36
د ف٣٣ - ٣ پو« پو٣ خؿز٢د - ٣لآ ل» دك / ؿد / ن٥ پدج1393 ویکرد مبانی ر شیخ طوسد مرتضی ویر سی ادبی در تفس ی با تکیه بر" م ا الی" و" لتبیان ا" سی نفی شادی1 وری الهاّ زهرا عم یار ی2 چکیذدت؛ صخك ختغت خ ز غ ،لف ،غت سدعج زللآ لل٥ ؿك تف٣ىلؿ خؿز٤ ك٣ىتر خؿز ون ؿك٥ كخلآ خم لغ ٣ خؿز ف زت ؿخؿد خ خم ر٢ل٤ ؿ، خ٣سد ٤ زل خ٣ لد٤ ٤مد ل ؿخكؿ. زد٠ وتدذ ؿك ؿ٣ ؼ٥ ٣لت ـ٥ ٣ىلؿ خؿز٤ ك٣سد ١ ٣د خ د٥تس خ، س ر ؿ٤ خ٣سد دت تتسد ل٤ ؿ٢ خم لد٤ ٣ىتر خؿز د زدت آ تفدد ٢د ت تفد٣ زلؽّست خ ل٘ف ٣ د٤د لآ ل٣ل خؿز٥ ؿك تفد آ٢د ـ٥ ٣ ؼ٥ .ؿ ف زل ؽ٣لت ٥ كخ پ٣ل خؿز٥ل، تفد٤ ٣ىتر خؿز ت ؿخلآ ل خزنخك ف دم٥ ـف ـ خد؛ ص آ٣ خ٣٤د٤ ـ صتمدؿ ز٣، خلآ ؿك ل٢كل ت٤ؿ تإر ٣٤د٤ ؿ تلخؿفر وتل تفد٤دت خم ؿ٤ آ٣ زلؽ٣ ذغ لد٤ ٣ىتر خؿز زد ؿ آ٣٤دس ٢د دت٤ آدؿ زتؿ. خ ؿلآ ل د٤ ك ردل ز ٢غ ٢س ٤ تلدت،٤خ كدؿ زتدت، خ٤دق آ٥ خم٢ زلؿخكل٠ ٤ تمـ٢خغت ـ ف٥٤ تإ دخه ٢د٤ فلذ ؿك و٣ دك٤ خدؿ زت، خد٤غ خ خل زل٘تمـ لخ٘ف لدت، ز٤ آرؾد ،لذ٣ خل تد٤ت خ لف٣ خم٢ل٥ ن ل٣ ٢د ف ز٘ر ت ٣د خم٣ دك ز٣٠ف ل٥ل ؿك تف٘ف ؿ٤تلن خ ٣سد ك٣ؿ. زلؽ كـ٥ تتفد ؽد٢د ل، ز٢غ ق فل دتدز تـن ز خـ خم: پلؿخمسدكت٣ ٣ ؼ٥ ن زد٥ ٣لت ـن خم خ٢ل٥ تل و٣ ؼ٥ ف زل ؽد٤غ خ خل زلتمـ لخف لخت٠ ٘ تمـ ٢ل٥ تفدت٤خ كر فول٥ تت. ختؾدذ ولؿ خخه ٘ظ خ٢د٤ دى كخ زل خلخ٘ف د٤غ آكخءشگاى:ا کلیذ،٣ ؼ٥ ،٣لت ـ٥ ،٣ىلؿ خؿز٤ ك٣د خ، د٥تس خسد ، اریخ دریافت: ** ت04 / 11 / 1131 تاریخ پذیزش:00 / 01 / 1134 1 ل: هسئذس شاى تطگبج دا حذ م قشآىل لبس گش استبد[email protected] 2 البس٘شا لو صشاىج ت حذ قشآىطگب دا دمتشطج: دابس [email protected]

مبانی رویکرد ادبی در تفسیر قرآن با تکیه بر تفسیر شیخ طوسی و سید مرتضی

Embed Size (px)

Citation preview

«للآ٣ -د٢ خؿز٣پو»پو٣ -٣٣ فد

1393 پدج٥ن/ د ؿ/ دك

و "الیاالم"با تکیه بر یادبی در تفسیر سید مرتضی و شیخ طوس مبانی رویکرد

"التبیان"

2ییار زهرا عماری الهو 1شادی نفیسی

چکیذ

و ىتر خؿز٣ ك٤ىلؿ خؿز٣ ؿك تف٥ل للآ زل سدعج غت، لف، غ زالغت ختخك خت؛ صد

٤دل ٣ال زل خ٤ سد٣، خ ؿ٤ل٢ خم ر خدت ؿخؿ ز ف خؿز٣ غ خم للآ كخ ٥ن ؿك

، ختس٥د خد١٣ سد٣ ك٤ىلؿ خؿز٣ ٥ـ لت٣ ٥ؼ ٣ ؿك ؿ وتدذ ٠ل ؿخكؿ. زد مد٤

د٢ د تفدت آد زد ىتر خؿز٣ ٤دل خم ٢ ؿ٤ل سدت تدت سد٣ خ٤ ؿ رس

ؿ. ٥ؼ ٣ ٥ـ د٢ آد ؿك تف٥ل خؿز٣ للآ د٤د ٣ فل خست زلؽ٣ تفدت

خـ ـف ٥دم خزنخك ف للآ ؿخت ىتر خؿز٣ ٤دل، تف٥ل خؿز٣ كخ پ٥لت٣ زل ؽالف

و رؿ تلخؿف ٤د٣٤ رؿ تإ٤الت لك٢ ؿك للآ، خ٣تمدؿ ز صـ ٤د٣٤ خ٣ آ؛ صد

ؿ. ختدؿ ز آ٤دت د٢ سد٣٤ آ ؿ زد ىتر خؿز٣ ٤دل غذ ٣ زلؽ٣ آ٤دت خم ؿ٤ل تفدت

تمـ٤ ٠ل زلؿخك٢ خم ٥دق آ٤دت، ختدؿ ز كخ٤دت، تل٤ س٢ غ٢ زل ك رد٤د للآ ؿ

فلخ تمـ زل خلخ غ٤د، ختدؿ ز خ٤دك ٣لذ ؿك وف ٤د٢ خهد تإ٥٤ـ ف غتخ٢

خم د٣ تر ز فد٢ ٣ل ن ٥ل٢ خم ٣لف خت٤دالت خل ٣لذ، ؾدر آ٤دت، زل

د٢ ؽد تفدت ٥ـ كؿ. زلؽ٣ ك سد٣ تلن خ٤ ؿ فل ؿك تف٥ل ف٣٠ ز دك ٣

٥ل٢ خـن خم لت٣ ٥ن زد ٥ؼ ٣ ٣سدكتـ خم: پلؿخم خـن ز تدزدت فلق غ٢، زل

ت٥ر فول كخ٤دت تف٥ل٢ تمـ ٠لخت فلخ تمـ زل خلخ غ٤د زل ؽالف ٥ؼ ٣ و تل

آكخء غ٤د فلخ كخ زل خدى ٤د٢ خظ خه ختؾدذ ولؿ خت.

، سد٣.ختس٥د، خالد٣ك٤ىلؿ خؿز٣، ٥ـ لت٣، ٥ؼ ٣، کلیذاشگاى:

00/01/1134تاریخ پذیزش: 04/11/1131** تاریخ دریافت:

1 [email protected] استبدبس گش للم قشآى حذج داطگب تشاىسذ هسئل:

2 [email protected] بس: داطج دمتش داطگب قشآى حذج تشاى صشا لوبس ال

"التبیان"و "االمالی"با تکیه بر یادبی در تفسیر سید مرتضی و شیخ طوس مبانی رویکرد

401

همذه

و خدى آ ز٥ خم ل ص٥ن زل خت ف للآم٤لزد٢ ؿك تف٥ل للآ، خؿز٣ ك٤ىلؿ

تخ ت زل ختخك خت. خم خ٤ ك، خ٤ ك٤ىلؿ كخ ٣ د٣، لف غ زالغت غت

د٢ غ٢، لف٣ ـ غ٢ زالغ٣ ٤د ز٥د٣ ؿخت؛ تف٥ل غ٢ د دؽت ك١٤ ٥

و وف ٤د٣ للآ ز خ١ خهد، وف ٤د٣ خ٣، ختمدق تغ٥٥لخت آدت؛ صد

خـ. آ دم ـ كخ تف٥ل غ٢ ؿخت د٢ مزد ٣لذ و للآ زل خدى خفد خذخ٣لخذ م ودت ٣سدكخت ؿك تف٥ل لف٣ ـ غ٢ ٥ن تغ٥ دؽتدك٢، (38)خ٥دك،

د٢ و تف٥ل غ٢ كخ ف لخؿ ؽـخـ ز خ١ ؿالت خ٢ آ٤دت، كؿ ٠ل خت. ز

خـ. د٢ د ودت ؿخت تلو٥ر غ٢، خ٣ خم خ٣لخذ خهد ٤د٣ د٣ خم آ م

ز٥دك٢ خم فلخ للآ ز خ١ خكتسد تدت ٣ ٣لز٣ للآ، (673)خ٥،

خ٢ د٤ت ؿك ؽـت خـ ٣ ف غ٢ كخ ز خ٢ زؿ ؿخـخ غ٢ زلرت

خـ. تف٥ل للآ ؿكآكؿ

٥ؼ ٣ خ٥ت تفد٥ل آد، مد١٤ ك٤ىلؿ تف٥ل٢ ٠ل ز ٤دل زؿ ٥ـ لت٣ زد

خ٤ ؿ ؿخـ زلرت، خم ردت د عدجن خ٥ت خت. ٥ـ لت٣ ٥ؼ ٣ ل

خـ؛ تد آزد و سغ١ خؿز٣ غ٢ ؿ ز سدعج غ٢ خؿز٣ ؿك تف٥ل للآ ختد ؿخت

كؿ، خىدكدپق٤ل ؿكخ٣٤ خرتدؿ٢ ٤٥ ز دك ٣ تف٥ل ٥ـ لت٣ زد آى خم خ٥ تفد٥ل

ؿ تد ز تف٥ل زلؽ٣ خت. خ٤ تف٥ل لصـ تف٥ل٢ رد٢ خم للآ ول٤ غذ ٣

آ٤دت ى للآ پلؿخؽت خت؛ خد خم خز٤دؿ د ٣م٣، وال٣ خؿز٣ د٤ت١ تر خت.

٢ خم للآ ز٥ـ خت و ز٤ـ وال٣ خرتدؿ٢ تف٥ل٢ رد ٣تف٥ل ٥ؼ خم ٢ ؿ٤ل،

وتل ز خل٢، ، خد لت ـخكؿ ٣ز تف٥ل خؿزآ زلرت ؿخك خت. خ٤ تف٥ل لصـ

عز خ٤ خ٢ و ز خت؛ للآ پلؿخؽت ٢ـ غ ٣تد خ٤ عـ ز سدعج خؿز ٢تف٥ل

زلك٣ تس٥م٣ ك٤ىلؿ ت.٣ آ ؿختخ وتل خم سدعج وال كخ ٣ تس٥د سدعج ؿك تف٥ل

خؿز٣ ٥ـ لت٣ ٥ؼ ٣ ؿك تف٥ل للآ تل٠ خحلپق٤ل٢ ٥ؼ ٣ خم سدعج

خؿز٣ ـ تف٥ل٢ ٥ـ لت٣، خفن زل آى عـؿ حغك آك٢ خزتىدكخت آ ؿ كخ ؿك خ٤

دت آد كخ ؿك تف٥ل خؿز٣ ٥٤دكد سد٣ تلن خع٥دد تف وـ، عم خم تد٤ن ٣

د٢ احل٢ ؿك ع١٥ تف٥ل خؿز٣ فلخك٢ دمؿ خم خ٤ كقك سد٣ ك٥دفت للآ آىدك ٣

"التبیان"و "االمالی"با تکیه بر یادبی در تفسیر سید مرتضی و شیخ طوس مبانی رویکرد

401

د٢ آ د٤ـ ز تل٥ صدكصز٣ دمد ٤دفت كـ خم تف٥ل خؿز٣ اف فلخ ٣

ىتر خؿز٣ ٤دل ؿك تف٥ل للآ د٢ ك خ٤ ؿ فل كخ زد خزدـ. خم ٢ ؿ٤ل تفدت ٣

ؿـ. ك٤ىلؿ خؿز٣ ز للآ ول٤ ؿك ٣ل و٣ ز٥تل كؿ تر زؿ فلخ ك٢ غممد للخك ٣

( زد لط 1966خت. ز ك ؽد، خ٥ خؾ٣) آحدك د٣ ؿك خ٤ عم پـ٤ـ آـ

سد٣ د ك٤ن٢ ولؿ اف ك٤ىلؿ٢ رـ٤ـ ؿك تف٥ل خؿز٣، تل٤ آحدك خ٤ ىتر كخ پد٤

خ٢ سد٣ ٤و ؿك تف٥ل لت ٤دفت، "ىتر خؿز٣"آض خلم ز د 1آ كخ كـ دؽت.

٤د٣ ز٥د ختخك ؿخكؿ و زد ك٤ىلؿ تمـد ؿك تف٥ل خؿز٣ للآ و زل خ لف غ،

ز خدز١ تل٤ سد٣ خ٤ ك٤ىلؿ ٣سدكتـ خم: ف خؿز٣ غ خم للآ خت، تفدت ؿخكؿ.

دؽت فد غ٥ خرتد٣٣ ٣٣، خدت زؾ٥ـ ز تف٥ل تل٤ ـف تف٥ل،

للآ تلو٥سدت زلك٣ فلؿخت للآ زد ختدؿ ز ؿالت آد ؿك مزد خ٥ ٣لذ، ن، ف ٣ل

د٣ رد٤ د٣ ؿك ٥ل٢ خم ؿ ٣ كخ ٥دق زل زلك٣ خؿز٣ ٣ وه ز

تف٥ل خؿزى ٤دل دل ز لؿ خم ٢ ؿ٤ل،( 373تد 366 /5ختف٥ل، )خؾ٣،ل خؿز٣. تف٥

خ٢ ٤و إ رد٤د كخ٤دت تف٥لى ز و ل٢ تد٤ ز ف٣ رل٤د خت: رل٤د

ولؿ ٣ ٣ تف٥ل زدى خدكىل٢ و زد تى٥ زل تد٤ ز ف٣ . رل٤دزؾ٥ـ زؿ

( 8/160)٥ر ع٣٥، تف٥ل خؿز٣،. ٣ى رل٤د تف٥لخم ٥ـ «خت٤ل خف٣ ف٣ خملآ»تل٤ تفد٥ل زد ك٤ىلؿ خؿز٣ ٤دل ٣سدكتـ خم: زلؽ٣ خم

(؛ 1983خم غـ خعـ ؽف خهلل )« خف خم٣ ف٣ خملآ خىل٤»(؛ 1966لر )

خم ىل٢ « ف خملآ خىل٤»(؛ 1998خم ٣دج زت خدث ) « ختف٥ل خس٥د٣»

(.1999غـ ٥٣دؿ )

االهالیسیذ هرتضی

ق( خم ؿخـخ زلرت١ 436خزخمد ٣٣ ز ع٥ ز ٣، ٤لف ز ٥ـ لت٣)

تسغل ٢ ؿك ٣ د (3/313)خز ؽىد، كـ. ٤٥7٣ خت و ر ٢ ز خد ٣٣

خ٢ فل٥ؾت خحلقخك خم خ ؿك ٤٥ ز عـ٤ج تف٥ل، صل ، وال،، خؿز٥دت خم ر فم، خ

تخ ز تإ٥ف خ ٣ 89خم ر (288خ٣، خفلت، ؛270)خزد٣/رد قخكؿ خت.

خدك ولؿ. تن٤ خالس٥دء خؾالف ف٣ خفم ، غلك خفخجـ ؿكك خمالجـ،االمامتخدف٣ ف٣

، هذخل التفسش.االسالمیت الومبسف دایرةالخل، اي ثبس ل: . دس 1

"التبیان"و "االمالی"با تکیه بر یادبی در تفسیر سید مرتضی و شیخ طوس مبانی رویکرد

401

. ٣ خ كخ د٣ل٢ دل، تى٣ مزلؿت دعر ف ؽخـ ختفس ( 21/8)فـ٢، ٥ـ لت٣، خم غل زلتل٤ خدت٥ـ ٣ل (17/589 ،1406، ؛29/433، 1407)خقس٣،

ؽؿ دـ ٥ؼ ف٥ـ زل زلؿ دلؿخ٣ ص ٥ؼ ٣ كخ ؿك ىتر ؽؿ پلكؿ خت.

ـ ٢ ؿك ٤ت ٣ وخلت خال٣دت خت و ؿك خز٤دؿ ت٤ـخؿ م٤دؿ دلؿخ خ د خم آخم ز

٥ـ، لصـ خحل (60)خ٤تق، د خ٣تمدؿ٢ دج خؽتالف٣ ر ل ـ خت.

