Plan for Mitigation of People-Elephant Conflicts in Borai District Trat Province

แผน เพอการลดปญหาความขดแยงระหวางประชาชน และชางปา ทอาเภอบอไร จงหวดตราด Plan for Mitigation of People-Elephant Conflicts in Borai District Trat Province

รองลาภ สขมาสรวง นรศ ภมภาคพนธ ภาควชาชววทยาปาไม คณะวนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

มาโนชญ ยนด และสวาง ทพยนกล คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดล วทยาเขตไทรโยค

Abstract More than ten years of the People-elephant conflicts in Borai and Khao Saming Districts in Trat Province cause damage to people lifes and their agricultural properties. Recently, the conflicts have been continued. Suitability of lowland plain with good water supply and available food sources for 30-40 wild elephants throughout the year. They are feed on wild grasses, and agriculture crops i.e. Durian, banana, rambutan, mango, coconut, oil palm and so on. Loss of people’s lifes, crops and loss of properties (water container, tap, fence) in higher incomes make the conflicts continue with serious suffers. In contracting, wild elephant loss of the suitable lowland habitat and they cannot compensate roaming on existing steep and high mountain habitats. At least 6 elephants were reported that died in the conflicts.

Recently, base on our preliminary survey in problem sites and the meeting on the 17th May 2014, higher level officials of Borai Dristrict involved and organized the meeting between local peoples from Chang Toon and Nong Bonn Sub-districts with NGOs, forestry officials, faculty members from Kasetsart & Mahidol Universities to discuss and to provide informative data of conflict cases and site localities in order to find out all possible resolutions in making such an available Plan for Mitigation of People-Elephant Conflicts in Borai District. The five-ten years Plan covered for ten main strategies with supporting Projects to achieve to the goals both conservation, protection for wild elephant and also focus on mitigation of the people and wild elephant conflicts in such as: control elephant movement in some areas with keep watch, research, education to local peoples and paid for the property loss, ect. Budgets and sources would be flexible for the strategies and supporting projects from inside and outside sources. สภาพความเปนมา การออกมากนพชสวน และพชไรของชางปาท บานหนองแฟบ บานชางทน บานหนองมาตร ตาบลชางทน บานเขาปกกา บานมะอกแรด ตาบลหนองบอน อาเภอบอไร จงหวดตราด และบานสะตอ ตาบลสะตอ อาเภอเขาสมง จงหวดจนทบร เกดขนอยางตอเนองนบตงแตประมาณป พ.ศ. 2551 เปนตนมา พชผลเกษตรโดยเฉพาะทเรยน สวนผลไมตลอดจนทรพยสนภายในครวเรอน ไดรบ

