531

Journal of

Family Research

Vol.11(4):531-550; 2016

������

��� �� ��� / �!�"#$$ / %�& '()$

/�012 :66846('

كارآمدي ي مقياس ادراكروان سنجهاي بررسي مقدماتي ويژگي

∗در نوجوانان جمعي خانواده

A Preliminary Study of Psychometric Properties of the

Adolescents’ Perceived Family Collective Efficacy Scale in

Adolescent

,Ph.D. L. Panaghi دكتر ليلي پناغي

پژوهشكده خانواده دانشيار

.I. Mokhtarnai, M.A �ايرج مختارنيا كارشناسي ارشد روان شناسي خانواده درماني دانشگاه شهيد بهشتي

.F. Kalantary, M.A فاطمه كالنتري دانشجوي كارشناسي ارشد مشاوره مدرسه دانشگاه شهيد بهشتي

چكيده

هاي ويژگي مقدماتي هدف از پژوهش حاضر بررسي مقياس ادراك كارآمدي جمعي خانواده يروان سنج

توصيفي و حاضر، روش پژوهش . است در نوجوانان ،پژوهشآماري در اين مقطعي است و جامعه

استان تهران است كه آموزان شهرستان قدس دانشاستفاده از روش نمونه گيري تصادفي دو با ررسي مقدماتي ـهدف از پژوهش حاضر ب، اي لهمرح

اين مقاله برگرفته از طرح تحقيقاتي است كه با حمايت مالي ∗

.قطب ايراني ـ اسالمي خانواده صورت گرفته استتهران، دانشگاه شهيد بهشتي، پژوهشكده : نويسنده مسئول �

خانواده

com.gmail@66mokhtarnia: الكترونيكپست

22/6/94: دريافت مقاله 16/9/94: دريافت نسخه اصالح شده

5/10/94: پذيرش مقاله

Abstract This study was aimed to examine the psychometric properties of the Perce-ived Family Collective Efficacy (PFCE) revised scales in adolescents. The study is cross-sectional, and the students from a rural city Qods near to capital city of Tehran formed the study population. �Corresponding author: Family Therapy Depar-tment, Family Research Institute, Shahid Beheshti University. Evin, Tehran, Iran Email: mokhtarnia66@gmail.com

532

���� �������������� / ������ �� / �!�"#$$/ %�& '()$/

مقدمه

چيزي هنده د ي ها و مهارت هاي شناختي هر فرد، تشكيل يبـر اسـاس نظـر بـندورا، نگرش ها، توانا اين سيستم در چگونگي درك ما از ). 1989 و 1978، 2بندورا( ناميده مي شود 1است كه سيستمِ خود

، 3ميشل و شودا (شـرايط مخـتلف و چگونگـي رفتار ما در واكنش به آن ها، نقش عمده اي ايفا مي كند يكي از اجزاي مهم .)2014، 6پروين؛ 2009، 5؛ تاگوچي، ماجيد و پاپي 2006، 4؛ هويل و شريل 1995

روش پژوهش حاضر، توصيفي و مقطعي است و آموزان جامعه آماري در اين پژوهش، دانش

شهرستان قدس استان تهران است كه با استفاده از نفر از 891 اي،گيري تصادفي دو مرحله روش نمونه

ابزار پژوهش، پرسشنامه ادراك .ها انتخاب شدند آني جمعي خانواده بود كه همراه با كارآمد

روي ) FAD(و ) CPIP( ،)YSR(پرسشنامه هاي نتايج تحليل عاملي اكتشافي دو . گروه نمونه اجرا شد

عامل را مشخص كرد و تحليل عاملي تأييدي اين مقياس هم از مدل دوعاملي و هم از مدل تك عاملي حمايت كرد؛ البته مدل دوعاملي نسبت به تك

در بررسي روايي واگرا و . ش بهتري داشت عاملي براز همگرا از طريق ضريب همبستگي پيرسون، مقياس

اي ـهامهـا پرسشن ـادراك كارآمدي جمعي خانواده ب )CPIP( ،)YSR ( و)FAD ( رضايت بخش بود .

و ضريب 92/0همچنين نتايج ضريب آلفاي كرونباخ به دست آمد؛ بنابراين بر اساس 83/0باز آزمايي

به دست آمده از اين پژوهش، مقياس ادراك نتايج هاي كارآمدي جمعي خانواده داراي ويژگي

توان آن را براي روان سنجي مناسبي است و مي ها در مشاوره اهداف پژوهشي و ارزيابي خانواده

.خانواده مورد استفاده قرار داد

ويژگي هاي روان سنجي، ادراك :ها واژهكليد .وجوانانكارآمدي جمعي خانواده، ن

A sample of 891 students was selected through a multistage sampling method and The Adolescents’ perceived colle-ctive family efficacy scale together with other questionnaires including (CPIP), (YSR) and (FAD) were filled by participants. The results of the ex-ploratory factor analysis identified a two-factor solution, and confirmatory factor analysis support both two-factor and one factor, with the a better fit of the two-factor model . Divergent and convergent validity were tested in association with scales of PFCE, CPIP, YSR, and FAD that were found quite satisfactory. Cronbach's alpha coefficient was 0/92 and test-retest was 0/83; Therefore, based on the results of this study, perceived family collective efficacy scale shows has adequate psychometric properties to be applied for research and family counseling purposes. Keywords: Family Collective Effic-acy, Psychometric Properties, Adole-scents.

��/

533

خودكارآمدي را ) 2001(بندورا ). 1997بندورا، ( است 7سيـستم خود در ديدگاه بندورا، خودكارآمدي اش در اعمـال كـردن مقـداري كنتـرل بر عملكرد خودش و بر اعـتقاد فـرد بـه توانايـي «بـه صـورت

ين توصيف كه افراد با ا ؛)2006، 8ريي؛ زيمرمن و كل 1997بندورا، ( تعريف كرد »رويـدادهاي محيطي توانند كاري انجام بدهند كه رويدادهاي محيطي را تغيير بدهند و افرادي كه خـودكارآمد معتقدند مي ، 9ر؛ اسكوارز 2012بندورا، ( معتقدند اصوالً نمي توانند كار مهمي را انجام دهند ،كارآمدي پاييني دارند

2014.( فراتـر از سيـستم خود بسط و گسترش داد و اجتماعـي، ادراك كارآمـدي را ـ رويكـرد شـناختي ؛ ادراك كارآمدي )2001 و 2000، 1997بندورا، ( را مورد استفاده قرار داد 10مفهوم كارآمدي جمعي

پيوسته با همديگر زندگي مي كنند، به كارآمدي در جايـي كـه افـراد در يك سيستم اجتماعي به هم اليت ها و انتخابات افراد با در نظر گرفتن ساير افراد شخـصي محدود نمي شود؛ بلكه بيشتر اقدامات، فع

در اين خصوص اعضاي گروه توانايي ها، دانش ها و مهارت هاي خود را .)2000بندورا، (انجـام مي شود بـه اشـتراك مي گذارند و پشتيبان جمعي متقابل را به وجود مي آورند و براي حل مشكالت و افزايش

؛ 2011، 11 و اسكابينيابندورا، كاپرارا، باربارانلي، ريگالي(اري مي كنند همديگر همك كيفـيت زندگـي با .)2014، 13؛ كانگ و كيم2012، 12جوويت، شانموگام و كاكوليس

توسعه پيدا كرده و به يكي از 14مفهـوم ادراك كارآمـدي جمعـي نيـز به كارآمدي جمعي خانواده ا،ريگالي، كاپرارا؛ 2006 ،15اريگالي واسكابيني، كاپرارا(اجتماعي تبديل شد - نظـريه شناختي مفاهـيم

در ايـن ديدگاه خانواده اولين .)2006، 17؛ پاجـارس و اردان 2004، 16بـندورا و باربارانلـي ، اسـكابيني ها و كنترل دنياي اجتماعي فراهم مي كند؛ محيطـي است كه تجارب فردي مهم را براي ترويج مهارت

ز پـدر و مادر اطالعات مفيد را براي فرزندان، درباره توانايي هايشان بنابـراين بازخـورد دريافـت شـده ا كارآمدي خانواده اشاره به ). 2011بندورا، (ثر رفتار كنند ؤفـراهم مـي كـند تا بدانند چگونه به شيوه م

طوري كه در آخر بتواند سالمت مـنظور مديـريت و سـازمان دهي موفق دارد، به توانايـي خانـواده بـه كارآمدي خانواده توانايي اعضا را در ايجاد ارتباط صحيح، . نواده را توسعه داده و حفظ نمايد اعضاي خا

مذاكره و ايجاد قوانين و اهداف روشن، حل مشكالت، انطباق با شرايط و موقعيت هاي جديد، مديريت ).2004كاپرارا و همكاران، (تعارض، مسئوليت پذيري و خودمختاري را شامل مي شود

