Eskişehir Bölgesel İnovasyon Stratejileri ile Kapasite Oluşturma Projesi

Temiz Üretim, Eko-Verimlilik ve Temiz Üretim, Eko-Verimlilik ve Çevre Dostu Ürünler: Temel Çevre Dostu Ürünler: Temel

Yaklaşım, Teknikler, Yöntemler Yaklaşım, Teknikler, Yöntemler ve Bilgi Kaynakları ve Bilgi Kaynakları

Prof.Dr. Göksel N. DemirerProf.Dr. Göksel N. DemirerOrta Doğu Teknik Üniversitesi Orta Doğu Teknik Üniversitesi

Çevre Mühendisliği BölümüÇevre Mühendisliği BölümüEskişehir Bölgesel İnovasyon Stratejileri ile Kapasite

Oluşturma Projesi Sanayici için Rekabet Odaklı Çevre Eğitimi

Sanayide Eko-Verimlilik ve Rekabet

Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı

19 Ağustos 2008ESO Konferans Salonu, Eskişehir

Prof. Dr. Göksel N. Demirer, Çevre Mühendisliği BölümüOrta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara

Gündelik hayatımızda kullandığımız ürün ve hizmetlerin çevresel etkilerinden ne kadar haberdarız ?

Prof. Dr. Göksel N. Demirer, Çevre Mühendisliği BölümüOrta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara

ÇİP ÜRETİMİ

Prof. Dr. Göksel N. Demirer, Çevre Mühendisliği BölümüOrta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara

Endüstriyel süreç

Hammadde Ürün

AtıklarDiğer girdiler

Arıtma

Doğal Alıcı Ortamlara Deşarj

ENDÜSTRİYEL ETKİNLİKLERİN ÇEVRE İLE ETKİLEŞİMİNİN BASİTLEŞTİRİLMİŞ MODELİ

“Sürdürülebilirlik” kavramı bu tür bir süreç için somut olarak ne anlama gelir ?

Prof. Dr. Göksel N. Demirer, Çevre Mühendisliği BölümüOrta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara

Çevre Yönetiminin Tarihsel Gelişimi

Seyreltme

Arıtma

Geri Dönüşüm

Temiz Üretim

1960 Kirlilik Kontrolü

1990Kirlilik ÖnlemeTemiz Üretim

Sürdürülebilir Atık ya da Çevre Yönetimini

Prof. Dr. Göksel N. Demirer, Çevre Mühendisliği BölümüOrta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara

Prof. Dr. Göksel N. Demirer, Çevre Mühendisliği BölümüOrta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara

KİRLİLİK ≡ HAM MADDE, SU, ENERJİNİN ETKİN OLARAK KULLANILAMAMASI KAYNAKLI, ÜRETİM SÜRECİNi ÜRÜNE/HİZMETE DÖNÜŞEMEDEN TERK ETMESİ

TEMİZ ÜRETİM/KİRLİLİK ÖNLEME (TÜ/KÖ) ≡ HAM MADDE, SU, ENERJİNİN ETKİN OLARAK KULLANILARAK, OLASI EN YÜKSEK ORANDA ÜRÜNE/HİZMETE DÖNÜŞTÜRÜLEBİLMESİ

TÜ/KÖ ≡ KİRLİLİK AZALTIMI + ENDÜSTRİYEL VERİM ARTIŞI

Prof. Dr. Göksel N. Demirer, Çevre Mühendisliği BölümüOrta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara

Sanayide “Sürdürülebilirlik”

Sürdürülebilir Tüketim ve Üretim kavramı endüstri başta olmak üzere tüm insani etkinliklerde verimlilik artışı ile atık azaltımını birlikte gözeten Temiz Üretim, Kirlilik Önleme, Ekoverimlilik, vd. alanlarda 20 yılı aşkın süredir yapılmakta olan çalışmaların doğal bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır.

