1

2013-2014 BAHAR DÖNEMİ

HIST 200 DERSİ

DÖNEM PROJESI

BORSA ISTANBUL’UN TARİHİ

DERS KODU: 200

ŞUBE KODU: 1

GRUP NO: 10

TESLİM EDİLEN KİŞİ: ABDÜRRAHİM ÖZER

GRUP ÜYELERİ:

1) MUSTAFA ILHAN - 21002332

2) ORÇUN TANIR - 21101105

3) OĞULCAN ÖZTÜRK - 21302094

4) EMRE ÖZTÜRK - 21102126

5) EMRE HANGÜL - 21201007

2

Özet

Borsa başlıca kuralları olan, arz-talep dengesine göre değişim gören ve organize edilen

bir piyasadır. Piyasada değer verilen bir çok materyal vardır ve bunların alım ve satım

işlemleri gerçekleştirilir. Piyasada değer biçilen bu materyallere ise menkul kıymetler yani bir

diğer adıyla ise değerli evraklar adı verilir. Bu değerli evraklar sırasıyla; hisse senetleri,

dövizler, değerli mallar, hammaddeler (metaller vs.), borçlardır (Devlet Tahvilleri, hazine

bonoları vs.). Piyasadaki bu değerli varlıkların arz-talep usulüne göre komisyoncular

tarafından yapılan aracılık faaliyetleri ile alım satımının gerçekleşmesi sonucu piyasadaki

dengeler oluşur. İstanbul Menkul Kıymetler Borsası ise bu aracılık faaliyetlerini düzenlemek

ve belli kurallar ve standartlar ile gerçekleştirmek üzere 1985 yılında kurulan bir kurumdur.

Kurulan bu kurum, 2013 yılında ismi değiştirilerek Borsa İstanbul (Bist) adını almıştır. Borsa

İsyanbul’un tarihini konu aldığımız projemizde başlıca şu konular incelenmiştir: (1) Borsa

İstanbul Hakkında Genel Bilgi (2) Borsa İstanbul’un Kuruluşu (3) Borsa İstanbul’un Kuruluşu

ile Birlikte Ülke Ekonomisine Etkileri, Hassas Dokusu ile İlgili Borsanın Bilinmeyenleri

(4)Geçmişten Günümüze İstanbul Menkul Kıymetler Borsası, Borsa İstanbul (5) Borsa

İstanbul Verileri ve Anlamları (6) Borsa İstanbul’un Bireyler ile İlişkisi.

Abstract

Stock Market is a market which has principal rules, it changes and is organized

according to supply and demand equilibrium. There are many valued materials in the market

and in there, their purchase and sale processes are completed. These valued materials are

called securities or by another name commercial instruments. These commercial instruments

are shares, foreign exchanges, high grade goods, raw materials (metals and such) and bonds.

(state bonds, treasury bills, etc). The equilibrum of the market is formed with the purchase

and sale of these valued goods with the intermediation of commission agents according to

3

supply and demand. Istanbul Stock Exchange is an instution which was founded in 1985 to

audit and organize these intermediations with certain standards and rules. This instution had

its name changed and since 2013 it’s called Borsa Istanbul. In this project we handle the topic

of History of Borsa Istanbul and these are the main subjects we analyzed: (1) General

Information About Borsa Istanbul, (2) The founding of Borsa Istanbul, (3) The Effects of the

Founding of Borsa Istanbul to the National Economy, The Unknowns of the Bourse related to

its gentle structure, (4) . Istanbul Stock Exchange and Borsa Istanbul, From Past to Present,

(5) Statistics of Borsa Istanbul and their meanings, (6) The Relation Between Borsa Istanbul

and Individuals.