اجتماعي در منابع مختلف يكسري ويژگي هايي را براي كارآمدي جمعي ـ نظران شناختيصـاحب ها كارآمدي جمعي خانواده همانند خودكارآمدي عمل مي كند به اعتقاد آن . خانـواده گـزارش داده اند

هاي گذشته است، باورهاي ؛ همـان طـور كـه باورهاي خودكارآمدي محصول موفقيت )2011بـندورا، (چنين كارآمدي هم. هاي گذشته خود است جمعـي خانواده نيز مربوط به فرآيندها و پويايي كارآمـدي

1995بندورا، ( بلكه داراي نتايج عملكردي است ،خانواده همانند خودكارآمدي تنها باور ذهني نيست ). 1394، 18؛ زارعـي، جـان بزرگي و احمدي 2011؛ بـندورا و همكـاران، 2004؛ كاپـرارا و همكـاران،

/...سنجي مقياس ادراك كارآمدي جمعيهاي روانبررسي مقدماتي ويژگي /���

534

���� �������������� / ������ �� / �!�"#$$/ %�& '()$/

هـاي كارآمـد بر اين باور هستند كه مي توانند از پس مشكالت برآيند و بر چالش هاي خانواده انـواده خغلـبه كنـند و يـا در مواقـع سخت مي توانند مقاومت كنند؛ بنابراين باورهاي كارآمدي در بين اعضاي

2004و همكاران، كاپرارا (خانواده مي تواند حس تالش و پشتكار براي غلبه بر مشكالت را ايجاد كند كننده تبديل محافظت21و در نهايت به عامل ) 2013، 20؛ فولجنيكو و ديويد 2013، 19؛ باركـر و چانگ

پپ، سوبرال، (كند زا و بحراني مقاوم ميهـاي اجتماعي استرس كـه خانـواده را در موقعـيت شـود مـي ).2008، 22تورس-ويالر و فراگوال-گومز

نوجوان ـ هاي كارآمدي جمعي خانواده درك و بهبود تعامالت والد يكـي ديگـر از اثرات و ويژگي صورت صريح خانواده هاي كارآمد قادرند به سهولت تعارضات را حل كنند و به .در بافت خانواده است

بنابراين بيشتر تمايل دارند كه ،)2002، 23روبين و فوستر (و مـستقيم بـا يكديگـر ارتباط برقرار كنند ـ در ). 2002، 24اپستين و باخوم (ي و احـساسات و افكارشـان را بـه مشاركت بگذارند اطالعـات هيجان

عـوض، اعـضاي خانـواده هـاي ناكارآمـد تمايل به عدم بيان خواسته ها، احساسات و افكارشان دارند و ).2003، 25اپستين، رايان، بيشوپ، ميلر و كيتنر(آن ها را از يكديگر پنهان مي سازند

و بـه رشد كه درباره تأثير باورهاي جمعي كارآمدي در عملكرد خانواده وجود بـا وجـود شـواهد ر داشـته اسـت، اكثـر تحقـيقات روي باورهـاي والـدين درباره كارآمدي، به منظور ترويج رشد فرزندان

شـده انـد و بيـشتر بـه كارآمـدي در درون خانواده كه به صورت كارآمدي فردي اعضا مطرح متمركـز ؛ روبينسون، 2010، 26؛ دامكا، گونزالس، ويلر و ميلساپ 2006پاجـارس و اردان، (انـد اسـت، پـرداخته

صورت كارآمدي جمعي كلي در نظر گرفته و كمتر به )2013، 27اسـتراهان، گيـرز، ويلـسون و بواچي .شده است

، 28ادراك كارآمدي والديني(مقـياس ادراك كارآمـدي جمعـي خانـواده همراه با سه مقياس ديگر و با ) 2004(توسـط كاپـرارا و همكـارانش ) 30 و ادراك كارآمـدي زوجـي 29كارآمـدي فـرزندي ادراك

اين مقياس براي سنجش باورهاي كارآمدي خانواده در مورد . حمايـت مالـي بنـياد بندورا ساخته شد ساخته شد؛ بنابراين ،صورت يك كل يكپارچه كه براي عملكرد خانواده ضروري است انجام وظايف به

عنوان يك قياس بر قابليت ها و توانايي هاي خانواده در يك كل واحد متمركز است و خانواده، به اين م چنين اين مقياس، پيوسـته و تعاملـي اسـت، تفسير مي شود؛ هم سيـستم كـه شـامل روابـط بـه هـم

هاي هماهنگـي، تعامـل و پويايي جمعي يك سيستم اجتماعي را منعكس مي كند، هنگام تدوين گويه هاي روزمره، رسيدن به يك جمله مديريت فعاليت ها و توانايي هاي خانواده از ن مقـياس بـه قابليت ايـ

ها، ترويج تعهد متقابل، حمايت اجمـاع در تـصميم گيـري و بـرنامه ريـزي، مقابله با سختي ها و بحران ياد زندگي و هاي ز كنار هم بودن عليرغم داشتن مشغله درزا، لذت عاطفي در شرايط دشوار و استرس

.تر توجه شده استداشتن روابط مناسب در جامعه بزرگ

���/

535

بـراي تحلـيل عاملـي با روش تحليل مؤلفه هاي اصلي با ) 2004(در پـژوهش كاپـرارا و همكـاران هاي مقياس ادراك كارآمدي جمعي خانواده و مقياس ادراك كارآمدي جمعي چـرخش متمايل، گويه

دهد كه دو عامل مستقل با همبستگي نتايج تحليل نشان مي فـرزندي بـا همديگـر تـركيب شـدند و هاي يك مقياس در حالي كه تحليل عاملي اكتشافي براي استخراج عامل ،آيددرونـي باال به دست مي

و 96/0در اين پژوهش نتايج آلفاي كرونباخ مقياس براي پسران . استدر ايـن پژوهش صورت نگرفته مقدار همبستگي مقياس كارآمدي جمعي خانواده با رضايت از . بـه دسـت آمـد 97/0بـراي دختـران

هاي پرخاشگري هاي پرخاشگري تعارض با پدر و سبكخانـواده، ارتـباط بـا پدر، ارتباط با مادر، سبك اند و از سوي سازندگانش ابزار مناسبي در بررسي عملكرد حـد رضايت بخش گزارش كرده دررا مـادر

.)2004 ،اپرارا و همكارانك( است خانواده معرفي شده) 2008(پپ و همكاران مقـياس ادراك كارآمـدي جمعـي خانـواده در جامعـه اسـپانيا نيز توسط

ها نشان داد كه اين مقياس در بافت اسپانيايي، اعتبار مناسبي دارد شده است و نتايج آن 31اعتباريابينشان ) 2008(چنين پپ و همكاران هم. كندعاملي حمايت مي شده از مدل تك هـاي گردآوري و داده

كمتر به سمت استفاده از الكل و ،دادنـد كـه نوجوانانـي كه ادراك بااليي از كارآمدي خانواده داشتند مـواد مخدر مي رفتند و اين گروه از نوجوانان پيوند عاطفي بااليي با والدين خودشان برقرار مي كردند؛

هـاي روان سـنجي مقياس باورهاي ويژگـي ) 2015( 32رارا الـساندري و كاپـ ، فاريـا ، نيـز كاسـتا اخيـراً كارآمدي جمعي خانواده را همراه با مقياس ادراك باورهاي جمعي والديني در گروه جمعيت ايتاليايي

هاي هر دو مقياس يك دادنـد و از تـركيب برخـي از گـويه بررسـي و تأيـيد قـرار و اسـپانيايي مـورد دوين كردند كه نتايج تحليل عاملي اكتشافي دو عامل را نشان ت) سؤالي 13(پرسـش نامه نسخه كوتاه

با استفاده از تحليل عاملي تأييدي نيز به بررسي دو عاملي بودن اين مقياس پرداختند و نتايج به . دادچنين از طريق تحليل عامل تأييدي هم.هاي برازش را مطلوب ارزيابي كردند دسـت آمـده از شـاخص

كـه ايـن مقـياس ناوابـسته بـه فرهنگ است و ويژگي تغييرناپذيري را در پـي بـردند 33چندگروهـي .مطالعه داشت هاي موردجمعيت

عـنوان يك متغير براي سنجش روايي چنـين بـه مقـياس ادراك كارآمـدي جمعـي خانـواده هـم خانواده استفاده شده است، 34پذيريجمله انسجام و انعطاف هاي مهم خانواده از همگـراي پرسش نامه

هاي گسسته و آشفته رابطه منفي و با انسجام مقياس دهد كه ادراك كارآمدي با خرده نـتايج نشان مي .)2011، 35مارساك و آلدرفر(متوازن رابطه مثبت دارد

و ) 2004(عـالوه بـر سـاخت مقـياس ادراك كارآمـدي جمعـي خانواده توسط كاپرارا و همكاران پرسش نامه ) 2013( و ديويد يكونلجوژوهشگران، ف بررسـي روان سـنجي ايـن مقـياس توسـط سـاير پ