Prof. Dr. Göksel N. Demirer, Çevre Mühendisliği BölümüOrta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara

Sürdürülebilir Tüketim ve Sürdürülebilir Tüketim ve ÜretimÜretim (STÜ) temel gereksinimlere karşılık gelen ve yaşam kalitesini artıran mal ve hizmetlerin üretimi sürecinde;

doğal kaynak kullanımı, toksik ve diğer kirleticiler ve atık deşarjlarınındiğer tüm emisyonların

yaşam döngüsü perpektifi çerçevesinde azaltılarak, gelecek kuşakların gereksinimlerinin kesintisiz olarak sağlanabilmesine yönelik tüm çabaları kapsayan genel bir kavramdır.

Sustainable Consumption Symposium, Oslo, Norway, 19-20 January 1994.

STÜ Konusunda Avrupa Birliği’nin Politika Strateji ve EnstrümanlarıSTÜ Konusunda Avrupa Birliği’nin Politika Strateji ve Enstrümanları

Entegre Ürün Politikası Çevre Teknolojileri Eylem Planı Tüketici Politikaları Şirketlerin Toplumsal Sorumluluğu Kamusal Satın Alma Politikaları Ekonomik Enstrümanlar

Çevre ile İlgili Vergiler Çevresel Yatırımlar için Devlet Yardımı Emisyon Takası Ticari Politikalar

Enformasyon Araçları Eğitim, Bilinç Arttırma, Kamunun Bilgilendirilmesi Çevresel Etiketleme Tüketicilerin Bilgilendirilmesi Avrupa Kirletici Emisyon Kayıt Sistemi

Analitik Araçlar İndikatörler Raporlama Mekanizmaları Sürdürülebilir Evsel Tüketim Raporu

Araştırma ve Geliştirme 6. AB Araştırma ve Teknolojik Gelişim Çerçeve Programı

Sustainable Consumption and Production in European Union, European Comission, 2004.

Prof. Dr. Göksel N. Demirer, Çevre Mühendisliği BölümüOrta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara

TEMİZ ÜRETİM (KİRLİLİK ÖNLEME) NEDİR ?

Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP):

Bütünsel önleyici bir çevre stratejisinin ürün ve süreçlere sürekli olarak uygulanması ile insanlar ve çevre üzerindeki risklerin azaltılması.

Prof. Dr. Göksel N. Demirer, Çevre Mühendisliği BölümüOrta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara

TEMİZ ÜRETİM/KİRLİLİK ÖNLEME NEDİR ?

Prosesler için;

•Hammadde ve enerji kullanımının •Toksik madde kullanımının •Üretim ve hizmet süreçlerinden kaynaklanan tüm emisyon ve atıkların miktar ve toksisitelerinin

Ürünler için;

•Olumsuz çevresel etkilerinin yaşam döngüsü boyunca (hammadde eldesinden nihai bertarafa kadar)

önlenmesi/azaltılması demektir.

Prof. Dr. Göksel N. Demirer, Çevre Mühendisliği BölümüOrta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara

TEMİZ ÜRETİM NEDİR ?Ürün/hizmet kalitesi

ve verimlilik

İşçiler/Halk/Tüketiciler/Gelecek kuşaklar üzerindeki

Çevresel Riskler

Üretim/Arıtma/SağlıkMaliyetleri

ve

Prof. Dr. Göksel N. Demirer, Çevre Mühendisliği BölümüOrta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara

TEMİZ ÜRETİM’İN ARAÇ VE METODLARI: √ İşletme Verimliliğinin Arttırılmasına Yönelik Çevre Yönetimi, √ Ekoverimlilik, √ Atık Denetleme, √ Enerji Denetleme, √ Risk Denetleme, √ Çevresel Yasa Yönetmeliklerle Uyum Değerlendirmesi, √ Çevresel Etki Değerlendirme, √ Yaşam Döngüsü Analizi, √ Teknoloji Değerlendirme, √ Kimyasal Değerlendirme, √ Endüstriyel Ekoloji, √ Çevre için Tasarım, √ Çevre için ya da “Yeşil” Satın Alma, √ Çevre Yönetim Sistemleri, √ Çevresel Performans Değerlendirmesi

Prof. Dr. Göksel N. Demirer, Çevre Mühendisliği BölümüOrta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara

- Piyasada rekabetin, yenilenmenin, ve çevreye karşı olan sorumluluğun arttırılmasını amaçlar

- Tüm sektör ve tüm şirketlere (KOBİ de dahil) uygulanabilir - Problemlere değil, fırsatlara odaklanır - Boru-sonu çözümler yerine işletim değişiklikleri sayesinde performansı ve verimliliği geliştirmeyi hedefler

- Bir şirketin hem eko-nomik hem de eko-lojik koşullarda daha verimli bir şekilde yönetilmesini amaçlar

“daha çoğunu daha azıyla yap”

Ekoverimlilik Nedir ?

