View
233
Download
6
Category
Preview:
Citation preview
SIGURNOST SAOBRAĆAJA
NA PUTEVIMA S OBZIROM
NA METEOROLOŠKE
ELEMENTE I POJAVE
Ružica Popović, mag.ing.admin.nav.
Državni hidrometeorološki zavod
Pomorski meteorološki centar Split
Hrvatska
popovic@cirus.dhz.hr
Prof.dr.sc. Mirsad KulovićInternacionalni Univerzitet Travnik
Saobraćajni fakultet
Bosna i Hercegovina
mirsad.kulovic@iu-travnik.com
Uvod
Sigurnost saobraćaja na putevima, pored brojnih drugih faktora, nesumljivo ovisi i o meteorološkim uslovima i pojavama.
Bilo koji meteorološki element ili pojava, koji promijeni odnose izmeĎu elemenata saobraćajnog sistema (vozač, vozilo, put, okolina) ili promijeni karakteristike nekog (ili svih) od tih elemenata, direktno utiče na operativne i sigurnosne performanse cjelokupnog sistema.
Uvod
Navedene činjenice u posljednje vrijeme sve
više dobijaju na značaju, tako da i Svjetska
meteorološka organizacija (World
Meteorological Organization – WMO) pod
okriljem Ujedinjenih naroda (UN), svoje
aktivnosti sve više koncetriše na odnos i
meĎuzavisnost meteorologije i sigurnosti
saobraćaja.
Uvod
Osnovni parametri saobraćajnog toka, kao što
su brzina i gustina, su u direktnoj ovisnosti o
meteorološkim elementima i pojavama, tako da
izučavanje ove ovisnosti predstavlja preduslov
za iznalaženja adekvatnih rješenja u uslovima
nepovoljnih vremenskih prilika.
Uvod
Uočavajući veliki značaj meteoroloških uslova i
pojava za nadzor saobraćaja u realnom
vremenu pokrenuta je evropska inicijativa, u
okviru Evropske saradnje u nauci i tehnologiji
(European Cooperation in Science and
Technology – COST).
Uvod
Osnovni cilj ove inicijative je razumijevanje
uticaja nepovoljnih vremenski prilika na
operativne aktivnosti u saobraćaju, te razvoj,
promovisanje i implementacija strategija za
ublažavanje tog uticaja.
Sigurnost saobraćaja i
meteorološki elementi i pojave
Unatoč privrednom razvoju i sve većim tehničkim mogućnostima, danas su prirodno-geografski uvjeti još uvijek bitni za odvijanje saobraćaja.
Jedan od prirodno-geografskih uslova je klima, a utjecaj klime na saobraćaj je najizraženiji za ekstremnih klimatskih uslova kada nedostaci saobraćajne mreže posebno dolaze do izražaja.
Sigurnost saobraćaja i
meteorološki elementi i pojave
Utjecaj klime na saobraćaj odnosi se na
klimatske i vremenske uslove, a javlja se u fazi
izgradnje i u fazi korištenja saobraćajnice,
odnosno pri odvijanju saobraćaja.
Sigurnost saobraćaja i
meteorološki elementi i pojave
Utjecaj klimatskih faktora očituju se i u utjecaju
koje vrijeme ima na čovjeka.
Vrlo toplo ili vrlo hladno vrijeme može negativno
utjecati na čovjeka, budući da ti uvjeti nisu
idealni. Posebno to dolazi do izražaja pri vožnji
na većim udaljenostima.
Sigurnost saobraćaja i
meteorološki elementi i pojave
Nepovoljne vremenske prilike mogu se
posmatrati i interpretirati kroz sljedećih pet
dimenzija:
(1) operativna,
(2) ekonomska,
(3) ekološka,
(4) društvena i
(5) kulturološka, odnosno geografska.
Sigurnost saobraćaja i
meteorološki elementi i pojave
Uticaj vremenskih prilika na saobraćaj može biti
analiziran na dva nivoa:
- mikroskopski i
- makroskopski nivo.
Sigurnost saobraćaja i
meteorološki elementi i pojave
Na mikroskopskom nivou analizira se uticaj
vremenskih prilika na brzine pojedinačnih vozila
i na vremenska i prostorna rastojanja izmeĎu
vozila u toku vožnje.