نتايج . ليپين اعتباريابي كرد يمشابهي با عنوان ادراك باورهاي كارآمدي جمعي را ساخت و در كشور ف چنين براي هم. تحلـيل عاملـي اكتـشافي نـشان داد كه اين پرسش نامه از دو عامل تشكيل شده است

/...ي مقياس ادراك كارآمدي جمعيسنجهاي روانبررسي مقدماتي ويژگي /���

536

���� �������������� / ������ �� / �!�"#$$/ %�& '()$/

هاي برازش املـي تأيـيدي اسـتفاده كردند كه شاخص مـستند سـاختن مـدل دو عاملـي از تحلـيل ع ).2013فولجنيكو و ديويد، (رضايت بخش بود

هاي پژوهشي و بـا تـوجه بـه گـسترش استفاده از ابزار ادراك كارآمدي جمعي خانواده در فعاليت ها و نيز به دليل عدمچنـين بـا هـدف گـسترش ابـزارهاي اندازه گيري در حوزه خانواده بالينـي و هـم

سنجي هاي روان اعتبارسـنجي ايـن مقـياس در جامعـه ايرانـي، هـدف پـژوهش حاضر بررسي ويژگي .مقياس ادراك كارآمدي جمعي خانواده در جمعيت نوجوانان ايراني است

روش

هاي روان سنجي مقياس ادراك نوجوان از كارآمدي هدف نهايي اين پژوهش، بررسي ويژگي هاي تحقيق توصيفي از نوع همبستگي قرار ضر در گروه روش است، بنابراين پژوهش حا خانوادهدوره اول و (جامعه آماري اين پژوهش را كليه دانش آموزان دختر و پسر دوره دبيرستان . مي گيردداشتن سن . تشكيل دادند 93-94شهرستان قدس واقع در استان تهران در سال تحصيلي ) دوره دوم

ورد نظر بود كه به عنوان دانش آموز در يكي از مقاطع هاي جامعه م سالگي از ويژگي 13-17سه گروه از اين جامعه به عنوان . دبيرستان دوره اول يا دبيرستان دوره دوم مشغول به تحصيل بودند

نفر براي بررسي 80 نفر حجم نمونه، 891 با اين توضيح كه از تعداد ،نمونه در نظر گرفته شد نفر براي بررسي تحليل عاملي 404ي بررسي تحليل عاملي اكتشافي، نفر برا 407بازآزمايي مقياس،

روش . تأييدي و در نهايت براي بررسي روايي مالك، همگرا و واگرا كل نمونه در نظر گرفته شد آموزشگاه 4( ترتيب كه هشت آموزشگاه اين ها دو مرحله اي تصادفي بود، به نمونه گيري اين گروه

با روش نمونه گيري تصادفي برگزيده شدند، سپس از هر كالس ) خترانه آموزشگاه د 4پسرانه و . صورت تصادفي منظم از روي ليست كالسي انتخاب شدند دانش آموز به 10موجود در يك آموزشگاه

در ضمن تمامي اصول . بازآزمايي پس از مدت دو هفته از اجراي نوبت اول اجرا شد ،در گروه اول .مختاري و اصل رازداري در پژوهش رعايت شدجمله اصل خود اخالقي از

هاي اين پرسش نامه توسط دو كه اصل پرسش نامه به زبان انگليسي بود، گويه با توجه به اين شناس و يك متخصص پزشك اجتماعي به زبان فارسي متخصص زبان انگليسي، دو متخصص روان ي پژوهشكده خانواده دانشگاه علم نفر از اعضاي هيئت 6ترجمه شدند و سپس ترجمه ها توسط

در مرحله اول، اين مقياس به صورت مقدماتي روي . شهيد بهشتي مورد تصحيح و تأييد قرار گرفتند دانش آموز براي قابل فهم بودن سؤاالت، اشكاالت احتمالي و ضرايب پايايي مورد اجرا قرار گرفت 30

ها انجام گرفت كه در نهايت براي اجرا و پس از بررسي، اصالحات الزم جهت قابل درك بودن گويه براي سنجش روايي مقياس ادراك كارآمدي جمعي خانواده از . روي گروه اصلي آماده شد :پرسش نامه هاي زير استفاده شد

�� /

537

ابزارهاي پژوهش

در پژوهش حاضر، اين پرسش نامه براي :شناختي محقق ساخته اطالعات جمعيت پرسشنامههاي ها در مورد سن، جنسيت، مقطع تحصيلي، شغل پدر و ساير ويژگي ودنيگردآوري اطالعات آزم

دارا بودن عضو مبتال به سوء مصرف مواد در خانواده، تعداد اعضاي خانوار، تحت تكفل پدر يا (خانوار اي و هاي مشاوره چنين براي تكميل اين پرسش نامه از اطالعات حاوي پرونده هم. اجرا شد ) مادر

. آموزان استفاده گرديدتحصيلي دانشاران ـوسط كاپرارا و همك ـ سؤالي، ت 20اين مقياس : ارآمدي جمعي خانواده ـمقياس ادراك ك

صورت يك براي سنجش باورهاي اعضاي خانواده در مورد توانايي و قابليت خانواده به ) 2004(يكي از . خته شد هاي ضروري در جهت عملكرد خانواده سا سيستم يكپارچه در مورد انجام فعاليت

شدن يك اختالف كوچك به خانواده شما تا چه حدي مي تواند از تبديل «سؤال هاي اين پرسش نامه 7چنين اين سؤاالت به پيشنهاد بندورا در مقياس است؛ هم »اختالفات بزرگ جلوگيري كند؟

اين پرسش نامه توسط ). نمي تواند اصالً=1 تا دخيلي خوب مي توان = 7(گذاري شد نقطه اي ليكرت نمره سازندگانش اعتباريابي شده است و از طريق روايي صوري، مالك، تحليل عاملي تأييدي و اكتشافي

آلفاي كرونباخ براي پايايي دروني اين مقياس 92/0چنين مقدار هم. آن را مورد تأييد قرار داده اند .رار گرفته استسنجي ق در اين پژوهش اين مقياس مورد بررسي روان. گزارش دادند

گويه است كه جهت سنجش كاركرد خانواده توسط 60اين ابزار داراي : 36ابزار سنجش خانواده اين پرسش نامه . شده است تدوين 38بنا بر الگوي مك مستر ) 1983 (37اپستين، بالدوين و بيشاب

، كنترل 43اطفي، آميختگي ع 42، پاسخ گويي عاطفي 41، نقش ها 40، روابط 39لهأ مقياس حل مس 7داراي تا ) 1(اي از كامالً موافقم است و نمره گذاري آن بر طيف ليكرت چهار نقطه 45 و كاركرد كلي 44رفتاري

كمتر نمرات و خانواده ضعيف تر عملكرد نشان دهنده باالتر نمرات. مي باشد) 4(كامالً مخالفم

.)2003اپستين و همكاران، (است خانواده بهتر نشان دهنده عملكرد) 1385 (47 و ملك خسروي محمدي زاده نيز و) 1374 (46در ايران اين ابزار توسط نجاريان

روايي همگرا و واگراي ابزار سنجش خانواده را با ) 1391 (48چنين يوسفي هم. هنجاريابي شده است ، رضايت بخش 51 و سياهه تفكيك خود 50منبع كنترل ، مقياس 49پرسش نامه هاي الگوهاي ارتباطي

. عامل را مورد تأييد قرار داده است 7كرده است و از طريق تحليل عاملي تأييدي و اكتشافي گزارش ، پاسخ 87/0ها ، نقش 87/0، ارتباطات 86/0له أمقدار آلفاي كرونباخ اين ابزار در عامل حل مس

. است82/0 و عملكرد كلي 87/0، كنترل رفتار 81/0، آميزش عاطفي 81/0عاطفي رفتاري ـ اين مقياس مشكالت عاطفي : 52هي مشكالت رفتاري آخنباخ دمقياس خودگزارش

مورد سنجش قرار مي دهد، مقياس 53ها و نشانگان ساله را در دو بخش شايستگي 11-18نوجوانان اضطراب، شكايات جسماني، مشكالت /افسردگي، افسردگي /گيرينشانگان مرضي شامل گوشه

/...سنجي مقياس ادراك كارآمدي جمعيهاي روانبررسي مقدماتي ويژگي /���

538

���� �������������� / ������ �� / �!�"#$$/ %�& '()$/

هايرفتار قانون شكن و رفتار پرخاشگرانه است كه در پژوهش اجتماعي، مشكالت تفكر، مشكالت توجه، ها چنين اين مقياس آزمودني مورد استفاده قرار مي گيرد، هم اعتبارسنجي براي بررسي روايي مقياس