4

Table of Contents A. GİRİŞ................................................................................................................................................. 5

1. Borsa Kavramı ve Türk Borsacılığının Tarihi...................................................................................... 5

B. BORSA İSTANBUL’UN KURULUŞU ..................................................................................................... 7

1. Sermaye Piyasasının Borsaya Duyduğu İhtiyaç İle Başlayan Serüven ............................................... 7

2. BORSA İSTANBUL’UN ÜYELERİ ......................................................................................................... 8

C. BORSA İSTANBUL’UN KURULUŞU İLE BİRLİKTE ÜLKE EKONOMİSİNE ETKİLERİ, HASSAS DOKUSU İLE

İLGİLİ BORSANIN BİLİNMEYENLERİ ........................................................................................................... 9

1. Ülkedeki Krizlerin Borsaya Etkileri ve Sonuçları ............................................................................... 9

2. Borsanın En Değerli Üyeleri ........................................................................................................... 12

D. BORSA İSTANBUL’UN BİREYLER İLE İLİŞKİSİ VE HAYATLARINDAKİ ETKİLERİ .................................... 12

1. BORSA İSTANBUL’UN KURULUŞU İLE BİRLİKTE TAHTAKALE PİYASASI ............................................ 12

REFERANSLAR ........................................................................................................................................ 16

5

A. GİRİŞ

1. Borsa Kavramı ve Türk Borsacılığının Tarihi

Borsa kendi kuralları ve standartları olan, arz-talep ilişkisine göre fiyatları belirlenen

çeşitli malların ve varlıkların alım ve satımının gerçekleştiği piyasadır. Borsanın

bünyesinde bulundurduğu bu değerli varlıklara menkul kıymetler denir. Menkul kıymetler

sırasıyla; kıymetli evraklar , ticari mallar ve hammaddeler, hisse senetleri ve dövizlerdir.

Bahsedilen kıymetlerin alım ve satımlarının gerçekleşmesi ile oluşan arz-talep dengesi

sonucu oluşan veriler Borsa’nın verilerini oluşturur ve piyasa faaliyetleri bu şekilde

gerçekleşir. Geçmişten günümüze Türk Borsacılığını incelediğimiz zaman Osmanlı

İmparatorluğunda piyasa faailiyetlerinin 1866 yılında kurulan Menkul Kıymetler Borsası

ile başladığını görüyoruz. 19. Yüzyıl Osmanlı İmparatorluğunun ekonomik ve ticari

anlamda yaşadığı son derece önemli reformlar ile başlamış ve devam etmiştir. 19.

Yüzyılda Avrupa ülkelerinde gerçekleşen sanayi devrimi ile önemli bir miktarda sermaye

birikimi oluşmuştur ve oluşan bu sermaye birikimi ile doğan önemli etkinlikler ortaya

çıkmıştır. Bu etkinlikler borsanın da temel faaliyetleri olan sermaye yatırımları, borç para

alıp verme ve para saklama politikaları idi. Avrupada yeni başlayan bu akım ülkeler arası

ticari ilişkileri geliştirmekle birlikte kapitalist politikalar ile ticari menfaatlerini ön plana

çıkarmak isteyen ülkeler için önemli bir fırsattı. Bu durum daha basit bir dil ile açıklamak

gerekirse, sermaye yatırımları güçlü olan ve bu konuda önemli bir potansiyel barındıran

ülkeler, tam tersi durumda olan ülkeleri saldırgan ticari politikalarının ve menfaatlerinin

uygulama alanı haline dönüştürmüştü. Osmanlı Devleti ise karşısında bulunan güçleri

bastırmak için bir denge politikası izlemek zorundaydı ve bu politikalar çerçevesinde 1839

Tanzimat ve 1859 Islahat Fermalarını yürürlüğe koymuştur. Çağdaşlaşma ve devletin kötü

gidişatını engellemek için yürürlüğe giren bu fermanlar ve yapılan ticaret antlaşmaları

Avrupa devletlerine ülke ekonomisine ileri müdahale hakkı vermiştir ve Osmanlı

6

ekonomisi zaman içinde batının boyunduruğu altına girmiştir. 119. Yüzyıla kadar kendi

ihtiyaçlarını karşılayabilen Osmanlı İmparatorluğu 19. Yüzyıl’ın ortalarına gelindiğinde,

Avrupa ülkelerinden sıklıkla borç almak durumuna düşmüştür ve dış borçlanmalar giderek

artmaya başlamıştır. Bunun yanı sıra, devletin ülke sınırlarındaki kurumlardan ve

kişilerden de ihtiyaçlar dahilinde borçlar alması ile birlikte iç borçlanmada giderek

artmıştır ve Kırım Savaşı sonrası ilk kez hazine bonoları ve devlet tahvilleri kullanılmaya

başlanmıştır.

