SIGURNOST SAOBRAĆAJA - yubs.rs autora/Ruzica Popovic... · operativne i sigurnosne performanse cjelokupnog sistema. Uvod ... šine, vodovi, cjevovodi, žičare) dolazi do izražaja

SIGURNOST SAOBRAĆAJA

NA PUTEVIMA S OBZIROM

NA METEOROLOŠKE

ELEMENTE I POJAVE

Ružica Popović, mag.ing.admin.nav.

Državni hidrometeorološki zavod

Pomorski meteorološki centar Split

Hrvatska

[email protected]

Prof.dr.sc. Mirsad KulovićInternacionalni Univerzitet Travnik

Saobraćajni fakultet

Bosna i Hercegovina

[email protected]

mailto:[email protected]












Uvod

Sigurnost saobraćaja na putevima, pored brojnih drugih faktora, nesumljivo ovisi i o meteorološkim uslovima i pojavama.

Bilo koji meteorološki element ili pojava, koji promijeni odnose izmeĎu elemenata saobraćajnog sistema (vozač, vozilo, put, okolina) ili promijeni karakteristike nekog (ili svih) od tih elemenata, direktno utiče na operativne i sigurnosne performanse cjelokupnog sistema.

Uvod

Navedene činjenice u posljednje vrijeme sve

više dobijaju na značaju, tako da i Svjetska

meteorološka organizacija (World

Meteorological Organization – WMO) pod

okriljem Ujedinjenih naroda (UN), svoje

aktivnosti sve više koncetriše na odnos i

meĎuzavisnost meteorologije i sigurnosti

saobraćaja.

Uvod

Osnovni parametri saobraćajnog toka, kao što

su brzina i gustina, su u direktnoj ovisnosti o

meteorološkim elementima i pojavama, tako da

izučavanje ove ovisnosti predstavlja preduslov

za iznalaženja adekvatnih rješenja u uslovima

nepovoljnih vremenskih prilika.

Uvod

Uočavajući veliki značaj meteoroloških uslova i

pojava za nadzor saobraćaja u realnom

vremenu pokrenuta je evropska inicijativa, u

okviru Evropske saradnje u nauci i tehnologiji

(European Cooperation in Science and

Technology – COST).

Uvod

Osnovni cilj ove inicijative je razumijevanje

uticaja nepovoljnih vremenski prilika na

operativne aktivnosti u saobraćaju, te razvoj,

promovisanje i implementacija strategija za

ublažavanje tog uticaja.

Sigurnost saobraćaja i

meteorološki elementi i pojave

Unatoč privrednom razvoju i sve većim tehničkim mogućnostima, danas su prirodno-geografski uvjeti još uvijek bitni za odvijanje saobraćaja.

Jedan od prirodno-geografskih uslova je klima, a utjecaj klime na saobraćaj je najizraženiji za ekstremnih klimatskih uslova kada nedostaci saobraćajne mreže posebno dolaze do izražaja.



Utjecaj klime na saobraćaj odnosi se na

klimatske i vremenske uslove, a javlja se u fazi

izgradnje i u fazi korištenja saobraćajnice,

odnosno pri odvijanju saobraćaja.



Utjecaj klimatskih faktora očituju se i u utjecaju

koje vrijeme ima na čovjeka.

Vrlo toplo ili vrlo hladno vrijeme može negativno

utjecati na čovjeka, budući da ti uvjeti nisu

idealni. Posebno to dolazi do izražaja pri vožnji

na većim udaljenostima.



Nepovoljne vremenske prilike mogu se

posmatrati i interpretirati kroz sljedećih pet

dimenzija:

(1) operativna,

(2) ekonomska,

(3) ekološka,

(4) društvena i

(5) kulturološka, odnosno geografska.



Uticaj vremenskih prilika na saobraćaj može biti

analiziran na dva nivoa:

- mikroskopski i

- makroskopski nivo.



Na mikroskopskom nivou analizira se uticaj

vremenskih prilika na brzine pojedinačnih vozila

i na vremenska i prostorna rastojanja izmeĎu

vozila u toku vožnje.

Na makroskopskom nivou analiziraju se samo

agregatne saobraćajne operacije.

