat omnia . Sap. x 1 : .Diligens
am11,1°
ciQu1e sant, etc. Di onys. in 4 . o. de d ivini s nom ia . Divinus
a11101 non p0rm isit cum s i ne gepmine esse. 0p01 101 ergo quodcorda hominum per pecca1um .destructa refi cian1ur a «Sp i r i tu83 11010 . Psalm . 011 1 . Em1110 Spiritum 11111 111 01 01 011611 11111 1 , 01 re
novabis f11010111 101 1 10 . Nec m i ram si Sp i r i t us purgat, qu ia omniapecca
_ta dim ittun1ur per amorem . L uc. v1 1 : Dimissa 311111 01
°
p00
cata 1nu lta, (111 0111 11111 111101011 m ultum . Prov . 11 : U 11 1001 311 delicta0p01 11 ope1 1
°
t 11111111111 1111113111
peccatorum . Secundo , illum inaL intellectum , qu ia omnia quae scimus, a Spi rit u Sancto soimus. Joan. x 1v P aracletus au tem Spi
Sanctus quem 11111101 pa ter nomine meo, ille 1103 docebit
omnia . 01 3119901 01 vob is omnia qu w cumq110 dimero vobis. I tem ,
I Joan. 1 1 : U11011°
0 d000b1°
1 003 de omnibus. T01 110, ju va1 et quodammodo cogi 1 se1 vare mandata. . N ullus en im posse t servaremanda1a Dei, n isi amaret Deum . Joan. x 1v S i quis 11111911 1110,301311011001 111011111. 301 001111. Spiri1ps aptem Sanctus facit amare
4 22 s. THOM1E A QUI NAT I S OPUSCULA
Deum , ideo j uvat. Ez ech . xxxv1 : Daiwa vobis cor :m mm , et spiritum novum ponam in m edio vestri et auferam cor lapideum de
carne vestra, et dab o vobis cor carneum, et‘
spiritum m eam ponamin medio vestri. Et facîam u t in prceceptis meis ambuletis, etjudicia mea custodiatis et operemim
'
. Quar to , confi rmat spem v i tae& ternae, qu ia est sicut p ignus haaredi1atis illius. Apoc. Eph . 1
Signati estis spiritu promissionis sanata, qui estpignus hcereditatisnostrce. Est e n im quas i arrha v i tae &:ternae , cuj us rat i o est
'
qu iaex hoc debetu r v i ta ze lem a bom ini , in quantum effi citur fi lius De i ,et hoc fi t per hoc quod fi t s im i l i s Chris to. Assim ilatur au tem ali
qu i s Chr i sto per hoc , quod habet Spiritum Chr ist i , qu i est Spi r itus Sanctu s . Apost. R om . v 1 1 1 N on enim accep istis “
spiritum ser
vitu tis iterum in timore, sedaccepistis sp iritum adoptionis fi liom m ,
in quo clamamus A bba ,pater. Ipse enim spiritus testimoni…reddit
sp irita i nostro , quod sumus fi li1 Dei. Et Galat . 1v Quoniam au
tem estis fi lii Dei, m isit Deus spiritum fi lii sui in corda vestra ,
clamantem : A bba, pater . Q u i n to , consu lit in dubiis, et docet nos
quae sit vo l u n tas‘
Dei… Apoc . 1 Qui habe t aures audiendi, audiatquid spiritus dicu t Ecclesiis. Isa . L A udiam eum quasi mag istram .
Sanctam Ecclesiam catholicam . Sicu t videmus quod in uno ho
mine est u na anim a, et unum corpus , et tamen sunt d iversamembra ipsiuè, ita Eccles ia catholica est unum corpus , et habe td i versa memb ra . Anim a au tèm q u £e hoc corpus v ivifi cat, est
Sp i r i tus Sanctus. Et ideo post (idem de Spi r i tu Sancto jubemurcredere sanctam Ecclesiam catholicam : u nde add i tu r Symbolo
Sanctum Ecclesiam catholicam . C i rca qu od sciendum est , quodEccl es ia est i dem quod congregatio. Uncle Eccles ia sancte i demest quod congregatio fi delium , et qu ilibet Chr i s t ianus est sicu tm embrum ipsius Eccl esiae d e qua dicitur Eccl es ias t . u l t . Ap
propiate ad m e indocti, et congregate vos in domum disciplince.
Haec au tem Eccl es ia sancta habet qua tuo r conditiones, qu ia estuna, qu ia est sancta, qu ia est catholica, id es t univ
'
ersal is , et qu iaest for t i s e1 fi rma . Q uan tum ad pr imum , sciendum est , quod l i ce td ivers i ba re t i c i d i versas sectas adinvenerint, non tamen per t inent ad EccleSiam , qu ia sun t d iv i s i in par tes , sed Eccl es ia est
una . C an t . v 1 Una est colum ba mea , perfecta mea . C ausaì ur au temu nitas
‘
Ecclesì ze ex t r ibus . Primo , ex unì tate fi dei. Omnes en imch ristiani qu i sunt de co rpore Eccles ia , i dem credunt. C or inth . 1 :
Id ipsum dicatis omnes, ccnon sint in vobis schismata , et Ephes
424 s. THOME A QU INA'
I‘
IS OPUSCULA
quantum ad l ocum , qu ia est per totum mundum , contra Donatistas, Rom . 1 F ides ves tra annuntiatur in universo mundo.
Marc ult. Euntes in mundum un iversum praedicate Evangeliumomni crea tura: unde antiquitu s Deus erat not us, tan tum in Judaea,nunc au tem per totum mund um . Habet au tem haec Eccles
'
ia t respar tes. Una est in terra , al ia est in coelo, ten i a est in pu rgator io.
Secundo , est un iversal i s quan t um ad conditionem hom inùm , qu ian u l l u s abjicitur, nec Dominus , nec se rvus , nec masculus, nec
foemina. Gal. 1 1 1 Non est, masculus, m eque faemina . Ter t i o , estuni ve rsal is quantum ad tempus nam aliqu ì dì x erunt, qùod Ec
clesiardehet du rare usque ad certum tempus . Sed hoc est fal sum ,
qu 1a haec Eccles ia incoepit temmre Abel , et durabit‘usque ad
fi nem saeculi; Mat t . u l t . Ecce ego vobiscum sum omnibu s°
diebus
u sque ad consummationem sw w li; s’
ed pos t consummatioiiem sae
cul1 remanebit in coala. C irca quartum sciendum est, quod Ec
olesia Dei ést fi rma. Domus au tem diòitur fi rma, pr imo si habetbona fundamen ta. Fundamentum autem Eccles ia princ i pal e estChr i s tus. Agost.
‘
l C or. 1 1 1 Fundamentum a l iud nemp poteàt ponere prw ter id quoà positum est, quod e
‘
st C hristus Jesus; Secundarium vero fundamen tum sunt Apostoli e h eorum doctr ina, et
idee fi rma es t . Uncle in Apo wl. quod dicitur, quod cw itaskababatduodecim fundamenta, et eram: ibi. scripta nomina duodecim Apast.Apoc . 11 11 1 . E i nde est. quod dicitur Eccles ia Apos tol i ca . Ex inde
et iam quod ad signifi candum fi rm itatem hujus Ecclesia: B . Pe t rusdictus est ve r tex . Secundo, apparet fi rm ì tqs domus, si conquassatanon potest des t ru i . Eccles ia au tem nu nquam potu ì t destru i , nec
a persequtoribus, i mmo persecutionibus durantibus magis crevit,et qu i eam
‘
persequebantur, e h qu os i psa persequebatur defi ciebank. Matth . x x 1 Qu i ceciderit super. lap idem istum confringetursuper quem, vero cecidem
'
t, contaret eum . Nec ah erroribus, imma
quanto mag i s e rrores supervenerunt, tanto m ag i s ver i tas manifes tata‘ es t . Il Tim . 1 11 Hom i-nes men te corrupti, reprobi circa
[idem, sed ultra: non profi cientes, e tc. Nec tentationibus daemo
num . Ecc les ia enim es t. sicut. turris, ad quam fug i t qu i0umqu9
pugnat contra diabolum . Proverb . x v… Tarris fortissima n6mendomini. Et idea d iabolus principaliter conatur ad destructionemejus, sed non praevalet,
‘q u i a Dominus d ixi t , Matth . XV1 , Et
porta: infer i non prcevalebunt adversus eam, quas i dicat : \ Bel lah unt adversum te, sed non praevalebunt. Et 1nde est, quod so laEcc lesia Petri , in cujus partem venit tota Italia, dum discipali
vu . DE SY M B OL O A P O STOL O RUM 425
mitterentur ad przedicandum , semper fu i t fi rma in fi de. EL cum
in aliis par t i bus vel nu l la fi des_
sit, vel sit commista mu l t i s error ibus, Eccles ia tamen Petr i et fi de viget, et ab erroribus mundaes t . Necmirum , qu ia Dom inus d ix i t Pet ro , Luc . XXI I . È go rogavi
pro te, P etra, 111 11011 defi ciat fi des t11a .
Sanctorum communionem . S ìcut in corpore natural i Operatiouniu$membr i ced it
°
1 11 bonum tot ias corpor is, ita in corpore Sp iritual i , sci l i ce t Eccles ia. Et quia omnes fi deles sunt unum corpus,bonum u ni u s a l ter i communicatur. Apost. Bom . Singu laau tem a lter a lterius membra . Unde et i nte r alia credenda quaetradideruntApo$toii, est quod communio honorum sit inEccles ia .
et hoc e$h quod dicitur : Sanctorum communionem. Inter al ia veromembra Ecclesiae, pr1ncipale membrum est Christus, quia esl.
capu t . Ephe$. 1 : Ipsum dedit capua super amuem Ecclesiam , qua:
est co1pus ipsius. Bonum ergo C hr1sti communicatur omni buschristianis, sicu t v i 1 tus cap i t i s omnibu$ membris, et ha c communicatio fi t per Sacramenta Ecclesiae, in qu ibus Operatur v i r tuspassìoh is Christ i , qua Operatur ad conferendam gratiam in re
m 1s$1onem peccatorum . Hujusmodi au tem Samamenta Eccl es iaesun t sep tem . Pr imum est bapt i smus, qui est regeneratio quaedamSpiritualis. Sicut en im v i la carnàlis non potes t haben n isi homocarnaliter nascatur,. i1a v i ta $piritualis, vel gratiae, non potesthaber i n i si homo renascatur spiritualiter : ha c au tem generatio
fi t pe1°baptismum . Joan . 1 1 1 : N 1
°
s1°
quis renatas fuer1'
t ex aqua etSpiritu Sancto, 11011 potest 11ztroire regnum Dei. Et est sciendumquod s i ca t homo non nascitur n i s i seme], sic emseme l tant umbaptì z atur. Unde et sanct i addiderunt : C onfi teor unum bapt1
'
sma.
Vi r tus au tem baptism i est, quod purgat'
ah omn ibus peccatis, etquant um a
°
d cu lpam , et q uant um ad paanam°et i11de est quod
nu l la pmnitentia impo1iitur baptiz atis, quantum0umque fuerintpeccatores, et s tat im moriantur pos t baptismum , immed iato evolan t
'
111 v i tam aetem am . Inde est et iam , quod l i ce t soli Sacerdotesex offi cio bab1iz en1, ex necess i tate tamsu cuilibét l icet baptiz are,servata mamen forma Baptismi quae est ° Ego te bapti z o
°
no
mine patris, et fi lii, et Sp i ri t us Sanct i . Sami t au tem hoc Sacramentum virtutem a pass ione Chris t i . Roman . V1 Quicumquqbaptiz ati samus C hristo Jesu, 1
°
n morte 1°p31°113 baptiz ai1' sumus.Et i nde est, quod sicut Chri s tus fuit t ribus diebus in sepu lcro,ita fi t tr ina immersio in aqua. Secund um Sacramentum est con..
fi rmatio. Sicut enim in il l is qui corporaliter nascuntur, necegsa
4 26 s. THOM/E A QUINAT I S OPUSCULA
rìae sunt v i res ad Operandum , ita Spiritualiter renatis necessar iumest robu r Sp i r i tus Sanct i . Unde etApos . ad hoc quod essent fortes,receperuntSpiritum Sanctum post ascensionem Chr ist i . Luc. m v
Vos au tem sede te 1°
n c ivitate , quousqu e induamini virtute ew al tohoc au tem robu r confertur
'
Sacramen to confi rmationis. Et ideei l l i q1iì habent cu ram puerorum debentmultum esse sollicì ti quodconfi rmentur, qu ia in confi rmatione confertur magna grat ia . Ét
si decedah, maj orem habet glor iam confirmatus, quam non confi rmatus,q uia hi c habu i t p l us de grat ia. T er t i um Sacramentumest Eucharistìa . Sicut en im in vi ta corporal i , postqu am homoùatus est, e} vires sumpsit, necessar i us est ei cibus u t conserve tar et $11stentelu r ita in v i ta spir i t ual i post habi tam 1
°0b11 1°
necessar i us esteicibus Spiritualis, qu i est corpus Chri s t i . Joan. V 1
N isi manducaveritis carnem fi lii hominis, et biberitis ej us sangu inem, 11011 habebitis vitam 1
°
n vobis. Et i dea secund um ordinationem
Eccl esiae quilibet Chri s t ianus seme! in anno debet recipere corpusChristi , d i gne tamen et munde, qu ia, ut dicitur I C or. 1 1 Qu i
mdnducat et bib i t indigna, sc i l i ce t cum conscientìa peccat i mortal is, de quo non est confessus, vel non pr0p0nì t a1bstìnere, judioium sibi manducat et bibit. Quar tum Sacramentum est pa nitentia . C ontingit en im in v i ta corporal i q uod q uamdoque qu i sinfi rmatur, et, ni s i habeat med icinam , morit1ir, et ita in v i ta spi
r itu a l i qu i s înfi rmatur per peccaì um , ,
unde necessaria est med ic i naad recuperandam sanitatem , et haec gratia quae confertur in
pcenitentiae Sacramento. Psalm . c11 Qu i propit1'
atur omnibusiniqu itatibus tuis, qu i sanat omnes infi rmitates tuas. Inpoenì tentia
au tem t r ia debent esse conlritìo, quae est do lor de peccato cumpropos i to abstinendi, confess i o peccatorum cum integritate, et
satisfactio, quae est per bona Opera . Qu i n tum Sacrament um estextrema Unctio. 111 hac en im v i ta sunt m u l ta quae impediunt,pm pter quae homo non potes t perfecta consequ ì purgationem a
peccatis. Et qu ia nu l l us potes t i n t ra re v i tam a ternam n i s i s i tbene purgatus, necessar i um fu i t al i ud Sacramentum quo homo
purgaretu r a peccat1s, et liberaretur ah infi rm ì tate, et praepararetur adìntroitum regn i ccp leslis, ethoc estSacrament um ex tremae
Unctionis. Sed quod non sempe1° cure t corporaliter, hoc es t qu ia
for te v ivere non exped i t sal u t i animae . Jac. v . Infi rmatur qu is111 vobis, inducat P 1 esbyteros Ecclesiae, et orent super cum, 1111
gentes eum oleo°
1 11 nom ine Domini, et oratio fi de1°
salvabit infi rmum ,
et alleviabit eum Dominus, et si peccatis sit, remittm tur ei . Sic
428 s. 1 110111 113 A QUINAT IS OPUSCULA
C arn1°
s resurreetioneny Spiritq s Sanctus non solum sanotifi cat
Ecclesiam quant um ad animam , $ed v i r tu te ej us resurgent corpora nos t ra . Rom . suscitavit J6311 111 C hristum Dominumnostrum 11 11101 11113 , et I C òrinth . x v : 011011111111 qu idem per hom inem mors, etpe1
°113111111e111 resurrectio et ideo credimus
secund um fi dem no$tram resurrectiqnem moytuorum f111u ram .
C i rca q uam quatuor con°
5ideranda occuxzrunt. Primum est, u t i l i tesquae ex fi de resurrectionìs provenit : secund um , est qualitas re
su rgentium qùantum ad om nes ing0pé1ali z tertium , quantum ad
bon03 ° quantum quant um ad ma los in spéciali. C i rca primumsmendum, quod ad quatuor est nobis uti l i$fi des et Spes resurrectionis. P 1 im0, _
ad tollendumtrì$titias, quqs ex mortu is concip im11s. Impossibilq estpnign guod 11p1no non dq leat dpmor te chansu ì ° sed
‘
per hoc quod sperat cum gesurrecturu_m, m 1
_1ltum tem
peratur 110101°mor tis . I The$salonicien. 1V
°Nolumus vos ignorarefratres de dormiehtibus, ut 11011 contristemini sicut et cw te1
°1°
qui
spam 11011 habent. Secundo , 1111f01°t timorem mortis : s1 homo post
mor tem non Speraret 11113 111 11113111 meli0rem, s i ne dubio morsesset valde t imenda, et pot ins deberet homo q uaecumque malafacere, quam incurrere mor tem : sed qu ja credimus esse a l iamv i tam meliorem , ad, quam peryeniemus pqst mortem, constatquod nul lus debé.t mor tem t imere, x1eo t imore mor t i s aligna malafacere . Heb . 11 z Ltp91
°mortem destrueret eu111 qui habebat mortis
imperium, 1°
d est, diabalum, 111 liberaze eos, qui timoremortis perto tum v itam 0b1101 ; 1
°
1°
eran_
t ser1gituti. Tertiq, reddit sollicitos et.
studiosos ad bqpe 0pexap@um,sì en im v ita hom inis esset.tantum
ista, in qua; yivjn1us, non inesset hominibus magnum stud iumad bene operandum qu ia qqigjquid faceret, parv,um esset cumejus, desideri1un non si_t at! 1301111111 deperminatum secundum cer
tum tempus, sed 0d & ternitatem. Sed qu ia credimus quod perhaec guai h ic facinì us, recipiomt13 bona aeterna în resurrectione,
i deo studemus bona Operari. I Cori n th . xv : Si'
1 11 hac vita tantumChristo sperantes sumus, miserabiliqres sumas omnibus homini
bus._Quarto, retyahip a malo. Siput en im spes preemii al l i c i t, ad
bonum 0perapd0 , ita 111091) poenae quam credimus mal is reservari,retrahit 11 malo. Joan . v 1 Et; pracedent qui bona fecerunt in re.
surrectionemv itae qu i vero mala egerunt, 111 resurrectionem judici1
'
. C irca secundum sciendun1 est, quod quantum ad omnes quadruplex cond iti o attend i po test 111 resurrectione. Prima est ad
identitatem corporum resurgentium, qu ia 1demcorpus quodnunc
vu . DE SY M B OL O A P O STOL OR UM 429
est quantum ad carnem , et quantum ad ossa resurg
°
et, l ic‘
e1 éli
q ui dix erint, quod hoc corpus quod n unc co'
rrumpitur, non resu r
get quod est cont ra Apostolam . A i t en im I Cor in th . x v : Oportez
corruptibile hoc induere incorruptionem : et qu ia sacra Scripturadi c i t, quod v i r tute Dei i d em corpus ad v i tam resurget. Job x 1xB ursum c1rcumdabor pelle mea, ei 111 carne mea videbo De11 111
. Se
cunda cond i t i o erit quan tum ad qualita1em , qu ia corpora°res ur
gentia erunt al ter i us qualitatis quam nu nc sint , qu ia et quan tumad beàtos, et quant um ad malo s corpora erunt incòrruptibilia,qu ia bon i e1u nt semper in glor ia, et m a l i semper in paana eorum .
I Corinth . x v : Oportet corruptibile hoc 1uduere 111001 1 11pt1011e111 , et
mortale hoc 1uduere 1mmortalitatem . Et qu ia‘
corpus erit incorruptibile et immortaì e,non
‘
erit a sus ciborum el: venereoru‘
m :Matth .
x x : I n resurrectione nequ e 11 1169111, neque 1111be11 111 1 , sed c1°11rit
sicutAngeli De1 111 caelo. Et hoc es t. cont ra°
Jùdaeos et Sarace°
nq s.
Job V 1 Non revertetur u ltra 111 domum suam . Tertìa cond i t i o
quantum ad intègritatem’
, qu ia omnes et boni ; et m al i resurgentcum omn i integritàte qua ad perfectionem hom inis pertinet. Non9 111111 erit ibi caecus, vel claudus, nèc aliquis defectus. Ap05 1.
I C or. x v Mortui 1 63111911111 111001 1 111111, id est ; impassibiles
q ua ntumad corruptionespiaesentes. Q'
uar ta condì tìo est quant umad aetatem , qu ia crim es resur
'
gerît in aetate perfectg , 1d esttrì ginta
trium‘
vel duorum annorum , cuj us rat i o èst :°qu’
ia q'
u i nondum
pervenerunt a’
d hoc, n°
on habent aetatem perfecta111 , et'
senes hanc
jam amiserunt, et i dee juVenìb us et p 1'
1eris°
addetur quod deèst,senìbus vero
'
restituetur. Eph . 1v : Dones occ11rramus ò111 11es 111 vi
perfectum 111 mensuram (11111113 plenitudinis C hr1st1. C ircà ter1iu
'
m , sciendum es1 , quod quantum ad bonos erit specialis g l or ia ;sanct i habebunt corp
'ora glorifi cata, ìn qu ib u s erit q uadr upl e );condi t io. Pr ima est clar i tas . Mat. x m Fulgelnmtjus ti 810111 sol111 regno patr
°
1s°eorum .
°
Secu nda èst impa'
ssibilitas. 1 001 . x v
Sem inatur 111 ignobilitaté, 311 1991 in gloria . Apoc . x x x Absterge1
Deus omnem la'
crymam ab ocu lis eorum, et mors 111111 1 11011 9 1 11,
neque luezas, neq11e clamor, neque do lor erit u ltra, qu1a p1 1111 11
à b191 11 111 . Te1 1111 est agilitas} . Sap. 1 11 : Fu lgebunt fusti, et sicutscintillce
'
1 11 111 11 11d111e10 discurrent. Quar ta est subtilitas. l C or. x v
Seminatur corpus animale, surget corpus spir1tuale, non quodomnino si1 sp i r i tus , sed qu ia erit to tal i ter spirì t
°
u ì subjectum .
C i rca quartum , sciendum,quod damnatorum cond i t i o con trar iaerit conditioni beàtorùm , qu ia erit 111 éis penna esterna, in qua
4 30 s. THO M JE A QU INAT IS OPUSCULA
est quad rupl ex mala cond i t io nam corpora eorum obscura. Isa .
x m Facies combustce vultus eorum . I tem , passibilia, l i ce t n unquam corrumpantur, qu ia semper in îgne ardebunt, et. numqu amconsummahuntur. Isa . v 1 Verm is eorum non morietur, et igniseorum non ex tinguetur. I tem , erunt gravia . An ima en im erit ibi
q uas i catenata . Psal. cx m x Ad alligandos reges eorum in compedibas. I tem , evant quodammodo carnalia e h an ima et corpus .Joe l . C omputruerunt jum enta in stèrcore suo.
Vitarn w ternam . Am en. C onvenienter in fi ne omn i um deside
riorum nostrorum , sci l i ce t in v i ta esterna, fi nis datur credendi in
Symbolo, cum dicitu r Vitam w ternam . Amen cont ra quod d icunt i l l i
,qu i ponunt an imam inter im cum co rpo re . S i en im hoc
esset verum , homo esset ej usdem conditionìs cum bru tis e h istisconvenit illud, Psa]. XLV… Homo cum in honore esse t non .
intel
lex it ; comparatus est j umentis insipienjibus, et s im il is factus estill is . Anima en im humana assim ilatur_Deo în immortalitate, exparte a u tem sensualitatis assim ilatur bestiis. Cum ergo cred i tqu i s , quod anima moriatur cum corpore , recedit a Dei sim ilitu
d i ne , et bestiis com paratur, con tra quos dicitur,Sap. Neque
mercedem speravem nt justi tiae, nec judicaveruntkanarem an imarum sanctarum qu oniam Deus creavit hom inem ineacterminabilem,
et ad ima9inem similitudinissuas fecit illum . Est au tem pu mo considerandum in hoc art i culo, quae v i ta sit v i ta ze tem a c i rca quodsciendum , quod in v i ta esterna pr imum est quod homo conjun
gitur Deo. Nam i pse Deus est przemium e h fi nis omn i um laboramnostrorum . Gen . x v : Ego pro tector tuus, et merce.: tua magnam
'
m zs. C onsistit au tem haec conjunctìo in perfecta visxone. I C o
rinth . x m Videmus nunc per speculum in w nigmate, tui w au temfacie adfaciem . I tem consistit in summa laude . Aug . in x x u de C iv.Dei Videamus, amabim us, et laudabim us Isa . LI Gaudiumet laztitia m venietu r in ea, gratiarum actio et vox l audis. Itpm , in
perfecta satietate des ider i i nam i bi habebit qu ilibet bea tus u l trades i derata et Sperata , cujus rat i o esl; : qu ia nuÌlus potest in v i tai sta implere des i der i um suum , nec up quam aliquod creatum sa
tia t d es id er ium hom im s. Deus en im sol us satiat, eg infi nîtum
ex cedit,—et i nd e est quod non qmesc1t ni s i in Deo. Aug…in I C on
fess.«Fecistinos ,Domine , adte, et inquietum estcornostrum donecreqmescat inte t u ia sancti in pat r ia perfecte habebuntDeummanifeslum est quod satìab ì tur des ider ium eorum, et adhuc gloria ex cedet. Et ideo d icit Dominus, Matt. x x v Intra in gaudium
432 s. THOM A QUINA'
I‘I S OPUSCULA
sens ib i l i s , scilicel: i gnis inferm , qu: ammam et corpus crucì abit,quae est acerb iss ima pmnarum ,
sicu t dicunt sanct i , etf
erunt sicut
sem per morientes, et nunquam mortu ì , necm oriuntur u nde d icitur mors aeterna qu ia sicut mori ens es t in acerbitame pmnaru;n,sic et il l i qu i sunt in inferno . Psal. XLV !" Siant aves in infernòpositi sunt, mors depascet eos. Quarto , ex desmeratione salutis.
Nam‘
s i eis daretur Spes liberationis a poeni s ; eorum paenam iti
garetur sed cum subtrahitur eis omnis spes , pmna effi citur
gravissi ma. Isa . LXV ! Verm is aarum non morietur, et ignis eorumnon ex tinguetur. Sic e rgo pa te t d ifferent ia inter bene Operari et
mal e , qu ia bona Opera ducunt ad v i tam , m ala au tem t rabant admortem :et propter hoc homi nes deberent frequenter reducerehaec ad memoqiam , qu ia ex hoc provocarentur ad bonum , et re
traherentur a mal o u nde et sì gnanler in fi ne om ni um poniturVi tam w ternam, u t semper magi s memoriae impr imatu r , ad quamv itam nos perducat Dominus Jesus Chr i s tus , Deus
'
benedictu s insaecu la saeculorum . Am en .
Ex plicit Opuscu lum sew tum , scilicet «empositio 8 . The…. de Aquino Ordini:
P rw dicatorum super Symbolo Apostolorum , scilicet C z edo in Deum .
WM
EXPÒS ITIO DEVOT IS S IMA
O'
RAT IO N IS DO M IN IC ZE
VIDELIC ET
P ATER NO STER
(Edit. Rom . Opusculum VI I.)
P ater noster. Inte r al ias orationes, orat i o Domi n i ca principaliorinvenitur. Habe t en im q u i nque ex cellenlia , quae i n oratione re
quiruntur. Debe t en im esse orat i o secura , recta, ord ina ta,et.
hum i l is. Secu ra qu idem , u t cum fi ducia adeamus ad thronum
gratia: ejus, u t dìcitur Heb r . x v . In fi de et iam non defi cientes.Dicitur en im Jacob . 1 P ostulet au tem in fi de n ihil hw sitans. R a
tionab ì liter au tem haec o ra t io est securissim a est en im ah advo
cato nos t ro forma ta , qu i es t sapientissimus pet i to r , in qua suntomnes thesauri sap ient iae, u t dicitur ad C olosens. 1 1 . De quo d i c it ur 1 Joan. n Advocatum habemus apud pa irem u nde d ic i t C yprianu s in l i bro d e oratione dom ini ca : Cum C hristum habearnusadvocatum apud palrem pro peccatis nostris, qu ando pro delictisnostris petim us, advocati nos t r i verba pr0ponà mus Ulterius securior apparet ex hoc , q uod i pse qu i orationem e
'
x audit cam
pat re, doeu it nos crare , secundum illud Psa lm . x c C lamabit ad
m e, et ego ex audiam eum : und e d ic i t C yprianus : Am i ca , fam i l iar is,ct devo ta est ora t io , Dominum de suo rogare Unde ah hac orat i on e nunquam sine fruelu receditur, nam per eam venialia di
m ìttuntur, ut d ic i t August . Debe t eliàm esse orat i o nos t ra recta,u t pelat o ran s Deo quae s i b i conveniunt. Nam Damascenasd ici t : O ra t i o est pet i t i o decentium Deo Multoties en imnon ex auditur o ra t io , qu ia indecentia postulantur. Jacob . x v
P etitis, et non accipilis, eo quod male petatis. Sci re au tem qu i dsit petendum , diffi cillimum est, cum difi ì cillimum s i t sc i re qu i dsit desiderandum . Ea en im quae l i c i te potuntur, in oratione l i c i tedesiderantur et i dea Apostol . d i c i t ad Rom an. vm Nam quidoremu s sicut aportel, nescimus. ipse au tem Chr i s tus docto r est
S . THOM . Ao. O PU SC ULA. l. 28
4 34 s. THOMZE A QU INATIS opuscum
nam ipsius est docere qu id nos crare 0porteat. Nam dìscìpuli
dix erunt ei, Lucee u Dom ine, doce nos arare. Ea ergo quae i psecrare docu ì t rectissime postu lantur u nd e August in. Quaecumque au tem verba dicamus, n ih i l al i ud dicim us, quam quod i n i staoratione dom in ica pos i tum est, si reste et congru enter orama sDebet e t iam esse nrdinata sicut des ider i um , cum orat i o sit des iderii interpres. Es t au tem hic debitus ordo , u t Spiritualia carnalibus. caalestia terrenis desiderando et orando praeferamus, secundum illud Matth . v 1 Primum qu aerite regnum Dei, e tc . HocDomi nus in hac oratione servare docuil, in qua pr imo petunturcaelestia , et postmodum terrena . Debet e t iam orat i o esse devo ta
,
qu ia pingued0 devotionìs faci t sacrifi cium orationis esse Deoacceptum , secund um illud Psalm . LX I I ln nom ine tuo lem bo manus meas s ica t adipe etpingu edine repleatur anima ine
"
a . Devotio
au tem plerumque p ropte r prolix it_atem orationis obtunditur
unde Dom inus supertluam orationis prolì x italem docuit v itare,
dicens Matth . v x Orantes autem nolite mu lts loqm'
. Et August.di c i t ad Probam : Abs i t ah oratìone m u l ta l ocu t i o , sed non desitm ulta precatio, si fervens perseveret int.ent io unde Dominushanc ora tionem brevem instituit. C onsurgit aù tenì devotio excharitate, quae est amor De i et prox imi, quoram utrum que in hac
oratione'
ostenditur. N am ad insinuandum divinum amovem ,
vocam us eum patrem ad insinu andum au tem amovem prox nmn,communìter pro omni bus oramus, di centes P a ter noster, etc.