غلك خفخجـ ؿكك "تم رد٣٤ ؿك تف٥ل للآ ز دك ؿك٥دكؿ خت، خد وتدذ وـ٠ ت٤ـخؿ٢ خم آ٤دت للآ ول٤ پلؿخؽت ، ز تف٥ل پلخ"خد٣"٢، زد د ك "خمالجـ

تؿ خت. "وخ٥لخفخجـ"لدك خم سدعج تف٥ل٢ خت. فـ٢ خ٤ وتدذ كخ زد ت٤س٥ل

لصـ ز ٠٥ خرتدؿ٢ مـ ٣مال٣ "خالد٣"سدعج ٥ـ لت٣ ؿك (21/8)فـ٢،

ك عم٥مت ك ٣مال٣ خ خد خم ف خؿذ، غ غت غ٣ خت ؿ (61)خ٤دم٢، دد ٤دفت

تخ خ٤ وتدذ كخ و٥ـ دؽت و ٣ ؿك تف٥ل، د زد فق ؿخ خؿز٣ خت. صد

(124خـ٤، )غ٣٥ؾ٥ت خؿز٣ تف٥ل٢ ٢ ؿخت.

التثیاىضیخ طسی

خم فمد ٣د٢ زنكي ٤٥ ق(460)٥ؼ ٤٣لف ز ،ع ٣ز خزر٤فل غـ

"خالتسدك ف٣ د خؽتف خالؽسدك" ، "تق٤ر خالعىد"حدك ٣ دـ دعر آ

ؿك ٣ د خت. خ خم دلؿخ ٥ؼ ف٥ـ ٥ـ لت٣ "ختس٥د ف٣ تف٥ل خملآ""

خم ( تف٥ل تس٥د،249 )خغ٣،تسغل دعر تإ٥ف خت. خؿز٥دت عـ٤ج، فم، خ، وال

د كخ ز تلت٥ر غف تف٥ل ولؿ خت. سغ١ ٢ للآ خت و تد٣ كؿت تفد٥ل رد

د٢ آ غدر خت. ٥ؼ ٣ زد ر وال٣ ك٤ىلؿ ؿكخ٣٤ خ٤ تف٥ل زل د٤ل رس

د دـ ن للآ زل فت علف ؿخت ودكزلؿ ٣م ؿك تف٥ل للآ ز مـ زلؽ٣ ؿ٤ـد

پلؿخؽت خت. ت ود ٥ؼ (4/113 )د،تس٥ (،2/310 )د،تز٥ (،1/7 )خ٣،

وال٣ تدك٤ؾ٣ ولؿ خت. فم٣، تف٥ل ٢ كخ دالد خم ىدت خؿز٣، ٣ زل ٣ د،

پلخوـ٣ سدعج خؿز٣ سغ١ پلك وال٣ تف٥ل تس٥د، سر ؿك عد٥ للخك لفت رس١

٤ ك، خت٠دك خ٤ خكؿ، ؾ٥ت خؿز٣ ٥ؼ ٣ كخ خؿز٣ ؿك خ٤ تف٥ل ـ خت. خم خ

ؿـ. د٢ ف٥ـ٢ ؿك خؽت٥دك فلخ عم٠ تف٥ل خؿز٣ للخك ٣ لص ز٥تل آىدك ؿ زل

"التبیان"و "االمالی"با تکیه بر یادبی در تفسیر سید مرتضی و شیخ طوس مبانی رویکرد

401

هثای د هفسر در تفسیر ادتی لرآى

و فل زد پق٤ل تـد زدكد٢ خ٣تمدؿ٢ ٤د ٣٣ فل پ٥ دسد٣ تف٥ل للآ

خم خ٤ ك، سد٣ تف٥ل٢ ؿك ك٤ىلؿ (140)دول،. پلؿخمؿ سد للخكؿخؿ آد، ز تف٥ل للآ ٣

د٢ لك٢ ؿك عم٠ تف٥ل خؿز٣ تـ و فل لس خم فل خؿز٣، ؿك عم٥مت د پ٥

ك ( ؿ125/ 1)كد٣٤ خفد٣، پق٤لؿ. كؿ ز تف٥ل للآ، آد كخ ز خدز١ مسالت ف٣ ٣

د٢ خؿز٣ ٤دل خ٤ تغم٥ك، سد٣ ك٤ىلؿ خؿز٣ ٥ـ لت٣ ٥ؼ ٣ زد تر ز ك٤ىلؿ

زـ٢ خكخج تمـ ؿك تف٥ل للآ ز ٠ك تس٥٥ سد٣ غ٥ظ ك٤ىلؿ خؿز٣ ؿت

خـ. لؿ٤ـ

تفسیر ادتی؛ پیص یاز اتسار فن لرآى .1

تل٤ ـف تف٥ل وـ خؿز٣ ل٢ تم٣ ٣للآ كخ ز خدز١ ت٣ ىتر خؿز٣ ٤دل،

تف٥ل دكؿ. ؿك خ٤ ك٤ىلؿ، كخ ف خؿز٣ غ خم للآ ـ زـ خىدك د٤ل خـخف تف٥لـ زل٣

خت تف٥ل خؿزى غ آـف تل٤ ؾت٥ خت و خؿزى كـ خ٢ د٤

ز ( 366-5/365)خؾ٣ .خت للآ خؿزى ١تغمك زؾ٥ـ ز ل غل ؿ٤ل تلف زل د٤

وـ ف غ٥ظ للآ كخ ٣سدكت ؿ٤ل، خ٤ ىتر لصـ خـخف ؿ٤ل تف٥ل كخ خىدك ٣

ؿخـ خد خـخف تف٥ل٢ غ٥ل خم ف خؿز٣ كخ خم خـخف حد١٤ تف٥ل ز ف خؿز٣ آ ٣

تف٥ل عد ـ آض عد آى زد ف خؿز٣ ود للآ م لخؿ ؿخت خت؛

آ ز زل زؿ، ل٤د ف خؿز٣ غ خم للآ ول٤ سؿ خت خلص ؽـخـ ؿك ـؿ خمدء

دن٤لل فل ؿك پ٣ ـخكؿتف٥ل٢ ذ تر٣ ز خؿز٥دت، سك خدك٠ خ٥ خؾ٣، ز٣

ؿك خد ٣د زدك ؿخكـ ـ خل٢ و د ز آ خف _ خت ختد ز تف٥ل خؿز٣خم خلخف

، تد زد تى٥ زل تف٥ل خؿز٣ ى ٥ت تف٥ل لخؿ فد٥ آ٤دت خ٣ وف٥٣ عد

خ٢ زلخ٢ ٥ خؿز٣ ٥ن ز خدز١ خزنخك٢ ؿك ؿت فل ؿك ودك د٤ل مـدت تندت، ٥

لت٣ ٥ؼ ٣ زد د٢ ك٤ىلؿ خؿز٣ ٥ـ ز ـف خ٣ تف٥ل خت. ٤ى٣ خم تفدت

ىتر خؿز٣ ٤دل ؿك ٥ خل فت خت.

ز لخعت ت٤ل ؿ٤ـد ؽؿ ؿك خ٤ زدك ـ ٢ ؽؿ كخ "خالد٣"٥ـ لت٣ ؿك

تخ ختسد ولؿ و ٢ ٢ ؿكزدك٠ ؾ ىلؿ خت. خد خم ز١ ك تف٥ل٢ خ ٣

د٢ تف٥ل٢ ٥ـ لت٣ ؿك ٥٣ ف خؿز٣ آ خت؛ زغجتف٥ل خؿز٣ للآ، فلختل خم خوتفد ز

"التبیان"و "االمالی"با تکیه بر یادبی در تفسیر سید مرتضی و شیخ طوس مبانی رویکرد

401

آ٥ؾت٣ سدعج وال٣ ٣م٣، خم آكخ٤ ف٣٠ ٥ى٣٤ زلؽكؿخك خت ز ؽـت لفت

د٢ ت٤ـؿ غ٢ ز لت تـ دؽت سدعج، ٣سدكخت غ٣ خم خؿز٥دت ٣لذ آكؿ

خد م١ خؿز٥دت ٣لذ ز٥دك پلؿخؽت،وه فلخخ ولؿ خت. خم خ٤ ك، لصـ ٥ـ ز

تل٤ ـف تف٥ل للآ ؾخـ ز ف خؿز٣ ف٣٠ آ٤ زـ د آ كخ خالتل٤ ٥ش

زى آ كخ ز دـ خزنخك٢ غى زلخ٢ تف٥ل آ٤دت تس٥٥ لخؿ ؽـخـ ز ودك ىلؿ خت؛

ز ف پ٥د آ پلؿخؽت د٢٤ خؿز٣ للآ، زت ؿك عم٥مت ؿك د١٤ ختفدؿ خم لؿد

خز ؽـخـ ت٤د ؿك آ١٤ ) "ختنخء"خت؛ زلخ٢ ، ز ٠ك ف كؿ س١ ختدذ

د٢ خؿز٣ د دـ خم ك (15)خسمل/( ٤٤ غ٥د ف٣ ٤ـ ز ٤تنت

تر ز مزد ٣لف خت٤دالت كخ٤ذ ؿك خل ٣لذ ختدؿ ز خ٤دك ٣لذ،ع زل زدم تس٥،

ؿك ؽ د زلؿ ف٤ زد خ د ف٤ ع ت٤ق٤ر زل ختنخء ٣دؿت خ٣لخذ ؿك نؿد

آكؿ خفد زل زلؿ ر قوك كخ ؿك كف٢ س خم آ٤دت ؿ٤ل٢ و ختدذ ىل

و ختؾدذ صد (131 -2/126)خلت٣، ٥ن دؿق ؿخت خت؛ 1ؽـ٣ ز ؽـخـ تـ

تدل، كئ٤ت خ٣ تس٥، زلؽ٣ آ٤دت ؽد خم ٢ ٥ـ لت٣ دـ آ٤دت رسل،

دـ خ٤د د١ زـ ىلؿ ٣ـ تلف ؿك تف٥ل خؿز٣ ف٣٠ ختد ٢ ؿك ف

ت خىدالت ؾدفد زد ختفدؿ خم لؿد٢ خؿز٣ غ٥ظ لخؿ ؽـخـ ؿك للآ كف٢ سد

خت.

خد ٥ؼ ٣ ٣ال زل ك تف٥ل٢ ؽؿ و دز زد ٥ـ لت٣ د١ ٣ـ زـ

ولؿ ز تف٥ل خؿز٣ خت، ز ك ل٤ظ لخؿ خم فلفلتدؿ للآ كخ ؿكن ٤د٣ آ ؿخت

. آ٤دت٣ و 1 ك صدك ؿت رد٢ ؿخؿ خت: ( ٥ؼ ٣ آ٤دت للآ كخ ؿ1/3)خ٣، خت.

. آ٤دت٣ و ٤د ـخق آد تد زل ؽـخ آىدك ٤2د ـخق آ زل د آىدك خت.

. آ٤دت ز٣ و ؿك ٥٣ ط ٤د غتدد لط ت٥ظ تـ دل آد لخؿ 3خت.

٢ ؿك خ٤ ( 6 - 1/4)خ٣، ؿخكـ. . آ٤دت٣ و ـخق كؿ خؽتالف 4وـ. خ٣ كخ آىدك ٣

زـ٢ ؿ٥ ٥دم ز تف٥ل للآ كخ رؿ آ٤دت٣ ؿخت و ف لخؿ ؽـخـ ز دؿ٣ خم تم٥

. زل خ٤ خدى ص خ٤ (6-1)د/دل آد ى ٥ت ٥دمـ لط ت٥ظ تـ.

ؿ؟! ٥ؼ ٣ پي خم ز٥د خ٥ن٠ ؽؿ ؿت خم آ٤دت لفد زد تف٥ل خؿز٣ لدز ف ؽخـ ز

.خبدلن( الل خبدلى الوبفقي إى: )142؛ السبء/الوبمشي( خش الل الل ونش ونشى : )30. االفبل/ 1

"التبیان"و "االمالی"با تکیه بر یادبی در تفسیر سید مرتضی و شیخ طوس مبانی رویکرد

401

تف٥ل م٣ د٢ تف٥ل٢ قتد خم ر تف٥ل خؿز٣، تف٥ل غ٢، خم تف٥ل للآ، ك

رد٢ فلخ٥ل دك تف٥ل٢ د تف٥ل فم٣ كخ زللؿ زد ختمدؿ خم ل ٤ه خم خ٤ ك

خ٤زدم ؾ كخ ختؾدذ ولؿ خت. ز ؿك خم خدذ د ف ؿكزلؿخكـ٠ ٣

)د(

خ٢ خم ف٤ ل آ٤ ؿك خل٢ د "خ٣لخذ" "للخجدت"، "غ١"خم ٢ ؿ٤ل، ودكزلؿ ٣د٣٤ دـ

١ خزنخكد٢ ٥ؼ ٣ ؿك تف٥ل آ٤دت خت. خ عت٣ ؿك خزتـخ دؽلـ٢ ؽؿ كخ خم ختدؿ

خم ٣ ؿك د٤ت زلخ٢ دوت ولؿ ؾدفد، (1/16د،)ز خ٤دك زلخ٢ ف للآ خزلخم ؿخت

آ زل رت خت. خم خ٤ ك، سد٢ ٥ـ لت٣ ٥ؼ ٣ ؿك تف٥ل خؿز٣ للآ كخ

تخ ودكزلؿ خزنخك٢ خؿز٥دت ؿك ف لخؿ ؽـخـ لـخؿ ولؿ ودكزلؿ خ٣ د٣٤. ٣

ترادف هعایی ترخی از اشگاى در لرآى .2

زل دغ٥ ؿك ،عـك خ٣تسدخز ؿ ف فلؿ ك خالط ٣سدكت خت خم ؿالت تلخؿف ؿ

زلؽ٣ خم (35)خزـ، خ٢ و خ٤ ؿالت عم٥م٣، خ٥ تم زدـ. ز ٣٤ ٤ىد٤د

ؿ رد٤ن٤ آ زتخـ ؿ٤ل خى خه و ـخكؿ رؿ للآ ؿك خى خه غممد ٤تمــ ٥ش

ـ دم آد ٥د ؿك للآ و فدعتى خم زلؽكؿخك ؽد خ٣لخذ خ٢ خت و تى خ٤ د

زل خ٤ خدى، خت٤د خفد للآ ؿك ٥دق ؽد ( 210خدث، )زتــ. دج ؿكن آ ز

خ٢ و ٥ش ٤ه خم خفد آد خ ودكزلؿ ل ف زلخ٢ ؿالت زل ف٣ ؽد خت؛ ز

تخـ ٤د٢ كؿ ٠ل ؽـخـ خم خه د٢ تف٥ل، ٣ ؿك ٤در وتدذتلخؿف فول ـ

تخ خ٢ كخ ٣ زل سد٢ خ٤ ؿ٤ـد، ٥ش ؿ خه( 215) ه:د، ؽد للآ٣ كخ خفدؿ وـ.

؛ ٤ف للد٢ ٤تمـ خت 1ؿك ٠ل لفت ل آى خم زلؽ٣ خز٤دؿ رنج٣ زد تفدت زدـ

ؼئ، خد اص مطف اختالف ثي ثشخ لغبت قشآى لبجض هبذ ث آى التشاف الطب . ثشخ صبحجبى اي دذگب هبذ ثت 1

تجذ قرآنیتأللفبؾ الذاللت قذ جغى لى أى ألتشف ب ثقصسى لي لوح فشق»گذ: الطبؼئ ه اذ. ثشا و ثت مشد

أقمتوب المشة للى همى احذ، فى مل حشفي:»اثي األلشاثى بكلمت، فلس لى إال أى أقش ثبلمجض الجل، أب أتوخل مترادفت

اإللجبص الطبؼئ، ل: ثت« مل هوب همى لس فى صبحج، سثوب لشفب فأخجشب ث، سثوب غوط للب فلن لضم المشة جل

. 238،الجب للقشآى

"التبیان"و "االمالی"با تکیه بر یادبی در تفسیر سید مرتضی و شیخ طوس مبانی رویکرد

440

للآ زد خفد د )دـ ل٤ـ ري زلخ٢ ت(، خم زدذ تلخؿف ودكزلؿ ٤ه ف ؿك

٥ت زى ت٤س٥ل٢ خت خم ٤ه ٤د٢ خعـ ز ١٥ خفد تفدت و ل ٤ه ؿالت ؽد

ز ودك لفت خفد دز خم ٢ زلؽ٣ خم غممد ٥ن،( 406)للد٢، ؽؿ كخ ؿخكخ تـ.