Altın ve paralar kullanılan Osmanlı Devletin’de paraların içeriğindeki değerli maden

miktarlarının düşürülmesi yani paraların tağşişi gerçekleştirilmiştir. Bütün bu olaylar

sonucunda Osmanlı İmparatorluğu’nda bir borsa kurulması ihtiyacı doğmuştur ve yapılan

faaliyetlerin standartlara bağlanması kararlaştırılmıştır. Önceleri menkul kıymet alım

satım faaliyetlerini gerçekleştiren meslek erbaplarını bir araya gelmesi ile ortaya çıkan

1 Azmi Fertekligil, “Türkiye’de Borsa’nın Tarihçesi” (İstanbul, İMKB Yayınları, 2000),7.

Sultan Abdulmecit tarafından 1840 yılında çıkarılan “Para yerine geçen kağıt” anlamına

gelen “Kaime-i Nakdiye-i Mutebere (Hazine Bonosu)

7

borsa daha sonra Osmanlı hükümetinin de onayını almış ve kuruluşu resmen

gerçekleşmiştir.

B. BORSA İSTANBUL’UN KURULUŞU

1. Sermaye Piyasasının Borsaya Duyduğu İhtiyaç İle Başlayan Serüven

Sermaye Piyasası Kanunu’nun yasalaşması ülkemizde 1970 yılından itibaren uzun bir

süre boyunca tartışılan bir konu olmuştur. Sermaye Piyasası kanunu yasalaştırmak 1980

yılında iktidara geçen askeri hükümetin yaptığı en önemli işlerden olmuştur ve bir borsanın

kurulması için ilk adım atılmıştır.

Sermaye Piyasası Kanunu’nun amaç ve kapsamını belirten maddeler;

Amaç MADDE 1 – (1) Bu Kanunun amacı; sermaye piyasasının güvenilir, şeffaf, etkin,

istikrarlı, adil ve rekabetçi bir ortamda işleyişinin ve gelişmesinin sağlanması, yatırımcıların

hak ve menfaatlerinin korunması için sermaye piyasasının düzenlenmesi ve denetlenmesidir.

Kapsam MADDE 2 – (1) Sermaye piyasası araçları, bu araçların ihracı, ihraççılar, halka arz

edenler, sermaye piyasası faaliyetleri, sermaye piyasası kurumları, borsalar ile sermaye

piyasası araçlarının işlem gördüğü diğer teşkilatlanmış piyasalar, piyasa işleticileri, Türkiye

Sermaye Piyasaları Birliği, Türkiye Değerleme Uzmanları Birliği, merkezî takas kuruluşları,

merkezî saklama kuruluşları, Merkezî Kayıt Kuruluşu ve Sermaye Piyasası Kurulu bu Kanun

hükümlerine tabidir. Halka açık olmayan anonim ortaklıkların halka arz edilmeyen pay

ihraçları, bu Kanun kapsamı dışındadır.

(2) Bu Kanunda ve bu Kanuna dayanılarak yürürlüğe konulan ikincil mevzuatta hüküm

bulunmayan ve diğer kanunlarda bu Kanunun uygulanmayacağının belirtildiği hâllerde genel

hükümler uygulanır. 2

Yukarıda görüldüğü üzere Sermaye Piyasası Kanunu’nun amacı aslında borsacılık

faaliyetlerinin düzenlenmesi ve belli standartlar altında işlemesi için kurulması gereken

kuruma yasal bir ön ayak oluşturmaktır. Madde 2’de yer alan “Halka arz”, sermaye piyasası

için en önemli kavramdır çünkü Sermaye Piyasası Kanunu değerli varlıkların ihracatına değil

halka arz edilmesine izin vermiştir. Halka arz kavramı, menkul değerlerin satılması için her

2 “Sermaye Piyasası Kanunu Madde 1 ve 2”, 27 Nisan 2014,

http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/12/20121230-1.htm

8

şekilde reklam yapma hakkını verir ve bu şekilde belirtilen kurallar ve standartlar ile alım

satım işlemleri yurt içinde gerçekleşmeye başlar.