Et dimitte nob is deb ita nostra, etc. ad quod prox imorum dilectìo
nos induoit. Debot e t iam orat i o esse hum i lis, secundum illud
P sal. cx R e3pex it in orationem hum ilium . EtLuc. xv… de phar isaeo et pub l icano . Eh J udit. x x H um ilium ci mansuetorum sem
per tib i placu it deprecatio, quae qu idem hum ilitas _in hac oratione
servatu r nam v era humilitas es t q uando aliqu is n ih i l ex su i sViribus praesum it, sed to t um ex d i vina v i r tu te impetrandum ex
pectat. Nota i nsuper , quod tr ia bona _
facit o rat io. Pr imo en im est
effi cax et u t i l e remed i um cont ra m ala . L iberat en im a peccatis
comm issìs. Psalrn. x x x r : Tu remisisti impie’
tatem pecca ti mei
pro hac arab i t ad te omnis sanctus. Sic lat ro i n cruce orav ik, etrem issionem ob tinu ì t, qu ia H odie mecum eris in Paradiso . L uc.
x x m . Sic publicanus orav ì t, et justifi catus descendi t in domumsuam , L uc. XV I I I . L ìberat e t iam t imore pecc
'
atorum superve
nientium tribulationibus et. trislitiìs. Jacob . u lt. —Tristatur qms
in vobis, on t mgao animo . L iberat etiam a persecutionibus et ini
4 36 s . THOME A QUINAT IS opuscvm.
sp irituum et hoc, p ropte r tria. a o, prop ter dom inium . Ipseen im est Dom inus . Exod. x x 1v Omnia quae locutus estDominus
faciemus, et erimus obedientes. Secundo , p rop te r exempl um , qu iaverus fi lius fa ctu s est pet r i obediems u squ e ad mortem, ut dicitur
Phi l . u . T erti o , prop ter commodnm . II Reg . : L udam ante
Dom inum qu i elegit me. Quarto , debemus ei patientiam i n cas t igaì ionibus. Prover. Disciplinam Domini, fi li mi, ne abj icias,nec defi cias cum ab ao corriperw . Quem enim diligit Dom inus,
corripit et, quas i pater in fi lio, complacet sibi.N oster. Ex hoc au tem ostenditur, quod d uo debemns prox im is.
Pr imo amorem ,qu ia fra t res nostri sun t nam omnes sun t fi lii
Dei. Joan . xv Qu i non diligit fratrem suum qu em v idet, etc.
I tem , reverentiam , quia fi li i Dei su nt . Malach . N umqu idpaterunus omnium nostrum ? N umquid non Deus unus creavit nos?
Quare ergo decipit unusqu isque vestrum fratrem .suw n Rom . x n
Honore invicem prrevenientes eh hoc prop te r fructnm ,qu ia
ipse factus est omnibus obtemperantibus s ib i causa salutis a terum,
Heb r . v .
Q u i es in caelis. Inler eastern quae oran t i su n t necessar ia, fi ducia
plurim um va let , Jac. P ostu let au tem in fi de, nihil hw sitans.
Uncle Dom inu s nos cra re docens, ea przemittit, ex q u i bus in nobi sfi ducia generetur, sc i l i cet ex benignì tate pa tris : u nde Pa ter nosterd ic i t; secund um illud L uc. u Si vos cum sitis m a li, nostis bonadare fi liis vestris, quanto magis pater vester caalestis de caelo dabit
gp iritum bonum potentibus se? Et ex magn i tud i ne potestalis und e
d i c i t Q ui as in caelis. Und e Psal. cx x n Ad te levavi oca las m eas.qui habi tus in
'
cw lis. Po tes t .au tem hoc ad t r ia per t i nere . Pr imoqu idem ad orantis pra parationem , qu ia dicitu r Eccl . x v…
Ante orationem prcepara an imam tuum , ut intelligatur in ccnlis,
hoc est , i n caalesti g lo r ia, secundum illudMatth . v M erces vestracopiosa est in caelis. Et h& m praeparatio debe t esse per coelesl ìum im itationem , qu ia fi lius debe t im itari pattern . Unde dicitu rI C or. x v Sicu t portavimus imaginem terreni, portemus et ima
ginam coelestis. I tem,per caelestinm contemplazionem , qu ia ho
m i nes so len t frequentius cogitationem d i ri ge re , ubi habent patrem ,
el a l ia quaediligunt, secund um illud Matth . v x Ubi est thesau ru stuus, ibi est et cor tuum unde dicebat Apost. Phi l . Nostraconversatio in ow lis est et per coelestium i nten t ionem , u t ah eo
qu i in caalis es t , … non n isi ccnlestia qua ramus, secund um illud
C O I. Quw su rsum sunt quw rite ubi C hristus est. Secundo ,
vm . IN O R ATXON E H DOMXN I CAM 437
po tes t per t inere quod dicitur qu i es in cw lis ad audientis facilitatem , q u ia pr0pinquus est nobi s ut intelligatur : qu i est in ccelis,
idest in sanct i s , in qu ibus Deus hab i tat , secu nd um illud Jer. x 1v
Tu in nobis es, Domine. Sancti en im C (B ÌÎ dìcnntur, secund umillud Psa lm . x vm : Coeli w arrant gloriam Dei. Habi tat a u temDeu s in sanct i s per fi dem . Ephes. : Habz
'
tare C hristum per
fi dem m cordibus vestris. Per dilectionem , I Joan. x v Qu i manetin charitata, in Deo manet, et Deus in eo per m andatorum im
pletionem . Joan . x xv Si qu is diligit me, sermonem meam serva
b i t, et pater m eu s diliget eum, et ad eum veniemu s, et mansionem
apud eum faciemus, etc. Ter t io, potes t per t i nere q uod diciturQu i es in caelis, ad efi ì caciam ex audientìs, u t per enalos, corporeoscaalos intelligam us, non quod corporalibus cael i s includalur, secundum illud Reg . vm Coelum, et caeli caelorum te capere non
possunt, sed u t signifi cetu r quod Deus est perspicax i n cons id erat.i one , utpote q ui d e a l to v ì det. P sa]. cx P rospex it dp ex celsosancte suo et quod subl im i s est in po testate , secund um illud
Psal. cu Dominus in caelo parav it sedem suam et quod stabilises t in aeternitato, secund um illud P sal. cl Tu au tem in w ternum
permanes, et anni mi non defi cient. Uncle e h de Chr i s to diciturThronus ejus sicu t dies caeli. Et Phi lo. d ic i t in 1 de cualo, quodprop te r inporr
_uptìonem cceli, omnes posuerunt cqa]urn esse l ocum
spiritu um . Pe r hoc ergo quod dicitur, qui es in caelis, datur nobi sfi ducia orand i , quantum ad t r ia . Q uan tum ad potestatem , e hquan tum ad familiaritatem ejus ‘
a q uo pelitur, et q uan tum ad
congruitatem petitionis. Po tes tas en im ejus quo petiitu 1j, ins inuatur, s i pe r ccelos intelligentur cael i corporei : em, quamvis ipselociscorporalibus non comprehendatur, cum scriptum sitJer. x x …
Coelum et terram ego impleo, tamen dicitur esse in caalis corporeis
ad insinuandum duo , sc i l i cet potenti::e ejus v irtutem , et subl im ita tem natu ra . Pr imum qu idem esb oontra illos qu i dicunt omn iaex fato caelestium co rpo rum ex necess i tat e accidere, secundumq uam 0pxnxonem i n u t i l e esse t al iqu i d a Deo ora
°
ndo petere. Sedhoc stulturn est , cum Deus in coelis sic esse dicatu r, u t cmlorurnDominu s est spellarum , secundum illud Psa]. cx x Dominus in
caelo paravit sedem suam . Secundum vero èontra"
illos est, qu i in
orando aliqnas s ib i ‘còrporeas phantasias de Deo pr0ponnnt et
fi ngnnt, i deo dicitur esse in cmlis, nt per id quod in sensibilibus
rebus est al t iss imum , ostendatur d iv i na snblimilas omnia”
ex ce
dens e t iam hominum desideri um et. intellectum unde quidquid
438 s. THOM…E A QUIN AT I S OP USCUL A.
eogitari, vel desideràri po tes t , est minus quam Deus. Propterquod dicitur in Job x iav Ecce Deus magnus vincens scientiamnostrum . Psal. X I I Ex celsu s super o
'
mnes géniesDominus. Isa . XL
C u i similem fecistis Deum ? Familiaritas au tem Dei ostenditur,
si per caalos sancti accipiantur. Q uia en im propter ejus altitudinèm aliqu i dix erunt,
‘
quod humana non curat , Oportet cons iderare , qu ia nobi s est vicinus, immo i n t imus , qu ia dicitur esse inccelisidestinsanct is , qu i ece l idicuntu r, secundum illudPsalm . x vni:
Coeli enarrant gloriam Dei. Jer. x 1v Tu in nobis as, Domine.
Hoc en im afi‘
ert fi ducia orantibus quantum ad duo. Pr imo , qua‘
nt um ad pr0pinqu itatem Dei, secundum illud P sa]. cx u v P ropeest Dominus omnibus invocantibus eam . Unde Matth . v x Tu au temcum oraveris, in tra in cu b icu lum,
sc i l i ce t cord is. Secundo , q u iaper pat roc in i um aliorum sanctorum
'
mssum us impe àrare quodpetimus, secundum illudJob v Ad aliquem sanctorum convertere.
Jac. v Ora ta pro invicem, u t salvem ini. Idoneì tatem e t iam et
congru ì tatem acci p i t orat i o ex hoc quod dicitur esse in cmlis,
secundum quod per ccelos Spiritualia bona et aeterna intelliguntnr,in qu ibus est beatitudo prop ter duo. P rimo,
'
qu ìa per hoc ex ci
tatu r nost rum desi der i um ad caalestia. Tendere enim debe t illucdesideridm nostr um , ub i patrem habemus, qu i
‘
a il l io es haered i tasnostra . C ol. Quae sursum saint quw rite. 1 . P et In hw redita
tem immarcessibilem , conservatam in caelis. Secundo, qu ia per
hoc inform atur u t s i t v i ta cmlestis, u t simus conformes pat r icaalesti, secunduin illud. I C or. x v Qualis coelest is, tales et coeles tes et haec duo faciunt idoneum ad petendum , sc i l i cet desiderium coeleète, et vita coeles t i s ex qu ibus orat io congrua fi t.
P rima petitio.
Sanctifi cetur nomen tuum . Haec est pr ima pet i t io, qua pet i‘
tus u h nomen ejus in nobi s manifestelur, et declaretur. Est au temnomen De i pr imo mirabi l e, qu ia in omnibus creaturis m irabilìaOperatur unde Dom i nus in Evangel i o , Marc . u l t . In nomine
meo daemom'
a ej icient, etc. Secundo , est amab i le: Act . 1v : Non
est aliud nomen da tumsub coeloj m quo oporteat nos sa lvos fi eri.Sal us au tem e
'
st ah dmnibuì:diligènda . Ex emplum de beato Ignatio, qu i mam
'
en nomen Chr isti diléx ì t, quod cum Trajanus req…reret ah eo u t nomen C hristi negaret, respondit quod dé ore ejusremoveri non posset et cum i l le minaretur s ib i caput abscin
4 40 s . THOM AS m mm .s OPUSCULA
peccatoran imam habet siccam emaridam , ju x ta illud Psam . cx …
Anima mea sicut terra sine aqua tibz . I tem , ter t i o dicitur sanct um , id est sangu i na tinctum unde sanct i qu i sun t in cce lo,
sanct i dic'
untur, eo quod sunt sangu ina tìncti, j uxta illudApoc . v u
I sti sunt qu i venerant ea: magna ì ribulatione, et laverunt s tolassud.: in sangu ina agni. I tem , Apoc . L avit nos a peccati.: nostrisin sanguina suo.
Secunda petitio.
Adveniat Regnum tuum . S icut d i ct um est, Sp i r i t us Sanct us fac i tnos recte amare , des iderare , et pe tere , et effi cit in nobis p r imotimorem , per quem qnz£ rimus quod nomen Dei sanctifi celu r.
A l i ud donum , quod est donum pietatis, est p ropr i e p ie tas , du l c is .
et devotus affeòtus ad patrem , e h ad omnem hom inem in miser iaconstitu tum . Cum ergo Deus sit pater nos ter , u t pateL, non sol um debemus eum revereri, et t imere sed e tiam ad eam haberedebem us dulcem et pium afi
‘
ectum . Hic au tem‘
afi‘
ectus fac i t nospetere quod adven ia t R egnum Dei. T x t. P ie et juste v ivamus
in'
hoc saecula, ea:pectantes beatum spem, et adventum gloria3 magniDei. Posse t au tem quaeri R egnum Dei semper fu i t , quare ergo
petimus, q uod veniat? Et i deo dicendum est,quod hoc po tes t
tripliciter intelligi. Pr imo , qu ia aliquando rex habet j us regn iso l um , seu dom inii, et tamea nondum dom 1m um 1psnus regn i estdeclaratum , qu ia nondum homi nes regni sun t ei subjecti. Tunee rgo apparebit pr imo eju s regnum , se u dom in i um , q uando homines regn i erunt s ib i subjecti. Deus au tem ex se et sua natura estDom i nu s omnium , et Chr is tu s secundum quod homo habet a Deo ,quod sit Domi nu s omni um , Dan iel . vu Dedit ci po testa tem, et.
honorem , et regnum . Oportet ergo quod s ib i s i n t omn ia subject::hoc au tem nondum est, sed erit in finem . l C or. x v Oportet
illum'
regnare, donecponat omnes inimicos sub pedibus ejus.Et i dea
petimus et dicimus Adveniat regnum tu um , et hoc quantum ad
tr ia, sc i l i cet ut j us ti convertantur, peccatores puniau tur, et morsdestruatur nam hom i nes dupliciter subjiciuntu r Chr i s to , au t voluntariì , aut inv i t i . Cum en im vol un tas De i sit ita efi lcax , quod0p0rteat penitus illam complet i , et Deus velit q uod omn ia sabj ician ta r Chr i s to , a l terum d uorum eritnecessarinm , ut sci l i ce t au thomofaciat voluntalem De i subjicìendo se mandatis ejus, et hocfa
'
c ien t jus ti ant Deus faciet de omn ibus voluntatem suam pu
vm . IN O R A T ION EM nom mcnm 44 1
niendo eos, et hoc faciet peccatoribus at inim icis su i s , et hoc eritin fi ne mund i , Psa lm . c1x Donec ponam inimicos ta os, scabellum
pedum tuorìun, u t i dee sanclis est datum qua rere quod ad ven iatRegnum De i , sc i l i ce t quod i ps i to ta l i te r subj iciantur ei, sed peccatoribusest horr i bi l e , q u ia n ih i l a l i ud est qnznrere quod adven ia tR egnum De i
,n i s i quod d e volun tate Dei subj iciantur paenis.
Amos v Vw desiderantibus diem Domini. Sed et ex hoc des tr u it u r mors
,quae est v i tae con t rar ia , i d ea dicitur, I C or in th . x v
N ovissima au tem inim ica destruetur mors, et hoc erit in resu rrec
t i one . Ph i lip . R eformabi; corpu s hum zlitatz'
s nostra: . Secundo ,Regnum caelorum dxcitur g lor ia Parad is i , nec m irum nam regnum n ih i l al i ud dicitur n i s i reg imen . Ibi au tem est Optimunl reg im en, ubi n ih i l invenitur contrà voluntatem Regentis. Voluntns
au tem'
Dei est sal u s hom inum , qu ia vu l t omnes hom ines sal vosfi eri emhoc pot i ssime erit i n Paradi so , ub i n ih i l erit sal u t i nominum repugnans. Melth . x m Auferentur de regno ej us omnia
scandala . In mundo autem i s to s un t mu l ta contra salutem hom in um . C um ergo petimus : Adveniat regnum tuum , o ramas u t
simus part i ci pes regn i caalestis, et g loria: Parad isi . Quod qu idemregnum est valde desiderandum p ropte r t r ia . Pr imo , p rop te r summ am justitiarn quae est in eo. Isa. v x Popu lu s tau s omnes j usti.Hic en im mal i sun t m ix tibonìs; sed ibi nu l l us mal us erit, etnullus
pencator. I tem , prop ter perfectìssimam 4 ibertatem . Hic'
en im non
es t l i bertas , q uanqu am omnes naturaliter desiderent eam sed
ibi erit omn imoda l iber tas con tra omnem servitu tem . Rom . vm
Ipsa crea tura liberabitur a corruptione. Et non sol um erunt ibi
omnes l i ber i , sed erunt reges. Apoc . v : Fecisti nos Deo nostro
regnum . Cuj us rat i o es t , qu ia omnes ernnt ej usdem voluntatis
cum Deo, et Deus vo le t quidqu id sanct i vol en t , e h sanct i quidquid
Deus voluerif : u nde cum vol unta te De i fi et vol u n tas eorum , et
i d ee omnes regnabunt, quia omn i um vol u ntas fi et, e h Dom i n userit corona omn i um . Isa . x x vm I n die illa. erit Dominus ew ercituum coronci glorice, et sertum ew ultationis res idu o popu li sui.I tem ,
p ropte r mirabilem alfluentiam . Isa . m av : Oculus non v idi t,Deu s, absqu e te, quaeprw parasti ewpeotantibus te. Psa lm : cu Qu :replet in bonis desiderium tuum, etc. Et no ta , quod homo inveniet.omnia i n so l o Deo ex cellentius, el. perfectius omn i eo quod inmu ’ndo quaer i tu r . S i delectationem queens summam invenies in
Deo . Si divitias, ibi omnem su ffi cientiam invenies, p rop t er q uamsunt divitiae , et sic de aliis. August. i n C onfessionib . An ima
4 42 s. THOMAB AQUINATIS OPUSCULA
cum fornicatur abs te, qnzerit extra te , quae pura et limpida noninven i t , n is i cum red i t ad te. Tert i o modo qu ia aliquando in
m undo ièto regnat peccatum et hoc est quando homo est itadismsitus
, quod stat im sequ i tu r et prosequ i tu r appetitum pec
cat i . Apost. Rom . v x Non ergo regnet peccatum in vestra m ortalico?pore sed debe t Deus regnare i n corde tuo. Isa Ln Sion re
gnabit Deus tuus. Et. hoc est quando parat us es obedire Deo , etservare omn ia mandata sua . C um ergo petimu3 quod veniat regnum , oramus quod non regne t in nobi s peccatum ,
sed i pse Deus.
Per hanc au tem p
°
etition0m , pefvenim us ad,
beatitudinem , qua
dicitu r'
Matth . v B eat i m ite.: nam secundum primnm ex ;iositio
nem , ex quo homo des idera t quod Deus sit Dominu s omn i um ,
non vindical. se de inj ur ia s ib i i l lata, sed reservat eam Deo. N am
s: v i nd i cares te , non quaereres quod adveniret regnum ej :is. Secund um vero secundam ex positionem ,
si t u expectas regnum ejus,id est, glor iam Parad i s i , non debes cu rare s i perd i s res mundanas .I tem , secund um tertiam ex msitionem , si t u pet i s quod Deus regnet in te , et Chri s tus , cum i pse fuer i t m itissim us, et t u debesesse m itis. Matth . X I D isci te a me qu ia m itis sum . Hebr. x
R apinam bonorum vestròrum cum gaudio suscepistis.
T ertz'
a petitio.
Fiat voluntaè tua szcu t in C aalo et in Terra . Tertium donumquod efi ì cit in nob i s Sp i r i t us Sanctus non sol um eflì cit in bon i sdonum timoris, e h donum pietatis, quae es t du lci s afi
‘
ectus ad
Deum u t d i ct um es t sed e t iam fac i t hom inem sapiéntem e h hocpetebat Dav i d in Psalm . cx vm , dicens B onitatem et disciplinam
ez sczentidm doce me: Et h'
aec est sc i en t ia, qu ia homo bene vivit,quam docu it nos Sp ir itus Sanctus . In ter a l ia au tem quae faciuntad scientiam ,
et sapientìam hom in i s po t i ss ima sap ien t ia est, quodhom o non innì tatur sensui suo. Proverb . Na innitarispru
dentia: tua: . Narn il l i qu i praesumunt de sensu su o ita, quod noncredunt aliis, sed t ib i tantum , semper inveniunlu r eh judicantnr
stulti, Proverb . xxv 1 :Vidisti hominem sapientem sibi videri, magisillo speciem habeln
'
t insip iens. Q uod au tem homo non credat scusa isuo, procedit ex hum ilitate unde ct l ocus hum ilitatis est sapientia, u t dicitur Prov . x l . Superb i au tem s ibi ipsis_
n im is credunt.Docet ergo hoc Sp i r i t us Sanctus per donum scientiee, ut sc i l i cetnonfaciamus voluntatem nostram , sed voluntatem Dei. Et i dea
4 4 4 s . m on… : A QUINAT IS op uscum
diens u t consequ atur sanitatem , v u l t e t iam dietam , et med ic inam , et huju smodi. Deus au tem vu l t u t habeamus v i tam aeter
nam . Matth . x x x Si vis ad v itam ingredi, serva mandata . Vul:
e rgo ut servemus mandata . R om . x u R ationabile obsequ iumvestrum, u t probetis qua: sit voluntas Dei bona, beneplacens, et
perfec ta bona, qu ia u t i l is. Isa . XLV I" Ego Dominus docens te
u tilia . Beneplacens aman t i , et si aliis non sit grata , amant i tam en
est delectabilis. Psa lm . x cv x L ua: orta est justo, et rectié cordela t i tia perfecta , qu ia hones ta. Metth . v Estate perfect i, sicu tet pa ter vester coelest is perfectus est. S ic ergo cum dicimus, fi at
vol u ntas tua, o rama s u h impleamus manda ta Dei. Haec au temvol un tas Dei fi t in j us t i s , sed i n peccatoribus nondum fi t. Jusli
au tem designantur per cael um , peccatores au tem per terram . P e
t imus e rgo u h fi at vo l un tasDei ita i n ter ra, id est, i n peccatoribus,sicut in caelo, id est , in j ust is. Notandum au tem quod ex modoloquendi datar nobis doctr i na. Non en im d i c i : : fac, necetiam fa
ciamus sed d ic i t , fi at vol un tas tua , qu ia ad v i tam aeternam d uosun t necessar ia , sc i l ice t gra t ia De i emvol untas homin i s et l i ce tDeus fecerit homi nem s ine hom ine , non tamen justifi cal eum s i neeo. Augu st inus super Joan. Qu i creavit te s i ne te , non j ustificabit te s i ne te qu ia v ul t q uod homo 000peratur. Z ach . C on
vertim ini ad me, et ego convertar ad vos. Apostolus I Cor i n th . x v
Gra tia Dei sum id quod sum, et gratia ejus in me vacua non fuit .Non ergo praesum as de te , sed confi das d e gratia De i nec negl i
gas, sed adhibeas s t ud i um tuum , et idee non d ic i t , faciamus, nevideretur quod n ih il faceret grat ia De i nec d ici : fac
,me v ide
retur quod n ih i l faceret vo l untas et conatus nos ter sed d i ci tfi at per gratiam Deiadhìbito s tudi o et eonatu nostro . Ter t i um quodvu l t Deus de nobi s est , u t restituatur homo ad sta t um et d igu itatem in qua creatus fu i t primus homo , quae tanta fu i t u t Spi r i tu set an ima nullam repugnantiam sentiret carn e et sensualitale.
Q uamdiu en im an ima subject:: fu i t_Deo , caro ila subject:: fu i t
Spi r i ta i u t na l lam corruptionem mort is , seu infi rm itatis, et a l iar um passionum sent i rei: sed ex quo sp i r i t u s et anima quae e ratmedia i n ter Deum et carnem , rebellavit Deo per peccatum ,
tu necorpus rebellavit animes, et tune mortem et infi rm itates sen t i reC (B pì t, et con t i nuam rebellìonem sensualitatis ad spiritum . Rom .
vu Video a liam legem in membri.: mais, repugnantem legi mentis
mew , et…Ga l . v Caro concupiscz'
t adversus spiritum, spiritus au temadversu s carnem . S ic est con t i nua pugna i n ter carnew et sp ir i
vm . m O R AT IONEM DOM INI C AM 4 45
tum , et homo cont inue deterioratur per peccatum . Est ergo Vol untas De i u t homo restituatur ad stat um pr imum , u t sci l i ce tn ih i l sit in carne contrarium Spiritu ì . I Thessal. x v Ha mest vo
luntasDei sanctifi catio vestra . Haec a u tem vol un tas De i non potestimpleri in v i ta ista, sed complebitur in resu rrectìone sanctorum ,
quando resurgen t corpora glorifi cata, et erunt incorruptibilia et
nob i l i ss ima. I C or. x v :Seminatur in ignobilitate, surget in gloria .
Est'
tamen vol un tas De i in j us t i s quan tum ad Spiritum pe r j us tit i am e h scientiam e h v i tam et i dea cum dicim us, fi at voluntastua , oremus u t et iam fi at in carne . Nam hoc m odo per ccelum
accipimu s spiritum , per terrarn carnem , mc sit sensus . F iat vo
l un tas tua ita in t erra, id est , i n carne nos tra , sicu t. fi t i n caelo,
id est , in sp i r i… nostro per justitiam . Per hanc au tem petitionem
pervenim us ad beatitudinem lacta s , d e qu a Matth . v B ea ti qu ilugent, etc. e h hoc secund um quam libet t r iam ex posì tionum . N am
Secundum pr imam desideramus v i tam aete rnam , u nde p ro oj usdnle
‘
ctione indncim ur ad luctnm . Psalm . cx x x Heu m ihi, qu iaincolatusm eus prolongatus est. Et hoc desideriurn sancto rum est
ita vehernens, quod p rop te r hoc des ideran t mor tem , q uae secandum se fugienda est. Il C orinthios v A udemus, et bonum volun
ta tem habemus mag is peregrinari a corpore, ci prw sentes esse adDeum . I tem , secundum secundam ex p05 itionem il l i qu i servan tmandata su n t in [nota qu ia l i ce t s i n t d u lc ia an ima , mamen carn isun t amara, quae con t i nue maceratur. Psa lm. Euntes ibant et
flebant, quantum ad carnem venientes au tem venient cum cocu liatione, quant um ad an imam . I tem , secund um tertiam ex positionern
ex pugna quae con t i n ue est in ter cernem et spiritùm -provenit
l actas. Non en im potes t fi eri qu in an ima saucietur ad m i nus pervenialia a carne , et i dee u t eXpietur, est in luctu . Psa lm . V I
L avabo per singulas noctes, id es t , obscuritates peccat i , lectumm eam, id est , conscientam meam. Et qu i sic plorant perveninntad patriarn, ad q uam nos perducat, etc.
Quarta pelitz’
o.