خـ ١ ٤د ٥ل ٤ه خه كخ لفد ز ٠ك تمل٤ر ز ٤د زللؿفلخ غ٤د ؿك تف

م٤لخ ز خ٣تمدؿ آد خفد تلخؿف ز ٤و ؿك للآ ول٤ ز٥دك و ت٤ـخؿ خـوـ. تلخؿف؛

(440-439)ود٣ ؿمف٣، خ٢ خل٢ ؿك ،زلؽى خم خهد ؾتل ؿك ٤د٤ى تفدت خ٢ ؿ٤ل خم غممد، خم ؿ٤ـ پدك

خعـخ٤ ؿ ف، ٤ىد لخؿ م٤لخ ٠ك (78)خزـ، كؿ تلخؿف رنج٣ ز دك ٣

ؿك ودت تلخؿف رؿ ؿك خ٤ كتخ٢ خم خت٤دالت آ ؿ تفدت زدـ. خت، لصـ پدك

ر١ )ر٤فل٢، ؿخك٢ تلخت. والؿك تإو٥ـ تف خم زدذ ٣ف آد ز ٤ىـ٤ل للآؿك ل عد ز٥ خفمد ىلخ تلخؿف ؿك للآ ول٤ خم ؿ٤لزدم ( 59 ودت تلخؿف ؿك للآ،

خؽتالف رؿ ؿخت خت.

٥ـ لت٣ ؿك خكؿ٢ ٤دؿ ٤د٣٤ خهد كخ فول ؿ زـ ز٥د تفدت٣ آىدك ٥د

آكؿ خت:( 22)خسمل/(ؤـخؿخ ختز٤ فالآد ٣سك ولؿ خت. زلخ٢ ؿك تف٥ل آ١٤) خؿق فتلىؿك ٢ ؿ٤ل ؿك تف٥ل آ١٤ ) ( 2/164)خلت٣، « فة خـ خخ خ٤ـ»

"ؿق" "ل"تم٣ خ تلخؿف ؿ خه٠ دلخ (،43)خك/ خدء( ٤ن ؽال ٤ؾلد

. (2/261)خلت٣، « ق ف خلخؿ» خت:

ال فة٢ د تىلخك علف خهد ؿك للآ كخ خم زدذ تإو٥ـ زل ٤د تم٣ ولؿ خت. ؿك آ١٤ )

ؿك كؿ تر٥ زلؽ٣ خم خفلخؿ و ف (33)خال٤د/ ٤زغـ( خ زأ٤دت خ٠د٥ ى ٤ىقزه

خـ تد ٤د٢ كؿ ٠ل ؽؿ كخ خم آ٤ ز ؿت آكـ، كخ زـ تـ٤ـ للخجت ولؿ "٤ىقزه"

٥ش تفدت٣ رؿ ـخكؿ تـ٤ـ ف٥ـ تىلخك "ؤوقذ" "وقذ"٤تمـ خت ز٥ ؿ ف

خد ؿك زلؽ٣ خم خكؿ ز تفدت ٥د خهد فلق آد ٥ن (2/230)خلت٣، تإو٥ـ خت.

٤تمـ خت خل فلؿ٢ ت٤ـخ زد "فر" "ؽد"خت. زلخ٢ ؿك ز٥د ٤د٢ خدك ولؿ

٢ غ٥ل ٣ـ٢ خت. "ؽد"ؿ عد آى خالق ٣ "فر"٣ ؽد وـ، ز آ

، سدت كخ خم فدت "سدت" ""و ؿك ز٥د تفدت ٤د٣٤ صد(؛ 2/115)د،

خم خ٤ ك، ( 1/330)د، "ت خ ختـ خ٤ خىخسد"ؿخت آكؿ خت:

٥ـ لت٣ لصـ ز فول تفدت ٤د٣٤ ودت تر ؿخت خت خد ؿك خكؿ٢ ٥ن زـ

"التبیان"و "االمالی"با تکیه بر یادبی در تفسیر سید مرتضی و شیخ طوس مبانی رویکرد

444

خ٢ خ٤ كفتدك زلؽ٣ ودت للآ٣ كخ تلخؿف ؿخت خت. ى خت ٣ـ تفدت، فول ٥ش

دز زلخ٢ تمل٤ر ز ف ؿك تف٥ل تم٣ وـ؛ عد آى تمل٤ر ٥ـ لت٣ كخ ز٥د خفد ت

خفتـ. ز ف ٥ن رن زد لس تلخؿف رنج٣ ختفدق ٣

د٢ ٤د٣٤ ٥د تل خم ٥ـ لت٣ ز ز٥د تدزدت تفدت ٥ؼ ٣ ز كت تلؿ

د٢ ٤د٣ د تفدت تخ ؿك٤دفت و ٢ ز لخفت ودت خدك ولؿ خت خم خ٤ كقك ٣

خهد آد زؿ خت٤د آد ز رد٢ ٤ىـ٤ل كخ پق٤لفت خت؛ خم ٢ ؿ٤ل خكؿ٢ ٥ن ز

ت٤س٥ل ولؿ خت؛ "٠دجل"د٢ ٤ه خه كخ فول خم آد ز تلخؿف ؽكـ و ٥ؼ، ص ٣

د تسـ د ؤ٣ سدكت )٣٤ ٣٣ تلخؿف زلخ٢ آد لدج خت. زلخ٢ ؿك ز٥د ٤د٢ ٣

)خ٣، « خعـ ز٤ى خالدك خإل٣ال فدالزـخء»آكؿ خت: (33()خسمل/تىت وت خن١»ص٥ دت خت: (33()خسمل/٣د خ٥د فإمد ؿك ت٥ظ آ١٤ ) (؛1/145

و ؿك ٢ ؿ٤ل دت ؛ صد(1/160)خ٣، « خعـ ز٤ى خ٥ح١ خؾ٥ح١ خ١٥٤

( ء ز٣ سى ؿك تف٥ل آ١٤ )( 1/266 )د،« ٠دجل خ١٥٤ خن١ خؾ٥ح١»خت:

)د، « خعـ خالتغد ز٤ى خالؽتسدك خالزتالء »٤ـ: ٣ ك٠ زمل، 155ف٤ آ١٤ 2/37) .

تر آى ٥ؼ عت٣ ؿك زلؽ٣ خم خكؿ و خهد كخ ٥٠ل ٤ىـ٤ل ٤لف٣ ولؿ، ؿك ٥٣ لدز

خى١»٤ـ: د٢ ٥د آد كخ ٥ن زللؿ خت. زلخ٢ پي خم آى ٣ عد تفدت

پي )د(« فلق ز٥د »آكؿ: زالفد ٣ (1/168خ٣، )« ٠دجل خالزد١ خ٤سدك٠

ز ز٥تل ٤د "٣سدكت" ز خعـ رنء وال "و"وـ: تفدت ٥د آد كخ ص٥ ز٥د ٣

كخ ٥ن تد ؿكزدك٠ وال خدك ٣الت غ٥ظ "خزد"ؿ. ٢ ودكزلؿ وتل خم آ خالق ٣

ز ص "زـ" "٣"، "ح"٥ خل ؿك ز٥د تفدت ز٥ خهد )د(ؿخت خت.

)د، «. فلق ز٥د ٠دجل خسـ خ٤ فدخ»٤ـ: ؽكؿ. ٥ؼ ٣ ٣ ٣ ""٢ ؿك تس٥٥ ٤د٢ 1پي ز ز٥د فلق ٥د خ٤ ودت پلؿخؽت خت. (1/187

لـ ٤دؿ زد خمر ٣ خ٤ى فدذ ٠دجل خ خغف١»آكؿ خت: "غفت"

2«.خ ف٣ خ ٤م ال تغدف: ٤م قه د ت٤لخ ف٣ خغف١ تت٤

مبئب ث تفك الز الجذل : المض هجبصا ثوب هطجب مبى غشوب ف استمول إرا السق ا المي هي الجك ف الجذل . 1

(1/187)ل: الؽس، .غش هنبى ء للط الجمل ف: الجذل اهب مبى هب

.5/108، 4/407، 4/361 . هاسد دگش اص اي دست سا ل: الؽس، 2

"التبیان"و "االمالی"با تکیه بر یادبی در تفسیر سید مرتضی و شیخ طوس مبانی رویکرد

441

خـال١ خغز١ خسلد خس٥د»٢ ؿك ٢ ؿ٤ل ص٥ آكؿ خت: ( 5/341 )د،

پي ز ز٥د تفدت ٤د٣٤ ز٥د زلد « خسلد خس٥د ز٥ خلد٣ فلق خعـ، ز٤ى

خم خ٤ ك، ٥ؼ ٣ آد و ٤د٣٤ خعـ زلخ٢ ؿ خه ( 5/311 د، )ه: 1پلؿخؽت خت.

ؿـ. د٢ خـن آد كخ ـ ٠ل للخك ٣ ٥لؿ زدم تفدت ؿك ٠ل ٣

٢ د خم خ٤ ىت ؿك كف٢ ت٤دك دل٢ ٥د آ٤دت للآ ٥ن زل رت خت. صدى ف٤

٣ل٠ خحتد فدفزلت خغزل ز٤دن خلذ دفم م ى ختمى بف آ١٤ )

زد «فدفزلت» آى ت٤ل تفدت خـن ؿ خه ـ، ٤تمـ خت خه٠ (60)خسمل/(٥٣د

ز خفزدك خـن "خسزدى"ت٤دك دفدت٣ ـخكؿ؛ م٤لخ ٥ش 2ؿك ك٠ خ٣لخف «فدسزت» خه٠

ؿـ پي ٢٥ خ٢ و ؿك خزتـخ خسزدى ٤د خفزدك خـن كػ ٣ ؿ ز خالق ٣

3(1/270)خ٣، ؿ. تلؿ ـ ز آ خفزدك خالق ٣

خـ. زلخ٢ د٢ ٥د خهد للآ ٥ن ز ك تم٥ كؿ ٠ل ٥ؼ ٣ زؿ زلؽ٣ خم تفدت

كخ د١٤ عد خم "فث"، "فث" ""٥د تفدت ٤د٢ ك٠ زمل ؿك ز 226 ف٤ آ١٤

كخ "فث"خ٢ و ل ١ كخ د١٤ عد خم غ٥ل ؽك٥ـ ؿخت خت، ز ""ؽك٥ـ

""تخ ل ٣ كخ فث لـخؿ ولؿ. خم خ٤ ك، خ زت ؿك ؿخت خد ٣ ""تخ ٣

خ ٥ت زل خ٤ خؿ٣د٢ ؽؿ دـ٢ خم آ١٤ ٣ م٤لخ ؿك آزد ؽك٥ـ٢ "فث"تـ ؿك

ك٠ 82 ف٤ آ١٤ ( 2/233 )د،(«. ـؿ فلد٤ـ: ) ك٠ خل٤ آكؿ و ٣

تـزل فلق ز٥ تفىل تـزل آ خت و»ؿك ز٥د تفدت ٥د تفىل تـزل آكؿ خت: ،4دء

«. عد آى تفىل تلف لر زد ٠ل ؿك ؿالج خت تلف لر زد خـ٤ ؿك ٣خلر خل خت

ؿك »آكؿ خت: "رهبت" "ؽف"٢ ؿك ٢ ؿ٤ل ؿك ز٥د تفدت ٥د ( 3/71، )د

زد ع "رهبت"آى ؿك حالز٥ ل١ ٤د ٣ـ ل١ لك ه تلؿ٤ـ رؿ ؿخكؿ "ؽف"

قذم همى لي مبلجبى قع ف ستحل ثوب صحت بساـ الجشبى . قع اـبس ثوخل فس ف الومى إـبس الجبى: فقبل. » 1

(5/311 )ل: الؽس،«. قذهب فسبد حذحب ثصح طذ فبلجشبى حذحب، همى األجسبم

احتب ه فبججست الحجش ثمصبك اظشة أى قه استسقب إر هسى إلى أحب أهوب أسجبؼب لطش احت قؽمبن . ) 2

(160. )االلشاف/لب( لطش

.10/358 8/74 ،6/185، 5/23، 4/554، 2/75، 1/204. هاسد دگش اص اي دست سا ل: الؽس، 3

(82( )السبء/ف اختالفب مخشاأفال تذثشى القشآى ل مبى هي لذ غش الل لجذا . ) 4

"التبیان"و "االمالی"با تکیه بر یادبی در تفسیر سید مرتضی و شیخ طوس مبانی رویکرد

441

)د، « ؾخـ ـ.ل، ل١ لك عت٣ خت خل ل عد ؿ لك خل٢ 1/184)1

تخ ص٥ ختسد ولؿ و ٥ؼ ٣ لصـ ز رؿ ٠دجل ودت٣ خم آض قت ٣

ـخت ؿك "تلخؿف"زد ٤د٢ خعـ ؿك للآ ٤تمـ خت خد خنخد ١ ٠دجل كخ ز ٤د٢

ؽت خت. خم خ٤ ك، لرد كت رؿ وصىتل٤ تفدت ٥د خهد ز تس٥٥ ٤د٣ آد پلؿخ

ز تلخؿف خهد لدج زؿ زـ خدك ز تفدت ٤د٣٤ آد ٣سك ولؿ لرد وصىتل٤

تفدت٣ الع٠ ولؿ آ كخ تقول ـ پد٤سـ٢ ؽؿ كخ ز ز٥د فلق خهد د ؿخؿ خت.

جد تأیالت ضرری در لرآى .3

٤د٢ خه خغدك ٤د٢ آ٤دت ز دل ت للآ٣ ؿخك للخك ؿخؿ ٥دق آ٤دت ؿك ف

خدث ؿك خ٤ زدك خم ر سد٣ تف٥ل خؿز٣ ٤دل خت. زت ؽؿؿخك٢ خم ل تإ٤،

آ٤ ت آض ز ؿخ للخك عدو كخ ٥دق للآ٣، ٤ه ت٤س٥ل خلخك ف ز ٠ك»٤ـ: ٣

دمدك زد ت ؿ٤ـد تد و٥ ٣ ٣ل ت زل كخ فلخ خلخ د٥. ٣ پد٤سـ تدزـ زل٣

ك٠ ٥24ـ لر ؿك تف٥ل آ١٤ (1/11خس٥د٣، ختف٥ل خدث، )زت «پق٤ل٤. ٣ كخ آ٤

كخ ز سر دمدك ""لخ٣ دـ ٥ـ لت٣ زلؽ٣ خهد آ دـ و ف ٤2ف

تسدؿك "ؿك خ٤ آ٤ ز ٤د٢ « »خه٠ " ٤ـ: ٣ خـ، لؿدؽت آ زد ٣ت خس٥دء: ز تإ٤ ز

دفدت٣ ـخكؿ م٤لخ ف٣٤ خزد ـ خت. خت ٣ ز ف٤ خ٤ زد ٣ت خس٥دء "ز ف

كخ خكخؿ "٣ن ت٥"٤ خه، د ٤د٢ خ١٥ ٱؿك خل٢ ٢ زـ ت( 205)٥ـ لر،

خـ. ؿ٤ل آ كخ كؿ ولؿ پق٤لفت لخ٣ ولؿ خت؛ خل٢ و ف

خم خ٤ ك ـ لصـ م ٥دق ؿك ف ٤د٢ آ٤ زل و٣ پ٥ـ ٥ت ـ خغدك ف ـ

للآ ؿك ٥دق زلتدز٥ـ ٥ش ١ تإ٤ صـ ٤د٣٤ ؿك آ٤دت رد٢ تإ ؿخكؿ. ؿك خل٢ ٤ى٣

تدزـ ٤دت للآ صـ٤ ٤د كخ زل٣خم خسدذ خؽتالف ٥د فلخ آ خت و زلؽ٣ آ

(591خ٥دك، )ه:و خ٤ ٤د٣ ؿك تدؿ زد ٤ىـ٤ل سدـ لس آد زـ خىد خت. صدرؿ تإ٤ ؿك تف٥ل خؿز٣ للآ ول٤ خم ؿ رت د٤ت١ خ٥ت خت: خف. تإ٤ خهد؛

ذ. تإ٤ غتخ.

.7/251، 6/38، 5/481، 4/34، 3/566، 2/69، 2/44، 1/198، 1/190. هاسد دگش اص اي دست سا ل: الؽس، 1

الوخلصي( لجبدب هي إ فحطبءال السء ل لصشف مزلل سث ثشبى سأى أى ال ل ثب ن ث وت لقذ . ) 2

"التبیان"و "االمالی"با تکیه بر یادبی در تفسیر سید مرتضی و شیخ طوس مبانی رویکرد

441

تأیل اشگاى 3-1

)خلت٣، ؿخـ لصـ خل آ٤دت كخ عزت ٣ ف٥ل آ٤دت للآ،٥ـ لت٣ ؿك تكخـ، خد تإ٤ ٣مال٣ زل خدى سد٣ غ٥ظ كخ زل خدى آ عى ٣( 500خالتدك،

دؿ٤ـ لفت زد ت خؿز٣ تخد٣٤ ؽؿ، ؿك تف٥ل زلؽ٣ خم آ٤دت للآ ٤د٣

زللؿ د خم دل آ٤دت ٣ خؿز٣ تإ٣٤ د٣ زل خدى للآ، كخ٤دت

ؿخـ، ز كخ رد٤ن ٣ پ٣ ولؿ خت. زلخ٢ آزد و ختدذ د ز خس٥دء ص

وـ و ؿك خ٤ خكؿ خم دل آ٤ و خلتد٢ ؾدفت زد وتدذ، ت لخعت ز٥د ٣

٤ ك، ؿ٤ـد وال٣ ٥ـ خم خ (1/452)خلت٣، ؿخك٤. ٣م خؿ خت ؿت زل٣

كـ؛ خست زد تر ز ٣ل مـ٣ ٥ـ لت٣ لت٣ ؿك تإ٤ آ٤دت، غدر ز ٠ل ٣

زؿ س خد٣ل، خ خغـ٤ج، ز د٢ د و دؿف زد ك فلل

تخ خعدى ا٥ت خ كخ ؿك ر٥ل٢ خم تإ٤ دؿكت دل آ٤دت ؿكن خت، ٣

وقه كز زلد كؤى ؤ ال زد ز ت مـ و ؿك تف٥ل آ١٤ ) صد ولؿ.