ความเสยหายจานวนมาก มคนตายเพราะถกชางปาทารายอยางนอย 5 คน บาดเจบอยางนอย 7 คน และพบชางปาตาย 6 ตว เหตการณดงกลาวไดสรางความหวาดวตกแกราษฎร เนองจากชางปาอาศยหากนอยในสวนผลไม และสวนยางพาราเกอบตลอดป จงไดมการจดประชมรวมกนระหวางอาเภอบอไร เขตรกษาพนธสตวปาคลองเครอหวาย อทยานแหงชาตนาตกคลองแกว ผแทนมลนธสบนาคะเสถยร ผแทนมลนธชางแหงประเทศไทย กานนตาบลชางทน กานนตาบลหนองบอน อาจารยจากคณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดล คณะวนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร และราษฎรผไดรบความเดอดรอน ณ ททาการผใหญบาน เมอวนท 17 พฤษภาคม 2557 เพอหาขอยต โดยจดทาแผนการแกปญหาบรรเทาความเดอดรอนของราษฎรอยางเรงดวนตอไป สภาพพนทปญหา บรเวณตาบลสะตอ อาเภอเขาสมง ตาบลชางทน และตาบลหนองบอน อาเภอบอไร ตงอยทางดานใตของ เขตรกษาพนธสตวปาคลองเครอหวาย และอยทางดานตะวนออกของเทอกเขาในอทยานแหงชาตนาตกคลองแกว สภาพพนททเกดปญหามลกษณะเปนแองกระทะ ปจจบนสวนใหญเปน สวนผลไม สวนยางพารา ชนดผลไมทนยมปลกเชน ทเรยน เงาะ มะพราว ลองกอง มงคด ขนน หมาก ปาลมนามน เปนตน พนทบนภเขาบางสวนโดยเฉพาะในเขตตาบลสะตอ ไดถกออกเอกสารสทธทดน โดยมการปลกปาลมนามน สวนยางพาราจนหมด สภาพธรรมชาตทชางเคยอยไดแกพนทภายในเขตรกษาพนธสตวปาเปนภเขาสงชนพนททภายในมลกษณะเปนหลมทเกดจากการขดหาพลอยในอดตเปนจานวนมาก เคยพบวามชางปา สตวปาตกลงไป พนทดานทตดกบปาซมโลท (Samlaut Multiple-Use Area) ของประเทศกมพชา พบวามกบระเบดอยเปนจานวนมาก ดงนนพนทอยอาศยของชางปา จงวนเวยนอยระหวางพนทชายปาของเขตรกษาพนธสตวปา กบพนทเกษตรกรรม ทเดมเคยเปนพนทอาศย มจานวนชางปารวม 30 – 40 ตว พบชางหากนทกทศทางจากแนวเขต ทงดานเหนอ ดานตะวนตก และดานใต สภาพปญหา ปญหาชางปาบรเวณน เกดขนเนองจากการขยายตวของชมชนในพนท ทสวนใหญเปนผเดนทางเขามาขดหาพลอยในปาเมอประมาณ 30 ปทผานมา การขยายพนทเกษตรกรรม การสรางอางเกบนาเขอนครธาร พรอมกบการขยายตวของชมชนโดยรอบ นบตงแตสมปทานทาไมของบรษทศรราชาทาไม ในราวป พ.ศ. 2520 – 2525 รวมกบการขดหาพลอยในผนปาตะวนออก ระหวางป พ.ศ. 2511 – 2535 ตอมาพนทราบไดถกจบจองเปนททากน พนทเกษตร สวนผลไม ทอาศย สงกอสราง คงหลงเหลอพนทปา ทอยตามภเขา ปญหาความขดแยงระหวางคนกบชางปา พบวามความรนแรงมากขนตามลาดบ นบจาก ป พ.ศ. 2550 เปนตนมา ภายหลงจากพบวามชางตายอยในพนทเดยวกน 6 ตว มคนตายจากสาเหตชางปา 4 คน มคนถกชางฆาครงแรกในป พ.ศ. 2553 จานวน 1 คน ในป พ.ศ. 2555 จานวน 2 คน และในป พ.ศ. 2556 จานวน 1 คน ขณะทชางปาทารายราษฎรบาดเจบ ระหวางป พ.ศ. 2546 ถงปจจบน จานวน 7 คน เปนทนาสงเกตวาปญหาชางปาเกดนอกพนทอนรกษสตวปา ซงหมายความวาโดยสวนใหญชางปาเหลานอาศยอยในพนทเกษตรกรรม

ภาพท 1 กลมปาอนรกษภาคตะวนออก และทตงบรเวณบานชางทนทเกดปญหาความขดแยง ทมา: เขตรกษาพนธสตวปาคลองเครอหวาย (2556)

จากการเดนทางเขาสารวจพนทบรเวณคลองสะตอ พบรองรอยชางปาเดนหากนตามแนวลาหวยจานวน 4 – 5 ตว ผครอบครองพนทบางสวนใชการขดคเพอปองกนมใหชางปาเขาไปกนพชผลโดยเฉพาะปาลมนามนของบรษททมเนอทขนาดใหญ บรเวณนมหนวยงานในการดแลรกษาทรพยากรธรรมชาต 3 หนวยงาน ในรปของฐานปฏบตการของนาวกโยธน (พน ร. ฉก. นย. จนทบร) ม พ.จ.อ. ปะนทศน สงเสรม เปนหวหนาชด หนวยปองกนรกษาปาของกรมปาไม และฐานปฏบตการของทหารพราน คอยใหความชวยเหลอ