P anem nostrum quotzdianum da nobis hodie. Multoties accidit,quod aliquis ex magna sc i en t ia, et sap ien t ia efi ì citur timiduse: i dee es t ei necessar ia fortitudo cord is , ne defi ciat in necessi
tatibus. Isaiae . x x. Qu i— dat lasso virtutem , et his qui non sunt,fortitudinem et robur multiplicat. Hanc autem fortitudinern Spi
4 46 s. THOME A QU INAT I S OPUSCULA
r i tus Sanctus dat. Ez ech . u Ingressas est in me spiritus, et statu i t me super pedes meas. Est au tem ha c fortitudo quam Spi r i tusSanctus dat, u t cor hom in is non defi ciat timore rerum n ecessa
riarium , sed credat fi rmiter quod omn ia quae sun t ei necessar ia,m inistrentur s ib i Deo. Et i deo Spi r i t us Sanctus qu i hanc fortitudinem dat, docetnos petere Deo P anem nostrum quotidianum
da nobis hodie unde Sp i r i tu s fortitudinis dicitnr. Sciendum est
au tem , quod in t r ibus praecedentibus petitionibus petnntur Sp iritualia , quae h i c inchoantur in hoc mundo , .sed non perfi ciuntur,nis i in vi ta aeterna. Cum en im petimus qnodsanc:tifi cetur nomenDei, petimns quod cognoscatur sanct i tas Dei. Cum vero petirnusquod adven ia t regnum Dei, petimus quod simus part i ci pes v i tae&:terngae. Cum au tem oramus quod fi at vol un tas Dei, petimus quodcompleatur vol untas ejus in nobi s . Quae omnia et si inchoentur
in hoc mundo , non tamon possunt haber i perfe0te ni s i in v i taaeterna et i dee necessar i um fu i t aliqua petere necessar.a, quae
perfecte possent haber i in v i ta praesen t i cl. i nd e est quod Sp ir i tu s Sanctus docu it pote re necessar ia in v i ta praesen t i , quaperfecte h ic habentur. Simu l e t iam u t ostendat quod e t iam tem
poralia providentur nobi s Deo,et hoc est quod d ic i t P anem
nostrum quotidianum da nobis hodie in qu ibus qu i dem verbi sdocu it nos vitare qu i nque peccata, quae consueveruntcontingere
ex des ider i o rerum temp0ralium . Pr imum peccatum est , quodhomo , per immoderatum
‘
appetitnm , pet i t ea quae s ta tum e h cond itionem ejus ex cedunt, non contentns h i s quae decen t eum sicu t
si des iderat ves tes , non vul t eas u t mi les , si est mi l es , .sed sicut.
omnes non u t clericus, si est clericus, sed sicu t episcopns, et
hoc v i t i um retrahit homi nes Spiritualibus, in quantum nimi sinhàeret eorum desi der i um temporalìbus. Hoc au lem vitiunn docu i t nos v i lare Dom i nus , docens nos petere panem tan tum , id
est necessar ia ad praesentem v i tam secund um conditionem un i uscujusque, quae omn ia sub nomine pan is intelliguntur unde nondocnit del i cata petere , non d iversa, non exqu i s i ta , sed panems i ne quo v i ta homini s d uc i non po tes t , qu ia omnibus commun i sest. Ecclesiast . x x 1 x I nitium vita: hom im s panis et aqua . Aposto l u s I Timolh . v x Habentes a limenta, et qu ibu s tegamur, hiscontenti simus. Secundum vi t ium est quod aliqu ì in acquisitione
rerum_ternporaliurn a l i os moles tan t , e h defraudan t . Hoc v i t i um
est adeo pericu ìosnm quod est diffi cile bona ablata restitu ì . Non"
en im dimittitur peccatum , n is i . restituatur ablaturn, secundum
4 48 s . THOME A QUINAT I S OPUSCULA '
p lex pan i s, sci l i ce t sacramentali s , et pan i s verb i Dei. P etìm use rgo panem nost rum sacramentalem , qu i quot idi e in EcclesiaConfi citur, ut sicu t illud accipimus in sacramen to , ita detu rnobi s ad salutem . Joan . VI Ego sum panis v ivus qui de cw lo descendi. C or. XI Qui manducat et bib it indigne, judicium sib i mandu ca t ct bibit. I tem al i us pan i s est verbum Dei. Mat. IV N on
in solo pane vivit homo, sed in omni verbo quod procedit de oreDei. P eumus ergo , ut nobi s det panem id est verbum suum exhoc au tem provenit bomi n i beatitudo, quae est fames just i t iae.
Nam posquam Spiritualia habentur, magi s desideràntur, et exhoc des i der i o provenit fames , et ex fame satietas v:tae aaternae.
Quinta petitio.
Et dim itte nobis debi ta nostra, sicut et nos dimittimus debitoribusnostris. Inveniuntur aliqu i magna sapientì zn at fortiludinìs
et qu in nim i s confi dunt de v i r tu te sua, non agunt sapienter qu aeagu nt, nec perdncuntqu od intendunt adcomplemenlum . P rov . x xC ogitationes consiliis roborantur . Sed notand um , quod Spìrì tnsSanctus qu i dat fortitndinem , dat et iam consi l i um . Nam omnebonum cons i l i um de sa l u te hom inum est a Spin tu Sancto . Tuneau tem cons i l ium est bomi n i necessar i um , cjuando est i n lrìbu lal i one , sicu t cons i l ium medicorum cum aliqu is infi rm atur. Uncleet horno cum spiritualiter infi rmetur per peccalum , debet quaerere cons i l i um u t sanetu r cons i l i um au tem peccator i necessar i umestenditur, Danie l . lv , cum dicitur Consi lium meum plareat
ubi, rex . P eccata tua eleemosynis redime. O p t imum ergo consi l i umcon tra peccata est eleernosyna , et miser i cord ia et i dee Sp i r i t u sSanctus docet peccatores petere et crare B imilia nobis deb itanostra . D
'
ebem us au tem Deo illud quod auferimus d e j u re suoj us au tem Dei est nt faciamus voluntatem suam pra ferendo eam
voluntati nostra:. Anferìmus ergo Deo j us s uum ,cum praeferim us
voluntatem nostram voluntati suas; et hoc est pecca:um ; pecca taergo sun t deb i ta nostra. Est e rgo cons i l ium Sp i ri tu s Sanct i , ut
patamus Deo ven iam peccatorum : et i dea dicimus : Dimittenobis deb ita nostra . Possumus au tem in hi s verbi s t ria cons iderare. Pr imum es t , q ua re fi t haec pe t i t i o secundum , q uomodoimpleatur ter t ium est, qu i d requ iritur ex par te nost ra nt.
'
im
pleatur. C i rca pr imum sciendum , quod ex hac petitione possumusduo co l l igera, quae necessar ia sunt hom inibns in v i ta ista . Unùrn
vm . IN OR AT I ON EM DOM I N I C AM 4 49
est, quod homo semper sit in t imore et hum ilitate. Alìqni en imfuerunt ita pu
‘
w sumptuosi, qu i dicerent, quod homo po tere: v i verein m undo i s to , ita quod ex se poterat v ìtare peccata . Sed hocnu l l i datum est , n is i so l i Chr i s to , qu i habu i t Spiritum non ad
mensuram , et B eatae Virgìnì , quae fu i t p lena grat ia , in qua nu l l um
peccalurn fu i t , s ieu t d ic i t A ugust… De q ua sci l i ce t Virgine, cumde peccatìs agilur, nu llam vo l o fi eri m entionem . Sed d e aliis
sanct is nu l l i concessu rn est q u i n ad mi nus ven ia l e peccatum in
curreret. 1 Joan . S i diacerimus quoniam peccatum non habemus,
ipsi nos seducimus, ci veri tas in nobis non est et hoc e t iam p roba tu r per petitionem islam . Consta t en im quod omnibu s sanct i set hominibus convenit d i cere : Pa ter noster, in quo diciturDimitte nobis debita nostra , ergo omnes recognoscunl; et confi
tentur se peccatores, vel debitores. S i e rgo peccator es, debest ime re et hum iliari. A l i ud es t , quod semper v îvamus in Spe, q u ial i ce t s imas peccatores, non debemus d espera re , ne de5peratio
d ucat nos admajora etd i versa pesca ta , sicu t d i ci : Apost. Eph . 1 v
Qui desperantes semetipsos tradiderunt impudicitice, etc. Ergom u l tum est u t i l e , quod
‘
semper Speremus qu ia quantumcumqu ehomo sit peccator, debe t Spe rare quod Deus , si perfecte con teratur et
,
convertatur, dim ittet ei. Haec au tem Spes fi rmatur i nnobi s cum petimus Dimitte nobis deb ita nostra . Sed hanc Spemabstu lernnt Novatiani , q ui dix erunt quod qu i seme] peccabantpos t baptism um , nunquam consequebantur m iser i cordiam . Hoc
au tem non est verum , si verum d ix i t Chr i s t us d icendo Omne
debi tum d im isi tibi, quoniam rogasti me, Matth . XV… . In qua
curngue ergo d i e petes , potens consequ i m ìsericordiam ;’ s i roges
cum poenitudìne peccat i . Si c i g i tu r ex hac petitione consung it
t imer et Spes , qu ia omnes peccatores con tr i t i et confi tentes m i sericordiam conseqnuntu r, et i deo necessar ia fu i t ha c pet i t io.C i rca secund um , sciendum est, quod i n peccato sun t d uo , sci l i cetcu l pa qua offenditur Deus , e h p03na
'
qu33 debetur pro cu l pa sed
cu l pa remi t t i t u r in contritione, quae est cum propos i to confì tendie h satisfacì endi. Psalm . XXXI D iani C onfi tebor adversum me in
justi tium meam Domino et tu rem isisti impietatem peccat i mei.N on est i g i tu r de3perandum , ex quo ad rem issionem cu l pa? sul".fi cit contn tìo cum p ropos i to confi tendi. Sed forte q u i s dicetEx quo dim ì ttitur peccatum in contritione, ad qu id necessar i us
est sacerdos ? Ad hoc dìcendum es t , quod Deus i n contritione
dim'
ntit cu lpam , et poema esterna commutatur in temporalem , sed
-. l
450 S. THOMAS A QUIN AT I S OPUS C ULA
nihilominus mane t adhuc obligatus ad pcenam tempora l em undesì decederet s i ne confessi one
,non contempta tam en sed praevgnt3 ,
iret ad pu rgator i um , cuj us pu ma, sicut d i c i : August . est m axima .
Quando ergo confi teris, sacerdos absolvit te d e hac poena inclavium v i r tu te, cu i t e subjeceris i n confess ione , et ideo d ixi tChr i stus Apostolis, Jo. x x Acczpite Spiritum Sanctum quorumremiseritis peccata, remittuntur ezs, etc. Uude quando seme] confi tetur qu is, dim iltitu r ei a l i qu i d d e pu ma huj usm odi el. s im i l i terquando i ter um confi tetur, et pos3e t to t i es confi teri, quod totasibndim itteretu r. Inveneruntau tem successoresApostolorum a l iumm od um rem issionis hUJU S pmnae , sci l i ce t benefi cia indu lgentìa
rum , quae ex istenti i n caritate tantum val en t , quant um sonan t ,et quantum pr0nunciantnr. Q uod au tem Papa hoc possit, sat i s
patet. N am n3u l t i sanct i mu l ta bona fecerunt, et tamen isti non
peccnverunt ad m i nus mortaliter, et haec bona fecerunt i n u t i l ita tem Eccl es ia Sim i l i ter mer i tum Chr i s t i et Beata: Vi rg in i s sun tsicut ìn lhesauro, unde summus Pon ti fex , et i l l i qu ibus i pse comm i lli t , passan t hujusmodi mer i ta ubi necesse es t , d ispensare .
Sic ergo dim ittnntur peccata non so lum quan tum ad cu l pam i ncontritione, sed e t iam quantum ad paenam in confessi one , et perindulgentias. C i rca ter t i um , sciendum quod ex par te nostra re
q u iritur, u h nos dim ittam us prox imis nostris offensas factas nobi s ,und e dicitur Sicut et nos dim ittimus debitorz
'
bus nostris, a l i te rDeus non dìm ì tteret nobi s . Eccles. x x vm Homo hom ini servatim m , et a Deo queerit medelam ? L uc. v : Dimittite, ai dimitle
mm » et i d ee solummodo i n i s ta petitione ponitur cond i t i o cumdicitur Sicut et nos dim ittimus, etc. Si e rgo non dim i tt is, nondim ì tteLur tib i . Sed passes d icere Ego dicam pra:cedenlì a,
sci l i ce t dim ì tte nobis , sed illud, sculicet sicut et nos , etc. tacebo.
Ergo C hristum deci para qnaerìs? sed ce r te non decipis. N am
C hr i s tus q u i hanc oratìonerp feci t , bene recordatnr ejus, und enon po tes t d6 01p1, ergo s i d ioi s ore, adimple&s corde. Sed quaeri tu r u lrum il le qu i non proponi : dimittere prox imo suo, debeat
di cere S icut et nos‘
dimittimus, ele. V ide tu r quod non , qu iamentitur. Dicendum , q uod non mentitur, qu i a non ora: in persona sua. sed Ecclesiae, quae non decipitur, e: i dea ponitur i psapeti t i o in p lu ra l i . Sed sciendum , q uod duobns mod i s dimittx lur.
Unus est u t sc i l i ce t 0fi ‘
ensu5 requ ìrat offende:ì tem .
P alm . xxx… Inqu ire pacem . Aim s es t communiter omn i um ,
ad quem tenenlm‘
omnvs, u : scil icet potent i venizun tribuat.
4 52 s. TH OM JE A QU IN ATI S OPUSCULA
tien i , tune v i r tu s homin i s nu l la est. Hoc au tem modo nul l us tentatu r a Deo, qu ia , sicu t d ic i : Jac. Deu s intentator maiorum
est, etc. Sed tentatur homo a pm pria carne , a d iabol o , et a mundo .
A carne dupliciter. Pr imo , qu ia caro instigat ad malnm . Caroen im semper quaerit delectationes suas, sci l i ce t carnal es, in qu ìbùs es t saepe peccatum .
‘
Qui en im immoratu r delectationibus
carnalibus,negligit Spiritualia: Jac. Unusquisque tentalur
concupiscentia sua . Secundo , tentat caro retrahendo a bono . Nam
S pi ri t us quan tum esse t de se,sem per delectaretur in spiritualibus
bon i s,sed caro aggravans i mped i t Spiritum . Sap. x x C orpus
quod corrumpitur, aggravat animam . Rom . V I I C ondelector leg iDei secundum interiorem hominem : v ideo au tem a l iam legem in
membris meis, repugnantem legi m en tis mew , et captivantem me in
lege peccati, quae est in membris mais. Sed haec tentat,io, sci l i ce tcarn i s , esl. valde grav i s qu ia inimicus noster , sc i lice t caro, con
j unctus est nobi s e h sicut d ici t Boet i us, nu l la pgstis effi cacior
est ad nocendum , quam fam i l iaris inim icus, et i dea con tra eam
vigilandum est. Matth . XXVI Vigilate ct orate, ne intretis in ten
tationem . Diabol us for t i ssime tentat. Narn postquam conculcatur
caro, insurgit a l ius, sci l i ce t diabo lus, contra quem est nobi sm agna collnctatio. Apost. Ephes. v x : N on est nobis collm tatio
adversu s carnem et sangu inem, sed adversus principes et potestates, etc. Unde et sìgnanter dicitur tentator I Thessalo. N a
forte teniaverit vos is qu : tentat, etc. In tentatione au tem sua
callidissime procedit. Ipse enim , sìcut bonus dnx exerci tas, qu iobsidet ahquod cast rum , considerat ìnfi rm a ejus quae impugnareVu l t, et ex i l la parte u nde magis est homo deb i l is, tentat eam . E hideo tentat de i l l i s v ì tì is, ad quae hom ines concu l cata carne magi sp ron i sun t , u h d e ira. d e superb ia , et de aliis Spiritualibus v itìis.
I Pet. v Adversarius veste:“diabolus tanquam leo rugiens circu it,
qumrans qu em devoret. Fac i t au tem duo d iabo l us d um tentat, q u innon stat i m pr0ponit i ll i quem tentat, mal um alìquod apparens ,sed a l iqu id q uod habeat speciem boni , ut sa l tem in i pso pri nci p io
per illud removeat eum aliquantulum a propos i to suo pri nci pal i ,q u ia pos,
tmodum facilius inducit i psum ad peccandnm , quandoillum vel
,modncum aver t i t . Apost. ll C oiint. x x Ipse Satana.:
transfi gurat se in anqelum lu cis . Deinde postquam ind:ux it eum
ad peccandnm , sip alligat eum ,u t non perm i t ta t eun; peccatis
resnrgem . :a b : x x, N ervi testiculoyum ejus perplex i sunt. Si cergo duo fac i t d iabolus qu ia decxpit, et deceptum de t ine t in
vm . I N ORATIONEM DOM IN I C AM 53
peccato . Sed mundus'
dupliciter tentat. Pr imo, per nìm ìum et
immoderaturndesi der i um rerum temporalium . Aposto las I Tîmoth .
v : B adia: omnium ma laram est'
cupiditas… Secundo , per persecutores et. tyrannos ten endo. Job . x x x vu N os quoqu e involvimur tenebris. I I T im . Omnes qw . pw volant v ivere in Chr istoJesu , persew tionem patientur. Matth . Nolita t imere eos quiòccidunt corpus. S i c ergo pate t qui d es t tentatio, et qualiterhornoliberatur. C i rca quod sciendum èst, quod C hri s tu s docet nos rogare non ut tentemnr, sed u t non inducarnnr i n tentationem . Nam
si homo v i nc i t tentationem ; meretur coronam et i d ee dicitur
Jacob . Omne gaudium ex istimate fratres, cum m tentationes
var’
ias incideritis. Eccles. F il i, accedens ad —servitutem Dei,
prw para animam tu um ad tentationem . I tem , Jac. I B ea tus v ir
qui sufferi tentationem, quoniam cum probatus fuerit, accipiet coronam vitae et id eo docet potere u t non inducamu r in tontatio
nem per consensum : I C orint. x :Tentatio vos non apprehendat nisi
humana . Nam tentari humanum est, sed consenti re diabolicumest. Sed numqu id Deus inducit. ad m alum , qu ia d i cit : Et no nos
iriducas in tentaiionern‘
? Dico q uod Deus dicitur i n ducere ad mal um permittendo, i n quan tum sci l i ce t propter m u l ta pesca ta sub
trahiph om ini gratiam su am , qua sublata homo labitur in peccat um et i d ea cantam us in Psel . LXX C um defecerit virtu : mea,na derelinquas
*
me, Domine. B eg ib au tem hom inem ne inducatur in
tentationem per fervorem char i tat i s q u ia q uaelibet èharitas
qu :m tumcumque parvum parva, po tes t res i stere cu ilibet pecca to.
C anfiic. vm : A quae multa: non potuerunt ex tinguere charitatem.
I tem ,per l umen intellectus, quo inst ru i t nos de agendis : qu ia ,
sicu t d ic i : Ph i1050ph113 , omnis pecoans es t ignorans. Psal. x x x 1
Intellectum tib i da'
bo, et instru am te. Hoc au tem petebat Davîd,qu i dicebat Illumina oculos m eas ne unquam obdormiam in morte,na quando dicu t inim icusmeus:P rw valu i adversu s eum . Psa lm . x u .
Hoc au tem habemus per donum intellectus. Et qu ia cum non
assentirnns tentationi, servam us Cor mund um , de ' quo Marc . vB ea ti mundo corde, quoniam ips i Deum videbunt ideo ex hoc pervenimns ad v i s ionem Dei, ad quam nos perducat.
Sep tz‘
ma petitio.
Sed libera nosa mala. Supra docuit nos Dom inus petei‘e veniampec‘
catorum , et quomodo possumus vitara tentationes : hic ve'
ro
4 54 8 . 1 110111 111: A QU IN A'I‘
I S OPUSCULA
docet petere prqeservatìonern mal is, et haec pet i t io est general i scont ra« omn ia mala, sci l i ce t peccata, ìnfi rm itates, et afi lìctiones,sicut di c i t August . Sed qu ia de peccato et tentatione d ictum est,
dicendum est de aliis mal is, sa l i ce t adversitatibus et alfi iclîoni
bus omnibus huj us m undi ,\
a qu ibus Deus l1berat quadm plicì ter.
Primo, no superveniat afllictio, sed hoc ra ro contingit quoniamsanct i in mundo i sto afi liguntur, qu ia u h dicitu r II T imo. 1 1 1
Omnes qu i pie 110111 111 1110131 6 111 C h1 isto Jesu , persecutionem patien
tu r. Sed tamen a l ieni Deus concedit aliq uando, ut non affl ìgatur
mal o , quando sc i l ice t cognoscit eum impotentem , et non possares i s tere sicut. med icus infi rmo deh i l i non dat v iole11 tas med ic inas. Apoc . 1 1 1 Ecce dedi eorum te ost ium apertum , qu od 1111110
potes t etandere, quia m odiram habes v irtu tem . In pat r ia au tem erit
genera l e hoc, qu ia nu l l us affligetu r ibi. Job . v I 1_1 sea: tributatio
nibus, sci l i ce t pì aesentìs vitae, quae pe_r sex aatates distingnitur,
liberab1'
t te, 111 sep tima non tanget te malum . Apoc . vn N on esur1
'
ent, neque sitient amplius. Secundo , liberat q uando in afflictio
nibus consp la1ur, nam n i s i Deus consolam tur, non posse t homosubsistere . ll C orin. 1 Supra modum grava ti sumas, supra 1111 111
tem nostram . I I C or in. vn Sed qu i consolatu r humiles, consolatus
estnosDeus.Psa lm . x c… Secundum mu ltitudinem dolorum mao
rum corde meo consolationes tua: laetifi caverunt animam meam .
Tert io , qu ia afi liclfs tot bona faci t, quo t :radunt m ala ob l iv ioni .Toh . 1 1 1 : P ost tempestatem tranquillum fac1
'
s. S ic ergo affl ìctiones,
et tribulationes hujus mund i non sunt timendaa, qu ia fac i l e to l erantur et propter consolationem àdm istam , et pm pter brevitatem .
Ap05 1 . II .C orin. l v Id quod ;irw senti est momentaneum et leve
tr1'
bulat1'
on1'
s nostra:, supra modum in sublim itate w ternum gloria:
po11dus operatur in nobis, q1q1'
n ew his perven1'
tur ad p ita1n ceternam . Quarto, qu ia tentatio et tribulatid convertitu r in bonum , et
i d eo non d i c i : L ibera nos a tribu lalione, sed a ma lo , qu ia tr i bulationes sun t sanct i s ad coronam , et i nd e est qnod gloriantur de11 ibulationìbus. Aposto l . Roman. v : Non solum au tem, sed et
gloriamu r t1 ibulation1'
bus, scientes quod tributatio patient1'
am
ope1 atu r Tob . 1 :1 1 In temp01 e tr1bulat1onis pesca ta dimittis. L ibe ra t ergo Deus homi nem a m a l o et tribu lationibus, eas in bonumconver tendo , quod est s i gnum maxima: sap i en t i& , qu ia sapientis
0s1 ma l um ord i nare in bonum et hoc fi t per patientiam , quaehabe1ur
‘
in tribulationibus. C aeteraa vero virtutes bon i s u t,
a tnr,
sed pat ient ia mal is, et ideo in mel is, id est in adversitatibus, est
IX
EXP O SITIO SUPER
SALUTAT IO NE ANGELIC A
S CI LI CET
AVE MARIA
(Edit. B am f Opusculum VI I I .)
Ave Maria, gratia plena, Dominustem m . In salutatione is ta continentur t r ia . Unam par tem fec i t ange lus, sci l i ce t A ve gratia plena,Dominus temm , benedic ta tu in mu lier1
'
bus, A l iam pàrtem feci tE lisabeth , m ater Joanni s B apt ista , sci l i ce t B enedictu s fruetusventr1
'
s tui. Tertiam partem addidit Ecclesia , sc i l i ce t M aria . Nam
angel us non di x i t A veMaria, sed Ave gratia plena . Eh hoc nom en, sci l ice t Mar ia, secund um suam interpretaticnem convenit
dictis Angel i , sicu t pateb ì t. Est ergo c i rca p rimum cons iderandum , quod antiquilus era t vald e magnum , quod Angel i appa rerent hominìbus vel cinod hom inesdacerent e is reverentiam , ha
bebant pro maxima laude. Unde et ad laudem Abrahee scribitur
q uod recepì t, Ange los hOSpiti0, quod e>.hibuit e is reverentiam .
Quod au tem angelus faceret hom ini reverentiam , nunquam fu i tauditum , n i s i postquam salutavit B entem Virginem reverenter
dicens, A ve. Quod au tem antiqu ì tus non reverebatur hominemangelus, sed homo angelum , rat i o est. qu ia ange l u s era t. maj orhomine, et hoc quan tum ad t r ia . Pr imo, q uan tum ad dignitatem
fat i o est. Nam angelns es t natu rae Spiritualis. Psalm . cxxx Qu ifaci t angelos suos sp iritus, etc. Homo vero est natu rae corrupti
b i l is. Uncl e dicebat Abraham : L oquar ad Dominum meam , cum
sim pulv1'
s et o1'
11 1'
s. Non ergo era t decens, ut Spiritualis et incorruptibdis crea tu ra reverentiam ex hiberet corruptibili, sci l i ce tbom ini . Secundo , quantum ad familiaritatern ad Deum . Narn angelus est Deo fam i l iar is, u tpote assistens. Daniel . vu M illiamil
1111 111 ministrabant ei, et decies m ill ies centena w illia assistebant ai.
Homo vero est qunsiex traneus et e longat us Deo per peccatum .
Psa]. m v E longcw i fugiens. ldeo conven iens est, u thomo reve
lx . 11111 SALUTAT IONE A NGELICA 457
reau1 t angelum , u tpote p10pinquum et fam i l iarem regis. Tertio,pr&9m ìnebat propter plenitudinem Splendoris grat ia div ina . An
gel i en i m par t i c i pan t i psum l umen divinum in summa plenitud ine. Job x x v N umquid est numerus m il itam ej us, et super
quem non surget lumen ejus? Et i deo semper apparet cum l um ino.
Sed homines, et si al i q u id partici pen t de i pso l am ine,gratiae,
param tamen et in obscuritate quadam . Non ergo decens erat,u t
bom ini reverentiam ex hiberet, quousque aliqu is inveniretur in
humana natu ra, qu i in his t r i bus designandum , q uod in his t r i busex cedebat eam , vol a i t ei
,angel us reverentìam ex hibere, unde
d ix i t : Ave. Uncl e B eata V i rgo ex cessit angelos ìn iis t r ibus, etpr imo in p len i tud in e gra t iae, quae m ag i s est in B eata Virgine,quam in aliquo angelo, et i deo ad insinuandum hoc angelns oi
reverentiam ex hibnit, dicens Gra t ia plena, quas i diceret Id eaex hibeo reverentiam , qu ia m e ex cellis in p l en i t ud i ne gra t ia . Di
citur'
au tern Bea ta Vi rgo p lena grat ia quan t um ad t r ia . Pr imo,
quantum ad animam , in qua habu i t omnem plenitndinem gra t ia .
Nam gra t ia Dei datu r ad duo, sc i l i cet ad bonum Operandum , et
ad w itandum m alnm , et quan t um ad i s ta duo perfectissimamgratiam habu i t B eata V i rgo. Narn i psa omne peccatum v itavit
m agi s q uam aliqu is sanctu'
s pos t C hristum . P eccatum en im aut
eét or i gina le, et de i s to fu i t mundala in u tero ant m or ta le , autvenia le , et de ìslis l i bera fu i t . Uncle C anticorum lv Tata pu lchraos, am ica mea, et macu la non est in te. Aug . in lib. de nat ura et
grat ia . Excepta Sancta Virgine Maria, siomnes Sanct i etSanclaecum h ic v iverent, i n terrogati fu issent , u t rum s i ne peccato eSsent,omnes una voce clam assent : Si dix erimus quid. peccatum 11011
habemus, ipsi nos seducimus, et veritas nobis non est. Excepta,inquam , hac sancta Virgine, de qua p rop ter honorem Dom in icum de peccato agi tu r , nullam prorsas vo lo quaestionem habere. »
Soimus enim , quod ei p l us gra t ia: collatum fuer i t ad peccatumex omn i parte v incendnm , quae illum conci pere et pa rere meru it,q uem consta: nu l l um habuisse peccatum . Sed Chri s tus ex cellitBeatam Virg
‘
ìnem hoc, quod s i ne or ig inal i concep tus et natusest ; B eata au tem Vi rgo in or ig i nal i est concepta, sed non nata.
Ip5a et iam omni um virtu tum Opera ex ercuit, a l i i au tem Sanctispecialin quaedam , quia a l ias fu i t hum i l is, al ias castus, a l i usm isericors et i deo i ps i dan tu r in ex emp l um specialium v i r tutum , sicut Beatns Nico laus in ex emp l um m iseri cord ia , etc. SedBeata Virgo in ex emp l um omn ium v irtutum . qu ia in ea reperig
458 s.-101111111 AQUI NA
'
I‘I S op uscum
ex emplum°
humilitalis. a .