Efekti nepovoljnih vremenskih uslova na

saobraćaj i ponašanje vozača

Ponašanje vozača

(mikroskopski nivo)

Brzina i ubrzanje

Vremensko rastojanje

izmeĎu vozila

Prostorno rastojanje

izmeĎu vozila

Operativni saobraćajni

parametri

(makroskopski nivo)

Kapacitet

Stabilnost saobraćajnog

toka

Brzina

Promjene brzine

Zastoji



Smanjenje brzine slobodnog toka iznosi oko 8%

u uslovima lagane kiše i oko 12,6% u uslovima

kiše srednje jačine.

Smanjenje kapaciteta je vezano za smanjenje

brzine slobodnog toka i vremenskog rastojanja

izmeĎu vozila.



Kapacitet puta se smanjuje za oko 18,5% u

uslovima lagane kiše, a 21% u uslovima kiše

srednje jačine.

U odnosu na kritičnu gustinu vozila na putu

zabilježeno je smanjenje od 26% u uslovima

lagane kiše, a 40% u uslovima kiše srednje

jačine.

Brzina slobodnog toka za

različite vremenske uslove

Izvor: Highway

Capacity

Manual 2000

Vremenski

uslovi

Preporučena

brzina slobodnog

toka (km/h)

Čisto i suho 120

Lagana kiša i

lagani snijeg110

Jaka kiša 100

Jaki snijeg 70

Meteorološki elementi i pojave

Temperatura

vazduha (C°)

Temperatura vazduha u kopnenom

saobraćaju (vozila, podloga, šine,

vodovi, cjevovodi, žičare) dolazi do

izražaja pri pojedinim temperaturnim

pragovima.

Na primjer, kad njena vrijednost padne

ispod 0°C, tada je moguća pojava

prehladnih oborina, odnosno pojava

zaleĎivanja.


Vlažnost

vazduha

(%)

Vožnja u uslovima s visokim vrijednostima

vlažnosti vazduha (relativna, specifična,

apsolutna) naročito je povezana s vrlo

visokim temperaturama i uglavnom vrlo

nepovoljno utiče na vozače.

U usjecima i dolinama pri takvim uslovima

vožnje može se dogoditi pojava vlažnog

kolovoza, što znatno povisuje nesigurnost

vožnje.


Atmosferski

pritisak

(hPa)

Atmosferski pritisak nema posebno

izraženu ulogu u kopnenom saobraćaju,

osim kao meteorološki element u smislu

analiza i prognoza vremenskih procesa.

Ipak, vožnja na većim nadmorskim

visinama (1 do 3 km) zbog smanjenog

pritiska vazduha, uslovljava i slabiji rad

motora, jer se snaga motora može

smanjiti od 10 do 30 %.


Vjetar

(m/s) (km/h)

(Bof)

Potreba za povećanjem sigurnosti vozača i vozila obzirom na utjecaj jakog vjetra, posebno je izražena u područjima gdje se često registrira pojava jakog i olujnog vjetra.

Promjene smjera vjetra uz njegove jake udare (smicanje vjetra), neureĎena pomicanja vazduha u svezi s olujnim procesima i silaznim strujanjima (propad) te pojava planinskih-zavjetrinskih vjetrova (rotori), znatno otežavaju vožnju.

Maksimalni udari vjetra na pojedinim područjima

Hrvatske u periodu od 1993. do 2009. godine

Vjetar (m/s)

grad Zagreb Rijeka Most

Krk

Masleni

čki mostŠibenik Split

Makar

ska

Dubro

vnik

maks.

udar

(m/s)

29.2 42.0 58.9 69.0 32.3 48.5 59.0 34.4


Turbulencija

Turbulencija je nagla i kratkotrajna

promjena smjera i/ili brzine vjetra unutar

sitnih i malih razmjera.

Učinak turbulencije na vozila očituje se

njihovim zanošenjem od smjera vožnje i

tako predstavlja izravnu opasnost za

saobraćaj.


Oborine

(mm)

Slabe tekuće oborine u početku padanja na

putevima stvaraju s raznim tvarima (prašina,

čestice guma, tragovi ulja) tanki klizavi sloj.