ระหวางป พ.ศ.2552-2554 ระหวางป พ.ศ.2555และ 2556

ภาพท 2 ตาแหนงชางปาทออกนอกพนทปาอนรกษโดยรอบเขตรกษาพนธสตวปาคลองเครอหวาย ระหวางป พ.ศ. 2552 - 2556 ทมา: เขตรกษาพนธสตวปาคลองเครอหวาย (2556)

��

�ก��

0

2

4

6

8

10

12

14

16

ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค.

2553

2554

2555

2556

ภาพท 3 จานวนครงทชางปาออกมากดกนพชผลของราษฎร ป พ.ศ. 2553-2556 ทมา: เขตรกษาพนธสตวปาคลองเครอหวาย (2556) ตารางท 1 แสดงความเสยหายของพชผลทางการเกษตรและทรพยสนตางๆ จากชางปา ระหวางป พ.ศ. 2549 ถง พ.ศ. 2556 ปงบประมาณ การตดตามเฝาระวง (ครง) ความเสยหายทเกดขน

2549 4 มะมวง 2 ตน, มะพราว 2 ตน, ขนน 1 ตน, กลวย 1 กอ, หมากแดง 1 กอ

2550 2 กลวย 1 กอ, มะพราว 1 ตน, ทเรยน 1 ตน, ทอนา 1 แหง

2551 11 ขนน 12 ตน, หมาก 4 ตน, ทเรยน 8 ตน, กลวย 5 กอ, มะไฟ 20 ตน, ชมพ 1 ตน, ยางพารา 1 ตน, มงคด 1 ตน, สะละ 1 กอ, ทอนา 2 แหง

ปงบประมาณ การตดตามเฝาระวง (ครง) ความเสยหายทเกดขน

2552 14 บาน 1 หลง,กลวย 171 กอ, ทเรยน 94 ตน, มะพราว 3 ตน, ขนน 1 ตน, มะไฟ 13 ตน, สละ 1 กอ, ยางพารา 81 ตน, ลองกอง 24 ตน, มะละกอ 10 ตน, หมาก 7 ตน

2553 20

กลวย 14 ตน, ตนปาลม 36 ตน, ทเรยน 22 ตน, มะพราว 6 ตน, หมาก 10 ตน, ขนน 3 ตน, มงคด 2 ตน, มะไฟ 11 ตน, ปยอนทรย 4 กระสอบ, เครองสบนา 1 เครอง

2554 34

หมาก 9 ตน,ปาลม 926 ตน ,กลวย 55 กอ, มงคด 3 ตน,ลองกอง 12 ตน,ทเรยน 55 ตน เงาะ 4 ตน,ขนน 2 ตน,ยางพารา 15 ตน,มะพราว 9 ตน, มะไฟ 1 ตน,สบปะรด 20 กอ,

เสาไฟฟา 1 ตน,เครองซกผา 1 เครอง,เครองทาความเยน 1 เครอง, ถงพนยา 1 ถง

2555 100

ทเรยน 349 ตน, กลวย 1,047 ตน, ลองกอง 147 ตน, มะไฟ 26 ตน,เงาะ 10 ตน, มงคด 7 ตน, มะพราว 43 ตน, ปาลมนามน 120 ตน, ยางพารา 30 ตน, ไมหอม 30 ตน, สละ,ไรมนสาปะหลง 1 ไร,บาน (เสยหายบางสวน) 1 หลง,ถงนา 20 ลตร 1 ใบ,ถงพนยา 5 ใบ, ถวยรองนายางพารา 50 ใบ, ตะกราหเหลก 5 ใบ, ปยเคม 1 กระสอบ, ทอนา

2556 (ต.ค. 55 – พ.ค. 56)