‘
1 Ecce ancilla . Et post Respeacit
hnm1'
litatem ancillw sua:. C astitatis, quoniam 1111 11 111 non cagnasso,
et omni um v irtutum , u t sat i s patet . Si c ergo p iena est grat 1aBeata Vi rgo ct quan tum ad bon i Operationem ,
'
e: quan tum ad
mali .vitationem . Secundo , p lena fu i t grat ia quan tum ad red undantiam animae ad car
'
nem , vel corpuè. Narn magnum est in
sanct is habere tan tum de gratia, quod sanctifi cet-anìmam sed
an ima beata Vi rgi n i s ita fu i t piena, quod ex ea refudit gratiam
in cernem , u t de ipsa conciperet fi lium Dei et i deo diu t Hugode S . Victore Qu ia in cord e ejus
'
amor Sp i r i t u s Sandti s i ngulariter ardebat, i d eo in carne ejus m i rabi lia faciebat, ìn tan tumquod de ea nasceretur Deus et homo. Luca 1 Qu od enim nas
cetur ex te 311110111 111, vocabitur fi lius Dei. Ter t io, quan tum ad
refusìonem in omnes hommes. Magnum en im est i n q uol1betsancte , quando habet tantum de grat ia, quod sufi icit ad salu tem
multorum sed quando habere t tantum,quod su ffi ceret ad sa
l u tem omnium hominum de m undo, hoc esse t max im um,et hoc
est i n C hristo, et in Beata Virgìne . Nam i n omn i per i cu lo po tessalutem pbtinere ah i
°
psa Virg ìne glor i osa . Unde C an:icorum 1v
M ill? clypei, id est remed ia con tra pericu la , pendent, etc. I tem , in
omn i Opere v ir t u t i s potes earn habere in aud i tor ium , eh i d ee d ic i tipsa , Eccles iast i c i : x x 1v In me omnis spes v itae et virtutis. Si ce rgo piena est grat ia , et ex cedit angelos in pl en i tud i ne grat iaet p10p131
° hoc conveniente: vocatur Mar in, quae interpretata :i l l um inata in se. Unde Isa . 1.v 11 1 Implebit splendoribus animam
tnam et illuminatrì x in el ios, quan tum ad to t um mundum , et.
id ee assim ilatnr sq li, et lume . Secundo, ex cellit angelos i n fam iliaritate di v ina, et i d ee hoc designans angel us, d i x i t Dom inus
temm , quas i dicat Idee ex h ibeo t i bi reverenliam , qu ia 111 fa
m iliar1or es Deo quam ego, nam domi nus est tecum . Dom inus,1nqu it, pater cum eodem fi lio, q uod nul l us angelus, nec al1qua
creatura habu i t . L uc. 1 Qu od enim nascetur ea: te sanctum, vocab ita r fi lius Dei. Deus fi lius in u tero . Isa . Ew ulta, et lauda,
hab ita tio Sion, qu ia magnus in med io 111 1 sanctus Israel: A l i terest ergo ,
Doininus cum Beata Virgìne, quam cum angelo ; qu iacum ga, u t fi lms, cum angelo, u t Dom inu s. Domi nus Spi r i tusSanctus, sigu 1 in temp lo, unde dicitnr Templ um Dom ini . sac rarinm Spi r i tus Sanct i , qu ia concepît ex Spi r i… Sancto. L uc. 1
Spiritu s Sanctus superveniet in te sic ergo familiarior cum Deo
est'
Beata Virgo , quam ange l us qu ia cum ipsa Dom inus Pater ,
460 6 . 1 1101113 1: A QU INATI S opuscvm
qu ia peccando recessit a Deo sal u tar i suo, und e et expu l sa est de
paradiso . Sed hoc i nven i t Bea ta V i rgo , et omnes Chr i s t iani infruetu ventr is sui, qu in per C hristu rn conjungimuf et assim ilam urDeo, I Joan. 1 1 1 C um apparuerit, simi les 01
°
01 1111113, etc. Secundo,in fruetu suo Eva desideravit delectationem , q u ia bonus ad edendnm :
°
sed non i nven i t , qu ia sta t im cognov i t se nudarn, et habu i tdolorem sed i n fructu Vi rg i n i s suavitatem invenimus, et sal utem . Joan. V 1 Qu i manducatmeam carnem, habe t vi tam w ternam .
Ter t i o , fructus Evan era t pu lcher aspecta sed'
pnl0hri01 fructus
V i rg inis, in quem desidèrant ang‘
e l i prospicere. Psa lm . x 11.1v
Speciosus forma pra: fi l1°
1°
s h0m1'
n11 111‘
el. hoc est qu ia est Sp l endorpate rna g l oria . Non ergo potnit i nven i re Eva
°
fruc1u suo, quodnec qu ilibet peocator in peccatis. Et idea quae desideramus quanramus in fruotu V i rg inis. Est au tem h ic fructus ben0dictus Deo,
qu ia sic replevit efl
um omni grat ia, quod pervenit ad°
nos ex hi
benda ei reverentìam . Epha. 1 B enedictus Deus ccpater Domininostri Jesu C hristi; qui benediw it nos 1
°
n omni benedictione spirituali C hristo. Ah angelis. Apocalypsîs v 1 1 B enedictio, et (
'la
r1'
tas, et sapientia, et gratiarnm 110110, honor, et virtus, et fort itudo Deo nostro. Ah hom inibùs Apost. Phi l ip. 1 1 Omnis lingua
confi teatur, etc. Psa lm .
’
cv1 1 B enedictus qui venit in nomine
domini. Si c ergo et V i rgo bened icta sed et mag is benedictusfruetus ejus.
Ex plicit Opuscu lum 001111111111, vel°
ea:positio Salu ta tionis Angelica
w ecundum S . Thamaw de Aquino ordini: prw dicatorum
X
C ONTRA ERR O RES GR IEC ORUM
AD URBANUM IV PONTIFICEM MAXIMUM
(Ed. Rom . 05113011 11111: I .)
L ìbellum ah Ex cellentia Ves t ra mih i exh ib itum , sanctissim e
pater Urbane Papa, difi genter perlegi, in quo inveni qu am p l u r imaad nostrae fi dei assertìonem u t i l ia et expressa. Cons i derav i au temquod ejus fractu s posse t apud plurimos imped ivi prop ter quaedamin auctoritatibus sanctorum Pat rum con tenta, quae d ubia essev ìdeu lu r, ethnde possent materiam m in is trare errorum et contentionìsdare occasionem et calumniae. Et idea u l. remo ta omn iambigu itate ex auctoritatibus in praedicto l ibe l l o contentis
,verse
fi dei fructus purissìmus capiatu r, proposai pr imo ea quae dubiaesse videntur, in auctoritatibus praedictìs ex ponero, et postmo
d urn ostendere q uomodo ex eis ver i tas catholi fi dei et doceatur, etdefendatur. Q uod au tem aliqua in d iebi s graecorum ant i
qu0rùm Sanctorum invenìantur, quae modernîs d ubia esse v i d entur, ex dnobus aestîmo proveni re. Primo qu i dem , qu in e rroresci rca fi dem ex orti, occasionem dederunt sanct i s Eccles iae Doctoribus, u t ea
°
quae sun t fi dei maj ori circnm3pectione traderent adeliminandos errores ex ortos, sicut pate: quod sanct i Doctores,qu i fu erunt an te errorem Ari i , non ita expresse locuti sun t d eami tate di'vinae essentia , sicut Doctores sequ en tes et s imi l e d ealiis contingìt erroribus. quod non so l um in diversis Doctorihus,sed in u no egreg i o d00101 um August i . expresse apparet. Nam in
su i s l ibris, quos pos t exortam P elagianorum haeresim edidit, cau
tì us locu tus est de po tes ta te l i beri arbi tr i i , q uam in l ibr i s q uo sedìdit an te praedictze h& resis ortum , in qu i bus libertatem arb i tr i icontra Manicheeos defendens, aliqua protulit quae in sui defeusionem erroris assumpserunt Pelagiani, d ivina: grat iae adversan
tes. Et i d eo non est m irum , si modern i fi dei Doctores pos t var i ose rrores ex ortos, cant ins, et quas i elimatius Ìoqu untur c i rca doctrinam fi dei ad omnem haeresim evitandam . Unde si aliqua indìc11s antiqu
‘
orum Doctorum inveniuntur, q uae cum tan ta cau telanon dicantur, quanta modernis servatur, nonsunt contemnenda,
4 62 s . THOM1E A QU INA T I S os cut.A
aut abpcienda, sed nec e t iam ea ex tendere 0portet , sed exponerreverenter. Secundo
, qu ia m u l ta quae bene sonan t in l ingua gm ca,
in lat i na fortassis bene non sonant , propter q uod earndem fi do1
veritatem aliis verbis L a t i n i confi tentur eh Graacì . Dicilu r en imapud G 1aecos rec te et cathohce, quod Pater , et F i l i us, ct Sp i r i tussanct us sun1 t res hypos tases apud L at i nos au tem non rec to so
nat, si q u i s d ica: quod sun t t res substant ia ,l i ce t hypostas i s sit
i dem apud Gra cos, —quod substamtia apud Lat inos, substanfi a
nsitatius pro essent ia accipi so le:, quam , tam nos q uam Graecì
u nam in d iv i n i s confi temu r. Pm pter quod , s i ca t Gra ci dicunt t reshypostases, nos dicim us t res personas, u t e t iam August . docet i nv 1 1 de Trinitate . N ec est d ub i um qu i n e t iam s im i le sil. i n ah i:m u l t is. Uncl e ad offi cium bon i translatoris pertinet, u t. ea quaesu nt catholica … &dei trànsferens, serve t sententiam , mute t au temm od um loquendi secund um proprietatmn l i ngua in quam transfert . Apparet en im quod si ea quae i n L at i no literaliler dicuntu r,vulgariter ex ponantnr, indec&ns erit ex positio, si sempe r verbumex verbo snm atur.Multo i g i tu r magis quando ea quae in una l i nguadicuntnr, transferuntur i n aliam ,_
ita quod verbum sumatur ex
verbo, non est m i ram si aliqu a dubietas relinquatur.
CAPUT I .
Q 1101110110 1n1021101111 1 1100 011011 111011111 , quodE1l111s 71110010330 11 P 0 11 0 310111 011 1130111 111 11 011 11311 .
Po tes t a u tem apud aliquos esse dub ium , quod în plerisqu el oci s har um auctorilaturn dicitur, Patrem esse causarn F1lii, et
P atbem vel Filium esse causam Sp i r i t us sanct i . Et hoc qu ideml1abe1u r pr1m0 in verbi s Athanasi, qua: in Nicèna synodo dì x iss0
refertur, ubi d i ci t : Qnidqu id habet F i l ius Pat re, habet sicutVerbum a corde
,Splendor a Sole, et fluvius a fonte, et a causa
omne causa tum . Q ui au tem 1nj uriatur, vel negat causatum ,
equ ìdem et cansam oj us negat. D ici t causatus genitus F1liusQu1 me spernit, spernit eum qui 1110 1111311 . Et a l ib i Non est in
principiatus Spi r i t us » , hoc est, s ine pri nci p io et causa , sed pot insipsum demonstrat Deum verum , prìncipìatum tamen non ex tem
pore, sed ex causa ve ra ong1n1s. I tem Bas i l i us Episcopus Sp ir i tus sanctus ah i pso Deo m issus, cansam habet ìpsemet. Et
ite rum Theodoricus super Epistolam ad Hebr . Causa F1liiPate r est. Apud Latinos au tem non est consuelum , quod Pater
4 64 s. THOM/E A Q U INAT I S opuscum
B as i l iu s d i c i t Spiritum sanctum d ico ingenì tum , non haberepatrem , nec preaturam , qu
_
ia non est crcatus, sed causam habetDeum , cuj us vere est Sp ir i t us , quo et procedit.
CAPUT II .
Q 11011101Z0 111 11 11190111 1 011111 111011111 , q11011 F111113 311 31011111111311 P atre, 01 83111 11113 3111101113 311 11 1 11113 .
I tem invenì tur in auctoritatibus pnaedìctorurri doclom m ,quod
fi lius sit secundus pat re, et S p i r i tu s sanctus sit ter t i us ab eo
dem . Dic i t en im A thanas i u s in sermone ad Serapionem Spi r itus sanctus ter t i us est a patre , a fi lio tamen est secundus . Et
Basi l ius di c i t D i gni ta t e qu id em et ord i ne secund us est a fi lio
Sp i r i t us hoc au tem a l ieni potest videri fa lsum . In d iv ini s en im
personis non est n is i orde, secund um quem , u h Aug. di c i t, non
est alter pr ior al tero , sed est al te r ex a l t ero . Nul l us en im mod us
priorilatis es t , secu nd um quem pater pr ior fi lio d ic i possit. Nequeen im pr ior est pater tempore,
‘
cum fi lius sit,aeternùs neque pr ior
natu ra , cum patr i s et fi lii sit una na tu ra , neque d igni tate, cump a te r et fil i us s int aequales neque e t iam intellectu , cum non
distinguantùr ni s i relationibus. Relat i va au tem sunt s imul seenud um intellectum , cum unum fi t de intellectu a l terius. Et ita
pater , quod ita p ropr ie l oqueado , fi lius non possit d ic i esse secundus a pa tre , nec S p i r i t us sanctus ter t i us ah eodem . Dicunt ergodoc tores praedicti, fi lium esse secundum , et Spiritum sanctumesse ter t ium secundum ordinem in numerando , quod pate t exipso Basi l i o , qu i d i c i t « Recepimus spiritum sanctum a patre etfi lio, ter t i um connumeratum et congb rifi cah xm spiritum fi lii Dei,
qu i tradens ordinem sa l u t i fer i baptìsmatis, dix i t B untes, bap11z ate 0111 1103, 111 nomine patr is, et fi lii, 01 sp iri tus 311 11011. Et
Epiphanius d i c i t Sp i r i t u s De i ex patre et fil io ter t i u s èsL appe llatione in nomme pat r i s , et fi lii, et sp i r i tus sanct i . Quodau tem d ici t Bas i l i us , quod Spi r i tus est secund us fi lib d igni tate ,v ide tur maj o rem habere calumniam , qu ia v ide tu r in d i gni tateTr ini tat i s constituere gradam , cum slt par d igni tas et eademtr i am person arum . Po tes t au tem hoc eXp0p i, non d e di gni tatenatura l i , sed de personal i , sicu t et secund um nos dicitur, quodpersona —est hypostas i s pr0prietate distincta ad dignitatern per t inente . Secundum quem modum d ici t H i larius, quod pater est
x . C ON TRA ER RORES GR E CO R UM
majòr fi lio, prop ter auctoritatem ori g inis. F i l i us tamen non est
m i nor pa t re , pm pler substant iae unitatem .
CAPUT III .
621101 101 0 11 11 1111 11111 1 00 111011 1 10111 1 , 1 11011 81111 1111331 1 01113 311 11 1 1111111 111 111 1 11 .
Adhuc au tem v ide tu r esse magi s calumniosum , quod ex verb i ssanct i Ephiphanii C yprìensisEpiscop i inducitu rdicontis Sp inlus sanc t u s , S p i r i t u s est veritatis, l umen tert i um pà tre elz fi lio.
Ubi en im est uni tas , non est ordo prim i et ter t i i . Pate r au tem et
fi lms ct Spi r i tu s sanctus sunt un um l umen , sicu t et unu s Deus.
S icut ergo non po tes t catholice d ici , quod sit ter t i um lumen. Di
citur a u tem quodest ter t ia persona , p rop te r personarum p l u ralitatem . Ex hoc e rgo quod di c i t l umen tert i um , sequ i t u r quod si nt:t r ia lam ina, quod i pse postm0dum expresse subjungit dicens : A l iavero omnia positionè, vel com positione, s i ve appellatio
‘
ne lum inadicuriì ur, non tamen istis t r ibu s lum inìbu s sim i l ia . Po tes t au temd ici , quod lu rrì en or i ginem quamdam importat. Nam lu inen est.
quod ex aliqua l uce diffunditur, emet iam ex se a l i ud l umen diffundeye potest . Et secund um hoc nomen l um i n i s ad persona l es
pr0prietates t rah i po tes t ra t i one p roprietatis diffusivae, l i ce t secundum i psum natu ram , l u c i s ad essentiam pertineat. Ex hocattendens dictus p ater, ter t i um l umen , et t r ia l ami na dix i t ind iv i n i s l i ce t hoc n ul lo modo sit ad co nsequen tiam trahendum ,
sed s impl i ci te r confi tendum , quod pater , et fi lius, et Sp iri tussanctu s sunt u num lumen.
CAPUT IV .
Q 1101110110 11 11 1119111 1 , 1 1101 1 331 111111 31191 111111 11 F1110,1 1 31 11 1 111 11 81111 111 311 11010 .
Invenì tur a u t em in dictis praedictorum pa t rum , q uod essent iasit gen i ta in fi lio, et sp i rata in sp i r i t u sancte. Dici t en im AÎhanas ins in ter t i o sermone gestorum N icaenze synodi, ex persona fi lu
loqu ens Tuum spiritum cum d iv ina essen t ia a te gen i ta ipsis
hominibus compenso . Et param pos t Ex tua essent ia, quanìin me genuisti, spiritum sanctum do eis. Et i d em in Epistolà àd
Serapìonem Essentiam suam in se i pso geni to r retinens, totqmin fi lio suo inenarrab ì litergenu it. Et i terum Sncut pater ha
S . Tao» . Ao. O P USC UI.A . l. 30
4 66 s. THOMAS A QU INAT I S OPUSCULA
bet v i tam in seipso, id est, natu ram vivam Spirantem , sic ded itet fi lio v i tam habere in èemetì pso hoc est, gamdem natu ramgenuit in fi lio Spirantem Spiritum v ivum . Et infra d i ci t , patris etfi lii unam esse deitatem
,naturaliter spirantem unum smritum
sanctum . Ex quibus verbi s habetu r , quod natu ra d iv ina in fi lio
sit'
Spîrans. I tem Cyri l l us in l i bro Thesaurorum cont ra haereticosVi r tus increata et geni ta in fi lio, fi lii est p er omnem mod um
natu rae paterna . Et i terum Pate r fi lio ded i t v i tam ,id est
,
v i tam suam naturalem genu it in fi lio. I tem Bas i l i us Ipsefi lius, quem dat nobi s pater , est Deus d e Deo essentialiter gen itus, habens se to tam essentiam pa tr i s genilam . I tem A lha
nas ias di c i t in Ep i s tola ad Serapionem , essentìam div inam in
S p i r i tu sancte esse Spiratam , d ioons, quod sp i r i t us sanctus estvera et natu ral i s imago ,
fi lii per esentì am omn imode ah eadem inse spiratam . Hic au tem m od us loqueù di calumniosus est et in
sacro L ateranensi conci l i o reprobatum est dogma Joachim , qu ihunc modum loquendi cont ra magistrum P etrum Lombardum
defendere praesumpsìt. O stendit en im praedictu3 magi s te r Pe t rusin qu inta distinctione prim i l i br i senientìarum quas edidit, quodc ommun is essent ia non generat, nec gignitu r, neo procedit. Et
hoc i dee , gu ia in d iv ini s invenitur al i qu i d commune indistinctum ,
et.
aliquid quod distingu itur, et non est commune. lllud . ergo
q uod est distinctionìs rat io in d iv inis, non po tes t at tr i bu i ei, quodest commune et indistinclum , sed so l um ei quod distinguitur.
Nulla au tem ali a distinctionìs ra t io in di v ini s invenitu r, m si exeo qu qd unu s generat, et a l iu s nascitu r, et a l i u s procednt. Nonergo hoc ipsum , quod es t generare, vel nasci , ve l p roc
'
edere po tes tessentiae d iv ini s a t t r ibu i , qua es t commun i s et om nino indistinclain t r i bus P ersonis. Id au tèm quod cèt
'
d istinctum in d iv ini s estPersona, ve l hypostasis, ve l supposi tum divinae natu rae , id est,
quod est habens divinam natu ram . Et ideo i l la q uae sugnifi cant,
ve l supponere possunt personam ,
‘
tecipiunt co‘
ngruenlem prendicatìonem g enerationis, aut processionis, sicu t haec nom ina Pater,F1111133
’
1 1 Sp ir i tu s 31111 01113 signifi cant pe rsonas determ inatas, Jethoc nomen persona , ve l hypostasns comm uni . Unde -convenien
t e r dìcitur, quod Pa tekgenerat Fnlium , et quod F i l i u s nascit…u r a
Pa t re, et quod Sp i r i t us sanctus procedit Pa tre et Fnlio :1 et s im iliter
ù
quoc_i Persona generet, vel Spiret personam , an ti generetur,aut spiretu r a . persona . Hoc au tem nomen Deus, qu ia sighjfi catessentiam communem per modum concreti , signifi c en im : ha
4 68 s. THOM…E A QU IN A'I‘I S OPUSCULA
dicitur F i l ius, et Spiritu3’
essenti31iter procedere, in quantumprocedendo essentiam a
‘
Pat re accipiunt.
CAPUT VI .
Q 1101110110 11 11 1119111 1 , 1 1 011 1 11 1 311 111 311 0p 1 111 1111 1111 111111 1
P 1111 13 , 311 111 garay 1 i11 F1111.
Po tes t esse dub ium , q uod Cyr i l l u s in eodem libro… Thesaurorum
d ici t : Omnia quaePat r is sunt propria naturalit°
er, sunt p10priact F i l i i . Au t en im hoc intelligitur de essentialibus attribu tis, et
sic neque Pat r i , nequ e F i l io sunt propr ia , sed u trique commun iade personalibus, et sic quae sun1 premia Pa t r is, non sun1 propriaF i lii , sicut inascib ì litas et paternx tas nu l lo modo sun1 Fi…, sed
solum Pa t r is. Pate t au tem ex praemiss is ah eo, quod de essent ianhas attributis. P rw mittit en im quod quaecumque naturaliter
dicuntu r m esse Pat r i , omnia i l la insunt Fi l io, sicut v ita, veri tas,lu x et hujusmodi. Haec au tem dicuntur esse pmpria Pat r i non inr1 5pee(h ad Fnlium ,
neque F i l io in respectu ad Patrem , sed u t r i
que in respecta ad c'
reaturam , cui in comparat i one ad Deum non
pro;>rie praedicta w onveniunt vel propr i um , non quod convenit
uni sol i , sed quod pr0prie et vere a l ieni convenit secundum se.
CAPUT VII .
Quomodo 11 11 1111 111 1 , 1 1 011 P 1111 1 1111 111 F1110, 1111 111Sp11 1111 311 11010 11 1111 1 1 1 11 3111 p1 1 f10110111m .
I tem po tes t esse dub ium , quod Athanasm s d ic i t in Epi stola adSerapìonem ,
quod Pa te r per se et in se s ine p licujus indigentia
pìenus, et pe rfectus ex is tons Deus, ad su i perfefl ionem nequeF1lìo, neq ue Sp i r i tu sanoto indiget. Quod en im Pa ter non sit indigens. dubi um non est sic enim neq ue F i l ius, neque Spiri tussanc tu s i nd igens est. lllud enim prop r i e ost ind igens, cui » in se
consi d erato aliqu i d dees t ad suam perfectionem , quod non po tes td ic i neq ue de Pa t re, neq ue de Fi l io, neaue de Sp i r i tu sancto . Sed
tamea patet , quod non posset esse Pa ter perfectus, n i s i F i l i amhabeiet, qù ia peo Pa te r s in e F i l i o esse t Deus perfect us —ni si haberet Verbum
'
, et n is i habe re t smramen v i la , smu t i d em Athana
sins d ici t ìn tert i o sermone gestorum N icaeni concilii, sic inqu iensde Aviams, qu 1 negabant Filium emSpiritum sanctum esse consubstantiales Patri Dicun1 s1erilem esse, et infi actuosam na tu
x . com m ER R O R ES GR E C OR UM 469
ram paternam , q uae omni bus rebu s insitam et prepagativam
sim ilium ded| t natu ram . Et m u tum faciunt Patrem ems ine v erbo
q ui omn ibus rationalibus facultatem ded i t loquendi. Mor tuume t iam ipsum Patrem dicunt, et ex pertem viventis na tu rae in qua
:»
tum sci l i ce t negant Spì vitum sanctum coessentialem Pat r i
q uo apparet quod non esset Pater Deus perfec tus, nisi F| lium gt
Spiritum sanc t um haberet . Idem et iam A thanas i u s di c i t inEp is to la ad Serapionem , quod Pate r non potu it c rea re creat u ra…n i s i
'
per verbum , et deifi candìs creaturis se non po tes t commun icare n is i per i d em verbum . Et sim i l i ter nec F i l i us n i s i in Spi r i…sanoto . Commune e rgo est Patri el. F i l io et Spi r i ta i sancto, quodnu l l u s eorum sit indi gens. I tem commune est cuilibet eorum ,
quod n u l l us s i ne aliis duobus po test. esse Deus perfectus. Sed hac
ratiorie p rop r i e de Patre d ic i t A thanasi us, quod ad sui perfectio
nem , F| li0 emSp i r i tu sancte non indiget, qu ia i pse suam perfectionem non habe t ah al ia . Fi l i us au tem cl Sp i r i tu s sanctu s suam
perfectionem habent a Pat re. Unde i dem A thanas i us d ic i t Ep i stola ad Serapi0nem Non ra t i one F i l i i , nec ra t i one Sp ir i tussanct i Pater ex istìt p lenas beat us Deus. Neque en im a supra se
habet a quo sit, neque ab'
infra se habet quo habeat, id est,
quod sit a R ho, vel a Spi r i…sanoto"
.
CAPUT VIII
Quomodo 11111 111g11111 quod 511111 111 3 3111101113 1111 1111111 1 1 11111 3 .
I tem v id etu r esse dubium , quod Gregon us Naz mhz enus in sermone de Epi phania di c i t , quod Sp i r i t us sanctus secund um quodest in Deo, procedit u t sit ingenì tus, et non F i l ius med i us i ngeni t i genì lique. Non enim v ide tu r quod Sp i r i t u s sanctu s ingenitusd i c i possit. Hi lar i u s emm d i ci t in lib . de Synodis, q uod si qu i sd uos i ngen i tos d ic i t , duos Deos faci t . I tem A thanas i us d i c i t inep i sto la ad Serapìonem , quod non est ingenitus Sp i r i tus sanctus,q u ìa imprìncipì atum esse et ingenilum so l i Deo Pa t r i catho!icaecc les ia congmgata apud Nica:am recto et fi deliter attuibuit, et
de so l o Pa t re hoc esse credend um et przedicandum , mot i mund osub anathem atemandavit. Sed dicendurp, quod ingenitus d up l ic i ter accipi po test . Uno modo, pro eo quod caret princi p io, et sicso l i Pa t r i conveni1 , u t ex dictis A1hanasii patet . A l io modo , proeo quod
'non est genitum , l ice t sit principipm habens, et .sic non
4 70 s. THOME A QUIN A'I‘I S ovuscvm
”
so l um Grqg . Naz ianz o. in verb i s pràam issìs, sèd e t iam Hieronymusin regulis defi nitiomim contra ihaevetìcos Spiritum
°
sanct um d ici tesse ingènitum .
CAPUT IX .
Q,1101110110 11 11 1119111 1 , 1 1 011 S_1111 1'
1113 3111101113 111011111 1111 111113
P 11 11 13 1 1 F1111.
I tem in praemw sm verb is GregoiiiNaz ianz eni , dubium pst quoddicit, Spiritum sanctum esse med i um ingeni t i genitique; id est,Pat r i s et F i l i i , cum mag is dicatur esse tertìus, vel ter t ia in T r initate persoqa, ut supra habitum est.Seddicendum , quod non d i c itur esse med ius secundum ordinem enumerat
'
iom s, qu 1 respondet
ord in i ori’
ginis : sic enim F i l i u s med i us est inter P atrem et Sp if i tam sanctum : sed dicitu rmed i us quas i commun i s néx us amborum : est en im communis amor Pat r is et F i l i i . Et s im i l i ter ex ponendum est, quod Epiph3niu3 di c i t in l i bro da Trinitate, quodSp ir i t us sanctus est in med io Patr i s t F i l ii.
CAPUT X .
Q 11o11w 1la 11111 1111 111 1 1 01 1 11011 1 11 11111 ,1 1101 81111 1111331 11011 3 311 1111 11g0F1111.
I tem in pl u r i bus l oc i s harum auctoritatum dicitur, quod Sp i r i| us sanctus sit imago F i l i i , sicu t Athanas i us didit in sermonetert i o N icsen i concilii: Spi r i t us sanctus Pat r i s et Fil| | una deifi caet v ivifi ca dicitur et est vera imago fi lii, ips um per omnia in se
essentialitev tenens, natu raliter‘
qepraesentans, quem admodum eh
F i l i usest‘
imago Patr is. Et in Ep is to la ad Serapìonem Sp iritus sanctus ipsuin F i l ia
’
m in se continet naturaliter, tamquamejus vera
°
et natu ra l is imago . I tem Bas i l i us Sp i r i tus sanctusdicitur digì tus,
'
spiramen, anehio, sufi latio, sensu s C hr ist i , processw , productio m issio, emana tioj effusio, vaporatio, Splendor,
'
im'
ago , character ,-Deus verus. Et i terum Spiritus1 saxictus a
Pa tre emF i l i o v i r tus vera, et nat ural i s imago Petr i s et F i l i i ex istit, i pse u trumque nobis naturalîtep temassenlarì s. Apud Lat inos au tem non consuevit d idi , quod Sp ir i tus sanctus sit i magoPa t r is, vel F i l i i . Dic i t en im August in. in V | cap. de Tr ini t . , quod
per verbum solus F i l i us accipitq r, et quod sic verbum dicitù r quomodo m ago , et quod sa l usF i l i u s est imago Patris quemadmodumet.F| lius. R icardas étiamde Sanoto Victore suo l i bro deTriniLate,
7 2 s. THO .\ UE A QU I N AT I S OPUSCULA
ej us cujus est in omn ibus sedhoc in Spi ri tu Dei verifi caturprop terdivinae essentiee unitatem et. simplicitatem , ex qua Oportet quod
q u idquid est in 01 0 , sit Deus. Nec obsta t ad ra t ionem imag ìnìs,
quod Sp i r i t u s sanc tus non convenì t. cum Patre in aliqua personalipr0prietate, q u ia simililudo et &aqua ! itas Pe rsonarum divinarum
non attenditur secundum p1 0prì etates persona les. sed secund umattribu ta essent ial ia . Neque eni m inaequalitates et dissimilitudo
secundum persona lium promietatum d| fferentiam in divm ìs d ic idebet , sicut August in. d i c i t ìn“bro con t r' a Maximum . C um en imdicitu rF| lius Palre genitus, non ostenditu r ineequalilae substantiae, sed ordo natura . Sim i l i ter e t i am non obstat , q uod S p i r i t ussanctus est a duobus. Est en im a duobus in quan t um sunt unum ,
cum Pa ter et F| liu s s int u num princì pium Sp i ri t u s sanct i .
