QUA HAT 022013

1

BM. Dược Liệu – ĐHYD CẦN THƠ118/02/2013

Thạch Trần Minh Uyên

BM Dược Liệu – ĐHYD CẦN THƠ


Mục tiêu

• Trình bày được các phần của quả

• Định nghĩa được các loại quả thịt và

quả khô không mở

• Nêu được cách nứt của các loại quả

khô tự mở

• Định nghĩa được quả đơn, quả tụ, quả

kép


Quả (trái): là cơ quan sinh sản của cây hạt kín. Sau khi thụ

tinh, tiểu noãn phát triển thành hạt, vách bầu phát triển

thành quả (hoa không thụ tinh → quả đơn tính sinh)

Các phần của quả:

1. Vỏ quả ngoài

2. Vỏ quả giữa

3. Vỏ quả trong


Các phần của quả

1. Vỏ quả ngoài: sinh từ lớp biểu bì, lớp ngoài cùng, lúc

non có màu xanh, lúc chín có màu khác (vàng, đỏ, tím,

đen, …), có thể có gai, cánh, móc

2. Vỏ quả giữa: sinh bởi lớp mô mềm thành bầu có thể khô

héo đi khi quả chín (quả khô) hay dày lên, mọng nước

(quả thịt)

3. Vỏ quả trong: sinh bởi biểu bì trong, có thể mỏng (quả

mọng) hoặc dày, cứng (quả hạch) có khi mang lông khô

hay mọng nước (Bưởi, Cam).

2

BM. Dược Liệu – ĐHYD CẦN THƠ518/02/2013 BM. Dược Liệu – ĐHYD CẦN THƠ618/02/2013

Một số ví dụ


Sự biến đổi các phần khác của hoa thành quả

Cuống hoa và cuống cụm hoa

• Cuống hoa: đào lộn hột

• Cụm hoa: thơm, khóm



Đế hoa: dâu tây, hoa hồng, táo, lê

Lá bắc: sồi, dẻ

3



Đài hoa: rụng sớm hay tồn tại, mọng nước (dâu tằm)



Đài hoa: mọng nước (dâu tằm), biến thành mào lông


Các loại quả

• Quả đơn

• Quả tụ (quả rời)

• Quả kép (quả phức)

Quả đơn tính sinh


Các loại quả

Quả đơn

Quả thịt Quả khô

Quả hạch Quả mọng Quả khô tự mở Quả khô không mở

Quảđại

Quảloại đậu

Quảloại nang

Cắt vách Chẻ ôHủy vách

Quảloại cải

Nứt răngNứt lỗ Nứt ngang

Quảbế

Quảcó cánh

Quảthóc

Liệtquả

4


Quả thịt

Quả hạch: vỏ quả trong cứng, đựng hạtHạch 1 hạt: đào, mận, mơ, xoài, cóc, dừa, cà na…Hạch nhiều hạt: cà phê, đào tây


Quả thịt

Quả hạch: vỏ quả trong cứng, đựng hạtHạch 1 hạt: đào, mậnHạch nhiều hạt: cà phê, đào tây


Quả mọng (quả mập): vỏ quả ngoài mỏng, mềm, vỏ quả giữa và trong nạc

• Quả mọng 1 hạt: bơ, tiêu• Quả mọng nhiều hạt: đu đủ, cà chua, nho…• Quả loại cam• Quả loại bí: cơm quả (vỏ quả giữa + trong + giá noãn)

Quả thịt


Quả thịt

5


Quả khô

Quả khô

Quả khô tự mở Quả khô không mở

Quảđại

Quảloại đậu

Quảloại nang

Cắt vách Chẻ ôHủy vách

Quảloại cải

Nứt răngNứt lỗ Nứt ngang

Quảbế

Quảcó cánh

Quảthóc

Liệtquả


Quả khô không mở

Quả bế: đựng 1 hạt, vỏ quả mỏng (có thể hóa gỗ ít, không dính vỏ hạt), có thể do 1 hay nhiều lá noãn tạo thànhVí dụ: quả dâu tây, bồ công anh, “hạt” hướng dương


Quả có cánh (quả bế)

Quả bế có cánh: dực quả



Quả hạch con: quả bế có vỏ quả cứng chắc


6


Quả thóc (quả dĩnh): vỏ quả dính vào trầng protid nội nhũHọ lúa


Quả phân (liệt quả): bầu nhiều lá noãn dính liền tạo thành bầu nhiều ô, mỗi ô thành 1 quả bế, khi chín tách rời nhau ra.



Quả phân (liệt quả): bầu nhiều lá noãn dính liền tạo thành bầu nhiều ô, mỗi ô thành 1 quả bế, khi chín tách rời nhau ra.