ز سر نخت مد خس٥دء خم ٣ن زل د ( 24)٤ف/ (خفغدء خء ٣ لف

ز م٥ؾد "" م٤لخ ـخت؛ رد٤ن "٣ن ت٥" ز ٤دى كخ «»خكخؿ٠ ٥٤ت،

كخ ز فخت ""تخ ٣ م٥ؾد ت٤ك خت؛ عد آى ٥ضد ز ٤ف "" ٤ف

ؿ آ زلخى ؿ٤لى ت٤ك زد٤ـ ز دصدك خ٤ ك خم ؿخت. ت٤ك خت زدلى و رؿى

ؿف٢كخ ز ٤ف مت ودك د خزد كخ ز م٥ؾد لفت؛ خ آى تمـ٤ل ؿك

ؿك ؾ ٣لذ ٥ن آـ خت و: ص ت٤ك ؿخت. صد خ مؿ ٤د ؽؿ خم م٥ؾد

(1/452)خلت٣، ؿخت. كخ فالى مؿ لـ ٤٤ى "زفال ت"

ؿك (75)/ز٥ـ٢( ؽمت د تزـ ؤ ٤ه د بز٥ي ٤د لد٢ ؿك تف٥ل آ١٤ )

٤ت لـكت. للؿ و ٣سدكتـ خم: ف٣ ف٤ خم فد٣، ر ز "٤ـ"تإ٤ ف

٠ل (23)خم٥د/دل٠( كزد بىؿك آ١٤ ) "دل٠"٢ ؿك تإ٤ خه٠ (؛ 1/532)خلت٣،

تإ٤ ولؿ خت. "فىل تإ" "خت٠دك كعت"كخ ف٥ـ كئ٤ت ـخت آ كخ زل

في "كخ ٥ن ف٥ـ ٤د٢ ز ؽـخـ "ر"٥ـ لت٣ ختدذ (. 1/62)د،

ز ؽـخـ كخ "٤ـ"و ٥ؼ ٣ ٥ن ختدذ صد (1/554. )د، ؿخت خت "فخت

ؽـخـ تإ٤ ولؿ ر ؿ٤ل٢ دـ ٤ت ه كخ ٥ن زلخ٢ آ "لـكت"ز

"التبیان"و "االمالی"با تکیه بر یادبی در تفسیر سید مرتضی و شیخ طوس مبانی رویکرد

441

ؿك (87)خىف/٤قز( فف ؤدؿك آ١٤ ) ( 3/581)خ٣، زللؿ خت

. )د، ؿخت خت "لن ز ؽـخـ" "٥٣د"آ كخ ""تإ٤ ـخل٣ خه٠ 8/87)

تأیل هحتا -3-2

و ٥ـ خـ. صد ؿك ٠ل ٥ـ لت٣ ٥ؼ ٣ تف٥ل تإ٤ تلخؿف زؿ

لؿ خت. لت٣ ؿك رد٢ رد٢ تف٥ل ؽؿ خم آ٤دت خم تف٥ل زد ٣خ تإ٤ د ز

ؿك خ٤ زؾ، ٠ك خم تإ٤ غتخ تس٥٥ (2/158؛ 2/303 ؛1/474)خلت٣،

ـخل٣ آ٤ ٤د خلخف خم ٤د٢ دل٢ آ خت. زل خ٤ خدى، ٥ـ لت٣ ؿك خد٣،

ت٤ـؿ ز تإ٤ غتخ٢ آ٤دت پلؿخؽت خت. ز ٤و ؿك آ٤دت٣ و ؿكزدك٠ فدت خ٣

٤د٢ رسل تس٥ دـ خ٤د تـ. خ زلخ٢ تإ٤ آ٤دت، خم زؿ ٤د ز ٣٣

خخ١ خزنخكد٢ ٣م٣ خؿز٣ زل رت خت.

( 16)خاللخء/ (ف٥د ففمخ تلف٥د ؤلد لل١٤ ه ؤ ؤكؿد بفخ زلخ٢ ؿك آ١٤ ) و١»، آ كخ ص٥ تإ٤ ولؿ خت: زلخ٢ تف٥ل ٤د٢ خكخؿ٠ ؽـخـ زل الن ٤ه ل

خ خ٤ى خت؛ الن آد نؿ٤ه خت ٤٤ى كفت، ز ودك زدم٢ ٤دى ؿك خكخؿ،

د ل ؛"ف تتق د خى ٤ل١ و د فى ؽ ٤ت خ خل٤ خكخؿ خفخ"ز٥٤:

".ؿ ى ؿخك مـ٣ زل خ ؽكؿ ى ل غقخدى ؿ، نؿ٤ه ز٥دك لي

(٤٤م ال خق٤ ٣ى خلري ٤ز٤ و ؿك تف٥ل آ١٤ ) صد( 1/31خلت٣، )

خ٤م ـخت تد سر تى٥ف كخ خفلخؿ دل "ال ٤٤م"٠ك خم (100)٤ي/

دال٤دق زل آد ؿ، زى لخؿ كخ ود٣ ؿخت و ؿك آض خم ٤لفت ؽـخـ ست

وـ. ٥ـ لت٣ ف خم٥دؿ خد٣ت و زل آد خرر ـ تفىل ٣ ٣خس٥دء

(1/65)د، كخ ٣٣ تس٥ ؿخت خت. "ال ٤٤م"آد ز

ت٤ـخؿ خت، ؿكزدك٠ آ٤دت٣ د٢ ٥ـ لت٣ و خست ز٥دك خـن و زؾ ؿ٤ل تإ٤

ؿك آ١٤ ) ـ. زلخ٢ ، خ خت و ز ٣٣، خج: دؿ٤ك ود آ غذ ٣

زل خدى كخ٤دت ٤د: لخؿ خم ت٥٤ خد٣ ز (31)خسمل/(ود خإدء آؿ ٣

( 2/63)خلت٣، خج:ؿخت خت. 9كخ ت٥٤ د پ٥دسل خول 7علت آؿ

"التبیان"و "االمالی"با تکیه بر یادبی در تفسیر سید مرتضی و شیخ طوس مبانی رویکرد

441

دل آ٤ لف ٥ؼ ٣ ؿكزدك٠ آ٤دت٣ و ؿكزدك٠ فدت ؽـخـ تـ غدسد خم

22)خم٥د/( دل٠ كزد بى دل٠ ٤حق ر) ـ خت. زلخ٢ ؿك تف٥ل آ١٤خت٠دك حخذ خ٣ "٤د "خت٠دك ٤ت ؽـخ زؿ"٠ل ولؿ ز پلكؿدك كخ ز (23

(10/197)خ٣، تإ٤ ولؿ خت. "ؿخت

تد ز 1خـ، ز سر لخ٤ ٣ل٢ ؽؿ ز٥ت: تإ٤ ـ ؿك غدر آ٤دت٣ و ز خ

فول كخ٤دت خوتفد ولؿ خست ز٥دك وتل خم آض ز كخ٤دت خ ت خدك ولؿ ز

ف٣ خت٤فخ خق٤كخ٤دت ٣٤٥ ختدؿ ختـال ولؿ خت. زلخ٢ ؿك تف٥ل )

ي خم فول ل لتدؿ و آد كخ رد٣ت٣ خم پ 2آ١٤ پز ك٠ ل ( ؿكخإك

خلخج٥ ؽخـ، ز كخ٤ت٣ خم ٤٥ خدك ولؿ و تإ٤ آ٤ كخ علت ـ٢)٣ذ( ز٣

ى آخ خق٤ خ ٣ـو ؿك تف٥ل آ١٤ ) صد(؛ 8/129خ٣، )ه:ؿخت خت

٥ن پي خم فول خلخ د، ز ( 55)خك/ خإك( ف٣ ٥تؾف خدغدت ٣خ

خ٢ ولؿ زغج كخ ز د٤ل ؿك تإ٤ خ٤ آ٤ ز علت ـ٢ )٣ذ( خدك:ل خ ز٥ت

كخ ٥ن زد 3ك٠ دجـ ٢54 آ١٤ (7/457)خ٣، تإ٥فدت ؽؿ خكرد١ ؿخؿ خت.

ؿك تف٥ل (3/557. )د، ؿ ختختدؿ ز كخ٤دت، ز علت ٣٣)١( تإ٤ ول

زد تى٥ زل كخ٤ت٣ خم خد (58)خدء/ ؤ( بى خإددت تاؿخ ؤ ٤إلو خ بآ١٤ )

كؿ خدت كخ پلؿ خل ال٤ت ز خد "خل خدت"كخ ز "خدت" 7 خد دؿق7زدلل

(3/234 )د،ز٤ـ تإ٤ ولؿ خت.

ترضوردى ج گاگى هعایی ترای آیات .4

تدزـ زد زل خدى آض قت، ىتر خؿز٣ ٤دل رؿ صـ ٤د٣٤ زلخ٢ آ٤دت للآ كخ زل٣

ن٤ـ. خال ٤ى٣ خم سد٣ تف٥ل غ٢ تر ز ٥دق آ٤دت تد ٤د٢ خفك زد ٥دق كخ زل٣

. سد ضخ ؼس ث حص ثغذاد وضهبى ثب هبصلبت هبى ضم ال ست حت دس ثي خد ضمبى ثد. ثب اتخبر 1

ي مشد. )ل:دس اسائ آحبس خد، حذت دسس حص ثغذاد سا تأه خػ هط دفبق اص مبى ضم پببى دادى ث اختالفبت

(55همبسف،

ت شذ أى وي للى الزي استعمفا ف الأسض جملن : )5. القصص/ 2 . ( جملن الاسحيأئم

الوؤهي للى أرلت حج حجن ثقم الل أت فسف د لي هنن شتذ هي آها الزي أب ب: )54. الوبئذ/ 3 للى ألض

للن( اسك الل طبء هي ؤت الل فعل رلل الئن لومت خبفى ال الل سجل ف جبذى النبفشي

"التبیان"و "االمالی"با تکیه بر یادبی در تفسیر سید مرتضی و شیخ طوس مبانی رویکرد

441

تدز٥ـ و ٣ غ٥ظ ٣ غت د٣ كخ زل٣للآ ول٤ آ خت و خل ٤ه ف ٤د

٥ـ لت٣ (591)خ٥دك، زؿ زد ؿك تدؿ سدـ، ع آ٤ زل آ ٤د٣ غ٥ظ خت.

خـ؛ ٥ـ لت٣ صـ٤د٣٤ ٥ؼ ٣ ٥ن ٥ سد كخ فلخ ك٢ ؽؿ للخك ؿخؿ ٣ ولؿ

خل دـ٢ خم غت ٤د ؾ »٤ـ: و ٣ دخفد كخ ٤ى٣ خم سد٣ ودك ؽؿ ؿخت خت؛ ص

٣لذ ؿك وال رؿ زدـ، ختس٤دؿ ع وال زل آ ٤د غ٥ظ ٥ت؛ م٤لخ دكط ؾد

خ٤دك ى زد٤ـ ١ ٤د٣ غت ف كخ زدم وـ م٤لخ ى خت ٤ه ٤ه آ ٤د٣

(1/46ت٣، )خل« لـ ـ زدـ د ز لخؿ ؿل٥ك آ ٣ پ٥ـخ ى٥.

وقه ؤكحدد لد آؽل٤ فد زىت ٥٣ خدء خإك د ٥ـ لت٣ ؿك تف٥ل آ١٤ )

ختدذ ل٤ ز آدد م٥، صـ٤ ٤د زللؿ (2829)خـؽد/ 1(ودخ ٠ل٤

خت:

و ؿك ٣سدكخت صد كخ خكخؿ ولؿ زدـ؛ى خت ؽـخـ، خ آدد م٥ .1

( ٥ن 4)غـ/ؤمخكد( خغلذ ت٢ عتى( )82)٤ف/( خت٣ خمل١٤ ح للآ٣ )

٣٤٤، خ آدد م٥ زل آد ل٤تـ. خـ؛ خ لل٤ خ ر خكخؿ ـ

زؿ رد٤د پد٥٤ آ ل زؿ زدـ؛ خكم ى خت لخؿ ؽـخـ سدغ ؿك و .2

م٤لخ ؾ ٣لذ د٣ و لـ سدغ ؿك ٠٣ت خل لك آ ؿخت زدـ

وفت خي فمـ ؤ خمل زىدء خ٥ خدك خدء "ص٥ خت:

ـ خت: و ١ آ ؿك ٤ل رل٤ل ٤لح٣ ؿك ع زلخ٢ ٣ل ز ٣سـخ٤ن٤ن آ "خالك

زلآـ خي د١٤ ٥ت زىدف١ تسى٣ ٥٣ه خز خ٥ خملخ؛ ؽك٥ـ

ل٤ـ. د زل ت ٣ خؽتلخ ٥ت لخ لفت خت

ؽخ٣ آد زلؾخـ وي ز ختمد ى خت ٤د٢ آ٤ بؽسدك خم آ زدـ و ٥ش .3

تد پي خم ختمد لفت ز ل٤ زل م٤لخ ٣لذ ؽدت ز ٤دك٢ آد ؾخـ تدفت؛

٥ـ لخؿ ؽـخـ خم آكؿ ف ل٤، ود٤ خم فمـخ ٤دك٢ ختمد خت مت ٣

خـ خت٤د ـ خت. و ز ٠٥ خفلخؿ٢ و ؾدر للآ زؿ

گشست آبى ثش آسوبى دادن قشاس دگشى اقام ثشاى هشاث سا اب( حنهت اهال) هب ! آبى ىهبجشا ثد . اچي 1

!ضذ داد هلتى آب ث صهي

"التبیان"و "االمالی"با تکیه بر یادبی در تفسیر سید مرتضی و شیخ طوس مبانی رویکرد

441

ى خت ود٤ خم خ٤ زدـ و آد ؿك م٥ ٣ دغ٣ ـخكـ و ز ٢ .4

زلؿ. خ٤ تإ٤ زل خدى كخ٤ت٣ خم خز ٣سدى خت و ؿك آ خم خ ؿكزدك٠ آد زدال

ز. ؿخؿ: ل٤ـ؟ پدؼ ٤د٢ خ٤ آ٤ اخ ـ و آ٤د آد م٥ زل و٣ ٣

خم خي ز ده كخ٤ت .آد ؿك خ ولؿخك كفت زدال رد٤د م٥ ؿك خ دم رد٤د

آد زلخ٢ زدال كفت خ٣د ؿك ؿكى ل فلؿ اخت و پ٥دسل خول )(فلؿ:

ل٤ـ. ؿك خل٢، ٣ خ زل ؿ ل ز٥لؿ و مد٣ ؿخكؿ كم٢ زلخ٢ فلؿ آـ ؿكى

لي خت. خم پي آد ـ زت ٤د ؿك ؿ آ ٤لخى خ٤زد ؿك ل٤ ٤دى

ت٤س٥ل آد ١ل٤ ز كخ زدكخ ٣لذ ود٤ خم زدكخ زدـ؛ م٤لخ "زىدء"ى خت .5

وـ ٣ ٥لخذ كخ آد ك آد" ٤د٢ آ٤ ص٥ خت: خم خ٤ ك، وـ ٣

كفت١ ؿت خم ٣ن٤نخ ك زلخى خ٣لخذ ".ؿخكـ ٣ خكمخى ز آد كخ ؽؿ زدكخ للخت

و ؿك ٤ى٣ خم صد زل٤ـ؛ آد زل سن ولؿـ تد ٣ خم آد ر زدكخ ؽؿ

ك٤ن زدكخ خزلد خم خت 1رد تسد ٥د و زل كى دزغ آـ خت: پ٥ت خ٤دك

كخ زدكخ ن . . . خ٣لخذ ؿ٣دى پل زل٤ـ ٣2ف عفخ ؿك آ تد زدكؿ ؿكت ٣

ختدذ ف٤ آد ز ؿختـ. ٣ ت٤دى ؽـخ خم آلم غفلت ر ؿك خل٢ ٣٣

ز آد خت و آ ؿك خت٤دالت ٣لذ ودكزلؿ م٥ ٥ن ز سر ٣ف م٥

(79- 1/75خلت٣، خالد٣، )ؿخكؿ.