CAPUT XI
Q 1101110110 11 11 1119111 1 , 91101 F1Z1113 311 111 P 1 11 1310111 11 311 1 11 1 1101111 .
Adhuc au tem v ide tu r esse magi s dub ium , quod A thanasiusdi c i t in Ep is to la ad Serapìonem F| liu s est in suo Pa t re
°tan
q uam in pm pria sua im agine . Non en i m Pate r est i mago F i l i i ,sed mag is F i l i us est imago Fabr is. Sed dicendum , quod im ago hicimpropr i e sumilur pro ex emplari. Si c en im quandoque abus iveaccimtur.
CAPUT XII .
Q 1101110110 11 11 1110111 1 , 01 01 151011 111 3 31 1 01113311 V1 1 1 11 111 F1111.
I tem v idetu r esse fal sum , q uod Bas i l i us d ic i t in ter t i o sermonede Spi| itu sanoto contra Eunom ium haeretìcum Sicut, inqu ì t,F i l i us se habe t ad Patrem , eodem modo Spi r i tus sanctus se habetad Filium . Et prop ter hoc dicitur, quod Verbum Pa tr i s estF i l ius, Verbum au tem F i l i i spi r i t us P ortat, inqu it Apostolas.
0111 11 111 verba virtutis 3 1101 . Verbum enim , ut August . d ic i t in l ibrode Trinitate, sa l u s F i l i us est. Unde emJoannes n omen Verbi pronom i ne F i l i i p0nit. Nam in pr|nc|p|o sm Evangeliì d i c i t Inprincip ia 1 1 11 1 Verbum . Q ui e t iam in sua Canoni ca d ic i t Tres 311 111
11 11 1 11 3111110n111 111 1111 111 111 (30110, P 011 1 , V1 1 b11111 , 1 1 Spiritus sanctus.
N ec refert, si qu is translationem mutet, u t l oco verbi eloquium
x . C ONTRA ERRORE S G R E C O R UM 7 3
ponat. Namid quod qu i s loqu i tu r , Verbum ej us est. Unde sicut
sal us F i l i us in Div ini tate est verbum , ita so l us est eloqu ìum . Sed
dicendum ,quod Verbum Dei quandoque dicitur et iam se rmo di
vinitus | n5p| ratus et prolatus et de hoc Verbo hi c Bas i l i u s in
tellig ì t, dicens Spiritu insanctum esse Verbum , vel eloquium Fil| |
effect ive, in quan t um Sanct i ah éo inspi ra ti de F| li0 sun t loca t i ,secu ndum quod dicitur, Joan. x v 1 . de Sp i r i t u sancto Qu w cumque
1111 1111 1, 10011 11111 1 . E!: quod h i c sit intellectus Basilii, pa te t ex eo
quod subdi t Ex quo eloquium F i l i i per Aposto lam , 6 1011111111
sp iritus,d i c i t
, 311m1'
11 , quod est Verbum Dei. Ipsum enim Ver
bum fi dei Sanc t i s prolaturu , gladms S p i r i t us mani festa dicitur.
CAPUT XIII .
Q 110111 0110 11 11 1119111 1 011 01 11101111 1 , 011011 11011 11 1 0111 1311
111 11 11101111 1 81111 11113 311 1101113 .
I tem d ubi um esse v idetur, q uod C yri l lus in l ibr . Thesaurorumvidetu r dicerp , quod aliquando nom ine Chri s t i Sp i r i t us sanctu s
intelligatur, sminqu ìens Apostolus appellatione Chr ist i Spi r i
tum èanctmn C hristum vocav ì t ait, en im Si in vobi s C h r i stus
est, corpusqu idem mortu um est, etc. Et pos t panca Sp i
r i tus sanctus ì n nom ine Chr i s t i Operando, emeumdem C bristum
in se repr& sentando nomen Chr is t i accì pere, et Chr i s tus ah Apos
tol o Operaii dìcitur. Hoc au tem v ide tur esse con t ra Personarum
dìstìnctionem ,ut. nomen u n i us persona a l teri attribuatur. Sicut
en im Pate r nunquam est F| lius, nec e converso, ità F i l ius nunqu
amest Sp i rit us sanctus, neo converso. Non potes t e rgo nomen
Chr i s t i de Spìrì tu sancto praadìcari, neque i g i tur pro Spi r i…
sanoto poni . Sed dìcendum ,quod dictus Pate r appellalione Chris ti
d i c i t spiritum C hristum vocan , vel nomen Chr is t i accipere, et
Chr is tus appel len non quas i Chri st us de Sp i r i t u sanoto pra di
cetur, vel 9converso, hoc en im esse t Sabellianae impietalis, sed
intelligì lur innomi ne Chr i s t i Sp i r i t us sanct us rat i one concom i
tanliae ,
qu ia ub ìcumque est C hristus, est smritus C hr ist i , sicut
ubicumque estPater, est. F i l ius. Unde interponit. N umqu id in
hoc veritatis P reedicator, scflì1:1 1 Apostolus. ven taLem inconfu
sib ì lium personarum confudit Sabelliz ando? non sed potius
hoc Eccles iae mdìcare curavì t, «u t Sp| f ì tus sanctus non sit a l i enus
a natu ra Verb i .
4 7 4 s. THOM ZE A QU INAT I S op uscvm
CAPUT XIV .
Quomodo 1ntell1g1tur quod 11101111 1 , 8 1911 11113 sanctus11011 11111111 F11111111 .
I tem dubi um potest videri, quod A thanas i us d ic i t in ter t i o serm one N icaeni concilii, l oqueas de Arianis Non, inqu it, u t asserunt a l ienat i a grat ia Evangelii, et pr ivat i Dom in i spi r i tu , sp i r i tusgratifi cat et m ittit Filium , prop ter hoc quod audierunt Et m w o
Dom1nus m isit me et spir1tus ejus. Isa. x x…vm . Et a l ib i Spi
ritus Dom in i super me. Isa . nu . Hoc en im vide tu r esse cont rariam ci, quod 'August inus d i c i t in l ibr . de Trinitate, quodF i l i us sit m ìssus Sp i r i tu sanoto, p roban s hoc per auctoritatesinductas. Nec so l um Spi r i t u sanoto, sed e t i am a seipso probataum m issam , qu ia est mi ssus to ta Trinitate. Sed di_cendum est,
quod in inìssione d ivi na Persona dub possunt considerari. Pr imo,auctori tas pe rsona m ittentis ad personam quae m ì tlitur. Secundo,efi
‘
ectus in creatu ra, rat i one cuj us Persona d iv ina mi tt i dicitu r.
C um en im Persona div ina: s int ub iq ue per essentìam , praesentìam , et potentiam , secundum hoc P ersona divina m i… dicitur,
secundum qu od novo modo per aliquem novum effectum incip i tesse in preatu ra sicut F i l ius dicitu r esse m ìssus in mundum , in
quan tum novo modo incepit esse in mundo per v ìsibilem barnemq uam assum psi t , secundum illud Apos to . Gal. x v M isit
l
Deus
F11111m su um, factum ea: m ul1ere, factum sub lege. Dìcitu r et iammi t t i spiritualiter et invisibiliter ad aliquem , in quant um per sa
pientiae donum dn eo inc ip i t inhabitare, de qua missione diciturSap. x x Mitte 11111111 , scilicg t sapientiam , 11 sede magnitudinis111113, 11 1 m ecum sit, et mecum laboret. Sim i li ter e t iam Spir i tu ssanctus ad aliquem mi t t i dicitur, in quantum i psum inhabi tat einci p i t per donuìn char i tat is, secundum illud Roma . v : C har11as
Dei diffu sa est 111 1 01 1111113 nostris per Spiritum sanctum , qui 11111113
est nobis. Si ergo in miss ione dì vinae Persona consideretur aucto
r i tas m ittentis ad personam m issam , sic so la pe rsona po tes t al iamm i ttere, a qua est persona m issa . Et secundum hoc, Pa ter m ìttitFi|ium , et F i li us Spiritum sanctum , non au tem Spi r i t us sanctus»
Filium , et sic A thanas i us loqu i tu r Si au tem in miss ione Personae d ivina: consideretur efi
‘
ectus, rat ione cuj u s persona m i…dicitur, cum effectus sit commun is to t i Trinitali (nam tota Trini tas operata est carnem C hr ist i , et Operaturi
sapientiam, eh cha
4 7 6 s. THOM 1E A QUINAT I S opuscum
e idem Ecclesia foì mam ejus in se assumens. Ex quo v idetu r ,q uod ante Chr i st i incarnationem Deus per gratiam in hominibus
non habitaret. Quod et iam qu idam heeretici d ice re przesumpseruntoccasxone il l ins, quod dioitur Joann. v u N ondum era t spiritusdc1t11s, qu ia Jesus nondum era t glor1fi catus. Utrumque au tem eodem
modo est intelligen_dum . Nam sicu t dicitur quod Sp i r i tus sanctusnon fuer i t a n te dalus, qu ia non in tan ta pl en i tud ine da tas fuerat,in quanta Aposto l i eam pos t Chri s t i resurrectionem acceperunt
ita et iam Ecc les ia in tan ta pl en i tud ine gra t ia donum accipere
non potuit secund um ordinationem dìvinam , in quan ta recepit
per Chr i st i incarnationem q u ia gra t ia et veri tas perJesum Chri stum facta est, u t dicitur Joann. Unde in sermone N ica ni concilii A thanas i us d ic i t Equ idem i psos consummari et perficii mposs ib i l e est, n i s i ego perfectum suscipiam hominem . Quodeodem modo
,intelligendum est, sicu t quod supra d ictum est .
Idee au tem d ici t secund um pr&edeterm inah onem divinam ,
qu ia poss ibi l e era t Deo a l l o modo quod perChri s t i incarnatnonem ,
perfectionem grat iae humano generi conferre, loquendo de po tentia absolu te, sed non potu it humanum gen us hanc _ plenitudinem
a l i ter consequ ì , suppos i ta Dei ordinatione.
CAPUT XVII .
Q uomodo 11 10111g1111 1 , D11 11111m E ssent1am 11101 1 11111m00n1 1p 111111 esse 1 1 1111 111111 .
I tem videtu r esse dub i um , quod Athanas. d ic i t in Epis t . ad
Serapìonem , essentìam divnnam mcreatam conceptam esse, et
na tam ex Virgme ma t re . Mag ister enim in Senten . d i st inct . vm . diéit, q uod quae ros non es1 de Pa t re geni ta, non v i
de1u r esse de Mat ra nata, no res aliqua fi liationis nomen habeatin hum anitate, quae ,
non habe t ìn d iv ini tate. Et sic cum d i v inaEssent ia non sit na ta da Patre, non po tes t d ic i esse de Mat re. Sed
dicendum , quod sicut impm prie— Essent ia d iv i na dicitur generans,vel geni ta secundum generationem & ternam , in q uan tum essen t iaponì tu r pro persona , u h intelligatur essent ia generare, qu ia Pa ter,qui est E ssent ial , generat, secundum eumdem modum diciturE4sontia dnv
_ina n a ta de Virg ìne qu ia Fnlius Dei, qu ia est l i l’la
Essen1ia, na tu s est de Virgine,
x . C ONT RA ER R O RES 0 11 5 00 11 111: 47 7
CAPUT XVIII .
Quomodo 11111 111g11111‘
cum 1110111 1 , 0 1 11113 homo f1lot1z .
I tem potes t esse d ub ium , q uod Athanas i us d ic i t in eadem Ep isto la Dei tas horno l
‘
asta, per suum spiritum s ib i Ecclesiamconformavit. D ici t enim Magis ter t e r t i o llb l‘0 sentehtiarum ,
q uod non debet di c i , quod d iv ina natu ra sit caro facla , s ica tdicitur Verbum caro factum est. sic au tem dicitur Verbum carofactum ,
q ’u ia Verbum homo factus est. Non ergo debe t d ic i , quodd iv ina Essent ia , s i ve Dei tas, facta si1 homo . Sed dicendum
,quo d
nondicilu rDe i tas esse facta homo, qu ia div ina natu ra sit conversain humanem , sed per illum mod um quo dicitur, quod natu ra d iv i na assumps i t natu ram humanam in una persona , scilicetVerbi.S icu t et iam Damascenas dncit, quod na tu ra Deitatis in una pe rsonarum suarum incarnata est, id estcarniuni ta . Sciendum tamen
,
quod a l ia rat i one dicitur, quod Verbum est homo . et q uod De i tasest homo . C um en im dicitur : Verbum est homo, est praedicatio
per informationem , qu ia sc i l icet persona verb i est subsistens inhumana natu ra . C um vero dicitu r: De i tas est homo, non est p raedicatio per informationem , qu ia humana n a tu ra non inform atdivinam , sed est praadlcatio per identitatem sicut e t iam cum
dicitu r : Essen t ia d iv ina est Pa ter , vel Essent ia div ina est FIÌÌUShomo en im supponit pro persona F i li i , cum dicitur : Dei tas esthomo, et eadem rati o verilatis, cum dicitur : Dei tas est factahomo , qu ia incmpit esse pe rson a F i l i i incarng ta, q uod imp01 1aturin nom ine hom inis, l i cet non inca= perit esse persona Fnlii. Semperen im De i tas fu i t Fx lius, sed non semper fu i t homo .
CAPUT XIX .
Quomodo quod F111118 De1 assumps1t humanum1111 1111 11111 111 3 11 11 E sseniz
'
a .
Item dub i um v idetu r , quod A thanas ius di c it in ter t i o sermoneNicaeni concilii de F i l i o Dei loqueas In sua ùsîa, id est, Essentia , na tu ram
_
nostram n ob i s a ssumps i t . C um en im assumptio
ad unionem terminetur, sicu 1i un ic non est 10013 in na1 ura , sedin p
'
e rsona ita non v idetu r quod humana n a tu ra sit assumpta inEssent ia F i l i i . Dìcendum est, ergo q uod l ocu t i o est impm pria, et
4 7 8 s. THOME A QUIN AT IS OPUSCULA
sic ex ponenda Assumpsi t nostram natu ram m sua usìa, î. u t
esse t un i ta suas usiae in una persona.
CAPUT XX.
621101 101 0 11 10111011111 011111 111011111 , hominem esse assumptum .
I tem vide t u r esse d ub ium , quod A thamas. d i c i t î n eodeni ser
m one, homi nem esse assumptum , sm m qmens ex persona F i l i iloquens Pro pl eno homi ne assumpto, pl enum et perfectumhom inibus Spintum sanptum ded i . Et i n Ep i stola ad Som pionem C ommunio e
‘
ssen t ia est Patre per F i l iam m'
Spìrilu
sanoto per deifi curn, et Deum fact um hom inem ah eadem F i l i osumptum . Sciendum est au tem ,
quod cum ni h i l sumat seipsum ,
'
oportet semper esse diversum assumens et assumptum , recipiens
cl receptum . Si ergo homo dicitur assumptu 3 Fi lio Dei,0por tet
“qu od id, quod supponì tur nom ine hom inis, sit diversum ad eo,
quod supp0nitur nom ine F i l i i De i . Nom ine au tem homini s po testsupponi vel aliqu a persona hom in i s completa, vel sal tem aliqu0d
su ppos i t um hom inis, non h abens raì.ionem pers'
onen.
'
Si ergo d icalur, quod homo sit àssu
\
m ptus secund um quod hom o supponit
pro aliq uu persona humana , s i c sequetu r quodp ersona d iv inaassumpsi t h um anam personam , et sic erunt d uaa persona i nC hristo
,quod est haeresis Nestorianae : et i deo Augus t . d ic i t in
lib . d e F ide. ad P etrum ,quod Deus Verbum non accepit perso
nam hom inis, sed n a tu ram . Q u idam vero dix erunt. volentes hnnoerrorem v i tam , qì w d cum dicitur homo ass
'
um ptus a Verbo, i nnomine homi n i s intelligitur quoddam suppos i t um humanaa na“1u rae, quod est h i c homo, non mamen est persona hom inis, qu ianon est per separatum ex istons, sed est unitum a l ieni dignìori,sc i l i ce t F i l io De i . Et qu ia hoc supposi tum homi n i s quod significatu r assumptum , cum diéi1u r, homo assum ptus est a l i ud suppos i to F i l i i Dei, dicunt i n Chri s to duo supposi ta , sed non d uaspersonas . Sed ad hanc positionem sequ i t u r quod haec p1 0pòsitionon sit vera : F i l i us Dei est homo'
. Impossib i l e est en im quodduorum , q u0m m unum est al i ud secund um su pposi tum ah a l tero
,
unum de a l te ro vere prae.djcetur. ÉL id ee comm unì ter tenetu r ,q uod sit unum tan tum S upposi tum , quod supponì tur nomi ne hom inis, et nom ine F i l i i De i . Ex quo sequ i tu r , quod haec sit fa lsa,vel impropria Hom o est assumptus, sed est ex ;>onenda F i l ius De iassumps i t hom inem, id est, humanam natu ram.
4 80 s.nruomm A QUI N A
'
I‘IS OPUSCULA
A dam ememplum 111011111 ab 01101030011 1111 mea . Pr imam ergo Aduaimagi nem Chri s t us assumps i t cum nost ra natu ra , et n unquamdeposuit, secundam vero nunquam habu i t , tertiam qu id em as
sumpsit, sed in resurrectione deposu ì t, et de hac loqu i t ur A thanasms.
CAPÙT XXIII .
Q 1101110110 11 102110111 1 01 011 11101111 1 , 011011 01 011 1111 1111011 1101031 cooper111 i 01 011 101 1.
I tem vi detu r esse d ubi um de hoc quod A thenas. in se rmoneN icaenì concilii d ic i t Au t quomodo 01 00101 1 01 0111111 11 000p01 0 111 1 ,111 11111011 1 110013 . Ex q uo da lu r intellig ì , quod creatu ra crea tor i000perafi non possit. Q uod v ideat u r esse fa lsum , cum Sanct i d ican tur esse Dei adju lores, et coomratores, secund um Apo . Sed
sciendum quod al i qu i d dicitur 000perari a l ieni dupliciter. Uno
modo, qu ia Operalu r ad eumdem effèctum , sed per a l iam v i r t utem , sicut m ini s te r Dom ino, dum ejus praeceptis obedit, et i ns
‘
trumenlum artifi ci a q uo movetur. A l io modo dicitur a l iqu i d000perarì a l ieni , in quan tum O peratur eamdem operationem edm
i pso, sicut si diceretu r de duobu s portantibus aliquod pond us, velde p lu r ibu s trahentibus navem , quod u num a l ter i coo;aeratur.
Secund um i g i tu r pr imum modum crea tu ra po tes t duc: crea to ri000perari q uantum . ad aliq uos 0fi
‘
ectus, q u i fi unt mediante creatu ra , non tamen quant um ad illos effectus, qu i sunt. immed iateDeo, u t creatio, et sanctifi calio. Seéundo a u tem modo creatu racreator i non cooperatur, sed sol um t res pe rsonas s i b i invicem000pemntur qu ia ca rum est operatìo una , non a u tem ita quod
quaelibet earum par tem v i rt u t i s possideat, per quam O peranocomplemr
, sicut accidit in mu l t i s trahenlibus navem , sic en imcujuslibet v irtu s esset; imperfecta sed ita q uòd to ta vi rt us adOperationem suffi ciens est in qualibet trium personarum .
CAPUT'
XXIV .
621 01 10110 111101119111 1 011011 11101111 1 , 01 011 111 1 0111 01 011 101 111011 0330 11 1 0111 111111 .
I tem dubi um v ide tu r esse quod Bas i l i us di c i t con t ra A r iam ,
quod crea tu ra creato r i non est propria q uod est con t ra id,q uod
dicilu‘
rJoann is 1 111 p1‘
apri11 1101111, 01 311 1 eum 11011 1 0001101 11 111.
Sed hoc solvit Gregor i us in quadam Hom i l ia, dicens, quod crea
x : C ONTRA ERRORE S G RE C O R U À I 481
tu ra est promia Dei secu’
nd um po t es ta tem a l i ena vero secundumnaturam , id est, a l ter i us naturae a Deo ex istens.
CAPUT XXV .
Q 1101110110 1111011191111 1 quod 111 A 1100113 , 011 1111111 111 11 11 1111 111
1 11111 , 11011 11101111 113 0330 30011 111111 111 01 101 1111111 .
i tem dubi um est quod Bas i l i us d i c i t con tra Eunom ium In
Angel i s ordinatum dicimus unum principem , a l i um au tem subj eetum , in nat u ra tam en non dicimus secund um et t e r t i um . Ex qu ov ide tu r quod omnes in n a t u ra sunt 00q03 100 a Deo crea t i , u t posu i t O rigenes. Apud nos au tem dicitu r, quod sicu t differunt in
deni s gratiarum , ita e t iam ìn naturalibus bonis. Sed dicendum ,
q uod hoc quod di c i t Basi l i us, in Angel i s non esse, quan tum ad
natu ram ,secundum et ter tium , non est intelligendum , quod unus
non sit perfectìoris na t u rae quam a l ius,sed qu ia omnes commu
nicant in una natu ra gener is, l i ce t non in nat u ra Speciei.
CAPUT XXVI
Q 1101110110 11 101110111 1 01 011 111011111 , 011 011 110001110P aulo01111 111 801 11pl11111 11111113011.
I tem d ubi um estquod d i c i t Cyr i l l us in l ibro Thesaurorum ,quod,
docente Pau l o , non sol um h umana rat i o addiscit, ve rum et iam et
Seraph im supernis mysteria cord i s paterni occu l ta referantur.
Ex quo v i detu r , quod adangelos, e t iam summos, cognitio deveniat
per hom ines. Él v i de t u r hoc esse d i ct um pm pter id quod habe t u rEphes. Mihi 0111 11 111 111 Sanctorum 111111 11110 da ta 031 gratia haec ,1n Gent ibu s evangeliz are 1nvestigabiles 11111111113 C hristi, etc. u t in
notescat princìpibus, et potestatibus in ccelestibus per ecclesiam
mul t i fo rm i s sap ient ia De i : Sed cont rar iam hujus docet D ionys i u sin
-
1v cap. Angelicae hierarchiae, ostendens quod cognitio dxv ino
rum pr i us ad Ange los q uam ad homines pervenit. Et in vn cap.
ej usdem l ibr i d i cit, q uod Seraph im immed iate Deo edocentu r.
Et Aug. d i c i t super Genesim ad litteram , quod non latuit Ange losmys ter i um Regn i C w lprum , quod oportuno tempore revelatum
est pro nos tra salu te. Et i deo‘
dicendum est, quod opor tu no tempore revelatum est pro nostra sa l u te. Et i deo dicendum est, quodcum Angelorum non sit fu tu ra przxanoscere, sed Dei sol i us, l i cetAngel i ipsum mysteriu rn nostrae redemptionis saeculo cognove
rint, ut Aug. di c it, tamen aliquas hujus redemptìonis circumstan
482 s. THOM JE A Q UINA T 18 op uscum
tìas piene nesciverunt, quamdiu erant futu ra , sed eis completìs,
eorum notitiam acceperunt, sicut aliorum quae p'
r& sentialiter
fi u n1. Non ergo sic intelligendum est, quod , docent e Pau lo, myster ia d iv ina supernis Seraphim s int revalala, quas i ipei a Pau lodidicerint, sed qu ia, Pau l o praedicante, et aliis Apostolis, perfi ciebantu r ea quae pm sentialiter Angel i cognoscehant, et fu tu raignoraverant. Él. hoc sonant verba dicentis Angel i cas dignitatespraefatum myster i um ad p u rum non intellex issq, donec comple taest pass i o C hristi , et Apostolorum praedicatio per gentes d i latata .
CAPUT XXVII
Q 1101110110 111 1011191111 1 011 011 11101111 1 , 011011 31111 11111011 , q11011
1113,1111 111111 D0113 111 f11010111 l1011111113 , 11011 031 1111111111 1 11110
1111113 , 3011 01711310.
I tem d ub i um est q uod Cyr i l l us dicit, quod cum dicitur Genes. u ,
quod in3piravit Deus in faciem homi n i s Sp i racu l um v i tae , u t fi eret
homo in an imam viventem , ì psum spiramen non dicim us animam .
Si c en im esse t anima inconvertibflis, et non peccaret, qu ia deessen t i a esse t d iv i na sed sanct i Sp i r i t us effusionem in i pso prìncipio suppqsitam an ima humanae d ixi t Moyses, quod est co n t raex positionem Aum qui animam humanem per illud Spirarnen
pon i t et ostendit quod non propter hoc sequ i tu r , q uod sit de
subs tant ia d iv ina . Est en im trepi ca locu t io, u t dicatu r inspi rassenon corporalì ter, sed qu ia Spiritum , id est, an imam feci t ex u i
h i lo . Et quod est amplitxs, v i de t u r esse repugnans dictis Apostol i ,q ui I ad C orinth . x v , d i ci t Factus 031 11 1 1111113 homo A 1111111 11111 111111 11111 11 10011 10111, 11001331m 113 Adam 111 3p11 1111m viv ifi cantem sed
non pr ius quod Sp i r i tua l e est, sed quod animale. Ubi ex p resseillam v i tam anima: d i c i t èsse a l iam a v i ta, q uae est per Spiritum
sanctum unde i l la in3pirati0 per quam dicitur homo factu s inanim am viventem , non po tes t de grat ia Sp i r i t us sanct i intelligi.Unde dicendum est, quod ex positioC yrillinonpotes t esse litteralnssed sol um a l legori ca.
CAPUT XXVIII.
(21 10110110 11 101119111 1 . 91 011 011 111 0111 3011101 blasplzemav11,1mp03316110 031 11011 61113p110m111 0.
I tem d ubium po tes t 0850 de hoc, quod A lban. dici 1 in epist. adSerapìoaem, quod Ar ianos qu i non semel tantum, sed plur ies
4 84 s . T HOM JE A Q UIN A'
I‘I S OPUSCULA
occasionem mor t i s ex litterisaccipiunt alìqu idupliciter.Unomodo,in quantum ex l i t tera sacra accipiunt occasionem erroris, et hoc
commune est tam litterae veteris testament i , quam novi. Uncl e etPe t ru s d ic i t n Canon i ca u l t imo cap. quod in epistolis Pau l isunt quaedam diffi cilia intellectu , quae mdocti eh instabi l es depravant , sicut et caeteras Scripturas ad suam damnatìonem . A l iom odo , in quantum ex pra ceptis in l i t tera sacrae Scriptu rae contentis sumitùr occasio ma le Vivend i , dum per prohibilionem concupiscentia augetur, et grat ia adj uvans non confertur et sic
li t tera veteris testamen ti diciturmortalis, non au tem l i t tera nov i .
CAPUT XXXII .
Q 1101110110 111 10111911111 011011 80111 110fi 111110 N 1010111 1 0110111 1031 11111011 , 01 001 11 ;003803310 711101111 111 .
I tem dub ium esl: de hoc quod d i c it Athanas. in eadem Epis t .quod so la paterna defi nitio N icaeni concilii enuntiata a Spi r i t u et
non l i t tera , est un i ca et vera possess i o orthodox orum . P ossetenìm
aliqu is ì ntellìgere, quod defi nitio d ieli concilii auctoritate p raeferatur litterw veteris, vel nov i testamenti, quod est omnino falsum . Intèlligendum est au tem , quod per di ctum conci l i um verusintellectus ex sacra Scriptura est acceptus, q uem sol i catho l i cib ebent , l i ce t l i t tera sacrae Scri p tu res sit commun i s calholncxs, et
haereticìs, et Judaeis.
H is i g i t ur ex positis, ostendendum est quomodo ex auctoritatì
bus in praedicmo l ibe l l o contentis, vera fi dgs'
docetur, et contraerrores defenditur. C onsiderandum sìqu ìdem est, quod in hocappara î t F i l i us Dei , u t dissolvantur opera d iabol i , u t dicitur
1 . Joan. unde et d iabol us versa v i ce ad hoc to t um suum co
natum apposu it eh apponit, u t. ea quae s un t Chr i s t i dìssoliratquod qu idem pr imo per tyrannos facere tentavit, Chr i s t i m i n i stros corporaliter occidentes sed postmodum per heereticos, per
q uos Spiritualiter plurimos interfecit. Unde, si qu i s diligenterin3pìciat haereticoru rn errores
,ad hoc principaliter v identu r ten
dere, u t. Chr i s t i derngent dignitati. Derogavit namque A r ias d i
gnitati C hr ist i , dum F1lium Dei coessentialem Pat r i esse negavit,eum asserens creaturam . Deroga… e t iam Macedonias, qui dumSpiritum sanctum creaturam esse dixi t , F1110 subtrax it auctori
tatem Spirandi divinam personam . Derogavit et Mani chaeus, quidum visibilia a mal o Deo creata esse asseruit, per Fi l iam omn ia
x . com m ERRORES GR E C OR UM 485
esse creata negavit. Dissolvit etiafn q000 sunt Chri s t i Nesto r ius,qu i dum a l iam personam esse F i l i i hom inis, aliam Fi l i i Dei docu i t , C hristum esse a l iq u i d u num negav it. Dissolvit eh Eutyches,
q u i dum ex duabus naturis, d iv i na sc i l i ce t et humana , in Ch r i s tiincarnatione unam confi cere vo l a i t , u tramqu e subtrax it. Q uoden im ex duobus confi citur, neu trunì eorum veraciter d i c i po tes t .Dissolvit et P elag ìqs, qu i dicens gra t ia nos non ind igena ad ca
pessendam salu tem , adventum F i l i i Dei in carnem frustravit.