Quả khô tự mở


6 8

1: quả đại2: quả loại đậu

3: nang chẻ ô4: nang cắt vách

5: nang hủy vách (Thầu dầu)6: nang hủy vách (Datura)

7: quả họ Lan8: quả họ Cải

7


Nang nứt lỗ Nang chẻ ô


Quả loại cảiQuả nang cắt vách


Nang nứt ngang (mã đề, rau sam..)


Nang nứt ngang

8


Các loại quả

Quả tụ: sinh ra từ một hoa cónhiều lá noãn rời nhau, mỗi lánoãn tạo thành một quả riêng.


Các loại quả

Quả phức (quảkép): sinh ra từmột hoa tự (nhiềuhoa)


Các loại quả

Quả phức (quảkép): sinh ra từmột hoa tự (nhiềuhoa)


Các loại quả

Quả đơn tính sinh:

• Quả đơn tính sinh có hạt

• Quả đơn tính sinh không hạt

9


Công dụng của Quả đối với ngành Dược: tự đọc


Mục tiêu

Trình bày được:

• Các phần của hạt, sự biến đổi các phần của hạt sau thụ

tinh.

• Các loại nội nhũ có thể gặp ở hạt

• Các kiểu nảy mầm của hạt


Định nghĩa

Sự phát triển của noãn thành hạt

• Giao tử đực (n) + noãn cầu (n) = hợp tử (2n) → phôi (cây

mầm): rễ mầm, thân mầm, chồi mầm, lá mầm.

• 2 nhân phụ / túi phôi + giao tử đực (n) = tế bào khởi đầu

của nội nhũ → nội nhũ (phôi nhũ).

• Phôi tâm: biến mất hay thành ngoại nhũ

• Vỏ noãn → vỏ hạt.


1. Các phần của hạt Phôi

Cây lớp Ngọc lan (Song tử diệp): rễ mầm, thân mầm, chồi mầm, hai lá mầm

10


Cây lớp Hành (Đơn tử diệp): rễ mầm, thân mầm, chồi mầm, một lá mầm

1. Các phần của hạt Phôi


1. Các phần của hạtNội nhũ

- Nội nhũ cộng bào: họ Lúa, họ Bầu bí, họ Xoài

- Nội nhũ tế bào: Ổi, Đậu

- Nội nhũ kiểu trung gian

• Dừa: cái dừa và nước dừa

• Nội nhũ nhăn: Mãng cầu, Cau

• Nội nhũ sừng: Cà phê, Mã tiền

Ngoại nhũ

Phôi tâm → ngoại nhũ

Có ở Gừng, Tiêu, Sen, Súng,…

Nội nhũ, ngoại nhũ: mô dự trữ của hạt


2. Hình dạng của hạt trưởng thành

2.1. Hình dạng bên ngoài

Tròn, dẹp, hình thận, hình đa diện,…

Mặt ngoài có thể láng, xù xì hay có vân; có tễ + lỗ noãn

Một số phần phụ:

• Lông: hạt Bông vải

• Tử y: nhãn, chôm chôm…

• Mồng: hạt Thầu dầu

• Áo hạt giả

• Mào: chỗ lồi của sóng noãn giống cánh

• Cánh: thông, Canhkina



Tử y

Lông

11



Mồng Áo hạt giả



Hạt có cánh


2.1. Hình dạng bên trong

• Hạt không nội nhũ

• Hạt có nội nhũ: mầm nội phôi, mầm ngoại phôi

• Hạt chỉ có ngoại nhũ

• Hạt có nội nhũ và ngoại nhũ



3.1. Sự phát tán của hạt

• Trực tiếp

• Nhờ gió

• Nhờ nước

• Nhờ động vật

• Nhờ con người

3. Sự phát tán và nẩy mầm của hạt

12


3.2. Sự nẩy mầm của hạt

Điều kiện nảy mầm:

• Điều kiện bên trong: hạt phải chín,

• Điều kiện ngoại cảnh: có nước, oxy, nhiệt độ



3.3. Hiện tượng hình thái của sự nẩy mầm

- Lớp Ngọc lan

• Sự nẩy mầm trên đất

• Sự nẩy mầm dưới đất

- Lớp Hành


BM. Dược Liệu – ĐHYD CẦN THƠ4718/02/2013 BM. Dược Liệu – ĐHYD CẦN THƠ4818/02/2013

Sự nẩy mầm trên đất

13


Sự nẩy mầm dưới đất


Sự nẩy mầm ở cây lớp Hành

Documents

QUA HAT 022013