خس٥ت تإتخ زإ خسل ٥ي ؿك خىد صـ٤د٣٤ آ٤دت للآ، ٥ؼ ٣ ؿك تف٥ل آ١٤ )

خسل ى خت: ٤ى٣ خ٤ى)ؿ ر فول ولؿ (177)خسمل/ ( ختمى خسل ى كد

( زدـ و زل خ٤ خدى ٤د٢ آ٤ ص٥ خت: زد آ خسل ى ) ٤د٢ آ١٤ ( ختمى

ـك٢ رد٥ فت زدـ؛ ٣٤ "زل"ؿ آى "٥ى٣ آ خت و ز ؽـخـ خ٤د آكـ"

)خ٣، . "لؿ ٥ىودك و٣ خت و تمخ پ٥ وـى ف"فلد٤ـ: ؽـخـ ت٤د ٣٣دء خج١ خ ز٥ت: كخ زللؿ و ، ٤د٣ خلخء،"خالل خ٣"و ؿك تف٥ل ؛ صد(2/142

ل ؿ كخ خم ردزل ز ٣سـخهلل، خز ٣سدى خز ٣سدى، ـ٢ رسدج٣؛ ل خ كخ خم خزل٤ل،

خد زدلل)١( م ولؿ خت ؿك خؿخ ؿك تإ٥٤ـ ل 7دؿقزدـ ل كخ خم خد

)خ٣، خالل خحسدت ٣ت آد پلؿخؽت خت. ، ز ز٥د ؿ٥ ٣م٣ خد٣ت خم خ٣

. بم د هحل دس ضبم است. 1

. ل گب ستذ. 2

"التبیان"و "االمالی"با تکیه بر یادبی در تفسیر سید مرتضی و شیخ طوس مبانی رویکرد

441

تد ز آكؿ ( 67)خدجـ/كزه( ب٥ه ؤن د زغ خل ؤ٤د ٤د) ؿك تف٥ل آ١٤( 3/236

خدك ؿخكؿ خوتفد ؿ خدك ٠ل٢ ىلؿ خت 7سر ن و ٤ى٣ خم آد ز خد ٣٣ صدك

( 3/588)خ٣،

٥ن ر ٤د٣٤ زلخ٢ آ٤ (107)خسمل٠/ ٥ل( ال ٣ خ ؿ ى د٢ ؿك آ١٤ )

زللؿ خت:

٣.ز٥ ؿخؿ خم ؽ ؽـخ ٣قخذ ٣مدذ خ .1

٤دك٢ د٤ل خفلخؿ دص٥ن خت. زؾ٥ـ ز لذ اد م٤لخ زد رؿ ٤دك٢ ؽـخـ، آكخ .2

( 1/400 )خ٣،پلتد ز سر ـط ف آد. تفدت دؿ ٥د خعخ اد زت .3

تدز٥ـ ز فول آد ٥ـ لت٣ ٥ؼ ٣ آزد و آ٤ ٤د٣ د٣ كخ زل٣ خم خ٤ ك،

خـ. خـ ؽؿ كخ غك ٤ه خعـ ٤د٣٤ ؿك آ٤دت ىلؿ پلؿخؽت

لغی _پایثذی ت اصل لاعذ تفسیر لفظی .5

ؿـ خ زل دؽت ؿك تف٥ل خؿز٣ للآ ول٤ و زؾ٣ خم آ كخ تف٥ل غ٢ تى٥ ٣

٥لؿ. خك ٣غ٥ظ ك١٤ خفد خت و خم خ٤ كقك صـ٤ كخىدك خد٣ فلخك٢ فل لل

پد٤سـ٢ ز خ٤ خ، فل كخ خم ؿكخفتدؿ ز ؽد خكخج١ تف٥ل دؿكت خم آ٤دت للآ زدم

(68)خ٥دك، ؿخكؿ: ٣

استاد ت آیات لرآى -5-1

تریي هثع لغی تفسیر هن لرآى؛ -5-1-1

هد تل٤ س٢ تف٥ل، س٣٤ غ٢ زلخ٢ وف ٤د٢ خ للآ ول٤ ؿك رد٤د

تل ف فلؿخت خهد كؿ زلؽ٣ آ٤دت آ ز ف زتل ك للآ٣ ز دك ٣

وـ خ٤ ز آ ٤د ٥ت و تد٣ ودكزلؿد٢ للآ٣ ٤ه خه كخ آ٤دت ؿ٤ل وه ٣

خت٤د تخ زل ٤د٢ خعـ ع ولؿ زى خ٤ خل تد پي خم آد٣٤ زد خكؿ ٣

٥ـ لت٣ ( 228ك تف٥ل للآ، . )كرس٣،پق٤ل خت خىد للخج ز تر زد لفد

"التبیان"و "االمالی"با تکیه بر یادبی در تفسیر سید مرتضی و شیخ طوس مبانی رویکرد

410

٣ ٥ن ؿك خكخج١ ٤د٢ زد تر ز خ٤ى تف٥ل رد٣٤ خم للآ خكخج ـخؿ خت، ٠٥ ٥٤

خهد ل آ٤ ؿك پ٥ لفت خت. زى تد ز تدر ٣٥ ى ؿك ف

ز٥د ٤د٢ آد خلـخ ولؿ ختد خ٣ ؽؿ كخ زل خهد آ٤دت ؿك زلؽ٣ خم خكؿ، ز

د خم ٥ كقك، آزد و ت٤ل كف٢ ف دؿكت خم آ٤دت تلون ولؿ خت. خ

٤د٢ خهد ـ، خم خزنخكد٢ د ف زل زلؿ خت. عد آى ٥ؼ ٣

هد للآ پلؿخؽت خم خ٤ تل خم ٥ـ لت٣ ز تس٥٥ ٤د٢ غ٢ خ ز٥دك تلؿ

كقك آ٤دت ؿ٤ل للآ كخ ؿك رد٤د س٢ غ٢ دس٣ ز ودك لفت خت. زلخ٢ ،

ز آ١٤ ،1ك٠ آ ٣لخ 125ؿك آ١٤ "٥"ر٣٤ ٤د٢ خه٠ ٥ـ لت٣ ؿك پ٣

ؿكزدك٠ فلتد، "٥"لخؿ خم »ختدؿ ولؿ آكؿ خت: 2ك٠ ؿ 83 82

ؿ ز٥ عزدك٠و ؿك آ١٤ ؿ٤ل٢ آـ خت: ) ؿخك زؿ آد خت؛ صد د

تخ ؿك تف٥ل ١ ؿ٤ل كخ ٣( 1/578خلت٣، )ه:«. ؿخك (؛ ٣٤٤ د١

الع٠ ولؿ و (202)خسمل/غدذ( خ ل٢٤ خ وسخ د ٥ر ؤحه) آ١٤

77 3ك٠ سإ 36كخ زد ختدؿ ز ل ؽـخـ ؿك آ٤دت "خغدذ"خه٠ ٥ـ لت٣

( ٢ ؿك تس٥٥ 1/374)خلت٣/ 5ز ٤د٢ زدمخت ىدفدت ؿخت خت. ،4ك٠ غ

ل٠( ؤـ ؤ ودغزدك٠ ف٣ هف ز٤ـ لزى لت حؿك آ١٤ ) "ؤ"٤د٢ علف

. دفدت ختدؿ ولؿ خت 147خ٣لخف 4ك زمل، 19 125ز آ٤دت ( 74)خسمل/ (53 2/52)د،

ودكخ زد ختدؿ ز آ٤دت٣ دـ ) "ؿ٤"لخؿ خم (خـ٤ ٥٤ؼ ٣ ٥ن ؿك تف٥ل )

)خ٣،ؿخت خت. "رنخء"( ـ٥٤ غ٥ل وت ب ال ف) (زدـ٤ تىقز ز خإك ف٣ د وخ خدى ؤ٤د ٤دؿك آ١٤ ) "٥ر"و ؿك تس٥٥ ٤د٢ خه٠ صد( 1/36

ولؿ خت ختدؿ (42)خدء/٥سد( ٥٤ـخ فت٥خز آ١٤ )( 168)خسمل/٥سد( عالال

٣سدكت ( 119)خدء/( خ ؽك ف٥غ٥ل أل ؿك تف٥ل آ١٤ ) (2/71)خ٣،

هسهي( الوالئن هي آالف ثخوس سثنن وذدمن زا فسن هي أتمن تتقا تصجشا إى ثلى. ) 1

ثجمذ( الفبلوي هي هب سثل لذ هعد هسه سجل هي حجبس للب أهؽشب . ) 2

حسبثب( لؽبء سثل هي جضاء. ) 3

قذش( ء ض مل للى الل إى أقشة أ الجصش ملوح إال السبل أهش هب الأسض السوبات تغ لل . ) 4

.324 1/323ب دگش سا دس اي ثبس ل: الوشتع، . و 5

"التبیان"و "االمالی"با تکیه بر یادبی در تفسیر سید مرتضی و شیخ طوس مبانی رویکرد

414

خ ؾك تسـ٤ ال ٥٣د خدى فل خت٣ خ فلت) كخ ز ختدؿ ز آ١٤ "ؽك خهلل"

( 3/335)د، ؿخت خت. "ؿ٤ خهلل"٤د٢ ز (30)خل/( خم٥ خـ٤ فه

سیاق -5-1-2

كدـ، خ٣ خم للخج ف٣٠ ٤د ز٣ للخج٣ و ز ددـ ٤د٢ ف ٤دك٢ ٣

٥دق دؽتدكى وى خت و »ز ٣سدكت زتل، ( 1/90)خـك، 2؛ ٥دق د ؿخكـ.1عد٣

« قخكؿ خفىـ زل ٤دى آد خحل ى ى خى خم ودت، رالت ٤د آ٤دت د٤ زل ز٣

ختنخ ٣م٣ لل٤ر ز ٤د، پ٥ت٣ وال تى، خحسدت (93 )كرس٣، ك تف٥ل للآ،

و صد خكخؿ٠ تى خم وال ٣ـ ت٤دك زد خؿ١ ؿ٤ل خم خز ٣ ز ٥دق تـ؛

( 69. )ر٤فل٢، كؿخل ؿ٥ ٥دق ؿك ت٤دك زد ل٣٤ للخك ٥لؿ عز٥ت ـخ

تخ ؿك وف ٤د٢ خهد ؿك وف ف آ٤دت زل خم ؿالت ٥دق ٣

٥ي ب ط ٤د لدؿك آ١٤ ) "ؤه"زلؿ؛ زلخ٢ ٥ـ لت٣ ؿك وف ٤د٢ خه٠

غ٥ل ٣ ب )زد ختفدؿ خم ٥دق ٣سدكت ( 46)ؿ/دظ( غ٥ل ٣ ب ؤه

و زلخ٢ ف ؛ صد(1/474)خلت٣، ؿخت خت. "ؿ٤ه"آ كخ ز ٤د٢ (،دظ

ز ( 9695)خدفدت/ (ت٤ د ؽمى خ تغت د ؤت٤سـ لدآ١٤ ) ف

زتد ؿخت خ٣د ٣دؿ٢ زل. ؿك كخ دؽت "ت٤ د "لخؿ خم لل١٤ ٥دق آ٤دت،

زـد غ٥ل خ٤ كت ٤د٢ آ٤ رسل ز ٤د٢ آ خت و ؽـخـ ؽدك

٣٤٤ آض خم "ت٤ د"» . خم خ٤ ك ٥ـ لت٣ آكؿ خت: خت آد خف٤د ١

ز تف٥ل آ١٤ ١ ؿ٤ل لز( 2/203)خلت٣، «. خ٤ـ صذ غ٥ل آ دؽت

خت و دل آ مت٣ رسل (29)ختى٤ل/خ٤د٥( كذ خ ٤دء ؤ بال تدئ د)

خ٤ وال كخ ت٤ك ز د لس ؿك خكخؿ٠ خد خت. خد ٥ـ لت٣ زلخ٢ كف٢ خ٤ ت،

م٤لخ ؿك آ٤دت لس ـ؛و آ ؿخت ٤تمـ خت خ٤ آ٤ ؿك ٥دق آ٤دت لس ٤د پ٥ـخ ٣

تاى اص ااق اي قشائي ثشضوشد. ل ثمذ قشائي لقل سا ه. ق چص ملوبت دس جول، ح استجبغ ملوبت ثب جوالت قج 1

.63، داللت سبق قص آى دس فن آبت قشآىل: جمفش،

تطنل هك اللفؿ الز شذ مبلنلوبت التلفظیت شذ فو هي دال أخشى ساء مبت مل هب نطف اللفؿ الز"السبق . 2

.الوظق تحػ ثبلنالم تنى رات دالل ف مبلفشف الوالثسبت الت فو مالهب هتحذا هتشاثؽب أ حبل

"التبیان"و "االمالی"با تکیه بر یادبی در تفسیر سید مرتضی و شیخ طوس مبانی رویکرد

411

٤تم٥( ؤ ى دء ٤د٥ فول بال تقس ب فإ٤ص٥ آـ خت: )

( ختمال خد ؿك ٤تم٥ ؤ ى دء خم آ١٤) خت ى (28-26)ختى٤ل/

خد ؽـخـ ؿك آ١٤ ز٤ـ خ٤ ت كخ ف٣ ٥ت خكخؿ ؿكزدك٠ ختمدت زلؿخت ؿ،

. "ؽخ٥ـ ل آى ؽـخ زؾخـ د ختمدت كخ ٣"فلد٤ـ: ولؿ ٣

(2/507 )خلت٣،

ولؿ خت. خست تلؿ٣ ٥ؼ ٣ ز٥دك پلؿخ ٢٥ ز سغج ٥دق تر

تف٥ل تس٥د زل د٢ د، زد رد٥٤ت تف٥ل خ ٣ ٥ؼ ٣ ؿك عم

ف٣ ؤتؾ ز خجت٣ خه لد تد٣ آ٤دت للآ ؿك خكتسد خت. ٢ ؿك آ١٤ )

( ٥ؼ ٣ زد ختدؿ ز ٥دق 54)٤ف/ؤ٥( ى٥ ـ٤د خ٥ به لد و فد

م٤لخ زد تر ؛7پدؿد ؿخت علت ٤ف كخ خم ل ل 54آ٤، آ٤دت لس خم آ١٤

ؿ و تد آ مد علت ٤ف ؿك زي عدل سؿ ؾ ٣ 54ز آ١٤

)د، پدؿد پي خم ٥ـ ؾد ل ؽؿ ؿتك ز آمخؿ٢ ٤ف)١( ؿخؿ خت. خم دؿ٤ك و زد ختفدؿ خم ٥دق آ١٤ ت٥ل، مد پ٥دسل خول )( كخ صد(؛ 6/156

زؿ، زد٤ـ خ ز٥ت:ـخت آكؿ خت: خل آ٤ ؾ مد پ٥دسل خول)( ٣

د) د٤ل رؿ ؿك آ٤ ٣ اج زؿـ؛ عد آى ؿك ر١ ٥قر خ ٤ل٤ـ ب

فدؿ ـ خت. خم د٤ل قول خت ت٥لخ( ٤لو خس٥ت ؤ خلري ٣ى

ؿكزدك٠ آ١٤ ت٥ل ىت١ ؿ٤ل٢ ٥ن رؿ ؿخكؿ آ خ٤ى خل (8/341)خ٣،

كخ آ تخ ؿك ؿت زدـ و زد ٥دق خ٤ ؾدفت وـ، ى مى ٤د ٣مى ٤تسل ؿ٥

وتل ك زد رؿ ٤تسل تدر زد ٥دق، ؿك خ٤ خكؿ ؿ٥ زى لفت، دؿ٤ـ

تخ زد تر ز ٥دق آ١٤ خم خ٤ ك ٣ (95)كرس٣، ك تف٥ل للآ، ؿ. ى ت٥٤

ؿال٤ ل٣٤ ت٥ل و ؿك ز٥ آ٤دت لز ز لخ پ٥دسل خول)( خل٢ ـ،

ؿ٤ل خم ر كخ٤دت غ٥ظ كخ دؿ٤ـ لفت ز ٥دق خوتفد ولؿ.