82

ทเรยน 35 ตน,กลวย 246 ตน,มะพราว 45 ตน, หมาก 4 ตน,ยางพารา 6 ตน,ขนน 16 ตน, มะมวงหมพานต 3 ตน,ลองกอง 1 ตน, เตาราง 3 ตน, สบปะรด มงคด (เสยหาย เลกนอย),นาขาว 1 งาน,ทอนา,ประตเปดปดนา,เสาไฟฟา (โคนลม) 1 เสา, ถงพนยา 2 ถง

ทมา: เขตรกษาพนธสตวปาคลองเครอหวาย (2556)

ภาพท 4 จานวนราษฎรทบาดเจบ และเสยชวตเนองจากถกชางปาทาอนตราย ระหวางป พ.ศ. 2546 ถง พ.ศ. 2556 ทมา: เขตรกษาพนธสตวปาคลองเครอหวาย (2556)

การแกปญหา 1. การแกไขปญหาในปจจบนของเขตรกษาพนธสตวปาคลองเครอหวาย

1.1 การจดตงหนวยเคลอนทเรวเฝาระวง ตดตาม และผลกดนชางปาทออกมานอกพนทปาอนรกษจดประสงคเพอ - รบแจงเหต ตลอด ๒๔ ชวโมง กรณมชางปาออกมานอกพนทเขตฯและสรางความเดอดรอนความเสยหายแกราษฎร

- จดชดเจาหนาทออกตรวจสอบ เฝาระวง ตดตาม ผลกดนชางปาใหเขาไปในพนทปองกนชางปาทาลายชวต ทรพยสนพชผลเกษตร - จดชดเจาหนาทออกตรวจสอบความเสยหาย ทงชวต ทรพยสน พชผลทางการเกษตร เพอเกบขอมลเกยวกบจานวนผไดรบความเสยหาย พฤตกรรมและจานวนชางปา - จดตงฝายปฏบตการแกไขปญหาชางปา เกบขอมล วเคราะห และรายงานผลการดาเนนงาน 1.2 จดทาแผนปาย แผนพบการประชาสมพนธ รณรงคปลกจตสานกใหความรกและเมตตาตอชางปาตลอดจนวธการปองกนชวต ทรพยสนจากชาง รวมทงแนวทางการอยรวมกนกบชางแบบสนต 1.3 การสารวจพนทเพอจดทาแนวเชอมตอพนทและการสารวจพนทเพอผนวกใหเปนเขตรกษาพนธสตวปา เพอเปนการเพมพนทแหลงอาหารและทอยอาศยอยางปลอดภยของชางปาและสตวปา 1.4 ปลกพชเสรมอาหารชางปา จดทาแหลงนา ทงหญา จดทาโปงเทยมเพมขนเพอลดการออกมาหากนนอกพนทปาอนรกษ และปองกนปราบปรามการบกรกพนทปาอยางเขมขน 1.5 การจดการประชมหารอรวมกบองคกร หนวยงานขางเคยงเปนการตอเนอง เพอเฝาตดตามชางปา และมแนวทางปฏบตไปในทศทางเดยวกน 1.6 การจายคาชดเชยจากกองทนชวยเหลออาหารชางปาแหงประเทศไทย เพอชวยบรรเทาความเดอดรอนแกราษฎรทผลผลตทางการเกษตรไดรบความเสยหายจากชางปา 1.7 การศกษา วจยทางวชาการ เกยวกบจานวนประชากรชางปา พฤตกรรม การเคลอนยายและแหลงทอยอาศยทจาเปนหรอรองรบกบจานวนประชากรชางปาในพนทคมครอง 1.8 การประสานความรวมมอระหวางประเทศกมพชาเพอจดทาแผนโครงการจดทาแนวเชอมตอระบบนเวศและพนทคมครองระหวางประเทศ (International Transboundary Protected Area) ไดแก เขตรกษาพนธสตวปาคลองเครอหวาย อทยานแหงชาตนาตกคลองแกว ของประเทศไทย และพนทคมครองประเทศกมพชา ไดแก Central Cardamon Mountains, Phnom Samkos Wildlife Sanctuary และ Samlaut Multiple-Use protected Area 2. ขอเสนอแนะการแกไขปญหาความขดแยงระหวางคนกบชางปาครงน

