VII. EVOLUCIJA SOCIJALNOG PONA[ANJAnasport.pmf.ni.ac.rs/materijali/2388/ТЕ7_17.pdf ·...

VII. EVOLUCIJA SOCIJALNOG PONA[ANJA

Prof dr Jelka Crnobrnja Isailović

Teorija evolucije

SOCIJALNE INTERAKCIJE I

EVOLUCIJA KOOPERACIJE

SOCIJALNE INTERAKCIJE I

EVOLUCIJA KOOPERACIJE

Prirodna selekcija je zasnovana na preimu}stvupojedinca.

Pretpostavljamo da }e, stoga, u~estalost “sebi~nih”karakteristika tokom vremena biti sve ve}a upopulaciji.

Kooperativni odnosi u kojima jedinke vidnoomogu}avaju preimu}stvo drugima, ~esto na svoju{tetu, izgledaju kao antiteza evoluciji putemprirodne selekcije.

SOCIJALNE INTERAKCIJE I

EVOLUCIJA KOOPERACIJE

TEORIJE KOOPERACIJE I ALTRUIZMA

-Manipulacija-Individualna prednost-Reciprocitet-Selekcija u srodni~kom krugu

SOCIJALNE INTERAKCIJE I

EVOLUCIJA KOOPERACIJE

TEORIJE KOOPERACIJE I ALTRUIZMAManipulacija

Davalac potpoma`e primaoca zato {to je obmanut(parazitizam

1. Interspecijski2. Intraspecijski)

SOCIJALNE INTERAKCIJE I

EVOLUCIJA KOOPERACIJE

TEORIJE KOOPERACIJE I ALTRUIZMAIndividualna prednost

“SEBI^NO KRDO”

Gregarno pona{anje — korist — za{tita od predatora- cena — ve}a kompeticija za

hranu

SOCIJALNE INTERAKCIJE I

EVOLUCIJA KOOPERACIJE

TEORIJE KOOPERACIJE I ALTRUIZMAReciprocitet

Recipro~ni altruizam — podrazumeva prethodneponovljene interakcije među jedinkama —mutualizam ili prepoznavanje ili prolazna asocijacija

NESTABILNA EVOLUTIVNA STRATEGIJA

SOCIJALNE INTERAKCIJE I

EVOLUCIJA KOOPERACIJE

TEORIJE KOOPERACIJE I ALTRUIZMAReciprocitet

Recipro~ni altruizam — samo nekoliko primera jepoznato u `ivotinjskom svetu

SOCIJALNE INTERAKCIJE I

EVOLUCIJA KOOPERACIJE

TEORIJE KOOPERACIJE I ALTRUIZMAReciprocitet

“Milo za drago” — jedinka prvo deluje kooperativno,zatim radi ono {to rade druge jedinke (poma`e iline}e da poma`e)

STABILNA EVOLUTIVNA STRATEGIJA sve dok jebroj jedinki promenljiv i nepredvidljiv

SOCIJALNE INTERAKCIJE I

EVOLUCIJA KOOPERACIJE

TEORIJE KOOPERACIJE I ALTRUIZMASelekcija u srodni~kom krugu

Teorija “inkluzivne adaptivne vrednosti”

Fi{er, Holdejn, Hamilton

Porast ili pad u~estalosti jednog alela nije posledicasamo uticaja tog alela na adaptivnu vrednostjedinke (direktna adaptivna vrednost), ve} iposledica uticaja tog alela na adaptivnu vrednostdrugih jedinki koje nose kopije tog alela (indirektnaadaptivna vrednost).

SOCIJALNE INTERAKCIJE I

EVOLUCIJA KOOPERACIJE

TEORIJE KOOPERACIJE I ALTRUIZMASelekcija u srodni~kom krugu

Teorija “inkluzivne adaptivne vrednosti”

Ti drugi nosioci istog alela obi~no su srodnicijedinke koju analiziramo, tako da se selekcijazasnovana na inkluzivnoj adaptivnoj vrednostinaziva i

SOCIJALNE INTERAKCIJE I

EVOLUCIJA KOOPERACIJE

Selekcija u srodni~kom krugu

briga za potomstvo

inkluzivna adaptivna vrednost:

wi = ai — cii + ΣΣΣΣrijbij

SOCIJALNE INTERAKCIJE I

EVOLUCIJA KOOPERACIJE

wi = ai — cii + ΣΣΣΣrijbij

ai = osnovna a.v. u odsustvu socijalne interakcije

cii = {tetni efekat altruisti~kog pona{anja jedinkena sopstvenu a.v.

bij = porast a.v. jedinke j zahvaljuju}Ialtruisti~kom pona{anju jednike i .

rij = koeficijent srodstva izmedju jedinki i i j

SOCIJALNE INTERAKCIJE I

EVOLUCIJA KOOPERACIJE

wi = ai — cii + ΣΣΣΣrijbij

Hemiltonovo pravilo:

Altruisti~ko pona{anje preovlada}e u populacijiako je

rb>c

SOCIJALNE INTERAKCIJE I

EVOLUCIJA KOOPERACIJE

Dokazi evolucije putem selekcije u srodni~kom krugu

Prepoznavanje srodnika i kanibalizam:

Ambystoma tigrinum

SOCIJALNE INTERAKCIJE I

EVOLUCIJA KOOPERACIJE

Dokazi evolucije putem selekcije u srodni~kom krugu

Prepoznavanje srodnika i kanibalizam:

Ambystoma tigrinum

Jedinke kanibali razlikuju stepene srodstva:

-ređe pro`diru rodjake

-~e{}e pro`diru rođake nego bra}u i sestre iz istogokota

SOCIJALNE INTERAKCIJE I

EVOLUCIJA KOOPERACIJE

Dokazi evolucije putem selekcije u srodni~kom krugu

Kooperativno odgajanje:

-sredina siroma{naresursima

ili-hijerarhijska socijalnaorganizacija

SOCIJALNE INTERAKCIJE I

EVOLUCIJA KOOPERACIJE

Dokazi evolucije putem selekcije u srodni~kom krugu

Socijalni insekti:

Vrste smatramo EUSOCIJALNIM ako se odlikujuslede}im osobinama:

1. Jedinke sarađuju u odgajanju mladunaca;2. Postoji reproduktivna podela rada, gde skoro ili

potpuno sterilni radnici poma`u fekundnijimjedinkama;

3. Generacije se preklapaju, tako da potomstvosarađuje sa roditeljima.

SOCIJALNE INTERAKCIJE I

EVOLUCIJA KOOPERACIJE

Dokazi evolucije putem selekcije u srodni~kom krugu

@enke =2n; razvijaju se iz oplođenih jaja

Mu`jaci=n; razvijaju se iz neoplođenih jaja

Koeficijent srodstva:

između sestara r=0.75između majke i }erke =0.5između sestre i brata = 0.25

SOCIJALNE INTERAKCIJE I

EVOLUCIJA KOOPERACIJE

Dokazi evolucije putem selekcije u srodni~kom krugu

Koeficijent srodstva:

između sestara r=0.75između majke i }erke =0.5između sestre i brata = 0.25

Inkluzivna a.v. p~ele radiliceve}a je ako poma`e sestri (kraljici)nego ako gaji }erke.

SOCIJALNE INTERAKCIJE I

EVOLUCIJA KOOPERACIJE

Dokazi evolucije putem selekcije u srodni~kom krugu

Koeficijent srodstva:DIPLOIDNE VRSTE HAPLODIPLOIDNEM O M O

]1 ]2 ]1 ]2

r=0.5x0.5 +0.5x0.5 r=0.5x0.5 +0.5x1=0.75=0.25 +0.25=0.5

SOCIJALNE INTERAKCIJE I

EVOLUCIJA KOOPERACIJE

Izuzeci:

SOCIJALNE INTERAKCIJE I

EVOLUCIJA KOOPERACIJE

Izuzeci:

Termiti su eusocijalna vrsta koja nema haplo-diploidnigenetički sistem.

Neke vrste sa haplo-diploidnim genetičkim sistemomnemaju eusocijalnu organizaciju.

SOCIJALNE INTERAKCIJE I

EVOLUCIJA KOOPERACIJE

Nova hipoteza evolucije eusocijalnosti:

Vilson & Holdobler 2004

Tri vida selekcije :

a) Individualna

b) Grupna

c) Kolateralna selekcija u srodničkom krugu

SOCIJALNE INTERAKCIJE I

EVOLUCIJA KOOPERACIJE

Nova hipoteza evolucije eusocijalnosti:

Vilson & Holdobler 2004

Ključno za razvoj eusocijalnosti:

Pojava i širenje genske varijante za sklonost mladunaca da ostanu u gnezdu

&

Okruženje koje favorizuje kooperaciju

SOCIJALNE INTERAKCIJE I

EVOLUCIJA KOOPERACIJE

Nova hipoteza evolucije eusocijalnosti:

Vilson & Holdobler 2004

Stepen srodstva pre svega utiče na BRZINU promene socijalnog sistema,

a ne direktno na evoluciju kooperacije

SOCIJALNE INTERAKCIJE I

EVOLUCIJA KOOPERACIJE

Nova hipoteza evolucije eusocijalnosti:

Vilson & Holdobler 2004

Ose drvodelje

SOCIJALNE INTERAKCIJE I

EVOLUCIJA KOOPERACIJE

Nova hipoteza evolucije eusocijalnosti:

Vilson & Holdobler 2004

Ose drvodelje

Privremene eusocijalne grupe – podela uloga u okviru parova – „kraljica“ vs. „radnik“

Nesrodne jedinke se grupišu oko „kraljice“ dok srodnici pokazuju težnju da napuste grupu

SOCIJALNE INTERAKCIJE I

EVOLUCIJA KOOPERACIJE

Eusocijalnost je retka pojava:

Nastala je samo 12 puta tokom istorije života na Zemlji (poznati podaci)

Evoluirala je kod 15/2600 nama poznatih familija insekata

SOCIJALNE INTERAKCIJE I

EVOLUCIJA KOOPERACIJE

Eusocijalnost je retka pojava

Preduslovi:

Majčinski instinkt

Pravljenje gnezdaPrikupljanje hrane

Hranjenje mladunaca

SOCIJALNE INTERAKCIJE I

EVOLUCIJA KOOPERACIJE

Eusocijalnost je retka pojava

Preduslovi:

Bogati resursi & oštra kompeticija

SOCIJALNE INTERAKCIJE I

EVOLUCIJA KOOPERACIJE

Eusocijalnost je retka pojava

Preduslovi:

Mnogo parova „kralj“ – „kraljica“ na istom mestu

Širenje jedne kolonije i zaposedanje resursa(najkooperativniji par)

SOCIJALNE INTERAKCIJE I

EVOLUCIJA KOOPERACIJE

Eusocijalnost je retka pojava

Preduslovi:

Gubitak alela za disperzivnost

+Već postojeća sklonost ka altruizmu (kooperaciji)

SOCIJALNE INTERAKCIJE I

EVOLUCIJA KOOPERACIJE

Eusocijalnost je retka pojava

Alternativno objašnjenje evolucije eusocijalnosti:

Ekološki uslovi

+

Visok stepen srodstva u koloniji