) 1385 (54مينايي. طبقه بندي مي كند ـ مشكالت رفتاري باليني، مرزي و نرمال ـ را در سه طبقه نتايج بررسي . به فارسي ترجمه و براي جمعيت ايراني هنجار كرده است فرم هاي نظام آخنباخ را

ها از ساختار از حمايت يافته حكايتروايي سازه اين مقياس با استفاده از تحليل عاملي در ايران -Jهشت عاملي اين مقياس دارد و روايي همگراي اين مقياس با پرسش نامه مشكالت رفتاري راتر و

EPQ ود؛ و اعتبار آزمون در حد مطلوب بYSR با رويكرد مبتني بر سنجش تجربي آخنباخ با و با استفاده از دو نيمه كردن براي 94/0 و براي دختران 89/0استفاده از آلفاي كرونباخ براي پسران

هاي ضريب اعتبار آلفاي كرونباخ براي زيرمقياس . دست آمد به 87/0 و براي دختران 84/0پسران افسردگي، مشكالت جسماني، مشكالت اجتماعي، مشكالت تفكر، / دگي، گوشه گيري افسر/ اضطراب

،66/0، 79/0، 78/0، 85/0، 83/0مشكالت توجه، رفتار قانون شكني، رفتار پرخاشگرانه، به ترتيب برابر ، 71/0، 77/0ها به ترتيب و ضريب اعتبار دو نيمه كردن براي همان زيرمقياس 87/0، 64/0، 78/0، 55 و فدايي حبيبي عسگرآبادي ،كاكابرايي(دست آمد به 86/0 و 69/0، 87/0، 67/0، 86/0، 68/0

1386.( اولين بار توسط گريچ، سيد و اين مقياس : 56مقياس ادراك فرزندان از تعارض بين والدين

منظور سنجش سال و در خانواده هاي سالم به 11-12، در بين نوجوانان سنين )1992 (57فينچام عامل 9 گويه و 49اين مقياس شامل . زان ادراك فرزندان از تعارض والدين طراحي شده است مي

سازي، حل و فصل اختالفات، استحكام، ادراك تهديد، ادراك فرزندان از فراواني، شدت، مثلث (است كه پاسخ به هر گويه در يك ) 58تهديد، راهبرد مقابله اي، خودسرزنشي و محتواي مشاجرات والدين

شده است و تنظيم ) درست است = 2تقريباً درست، = 1نادرست،= 0(اي از نوع ليكرت نقطه 3طيف . دهنده ادراك باالي تعارض بين والدين در فرزندان نوجوان است نمره باالتر در اين مقياس نشان

. اند گزارش كرده90/0 و 83/0ضريب آلفاي كرونباخ را بين ) 1992 (همكارانگريچ و كننده سازگاري كودك عنوان روايي مالك مناسب ترين پيش بيني حقيقات اين مقياس به طبق ت

چنين اين مقياس ؛ هم )1997 ،59 و فيز بيكهام(نسبت به مقياس هاي رضايت و تعارض زناشويي است از واريانس نمرات دختران را در مشكالت رفتاري تبيين % 21از واريانس نمرات پسران و % 43

مقياس خرده 9روايي ) 1992 (همكارانو در پژوهش گريچ ). 1992، همكارانو يچگر(مي كند 60نياادراك فرزندان از تعارض با روش تحليل عاملي تأييدي مورد تائيد قرار گرفت؛ در پژوهش مختار

عامل اين پرسش نامه در نمونه ايراني از تحليل عاملي تأييدي استفاده شد و 9براي تأييد ) 1394( و اصالح مدل برازش بسيار 16 عاملي پس از حذف سؤال 9ج تحليل نشان دادند كه مدل نتاي

���/

539

، =df/χ2، 046/0RMSEA= ،026/0SRMR= ،98/0CFI= ،77/0GFI=68/2(ي دارد ـاسبـمن75/0AGFI=(اند به دست آورده89/0چنين ضريب آلفاي كرونباخ كل اين پرسش نامه را ؛ هم.

اهيافته

گروه نمونه را % 3/51. بود 2/1 و 41/15ميانگين و انحراف استاندارد سن دانش آموزان به ترتيب %)5/75(دانش آموزان مقطع دبيرستان دوره دوم . درصد نمونه را دختران تشكيل دادند 7/48پسران و

مونه پژوهش پدران ن % 1/25شغل . بودند%) 5/25(آموزان مقطع دبيرستان دوره اول بيشتر از دانش .دار بودندمادران نمونه پژوهش خانه %5/93آزاد يا بازاري و % 5/58كارمند و % 4/16كارگر، ي توصيفي، بخش افته هاي اين پژوهش در پنج بخش ارائه شده است؛ در بخش اول به ي افته هاي

خش چهارم دوم نتايج مربوط به پايايي مقياس، بخش سوم نتايج حاصل از تحليل عاملي اكتشافي، ب در بخش پنجم به نتايج روايي مقياس اشاره شده تينها درنتايج مربوط به تحليل عاملي تأييدي و

.است

هاي توصيفييافته

آمده در گروه پسران بيشتر از گروه دختران بود، هم چنين به دست ميانگين 1طبق جدول .مد آبه دستشاخص پراكندگي در گروه دختران بيشتر از گروه پسران

تيجنس بر اساس خانواده يجمع ادراك به مربوط يفيتوص يهاشاخص: 1 جدول

انحراف

استاندارد

پژوهش ريمتغ تيجنس يفراوان نيانگيم

پسر 409 92/108 73/17

دختر 389 19/103 01/21

كل 817 11/106 57/19

خانواده يجمع يكارآمد ادراك

نفري 811قياس ادراك جمعي كارآمدي خانواده در نمونه آلفاي كرونباخ براي م : 61پايايي مقياس هم چنين مقدار . آمد به دست 83/0 نفري 80 در نمونه دو هفته يي به مدت بازآزما و ضريب 92/0

.برآورد گرديد 79/0 و عامل دوم 90/0ضريب آلفاي كرونباخ عامل اول

مستقل توسط سازندگانش با توجه به اين كه اين مقياس به صورت : 62تحليل عاملي اكتشافي ها از تحليل عاملي اكتشافي تحليل عاملي اكتشافي نشده است، در اين بخش براي استخراج عامل

قبل از انجام تحليل عاملي، براي اطمينان از كافي بودن نمونه از معيار كايرز ـ مايرز و . استفاده شد براي 95/0لت استفاده شد كه مقدار براي تعيين همبستگي بين متغيرها از آزمون بارت و 63الكين

190 كاي دو كرويت بارتلت با درجه آزادي مجذور 103/3364آزمون كايرز ـ مايرز و الكين و مقدار

/...سنجي مقياس ادراك كارآمدي جمعيهاي روانبررسي مقدماتي ويژگي /���

540

���� �������������� / ������ �� / �!�"#$$/ %�& '()$/

از يك را بزرگ ترتحليل اوليه دو عامل با ارزش ويژه . معنادار شد 0001/0 آمد كه در سطح به دست . دو عاملي مناسب است راه حل آن بود كه بررسي نمودار اسكري كتل نيز حاكي از . نشان داد

در . واريانس اين مقياس را تبيين كردند % 25/47 با مقدار شده استخراج هم چنين دو عامل 4/0ها از چرخش واريماكس استفاده شد و مقدار بارعاملي ي بعدي نيز براي تفسير بهتر عامل ل هايتحل

نتايج اين تحليل در به مقدار . بار شدند روي دو عامل ها با اين مقدار بارعاملي بر تنظيم شد و گويه . اشاره شده است2جدول

هاي چرخش يافته به شيوه واريماكس همراهماتريس عامل: 2جدول

با ميانگين و انحراف استاندارد

هاعامل

يك دو

گويه ميانگين انحراف استاندارد

764/0 42/1 96/5 12

763/0 56/1 36/5 10

752/0 46/1 51/5 8

650/0 46/1 45/5 19

633/0 45/1 45/5 17

627/0 24/1 62/5 13

617/0 50/1 33/5 9

596/0 30/1 79/5 18

578/0 48/1 70/5 6

545/0 59/1 37/5 5

494/0 46/1 5 3

477/0 43/1 78/5 15 681/0 65/1 89/4 16

653/0 66/1 89/4 1 603/0 90/1 25/4 14 568/0 49/1 14/5 7

509/0 37/1 31/5 11 474/0 62/1 40/5 20 459/0 63/1 97/4 2

453/0 69/1 31/5 4

ي سؤال ها عامل اول و در 12،10،8،19،17،13،9،18،6،5،3،15ي سؤال ها 2با توجه به جدول ها، عامل اول را با بررسي محتواي مؤلفه . عامل دوم مشخص شدند در 16،1،14،7،11،20،2،4

.پذيري جمعي خانواده ناميدمي توان همبستگي جمعي خانواده و عامل دوم را انطباق

��/

541

قابل ذكر است . برآورد شد مدلي دو دييتأبراي اجراي تحليل عاملي : 64يدييتأتحليل عاملي هاي شاخص. استفاده شد ) آموز دانش 409(حاضر كه براي تحليل عاملي از گروه نمونه سوم پژوهش