Prof. Dr. Göksel N. Demirer, Çevre Mühendisliği BölümüOrta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara

Bir şirketin ekoverimli olabilmesi için:

Mal ve hizmet üretiminde kullandığı hammadde miktarını azaltması

Enerji ve su kullanımını azaltması

gereklidir.

Toksik atık miktarını azaltması

Geri-kazandığı atık miktarını arttırması

Yenilenebilir kaynak ve enerji kullanımını azaltması

Ürün dayanıklılığını arttırması

Ekoverimli Üretim

Prof. Dr. Göksel N. Demirer, Çevre Mühendisliği BölümüOrta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara

Eko-Verimlilik

Eko-Tasarım Temiz Üretim

Yönetim Araçlarının Belirlenmesi ve Eko-

Verimlilik Olanaklarının Seçimi

Toplam Kalite Yönetimi

Yaşam Döngüsü Analizi

Çevre Yönetim Sistemleri

(EMAS, ISO 14000)

Çevresel Maliyet Yönetimi

Çevresel Muhasebe ve Denetim

İşletme Verimliliğinin Arttırılmasına Yönelik Çevre Yönetimi

Ekoverimliliğin Kavramsal Çerçevesi

Prof. Dr. Göksel N. Demirer, Çevre Mühendisliği BölümüOrta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara

√ Basit, sistematik ve temel bir çevre yönetimi aracı

√ Eko-verimlilik yolunda ilk adım

√ İşletmelerinizin ekonomik ve çevresel verimliliğini geliştirmede kullanılan bir yaklaşım

İşletme Verimliliğinin Arttırılmasına Yönelik Çevre Yönetimi (Good Housekeeping)

İşletme Verimliliğinin Arttırılmasına Yönelik Çevre Yönetimi

Bilinç

Gözlem

Analiz

benimsenen yaklaşım

atık

enerji

lojistik

su

kontrol listeleri

Çevresel Performans İndikatörleri

muhasebe akış şeması

Öz-değerlendirmeEko-haritalama

UYG

ULA

MA

İLK

E

Kontrol Listeleri

Hesap Tabloları

Akış Şeması

İşletme Verimliliğinin Arttırılmasına Yönelik Çevre Yönetimi Kılavuzu Yapısı

İşletme Verimliliğinin Arttırılmasına Yönelik Çevre Yönetimi

verimlilik artışı maliyetin düşürülmesi çevre etkilerinin azaltılması

Alacakları gönüllü önlemlerle işletmeler;

İşletme Verimliliğinin Arttırılmasına Yönelik Çevre Yönetimi: İşletmeleri eko-verimlilik hedefine ulaştırabilecek önemli bir ilk-adım

Kolay uygulanabilecek sağduyulu önlemlerle işletmeleri aşağıdaki hedeflere ulaştırır:

hammadde, su ve enerji girdilerini daha verimli kullanabilir atıklarının tehlikelerini ve hacimlerini azaltabilir

hammaddelerini ve ambalaj maddelerini tekrar kullanabilir ve/veya geri dönüştürebilir

çalışma koşullarını ve iş güvenliği iyileştirebilirler.

• İşletmelerin çevre yönetimi hedefleri için kolay-uygulanabilir, düşük/sıfır maliyetli seçenekler sunar.

• Kontrol Listeleri, Akış Şemaları ve Eylem Planlarını da içeren somut sonuçları hedefler.

• Elde edilen sonuçların izlenmesi için uygun bir yönetim aracı olarak tasarlanmıştır.

• Mali kaynakları kısıtlı KOBİ’ler için özellikle daha uygundur.