(خ٠د٥ زن٢ وقه رنخئ ف كع ف٣ رـ رنخئ لدخ٢ ؿك تف٥ل آ١٤ )

زدمخت ت٥٥٤ ـ ؿك آ٤ كخ زد تر ز ٥دق آ٤دت ز ٤و آ١٤ ز٤ـ و ،(75)٤ف/

ذ ز آ٥٤ پدؿد (76)٤ف/ (خه ؿ٤ ف٣ ؤؽد ٥إؽق دودفلد٤ـ: ) ٣

١ ؿ٤ل (6/173. )خ٣، ٥٥٤ ولؿ ختؿخت عم٥مت زدمخت٣ و ؽـخـ ت

"التبیان"و "االمالی"با تکیه بر یادبی در تفسیر سید مرتضی و شیخ طوس مبانی رویکرد

411

زلخ٢ تس٥٥ ٢ ه ٤د خؽسدك ؿك (19)خسمل/( ف٥ خدء و٥ر ؤؿك تف٥ل آ١٤)

كخ ز عر ٥دق وال پق٤لفت ز ٤ى٣ خم خ٤دك "خ"ز ٤د٢ "ؤ"آ٤، خت٤د

٥ن ٥دق ؿك وف ٤د٢ غ٢ خهد د( 1/92 )خ٣،٣لذ ٥ن ختدؿ ولؿ خت.

(،143)خال٣لخف/ «٤مد ى ؽل »ودكدم خت. زلخ٢ ٥ؼ ٣ ؿك آ١٤

«ؤفدق فد» ٣سدكت 1ؿخت ز ٥دق ٥ آ٤ "٥٣ غ٥د"كخ ز ٤د٢ "٤مد"

(٣1/251، )خخدك ولؿ و ٤د٢ ف ز٣٥ غ٥ل خم لي خت.

استاد ت رایات -5-2

و صد ٥ل٢ خم كخ٤دت ؿك تف٥ل خؿز٣ للآ خم ؿ ز٤ـ غ٢ غتخ٣٤ لدز تر خت؛ زل

وـ د ؿك تف٥ل غتخ ف خ٢ ؿك للآ وه ٣ د ٤ه كخ٤ت ز تس٥٥ ٤د٢ خه

ؿخـ. آك ٣ پق٤لؿ آ كخ ٣ مد ٣آ٤ ودكزلؿ ؿخكؿ. ٥ـ لت٣ عز٥ت ؽسل خعـ كخ

خد ؿك خكؿ٢ ز٥دك غـؿ، خم كخ٤دت ؿك رد٤د س٣٤ غ٢ (2/517 )خلت٣، خقك١٤٤،

زلخ٢ تف٥ل آ٤دت للآ زل زلؿ خت خم خ٤ ك، ز سد٢ فق ودال پد٤سـ دـ خت.

( ز كخ٤ت٣ خم 10( )خسـ/خزـ٤ ـ٤د ؿك آ١٤ ) "زـ"زلخ٢ د ز٥د ٤د٢ خه٠

ؿخت خت. "ؽ٥ل ل"كخ "خزـ٤"خدك ولؿ زد ختدؿ ز آ لخؿ خم 7خد ٣٣

د ء خلؤ ؤزن ود د دك ؤؽت ٤دؿك ٢ ؿ٤ل ؿك تف٥ل آ١٤ )( 2/247)خلت٣،

زد ختدؿ ز عـ٤خ٣ خم پ٥دسل خول)( لخؿ خم دك قوك ؿك آ٤ (28)ل٤/ (زغ٥د هؤ ودت

و ؿك تس٥٥ ٤ى٣ خم ر صد( 2/171)د، كخ زلخؿك علت ٣)١( ؿخت خت.

زل خدى كخ٤ت٣ (29)خـؽد/( ٠ل٤ ودخ د خإك خدء ٥٣ زىت فد٤د٣٤ آ١٤ )

آد زلخ٢ زدال ؿك ؿكى خم پ٥دسل خول)( آكؿ خت: پ٥دسل خول)( فلؿ: ل فلؿ ا

ل٤ـ. ؿك خل٢، ٣ خ زل ؿ ل ز٥لؿ و مد٣ ؿخكؿ كم٢ زلخ٢ فلؿ آـ ؿكى كفت خ٣د

( 1/78)خلت٣، خت. لي خم پي آد ـ زت ٤د ؿك ؿ آ ٤لخى خ٤زد ؿك ل٤ ٤دىز ل پ٥دسل خول)( (11)خسـ/(العقبت خلتغ فالؿك آ١٤ ) ""عقبت٢ ؿك ت٥ظ ٤د٢

(2/249)د، «د ٤زمد خخم وحؿخ عقبت ؤدى ب»ختدؿ ولؿ خت و:

فلما صعقا م وسى خر و دكا جعله للجبل ربه تجلى فلما). 1

(ن یالم ؤمن أول أنا و ك یإل ت بت س بحانك قال أفاق (341)االعراف/

"التبیان"و "االمالی"با تکیه بر یادبی در تفسیر سید مرتضی و شیخ طوس مبانی رویکرد

411

ت ؽسل خعـ خ٣تمدؿ ؿخكؿ، ؿكزدك٠ ختفدؿ خم خد ٥ؼ ٣ لص زل ؽالف ٥ـ لت٣ ز عز٥

كخ٤دت تف٥ل٢ ٤تمـ خت خل آ٤ ؿك وف لخؿ ؽـخـ ك ـخت خ٣تدؿ زل ؽسل خعـ ؿك

تف٥ل آ غ٥ظ ٥ت زى زد٤ـ ؿك آ تلف ؿ. ٢ ز ك ؽد زل پق٤ل دـ غ٢ خم

خد زل ؽالف خ٤ سد و (٣1/67، )خ٥د خ غت خؽسدك آعدؿ تإو٥ـ ولؿ خت.

٥ؼ ؽؿ آ كخ تقول ـ، تس٥٥ ٤د٢ غ٢ خهد تف٥ل غتخ٢ آ٤دت زل خدى كخ٤دت

م خم پ٥دسل خول)( خج:ؿك تف٥ل تس٥د ؿتل خم خد٣ ٥ـ لت٣ خت. زلخ٢

زد تى٥ زل ل (123)خسمل/٣ـ( د س٤م الؿك آ١٤) "٣ـ" ؿك ز٥د ٤د٢ غ٢ خه٠

ؿك تس٥٥ ٤د٢ خه٠ (1/215)خ1،٣ؿخت خت "فـ٤"پ٥دسل خول)( آ كخ ز ٤د٢

زد ختدؿ ز كخ٤ت٣ خم پ٥دسل خول)( (57)خسمل/(خى خ ؤند ٥٣ى ؿك آ١٤ ) ""

لدكس خم س خت آذ آ ؿخك٢ ص " ؛«خ٥٤ فدء دئد خ لكمأة ا»و فلؿ:

ؿك (1/256)د، كخ آذ خزتـخ٢ زدكخ ؿك پد٥٤ن ؿخت خت. ""؛ ٤د٢ خه٠ "خت

ز ؿ كخ٤ت خم (219سمل/)خخ٤ف( ل ٤فم فخ د ٤حه) ؿك آ١٤ "خ٤ف"ت٥ظ ٤د٢

آض زل لت "خد زدلل)١( خد دؿق)١(خدك ولؿ زل خ٤ خدى، خه كخ ز تلت٥ر ز

(2/214)خ٣، ٤د ولؿ خت. "٥د " "دال خفن زدـ

خ٢ زلؿخك٢ ٥ؼ ٣ خم كخ٤دت ؿ خت. زل خد ؿك زؾ تف٥ل غتخ٣٤ آ٤دت ٥ن زل

ؿك آ١٤ ك٠ فدتغ ٤ى٣ خم ر تف٥ل٢ كخ خم ل "لخ تم٥" خ ؿك تف٥ل

ؿك تف٥ل آ١٤ ( 1/42)خ٣، ؿخت خت "وتدذ ؽـخ" پ٥دسل خول)( خد ٣٣)١(،

خد»ل)( و فلؿ: زد ختدؿ ز كخ٤ت پ٥دسل خو (129)خسمل/( كال ف٥ خز٤ج كزد)

پ٥دسلخول)( كخ لخؿ خم ؿ٣د٢ علت ك«٥٣ى)١( بشارة خزلخ٥)١( ؤز٣ دعوة

تغ فال مد فةو تف٥ل آ١٤ ) صد (1/467 )خ٣،خزلخ٥)١( ؿخت خت.

(2/248)د، خت. كخ خم ل خد زدلل)١( الق ؽخـ (230)خسمل/(ز٤ـ

تمذین ظر هفسراى هتمذم تر الال لغیاى -5-3

. 9الج لي رلل س. الفذ ا ف زمسالو المذل . 1

"التبیان"و "االمالی"با تکیه بر یادبی در تفسیر سید مرتضی و شیخ طوس مبانی رویکرد

411

خم ؿ٤ل لخ٣ـ تف٥ل غ٢ ؿك ت٥٥٤ ٤د٢ خهد، خ٤ت ؿخؿ ز ٠لخت فلخ غدز

م٤لخ عت٣ زلؽ٣ دد ست ز خلخ غ٤د تإؽل خت؛ تدز٤د فلخ ٤دل زد غت

( 560 )خ٥دك،خـ. ؿ ز تف٥ل آد ز ز٥د ٤د٣ غدت پلؿخؽتدد زد ختد غت

پد٤سـ٢ ٥ـ لت٣ ز خ٤ خل ؿك خد٣ ودود ؿ خت؛ ٢ لصـ ز ك تلؿ

ل فلخ غدز تدز٤د ٠ ز ز٥د ٤د٣ غ٢ خهد آ٤دت پلؿخؽت خد ز ك غدر

خلخ د٣لخ غ٤د پلؿخؽت خت. زلخ٢ ؿك تف٥ل آ١٤ كخ مـ ولؿ پي ز

٤د "٤د"كخ "وـد"ز م خم وس٣، خزدظ خز ٣سدى (، 76)٤ف/٥ف( وـد وقه)

"مسمومت" ؿك ز٥د ٤د٢( 1/324)خلت٣، ولؿ پي ز خـ ٤ل٢ ك٢ آكؿ خت.

٥ن خزتـخ ز ز٥د خلخ٣ خم ٥٤ـ ز رس٥ل زدـ پلؿخؽت پي ك٠ آ ٣لخ 14ؿك آ١٤

٥ن زد ختدؿ ز 1ك٠ ل٤ 28ؿك تف٥ل آ١٤ ( 1/578)د، خـ ٤ل٢ كخ آكؿ خت.

لخؿ خم ل ٥٤ـ ز رس٥ل،

ؿخت و زـ٢ فك كخ ز خ ست "٣ل"ؿك خ٤ آ٤ كخ لؿ٢ فدك ك ز "دك"

ز ٤س خ كخ لؿ٢ دظ ؿك ٥د ز٣ خلخج٥ مغیرةو زد ختدؿ ز ل خـ. صد ؿخؿ

ؿخت خت. "خفلخؿ٢ خم دك"٤لف٣ ولؿ خم ل مدت ز ٥د لخؿ خم آ كخ

(2/171)د،

فلخ خء٥ؼ ٣ ؿك خكؿ٢ و آ٤ ك ك٣ ـخكؿ، ؽؿ كخ م٥ـ ز تس٥٤ت خم آك

ؿخـ. ٢ ٤تمـ خت ؿخـ زى ؿالت خؿ١ غ٥ظ ٣م٣ ل٣٣ كخ خكرظ ٣ تم٥ـ خم آد ٣

تخ پق٤لفت و ٥د خ غت خل ؿك تف٥ل آ٤ ز دـ غ٢ ٥دم زدـ تد دـ٢ كخ ٣

خ كخ ـخكؿ. آك ٥ت د٤ت٣ خ ـ زل وتدذ ؽـ ٤لف زدـ خد خؽسدك آعدؿ و ل٢

(1/67)خ٣،

خم خ٤ ك، آزد و خلخ فلخ ـ ز ٤و فلخ خ ت ـ ؿك تس٥٥ لخؿ آ٤ كل

و ؿك كؿ خ٣تدؿ خت، ز آد خدك ولؿ خت خد د ٥ن ؽالف آ ٣ ولؿ خت؛ صد

خز٣٣، پي ع زل٢ ـ٢ آ خزتـخ زد ختدؿ ز ل لتدؿ "ؤو"ز٥د ٤د٢ خه٠

٤د وك ٤د ولؿ ؿك د٤ت ٤ل خزود كخ زلخ٢ تإ٥٤ـ خ٤ ٤د فول ولؿ خت. "ؤ٣٣"كخ

ثغب( أهل مبت هب سء اهشأ أثك مبى هب بسى أخت )ب؛ 28. هشن/ 1

"التبیان"و "االمالی"با تکیه بر یادبی در تفسیر سید مرتضی و شیخ طوس مبانی رویکرد

411

د ٥ن لس خم ختدؿ ز خلخ فلخ غدز تدز٣٤ خزتـخ ز ل غ٤د 1(2/469)خ٣،

آد ز خلخ (36 1/32 )د،آ آ٤دت لل (7/122) د، ٤ل د٣لخ( 10/399)د،

ك٠ 19ؿك آ١٤ "٥ر"و ؿك تس٥٥ ٤د٢ صد( 1/36 )ه:د،فلخ خكرد١ ؿخؿ خت.

زدـ خدك قتادة ٤ؿ، خز ٣د، ٣سدى، پي خم ختدؿ ز خ٤دك ٣لذ، ز خلخ خز زمل،

٥ر فول آكخء د ؿك ز٥د ٤د٣ غ٢ خم خ٤ ك، ٥ؼ ٣ تلت( 1/91د، ولؿ خت. )

د٢ خظ خه ختؾدذ ولؿ خت. خهد كخ ز تلت٥ر ؿالت آد زل ٤

استاد ت ضعر عرب -5-4

د٢ ٤ل ؽنخ١ تـ مزد ٣لذ خت وخلت ختدؿ ز خـ مزد ٣لز٣ خم ٤و٣

ؿك خ٤ ٥د (130.)خ٥دك، خ٢ زلؽكؿخك خت تفد٥ل خؿز٣ خت و نؿ غ٤د خم خ٥ت ٤و

خ٢ و رد٤د خ٤دك و ٣لذ پي خم للآ كخ٤دت، تدم ؽد خت. خ٤ خل پ٥٥

خ٤دك ٣لز٣ ؿكخ رد٥ت خم خهد غل٤ر للآ ؿك تف٥لز ٣سدى ؿخكؿ؛ م خت و خ

ن للآ، تد ز خكؿ خت٤د خ٤دك د٣لخ ٣لذ مد (1/119)٣٥، ولؿ. ختفدؿ ٣

وـ. خد خم آزد و زلخ٢ ف ٤د٣ خهد خهد خدك ؿخكؿ لخؿ رـ٢ ؽـخـ كخ ٥٤ ٣

(229)كرس٣، ؿ. ؿك ٣ل ن ف٥ـ خت خم ر دز٢ غ٢ تف٥ل للآ غذ ٣دؽت ٤د ٥ن ف ٤د خم ل٤ك٥ل٢ خم خ٤دك ؿك وف ٤د٢ خهد غل٤ر، تإ٥٤ـ زل

د٢ كؿ ختفدؿ ؿك ٣لف ٣لذ احل خت. خذ

خـ. و ؿك سدعج لز ز خ٣لخذ للخجت ٥ن خ٤دك ٣لذ رد٤د ؽؿ كخ عف ولؿ صد

خ٤ زد تس٥د ٥ؼ ٣ ز م١ خ٤دك ٣لذ تر ٤و ؿخكؿ تف٥ل دـ خد٣ ٥ـ لت٣

٥ل٢ خم خ٤دك زل ز ز٥تل ٥ـ لت٣ ز ٤و ؿك تف٥ل غتخ٣٤ آ٤دت، زد تف٥ و تفدت

خد ختفدؿ٠ ٥ؼ ٣ ؿك زؾ غ٢ وف ٤د٢ خهد خم ل٤ك ٤ل .پلؿخؽت خت

ز٥ خم ٥ـ لت٣ خت. خم ٠ل خ سد٣ تفدت صـخ٣ ؿك ز ودك٥ل٢ خ٤دك ٥د خ٤

ؽكؿ رن آى ٥ؼ ٣ ؿك مـ١ تف٥ل تس٥د خدت زؾ٥ـ ز ٣ ؿ فل ز ص

خ٤دك ٣لذ تس٥ك للآ كخ زد آ غ٥ظ ـخت للآ كخ٤دت كخ ؿك رد٤د دـ

تـ، خر ؿخت خت؛ خد خم زدذ خىدت ؾدفد ختدؿ ز خ٤دك كخ رد٤ن ٤لف٣ ولؿ

.9/115، 7/158، 7/151، 7/131. هاسد دگش اص اي دست سا ل: الؽس، 1

"التبیان"و "االمالی"با تکیه بر یادبی در تفسیر سید مرتضی و شیخ طوس مبانی رویکرد

411

٢ س٣ ؽؿ ؿك خ٤ زدك، ز خ٤دك ز٥دك٢ ؿك ت٥ظ ٤د، كغ ٣٣ (1/16)خ٣،

تس٥٥ ف ٤د تغـ٤ـ ف ختدؿ ولؿ خت.