G rat ia en im et ver i tas per Jesum C hristum fac ta est, Joan. 1 .
Derogavit e t i am Chr i s to Jovinianus, qì1 1 dum virgines in conj ugio
viventibus aequavit, dignitati Chri s t i detrax it, qu ia eum natum
ex V i rg ina confi temur. Derogavit et Vigilantius, qu i dum pa upertatem pro Chr isto susceptam impugnavit, perfectioni, quamChri s tu s servav it et doeu it, contradix it u nde non imm erito d icitur I Joan . x v Omnis sp iritus qu i 301011 Jesum, 002 D00 11 011 031,
01 hic 031 A 0 110111 131113 . Si c e rgo et in hoc tempore aliqui essedìcuntur, qu i sol vere C hristum tentant , ej us dignitatem ,
quantumin ipsis est, m inuentes. Dum en im dicunt Spiritum sanctumF1110 non procedere, ejus dignitatem m inuunt, qu ia s im u l cumPatre est Spi r itu s sanct i Spirator. Dum vero unum capu t Eccles iaeesse negant, sanctam sc i l i ce t Romanam Ecclesiam ,
manifestounitatem corpori s mystici di sso lvant . Non en im po tes t esse unumcorpus, si non fuer i t unum capu t neque una congregatio , si
non fueri t u nus rec to r . Unde Joan. x , dicitur F101 11 11 11 111 00110,
01 11 11113 p03101'
. Dum vero Sacrament um Altaris ex az ìm is posseconfi ci negant, mani feste i ps i Ch r i s to repugnant , q uem pr imadie az ìmorum , qu ando mh i l fermentatum secund um legem debeatin Judaaorum dom ibus inveniri, Evange l ista; tradunt hoc Sacramen t um instituisse . Videntur e t iam puritatì ipsius sacram en
ta l i s corpor i s Chr ist i derogare, ad quam Apostolus fi deles ex hor
ta tu r dicens I ad C o r i n th . v quod 11011 031 0110100110 111 in ferm ento1110111110 01 110q0 11110, 3011 111 az ymis 3111001 110113 01 001 110113 . Huju s
et iam Sacrament i virtutem m inu unt, dum p urgator i um negant,
quod in Eccl es ia commum ter pro v i vi s et mortu is consecratur,
cum , purgator i o sublato, in mortu ìs nu llam efi ì cacì am possit ha
bere . Non en im prodest iis qu i sun t in inferno, ubi n u l la es t . redemplio, n eque i l l i s qui sunt in glor ia , qu i suffragiis nostris nonegent. Q uomodo ig i t u r ex pra m issis auctoritatibus errores huj usmod i confu tentur, breviter ostendam ,
i nc i p iens pr i u s p rocoss ione Sp i r itus sanct i .
4 86 s. THOM /E A QU IN AT I S OPUSCULA
Quod 8011 11113 3111101113 F1111.
Ad ostendendum au tem quod Sp i r i tus sanctus a patre procedatet fi lio, pr imo sumendum est, quod et iam ab ipsis errantibus
ixegarì non potest , cum expresse auctoritate saerae Scripturae probetu r
,quod sc i l icet Sp i r i t us sanc t u s sit Sp i r i t us Fl…. Dicitur
en im ad Gal. x v 01101110m au tem, 031 13 F1111 D01, 1111311 Deus
331 11 1111111 F111 1 3111 1n 001 010 00311 0, clamantem'
Abba, P 0 101 . Et
Rom. vm Si q11 13 3p 11 1111111 C h1‘1311 11011 habet, hic 11 011 031 ejus. Et
Act. x v1 C um 000133011 1 M 1310111, tentabant 11 0 111 B ythiniam ,
01 non 1001 1111311 eos sp iritus Jesu . Dìcì tur e t iam I C or i n th . u N 03
au tem 3011311111 Christi habemus, quod de Sp i ri t:: sancto necesseest intelligì , u t pate t per ea quae ab Apos to l o pr&3m ì ttunlur. N O
m inalur e t iam Sp ir i tu s sanctu s, sp i r i tus veritatis, Jo. x v , u bi
dicitur 011111 001101 11 P 0 1 00111113, quem 111 11111m 00b13 a patre, spi
1 1111 111 001 110113 . D10110 1 eh sp i r i t u s v i tae, Rom . v… . L ex Sp i r i t usv i tae in Chr i st o Jesu , u nde cum F i l ius de se dicat Joan. x x v
Ego 311 111 010, 001 1103, 01 0110, concludunt Doctores Graecorum ,
quod sit Sp i r i tus C hrist i , quod s im i l i te r astm unt ex hoc quod habetu r in Psa lm Verbo Damm i 00011 fi rmati 311 111, 01 3p11 1111 01 13
03113 omnis 011 1113 001 0111 . N am os Pat r is FiliuS dicitur, sicu t etVerbum . Sed ne aliquis possì t d i cere, quod a l i u s sit Sp i r i t us qu iPat re p1 000d11, eh a l ias qu i est F i l i i , ostenditur ex Scripturis,
q uod i dem spi r i tus, sci l i ce t sit Patri s et F i li i . Nam Joan. x v
S imu l d101101 sp iritus 001 110113, 01 qui a P 011 0 p1 000d11 et Roman .
octavo cap. pos t dix erat. Si spiritu sD01 !10b1101 111 00013, s ta t imsubjungit Si q1113 3p11 1111m 0111 1311 11011 habet, 111 0310111101 00 11111001
0330 311111 1111 111 P0 11 13 01 F1111 unde Bas i l i u s d i c i t contra'
Eunommm
postquam praedicla verba Apos to li indu x erat Ecce in Patre,
et FIIÌO , et Sp i r i tu Patr i s et FI…, unum spiritum vid11 sci l i ce tA pos to las . Et Theodoretus d iont supe r ep is t . ad Rom . ex ponens
idem ve rbum Apos to l i C ommuni s est Petri s et F i l i i Spi r i t ussanctus . Q uaerendum est ergo, quomodo Sp i r i tus sanc t us sitSp i r i t us F i l i i , vel spi r i t us C hristi . Potes t a u tem aliquis d i cere,q uod sit sp i r i t us Chri st i quas i in hom i ne Ch r i s to p lenar i e i nhab i lans, secundum illud L uc. xv 1 0311 3 11101111 3 81111 110 3110010 1 0
91 03311 3 031 11 Jordane, 110 cujus p1011 1111 111110 1103 omnes accepimus,
u l dicitur Joan. Ilzec a u tem r03ponsno sustineri non potest , u tscil i ce t hac tantum ratione Sp i r i t us sanc tus spirifus .
C h r i s t i d i
488 s. THOMAS A QU INATI S OPUSCULA
C um 001101 11 001 00111113, qu em ego 111 11101n 00613, etc. où xv: 81
011 1111 11011 0b101 0, 1101 00111113 11011 0011 101 011 003 : 31 01110111 0b101 0,
111 1110111 011111 ad 003 . Habetu r e t iam ex auctoritate Scripturae, quodPater dat Spiritum sanctum Joan. x 1v Ego 1 0g0b0 P 011 0m, 01
01111111 1101 001110111 dab1t 00013. Sed quod eh F i l ius det eumdem Sp iritur
_
n samgtum , dicitur Joan. xx quod post 1 0311 1 1 0011011 0111 Dom111 113 d1301p 11113 1113111710011, 01 d11:11 013 A001p110 Sp11 1111111 30n0111111 ,
quod et Athanas. confi tetur in sermone N ica ni concilii, dicens ex .
persona F i l i i Quomodo erunt consummati i psi , ni s i ego Verbumtuum consummem , id est perfectum assumam , et perfi ciam in me
hom inem , el, eis mih i aequalem per omn ia m i h i 000perantemdonem Spiritum sanctum ? Et i dem in ep i s tola ad Serapionem
Hanc Spiritum sanctum F i l i o te recepìsèe credo , 0 sancte
Sacerdos . Dic i t au tem idem Athanas. in eadem ep istola H i cest orde natura divinae Patre, et F i l i o , ut qu i a nu l l o est,n u l l o m i t tatu r ; et qu i est ah al i o , in nomine suo non veniat, sed
in nomi ne i l l ins a quo ex istit. lba et Sp i r i tus sanctus qui a se
non est, a se veni re non debu it, sed in nom i ne il l ins quo est,
et a quo habet, u t hypostasi sit Deus, quemadmodum de 00 d ic i tF i l i u s P 01 00111113 Spiri tus sanctus, quem 11111101 P 0101 111 110111 1110
11100 . Pate t ergo, quod ex hoc qu od Sp i r i t us sanctus m ittitur aF i l io, sequ i tu r quod a F i l i o ex istat aeternaliter, eh ah eo habeat,quod sit Deus . I tem , N icela d ic i t super Joannem Non a l ia
pr0prietate Pa ter m ittit Spiritpm , qua preprietate non m i tmatF i l i us vel aliqua a l ia pro;1rietate F i l i u s mittit Spiritum sanctum ,
qua non m ittit et Pater . Ex quo patet, quod eadem prOprietateet rationq ter etFi l i us m ittunt Spiritum sanctum . Si ergo Paterm ittit Spiritum sanctum quas i ah i pso aeternaliter existentem , et
s im i l i ter F i l i us Spiritum sanctum m i t te t quas i de se aeternaliter
exi s tentem . I tem A thenas . d ic i t in sermone N icaeni concilii expersona Fx lii l oqueas Sicut me perfectum genuisti Deum , et
perfectum me fecisti assumere hom inem , sic ex te, et ex mea
essent ia , da eis perfectum Spiriturh sanctum . Idem d ici t inep i sto la ad Serapionem S i ca t in F i l io Dei nostra s ib i u n i tamane t natu ra , quam de nobi s assumps i t ita et i pse mane t innobi s per suum Spiritum coessentialem sib i , quem de sua essent iaessentialiter Spirat, et donat nobis . Idem d ici t in ‘se rmon e deincarnatione verb i , quod datus est Sp i r i tus sanctus Discipulis dep l eni tudine Deitatis. I tem Niceta su per Joannem d i c i t F i l i usSpiritum sanctum de se dat, u t Pa ter . Ex qu ibus omn ibus ao
x . CONTRA ERRORES 0 11 030011 1111: 4 89
cì pitur, quod non sol um sic dicitur sp i r i t u s F i l io dari , vel m i t t i ,ia quantum donum grat iae per q uod Spi r i tus sanctus nos inhabitatest a F1lio, sed in quantum i pse Sp i r i t us sanctu s est a F i l io. lm
possi bi l e est en im quod donum gra t iae, cum sit quoddam creatum , sit ex essen t ia F i l i i , sed Spi r i tus sanctus coessentialis est
Fil ia,qua re de essent ia F i l i i dar i p
“otest , vel m i tti . I tem , nu l lo
potes t dar i , ni s i q uod ej us est. Sp i r i t us ergo sanctu s datu r ab eo
cuj u s est, sicut habetur I Joann i s w . : In hoc 0091103010103, quoniamin 00 1110110111 113, 01 ipse 111 110013, qu ia de sp irit11 3110 d0d1 1 110013.
Si ergo Fi l i u s m i lli t , vel dat Spiritum sanctum , 0p01 101 quod sil:spi r i tus ejus. Ex hoc au tem quod est Spi r i tus ejus, sequ i tu r quodah eo sit aeternaliter, u t ostensum
‘
est. Ex hoc ergo quod F i l iusm i ll i t , vel dat Spiritum sanctum , sequ i tur quod ah eo s im i l i terae ternaliter ex istat.
Quod 1511111 11113 301101113 11001p z'
1 11000 011011 031 F111 1 .
Ulteriusau tem ex auctoritate saerae Scripturaehabetur, quod Splr i t us sanctus accipiat de eo quod est F i l i i . Dicitur en im Joan. x v
1110 1110 qu10 de 111 00 000111101, 01 011011 0 110011 00013 .
Po tes t au tem aliqu is dicere, quod l ice t Sp i r i tu s sanctus accipìatid quod est Fnlii, non tamen acc ip i t F i l io. Acc ip i t en im essen1iarrl Pa t r i s Pat r0, qu& qu i dem essent ia est e t iam Fxlii. Et protan to d i ci t F i l i u s quod de meo accipiet, quod v idet u r innui exconsequentibus Domini verb is subd i t enim , quas i se ex ponens
Omn ia q11 10011mq110 110001 P 0 101 , 111 00 su n1, 11 1 011101 00 111031 00013,
qu ia de 0100 0001p101 sed ex hac Dom in i ex positione de necessitate concluditur quod Spiritds sanctus a F1110 accipiat. S i en imomn ia quae sunt Pat r is, sun1 e t iam F i l i i . 0p0r101 quod auctor i tasPatr i s secund um q uam est pr i nc i p i um Sp ir i t us sancti , sit e t iamF1lii. S icu t ergo Sp i r i tus sanc tus acc i p i t de 00 q uod est Pa tr i s aPat re, ita acci p i t de eo quod est F i l i i a F i l i o hinc est quod A lhanasìus d ici t in ep i stola ad Serapimx em De sua propr ia essent iaSpiritum sanct um e x is ten tem Deum de se essentialiter su i s Aposto l is, et sua Sponsae Eccles iae demons trando Chr i s tu s affi rmavit,
sic dicens De meo accipiet, id est,de mea essen t ia habe t u t sit
Deus ; sic a me habet esse 01 loqui. I tem Athanas. in sermoneNic& ni concilii Spi r i t us sanctus quidqu id habet , habet VerboDei Et in epi s to le: ad Serapìonem d ic i t Sp i r i tu s sanctus estcoessentialis F1110, a quo habet omn ia queecumque habet. I tem
490 THOM /E A QUXN AT I S op uscuu .
in eadem ep i stola F i l i us ait 1110, sci l i ce t Spi ri tus sanctus,1110 01011 11100011, id est, in se meam , u t habe t a m e
,Deitatem , m e
gloriosum Deum demonstrab ì t : 310111 01 ego glorifi ca P 011 0m 11ze111n,
idest, sicu t inme ab i pso ejus habeoDeitatem E1 Basilì us contraEunom ium d ic i t Denominatio a Palm trans i t in F1lì um , u t de
Deo Pa t re sit Deus F i l i us, ex domi no dom inus, ex omn i po ten teomnipotens, ex sapi en te sapient ia, ex summo ]oquente Verbum ,
ex v irt u te vnrtus ; ve r us Fnlius dominationes Palris habe t in se
Ita et iam et Sp i r i tus sanctus est Dom i n us et Deu s, omnì potens,
sapiens, v i r tus ; naturaliter sumens habet a Dom ino Deo Pa tre etF1li0 , q uo est, 01 datur. P 0101 au tem quod per hoc quod F i l iushabet. Deitatem , et q uidquid habe t a Pat re, aeternaliter est a
Pat re . Spi ri t us ergo sanctus, mternalì ter Pat re et P ul io sicut aheis accipiens Deilatem , ct qu ìdquid habet .
Q0011 F 111113 ,1101 181111 1111111 30110111111 .
Habe tur et ex auctoritate saerae Scripturae , quod F11105 opereturin Spi ri tu sanoto, vel per Spiritum sanc tum . Dici t en im Apostol us Rom . x v N on eni111 0 11000 a l iqu id 10q111 001 11111 , 01103 1101 111011 011 effi c11 Christus 111 000d1011 110111 9011 1111111 001 00 01 f00113 , 111 01 1
11110 3191101 11m 01 p 1 0111g101 11 111 , 111 011 111 10 Spiri tu s 30 11011. Ét C o
rinth . n . dicitur N ob is 1 00010011 Deus per 3011 1111111 suum 031
au tem spiritus P 011 13 01 F111 1 . Pate r e rgo et FIIÌUS per Spiritum
sanctum reve lando Operantur. Hi no est quod A1hanas. di c i t inep i sto le adSerapimx em : FIÌÌUS Dei i l l um inando nos praeveniens, et
j ustifi cando in fi de corroborans, et Sqriptura3 reserando don i s suassap ien t iae nos replens, non in al i eno et non suo Spi r i t u dona conced i t , rem ittens peccata, et charismatihus nos imbuens, sed po t insin suo propr io Sp ir i tu sanoto . Cyri l lus e t iam d ic i t in sermonedogm atum Dei
,quod F i li us p rop r i um habe t in se essentialnter
Spiritum sanctum , 01 ex se naturaliter m issum , in quo Operalu r
dxvina m i racu la , ta.:qu am î in propria ct vera sua v i rtu te . Exhoc autem quod F i l i us 0peraLur per Spiritum sanctum , de n eces
s i tate concluditur quod Sp i r i tus sanctus sit a Fi l ia . Po tes t emm
d i c i aliqu is per aliquod operavi dupliciter. Uno modo ex eo, quodxd per quod 0peiatur, est s i bi princìpium et causa Operandi s i veefi ì ciens et movens, sicut dicitur balivus Operari per R egem s i vecausa formalis, sicu t dicilur homo per ar tem operari. A l ia modoita , quod id per quod operatur, si1 causa Operato,
'
et non ope
492 s. THOM/E A QU IN A'
I‘I S OPUSCULA
Athanas. in praedicta epist . dic i t Q uemadm odum consuhstau
tiavit se Deus Eccles iae formam ejus in se assumens, ita ìpsam
eamdem sua imagine natu ra l i , sc i l i ce t Spi r i t u sanoto da sua essentia naturaliter exis ten te deifì ce et supe rabunde insignìVit, et
Cyri l l us di c i t in l ibr . Thesaurorum Q ui acci p i t F i l i i i magi nemnatu ralem , hoc est Spiritum sanctum , habet veraciter per ipsumSpiritum eumdem Filium etF i l ii P atrem . Quomodo ergo connumerabitur creaturis Sp i r i tu s sanctus, cum sit natu ral i s et incomm utabilis imago Fnlii
.
Dei. I tem B as i l i us di c i t contra Eunom ium
Nat ural i s F i l i i imago est spiram en eju s Spi r i tus.
Quod 031 07101 00101 F111 1 .
Secundum vero eamdem rat ionem dicunt praedicti Doctores,quod Sp i r i t us sanctus sit character F i l i i . Dic i t en im A lbanas. in
praefata ep isto la , quod F i l ius Spiritum sanctum tamqu am cha
racterem et suam imagi nem ad reformandam Ecclesiam et s ib ideifì ce conform andam transfundendo impressì t, et Bas i l i u s d ic i tin l ibr. cont ra Ar iam et Sabellium S icut F i l i u s acqu isiv it nosPatr i , ex Pat re i dem i pse ; sic et Sp i r i t us acqu irì t nos F1lio perfi dem , imprimens nobi s characterem F i l i i in bap t ismale, a quoF1110 ex istit, et ejus Spi r i tus, et character praedicalur verus.
1 10111 911011 031 31911111 111 F1111 .
Sim i liter e t iam dicunt, quod Spi r i t u s sanctu s sit s igi l l um F i lm.
Dic i t en im Athanas. in praedicta ep i s tola Equidem Sp i r i tussanc tus est unctio
,et s i g i l l um impressivum im aginis in se ha
bitae, in quo Sp i r i… vere tanquam in suo si g i l lo , id est, im agine3 000 nat u rae consignat et characteriz at imprimendò ipsam suamimagmcm Deus ve rbum Eccles iae Sponsae suse et infra Chri stus in suo proprio sp i r i… ung ì t et superungit, et eo tamquam suo
si g i l l o cont inente ipsius essentiam ,se imprim it Ecclesiae suae
Sponsae. C hrysost. et d i c i t super epist . ad Ro. S i Sp i r i tu s estcharacter et si gi l l um C hrist i , qui non habe t s i g i l l um et characterem C hrist i , h ic non est ipsius C hr ist i . Consta t a
‘
u tem quodcharac ter et s i g i l l um derivantu r ah eo cuj us sunt . Uncle per auctoritates Doctorum dictorum aperte ostendì tur, quod Sp i r i t ussanctus a F i l i o derivatur. Horum au tem Doctorum auctoritates
e t iam ex auctoritate sacra: Scriptume confi rmantur. Dicitur en im
x . C ONTRA ERRORES GR E C OR UM 493
II C or. Unx ì t nos Deus , et sìgnavit nos, et ded i t p ignus Spir i tus incordibus nostris. Q uod qu idem de Pat re et F11i o inte ll i g i oportet, cum u terqu e Spiritum sanctum de t
,ut ostensum
est, et ad Ephes . 43 In quo, sci l i cet Chr i s to , credentes,
signati est is Sp iritu promissionis sancto, qui est pignus haereditatisnostra: .
I tem quodSpiritus sanctus est P atreper Filiam .
Trad i tu r e t iam praedictis Graecorum Doctoribus, quod Sp i r itus sanctus es t Pa tre per F i l i am . D i c i t en im Cyr i l . in lib . The
sau rorum Deus Pa ter permanum suam pr0priam ,id est suam
sapientìam e h potentiam , cuncta produx it in esse in uno suo veroet viv ifi co atque deifi co coessentiaì i s ib i Sp i r i t u , quem d e se
essentialiter per eumdem F i l i am naturaliter cosetem um Sp i rav it et Basi l . d ic i t Non es t F i l i us F i l i i Sp i r i t us , q u ia es t exDeo , sc i l i ce t Pa tre per F i l iam e h i dem d ic i t cont ra Eunom iumS i ex verbo t uo (0 qu i inim icaris veritati) ex propr i o intellectu
tuo Spiritum pr0ducis, aerem per verbum verberans, unde ejus
dem essentiae Spiritum sanctum Pat re pe r verbum unìgenilum
dubLtas proven i re ? et i nfra Ex Pat re se i p sum Fnlius nom inal; Verbum , eh ex Pa tre per se Verbum Spiritum nob i s indubitano
ter alfi rmavit. Ex hoc au tem ostenditur d e necess i tate, quodSp i r i tus sanctus sit F i l io. Dictum est en im supra quod cumdicitu r aliquis per a l i qu i d Operavi , oportel
'
. quod sit p r i nci p i umOperand i i ps i Operan t i , ve l sal tem si t p r i nci p i um operationis expar te ej us ad quod term inatur Operatio. Fnlms au tem non potes tesse pr i nc i p i um Spirandi Pa tr i , unde s i Pater per Filium Sp i r it um sanc tum Spirat, d e necess i ta te sequ i t u r , quod FIÌÌUS sit pr i ncìpium Sp i r i tu s sanc t i . Idem au tem habe tur ex eo q uod Greg .
Nyssenus di c i t Spiritum sanctum ex Pat re esse mediante F i l iotenem us. Si c en im diciturSp i r i t u s sanctu s esse Pa t re med ianteF i l i o , sicu t et a
'Patre per F i l iam in quan t um Pater est pr incip i um Fi l i i , etFIÌÌII S princi p ium Sp i r i t u s sanc ti.
Quod Spiritus sanctus sit F ilia.
Sed jam accedere Oportet ad ponendum auctoritates Doctorum
G raecorum , ex qu ibus habet ur expresse, quod Sp i r i t us sanct us sita F1110 . D ici t en im Athanas. in ep is t . ad Serapionem Chr istus
494 s. THOM /E A Q UINAT IS OPUSCULA
de suo Spi r i tu d ix i t Non loquelur semetîpso, sed qua mumque
end i ct loqu etu r, id est, don est ut sit imprincipì alus Spiri tus ,quod est so l i u s Pe tr i s sed m ax ime eh p rop r i e est ab i pso Fnlio,quo et accipnt ar. sit Deus essentialiter, ab eo e t i am aud i t qua:et l oqu i t u r . Basi l. d i ci t con t r a Arium et Sabellium : Q uo
m od o adoptat in FIÌÌO Spiritùs sanctus , sì a l i en‘
us est Patre etFilio? Quomodo inha bitat ex t raneu s in i l l is quos Chr i s tus redimit,si non est a Chr i s to
Quod simul est a P alm ci Filia.
Ne au tem aliqu is dicat a l i te r esse Spiritum sanctum\
a Patre, etal i ter a Fllì0, s imu l ab u troque a pra dietis Doctox
°ibus‘
esse asser i tur. Dic i t en im Epiphanius in lib . de Trinitate Deus ex DeoPatre et Fil ia est Spi r i t us sanctus .
Quod est ab a traque ab w iem o.
Si vero dicat aliqu is, quod Sp i r i tu s sanctus esse a Pat re <_et F i l ia
dìcitur, tanqu am ah e i s temporaliter datas et m issu s , et. non ah
aet«—rno ah e i s ex istens, per sequentia ostendì lur esse falsum . Dic i ten im idem Epiphaniu3 in l ib . de Vestibus pellìcinìs Ada: et Eva:
S icu t dici t Chri s t us , Sp i r i t us veritatis q u i a Pa lm procedit,
ita et d e meo accipiet. Ecce ex ambobus d uorum sempe rSpiri t us ex ìslit. Idem d ici t in — sermone de Incarnatione VerbiPater siqu ìdem erat semper , ct Fi l iu s erat sempe r , et Spi r i tus
sanc t us Patre et Fnlio e ra t semper . Est e rgo a lernaliter ah
u troque.
Quod Spiritus sanctus sit P ersona de P ersom‘
s.
I tem ex auctoritatibus praedictorum Doctorurn habe lur, q uodSp i r i t u s sanctus sit pe rsona da personis Patrìs et F i l i i .
_Di c i t
cw m A thanas. in sermonoNic& ni coòcilii Damna t mater Eccl es iah i c congrvgata, adm ventores h llj ll S ba reseos, sc i l icet A rianor um , et Spuritum sanc t um increatum , Deum ve rum , hypostasini
d e Pa t r i s et F i l i i hypostasì bus, eisdem coessenl…ialem confi telur,
e h Epiph&nius d i… in lib . Anchorali S p i r i tus sanct us in se
hypos tas_i s vera non a l ia Pa t re e h Fnlio essen t ia, nec aliena. sed
ej u—dem essentize veraciter ex istens hypostas i s vero per se ex
hypostasibus Pet r i s et F i l i i. Non e rgo sol um est. a Pa tre et F11io
496 s. THOM JE A QUIN AT I S OPUSCULA
i mmensa essent ia non e x t ra se, sed int ra se , immensurn Deumspirat Sp,
iritum sanctum . I tem Cyr i l l us d i c i t ìn ex hortatorìo
sermone ad Theodosium Imperatorem Salvator de seipso producit spiritum , et Spirat, sicu t et i pse Pater .
Q uod I wo quod spirai, ea: sua proprietarie habetFilius.
N e au tem aliquis dicat, quod F i l i us non propr i e Spirat Spiritumsanctum , nominatur a praedictis Doctoribus F i l i u s Spi r i t us sanct iSpirat0r, tamquam sit ex sua pr0prietate habens quod Spiritumsanctum spiret.Dicit enim A thanas i us inep i s to la ad Serapìonem :
Haeretici i psum F i l iam Spiratorem veri Sp i r i tus paracl i t i b las
phemant, et negant, e h in eadem epi s tola Q ui blaSphemat in
spiritum Spiratum , Bla3phemat equ ì dem in Spiratorem ej us, id
est, in i psum F i l iam , et per Filium blasphem at in genitorem
ejus. I tem Bas i l i u s d ic i t cont ra Eunomium Filium Sp i r i tussanct i Spiratorem et datorem s ine aliquo dub ìo credimus.
Quod eadem rationespiratur a P atre etFilia.
Ut au tem ostendatur, quod s imul et eadem spiratione Sp ir i tussanct u s a
_Pa tre Spiratur et F i l ia, d i cit Athanas. in praedicta
epi s t . ad Serapionem quod F i l i us est con3pirans P atri, sic in
qu iens Deus Pate r per Deum verbum , non tamquam per organum , quod abs i t, sed per coessentialem suas essentiae vere v ivent iconSpìrantem v i vum eh deì fi cùm Spiramen Spirat, Deum plen um et
beatum , Spiritum sanctum .
Quod est «eternalz'
ter Filia sp irulas .
Na qu i s au tem dìcat, quod Sp i rano ad pro::essmnem pertinet
t emporal em , eXprimunt pr&3dicti Doctores, quod Sp i r i tus sanctu ssit aeternaliter a F i l io spiratus. Dici t enim A thanas i us in sermoneNicaeni concilii ex persona Fil i i loquens Ut credat mundus ame essentiahter Spiritum paracli
'
tum , et aeternaliler Spiratum .
I tem Cyr i l l us in l i b . Thesaurorum Spiritum sanctum a Chri s toaeternaliter eh essentialiter credimus et confi temur Spiratum ex is
tere Deum .
Quod de essentia Film spiratur Spiritus sanctus.
Ad hoc e t iam faci t quod in eisdem auctoritatibus continetur,
quodde essent ia Fxlii Spiratur Sp ir i tus sanctus . Dicit en im Alha
x . CONTR A ERRORE S G RE C OR UM 497
mas ins in sermone Nicaeni concilii De essent ia ipsius Verbiadoramus èpiramgn, Spiritum coaeternaliter Spiratum Deum «tin eadem Deu s ex sua essen t i a Spiravit Spirilum sanctum et
i n ep i s tola ad Serapionem H& retici a F:! i o sunt ex haeredati,qu ia ah ej us essent ia essentialiter Deum Spiratum non recipiunt,
Spiritum sanctum , et in eadem q uasi ex ponens q uod d i c i t exsua essent ia, id est , ex se sua essent ia, sic d ic i t F i l i u s n a t u sa Patre in se Pat r i s na tu ram tenens equ idem noknen non paternitatis, sed comm unicabilitatis cum ord i n e nat u rae servav it,
u t ex se sua essent ia non fi lium gigni t i ve , sed Spiritum s ib i peromn ia aequalem Deum et coaaternum spiraret ; et hoc qu i demmu ltotì es ex verb i s ejus habe tu r . Ex quo pa te t , quod cum d ic it u r Spi r i t us sanctus Spiratus esse a Fglio, non po tes t refervi ad
processionem tempora l em tantum , sed ad ae ternam secund umquam Sp ir i tu s sanctus a fi l i o essentiam divinam accepit.