. استشده گزارش 3در جدول ) مدل تك عاملي(اول برازش مدل

اول مدل برازش يجازيا و ينسب مطلق، يها شاخص:3 جدول

SRMR�� RMSEA�� CFI�� AGFI�� GFI�� df χ2

041/0 061/0 98/0 88/0 91/0 170 58/427

معنادار است، >0001/0p به دست آمد كه در سطح 58/427 مقدار مجذور كاي 3در جدول يي با حجم نمونه باال شاخص تفسير مناسبي نيست؛ بنابراين با در نظر گرفتن تنها بهاين شاخص

51/2 كه در پژوهش حاضر اين مقدار شاخص شودي مي دو به درجه آزادي تفسير ذور كا مجنسبت باشد مدل 3به دست آمد، در تفسير اين شاخص اگر نسبت مجذور كاي دو به درجه آزادي كمتر از

مدل داراي برازش مطلوب است؛ هم چنين مقدار شاخص ريشه صورت نيبدمناسب فرض مي شود، ، با توجه به نتايج )RMSEA=061/0( به دست آمد 08/0 كمتر از ماندهيباقرات دوم ميانگين مجذو

.كنندي م قابل قبولي از مدل تك عاملي حمايت اندازه به شدهي گردآورهاي ها، دادههمه شاخص

دومهاي مطلق، نسبي و ايجازي برازش مدل شاخص: 4جدول

SRMR RMSEA CFI AGFI GFI df χ2

039/0 057/0 98/0 89/0 91/0 169 78/390

معنادار شد، >0001/0p كه در سطح ه به دست آمد 78/390 مقدار مجذور كاي دو 4در جدول ، بنابراين مدل به دست آمد 31/2با در نظر گرفتن نسبت مجذور كاي دو به درجه آزادي، مقدار

به دست 08/0ر از ؛ مقدار شاخص ريشه دوم ميانگين مجذورات باقيمانده كمت بسيار مطلوب است مقدار شاخص نيكويي ). RMSEA=039/0(آمد كه نشان دهنده برازش مطلوب و مناسب مدل است

قبول به دست آمد و اين مقدار، قابل 89/0 يافته ايجازي مقدار نيكويي برازش تعديل و 91/0برازش به 50/0ز باالتر از البته مقدار شاخص نيكويي برازش ايجازي مدل ني . بودن مدل را نشان مي دهد

چنين مقدار شاخص برازش ؛ هم )PGFI=73/0( قبول مدل است دست آمد كه حاكي از ايجاز قابل هاست، با توجه به نتايج همه قبول بين مدل و داده شد كه نشان دهنده برازش قابل 98/0 تطبيقي حمايت ين مقياس هم دو عاملي ا از مدل مطلوبياندازه شده به هاي گردآوري ها، داده شاخص .مي كنند

مدل دوم را تواني م 4 و 3 دست آمده در جداول هاي به شاخص بر اساس مقايسه بين دو مدل .به عنوان مدل نهايي و مطلوب در نظر گرفت

/...سنجي مقياس ادراك كارآمدي جمعيهاي روانبررسي مقدماتي ويژگي /���

542

���� �������������� / ������ �� / �!�"#$$/ %�& '()$/

بررسي روايي همگرا و واگراي آزمون، همبستگي آن با منظور به ): واگرا و همگرا (اسيمق 70رواييي ابزار لفه هاؤمهاي پرسش نامه تعارض بين والدين و نامه آخنباخ، عامل گان مرضي پرسش نشان

. ارائه شده است5سنجش خانواده، محاسبه و نتايج آن در جدول

هاي مشكالت رفتاري،همبستگي كارآمدي جمعي خانواده با پرسش نامه ضرايب: 5جدول

تعارض بين والدين و ابزار سنجش خانواده

ين شناختروانشانگان مرضي

رفتار پرخاشگرانه

رفتار قانون

شكن

مشكالت نقص توجه

مشكالت تفكر

مشكالت اجتماعي

شكايات جسماني

گوشه گيري افسردگي

/اضطراب افسردگي

∗∗314/0- ∗∗175/0- ∗∗247/0- ∗∗277/0- ∗∗387/0- ∗∗272/0- ∗∗388/0- ∗∗335/0-

ادراك كارآمدي جمعي خانواده

تعارض بين والدينهاي پرسش نامه عامل

-خود سازيمثلث استحكام سرزنشي

راهبرد يمقابله ا

ادراك تهديد

محتواي مشاجرات والدين

و حلصل ف

اختالفات

شدت تعارض

فراواني تعارض

∗∗495/0- ∗∗356/0- ∗∗082/0- ∗∗432/0- ∗∗322/0- ∗∗092/0- ∗∗562/0- ∗∗475/0- ∗∗521/0-

ادراك كارآمدي جمعي خانواده

هاي ابزار سنجش خانوادهعامل

حل مشكل ارتباطات هانقش پاسخ عاطفي آميزش عاطفي كنترل رفتار عملكرد كلي

∗∗579/0- ∗∗186/0- ∗∗380/0- ∗∗447/0- ∗∗514/0- ∗∗470/0- ∗∗477/0-

ادراك كارآمدي جمعي خانواده

. است معنادار0001/0 ضرايب همبستگي در سطح∗∗

ي با ادراك كارآمدي روان شناخت، نشانگان مرضي شودي ماهده مش 5 كه در جدول طور همان آمد و جهت اين رابطه معكوس است، هم چنين به دست معنادار 0001/0جمعي خانواده در سطح

به دست هم چنين مقادير . ادراك كارآمدي جمعي با مشكالت افسردگي باالترين همبستگي را داشت نشان هاي تعارض بين والدين با عامل رآمدي جمعي خانواده آمده از روايي واگراي مقياس ادراك كا

ادراك كارآمدي . معنادار است 0001/0 كه ضرايب همبستگي در تمامي متغيرها در سطح دهدي مجمعي با عامل حل و فصل اختالفات باالترين همبستگي و در عامل خودسرزنشي كمترين

.همبستگي را دارد- كه ادراك جمعي كارآمدي خانواده با تمامي عامل دهدي م نشان 5ضرايب همبستگي در جدول

مستر رابطه معناداري وجود دارد، هم چنين باالترين همبستگي ادراك جمعي هاي مدل مك همبستگي بين ادراك جمعي نين ترييپامستر بود و كارآمدي خانواده با عامل عملكرد كلي مك .كارآمدي خانواده و كنترل رفتار به دست آمد

-هاي داراي عضو مبتال به سوء مصرف مواد و خانواده ، خانواده 71 چنين براي تعيين روايي سازه هم

.هايي كه چنين خصوصيتي را نداشتند مورد مقايسه قرار گرفتند

��/

543

مقايسه ادراك كارآمدي جمعي خانواده در بين دو خانوار: 6جدول

سطح

معناداري

جنسيت ميانگين درجه آزادي tمقدار

هاي سالمخانواده 07/107000/0 71/6- 756

موادسوءمصرف داراي عضو مبتال به خانواده 69/86

مواد مصرف سوءهاي داراي عضو مبتال به ، خانواده شودي م مشاهده 6 كه در جدول طور همان

.هاي سالم داشتندادراك كارآمدي پاييني نسبت به خانواده

يريجه گينتبحث و

ي آزمون ادراك كارآمدي جمعي خانواده در روان سنجي هاي ژگيو هدف بررسي پژوهش حاضر با يي بود كه بازآزماو مالك پايايي مقياس حاضر ضريب آلفاي كرونباخ .گروهي از نوجوانان انجام شد

پايايي باالي مقياس را نشان دادند، ضريب باالي آلفاي كرونباخ حاكي از همساني دروني مقياس بنابراين همبستگي باالي هر گويه با نمره كل باعث شد هيچ ؛ جمعي خانواده است ادراك كارآمدي

بعد از اجراي اول براي اين مقياس دو هفته يي در طول بازآزماضريب . ها حذف نشود يك از گويه در آمده به دست ي افته هاها با ي اين يافته . دهنده ثبات اين مقياس در طول زمان است نشان

.هم سو است) 2015(پپ و همكاران و كاستا و همكاران ) 2004(همكاران ارا و پژوهش هاي كاپر

تحليل عاملي اكتشافي بر روي مقياس كارآمدي جمعي خانواده توسط سازندگانش با هدف نشان دادن مستقل بودن اين مقياس با مقياس ادراك كارآمدي جمعي فرزندي انجام شد و براي استخراج

نيز اين ) 2015(در پژوهش كاستا، فاريا و همكاران . حليلي صورت نگرفت هاي اين مقياس ت عاملمقياس همراه با مقياس ادراك كارآمدي جمعي والديني به منظور نشان دادن مستقل بودن هر دو