Bu gelişmeler ile 1985 yılında kurulan İstanbul Menkul Kıymetler Borsası, 2013

yılında yenilenen ve modernleşen yüzüyle Borsa İstanbul adını aklmıştır ve halen sermaye

piyasası faaliyetlerini düzenlemeye devam etmektedir.

2. BORSA İSTANBUL’UN ÜYELERİ

BORSA İSTANBUL'DA FAALİYET GÖSTEREN ÜYELER

Piyasa Adı Aracı

Kurumlar Bankalar *

Yetkili

Müesseseler

Kıymetli

Maden

Aracı

Kurumları

Kıymetli Maden

Üretimi veya Ticareti

İle İştigal Eden

Anonim Şirketler

To

pla

m

Pay Piyasası 98 - - - - 98

Gelişen İşletmeler Piyasası 98 - - - - 98

Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası 73 13 - - - 86

Borçlanma Araçları Piyasası

Kesin Alım Satım Pazarı 81 42 - - -

12

3

Borçlanma Araçları Piyasası

Repo-Ters Repo Pazarı 47 40 - - - 87

Borçlanma Araçları Piyasası

Menkul Kıymet Tercihli Repo Pazarı 36 27 - - - 63

Borçlanma Araçları Piyasası

Pay Senedi Repo Pazarı 26 2 - - - 28

Borçlanma Araçları Piyasası

Eurotahvil Pazarları ** 5 13 - - - 18

Kıymetli Madenler ve

Kıymetli Taşlar Piyasası - 23 39 19 12 93

* Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Borçlanma Araçları Piyasası Pazarları üye sayısına dahildir.

** Yalnızca işlem yapmak üzere mevzuat uyarınca gerekli teminatları tesis etmiş olan aracı kuruluşlar gösterilmektedir.

9

Borsa İstanbul’un kurumsal yapısı içerisinde faaliyet gösteren yüzlerce üye vardır ve

kuruluşundan bu yana bu rakam giderek artmaktadır. Bu üyeler sermaye piyasasında faaliyet

göstermeleri için yetkilendirilmişlerdir ve her biri hisselerini paylara bölerek satışa

sunmaktadır. Borsa hakkında oluşan genel yargıya göre sunulan sadece hisse senetleridir

ancak aynı zamanda değerli metaller, borçlanma evrakları ve dövizlerden borsada işlem gören

diğer varlıklardır. 3

C. BORSA İSTANBUL’UN KURULUŞU İLE BİRLİKTE ÜLKE EKONOMİSİNE ETKİLERİ, HASSAS DOKUSU İLE İLGİLİ BORSANIN BİLİNMEYENLERİ

1. Ülkedeki Krizlerin Borsaya Etkileri ve Sonuçları

Kriz kelimesinin kavramca kökeni yunanca krisis kelimesinden gelmektedir ve aniden

ortaya çıkan hastalık belirtisi anlamına gelmektedir. Borsanın direkt olarak etkilendiği krizler

ise ülkemizde meydana gelen finansal krizlerdir ve borsada meydana gelen krizler,

ülkemizdeki menkul kıymetler piyasasının ulusal ve uluslararası alanda meydana gelen

olaylardan dolayı aşırı derecede düşüş göstermesinden dolayı oluşan krizlerdir. Borsayı

etkileyen finansal krizleri oluşturan nedenler ülkelerin gelişmişlik düzeyi ve günün

koşullarına göre farklılık gösterebilir ancak genel olarak şu şekilde sıralanabilir.