Quod Sp iritus sanc tus emana ! a F ilia .
Habetu r et iam ex auctoritatibus eorumdem doctorum processio
Sp i r i tus sanct i a F i l ia sub verbo emanalionis. Dic i t en im A lha
nas ias i n praedicta ep i s to la ad Serapionem A verbo v iven t esp i r i t us y ivus emanans, et a for t i v i r tu s indefi ciens desuper effund i tu r eccles iae. I tem Theodoretus supe r Epistol. ad Ephes .
Sp i r i t u s sanctus d e su rsum emana» a Chr i s to, et s i ne inv i d iadatur omn ibu s accipientibus.
Quod Spiritus sanc tus per/lai'
t a Filia , ci quod ab w terno.
Utuntu r au tem pr33dicli Doclores ad processionem Sp i r i tu ssanct i a F i l ia ostendendam , verbo prollux us. Di ci t en im Albanas ins in sermone Nica ni concilii ex persona Chr is t i loquensM i lto Apos to l os in mund um non in vi r tu te hom in i s , sed i n v irtu te Sp i r i tus sanct i ex mea as ia profluentis. Et in eodem ser
mone S i non ita credend um est d e Spi r i tu sanoto et prend icandum ,
quod si t ver i tas Pat r ie et F i li i , coessentialis a tt ique, deessent ia eor
°
um pr0fluens, quomodo i n d i v i no symbolo salut:feri
baptism atis sa l vato r Deus F i l i us s ibi emPa t r i cooperant i salu temnostram connum eraret
‘
? Et ep i s to la ad Serapi0nem d ion :
Sp i r itu s sanctus coessentiàlem Patr i Filium , cujuè i pse eratSpi r i t us , et e idem coe; senlialis, i pse tamquam d e essen t ia ej us
profluens Deus , per pat res N ica nos cred i et przedicari fec i t ; cl
S . TH O M . A Ù P U Q C UL A . l . 32
498 s. THOM JE AQU INATIS OPUSCULA
C yr i l lus d i c i t in l ib . Thesaurorum Quando Sp ir i t us sanctu sin nobis effunditur, confi guralos demonstrat nos Deo profluit
enim Patre etFilìo. Ex quo e t iam habetu r , quod Sp i r i tussanct us ah esterno est a F i l ia tanquam ah ipso essentiam habens .
I tem quodFilius deorz'
gz'
nat Spiritum sanctum .
Ex auctoritatibus eorumdem et iam habetur , quod Fi l i us deor iginat Spiritum sangtun1 . D ic i t en i m Athanas i us in sermone Nicaeni concilii, quod i pse F i l ius ex se naturaliter et coessentiaì iteru t est Deus , deoriginat Sp i rando Spifitll îî l . Et in epistola ad Serapionem … d ic i t , quod F i l i us in sp i r i tu a se deoriginato naturaliter
Operatur tamquam in sua p ropria v i rtu te , - quod non v i detur convenienter ad temporal em processionem posse trah i . Nam ah il lodeongmatur aliquis, a quo habet suum esse . Deoriginflre en imest ori g i nem alicui dare .
Quod Filius est auctor Sp iritus sancti .
Habetur e t iam praedictis Doctoribus quod F i l ius sit auctorSpiri tus sancti . Di c i t enim A thanas ius in ep i s to la ad SerapionemApostolus quae in eo Operalur sp i r i tus et eifi oìt, F1lio auetori
ejus attribu ì t sicut et fi lius quae i pse fac i t Opera, suo austeri
Deo Pat r i attribuit. Auctor i tas au tem in d iv inis Personis un iusad a lteram non es t
,n i si secundum quod & ternaliter una est ab
a lia . Est e rgo Spi r i t u s sanct us aeternaliter a F i l io.
I tem quod Filiusestprincip ium Spiritus sancti .
Habetu ; etiam in prandictis auctoritatibus, quod F i l ius sit p rincipium Sp i r i tus sanct i . Dic i t enim G regor. Naz ianz enus in se rm one concilii C onstantin0politani
: Necessar ium est crederesanctam Trinitatem , Patrem sc i l ice t s ine pr incip io, Filium v ero
pr incip ium a Pat re principi o , Spiritum au tem sanctum cum pr incipio F ilia u num Deum ess e per omnia. Pater au tem per hocest princip ium F i l ii , quod F i l ius est ah eo aeternalifer. Spi r i t usergo sanctus aeternaliter est a F i l ia .
I tem quodFilius sit fohs Spiritus sancti.
Habetur et iam ex auctoritatibus eorum , quod F i l ius sit fou sSpir i tus sancti .Diéìt enim Athanasms sermoheNicaeniconcilii
500 s. THOM JE A QUI NAT IS ovuscvm
sicut supra dictum es t , div ina per commun ia mel ius quam pe?
Specialia designantur. Ex q uocunque e rgo eorum qua: sunt ostensa , sc i l i ce t quod Sp i r i tus sanc tus ex istit a F i l io, ve l flu it, vel
spiratur, vel emanat, de necess i tate concluditur, quod Spi r i tussanctus F i l io procedat.
Quod idem est in divini.: personispro/luere ci procedere.
I tem Cyri l lu s in ex positione N ica ni symboli di c i t. C oessen
tìalis est Sp i r i tus Pat r i et F i lia, et profluit, hoc es t , procedittamquam a fonte ex Deo et pat re. Ex quo habetur, q uod i demest in d iv ini s personìs profluere et procedere . Sp i r i tu s autemsanctus profluit F1110, u t supra ostensum est , e rgo fi lio proced i t. Hoc au tem mag is confi rmatur ex hoc
,quod in ep i s tola
Nestor ia d i recta d ic i t, quod Chr i s t us est ver i tas , etSp ir i t us sanctus
profluit ah eo sicu t ex Deo pat re . S i ergo i dem es t i psum profluere a Pat re quod procedere , et iam per hoc quod a F i l io proflu it,ostenditur ab eodem procedens. I tem Green Naz ianz enus in se rm .
de Epi phan ia Sp i r itus sanctus unde es t , inde procedit. Estau tem F i l ia , sicu t p roba tum est: a F i l i o ergo prooedì t. I tem Cyri l l 11s d i c i t su per Johelem Sp i r i tus sanctus est proprius ipsiusChr i s t i , et in ipso , et ex i pso , quemadmodum et ah i pso intelli
gitur Deo , et P atre, et Maximus Monachas in sermone d e candelabro et sep tem lucernis Sp i r i t us sanctus qu em admodumper nat uram ex istit Deo I’atre secundum essentiam veraciter
tamquam ex Pat re per Filium procedatDeus, intelligì tu r au tem , et
est ex Pat re sicut ah i pso procedens. I tem A thanas i us d ic i t i11ep i s tola ad Serapionem Q uemadmodum F i l i us se habet ad
P atrem ord ine nat ura , ita et Spi r i t us sanctus se habet ad Filium ,
et. in eadem ep i s tola d ic i t ex persona F i l i i loquens : Eumdem
ordinem , et eamdem nat uram habet Sp i ritus ad me F i l i am , u t sit
Deus de Deo , quem ordinem , et, quam nat u ram habeo ego ad
P atrem , u t s im Deus d e Deo. Item Bas i l i us contra EunomiumS icut F i l i u s se habet ad Patrem , eodem modo Sp i r i tu s sanct us
se habet ad F i l i am . F i l i us au tem hoc modo se habet ad P atrem ,
sicut ah eo procedens. D ic i t enim F i l i us Joan. vm Ego eau Deo
processi, et vè‘
m' ergo et Sp i r i tus sanctus procedit ex F1110 . Sed et
v erbo ipso prpcessionis utiturEpiph3niu3 in l ib . de T r ini t . dicensSecund um quem modum nemo nov i t Palrem n i si Fil i u s, neque
Filium .novit…qu is, nisi Pater, sic andeo d i cere, neque Spiritum
x . CONTR A. m mom a s G R E C OR UM 501
sanctum nov i t qu i s n i s i Pater et F 1lins a quo acc ip i t,et a quo
procedit, et A thanas i us in Symbolo d ic i t Sp i r i tu s sanctus aPatre etFilio, non factus , nec creatus, nec genitus, sedprocedens.
Quod ad ostendendam processione»: Spiritus sancti , eisdemratiom
'
bus u tcmtur Gw az'
, ai L atini D octores.
C onsiderandum est e t iam ; quòd eisdem rationibus u iuntu r
Doc tores G ra corum ad ostendendam processionem Sp i r i tu s sanc t ia fi lio} qu ibus et u tuntu r Lat ini Doctores . Argumentalu r en imAnselmus in lib . d e Process i one Sp i r i t us sanct i ad ostendendam
processionem Spi r i t u s sanct i , ex hoc quod Pa ter et F i li us sun t.u n i u s essentiae. Ex quo sequ i t u r , quod Pa te r et F i l i u s non difi
‘
e
rant ah inv icem n i s i in hoc , q uod h i c est Pa ter , i l le F 1has. Habereau tem Spirilum sanctum ex se procedentem non pertinet ad ta
tionem paternì tatis, neque ad rat i onem fi l1alionis. Non en im exhoc Pa ter dicitur Pa ter , qu ia Spi r i tu s sanctus ah eo procedit.
Neque fi liationi repugnat, quod habeat ex se Spiritum procedentem . R elinquitur ergo, quod habere ex se Spiritum procedentom ,
est commune Pa t r i et F i l ia . Et s im i l i ter A lbanasiu s in Teca su pe rJoannem sic argumentatur Ex quo F i li u s omn ia quae Petr i ssunt essentialiter habet , habe t et Spiritum , el. Cyr i l l u s (11011 inl i b . Thesaurq rum Vere Spiritum Chr i s t i et spiritum Pet r i sAposto las dic it esse u num eh non plures, quon iam omn ia qua»sunt Patr i s, veraciter eh pm prie transeunt secund um naturarn in
vero F1110 . Ex hoc au tem pa te t , quod cum dicitu 1; in Evange l i o ,Spiritum sanctum a Pat re p roceder e , datur intellig 1, quod p rocedat et a F1lio, l i ce t in Evangel i o non addatur. Ea en im quae essentialiter dicuntur de Pat re et F i l ia , d ieta de P atre, Oportet qu odintellìgantur et d e F1110 , et iam si cum ex clusione dicantur. S icu ti
cum dicitur Joan. x vn Ut cognoscant te solum Deum verum, et
I T im . V 1 Qu em, sci l i ce t C hristum , su is temporibu s ostendet
bea tu s et salu s patens Rea: regum et Dom inu s dominantium , qu i
salus habe t immortalitatem . Intelliguntu r en im huj usmodi et deF1 l i0 verifi cari ea ratione : q u ìa F i l i u s et Pate r secundum essentiam
u num sunt , secundum quod dicitur Joan. Ego et Pa ter unumsumus. Cum ig i t u r habere Spiritum ex se procedentem , sit comm une Pat r i e1 Filîo, sicut ea quae d iennba r essentialiter, u t exdictis pa te t , cum dicitur in Evangel i o , Spiritum sanctum a Pa t reproced e re , intelligendum est, quod procedat et F1lio. Eadem
502 s. THOM/E A Q U INAT I S OPUSCULA
ra t i one cum ih symbolo a patribus e‘d i to d ictum est, quod Spi r i
t us sanctu s procedit Pa t re, intelligi 0por tet , quod procedit et aF i l ia . S icut cum de Pa l re in eodem Sym bolo dicitm , quod sit omnipotens, v isibilium et invisibilium facto r , 0por t e t quod et de
F i l i o intelligatur.
Q uod Sp iritus sanc tus distingm‘
tur a Filia per 7100
quod est fib ao.
Ostenditur et iam ex dictis dictorum Patru 1'
n, quod Sp i r i t ussanctu s a F i l i o distinguitùr per hoc, q
’ u0d ah eo es t . Di ci t eni mGreg . Nyséenus Dogm a facientes d e dei tate, immu tabilem essenat u ram divinarn òonfi temu r sed diffefentiam qua“e es t secundumcausam et causatum , non negam
‘
us id est, secund um pr incip i um , e h quod est de
'
pf încipio, ut supra ex po’
sit'
um est, et pos teasubdi t I tem a l iam difi ‘
erentì àriì intelligir‘
nuà , unum 1‘
1em pe p ropinquum ex pr imo sci l ice t F1lium ex Petie, a l ium au tem ex
prop i nquo et ex p r imo sc i l i ce t spiritunì ex F1 l i0 et ex Pa t re .
Patek. ergo quod per primam differentiam , Sp i r i tus sanctus el
F i l i u s a Patre distinguuntur pé 1‘ secundam au tem distingu ì tur
Sp i r i tu s sa‘
nctus F i l ia, quia sc i l i ce t F i l i us“
a Petra procedit, non
per Spiritum , sed Spi r i tus sanctus pet F1lium . S icut et R icard . de
8 . V iet . in v de Trini t . ostendit duarum processionum di fferenf entìam per hoc, quod F i l ius proé edit ab uno tantum , Spì ritus veros
'
ànctu‘
s duobus. R elmquitu r ergo secundum u tr i usque sen t en =tìam , quod F i l i us et Spiritì 13 sanctus ah invicen1 nòn d is t inguerentar, si 1 mus ah al i o non essa .
Quod oportetdistinction… P erso»am m esse secundumaliquem oralinem natura .
I tein d i s t inc t i o personarum oportet quod sit secundum aiiquem
ordiném , qu i es t 0d natura ,u t August . di c i t. Und e et ord1nem
personarum distinctarum A lban as . in ep is t . ad Serapionem ca
teriae assim i lat dicens Equidem s ica t qui capu t catenaè trah i t ,med i um et al iam ex trem itatem t rah i t, sic et qu i in Spiritum blas
phemat,scilicét tertiam personam ,et inFilium medium,et inPatrem
ex trem um , idest principì urn capu t catenae ter tii d i scre t i inconfus i o rd ini s d iv i n i blasphemat. Sicu t 0 1 conver' so qu i Sp i r itum cred i t et recipit Deum ,
recipit etFilium ejus a quo es t , s ieu t
qu i tene t unum capu t catenae ad 36 trabens, medi um ejus tenet ,et per med ium al i u d caput apprehendit, et prop ter hoc et iam in
504 s . THOMA S A Q U INA T IS OPUSC ULA
n eta r non esse de necessi tate fi dei per quam salvamur, credereSpiritum sanctum esse F1lio, ostendendum est per auctoritatesdoctorum Gra corum ,
hoc esse d e necess i tate fi deì et salutis. Dic i ten im A thanas i us in ep is tola adSem pionem Juxta quod m andai:Apos to l as Haareticum hom inem pos t pr imam et secundam correétionem dev i ta , e t iam si quos videris cum El ia volantes pe raera , et cum Pe t ro et Moyse sicco pede calcantes m ar ia , n i si Sp iritum sanctum profi teantur Deum essentialiter ex Deo F i l io ex istentem , sicut et F i l iam naturaliter Deum genitum aeternaliter exDeo Pat re ex istentem , ut nos profi temur, eos non recipias. Et
i terum «B lasphemantibus et negantibus Spiritum sanctum Deumesse de natu ra De i fi lii, non communìces. I tem Cyr i l l us di c i t inl i bro Thesaurorum Necessar i um salu t i nos t ra es
'
t confiteri
Spiritum sanctum de essent ia Fil i i ex istere, tamquam ex ipso secundum na tu ram I tem Epiphanius in l i bro de’
Tri
n itabe Te i psum al i enas a grat ia Dei, cum non recipis a PatreFilium , neque Spiritum sanctum a Pa lm elFilio dicis. Patetigi
tlll‘, qu od nu l l o modo sunt tolerandì , qu i Spiritum sanctum F i l iap rocedere negant.
Quod P ontifew R omanus estprimus cl max imusinter omnesEp iscopos.
Sim i l is au tem e r ro r est dièentium Chr i s t i Vidarium , Romana:Eccles iae Pontifi cem non habere u n i ve rsa l i s Ecclesia: pr1malum ,
error i dicentium , Spiritum sanctum a F i l i o non procede re . Ipseen im Chr is t us Dei fi liu s suam Ecclesiam consecrat
,et s i b i cous i
gna t Spi r i… sanoto quas i suo charactere et si g i l lo, u t ex su pra
positis auctoritatibusmani feste habetu r . Et simihter, Ch r is t i Vicar i us suo prim a…, et p rov i dent 1e universam Ecclesiam , tanguam
fi delis m inister , C hrièto subjectam conservat. O stendendum est
ergo ex auctoritatibus G raecor11m'
doctorum przedictorum Chr i stiVicarium in totam Ecclesiam Chr i s t i potestatis plenìtudinemobtinere. Quod en im R omanus Pont i fex successo r Pe t ri et Chri s tiVi car i us, sit p r imu s et maximus omni um epi300porum C anonconci l 1 i
'
expresse ostendìt, sic dicens Veneramur secund umScripturaset C ahonum defi nitìonem sanclìssimum anliquae R omaeEpiscopum , p r imum esse et maximum om11ium episcomrum .
Hoc a u tem auctoritati consonat sacrae Scripturze , quae inter Aposto los Petro attribu ì ! primum l ocum tam in Evangeliis, quam in
x . CONTR A ERRORE S GR E C O R UM 505
Actibus apostolorum . Uncle d ici t Chryso . su per Matth . supe1‘
illud Accesserunt discipu li ad Jesum dicentes Quis major est
in regno caelorum ? Qu ia quoddam humanum scanda lum concepe
runl,q uod et in se occu l tare jam non poterant, et tum orem co r
d i s 11011 sustinebant, in eo quod yidebant P etrum s ib i praaferri etpra honom ri.
Quod idem P ontifew in tatam E cclesiam C hristi universal…
prw latz'
onem habet .
O stenditur et iam , quod praedictus Chr i s t i V i car1as in to temEcciesiam Chr i s t i uni versa l em pr& lationem obtineat. L eg ì tur en imin C halcedonensì conci l io, quod to ta Synodus clamavit LeoniPapae Leo sanctìssim us Apostolicus em(E cumenicus id est ,un ive rsal i s P alriarcha , per multos annos v i vat. ÉLCh rysa . supe rMatlh . F i l ius
,q uae Pe t ri s es t ,et ipaius F i l i i , po tes tatem P et ro
u bique terrarum concessi t , et bomin i mortal i omn i um quod inccnlo sunt , d ed i t auctoritatem , d ando eidem c laves ad hoc, u t
Ecclesiam ubique lerrarum amplifi cet. Et supe r Joan. in Homel .LXXXV Jacobum localiter in l oco term inat, Petrum au temto t ia s o rb i s ord inat m agistrum et doctorem . I tem supe r Actu sApostolorum Pe trus F1110 super omnes qu i fi lii sunt
,po tes ta
tem accepit, non u t Moyses in gent e una, sed in um verso erbe .
Hoc et iam trahitur ex auctoritate sacra Scripturae. N am Pet roindistincto oves suas Chr i s t us comm isit dicens, Joan. u l tim oP asca oves
'
meas. Et Joan. x Ut sit unum ovile, et unu s pastor .
Quod idem Izabet in E cclesia potestatz'
sp lenitudz'
nem .
Habe t u r e t iam ex pra dictorum d00101um auctoritatibu s, quodR omanus Pont i fex habeat in Eccles ia plenitudinem potestatis.
Dici t C yrì llus P atriarcha A l exand r i n us in l i bro ThesaurorumS icut Ch r is t u s accepit Pat re d ux scep t rum Ecc les iae gen
t i um ex Israe l egrediens supe r omnem princip&tum ,et po t es ta
tem su pe r omne q uod0umque est, u t ei cuncta curventur, plenissimam potestatem , sic et Pe t ro et ejus successoribus plenissime
comm isit. EL et iam : NuHi a l i i quam Pe tro Chr i s tu s q uodsuum est p lenum , sed i ps i so l i ded i t . Et infra Pedes Chr i s tihumani tas est, sci l i cet i pse homo, cu i to ta ze tem itas plenissimamded i t potestatem , quem unus tr i am assumps i t in unitate persona} ,transvex it ad P atrem supe r omnem princìpatum , et po testatem ,
506 s. THOME A QU IN AT I S OPUSCULA
u t adorent eurr1 omnes angel i Dei, quem to tum dim isit pe r sacramen tum et potesta tem ,
‘
Petro et Eccl es iae ejus. Et C hrysost.
d i c i t ad consu l ta Bulgarorum , ex persona Chr i s t i q uens Ter
te interrogo , an ames, nu ames, an diligas, qu ia ter me trepìdus,eh timidus negas t i . N unc au tem reductus, ne creda…. te fratresgratiam , et clavium auctoritatem amisisse, qu ia amas me , coramipsis id t i bi jam confi rmo quod meam est p lenum . Hoc e t i amtrahitur auctoritate Scripturaa.Nam Dom inusMatth . x v 1 , un iversal i ter Petro d ix i t Quodcumque solveri»:super terram , erit solutum, et in caelis .
Quod in eadem potes‘
tate quae colletta e'
st P etro"
a C hristo.
Ostendilur etiam , quod Pe trus sit Chr i s t i V i car ius, et Rom :»nus Pont i fex Pet r i su ccessor , in eadem po testa te ei a Chr istoco l lata . Dic i t enim Canon concilii C halcedonensis : Si q u1s ep1sccpus praedicatur infam ie, l iberam habeat sententiam appellandi
beatissìm um episcopat11 anliquae Romae , qu ia bahama s Pe11 umpetram refugii, u t ips i so l i l i bera potes tate ; l oco Dei, sit j u s decer=nendi epi% 0pi crìm inati infam îam, secundum claves dominos ib i dafas. Et infra : Et omnia ah ao defi nita ah eo ten9antur
tanquam a V i cari o apos to l ic i throni. I tem C yr i l l u s Hierosolim itanus Patriarcha, d ici t ex persona Chr i sti loquens T u cumfi ne, et ego s ine fi ne,
”
cum omnibus, quos loco tu i ponam , p i eneet perfec ta sacramen to e h auctoritate cum e is ero sicut sum et
tecum . Et Cyr i l l us in l i bro Thesaurorum di c i t , quod Apos to l iin Evangeliis eh Epistolis atfi rm averunt in omn i doctr ina P etrumesse l oco Dei, e h ejus Ecé lesiar
'
n, e i dem dames l ocum in Omn icap i tu l o e h synagoga in omn i electione eh affi rm atione. Et infraC 1ii, scil i c' e t Petro , Omnes j u re d ivino caput incl ina1it et pri
mates mund i tamquam 1psi domino Jesu obediant. Et Chrysa .
d i c i t ex persona fi lii loquené P ciéce aves méas, id est L ocomei praepos i t us esto frat rum .
Quod ad eum pertinetdeterminare, gua: sunt fi dei.
Ostenditur et iam , quod ad d i c tu'm Pontifi cem pertinèat quae
fi deì sunt de te rm inare . Dici t enim Cyr i l lus in l i bro Thesaurorum .
U h membra maneamus ì n capite nost ro, Apos to l i co throno Ro
manorum Pontifi cum , a quo nost rum est qua rere qu id credere,et qu id tenere debemus. I tem Maximus in ep isto la Orièntalibus
508 s. THÒM AZ A Q U IN AT I S op uscuu .
s i fermentato pane usus fa i sse t . Patet e rgo quod Chr i s t u s in institutione hujus sacrament i , ex pane az ymo corp us suum 001186
cravit. Sciendum tam en quod qu idam dicunt C hristum pra venìssed i em az ymorum propter passionem i mminentem et tune farmentato eam u sum fu isse . Quod qu id em ostendere nituntur ex d uobu = i Primo ex hoc quod dicitur
,Joan. x m , quod ante d i em fcstum
paschze domin us cum discipu lis omnem celebravit, in qua corpuss u um consecrav it , sicu t A posto las tradit I C orinth iorum x x .
Unde vide tu r q uod Chr is tu s coenam celebravit ant e d iem az ymo
rum , et sic in consecratione su i corpor i s usus fuer i t pane fermenta to . Hoc et iam confi rmare volunt per hoc, quod habe tu r , Joan.
x v 1 1 1 , quod fer ie sexta q ua Chri s tus crucifi x us est,Judaei non
intraverunt p raetor i um P i la t i , 11 1 non con tam i n a re… P ascha .
Pa< cha au tem dicitur az yma, ergo concludunt q uod caama fu i t celebrata ante az yma . Ad hoc au tem respondet C hrysost. superJoann:= m ,
su per illud Non contaminarentur, et ca9t Q u i d es thoc d icere, ni si qu ia in a l ia d i e comederunt Pascha, et l egemsolverunt ut pess imum anim i su i adim plerent des ider i um in
morte Chri st i ; Chr i st u s au tem non praeterì ì t t empore Paschad iem sanctum Jov is, sed in i pso Pascha comedit. Sed q u ia hocnon constat , mel i us po tes t d ici , quod sicu t domi nus m andal,
Exod . x n , festum az ymorum sep tem diebus celebrari, inter duasd i es p r ima era t sancta a tque solem nis pra cipue i n ter a l ias, quoderat quinta dec ima die mens i s . Sed qu ia apud Judaeos solemni
tates praecedent.i vespere incipiebz1nt, i deo quarta dec ima d i ead ve5peram , 1ncmiebant com edere az ym e, eh comedebant persep tem subsequen tes d ies . Et i dea d im t u r in eodem cap i tu loPr im o mense, quar ta decima d i e m ens i s ad vesperam come
detis az yme usque ad d iem vicesìm am p r imam ej usd em . m ens i sad ve8peram , sep tem diebus fermen tum non invenietur in domibus vestris. É t ead em qu a r ta dec ima d i e ad vesperas immolaba l u r agnus paschalis. Pr ima e rgo d ies az ymorum a tribusEvan
g»hstis Ma ltha o , Marco, et L110a dicitur qua r ta decima d iesmensis, qu ia ad vesperam comedebatur az yma , eh tu ne immolaba t u r Pascha, id est, agnus Paschalis, et hoc era t , secundumJoan. ante d i em festum Paschae, id est, ante qu intum ,
decimum
d iem mensis, qu ia era t solemnìor inte r omnes in quo,
Judaei vol eba n t comedere Pascha, id est , panes az ymos P aschales, et e t i amagnum P aschalem . Et sic nu l la d1scordia i n te r Evangel is tas ex istenle, p l anum est quod Chr ist us ex pane az ymo corpus suum con
x . C ONTRA ERRORES GR E C O R UM 509
secravit în ccena . Hoc et iam patet, quod mag is congruit puritaticorpor i s mystw i, id est , Ecclesiae, quae in hoc Sacramen to fi gu
f a lu r . Und e d i c i t Greg . Naz ianz enus d e Pascha Dom ini . Cel ebremus dom i no festum in j ub i l o , non in fermento veteris m alitiaect nequ iti& , sed i n az ymis sìnceritatìs et veritatìs. Non au temprop ter hoc intendim us, quod ex fe rmenta to hoc Sacramen tumconfi ci non possit. D ici t en im Greg . Papa i n R eg ist ro R omanaEccl es ia ofi°ert az ymos panes, p1 0pterea q uod domin us s i ne u l lacomm ì x tione suscepit carmem sed caeteree Ecc les iae offerunt ferm entatum , pro eo quod Verbum Pa tr i s indu tum est carne, et estverus Deus, et veru s homo . I tem , et fermen tum comm iscetu r fa
rmae, et efi ì citur Corpus Dom in i nos tr i Jesu Chr i st i v iv i .
Quod est P urgatorium , in qua purgantur animw peocatz'
s,
qua: non in vita pm sentz‘
p urgantur.