ยทธศาสตร แผนงาน/โครงการ ปท ระยะเวลา

(ป)

ประมาณการ งบประมาณตอป(บาท)

หนวยงานรบผดชอบ

1. การศกษาวจย 1. การตดตามศกษาประชากร และการแพรกระจายของชางปา การใชสญญาณวทย

1 3 500,000 เขตรกษาพนธสตวปา อทยานแหงชาต สถาบนการศกษา หนวยงานปกครอง

2. การศกษาการหากนการกระจายของชางปา


3. การศกษาสภาพความขดแยงระหวางคนกบชางปา


4. การศกษาวธการปองกนพนทเกษตร และการแจงเตอนภย ถนน - หอเฝาระวง -กลองดกถายภาพ real time - รว ค กนชาง - ระบบเครอขายแจงขอมล


** 5. การศกษาความหลากหลายทางพนธกรรมของชางปา

5 1,000,000 เขตรกษาพนธสตวปา อทยานแหงชาต สถาบนการศกษา หนวยงานปกครอง

** 6. ศกษาความเปนไปไดในการควบคมประชากรชางปา

5 1,000,000 เขตรกษาพนธสตวปา อทยานแหงชาต สถาบนการศกษา หนวยงานปกครอง

** โครงการในอนาคต

2. ศกษาความเปนไปไดในการสรางแนวเชอมตอหยอมปาของเขตรกษาพนธสตวปาคลองเครอหวาย

1 3-5 รวมมอกบหนวยงานอน

เขตรกษาพนธสตวปา อทยานแหงชาต สถาบนการศกษา หนวยงานปกครอง


(ป) งบประมาณตอป (บาท)


7. การศกษาพฤตกรรมของชางปา


2. การพฒนาบคลากร

1. การพฒนาบคลากรดานการประชาสมพนธ


2. การพฒนาบคลากรดาน เคลอนยายสตวขนาดใหญ (พรอมอปกรณทจาเปน)

1 5 500,000 ในปแรก


3. การพฒนาบคลากร หรอ 1 10 200,000 เขตรกษาพนธสตวปา

สนบสนนการศกษาความขดแยงระหวางคนกบสตวปา

ปละ 3 ครง เวยนทกตาบลๆ ละครง ประชมรวม 1 ครง

อทยานแหงชาต สถาบนการศกษา หนวยงานปกครอง

4. พฒนาบคลากรดานการควบคมชางปา - รวมกบเขตฯ อางฤาไน คลองเครอหวาย นาตกคลองแกว สอยดาว - องคการบรหารสวนตาบลทเกยวของ

1 5 200,000 บคลากรของเขต ปละ 2 ครงๆละ 20 คน


3. การปรบปรงถนทอาศยของชางปา

1. สารวจ เพอการจาแนกพนททเหมาะสมสาหรบรองรบชางปา - กนพนทไมมเอกสารสทธ


2. การปรบปรงรกษาพนททเหมาะสมของชางปา


เขตรกษาพนธสตวปา อทยานแหงชาต สถาบนการศกษา หนวยงานปกครอง องคกรเอกชน

4. การสรางสงกดขวาง

1. การสรางรวไฟฟา การทาคกนชาง ปองกนชางปาเขาทาลายพชผลเกษตร

1 5-10 200,000 เขตรกษาพนธสตวปา อทยานแหงชาต สถาบนการศกษา หนวยงานปกครอง องคกรเอกชน


(ป) งบประมาณตอป(บาท)