٥ـ لت٣ ز ك غدر خم خ٤دك ل ؿك ختفدؿ خم خ٤دك خت؛ ىت١ ؿ٤ل ؿكزدك٠ سد٢ ؿ ف

٥ؼ ٣ ٥ن زد و ( صد360)عدـ ود ٣سدى، زل زلؿ خت. د٣لخ خ٥ ٣لذ،

(36 )للزد٣، ٥ سد پ٥ كفت ز خ٤دك ٣ل ٣سد٣ ختدؿ ىلؿ خت.

کطف اشگاى غریة از طریك ضعر -5-4-1

ؿ د ٥دق ٤ل خت د ٤د٢ خفد ز ك تم٥ خم خـ ٤ل٢ عد ٣

رد٢ خ٤دك د٣لخ ؿكختدؿ ز( 163)خ٥دك، وـ. و ز تس٥٥ ٤د٢ ف وه ٣

زد خ٤ تفدت و ختمدء .ؽكؿ ٣ز ص خد٣ ٥ـ لت٣ تف٥ل تس٥د رد٢

خكؿ ختفدؿ خم ٤ل ز ٣خ س٢ غ٢ تف٥ل، خم تس٥د ٥ؼ ٣ ز سر

تل پل كؿتل خت. ٣٤( ، خ٣لخذ،لغتزـ٤د٢ ٥ؼ ) تم٥

( ـخء ؿ٣دء بال ٢٤ ال زد ٤٤ك خق٢ وخ وفلخ خق٤ خ ٥ـ لت٣ ؿك آ١٤ )

ز ٤ل ؤؽ٠ ختدؿ ولؿ آ كخ ز "٤٤ك"ؿك تس٥٥ ٤د٢ خه٠ (171)خسمل/

ؿخت خت. ؿك خ٤ ٤ل ٤د٢ ف ز ك "فل٤دؿ مؿ زل فـ خ آ"٤د٢

(1/224)خلت٣، ـ خت: ل٤ظ خم ٤ل عد

1فد٤ك زإه ٤د رل٤ل فدد ته فه ف٣ خؾالء الال

لخذ ى دء خدء ؤن خق٢ ؿك آ١٤ ) "ت٥" ؿك تس٥٥ ٤د٢

ل و٥ت ز م٤ـ خدك ولؿ خالق آ كخ ؿك ز ٤ (10)خغ/ ت٥( ف٥ زل

(1/577)د، ت٥ز لفت خت: "صلخـ ع٥خ"ز ٤د٢ "ك٣٣"٤د٢

2 فمـ خ٥ ه خخ كخ٥٣د ود زغد ففمـد

ب ضشي داد ثبلج ثذثخت ت خاذ ضذ. لذ. هص خد سا ثبصداس م ثب گشه پج فنذ، فس ث ت 1

.1/351 ؛1/307 ؛1/554ب دگش اص اي دست سا ل: الوشتع، . و 2

"التبیان"و "االمالی"با تکیه بر یادبی در تفسیر سید مرتضی و شیخ طوس مبانی رویکرد

411

زد (19)خسمل/( زدىدفل٤ غ٥ؿك آ١٤ ) "غ٥"٥ؼ ٣ ؿك ز٥د ٤د٢ خه٠

( 1/95)خ٣، ٤د ولؿ خت: "لدؿك"آ كخ ختدؿ ز ٤ل،

خ خى ر٤٥د دخ لـكخ زد ت٥مخ د بفخ عتى ز ؤعد

زد ختدؿ ز (19)خسمل/ خدء( و٥ر ؤؿك آ١٤ ) "٥ر"٢ ؿك ز٥د ٤د٢ خه٠

آ كخ ز ٤د٢ لآض خم زدال ز پد٥٤ دم ؿ ؿخت خت ز ٣سـ، علقمت٤ل٢ خم

( 1/91)د، خت: "زدكخ"و ٤ى٣ خم دؿ٤ك آ

ؿز٥ر ٥ل خ٣مد سحابت ٥٣ دزت وإ

ؽكـ. ؿك د٣٤ خ٤ ؿك تف٥ل تس٥د ٥ؼ ٣ ز ك تلؿ ز ص ٣

خـ، لصـ عز م٤دؿ٢ خم فغدت كخ خ٤دك ز ؽؿ خؽتد ؿخؿتف٥ل ٥ـ لت٣

د٢ ٤ل٢ و ز ٠ك ف تإ٥٤ـ ٤د٢ خهد زدـ ز ك پلخوـ خد

رؿ ؿخكـ ز٥تل خـ ٤ل٢ ؿك ز٥د تإ٥٤ـ غتخ٢ تف٥ل٢ آ٤دت ز ودك لفت

.خـ و ؿك زؾ ز٤ـ٢ ز آ ؽخ٥ پلؿخؽت ـ

فن هحتای آیات تأییذ آى تا استاد ت اضعار -5-4-2

تل٤ زؾ خـ تل٤ خزنخك پلك د٤ـ ز رلؤت زتخ خ٤دك ٣لذ كخ

خل٢ و د خم ختدؿخت ٥ـ لت٣ زلخ٢ ف غتخ٢ آ٤دت ؿك خد٣ تم٣ ولؿ؛

ؿ ؿك خد٣ ٥ـ لت٣، ؿك ت فق لدك خؿز٣ ٢ ؿخكؿ. ز٥دك٢ خم خ٤دك ر

خـ. د رت تإ٥٤ـ ٤د٢ كؿ ٠ل ٥ـ خم آ٤دت تف٥ل غتخ٢ آ٤دت خت٤د ـ

خم رس١ خ لف غ د خم ز٤ـ زالغت خت٤دالت ٣لذ ز خ٤دك ختدؿ ؿ

لؿ ٤ل خم كقك آ ف آ٤ كخ ت٥ ولؿ ؿك تإ٥٤ـ ٤د٣٤ و خم آ٤ زلؿخت و

كخ ز ؽـت ؿكآكؿ خت.

خسل ى خغلذ خلق لس رى تخ ؤ خسل ٥يزلخ٢ ؿك تف٥ل آ١٤ )

ؿك ٣سدكت "خسل"٤ى٣ خم ر ٤د٣٤ آ٤ كخ آ ؿخت و (177)خسمل/( زد آ

خسدك ى " تمـ٤ل آ خ٤ زدـ: "خسدك"ز ٤د٢ "زد آ سلخ ى "

"التبیان"و "االمالی"با تکیه بر یادبی در تفسیر سید مرتضی و شیخ طوس مبانی رویکرد

411

. خ زل خ٤ خؿ٣د٢ ؽؿ ٤ل٢ خم ؽدء كخ دـ آكؿ و ؿك آ ؿ خه٠ "زد آ

:(1/208)خلت٣، تـ "مذبرة" "مقبلت"ز تلت٥ر ز ٤د٢ " بؿزدك "خلسد"

1فةد ٣ بلسد بؿزدك لت ؿوتلت٢ د كت٤ت عتى بفخ خ

ف٣ خ ٤إت٥ ؤ بال ٠٤ل ٢ ؿك مد ز٥د ٤ى٣ خم ر تف٥ل آ١٤ )

لخؿ خم زدمت خك (210مل/)خسخإك( تلر٢ خ بى خإل ل٣ المالئكت خغد

ز ٢ ؽـخ كخ ١ خك زدم آد كخ ز ٤د٢ ؿك ٤ـ لس١ لـكت ؽـخ زؿ

غ٥ل خم كر١ زدمت عم٥م٣ ؿخت زد ختدؿ ز ٣لف مزد ٣لذ، آ كخ ك٥ـ

ص٥ن٢ خم فلؿ٢ ز فلؿ ؿ٤ل زـ دزم١ لس٣ ٤لف٣ ولؿ خت ٣دؿت خ٣لخذ كخ ؿك

د٣٤ خدك ـ و لس خم ز٥د خ٤ ٤د زد ٤ل م٤ل ز٥د ولؿ خت و ؿك آ ز ؾت٣

(1/362)د، آ دزم ـخت خت:

فذ فمـ ٣دؿت بى مذةفة تى خأل٤د ؤع

٥ـ لت٣ د ٥ن زلخ٢ خحسدت رؿ زلؽ٣ خم خ لف٣ م ودت، سدعج

الغ٣ ؿك آ٤دت ؿك د٤ت ز ٠ك ف زتل ٤د٢ آ٤، ز خ٤دك ختدؿ ولؿ غ٢ ز

ؿك آ١٤ "خإك" "خدء"لس خم "خ"خت. زلخ٢ ز ٠ك خحسدت عقف خه٠

ز ٤ل م٤ل ختدؿ ولؿ خت و ؿك آ (29)خـؽد/ خإك( خدء ٥٣ زىت فد)

ت عقف ـ ؿك خل٢ ٠ك ؿك آ٤ كخ خ خدء خ خالك لس خم ٥ میتته٠ خ

(1/75)د، ؿخت خت:

2عدل ٣خفتى لـ خ خغ هو خ ٤د ٥تخد ل

٥ؼ ٣ ٥ن ؿك ف ٤د٣ آ٤دت للآ لخؿ ؽـخـ لرد و الم ؿخت خم خ٤دك

د٣ل ؿك 295لخ٢ تإ٥٤ـ ٤د٢ كؿ ٠ل ؽؿ ختفدؿ ولؿ خم ٤ل عـؿ ٣لذ ز

خست خ ز ك غدر خ٤دك كخ ز ٠ك (212)ؽ٥ل ر٤فل/تف٥ل تس٥د زل زلؿ خت.

.مذ آسد پطت ه ه س ث آى افتذ پس اش ه م ث بد ثچ چشد تب گبه دس قت چشذى ه. ضتش 1

م صذ ثبضذ اهب جا هشد هبذ هشه هبى خبذاى دس ثشاثش دذگبى آبى هى اى است م دس ب، هشدى هشد ثذتشي هشه. 2

.اؼشافبى دست اص ا ثشداضت ثبضذ

"التبیان"و "االمالی"با تکیه بر یادبی در تفسیر سید مرتضی و شیخ طوس مبانی رویکرد

410

ز٥د ٤د٣ خهد، سدعج للخجت لف غ ز ؽـت ؿكآكؿ خم خ٤ كخ ز تس٥٥

٤د٣٤ آ٤ وه ولؿ خت.

(، زدم رؿ كخ زد ٤ل٢ ت٥ظ ؿخؿ فإلد ٤م ؤ ٤ل٤ـ رـخكخ٢ ؿك تف٥ل آ١٤ )

(7/76)خ٣، خت:

٣م٥ ز٣ ؿدء ٣ ٤لغر زلخء ؤز٣ ـك خلظ ٤ل٤ـ

م ٤ د تف٥ل آ١٤ ) ز (30()ق/ن٤ـ تم ختإت ز

تخ٥ رؿ ؿك آ٤ خدك ولؿ ص٥ تس٥٥ ولؿ خت و ر زد ١ زنك٣

وـ ز ن١ ؾ٣٤ خت و ص ٤ت ز خ١ آض ؿك دل ؽؿ آىدك ٣

د خ ر خم خ اخ وـ پدؼ ؿـ آ٤د زدم م٤دؿ زل خ٤ ت؟ ٣٤٤؛ م پل ـ

ىد ٢٥ خت. آد ز ل د٣ل ختدؿ ولؿ آكؿ خت:

1ز٣ ألت لـ ك٤ـخ ال ل٣ لد خغ ختأل

(9/368)د، ؿـ. ٤ـ تد خم پل ـ ؽؿ ؽسل ٣ ع ؿك خل٢، ؾ ٣

گیری از عرف استعواالت ثر عرب تر -5-5

خ٤ى للآ ز مزد ٣لز٣ ؿك ٥د خ٣لخذ دم ـ خت، الم خت فل خؿز٣ للآ زد لس

دؽت خت٤دالت (39 )خ٥دك،د٢ ٤د٣٤ مزد ٣لذ آد٣٤ ؿخت زدـ. زد خفد خذ

وـ. ختدؿ ز خل ؿك تف٥ل غ٢ تل آ٤دت للآ وه ٣ خل ٣لز٣ ت٤دز٥ل آ ز ف ؿل٥ك

خ٢ و للآ ز مزد آد دم خ آى ز مزد ز١ لس٥ پق٤ل خت؛ ؿ ز ؿ كت خىدؽ

)د، ـ ختـال ؿ ؿ آى ز خل وال خت٤دالت كخ٤ذ مزد٣ خ٣لخذ ختدؿ ؿ. ل٤:٥ خم خ٤ ك، رد٤د خ٤ ؿ ٣ل كخ ؿك تف٥ل ٥ـ لت٣ ٥ؼ ٣ پ٣ ٣(70-81

خدكى لدت خ خز ٣ن٤ل خ٥ؿ لدت ٥ـ لت٣ ؿك تس٥٥ تف٥ل آ١٤ ) زلخ٢ ،

ختدذ ل ز مزد زد رؿ ؾ زؿ (30)ختز/( زإفخ ل فه خ خز خ٥ظ

. حض لجشض اص آة ضذ گفت: مبف است هلت الصم است م دسن اص آة لجشض است. 1

"التبیان"و "االمالی"با تکیه بر یادبی در تفسیر سید مرتضی و شیخ طوس مبانی رویکرد

414

٤د٣ "ؿك مزد ٣لذ كخ ؿك ٠ل لفت آكؿ خت: "ل"آ، ؿ خعتد ٤د٣٤ زلخ٢ خه٠

ؾ فت٣ و ز لر ل ؿك مزد ٣لذ، ٤ى٣ ل ز د ؿ٤ل٢ ل ز لر خت؛

تى تم غـخ »٤ـ: ختدذ ؿخكؿ د خ٣تمدؿ خت. زلخ٢ ، لت٣ ٣لذ ٣

( 1/351)خلت٣، "«.غـ كفت خت؟ص مد٣ پـخت٣ و »ز خ٤ ٤دت و « مد٢ ؿك ز٥د ر ؿ٤ل٢ خم تف٥ل خ٤ آ٤ خ٤ى صلخ ل ز خفخ ست ؿخؿ ـ عدت٣

غ٥ل خم خ٤ تك ٥ت، خ٤ تىلخك كخ ف٥ـ تإو٥ـ ؿخت ز ٣دؿت خ٣لخذ زل خ٤ ٥ ؾ

(352)د، فت خدك ولؿ خت.

زل خدى خت٤د خ٣لخذ، ٤ى٣ خم (26)خغ/( فل خمف ٥٣ فؾل)و ؿك آ١٤ صد

ؿخت "خمف فؾل" ٤د٢ آ كخ ""زل ٤د٢ "٣٣"ر ٤د٣٤ كخ ع ف

خت. ٥ـ لت٣ ز خت٤د ل٤ف ٣لذ ؿك خ٤ زدك خدك ولؿ خت و ٣لذ ؿك خ٤

٤ـ: و ٣ صد ٣قخذ ز ودك زت خت؛ كخ ز ٠ك خفدؿ٠ ٤د٢ ل "٣٣"٢، ف خ

(1/341 )د، "٣لت ٤٥ت"

ؿت ز " تس٥٥ ٤د٢ (9)خزلخ٥/ (ؤفخ ف٣ ؤ٤ـ٤ فلؿخ٥ـ لت٣ ؿك تف٥ل آ١٤ )

ص٥ ت٥ظ ؿخؿ خت "٥ث"دؿ ز ز١ لس١٥ ٤ى٣ خم ر ٤د٣٤ كخ زد خت ،"ؿد زلؿ

،"بالجنتؤؿؽه خهلل "م٤لخ ٠ك آد خم ٣سدكت زدـ؛ "زدء"ز ٤د٢ "ف٣"و ى خت

لؿؿ ز وفدك زل٣ "خ٤ـ٤"ؿك "دء"خت. زل خ٤ خدى، ٥ل "الجنتؤؿؽه خهلل ف٣ "

(1/354)خلت٣، ؿدد٤د زلؿـ. ٤د٢ آ٤ آ خت و ودفلخ ؿتد٢ ؽؿ كخ ز

تل خم خد٣ ٥ـ لت٣ خت. خم ٢ زدم دؿ٤ك خ٤ عم ؿك تس٥د ٥ؼ ٣ تلؿ

د٢ ٣لذ، ؿك تس٥٥ للخجت خهد زل زلؿ ؿ٤ل، ٥ؼ ٣ ؿك غدر خكؿ خم خؽتالف ز

م خ٤ ل٤ك ز ت٥ظ ٤د٢ خهد ؽكؿ و ٥ؼ خ خت. خد خكؿ ت٤ـؿ٢ ز ص ٣

د٢ غـؿتل٢ زلخ٢ آ رؿ ؿخكؿ. زلخ٢ پلؿخؽت خت. خل٢ و ؿك خد٣ ٥ـ لت٣

زد ختدؿ ز ز١ لل٤ آ كخ 1ك٠ زمل 111ؿك آ١٤ "ؤد٥" ؿك تس٥٥ ٤د٢ خه٠

كرد"ز٥د ٤د٢ ٣سدكت و ؿك صد(؛ 1/410)خ٣، تلر ولؿ خت "ؤزد٥"

دؿل٥( وت ب زلدى دتخ ل ؤد٥ ته دكى ؤ ؿخ ود بال خز١ ٤ـؽ لدخ . ) 1

"التبیان"و "االمالی"با تکیه بر یادبی در تفسیر سید مرتضی و شیخ طوس مبانی رویکرد

411

خكخج ولؿ "ق٤"كخ زد تى٥ زل ز١ "زدغ٥ر د"، ت٤س٥ل 1ك٠ وف 22ؿك آ١٤ "زدغ٥ر

(1/148)د، خت.