• Mevcut kadrolarla, ya da küçük bir dış destekle gerçekleştirilebilecek uygulamaları kapsar.

İşletme Verimliliğinin Arttırılmasına Yönelik Çevre Yönetimi Kılavuzu: KOBİ’ler İçin Bir Çevre Yönetim Aracı

1. Hammadde ve Malzemelerin Verimli Kullanımı

2. Bilinçli Atık Yönetimi

3. Malzeme ve Ürünlerin Etkin Taşınımı ve Korunumu

4. Su Tasarrufu

5. Enerji Tasarrufu

Üretim süreçlerine uyarlanabilecek kolay kullanımlı kontrol listeleri aracılığıyla aşağıdaki konularda gelişmeler sağlanabilir:

Üretim Sürecinin Geliştirilerek Kaynakların Verimli Kullanımı

Her Kontrol Listesi aşağıdakileri kapsar: • uygulanabilecek eylemlerin listesi

Amaç: Suyu Yeniden Kullanmak ve Su Kullanımını Azaltmak

Yapılacak İş Sorumlu Kişi Tasarruf

• Su kaçaklarını önleyin. - Eski contaları değiştirin. - Su borularındaki kaçakları belirleyin ve gerekli onarımı yapın. - Üretim proseslerinde kullanılan su tanklarını denetleyin ve sızıntıları önleyin.• Gereksiz akan muslukları kapatın.• Durulama suyunu tekrar kullanın.• Tekrar kullanılabilir su kaynaklarının miktarı, kalitesi ve konumunu belirleyin.• Pompa ve boruları yeniden düzenleyin.

Öncelik ve eylem zamanlaması

• Maliyet tasarruflarını ve diğer faydaları belirten bir kolon• Öncelikli eylemleri belirleyen bir sütun• Sorumluluk dağılımını gösteren bir sütun

Kontrol Listelerinin Kullanımı

Örneğin: Su Tasarrufu Kontrol Listesi

Evet/hayır

Üretim Sürecindeki Girdi ve Çıktıların Analizi

İhtiyaç duyulan verilerin birçoğu idari veya muhasebe kayıtlarında zaten mevcut olabilir !

• Üretim süreci boyunca kaynak akışının değerlendirilmesi• Üretim sürecindeki her bir basamağın analizi

Hammaddeler:......................kg......................kg......................m 3

......................m 3

Su.......................m 3

Enerji....................kW Emisyonlar.................kgAtık ısı.......... ...kW

Atık su...………………....m3

Atık Maddeler:.................................kg.................................kg.................................kg

Katı atık:.................................kg.................................kg.................................kg

Yan malzemeler:...............................kg...............................kg...............................kg

Basamak 1

Basamak 2

Üretim Prosesi

Ürün:......................kg......................m 3

GİRDİ

ÇIKTI

Tüketici

vb.

http://www.enve.metu.edu.tr/people/gndemirer/links/temizuretim/

Prof. Dr. Göksel DemirerProf. Dr. Göksel Demirer Orta Doğu Teknik ÜniversitesiOrta Doğu Teknik Üniversitesi Çevre  Mühendisliği  BölümüÇevre  Mühendisliği  Bölümü

    AnasayfaAnasayfa | Temiz Üretim | Temiz Üretim Araçları | Temiz Üretim Sözlüğü | Örnek Uygulamalar | İlgili Kurumlar | Yararlı Kaynaklar | Temiz Üretim | Temiz Üretim Araçları | Temiz Üretim Sözlüğü | Örnek Uygulamalar | İlgili Kurumlar | Yararlı Kaynaklar

    AnasayfaAnasayfa TemizTemiz ÜretimÜretim TemizTemiz ÜretimÜretim AraçlarıAraçları TemizTemiz ÜretimÜretim SözlüğüSözlüğü EndüstriyelEndüstriyel UygulamalarUygulamalar İlgiliİlgili KurumlarKurumlar YararlıYararlı KaynaklarKaynaklar İletişimİletişim

Özellikle 20. Yüzyıl’ın ikinci yarısında baş döndürücü bir hıza ulaşan teknolojik ve endüstriyel gelişmelerin beraberinde getirdiği çevresel değerlerin tahribi ve yenilenemeyen kaynakların hızla azalması günümüzde ivmelenerek sürmektedir.