5. การพฒนาการใชประโยชนสตวปา

1. การทองเทยวเชงนเวศทมสตวปาเปนฐาน


เขตรกษาพนธสตวปา อทยานแหงชาต สถาบนการศกษา หนวยงานปกครอง องคกรเอกชน

2. การเทยวชมชางปา 2 10 เขตรกษาพนธสตวปา อทยานแหงชาต สถาบนการศกษา หนวยงานปกครอง

6. การบรณาการความรวมมอเพอแกไขปญหาชางปา

1. โครงการสรางเครอขายความรวมมอกบหนวยงานภาครฐ และเอกชน เพอ

1 5-10 300,000 เขตรกษาพนธสตวปา อทยานแหงชาต สถาบนการศกษา

เสรมสรางความเขมแขงในการอนรกษและแกปญหาความขดแยงระหวางคนกบชางปา

หนวยงานปกครอง องคกรเอกชน

2. โครงการความรวมมอกบประเทศเพอนบานเพอการอนรกษ ตดตามศกษาสตวปา

1 5-10 200,000 เขตรกษาพนธสตวปา อทยานแหงชาต สถาบนการศกษา หนวยงานปกครอง

7. การประชาสมพนธ ใหการศกษา

1. การประชาสมพนธเกยวกบชางปา


8. ศกษาความเปนไปไดในการเคลอนยายชางปา

1. การศกษาความเปนไปไดในการเคลอนยายชางปาทมความเสยงสงเพอลดการตาย และการรกษาพนธกรรม

2-5 10 เขตรกษาพนธสตวปา อทยานแหงชาต สถาบนการศกษา หนวยงานปกครอง

2. ศกษา ความเปนไปไดในการปรบปรง เพมความสามารถในการรองรบชางปาในพนทแหงใหม

1-2 3 400,000 เขตรกษาพนธสตวปา อทยานแหงชาต สถาบนการศกษา

9. ศกษาความเปนไปไดการจายคาชดเชยความเสยหายจากชางปา

1 3 กรมอทยานแหงชาตฯ หนวยงานปกครอง


(ป) งบประมาณตอป(บาท)


10. การเสนอใหการจดการพนทเพออนรกษชางปาบรเวณกลมปาตะวนออก รวมถงบรเวณทเกดปญหา อยภายใตการดาเนนงานของมลนธปารอยตอ 5 จงหวด ตามพระราชเสาวนยของสมเดจพระนางเจา พระบรมราชนนาถ

ศกษาความเปนไปได ในการเสนอใหการจดการพนทเพออนรกษชางปาบรเวณกลมปาตะวนออก รวมถงบรเวณทเกดปญหา อยภายใตการดาเนนงานของมลนธปารอยตอ 5 จงหวด ตามพระราชเสาวนยของสมเดจพระนางเจา พระบรมราชนนาถ


หมายเหต

= แผนระยะสน = แผนระยะกลาง = แผนระยะยาว

แผนการดาเนนขางตนอาจมการปรบเปลยน หลงจากการประชมทจะมขนครงตอไป โครงการทงหมดทกลาวไว ครอบคลมทกกจกรรมทเปนไปได ประกอบดวยโครงการระยะสน และระยะยาว อยางไรกตามในการดาเนนการอาจมการปรบเปลยนตามสภาพปญหา และเลอกดาเนนการตามความจาเปนเรงดวน รวมทงกรอบงบประมาณ และแหลงทนทไดรบการสนบสนน ซงอาจตากวา หรอไมเปนไปตามประมาณการทตงไว แตสามารถดาเนนการได ปจจบน ราง แผน เพอการลดปญหาความขดแยงระหวางประชาชน และชางปา ทอาเภอบอไร จงหวดตราด ไดรบการจดสงไปปลดอาเภอบอไร จงหวดตราด รวมทงยงองคกร และผเกยวของ เชน เขตรกษาพนธสตวปาคลองเครอหวายเฉลมพระเกยรต อทยานแหงชาตคลองแกว ในการรวมพจารณา และผลกดนตอไป

เอกสารอางอง มหาวทยาลยเกษตรศาสตร 2556. แผน……………………

Documents

Plan for Mitigation of People-Elephant Conflicts in Borai District Trat Province