Na makroskopskom nivou analiziraju se samo
agregatne saobraćajne operacije.
Efekti nepovoljnih vremenskih uslova na
saobraćaj i ponašanje vozača
Ponašanje vozača
(mikroskopski nivo)
Brzina i ubrzanje
Vremensko rastojanje
izmeĎu vozila
Prostorno rastojanje
izmeĎu vozila
Operativni saobraćajni
parametri
(makroskopski nivo)
Kapacitet
Stabilnost saobraćajnog
toka
Brzina
Promjene brzine
Zastoji
Sigurnost saobraćaja i
meteorološki elementi i pojave
Smanjenje brzine slobodnog toka iznosi oko 8%
u uslovima lagane kiše i oko 12,6% u uslovima
kiše srednje jačine.
Smanjenje kapaciteta je vezano za smanjenje
brzine slobodnog toka i vremenskog rastojanja
izmeĎu vozila.
Sigurnost saobraćaja i
meteorološki elementi i pojave
Kapacitet puta se smanjuje za oko 18,5% u
uslovima lagane kiše, a 21% u uslovima kiše
srednje jačine.
U odnosu na kritičnu gustinu vozila na putu
zabilježeno je smanjenje od 26% u uslovima
lagane kiše, a 40% u uslovima kiše srednje
jačine.
Brzina slobodnog toka za
različite vremenske uslove
Izvor: Highway
Capacity
Manual 2000
Vremenski
uslovi
Preporučena
brzina slobodnog
toka (km/h)
Čisto i suho 120
Lagana kiša i
lagani snijeg110
Jaka kiša 100
Jaki snijeg 70
Meteorološki elementi i pojave
Temperatura
vazduha (C°)
Temperatura vazduha u kopnenom
saobraćaju (vozila, podloga, šine,
vodovi, cjevovodi, žičare) dolazi do
izražaja pri pojedinim temperaturnim
pragovima.
Na primjer, kad njena vrijednost padne
ispod 0°C, tada je moguća pojava
prehladnih oborina, odnosno pojava
zaleĎivanja.
Meteorološki elementi i pojave
Vlažnost
vazduha
(%)
Vožnja u uslovima s visokim vrijednostima
vlažnosti vazduha (relativna, specifična,
apsolutna) naročito je povezana s vrlo
visokim temperaturama i uglavnom vrlo
nepovoljno utiče na vozače.
U usjecima i dolinama pri takvim uslovima
vožnje može se dogoditi pojava vlažnog
kolovoza, što znatno povisuje nesigurnost
vožnje.
Meteorološki elementi i pojave
Atmosferski
pritisak
(hPa)
Atmosferski pritisak nema posebno
izraženu ulogu u kopnenom saobraćaju,
osim kao meteorološki element u smislu
analiza i prognoza vremenskih procesa.
Ipak, vožnja na većim nadmorskim
visinama (1 do 3 km) zbog smanjenog
pritiska vazduha, uslovljava i slabiji rad
motora, jer se snaga motora može
smanjiti od 10 do 30 %.
Meteorološki elementi i pojave
Vjetar
(m/s) (km/h)
(Bof)
Potreba za povećanjem sigurnosti vozača i vozila obzirom na utjecaj jakog vjetra, posebno je izražena u područjima gdje se često registrira pojava jakog i olujnog vjetra.
Promjene smjera vjetra uz njegove jake udare (smicanje vjetra), neureĎena pomicanja vazduha u svezi s olujnim procesima i silaznim strujanjima (propad) te pojava planinskih-zavjetrinskih vjetrova (rotori), znatno otežavaju vožnju.
Maksimalni udari vjetra na pojedinim područjima
Hrvatske u periodu od 1993. do 2009. godine
Vjetar (m/s)
grad Zagreb Rijeka Most
Krk
Masleni
čki mostŠibenik Split
Makar
ska
Dubro
vnik
maks.
udar
(m/s)
29.2 42.0 58.9 69.0 32.3 48.5 59.0 34.4
Meteorološki elementi i pojave
Turbulencija
Turbulencija je nagla i kratkotrajna
promjena smjera i/ili brzine vjetra unutar
sitnih i malih razmjera.