Arz ve talepteki ani dalgalanmalar,

Sürdürülemeyen büyüme ve belirsizliğin artması,

Enflasyon ve enflasyonu düşürmeye yönelik yanlış politikalar,

Firma bilânçolarının bozulması,

Finansal serbestleşmeye erken geçiş ve deregülasyon,

Aşırı borçlanma, faiz oranlarının yükselmesi ve uluslar arası sermaye hareketleri, 4

3 Borsa İstanbul Resmi Web Sitesi, “Borsa İstanbul Üyeleri”, 27 Nisan 2014,

http://borsaistanbul.com/borsa_uyeleri/uyeler 4 Ekrem Erdem, Para, Banka ve Finansal Sistem, (Ankara, Detay Yayıncılık,2008)

10

1990’da başlayarak 1994 yılına kadar devam eden süreçte yaşanan finansal krizin

doğrudan menkul kıymetleri yani borsayı etkilediğini söylemek mümkündür. 1990 yılında

başlayan kısa vadeli sermaye yatırımları ekonomide önemli oranda bir büyüme sağlamıştır

ancak bu büyüme üretimden kaynaklı bir büyüme değildi. İnsanların ellerindeki para

üzerinden yeni paralar kazanma arzusu ile başlayan yeni trend aslında ekonomide balon

olarak adlandırılan bir büyüme sağladı ve uzun vadede oldukça olumsuz etkiler meydana

getirdi. 1990 yılından başlayarak meydana gelen bu olaylar dizisi bütçe açıkları, yüksek

enflasyon oranları ve faiz harcamalarının bütçedeki payını çoğalttı ve olası finansal krizin

temelleri atılmaya başlandı. 1994 yılına geldiğimizde piyasalarda likitleşme yaşandı yani

sermaye piyasasındaki tüm katılımcıların piyasadaki fiyatlara direkt olarak etki etmesi koşulu

sağlandı ve yaşanan bu durum aşırı döviz talebini getirdi. Yaşanan yüksek döviz talebi

neticesinde piyasadaki döviz stoklarında da doğal olarak bir azalma yaşandı ve döviz

kurlarındaki hızlı artış kaçınılmaz hale geldi. Bu durum karşısında ise Türk Lirası, yabancı

para karşısında yine hızlı bir düşüşe geçti. 1993’te çıkarılan yasa ile menkul kıymet

gelirlerinde vergi kesilmeye başlanmıştı ve bu durum doğal olarak borsadan kaçışa neden

oldu. Yaşanan bütün bu gelişmeler neticesinde 1994 krizi patladı ve borsa da doğru orantılı

olarak bu krizden önemli derecede etkilendi.5

Sermaye Piyasasını etkileyen diğer önemli krizler ise Kasım 2000 ve Şubat 2001

krizleridir. Yaşanan bu kriz önceki krizin tam tersi olarak yurtdışı kaynaklı bir krizdir ve

Asya Krizi olarak adlandırılır. Diğer Asya ülkelerinde yaşanan finansal kriz %30 oranında

develuasyon yani milli paranın direkt müdahale ile değerinin azaltılması ile önlenmiştir ancak

Türkiye’de alınan karar ile bu işlem gerçekleştirilmedi. Sonuç olarak Türk Lirası değer

kazanmaya devam etti ve dış borçlar giderek arttı. Yaşanan bu kriz önceki krizin aksine bir

bankacılık krizine dönüştü çünkü Türk lirasındaki aşırı değerlenme faiz oranını % 800 gibi

5 Prof. Dr. Mustafa Özer , Finansal Krizler, Piyasa Başarısızlıkları ve Finansal İstikrarı Sağlamaya Yönelik

Politikalari, (Eskişehir: TC Anadolu Üniversitesi Yayınları,1999)

11

inanılmaz bir rakama çıkardı. Yaşanan tüm olumsuz gelişmelere ve Türk Lirasında ki

gereğinden fazla olan aşırı değerlenmeye rağmen dövize olan talep de giderek artınca, dış

borçlardaki inanılmaz artış önlenemedi. 6 2001 yılını 677 bin TL ile başlayan Amerikan

Doları 1 milyon lirayı aştı. Yaşanan bu gelişmeler ile meydana gelen siyasi dalgalanmalar

sonucunda borsanın ve döviz kurlarının önemli derecede etkilendiği görüldü. Piyasaların

yaşanan bu krizden nasıl ve ne kadar etkilendiğini tarihsel bazda inceleyecek olursak;

19 Şubat

MGK'da Başbakan ile Cumhurbaşkanı arasında yaşanan gerginlik sonrası kriz

işaretlerini verdi, Borsa 10.169 puandan 8.817 puana düştü. Gecelik repo faizleri

yüzde 760'a çıktı. Merkez Bankası'nadn yaklaşık 7.6 milyar dolar çıktığı iddia

edildi.