٢ زد ختدؿ ز خت٤دالت ت٤دز٥ل كخ٤ذ ٥د خ٣لخذ ٥ن ز ز٥د ٤د٢ آ٤ وه ولؿ خت؛

(، ز ت٤س٥ل كخ٤ذ ٥د خ٣لخذ خدك ولؿ و ٣48ـ( )خسمل/ د ٤اؽق و ؿك تف٥ل )ال صد

ؿخت خت. "٥٠ل" "خ" خه٠ ٣ـ كخ ز ٤د٢ "ه ٣ـ ال خ"٤ـ: ٣

زد تر ز عال زؿ ٥ـ خم ؿك٤د ،1ك٠ دجـ 96( ؿك تف٥ل آ١٤ 1/215)خ٣،

ختدؿ "ل"ؿك تإ٥٤ـ خ٤ ٤د ز خت٤د خ٣لخذ خم ف ٥ـ خم لد كخ عال ؿخت

. «زغلخ خل تى خ٤لذ أل خألدك، ٥ـ ع خسغل ٥ـ ع بفخ » ولؿ آكؿ خت:

(4/28 )د،

ضاسی فضای عصر سل اتوام ت هخاطة -1-5-6

للآ ؿك ٣ل ن تر ز ف ؾدسد ٤ى٣ خم لخ٣ـ ز٥دك ؿك تف٥ل خؿز٣،

د١٤ للآ ٣لز٣ خت ف د٢ غ٥ فد٢ ن خت؛ خم آزد و ز تر ز ٤و٣

غتخ٢ خ٥ آ تد زد ف ؿكن لخ٤ ٣ل ن، زدكد خ٣تمدؿخت خ٣لخذ

( 370)خؾ٣/پق٤ل خت. خىد

ج غ٢ مزد٣ مد ز٥تل خت٤دالت ٥ـ لت٣ خم آؿخذ ك خ٣لخذ ز سدع

خد ؿك 3لؿؿ و خم آ ؿك رت تس٥٥ زتل ٤د٢ آ٤ زل زلؿ خت. ن زدم٣

خكؿ٢ ٥ن ز ٣دؿخت ٣لذ فد٢ ن خدك ولؿ خت؛ زلخ٢ ؿك تف٥ل آ١٤

ز٥د ر ختدذ (29)خـؽد/ ٠ل٤( ودخ د خإك خدء ٥٣ زىت فد)

ل٤ ز آد م٥، آ كخ ود٤ خم ٣ـ رؿ ٤دك٢ وه زلخ٢ آد ؿخت

كز٣ ل وس حد سبعت ٤م زدغ٥ر كرد وس دؿ خمست ٤م وس كخز٤ثالثت . )٥م 1

ؤعـخ( ف٥ تتفت ال دلخ لخء بال ف٥ تدك فال ل٥ بال ٤٤ د ز٤ـت ؤ٣

ختمخ علد ؿت د خسل ٥ـ ٥٣ى عل للسیارة ى تد٣د ٤د خسغل ٥ـ ى ؤع . ) 2 ب٥ خق٢ خ

تغل(

.1/144؛ 1/60؛ 1/38. ث اي هاسد دس ثخص استموبالت خش لشف لشة اضبس مشدن. ثشا و ل: الوشتع، 3

"التبیان"و "االمالی"با تکیه بر یادبی در تفسیر سید مرتضی و شیخ طوس مبانی رویکرد

411

٥ل٠ ؾدسد للآ ؿك ٣ل ن كخ پ٥ و٥ـ و زل فلؿ مت تد پي خم

( 1/778)خلت٣، ل٤تـ. ؽؾخ٣ خ ٣

ك٠ 177ؿك تف٥ل آ١٤ ٥ؼ ٣ ز كت تلؿ ز خ٤ خل پلؿخؽت خت. ٢

د خم پت آد ، ز ٣دؿت خ٣لخذ رد٣ ز د خعلخ خكؿ ـ ز ؽد1زمل

و ؿك تف٥ل صد (؛2/142. )خ٣، پي ٢ ؽـخـ خم خ٤ ودكخدك ولؿ خت

ؿك ٥د خ٣لخذ رد٣ خدك ولؿ آ كخ ز تف٥ "ث"ك٠ تز، ز ت 37آ١٤

خ٥ت١ ٥٣ى علت٥ؼ ٣، ؿك تف٥ل آ١٤ )( 5/216)د، ت٥ظ ؿخؿ خت.

یت الموقورة المنخنقت ز خ غ٥ل ؤ د خؾن٤ل غ خـ النطیحت المترد

ز خ غ٥ل ؤ د"، د تس٥٥ ر تىلخك ٣سدكت (3ـ/)خدج( خس٢ ؤو د

تقول ـ و ؾدسد خ٤ آ٤، ،"المیتت ٥٣ى علت"پي خم "الموقورة المنخنقت

ـ ؿختـ و ز لي س٣٤٥، ز٥دك٢ ٤د ؿكؿ ـ زـ مؿ ٤د وت لؿخك كخ تد آ ٣

لؿ زدـ. خم خ٤ ك، ؽـخـ عى ١ خ٤ خكؿ كخ ٤ىد سدط زؿ كخ م٥ـ ز فزظ

ؽكؿـ آ كخ ٥ت و خ٣لخذ ١ خكؿ فول ـ ؿك آ٤ كخ ٣ ل٣٣ خ٣ال ولؿ؛ صد

تم٥ى لخز٥ ى ر٤و ؿك تف٥ل آ١٤ ) (؛ صد3/432)خ٣، لؿـ. زل٣

خؽتد ٤و٣ عف خم لد كخ زد رؿ آى ؿالت زل عف خم (،81)خغ/ ل(خغ

لد ٥ن ؿخكؿ، ز آ سر ؿخت و ؾدسد خ٤ آ٤ ود٣ زؿـ و ؿك

)خ٣، م٤تـ ٥دم ز عف خم لد ؿك آد ـ٤ـتل زؿ. د٢ ل ٣ لم٥6/413)

(... ـسب هي الجت تأتا ثأى الجش لس ... ). 1

"التبیان"و "االمالی"با تکیه بر یادبی در تفسیر سید مرتضی و شیخ طوس مبانی رویکرد

411

: گیری تیج

تخ ٣ ٥ـ لت٣ ٥ؼ ٣ كخ ؿك و٥دت ك٤ىلؿ خؿز٣ تف٥ل للآ ٣زلؽ٣ خم سد .1

٥دم خزنخك ؿخت تف٥ل خؿز٣ ؿك ف للآ، رؿ تلخؿف ٤د٣٤ ؿك ص٥ زللؿ: پ٥

للآ، رؿ تإ٤الت لك٢ ؿك للآ )تإ٤ خهد تإ٤ غتخ(، خ٣تمدؿ ز صـ ٤د٣٤

تفدت سد٣٤ ٥ـ لت٣ ٥ؼ ٣ زد ىتر خؿز٣ ٤دل زلؽ٣ آ٤دت. زل خ٤ خدى،

ؿك تد٣ خكؿ زللؿ٠ فق لدز الع٠ خت.

ؿك تف٥ل غ٢ للآ، پد٤سـ٢ ؿ فل ز خ تف٥ل ف٣٠ لدز دـ خت و خم .2

تل٤ تخ ز خكؿ م٤ل خدك ولؿ: ختدؿ ز د٤ل آ٤دت للآ ؿك رد٤د آ ر ٣

تمـ٤ ٠ل و ختدؿ ز كخ٤دت، زلؿخك٢ خم ٥دق آ٤دت خدك ولؿ؛ صد س٢ غ٢ زل

فلخ تمـ زل خلخ غ٤د، ختدؿ ز خ٤دك ٣لذ ؿك وف ٤د٢ خهد ٥ن تإ٥٤ـ

د٣ تر ز ٥ل٢ خم ٣لف خت٤دالت خل ٣لذ، ؾدر ف غتخ٢ آ٤دت، زل

٣ل ن. ٠٥ ٥ـ لت٣ ٥ؼ ٣ ؿك تف٥ل غ٢، تفدت سد٣٤ صـخ٣ فد٢

تخ زلتل زد ـخكؿ تد خم غد تل٠ ٣دت كؿ خدك، تف٥ل تس٥د كخ ٣

ؿخت.

تإح٥لپق٤ل٢ ٥ؼ ٣ خم سدعج تف٥ل٢ ٥ـ لت٣ ؿك ز٥دك٢ خم خكؿ ؿ .3

٣ زتخ تفدتد٢ خد٣ سد٣٤ ٥د خ٤ ؿ فل الع٠ خت. خم خ٤ ك د٤ـ ز ؾت

تخ ز وتل د و ؿك سد٣ ؿ فل رؿ ؿخكؿ ٣ ولؿ؛ زد خ٤ زلؽ٣ تفدت

٥ل٢ وتل خ خم د٢ ٤د٣٤ ٥د خهد زل پلؿخؽت ٥ـ لت٣ ز تدزدت تفدت

خ زل سد٢ ٤د٢ خظ خه خم ٢ ٥ؼ ٣ كخ٤دت تف٥ل٢، فول آكخء غ٤د فل

تمـ ٠لخت فلخ تمـ زل خلخ غ٤د ؿك خد٣ ٥ـ لت٣ خت٤د فلخخ خ٤دك

٣لذ ؿك خد٣ ؿك مد٤ زد تس٥د ٥ؼ ٣ خدك ولؿ.

"التبیان"و "االمالی"با تکیه بر یادبی در تفسیر سید مرتضی و شیخ طوس مبانی رویکرد

411

هاتع:

.1389تد ، تدز41، دك مشکوة، ضاسی رش تفسیر ادتی آسیةــــــــــــ ، -1

، دارالثقافت، فیات االعیاى اثاء اتاء السهاىخـ٤ غـ، دذخعـ ز خز ؽىد، -2

تد. سد، ز٣

تد. ، ز٥لت، ؿخك خت٤دكف س٣دت، ز٣اعیاى الطیعخال٥، ٥ـ غ، -3

ق. 1415، ل، ا ل خال٣، االتصارـــــــــــــــ ، -4

.1348، تلخ، ؿخد تلخ، الشریعتالی اصل لذریعةاـــــــــــــــ ، -5

، الفقاهترد، تغم٥ك ٥ؼ رخؿ ل٣٥، ا ل ، ز٣الفرست ــــــــــــــــ ، -6

ق.1417

ق. 1397ز٥لت، ؿخكخىتدذ خ٤لز٣، صدش صدك، ،الغذیر خ٣٥، ٣سـخغ٥ خعـ، -7

. 1381كت، وتدذ س٥، صدش ، ، سیر تطر تفاسیر ضیعخ٤دم٢، غـ٣٣، -8

ق.1420، ل، ز٥دؿ ز٤خت، آالء الرحوي فی تفسیر المرآىزالغ٣ زف٣، غـرخؿ، -9

، صدش ، ؿخكخ٤دكفالقاهرة، للمرآى الثیای اإلعجاز٣سـخلع، عائشت، خدى زت -10

.1984/ 1404 ؿ

ق. 1420ال٣، ، ل، ؿفتل تس٥غدت خالطیخ الطسی هفسرار٤فل، ؽ٥ل، -11

تلرد ع٣، دك ،، داللت سیاق مص آى در فن آیات لرآىر٤فل٢، ٤٤مذ -12

22 ،1386 .

الثقافیت، زغـخؿ، ؿخكخا عذالطریف الورتضى القرآنیت الذاللتعدـ ود ٣سدى، -13

. 2004خ٤د،

عـ ؿ٤لخ، ، ختد٢، خاالسالمیتخ٤دكف دایرة، هذخل التفسیرخؾ٣، خ٥، -14

. 1933ؿخكخ٤لف، ز٥لت،

، 2، تلرد ع٣، دك در لرآى متزادفالفاظ تزجمۀ دضاریــــــــــــ ، -15

1376.

ق. 1407ز٥لت، ؿخكخىتدذ خ٤لز٣، ،تاریخ االسالمفس٣، غـ ز خعـ، -16

. 1383، ل، پوىـ عم ؿخد، رش تفسیر لرآىكرس٣، غؿ، -17

.1387، العالمیتخف٣ جامعت، ل، هطك تفسیر لرآىكد٣٤ خفد٣، -18

"التبیان"و "االمالی"با تکیه بر یادبی در تفسیر سید مرتضی و شیخ طوس مبانی رویکرد

411

.1990، زغدم٢، ؿخكخىتر خ٥، الح کتة التفسیر، كف٥ـ، خزلخ٥ -19

، خلق ، ؿخك ، ز٥لت المرآى فی الفی التصیرلر، خزلخ٥ ع٥ دف٣، ٥ـ -20

ق. 1415

ق. 1416، سد، ؿخكخفىل، م المرآىاالتماى فی علخـ٤، ٣٥، رال -21

، مدالت زلك٥د، تفسیر لرآى یا رش یهثا یترهیلشدول، غـود، -22

.1381، 72دك

. 1376، ل، ؿفتل تس٥غدت خال٣، رضای تأیل لرآىدول، غـود، -23

. 1986 ،سد٣ؿخك خىتدذ خ، ز٥لت ،درس فی علن األصل، ٥ـ غـ زدلل ،خـك -24

ق.1420، ز٥لت، ؿخك خع٥دء ختلخث، ، الافی تالفیاتفـ٢، ؽ٥ ز خ٤سه -25

خأل٣٣ مؤسست، ز٥لت، هجوع الثیاى فی علم المرآىسل٣، ف ز ع، -26

ق.1415، س٣دت

، ز٥لت، ؿخك خع٥دء ختلخث خ٤لز٣، زدالتثیاى فی تفسیر المرآىخ٣، غـ ز ع، -27

مـ

، ك٤د، ؿخك خز التفسیر اللغی للمرآى الکرینخ٥دك، د٣ـ ز ٥د ز دل، -28

ق.1422خزم٢،

ا زتد ، لخ٤دكف للآ، دایرة، ، تفسیر ادتی ٥ـ غؿ ،٥ر ع٥ى -29

.1389 ،صدش خ، وتدذ

ق. 1399 ،العلمیت، ز٥لت، ؿخك خىتر إهالء ها هي ت الرحويخ٤ىسل٢، خزخسمدء، -30

، خالىـك٤، التیسیر فی اصل اتجاات التفسیر٣دؿ٣٣، ٣سـخ٢٥ ع٥، -31

.2006ؿخكخال٤د،

، غ٥ف س٥، جایگا اضعار اهثال در تفسیر تثیاى ضیخ طسیللزد٣ مك٤، زدلل، -32

. 1385-86، 29دك

ن ٣٥ )للآ، ، تلر١ ٣سـخ٤ن٤کیف تعاهل هع المرآى العظین للد٢، ٤ف، -33

.1382ك مـ٣( ، تلخ، خعد،

.1354وتدزؾد ـك, تلخ، ،لاى تفسیرود٣ ؿمف٣، ٥ـ ٣٣، -34

"التبیان"و "االمالی"با تکیه بر یادبی در تفسیر سید مرتضی و شیخ طوس مبانی رویکرد

411

، تلر رخؿ غـح٣، تلخ، ضخصیت ادتی سیذ هرتضیخـ٤، ٣سـخلمخق، غ٣٥ -35

.1373خ٥لوس٥ل،

الهالی )غرر الفائذ درر اخلت٣ )٥ـ لت٣(، ٣٣ ز خغ٥ خ٢ خ٢٤، -36

ق. 1429تغم٥ك غـ خزخف خزلخ٥، ل، ف٢ خملز٣، المالئذ(،

، مدالت زلك٥د، ای رجالی جاضی ضیخ طسی همایسۀ دیذگا٤دكف، ز٥ـ، -37

. 1376، 62دك

، ز٥لت، خ١ الطریف الورتضی حیات ثمافت ادت مذخ٤تق، خعـ غـ، -38

.2008ـكخدت خل، العربیت

، ؿك، التطثیك النظزیة الترادف فى المرآى الکرین تیي، غـ ك خـ٤ ،ـخز -39

.ق 1417، العلمیت المطبعت

. 1380، ل، خلخق، ای تفسیر لرآى رشاؿذ، كد، -40

، ل، )کتاب الرجال( الشیعةفرست اسواء هصفی خزخ٤سدى خعـ ز ٣٣، زد٣، -41

ق.1416ا ل خال٣، صدش پز،

"التبیان"و "االمالی"با تکیه بر یادبی در تفسیر سید مرتضی و شیخ طوس مبانی رویکرد

411