Učinak turbulencije na vozila očituje se
njihovim zanošenjem od smjera vožnje i
tako predstavlja izravnu opasnost za
saobraćaj.
Meteorološki elementi i pojave
Oborine
(mm)
Slabe tekuće oborine u početku padanja na
putevima stvaraju s raznim tvarima (prašina,
čestice guma, tragovi ulja) tanki klizavi sloj.
Kako su takve oborine većinom dugotrajne,
dolazi do prodiranja vlage u podlogu
saobraćajnice, uzrokujući tako njeno lagano
smekšavanje i laganu razgradnju.
U zimskim mjesecima dolazi do smrzavanja
upijene vode, nadimanja i razgradnje podloge.
Raspored oborina po količina (mm) za različita područja u
Bosni i Hercegovini u 2009. godini
Odstupanje količine oborina (mm) od višegodišnjeg
prosjeka na području Hrvatske u 2009. godini
Meteorološki elementi i pojave
ZaleĎivanje
ZaleĎivanje je padanje ili nakupljanje
prehladne kiše ili rosulje, susnježice,
snijega i ostalih sniježnih ili ledenih
oborina, zatim stvaranje mraza, inja,
taloženje magle i drugih oborina.
Nastaje nakupljanjem u vlažnom vazduhu
padanjem prehladne vode, kada se
stvara poledica, a najjače zaleĎivanje je
izmeĎu -2° i -10°C.
Meteorološki elementi i pojave
Vidljivost
(km) (m)
U nedostatku odgovarajućih instrumenata (što je većinom zastupljeno u kopnenom saobraćaju), vidljivost se procjenjuje prozračnošću atmosfere te se tu javlja problem točnosti procjene.
Vidljivost odreĎuje prisutnost magle i sumaglice (u najvećem broju slučajeva), mutnoće, vijavice, prašine, dima ili morskog dima, a uz ostale elemente povezana je i s niskom naoblakom u planinskim predjelima.
Meteorološko osiguranje
kopnenog saobraćaja
Državna meteorološka središnjica prati i prognozira vremenske uvjete značajne za kopneni saobraćaj. Daje posebna upozorenja o opasnim meteorološki pojavama nad širim područjem za koje je zadužena, priprema analize i prognoze prizemnih i visinskih meteoroloških karata te ih prosljeĎuje drugim meteorološkim službama, a sve u cilju što bržeg i učinkovitijeg obavješćivanja krajnjih korisnika.
Meteorološki izvještaji pripremaju se prema potrebama saobraćaja i promjenljivost meteoroloških parametara, a služe za obavješćivanje o stvarnim vremenskim uslovima na saobraćajnici.
Preventivne aktivnosti iz okvira
programa sigurnosti saobraćaja
Za svaku društvenu zajednicu ukupni su gubici
od saobraćajnih nesreća vrlo veliki i procjenjuju
se na 1.5 do 2 % bruto nacionalnog dohotka.
Europska unija i ostale europske zemlje nastoje
svesti stradavanja u saobraćaju na društveno
prihvatljivi nivo, pa stoga organizirano djeluju s
namjernom ostvarivanja zacrtanih ciljeva od
nacionalnih do lokalnih nivoa.
Preventivne aktivnosti iz okvira
programa sigurnosti saobraćaja
Generalna Skupština Ujedinjenih naroda (UN)
usvojila je rezoluciju kojom razdoblje od 2011.
do 2020. godine proglašava Deceniju akcije
saobraćajne sigurnosti. Rezolucija je usvojena
nakon višegodišnjih brojnih aktivnosti Svjetske
automobilističke organizacije (FIA), Svjetske
zdravstvene organizacije, Svjetske banke i
desetaka nacionalnih autoklubova.
Zaključci i preporuke
Sveobuhvatno znanje o uticaju meteoroloških elemenata i pojava (koje još uvijek nemamo) bi omogućilo razvoj adaptivnog modeliranja saobraćaja na osnovu preovladavajućih vremenskih uslova.
Osnovni cilj je da se operatorima u oblasti saobraćaja i transporta ponudi adekvatan menadžmentski alat kojim će se reagovati na vremenske promjene, s težnjom za povećanjem sigurnosti u kopnenom saobraćaju.
Hvala na pažnji!
27.01.2010. Georgia, SAD
Recommended