20 Şubat

Borsa'daki düşüş devam etti. Endeks günü 8.768 puandan kapattı. Repo faizleri

yüzde 3 bini buldu. 7.3 milyar doların Merkez bankasına döndüğü kaydedildi.

21 Şubat

Merkez Bankası Repo ihalesi açmadı. Repo faizleri yüzde 7 bin 500'lere kadar

tırmanırken, borsa tarihinin en büyük düşüşlerinden birini yaşadı ve yüzde

18.11'lik düşüşle 7.180'e indi. Bankaların Merkez Bankası'ndan 3 milyar dolar

satın aldığı iddiaları basında yer aldı. Dalgalı kura geçildi.7

Görüldüğü üzere yaşanan finansal kriz ve bunu sonucunda önlenemeyen siyasi

gerilimler, sermaye piyasasının hassas dokusunu yeterince etkilemiştir ve sonuçları ülke

ekonomisi açısından oldukça kötü olmuştur.

6 Türkiye Bankalar Birliği, “Bankalarımız” dergisi, 2000. 7 “Tarihsel bazda 2000 krizinin piyasadaki etkileri” , Milliyet Gazetesi İnternet Sitesi, , 27 Nisan 2014

http://www.milliyet.com.tr/content/dosya/almanak2001/borsadoviz2001.html

12

2. Borsanın En Değerli Üyeleri

1. GARANTİ BANKASI 26.208.000.000

2. TURKCELL 24.486.000.000

3. AKBANK 23.520.000.000

4. KOÇ HOLDİNG 21.301.543.200

5. TÜRK TELEKOM 21.070.000.000

6. ENKA İNŞAAT 19.968.000.000

7. İŞ BANKASI 18.809.874.600

8. SABANCI HOLDİNG 16.221.211.800

9. YAPI VE KREDİ BANKASI 14.823.447.320

10. HALK BANKASI 14.000.000.000

11. ANADOLU EFES 13.351.973.680

12. BİM MAĞAZALAR 13.054.800.000

13. COCA COLA İÇECEK 10.836.195.313

14. TÜPRAŞ 10.174.532.096

15. TÜRK HAVA YOLLARI 9.039.000.000

16. EMLAK KONUT GMYO 8.664.000.000

17. VAKIFLAR BANKASI 8.475.000.000

18. EREĞLİ DEMİR ÇELİK 8.435.000.000

19. ARÇELİK 8.108.738.460

20. FİNANSBANK 7.398.000.000

Borsa İstanbul’un toplam piyasa değeri 476 milyar liradır ve en değerli 20 şirket

yukarıdaki tabloda görülen şirketlerdir.8

D. BORSA İSTANBUL’UN BİREYLER İLE İLİŞKİSİ VE HAYATLARINDAKİ ETKİLERİ

1. BORSA İSTANBUL’UN KURULUŞU İLE BİRLİKTE TAHTAKALE PİYASASI

Tahtakale, İstanbul’un Eminönü ilçesinde yer alan bir semttir ve Tahtakale de bulunan

tarihi kapalı çarşıda yer alan bir ayaklı borsa bulunmaktadır. Ayaklı borsa adı verilen bu

yerde en genel tabirle altın ve döviz piyasası seyredilir. Çarşıda yer alan döviz bürolarına

bağlı olarak çalışan borsanın ustaları, ellerindeki telefonlar ile sürekli konuşarak döviz

trafiğini oluştururlar. Ayaklı borsa da işler oldukça gizli ve kapalı yürümektedir, öyle ki

kendileriyle röportaj yapmak için buraya gittiğimizde içlerinden birini ses kaydı ile röportaj

yapmaya oldukça zor ikna ettik çünkü her birinin bağlı bulunduğu bir kurum var ve

8 “Borsanın en değerli üyeleri”, Borsa Gündem, 27 Nisan 2014, http://www.borsagundem.com/haber/borsanin-

en-degerli-sirketleri/577134

13

sorumlulukları bunu gerektiriyor. Tahtakalenin aynı zamanda kendine özgü bir dili ve para

birimlerine verdikleri değişik isimler var.