يكي از اهداف پژوهش حاضر استخراج عامل هاي اين . مقياس از تحليل عاملي اكتشافي استفاده شد املي اكتشافي بود؛ در اين پژوهش نتايج تحليل عاملي اكتشافي دو عامل را مقياس از طريق تحليل ع

ي شد؛ اين عامل شامل توانايي نام گذارنشان دادند، عامل اول تحت عنوان همبستگي جمعي خانواده اعتماد اعضاي خانواده به يكديگر، احترام به عاليق، كمك به دستيابي اهداف شخصي يكديگر،

اين عامل به ميزاني كه . هاي خانوادگي است مديگر و همكاري در اجراي نقش هاي شغلي به ه كمك صميمي و نزديك هستند، هم بااعضاي خانواده از لحاظ هيجاني و عاطفي با يكديگر پيوند دارند و

.ي مي كندرياندازه گهمبستگي، احساس خانواده را براي با هم بودن . شودي متعريف ي شد كه شامل تخصيص اوقات فراغت به نام گذاران عامل دوم انطباق پذيري جمعي به عنو

هاي اجتماعي در هاي دشوار زندگي، درخواست حمايت از نهادها و سازمان همديگر در موقعيت در ادبيات پژوهشي اين عامل شاخصي . ها به شكل جمعي است هاي ويژه و مديريت بحران موقعيت

ها توسط اعضاي خانواده به شيوه خانواده و مديريت بحران براي تحمل تغييرات، قابليت تغييرپذيري

/...سنجي مقياس ادراك كارآمدي جمعيهاي روانبررسي مقدماتي ويژگي /���

544

���� �������������� / ������ �� / �!�"#$$/ %�& '()$/

ها و رفتارهاي ابعاد درك فرآيند نيمهم تردر پيشينه تحقيقات يكي از . شودي مجمعي در نظر گرفته ؛ 2011، 72اولسون(هاست پذيري خانواده خانوادگي و زناشويي ارزيابي از همبستگي و انطباق

ها ها نشان داد كه گويه به طوركلي نتايج تحليل عاملي گويه . )1392، 73و عاشوري مظاهري، حبيبي .اي حذف نشدها همبستگي دروني بااليي دارند؛ بنابراين گويهدر هر يك از عامل

ي استفاده شد كه نتايج دييتأهاي به دست آمده، از تحليل عاملي ساختار عامل دييتأبه منظور ها از بار عاملي قابل هاي مقياس داراي بار عاملي قابل قبولي هستند و همه گويه ويهنشان داد همه گ

20بنابراين مقياس حاضر از دو عامل و . اي در جايي كه پيش بيني شده بودند، برخوردارند مالحظههاي برازش نيز قابل اي از مقياس اصلي حذف نشد؛ هم چنين تمامي شاخص گويه تشكيل شد و گويه

ي اين مقياس نشان داد كه مدل دو عاملي كه از تحليل دييتأبه عالوه، تحليل عاملي . ل بودند قبواكتشافي استخراج شده بود و در نمونه ديگري مورد بررسي قرار گرفته بود، نسبت به مدل تك عاملي

. تري داردبرازش مناسبرآمدي جمعي خانواده ي بودن مفهوم كا چندبعد ديدگاه شناختي ـ اجتماعي بر صاحب نظران

نيز به شده ساخته حال ابزاري براي سنجش آن ساخته نشده است و در ابزار ، ولي تا به دارند اعتقاد 74ي خانواده منظومه هاريز بر ديتأكها پرداخته نشده است، بلكه كارآمدي با هاي دروني مقياس عامل

كاپرارا و همكاران، (است گرفته شده و به شكل مقياس مستقل در نظر ) زوجي، والديني و فرزندي (هاي دروني مقياس استخراج شدند و اما در اين پژوهش عامل ،)2015؛ كاستا و همكاران، 2004

ي نيز نشان داد كه مقياس كارآمدي جمعي خانواده حاكي از دو عاملي بودن اين دييتأتحليل عاملي توان از نمي اد دارند كه براي سنجش خانواده در ادبيات پژوهشي، خانواده درمانگران اعتق . ابزار است

هاي مختلفي به آن پرداخت، يك بعد براي ارزيابي آن استفاده كرد، بلكه در ارزيابي بايد از جنبه هايي كه بر اين باور هستند كه كارآمدي خانواده داراي ابعاد مختلفي بنابراين اين يافته از ديدگاه

بنابراين با توجه ،)2011؛ اولسون، 2011؛ بندورا، 2003اران، اپستين و همك (كند ي ماست، حمايت به برازش مطلوب دو عاملي اين مقياس و حمايت ادبيات پژوهشي در استفاده از ابعاد مختلف در

.شودارزيابي خانواده، مدل دو عاملي به عنوان ساختار مناسب عاملي در نظر گرفته مي رابطه مقياس ادراك كارآمدي جمعي خانواده با نشانگان نتايج مبتني بر روايي مالك، بر اساس

اضطراب، شكايات /افسردگي، افسردگي /گيريگوشه(مرضي پرسش نامه مشكالت رفتاري آخنباخ ) رفتار پرخاشگرانه و قانون شكنجسماني، مشكالت اجتماعي، مشكالت تفكر، مشكالت توجه، رفتار

داشتند كه باورهاي كارآمدي ديتأكبر اين نكته ) 2004 (در اين مورد كاپرارا و همكاران . مشهود بود و به يك نتيجه و رويداد رفتاري عملكردند؛ بلكه داراي شودي نمادراكات ذهني افراد را شامل تنها

نيز بيان كرد كه افرادي كه باورهاي كارآمدي ) 2008( و هم چنين پپ و همكاران شوندي ممنتهي هاي اجتماعي ي در برابر موقعيت محافظت كننده ا اين باورها نقش جمعي خانوادگي بااليي دارند،

���/

545

؛ نتايج كنندي مزا گرايش پيدا و اين افراد كمتر به سمت رفتارهاي مشكل كنندي مزا ايفا بحرانهمبستگي اين مقياس با نشانگان مـرضي پـرسش نامه آخنباخ با نتايج پـژوهشي كـاستا و همكـاران

.همسو بود )2008(پ و همكاران و همين طور پ) 2015(در پژوهش حاضر براي بررسي روايي همگراي اين مقياس از ابزار سنجش خانواده استفاده شد،

مستر نشان داد كه اين مقياس واجد روايي ي عملكرد خانواده مك مؤلفه هارابطه باالي اين مقياس با د است، باورهاي كارآمدي جمعي خانواده معتق) 2011(بندورا . همگرا با پرسش نامه مشابه خود است و عدم باور به كارآمدي خانواده باعث ايجاد تنش و شودي مبه عملكرد و رضايت خانواده منتهي

هاي نيز معتقدند كه خانواده ) 2003(اپستين و همكارانش . شودي ماختالل در عملكرد خانواده حل مسأله، (ي ابزار سنجش خانواده مؤلفه هاي در باالي هايي هستند كه بتوانند نمره كارآمد، خانواده

كنند؛ در كسب ) كلي خانواده ي عاطفي، آميختگي عاطفي، كنترل رفتار و عملكرد پاسخ دهارتباطات، ي ابزار سنجش مؤلفه هااين مورد نتايج پژوهش نيز نشان داد كه مقياس ادراك كارآمدي با تمامي

رو نتايج به دست آمده از اين پژوهش با نتايج پژوهش كاستا و خانواده رابطه بااليي دارد؛ از اين .همسو بود )2008(و نيز پپ و همكاران ) 2015(همكاران

هم چنين در بررسي روايي سازه مقياس ادراك كارآمدي جمعي خانواده در اين پژوهش، نمره اين هاي عادي مورد مقايسه واده مواد با خان مصرف سوءهاي داراي عضو پدر مبتال به مقياس در خانواده

مواد مخدر نسبت به مصرف سوءهاي داراي عضو مبتال به قرار گرفت و نتايج نشان داد كه خانواده مطالعات نيز نشان مي دهند كه . هاي عادي ادراك كارآمدي جمعي پاييني در خانواده دارند خانواده

پايين است و وجود اين عضو به طور كلي مواد مصرف سوءهاي داراي عضو كارايي افراد در خانواده در ). 1390، 76؛ قمري 1389، 75كرمي، گرام و غريبي (دهد قرار مي ريتأث عملكرد خانواده را تحت

- مي 77هاي خانواده، اگر عضوي دچار اختالل شود، خانواده وارد مشكالت در عملكرد ديدگاه سيستم

ها، همبستگي و واده در ابعاد حل مسأله، نقش ؛ بنابراين خان )2012، 78گلدنبرگ و گلدنبرگ (شود شوند و ادراك اعضاي خانواده نسبت به كارايي و عملكرد خانواده پذيري دچار مشكل مي انطباق

كند؛ بنابراين تفاوت در ادراك كارآمدي خانواده در اين دو خانواده از روايي سازه كاهش پيدا مي . كندمقياس پژوهش، حمايت مي