Kako su takve oborine većinom dugotrajne,

dolazi do prodiranja vlage u podlogu

saobraćajnice, uzrokujući tako njeno lagano

smekšavanje i laganu razgradnju.

U zimskim mjesecima dolazi do smrzavanja

upijene vode, nadimanja i razgradnje podloge.

Raspored oborina po količina (mm) za različita područja u

Bosni i Hercegovini u 2009. godini

Odstupanje količine oborina (mm) od višegodišnjeg

prosjeka na području Hrvatske u 2009. godini


ZaleĎivanje

ZaleĎivanje je padanje ili nakupljanje

prehladne kiše ili rosulje, susnježice,

snijega i ostalih sniježnih ili ledenih

oborina, zatim stvaranje mraza, inja,

taloženje magle i drugih oborina.

Nastaje nakupljanjem u vlažnom vazduhu

padanjem prehladne vode, kada se

stvara poledica, a najjače zaleĎivanje je

izmeĎu -2° i -10°C.


Vidljivost

(km) (m)

U nedostatku odgovarajućih instrumenata (što je većinom zastupljeno u kopnenom saobraćaju), vidljivost se procjenjuje prozračnošću atmosfere te se tu javlja problem točnosti procjene.

Vidljivost odreĎuje prisutnost magle i sumaglice (u najvećem broju slučajeva), mutnoće, vijavice, prašine, dima ili morskog dima, a uz ostale elemente povezana je i s niskom naoblakom u planinskim predjelima.

Meteorološko osiguranje

kopnenog saobraćaja

Državna meteorološka središnjica prati i prognozira vremenske uvjete značajne za kopneni saobraćaj. Daje posebna upozorenja o opasnim meteorološki pojavama nad širim područjem za koje je zadužena, priprema analize i prognoze prizemnih i visinskih meteoroloških karata te ih prosljeĎuje drugim meteorološkim službama, a sve u cilju što bržeg i učinkovitijeg obavješćivanja krajnjih korisnika.

Meteorološki izvještaji pripremaju se prema potrebama saobraćaja i promjenljivost meteoroloških parametara, a služe za obavješćivanje o stvarnim vremenskim uslovima na saobraćajnici.

Preventivne aktivnosti iz okvira

programa sigurnosti saobraćaja

Za svaku društvenu zajednicu ukupni su gubici

od saobraćajnih nesreća vrlo veliki i procjenjuju

se na 1.5 do 2 % bruto nacionalnog dohotka.

Europska unija i ostale europske zemlje nastoje

svesti stradavanja u saobraćaju na društveno

prihvatljivi nivo, pa stoga organizirano djeluju s

namjernom ostvarivanja zacrtanih ciljeva od

nacionalnih do lokalnih nivoa.

Preventivne aktivnosti iz okvira

programa sigurnosti saobraćaja

Generalna Skupština Ujedinjenih naroda (UN)

usvojila je rezoluciju kojom razdoblje od 2011.

do 2020. godine proglašava Deceniju akcije

saobraćajne sigurnosti. Rezolucija je usvojena

nakon višegodišnjih brojnih aktivnosti Svjetske

automobilističke organizacije (FIA), Svjetske

zdravstvene organizacije, Svjetske banke i

desetaka nacionalnih autoklubova.

Zaključci i preporuke

Sveobuhvatno znanje o uticaju meteoroloških elemenata i pojava (koje još uvijek nemamo) bi omogućilo razvoj adaptivnog modeliranja saobraćaja na osnovu preovladavajućih vremenskih uslova.

Osnovni cilj je da se operatorima u oblasti saobraćaja i transporta ponudi adekvatan menadžmentski alat kojim će se reagovati na vremenske promjene, s težnjom za povećanjem sigurnosti u kopnenom saobraćaju.

Hvala na pažnji!

27.01.2010. Georgia, SAD

Documents

SIGURNOST SAOBRAĆAJA - yubs.rs autora/Ruzica Popovic... · operativne i sigurnosne performanse cjelokupnog sistema. Uvod ... šine, vodovi, cjevovodi, žičare) dolazi do izražaja