Dolar: Tam

Mark: Çeyrek

İngiliz Sterlini: Kraliçe

Hollanda Florini: Gül

İtalyan Lireti: Makarna

İsviçre Frangı: Çikolata

Fransız Frangı: Peugeot

Avusturya Şilini: Şilte

Arabistan Riyali: Hacı

Türk Lirası (TL): Çuval9

Altın ve Döviz borsanın bir parçası ve bu iki menkul kıymetin alım satımı konusunda söz

sahibi olan en önemli kişiler ayaklı borsacılar ve bağlı oldukları işletmelerdir. Bunların

bulunduğu en önemli merkez ise İstanbul Kapalı

Çarşıda bulunan Tahtakale’dir. Biz de bu

döngüyü yakından görmek ve bu işin

ustalarından gerekli bilgileri almak üzere

Tahtakaleye doğru yola çıktık. Ayaklı

borsacıların bulunduğu sokağa döner dönmez

karşılaştığımız manzara hiç de beklediğimiz gibi

değildi çünkü yıllardan beri televizyonlarda ve

gazetelerde gördüğümüz bu sokak alışılageldiği

9 “Tahtakale’de para birimlerine verilen değişik adlar” , 27 Nisan 2014, http://www.bigpara.com/haber-

detay/genel/ayakli-borsanin-raconu/361032/?bprtme=2703431642&sTo=1100

14

gibi kalabalık ve hareketli

değildi. Borsanın ustaları ile

röportaj yapmak oldukça

zor çünkü her biri

kendilerine sorulacak

sorulardan çekiniyorlar ve

aslında legal bir şekilde devam ettirdikleri işlerinden bahsetmek konusunda çekimserler. Bağlı

bulundukları kuruma karşı sorumlulukları ve mesleki açıdan gizli tutmak zorunda oldukları

birçok konu var. Bütün bu zorluklara rağmen içlerinden birini röportaj yapmaya ikna ettik ve

röportajımızı gerçekleştirdik. Röportaj yaptığımız kişi 1994 yılından bu yana borsacılık

faaliyetlerini gerçekleştiren Halil Bey’di. İlk sorumuz, Tahtakale’deki işleyiş ve borsanın

ustalarının gün boyunca yaptığı faaliyetler hakkında idi. Tahtakale de bulunan insanların

aslında altın ve döviz alım satımı yapan işletmelere bağlı çalışan birer ekspert olduklarını ve

gün boyunca piyasadaki hareketliği takip ederek bağlı bulundukları işletmelere alım satım

konusunda anlık talimatlar gönderdiklerini öğrendik. Yapılan aracılık faaliyeti bankalar ve

işletmeler arasındadır ve gün boyunca bankalarda ki altın ve döviz fiyatlarının takibi yapılarak

iki taraf arasında sürekli olarak alım satım işlemleri gerçekleştirilmektedir. Halil Bey’e

Tahtakale’de bulunduğu 20 yıl içerisinde neler olup bittiğini ve değiştiğini sorduk ve

aldığımız cevap gözlerimizle gördüklerimizi onaylıyordu. Halil Bey ayaklı borsa olarak

adlandırılan yerin neredeyse tamemen bittiğini ve bunun ilk sebebinin dijital çağa geçiş

olduğunu belirtti. Bir diğer sebep olarak ise kâr marjlarının düşüşünü gösterdi. Bu iki durum

ise insanların farklı sektörlere yönelmesine neden oldu. İnsanların altından ziyade yöneldiği

yeni trend ise Gayrimenkul yani Halil Bey’e göre altın’ın fiziki boyuttaki çekimi eskisi ile

kıyaslandığından oldukça düşük. Bunu bir örnekle açıklayacak olursak, 100 bin dolarlık altın,

altın fiyatları düşüşe geçtiği zaman yatırımcılara fiziki boyutta çok da büyük zarar ettirmese