Dìm ìnuitur au tem v i r tus huj us Sacrament i ah iis qui Pur
gatorium negant pos t mor tem . Nam in Purgator i o ex istentibus
praecìpu um remed ium in hoc Sacramento confert. D i c i : enimGreg . Nyssenus in se rmon e d e defunctis S i aliqu is in hac lab i l ivi ta pesca ta p urgare m i n u s potu it, pos t t rans i tam hinc per Pu r
gatorii i gn is conflationem ci l ias mag i s ao mag1s fi delis SponsaSponso dona, et host ias i n passionis memo r i am offer t pro fi liis,
quos i ps i Sponso Verbo et Sacramento re i przeclare genuit, pu maalacriter ex peditur, secundum q uod p1
°$ dicam us dogma v eritatis
servantes, ita et credimus. I tem , T heodoretus Episcopus C yren.
su per illud I ad C orinth . Si cujus opus arserit, etc. sic d i c i tD i ci t Apostol as, quod salvabitur sic tamquam per conflatorium
ìgnem purgantem qu idq uid intervenì t per incau telam pra terilaev i tae ,
ex pu lvere sa l tem ped um terren i sensus, in quo lamd inmanet , quamdiu quidqu id corpu lentize et t erreni affectus inhaesit
,
pu rge1u r, pro quo mater Eccl es ia host ias et dona pacifi ca devo teofi
”
ert et sic per hoc mund us inde pr i u s ex iens, domi n i Sabaoth
purissìm ìs oculis immacu latas assistit.Haec sunt , Pa te r sanctissim e, quae ex auctoritalibus Doctorum
G reecorum secundum vestram_ j ussionem ex cepi et ex ponenda , e h
ad confirmationem v erze fi dei inducenda . Inveniuntur tamen inter
przedictas auctoritates quaedam indecentes ex positìones interposilze , sìcu t quod logos, ex ponit translato r fere ub i qu e sermone»:
m entalem , cum secundum u sum scri p t um lat ina: convenienlius
5 10 s. THOM E A QU IN AT IS OPUSCULA
ex poneret, verbum . Et hypostasim, eXponì t essentialem personam,
quam ex positìonem sequens aliquando cogì tur inconveniens di
cere,sicut ubi d ici t Deus Trinipostases, id est, Tr ina s essentialiter personal i s . Hoc eni m est omnino erroneum , quod Deussit essentialì ter trinus. Sufi ì cere au tem pro hypostasi transferres im pl i c i ter personam. S ic en im u tim ur nom ine persona: in 0011
féssione fi dei, sicut Graecì nomine hypostasis, u t d ic i t Augus t .l i ce t non sit omnino eadem ra t i o signifi candi per nomen . lnducit
e t iam ad laudem Sanctorum Pat rum aliqua quae modum pu rihom in i s ex cedunt
, aliquos nom inans Patres fi dei, quod sol i usChr i s t i est, a qu o, secundum Apostolum ad Hebr . 1 1 , pr i nc ip i umacci p i t fi des enarrandi. C aeteri vero possunt d ic i docto res, velexpos i tores fi dei
,non au tem Pa t res . Inducit etiam in pr i nci pio
hujus l ibel l i qu&sdam auctoritates Saerae Scripturaa, qua si nuda
proferantur, non expresse probant processionem Spi r i t us Sanct i aF1lio
,sicut quod inducit Spiri tu s dom ini ferebatur super aquas.
Utitur et iam et i pse aliquibus mod is loq uendi, quos ìn au ctorita
tibus sanctorum Pat rum inveni t , qu i sicut super i us d ictum est,
m agis sunt reverenter in dictis Patrum ex ponendi, quam ah aliis
u surpandi, sicut quod in d iv i n i s personis, s i t prim um , secundum ,
ter t ium , causa , eh causatum . In su i s e t iam eXpositionìbus mul t i simpr0priis
‘
verbis et indecentìbus u tì tur, sicut quod d ici t , quodF i l i us habet pm prietatem geminam inter Palrem eh Spiritum ,
ut ita dicam , subalternam per mod um praedicaridi. Pr ima se
habetad P atrem tamquam subjectum ad praedicatum , et secunda ,ut preadìcatum ad subjectum , et ita ad Sbì ritum Sanctum , quodest omnino erronenm . I tem dici t , quod imago in G raaco i dem est
quod entitas secunda, quod omnino indecente: dicitu r. I tem d icit,quod ima
'
go non importat or i ginem , quod est confira Aug . in
l ib . LXXX III qua@stìonum . S un1, au tem fortassìs et al ia in p raed icto l ibel lo
,q uae vel dub ia
|esse possunt, et ex positione indi gentsed quae ad fi dei assertionefn u t i l i a esse possent, ad ea quae pra:m issa sunt, u t credo , o
'
mn ia possu‘
nbreduci.
Ex plicit Op uscu lum przmum , S . Them a: Aqu inatz'
s,ordinis P rw dicat0rum
contra errore: e corum ad Urbanum P ontifi ocm Maw im um .
5 12 IN DEX
C onclusio ex p raem i ssisXLV . Quod Deus est in se ipso s1cu 1 amatum 111 aman1e
XLVI . Quod amor 1n D00 d1e1tur sp11 11115 .
XLVI I . Quod sp11 11us, quì cst 1nDeo, est sanc tu s .
XL V… Quod amor in dw 1n1s non unportat accideXLIX . Quod S piritus Sanctus a P 0 11 0 F1110q110 proced1L . Quod 1 11 div1nis Tnnitas persona 1um non repugnat u uitat1
058001 100 .
L 1. Qu&nnodo V1d0111 1 esse repugnanlia Tnm tat1s personarum in1v 111 1s
ratioms, 01 quod in d1vinis non .e s t dist1nct1o m si se
cundum 1 0101101103 .
L IU . Quod 1 010 1101103 qu 1bus Pa ter 01 F1lius et S p1ritus Sanctusdistinguuntur, sun1 reales, 01 non rationìs tantum .
L 1V . Quod hujusmod1 rela t iones non sunt accidentaliter inhaerentes.
LV . Quod per praed1ctas relat1ones in Deo personal1s d1stinctio
0005 11111 1101
LV] . Quod 1mpos31b110 est plures personas esse in d1vinis qu am tres .
LV]! 1 10 p1gpr1etat1bus, seu no1iombus 111 d1vim s, 01 qu01 sun1 numero
in atre
LVIII . De p10p1 101a 11bu3 F1l11 01 Sp 1ritus S anct1 quae et quot s u n1 .
LIX . Qu are 11110 p1 0p1 1010 103 d1cantu 1'
110110n05 .
LX . Quod 11001 1 11 11111111 15 subs1sten1es s1ut quatuor, tamennon sunt nisi tres personae .
LX I . Quod remo11s per intellectum proprietah bus p01 > 0113 11bus, nonremanent hypostases…
LXII . Quom odo. remotis p01 ìntellectum p1 0p1 1010 11 11us personal1bus,reman e.1 t essen11a d1vinaLX111 . D0 ord1ne actuam personalium ad proprietates personalesLXIV , Quomodo 0p01 101 recipere generat1onem resp001u P a 1ns 01
respectu F111i.LXV . Quomodo ac1us notionales a personis non d11'ferunt m si seenudum rationem
LXV I . Quod proprietates relativa: sun1 ipsa div1na essentiaLXV II Quod rela
luonesnon sun1 011 10 1 111 3 011111 01 , 11 1 P 01 1 01.1 111 d1x erunt.
LXV… Do 0110011bu s Dinn1ta ti» , 01 pr1mo de es seLX IX . Quod Deus 1 11 creando res 110 11 praesuppom t m ater1amLXX . Quod creare sol1 Deo 0011 11 0111 1 .
LXX1. Quod m ateriae d1versi10s non est cau sa d1v01 01 13 11s in reb u s .
LXX11 Quomodo Deus d1versa. produ x it, 01 quomodo plurahtas 1 01 11 111
00 11 00 10 0s1
LXX…. De divers1tate rerum , gradu , 01 o rd1n e .
LXX IV . Quomodo res 01 00 100 quaedam plus habent de p01011 110, 1111nusde actu , quaedam 0 conver so .
LXXV. 0113111 quaedam sun1 substan1uz: 111101100100108 , qu .e immater1ales
LXXV I Quomodo tales sub.stant1ae sun1 arbitr1o l1herseLXXVI I . Quod 1 11 eis est 01 110, 01 gradus secundum perfect1onem natura:LXXWII. QuaI1101 est in eis ordo 01 gradus in intelligendo .
LXX IX . Quod substantia , per quam homo intell1git, est 1nfi ma in generesubstant1arum intellectualium .
LXXX De d111‘
1 1'
011 110 1111011001us 01 modo intell1g0ndi.
LXXXI . Q 110d intellectus possib 1lis in homme accip1t formas 1n10111g1b 1les a. rebu s sensibd1bus
LXXX I I . Quod homo ind1g01 potenh is sensiliw sad intelhgeudumLXXXI I I Quod necesse 0s1 por1e1
'
e intellectnm agentem
L XX \'
IV . Q 110d amm e. human ». est 1ncorrup1'
1b 1l1sLXXXV. De u n110 10 intellect11s poss1bil1s
LXXXVI . De in1011001u agente, quod non est unus in omnibusLXXXVI I. Quod intellectus pos»1b1lis 01 agens fundantur essen11a
ammae
LXXXVII I . 011011101 1stae duse [101011 1100 conven1ant in una 085011 1111 anima:LXXX IX . Quod omnes p01011 1111: 1n essen1m anima:
XC . Q 11011 un1ca est amma in 11110 corpo re .
XC 1 . R aliones quae vid0ntur probare, quod in homine sun1 pluresanim e,
I NDEX 5 13C a‘31011. 8010110 1 01101111 111 praemissarumX11111. De produch one ammae rat1onal1s, quod 11011 311 011 traductw neXC IV . Quod amme. 1 0 11000 113 non 031 d0 substant10. D01.
Quod illa, quaed10untur in esse 111 1 111 10 011 11 1113000, sun1 1mme
XC VI Q uod Deus non ag1t natu ral1 necess1tate, sed a voluntateXCVII . Quod Deus in su a 11 0110n0 031 immu tab 1hsXCVI I I . 110110 probans motum ah 00101 110 fuisse, 01 30111 110 ejusXCIX . R ationes os1cndent0s, quod 031 necessarium materiam ah m101n0
0100110n0m mundi praecessisse, 01 solut1ones earum .
C . Quod Deu s operatur omnia propter 11 11emC l. Quod u 11
_11n113 fi nis omn1um 031 dm na bonitas
C ll Quod d1v1ma assim1lat1o .031 cau sa d1v01 3110113 in rebusC M . Quod non solum diu na bon1tas 05 1 causa 1 01 um , sed et iam
”omnis motus 01
C IV . De d11p1101 p01011 1111 , 00 1 111 rebus respondet duplex 111 101100111 3,01 qu 1s 311 110 13 1n101100111011s 01 00 111 1 00 .
C V . Quomodo fi nis u111mu 3 1 11 1011001110113 01 00111 1 00 031 Deum per
essen1iam Videre, 01 quomodo hoc p03311
CV] . Quomodo naturale des1den um gu 1ese1t 011 dm na visione peressentiam , in qua b 0,
at11udo consistit.
Quod modus 1 11 Deum ad b eat1tudm em consequendam assimi
_la t u rmotu 1 110111 1011, 01 quod beatitudo 031 in 30111 intel
eolus
C V…,De p0110111111m f011011010m in crea turisQuod 30111 3 Deus est bonus per essent1am , 01 00111 1 00 1 010 per
partic1pationemCX. Quod Deus 11011 potest su am bonitatem an1 11101 0
GXI . Quod creatu ra p03311 1_1011001 0 sua b 011110 10 .
CX I I . Quomodo defi ciunt a bon11010 secundum suas 0p01 0110n03 .
CX111. De dupl1ci principio act1om s, 01 quomodo, au t qw bus p01031def0ctus 0330
CX1V . Quid nomine boni vel m ah 1ntelligatu r 111 rebus .
CXV . Quod 1mpossibile 031 m alum esse al1qu am na tu ra….
CXVI . Q ual1ter bonum 01 malum sunt d11101 0111100 ent1s, 01 contraria ,01 genera 001111 01 101 0111
CXVI I . Quod ni1111{p01031 0300 essential1term alum ,vel summ0, sed 031
corruptio a11011j 11 3 boni .CXVIH . Quod m alum fundatur 111 bono sìcu 1 in su luectoCX IX . De dupl1ci genere m ali
D0 1 1 1p1101'
g011 01'
0 00110 1113, 01 110 11 1010 cu lpae .
CXX1. Quod 011q00d m alum habet rationem p0011 80, 01 non cu lpae .
CXX I I . Quod non 00110111 modo omnis poena contrar1atur volun1ati.CXX I I I . Quod omnia reguntur div1 an P rov1dent1a .
C x x lV . Quod Deu s per superiores creatu ras 1 0311 infcr1ores.
CXXV. Qu od inferiores substantiae intellectuales regu 11 1ur per supe
CXXV I. De gradu 01 01 111 11 0 angelorum .
CXXVI I . Qu od per supenora corpore , infenora, non,autem 1 11 101100111 3
numanus, disp0m mtur
CXXVII I . Quomodo 1n1011001u 3 hamanns perfi citur medlantibu s p010111113sensitw is, 01 sic 1nd11 0010 su bd1111 r corpor1bus 0001031111 11 3 .
CXXIX . Quòd“
solus Deus 11101 01. voluntatem hom 1nis, non 1‘es creata
CXXX . Quod Deus o°mnia gubernat, 01 quaedam movet median1ibus caus13 secund1s
CXXX I . Quod_l_) 0us omnia
_d1
_
sponit immediate, nec d1minuit suam sa
p1011 1am …
CXXX I I . R at1ones qu ae videntur ostendere, quod Deus 11011 habet provident1am 110 par11cularibusCXXX II I . 80111110"
pra>d1ctarùm rationum
C XXX IV. Quod Deus solus 00gn03011 s1ngu laria futura 00n1ingentiaCXXXV . Quod D011 3 omnibus ades t. per poten1iam , 0330n1 1am ,01 p1 0030n
tiam , et Omnia. immediate d1sponitCXXXV I . Qu od 3011 [ 100 conv0m t m iracu la facere .
CXXXVI I . Quod dìcantur 0330_ah qua casualia 01 f01 111 11
C XXXV I I I U trum fa tum 311 011qu0. natura, et g11 1a si t .S . AO . O puscm . 1 . 1
5 1 4 1N DEX
Cap .
CXXXIX . 0000non omnia 300 1 ex necessitate.
CXL . Quoddivina providentia manente m0110 3011 1 000110g011110 .
CXL I . Quod divinw providentiae 001 111000 11011 01 010011 m ala 01 rebus .CXL 11. Quod 11011 derogat boul 1a1i D01, quod m ala perm ittat.C XLI lI . Quod Deu s 3p001011101 hommi p1 0111001 p01 g 1 0110111 .CXLIV. Quod D0us per dona g1010110 1 01011111 peccata, q000 etiam gra
t1am 10 101 1m11 111
CXLV . Quod peccata non 311 11 1 irremissibihCXLV I . Quod
_30103 Deus potest 1 0mi1101 0 p000010
CXI.VII . De qu1busdam 01 1100113 fi 001, qui 3011100101 penes 01100103 01111000 gub01 11 01100 13
CXLV I II . Quod omn1a sun1 facta propter hom inem .
C XLIX. 0013 031 11111m0 3 fi nis hom inis .C L . Q0_omodo homo 00 00101 1111010m pervenit, 01 00 consuma n1000
CLI . 000111 00%00 p01 f0010_1n b0011100100m 0n1m00 1 011000113 0p01 10100m 001p01 1 1 000 1 1 1
GLU . Quod 30p01 0 110 00 101 00 0 corpore 311 secundum 110101 0111 , 01
quomodo 000 11 0 naturam .
CL III . Quod 001m0 omnino 10010 corpus 1 030m01, 01 0011 01101 103 110
CLIV . Quod 1 030 1001 10010 numero corpus 3010 Dei 1111 10 10 .
CLV . Quod non resurgem us ad eumdem modum vivend i .CLV I . Quod p031 1 0301 1 001100 0m 0 3113 01b1 01 gcnerationis 00330b001 .CLV I I . 0000 10m011 omnia mem bra 1 0301 g00 1 .
C LVIH . Quod non resurgent cum 011q00 0010010CLIX . Quod resurgent solum quae 30111 00 1101 11010 00 101 00CLX . Quod Deu s omnia suppleb1 t in corpore 1 0f01m010, 00 1 q010q010
00110101 00 m ater1aCLX I . 8010 110 00 quaedam quae 1b 1 obj 1ci p033011 1CLX I I. Quod 1 030 1 1 00110 mortuorum 10 0 1 1100113 11001 011p1 1m 1101 .
CLX I I I . Qualis 01 11 resurgentium 0peratio
CLX IV . Quod Deus per essentiam 1110011 1 10 1 , non per 31m11110010001CLXV . Quod 111001 0 Deum 031 summa perf00110, 01 0010010110 .
CLXVI . Quomodo 0mn10 111000 110 Deum confi rm010 300 1 111 110110CLXVII . Quod corpora 01 00 1 omnino 0b00100 110 001m00CLXVI I I . De 0011b0 3 corporum glorifi catorumCLX1X. Quod homo 1000 innovabitur, 01 0m1113 01 00111 1 0 001001 0113 .
CLXX . 0000 01001 11 1 00 1 11 00v0b0 11101 , 01 qua0 manebunt. .
CLXX I . Quod corpora 000103110 00330b001 0 mo tu .
CLXX1] . De p1 00m 10 hominis secundum ejus opera , vel miser1a .
CLXX I I I . Quodp1 00m10 111 hominis es1 post h anc vitam , 01 3111 1111101 m 1301 10
CLXX IV . In quo 031 m 1301 10 hominis quantum 00 poenam damniCLXXV. Quod pescata mor1alia 11011 01m11100 101 post hanc 11110m , 300
beneCLXXVI . ”
Quod corpora 0010 110101 0 10 01 00 1 p0331b1110 , 01 10m011 10 10310,01 3100 0011b03
CLXXV II . Quod corpora damnatorum , 11001 p0331b 1110 , 01 00 1 10m011 10001
1 0p11b1 110
CLXXVI I I . Quod poer1 a 00m00101 0m 031 in malis 00 10 1 030 1 1 00110n0m
CDXXIX Quod poena 00m00101 0m 031 inm 0113 tam 3p11 110011b03, quam001 p01 011b03
CLXXX . U 11 0m 001m0 possit pat1 ah 1300 corporeoCLXXX I. Q uod post hanc vitam sun1 quaedam p0 1 g0101 1.0 p0011 10 non
10101 000 00 implendas p00n11001103 00 1001 1011b03 11011 1mp101031 11 1110.
CLXXXI I . Quod sunt 011q0 00 p110000 p0 1‘
g0 101 100 etiam 1101110110111CLXXXI I I . U 11 0m 00101 0 0m poenam pati repugnet j0311 1100 01v1000, cum
culpa fuerit 1001p01 0113C LXXX1V. Quod p1 0001010 000 1101110 111 et1am 01113 sp11 110011b113 substanlus,
sicut ammabus.
CLXXXV. De fi de 00 110m01111010m ChristiCLXXXVI . De p10000p113 00113 111 1010 homim , 01 ejus p01 100110n0 1 11 p1 11110
310 10 .
CLXXXVII . Quod ille perfectus 310 103 nom inabatur 01 1g100113 j0311110, 01 001000, in quo homo p031103 es1.
P ag .
95
95969797
99400400
401401402
403
404
404
405405408
409409440
4 10
4144 1 44424431 43
440444445
4 16
4464474 19420424422
423
421
421425
426
426
5 16 IN DEXC a
C CXLHI . U trum omnes judicabuntur, an non . .
(JCXL IV. Quod non en t ex aminatxo m jud icio, quia ignoret, et de modo,
ejùsque loco . JCCXLV . Quod Sadcti judicab unt.
CCXLV I .%uor
s
nodo distnnguantur w tmculi d e praednctus.
e . o 0 0 o 0 oI . In qugostendntur, quod ad perfectionem christianae vitae acces
sa r ia es t virtusI l. Quod hom unì bus convennenter indw ilur oratno, per quam ohtu
nean t. quae Deo sperant, eh de diversflate orationis ad Deum,
et ad hom inemlll. Quod conveniens [ unt ad consummatioherri spei, u t nobis forma
orami: traderetu r Chri sto .
IV. C au sa na re, quae speramu s, debemus ah ipso Deo orando pete re .V. Quo'
d eu s, quo orando spera ta petimus, debet vocari ahorante P ater noster, et non m eu s
Vl. Ubi o = tend1tur D ei P atrì s nostri, quem oramus, potestas adsperata concedendum per hoc, quod dlC Ìtll l‘ Qu i es coeì is
V II. Qualia sunt, qu zve
'
sunt Deo speranda , et de rah one spen.
VII! D e pet1tione qua docem ur des idera re, nod cogna Dei qu aes t in DOb I S inchoata , perfi ciatur et quod oc s it possiblie
IX. S ecunda peh tm , ut partunpes gloriae
X. Quod regnum ob tìnere es t pos sibi le .
0 0 0 0 0
I I . — DEC LAR AT I O C ONTRA G R E C O S .
I .P ra emium .
Qualì ter si t dispu tandum contra 1nfi deles.
lll . Ouamer in divinis slt accupienda generatìo .
IV . Quah ter in dw inis s i t accupienda py
rocesgno Spll‘
ltlÌS sancti a Patreet Fnlio .
V . Quae fuit causa incarnah onìs fi lu D eiV I Q ua\iter debet intelligi hoc quod dw ntu r Deus fac tu s e s t homoV I I
. Qualuter sit aècipnendum , qu od dicitur Verbum De i passumV II I . Q uah ter accipiendum , quod fi dejes accnp1unt C orpus C hristiIX. Qualiter e s t specialis locus ub 1 animae purgantur antequam sint
beatae
X.Quod dm na praedestunatio humams ,
actubus necessitatem non im
m . DE P R E C EP T IS C HARITATIS ET LEGIS P R AE
C EP T I S . 247
D e dileclìone. 253D e dilectione prox nmn. °D e primo praecepto legi s . 260D e secundo praecepto [eg 263D e tertio praecepto leg1s . 266D e qu arto praecepto 270D e qu into praecepto 274
D e sex to praecepto 278D e sept1mo praecepto legls 281D e octavo praec,epto lqgls . . 283D e nono praecepto legus.
. 286De decimo praecepto 287
IV — DE P E RFECT IO NE V ITAE SP I R 1TUA L I S . 290
Quod perfectio spiritualisattefi dx tur sìm licì tersecundum charitatem . 290I I. Quod perfectio attondltur tam secun um d1lectw nem Dei, quam
291lll. De perfectione divnnae dllecuoms, quae SOÌl Deo convenit 292IV . D e perfect…ne dgv1nae dulectionjs, quae pm wem t comprphensoribus 292V. De perfech qne d1vmae d11ectnoms
, quae statu hu; usm e es t necessuta te sallltls. 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 O 0 l O O 296
INDEX _51 7 ;
Cap . P ag .
Vl. De perfectione dìvinae dnlectì00is, quae cad i t sub 295
VI I. D e es t p er dum ìssionem temporalium . 295
VI II. De secunda perfechonis_ vm , quae es t per abdnca l:opem corporaliumafi
'
ectioq nm , et matrimoni] ;IX. D e I ns, qmbus homo invntatur ad continentiam servandam . 301
X. D e terna vmperfectuonis, q uaeestper ab; ectionem pr0pnae voluntà tis. 305
X I . Quod t res vue praednctae perfect:onis proprie ad stat*:m religigms308
XII. C ontra e rrores illorum , qu i praesumpserunt dum nu ere mentum obed1entim, ve l vo t i
X I I I. De perfectione dllectionis pron mi, qu ae g'
st necessaria ad salutem . 315
X IV . De peut'
cctlone dx lectw nis prox nm ì , q u a; cadnt sub consilno . 318
XV . QÙ Id req…ratur ad statu… perfectioms 323
XVI . Quod esso un statu perfe ctionis convem tEp1500pis et religiosis 321
XVI I . Quod sta tus pontx fi cahs es t perfectior, nam status rehgnonis 327
XVI I I . Solu tno rationum , q uibus impugnati vg ebatug perfec_
tmo pontifi calì s328status
X IX. Quod s tatu s opusc0pahs, quamvis su'
. perfect:orqu am sta tus religionic ,non tameo amb uendus…
XX . R amones quorumdam , q u i adatruere conantur, quod rcsbyten cura ti
ot arch xdnacom sunt statu perfgactiori quam t e ugiom, et earum
solu tuones
XX I R amones quorumdam destru‘
ere volentmm immediate'
determinatam”
vcritatemXX I I . R amones ad ostendendum quod am ì ssio curae
‘
non su ffi cit ad produm ; quod presbyteri cu rati vel arch idìaconi smt 1n statu per
fectnoms
XX II I . Solutno praem issan'
um , in quibus prob:1 r1 vndobatu r, quod cu ra t i , velarch 1dnaconi sunt m agis in statu perfectw ms nam rclngnosi . l
XX IV’
. Solutio rationum , q ua: inducebantur ad proban um'
, quare defectussolenì nì s b enedxctnonis ve l consecratnonis non derogat sta tu i perfech onie presbyteri cura ti ve l archidiacq ni
XXV . Solu tio ationum , q u ae înducebantur ad probandum , quodnonderogan1statui pcrfech omspresbyteri ve l arch ldiaconi quod curam d1m ìttcrepossum…
XXVI . Qua Op era. ad religiosos per tinere possunt .
V . DE A R T I C UL I S F IDE I ET SA C RAM EN TI S EC C LES IE .
{ e D e articu1is'
fi aei .
2°Dc Ecclesnze Sacramentxs
v x . OFFI C IUM DE FESTO C OR P O R XS cnm'
sn . 37 7
-EX P O S IT IO SUPER SY M B O LO‘
A P O STO LO R UM . 393
EXP O S IT IO DEVOT I SS IM K OR AT I ON I S DOMI
P rooem iumP u ma pe…ì oSecunda pe…:
T ertia petul ia .
Quarta pe……
Q umta pct…o
S ex ta pelatio .
S eptlma petil1 1 5 3
C ompendnosa ex pos1tio totuus Ura lxonxs 1 55
:X EX P O S I'
I‘
IO S UPER SA L UTA'
I‘
IO NE A NGELIC A . 456
com m m moums GR E C OR UM . 4 6 1
o o o o o o o o o o o o o o o o o '
o o o o o o o o o o o o o o o o A6 !
5 18 INDEXP a
Quomodo intelligitur hoc quod dicitur, quod Fulius habet esseg
Pa tre sicu t cau satum a cau sa . 1 62H . Quomodo intelligatur cum ducntur, quod Fnlius si t secundu s a Patre
et S piritus sanc tu s sit 661I ll. Quomodo intelhgntur hoc quod dw ntur, quod S piritus sanctus sit
ter t ium 165W. Quomodo intelligntur, quod essentw . si t geni ta in Filia, et spirata in
Spiritu sanoto . 1 65V . Quomodo intelligitur, quod Jesu s diciturEl lin s. P aternw
.
essentim 1 67V I . Quomodo intellngifiur, quod quae sunt propria naturah Ler P atns,sunt propria Fdn. 468V II . Quomodo intelligntur, quod Pater neque Filia, neque S piritu sanclo
indiget ad sui perfect:onem 1 68V…. Quomodo intelligntur quod Spu ntus sanctu s dicitur w gem tus 469121 . Qqmodo intelligntur, quod Spiritus sanctu s d101 1ur med1us Patr i s etI lli . 470
X. Quomodo intellugì tur hoc quod fi icitur, quod S piritus sit imago Fnlu 1 70Xl. Quomodo intelhgilu r, quod Fulm s si t Patre sicu t in s ua imagm e 1 72XI I. Quomodo intellngitu r, quod S piritus sanc tu s si t Verbum Filii 1 72K … Quomodo intelligutur quod da nbur, quod nom ine C h r1stu inlellugitur
1 73XIV . Quomodo intellugitur quod dic1tur, S piritus sanctus non m ittit
Fi l iam . 474XV . Quomodo intelhgntur quod dicitur, quod Spintus sanc tu s vere per
Filium operatur. 475XV I . Quomodo 1ntellxgitur quod dicitur in Eccles ia , Deus non erat in
homim bus ante C hristi 1ncarnah oneuim 475XVI I . Quomodo intelligitur, Divinam Essentiam increatam conceptaxx x esse
et na tam . 476XVI I I . Quomodo m tellìgitur cum dncntur, Dentas homo fa c ta 477XIX . Quomodo intelligitur, quod FIÌÌUS Dei assum psit humanam naturam
in su a 477XX . Quomod o intelligitur cum dlC itll l‘, hominem esse assumptum 4 78XXI . Quomodo intelhg11ur quod du ntur, quod Deu s fea t hominem esse
479XX I I . Quomodo intelligituramotam esse a C hristo imaginem primi parentis 1 79XXI II Quom odo intellngitur q uod crea tu ra non potest cooperaryC reaton 480IVXX. Quomodo intelhgntur quod dw ntur, crea tu ra… crea to r: non esse
promia 480XXV . Quomodo intelligitur quod in Angelis, quantum ad naturam , non d i
cimus esse secundum et tert1um 1481XXVI . Quomodo intelhgnturquod d101 1u1’, quod, docente Paulo, et iam S era.
phim addiscit. 481XXVII . Quomodo intellugitur quod dìcitur, quod spiramen, quod inspiravut
Deus in faciem homm 1s, non e s t amma ratw nahs, sed sanct i Spp482
XXV I“. Quomodo intelligilur, quod eum qui semel blasphemavnt, impossibile,e s t non blasphemare… 1382
XXIX Quomodo intellugitu r quod d1mtur, quod fi des non si t praedw abnlis. 483XXX . Quomodo intelligitur quod dia tp r, quod fi des non slt nobxs mim s
tra ta per Angelo s . 483XXXI. Quomodo intelhgltur quod. du ntur, lnttera mortalxs etiam non testa
73mentiXXXII. Quomodo intellignqunquod sola defi nitno Nxcaeni conelln es t unica, et
vera possessio fi delnum 681Quod Spintus sanc tu s es t Splf ltllS F1… 686Quod F1Lus m ittnt Spiritum sanc tum . 48 7Quod Spiri tu s sanctus acc ip it de eo quod estF11u . 489Quod Filius operatu r p er S piritum os.anc tum 490Quod S piritus sanctus sit imago Fil". 491
Quod es t chara c ter Filii 492Item quod e st sìgullum F1 lii. 492
I tem quod S piritus sanctu s e s t gx Pa tre per Fnhum 1 93Quod Spi r itu s sanctus si t a F1110 .
Quod simul es t a Pat re et F1ho 494
Quod e s t ah u troque ah aeterno 494