ي مقياس ادراك كارآمدي جمعي خانواده با پرسش نامه تعارض بين والديني مورد روايي واگرا بررسي قرار گرفت و نتايج نشان داد كه اين مقياس با پرسش نامه تعارض بين والدين رابطه منفي

هايي كارآمد هستند كه بتوانند در مقابله با فشارهاي رواني، تعارضات و خانواده. معناداري دارد ).1394، 79جعفرنژاد، اسدي و راستگو (نار بيايند و تعامالت مطلوبي با همديگر برقرار كنند مشكالت ك

تعارضات ) زيرمنظومه زوجي ( در زيرمنظومه اصلي ژهي و بههاي آن، ها و در زيرمنظومه در اين خانواده ي خانواده ها هاي ناكارآمد نسبت به دهند كه خانواده تحقيقات نيز نشان مي . آيدكمتري به وجود مي

/...سنجي مقياس ادراك كارآمدي جمعيهاي روانبررسي مقدماتي ويژگي /���

546

���� �������������� / ������ �� / �!�"#$$/ %�& '()$/

؛ پپ 2004؛ كاستا و همكاران، 2004كاپرارا و همكاران، (كنند كارآمد تعارضات بيشتري را تجربه مي و خانواده را دنسازي متعارضات زوجين عملكرد خانواده را مختل ). 2001؛ بندورا، 2008و همكاران،

بنابراين در ؛ )1393، 81ياحمد ي و عابد ،لفروشانين( كند مي 80وارد اختالل زناشويي متعارض . كندخانواده هاي متعارض، ادراكات اعضاي خانواده نسبت به كارآمدي جمعي خانواده كاهش پيدا مي

با توجه به اين كه مقياس پژوهش رابطه منفي معناداري با پرسش نامه متضاد خود داشت، روايي .شود ميدييتأواگراي اين مقياس

كرد كه ضرايب پايايي و روايي مناسب اين مقياس، كوتاه بودن، بندي نهايي بايد بيان در جمع تواني مپذيري جمعي خانواده، سهولت اجرا و سنجش ابعاد توانايي خانواده در همبستگي و انطباق

اين پرسش نامه را براي اهداف پژوهشي و هم چنين به كارگيري در روند مشاوره خانواده در نظر ساله 13-18د در نظر داشت كه روان سنجي اين مقياس در نمونه نوجوانان اين نكته را هم باي . گرفت

به شكل مقدماتي اجرا شده است و در اجرا و تعميم در نوجوانان شاغل به كار بايد احتياط دانش آموز .شود

هانوشتپي1. Self-system 42. Affective responsiveness 2. Bandura 43. Affective involvement 3. Mischel & Shoda 44. Behavior control 4. Hoyle & Sherrill 45. General functioning 5. Taguchi, Magid & Papi 46. Najjarian 6. Pervin 47. Zadeh Mohammadi & Malek Khosravi 7. Self-efficacy 48. Yoosefi 8. Zimmerman & Cleary 49. Communication Patterns 9. Schwarzer 50. Locus of Control Scale (LOCS) 10. Collective efficacy 51. Differentiation of Self Inventory-2 (DSI-2) 11. Bandura, Caprara, Barbaranelli, 52. Achenbach’s Behavioral Problems-Youth Regalia & Scabini Self-report Scale (YSR) 12. Jowett, Shanmugam & Caccoulis 53. Competencies & Syndrome 13. Kang & Kim 54. Minaee 14. perceived collective family efficacy 55. Kakabaraie, Habibi & Fadaei 15. Caprara, Scabini & Regalia 56. Children's Perceptions of Inter-parental 16. Caprara, Regalia, Scabini, Barbaranelli Conflict Scale (CPIC) & Bandura 57. Grych, Seid & Fincham 17. Pajares & Urdan 58. frequency, intensity, triangulation, resolutio- 18. Zarei, janbozorgi & Ahmadi n, stability, coping efficacy, perceived treat, 19. Barker & Chang self-blame & content 20. Fulgencio & David 59. Bickham & Fiese 21. Agency 60. Mokhtarnia 22. Pepe, Sobral, Gómez-Fraguela 61. Reliability & Villar-Torres 62. Exploratory Factor Analysis (EFA)

�� /

547

23. Robin & Foster 63. Kaiser-Mayer & Olkin 24. Epstein & Baucom 64. Confirmatory Factor Analysis 25. Epstein, Ryan, Bishop, Miller 65. Goodness of Fit & Keitner 66. Adjusted Goodness of Fit 26. Dumka, Gonzales, Wheeler 67. Comparative Fit Index & Millsap 68. Root Mean Square Error of Approximation 27. Robinson, Strahan, Girz, Wilson 69. Standardized Root Mean Square Residual & Boachie 70. Validity 28. Perceived parental efficacy 71. Construct validity 29. Perceived filial efficacy 72. Olson 30. Perceived spousal efficacy 73. Mazaheri, Habibi & Ashori 31. Validation 74. Subsystems 32. Costa, Faria, Alessandri & Caprara 75. Karami, Geram & Gharibi 33. multi-group confirmatory analysis 76. Ghamari 34. Family Adaptability and Cohesion 77. Problems function 35. Marsac & Alderfer 78. Goldenberg & Goldenberg 36. Family Assessment Device (FAD) 79. Jafarnezhad, Asadi yonesi 37. Epstein, Baldwin & Bishop & Rastgoomoghadam 38. Mcmaster 80. Conflicting marital dysfunction 39. Problem solving 81. Nilforooshan, Abedi & Ahmadi 40. Communication 41. Roles

منابع

هاي روانسنجي و اعتباريابي مقياس سنجش كاركرد بررسي و ويژگي ). 1385. (و ملك خسروي، غ . زاده محمدي، ع .69-89 ،)2(5فصلنامه خانواده پژوهي، .خانوادهمه فصلنا. رابطه ساختار قدرت مرد مقتدر در خانواده با عملكرد خانواده). 1394. (و احمدي، م. ، جان بزرگي، م.زارعي، م

.203-218 ،)2(11خانواده پژوهي، -رابطه ابعاد الگوي ارتباطي خانواده با فراواني و شدت تعارضات والدين ). 1394. (و راستگو، م . ، اسدي، م .جعفرنژاد، خ .219-235 ،)2(11فصلنامه خانواده پژوهي، . نوجوانان

. بطه اين متغيرها در بين افراد معتاد و غير معتاد مقايسه ابعاد عملكرد خانواده و كيفيت زندگي و را ). 1390. (قمري، م .55-68 ،)5(18 اعتياد پژوهي،

فرم ): YSR(هنجاريابي مقياس مشكالت رفتاري آخنباخ ). 1386. (و فدايي، ز . و حبيبي عسگرآبادي، م . كاكابرايي، ك المت روان پژوهش در س . سال كودك و نوجوان روي دانش آموزان مقطع متوسطه 11-18خود گزارشگري

.50-66 ،)4(شناختي، -هاي معتادان شركت مقايسه بهداشت رواني و كارايي خانواده بين خانواده ). 1389. (و غريبي، م . ، گرام، ك .كرمي، ج

.23-34 ،)4(15، اعتياد پژوهي. هاي خودياريكننده و غير شركت كننده در جلسات گروهنقش ميانجي : و نگرش به اعتياد با گرايش به رفتارهاي پرخطر هاي شخصيتي رابطه ويژگي ). 1394( .مختارنيا، ا

.نامه كارشناسي ارشد خانواده درماني، دانشگاه شهيد بهشتي، پژوهشكده خانوادهپايان. تعارضات خانواده

/...سنجي مقياس ادراك كارآمدي جمعيهاي روانبررسي مقدماتي ويژگي /���

548

���� �������������� / ������ �� / �!�"#$$/ %�& '()$/

پذيري هاي روان سنجي نسخه فارسي مقياس انسجام و انعطاف ويژگي). 1392. (و عاشوري، ا . ، حبيبي، م .مظاهري، م .314-325 ،)19(4 ،مجله روان پزشكي و روانشناسي باليني ايران. خانواده .انطباق و هنجاريابي سياهه رفتاري كودك آخنباخ، پرسش نامه خودسنجي و فرم گزارش معلم ). 1385. (مينايي، ا

.529-558 ،)6(1 ،كودكان استثنايينامه كارشناسي ارشد مشاوره، دانشگاه آزاد پايان .انهنجاريابي آزمون عملكرد خانواده در اير ). 1374. (نجاريان، ف .رودهن

دانشگاه انتشارات : اصفهان. و سنجشيبند خانواده طبقهيشناس بيآس). 1392. (، اياحمد و. ، م ي عابد ،.پ ،لفروشانين .اصفهان). FAD(بررسي شاخص هاي روان سنجي مقياس هاي شيوه سنجش خانوادگي مك مستر ). 1391. (يوسفي، ن

.83-112 ،)3(1اندازه گيري تربيتي،

Bandura, A. (2012). On the functional properties of perceived self-efficacy revisited. Journal of Management, 38(1), 9-44.