TAHTAKALEDEKİ

AYAKLI

BORSACILAR

15

bile moral bozuyor çünkü sonrasında altının yükselişi için yapılan bekleyiş günümüz şartların

da oldukça uzun sürüyor ve yapılan işe değmiyor. Bunun yerine gayrimenkul’e yapılan

yatırım daha avantajlı çünkü, fiyat en kötü ihtimalle sabit kalıyor yani zarar ihtimali

minimum’a iniyor. Sonraki sorumuzda ise geçmişten günümüze altın borsasında ki kazançları

sorduk ve aldığımız cevap daha önce verilen cevaplara paraleldi. 1994 ve 2000 yılları

arasında altının kilosu 10 – 12 bin dolar civarlarında idi ve 1 milyon dolar ile 100 kilogram

altın alınabiliyordu. Bunun yanı sıra 1 kilogram altın ile 30 dolar kazanılabiliyordu ve

alınabilen 100 kilogram altın ile kazanç 3000 dolar idi. Bugünlerde ise altının kilosu 40 bin

dolar ve 1 milyon dolar ile ancak 25 kilogram alınabiliyor. Bu günlerde altının kilosundan

elde edilen kazanç 20 dolar ve 1 milyon dolar ile alınabilen 25 kilogram altın ile elde edilen

kazanç sadece 500 dolar. Daha genel bir tabirle eskiden elindeki 1 milyon dolar ile dakikalar

içerisinde 3 bin dolar kazanan yatırımcı bugün sadece 500 dolar kazanabiliyor. Bütün bunlara

rağmen azda olsa insanlar Tahtakale’de aynı heyecanla bu işi sürdürüyorlar ve Tahtakalede ki

geleneği sürdürüyorlar.10

10 Halil K. , Görüşmeyi yapan Mustafa İlhan ve Orçun Tanır, İstanbul, Eminönü, Kapalı Çarşı, Altıncılar Sokak,

26 Nisan 2014

16

REFERANSLAR

1. Fertekligil, Azmi, Türkiye’de Borsa’nın Tarihçesi, İstanbul: İMKB Yayınları, 2000.

2. Erdem, Ekrem. Para, Banka ve Finansal Sistem, Ankara: Detay Yayıncılık, 2008

3. Özer, Mustafa. Finansal Krizler, Piyasa Başarısızlıkları ve Finansal İstikrarı

Sağlamaya Yönelik Politikalar, Eskişehir: TC Anadolu Üniversitesi Yayınları, 1999

4. Resmi Gazete , “Sermaye Piyasası Kanunu Madde 1 ve 2”, 27 Nisan 2014,

http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/12/20121230-1.htm

5. Borsa İstanbul Resmin Web Sitesi, “Borsa İstanbul Üyeleri”, 27 Nisan 2014,

http://borsaistanbul.com/borsa_uyeleri/uyeler

6. Milliyet Gazetesi İnternet Sitesi, “Tarihsel bazda 2000 krizinin piyasadaki etkileri”, 27

Nisan 2014

http://www.milliyet.com.tr/content/dosya/almanak2001/borsadoviz2001.html

7. Borsa Gündem İnternet Sitesi, “Borsanın en değerli üyeleri”, 27 Nisan 2014,

http://www.borsagundem.com/haber/borsanin-en-degerli-sirketleri/577134

8. Big Para İnternet Sitesi, “Tahtakale’de para birimlerine verilen değişik adlar” , 27

Nisan 2014, http://www.bigpara.com/haber-detay/genel/ayakli-borsanin-

raconu/361032/?bprtme=2703431642&sTo=1100

9. Türkiye Bankalar Birliği, “Bankalarımız” dergisi, 2000.

10. K. Halil , Görüşmeyi yapan Mustafa İlhan ve Orçun Tanır, İstanbul, Eminönü, Kapalı

Çarşı, Altıncılar Sokak, 26 Nisan 2014