 Endüstrileşme ve yaşam biçimlerindeki değişmeye paralel olarak ortaya çıkan atıklar, zaman içinde logaritmik bir artış göstermiş ve bu atıklardan kaynaklı yaşanılan yerel çevre sorunları küresel bir boyut kazanmıştır. Ozon tabakasındaki delinme, küresel ısınma, asit yağmurları, çeşitli doğal alıcı ortamlara -özümseme kapasitelerinin çok üzerindeki miktarlarda- yapılan toksik ve tehlikeli atık deşarjları bu kapsamda sayılabilir.

BİLGİ KAYNAKLARIBİLGİ KAYNAKLARI

Week No Topic

1 Introduction

2 Historical Development of Waste ManagementElements of Cleaner Production

3 Role of Different Actors of Society in Promoting Cleaner Production

4 Cleaner Production Tools I (GHK, Environmental Compliance Audit; Waste Reduction Audit; Environmental Impact Assessment; Life Cycle Analysis)

5 Cleaner Production Tools II (Chemical Assessment; Green procurement; Design for Environment; Energy Audit)

6 Cleaner Production Success Stories from Small and Medium Sized Enterprizes, Local Governments, Industry, Agriculture, and Service Sectors

7 Waste Reduction Audit: Methodology

8 Waste Reduction Audit: Case Study for Leather Manufacturing

9 Environmental Management Systems

10 Guest Speaker

11 Environmental Performance Indicators

12 Life Cycle Assessment (LCA)

13-14 Presentation and Discussions of the Term Projects

EnvE 428 Dersi: Pollution Prevention

Middle East Technical University

Regional Activity Centre for Cleaner Production

Ministry of Environment and Forestry

Cleaner Production: A tool for Green Competitiveness in the

Turkish IndustryWorkshop and Short Course

Middle East Technical University Department of Environmental Engineering

Workshop Series

31 March-2 April 2008Middle East Technical UniversityCulture and Convention Center

Ankara, Turkey

MICROTRAINING: SUSTAINABLE TECHNOLOGICAL INNOVATION

PARTNERSDelft University of Technology, The Netherlands

Technical University of Catalonia, Spain

Aachen University, Germany.

Middle East Technical University, Turkey

Royal Institute of Technology/KTH, Sweden

Prof. Dr. Göksel N. Demirer, Çevre Mühendisliği BölümüOrta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara

MICROTRAINING: SUSTAINABLE TECHNOLOGICAL INNOVATION

An increasing number of companies find Sustainable Development (SD) important; this is mainly due to the growing attention from politics and society.

Nowadays technology and innovation play important roles in the approaches to sustainability related problems.Exchanging of new knowledge and insight is therefore important.

Daily practise proves that it is difficult for companies to regularly make time to transfer knowledge internally. Therefore it is necessary for companies to have a practical approach on improving the level of knowledge of Sustainable Technological Innovation (STI) within the organisation.

MICROTRAINING offers a flexible approach focussed on stimulating feedback, coupled on various learning styles and participants.

Prof. Dr. Göksel N. Demirer, Çevre Mühendisliği BölümüOrta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara

Related topics are taught in series of modules of 15 to 30 minutes,. The choice of topics covered will be determined by the knowledge requirements of the employees of the company.

The MICROTRAINING approach is developed and tested by six companies in the Netherlands, Delft University of Technology and InnovadersAmsterdam, and in corporation with BecoRotterdam.

Prof. Dr. Göksel N. Demirer, Çevre Mühendisliği BölümüOrta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara

MICROTRAINING APPROACH

Prof. Dr. Göksel N. Demirer, Çevre Mühendisliği BölümüOrta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara

TEŞEKKÜRLERProf. Dr. Göksel N. Demirer Çevre Mühendisliği BölümüOrta Doğu Teknik Üniversitesi Tel: 210 58 67, 210 26 41Faks: 210 26 46e.posta: goksel@metu.edu.tr