Bandura, A. (2011). Social cognitive theory. New York: Psychology Press. Bandura, A. (2001). Social cognitive theory: An agentic perspective. Annual review of

psychology, 52(1), 1-26. Bandura, A. (2000). Exercise of human agency through collective efficacy. Current

directions in psychological science, 9(3), 75-78. Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. New York: Freeman. Bandura, A. (1995). Self-efficacy in changing societies. Cambridge university press. Bandura, A. (1989). Human agency in social cognitive theory. American psychologist,

44(9), 1175-1184. Bandura, A. (1978). The self-system in reciprocal determinism. American psychologist,

33(4), 344-358. Bandura, A., Caprara, G., Barbaranelli, C., Regalia, C., & Scabini, E. (2011). Impact of

family efficacy beliefs on quality of family functioning and satisfaction with family life. Applied psychology, 60(3), 421-448.

Barker, P. & Chang, J. (2013). Basic family therapy. New York: John Wiley & Sons. Bickham, N. L. & Fiese, B. H. (1997). Extension of the Children's Perceptions of

Interparental Conflict Scale for use with late adolescents. Journal of Family

Psychology, 11(2), 246-250. Caprara, G., Regalia, C., Scabini, Barbaranelli, C., & Bandura, A. (2004). Assessment of

Filial, Parental, Marital, and Collective Family Efficacy Beliefs. European Journal of Psychological Assessment, 20(4), 247-261.

Caprara, G. V., Scabini, E. & Regalia, C. (2006). The impact of perceived family efficacy beliefs on adolescent development. Greenwich: IAP.

Costa, M., Faria, L., Alessandri, G. & Caprara, G. V. (2015). Measuring parental and family efficacy beliefs of adolescents' parents: Cross‐cultural comparisons in Italy and Portugal. International Journal of Psychology, 60(3) 421-448.

Dumka, L. E., Gonzales, N. A., Wheeler, L. A. & Millsap, R. E. (2010). Parenting self-efficacy and parenting practices over time in Mexican American families. Journal of

Family Psychology, 24(5), 522-531.

���/

549

Epstein, N. B., Baldwin, L. M. & Bishop, D. S. (1983). The McMaster Family Assessment Device. Journal of marital and family therapy, 9(2), 171-180.

Epstein, N. B. & Baucom, D. H. (2002). Enhanced cognitive-behavioral therapy for

couples: A contextual approach. Washington, DC: American Psychological Association.

Epstein, N. B., Ryan, C. E., Bishop, D. S., Miller, I. W. & Keitner, G. I. (2003). The

McMaster model: A view of healthy family functioning. New York: Guilford Press. Fulgencio, A. B. & David, A. P. (2013). Reliability and validity of a measure of

perceived collective family efficacy beliefs for Filipino adolescents. Asian journal of social sciences & humanities, 2(3), 443-450.

Ghamari, M. (2011). [The Comparison of Family Functioning Dimensions and Quality of Life and their Relationships among Addicted and Non-Addicted Persons]. Journal

of Research on Addiction, 5 (18) 55-68 [in Persian]. Goldenberg, H. & Goldenberg, I. (2012). Family therapy: An overview. Los Angeles:

Cengage Learning. Grych, J. H., Seid, M. & Fincham, F. D. (1992). Assessing marital conflict from the

child's perspective: The children's perception of interparental conflict scale. Child development, 63(3), 558-572.

Hoyle, R. H. & Sherrill, M. R. (2006). Future orientation in the self‐system: Possible selves, self‐regulation, and behavior. Journal of personality, 74(6), 1673-1696.

Jafarnezhad, K., Asadi yonesi, M. R. & Rastgoomoghadam, M. (2015). [The Relationship between Family Communication Patterns and Frequency and Intensity of Parent - Adolescent Conflict]. Journal of Family Research, 11(2) 219-235 [in Persian].

Jowett, S., Shanmugam, V. & Caccoulis, S. (2012). Collective efficacy as a mediator of the association between interpersonal relationships and athlete satisfaction in team sports. International Journal of Sport and Exercise Psychology, 10(1), 66-78.

Kakabaraie, K., Habibi, M. & Fadaei, Z. (2007). [Validation of Achenbakh's Behavioral Problems: Performing the Youth Self-Report Scale (YSR) for 11-18 Year-old Adolescents on High School Students]. Research in Psychological Health, 1(4) 50-66 [in Persian].

Kang, G. S. & Kim, J. H. (2014). The effects of self-efficacy and collective efficacy on job satisfaction and organizational commitment of nurses. Korean Journal of

Occupational Health Nursing, 23(3), 123-133. Karami, J., Geram, D. K. & Gharibi, M. A. (2010). [Comparison of Mental Health and

Family Efficiency between the Addicts’ Families Participating and not Participating in the Sessions of Anonymous Addicts]. Journal of Research on Addiction, 4 (15) 23-34 [in Persian].

Marsac, M. L. & Alderfer, M. A. (2011). Psychometric Properties of the FACES-IV in a Pediatric Oncology Population. Journal of pediatric psychology, 36(5), 528-538.

Mazaheri, M., Habibi, M. & Ashori, A. (2013). [Psychometric Properties of Persian Version of the Family Adaptability and Cohesion Evaluation Scales]. Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology, 19(4) 314- 325 [in Persian].

Minaee, A. (2006). [Adaptation and standardization of Child Behavior Checklist, Youth Self-report, and Teacher’s Report Forms]. Research on Exceptional Children, 6(1) 529-558 [in Persian].

/...سنجي مقياس ادراك كارآمدي جمعيهاي روانبررسي مقدماتي ويژگي /���

550

���� �������������� / ������ �� / �!�"#$$/ %�& '()$/

Mischel, W. & Shoda, Y. (1995). A cognitive-affective system theory of personality: reconceptualizing situations, dispositions, dynamics, and invariance in personality structure. Psychological review, 102(2), 246.

Mokhtarnia, I. (2016). The relationship of personality characteristics and attitudes to

addiction with high-risk behaviors in adolescents: The mediator role of family conflict. Master thesis, Family Research Institute, Shahid Beheshti University [in Persian].

Najjarian, F. (1995). Standardization of Family function Test in Iran. Master thesis of psychology, Islamic Azad University Roudehen [in Persian].

Nilforooshan, P., Abedi, M. & Ahmadi, S. A. (2013). [Family Pathology; classification and Assessment]. Tehran: Esfahan University Publication [in Persian].

Olson, D. (2011). FACES IV and the circumplex model: Validation study. Journal of marital and family therapy, 37(1), 64-80.

Pajares, F. & Urdan, T. C. (2006). Self-efficacy beliefs of adolescents. Greenwich: IAP. Pepe, S., Sobral, J., Gómez-Fraguela, J. A. & Villar-Torres, P. (2008). Spanish

adaptation of the Adolescents' perceived collective family efficacy scale. Psicothema, 20(1), 148-154.

Pervin, L. A. (2015). Goal concepts in personality and social psychology (Vol. 23). New York: Psychology Press.

Robin, A. L. & Foster, S. L. (2002). Negotiating parent-adolescent conflict: A behavioral-family systems approach. New York: Guilford Press.

Robinson, A. L., Strahan, E., Girz, L., Wilson, A. & Boachie, A. (2013). ‘I Know I Can Help You’: Parental Self‐efficacy Predicts Adolescent Outcomes in Family‐based Therapy for Eating Disorders. European Eating Disorders Review, 21(2), 108-114.

Schwarzer, R. (2014). Self-efficacy: Thought control of action. Philadelphia: Taylor & Francis.

Taguchi, T., Magid, M. & Papi, M. (2009). The L2 motivational self-system among Japanese, Chinese and Iranian learners of English: A comparative study. In Z. Dornyei, & E. Ushioda (Eds.), Motivation, language identity and the L2 self. (pp. 66-97). Clevedon, UK: Multilingual Matters.

Yoosefi, N. (2012). [An Investigation of the Psychometric Properties of the McMaster Clinical Rating Scale]. Journal of Educational Measurement, 3(7) 83-112 [in Persian].

Zadeh Mohammadi, A., & Malek Khosravi, G. (2006). [The preliminary study of psychometric and reliability of Family Assessment]. Journal of Family Research, 2(5) 69-89 [in Persian].

Zarei, M., janbozorgi, M., & Ahmadi, M. R. (2015). [The Relationship between Power Structure of Man-Powered in the Family and Family Function]. Journal of Family

Research, 11(2) 203-218 [in Persian]. Zimmerman, B. J. & Cleary, T. J. (2006). Adolescents’ development of personal agency:

The role of self-efficacy beliefs and self-regulatory skill. Self-efficacy beliefs of adolescents, 5, 45-69.

��/