ตุง - MCPmcp.ac.th/intellect/Chapter3/07.pdf1.9.ต งกฐ น 1.10.ต งพระเจ...

ตุงเปนสิง่ที่ประดิษฐคิดคนขึน้ เพื่อใชในงานพิธีกรรมทางพระพุทธศาสนาของชนชาวลานนา สามารถจาํแนกออกเปน 2 ประเภท คือ

1.ตุงที่ใชในงานมงคล ถอืเปนตุงทําบุญ จําแนกไดดังนี ้1.1.ตุงไชย ชนิดของตุงไชย อกี 2 ชนิด คือ ตงุใย ตุงตั๋น 1.2.ตุงซาววา 1.3.ตุงคาคงิ 1.4.ตุงตวัเปง 1.5.ตุงพญายอ 1.6.ตุงเจดยีทราย 1.7.ตุงกระดาง 1.8.ตุงพระบฏ

1.9.ตุงกฐนิ 1.10.ตุงพระเจาสิบชาต ิ1.11.ตุงราว (ตงุฮาว) 1.12.ตุงขอนงงวงชาง

2.ตุงที่ใชในงานอวมงคล ถอืวาเปนตุงทําทาน จําแนกไดดังนี ้

2.1.ตุงสามหาง มลีกัษณะ 2 แบบคือ แบบของพระสงฆและแบบของชาวบานทั่วไป 2.2.ตุงแดง 2.3.ตุงเหลก็ตุงตอง 2.4.ตุงขอนนางฝาน 2.5.ตุงฮางคน 2.6.ตุงกาง

ตุงพิเศษเฉพาะถิ่น 1.ตุงอองแอง อ.แจหม จ.ลาํปาง 2.ตุงหมากเตา ต.แมสอย อ.จอมทอง จ.เชียงใหม 3.ตุงผัด อ.เมืองปาน,อ.แจหม จ.ลําปาง 4.ตุงพันชอ (ปนจอ) วัดศาลาไชย ต.ศาลา อ.เกาะคา จ.ลําปาง 5.ตุงยอดธาตุ ใชประดับบนยอดธาต ุ6.ตุงบอก แขวนปนอยูกับตุงเหล็กตุงตองในพิธีสงศพ 7.ตุงใยจอมมอง พบที่บานแทนดอกไม ต.สบเตีย๊ะ อ.จอมทอง จ.เชียงใหม 8.ตุงเงินตงุคํา พบทีว่ัดพระแกว วัดเชียงยืน วดัจอมคําและวดัหัวขวง 9.ตุงประเภทนี้พบในวิหารวัดของชาวไทลื้อ พบม ี2 ชนิดคอื 1.ตุงพระเจาสิบตน

2.ตุงพระเจาซาวแปด 10.ตุงกาแล 11.ตุงไทลือ้ 12.ตําขอน เปนชือ่เรยีกของตงุที่ชาว จ.แมฮองสอน ม ี6 ชนดิ ไดแก ตําขอน

คํา ตําขอนธรรมดา ตาํขอนงวงชาง/ตาํขอนกลม ตําขอนนางผาน ตุงราว/ตงุใจ ตุงเรอื (ตงุเหล็กตุงตอง)

ลวดลายฉลุประดับบนตัวตุง ภูมิปญญาอันชาญฉลาดของแตละคนซึ่งเทคนิคการตัดลวดลายฉลุนี้ตองอาศัยความชาํนาญในการตัดเปนอยางมาก เพราะไมมีการเขียนลายมากอน โดยสวนมากแลวก็มักเปนผูที่เคยผานการบวชเรียนมากอนแลวทั้งสิ้นหรอืเรียกวา”นอย-หนาน” เพราะวชิาชีพตาง ๆ มักจะอยูในวัดเสียเปนสวนใหญ นอย-หนาน”จึงมักมีโอกาสไดสัมผัสคลุกคลีกับวิชาชีพนั้น ๆ เปนอยางดี สุนทรียภาพอันเกิดจากลวดลายสะทอนให

เห็นถึงฝไมลายมอืเชิงศิลปของสลา (ชาง) แตละคนซึ่งลวดลายฉลุที่ใชในการประดับบนตัวตุงมีมากมายหลายอยาง เชน

1.ลายดอกบัว ความหมายคือ เปนสญัลักษณแหงพระพุทธศาสนา หมายถึง ความบริสุทธิ์ผุดผองความเจรญิงอกงามไพบูลย

2.ลายกากอก,ลายพุดตาน ความหมายคอื การมีเกยีรติยศชื่อเสียง โชคลาภ เงนิทอง

3.ลายดาวชิงดวง หมายถึง การมอีาํนาจวาสนา เกยีรติยศชื่อเสียง ความสวางไสว 4.ลายดอกจันทรแปดกลีบหมายถึง สัญลักษณแฝงทิศทั้งแปด ไดแก ทิศบูรพา

อาคเนย ทกัษิณ หรด ีปจฉิม พายัพ อุดร และอีสาน 5.ลายดอกประจํายามสี่กลีบ หมายถึง การบชูาทาวจตุโลกบาลทั้งสี ่ คือ ทาว

เวสสุวัณณหรือทาวกุเวร ผูรกัษาทิศเหนือ ทาวธตรฐ ผูรักษาทิศตะวนัออก ทาววิรูปกข ผูรักษาทิศตะวันตก และทาววริุฬหกผูรักษาทิศใต

6.ลายใบโพธิ์ หมายถึง ความรมเย็นเปนสุข 7.ลายสัตวสิบสองราศี หรอื สิบสองนักษัตร หมายถึง การบชูาสัตวประจําปเกิด

ของตนหรอืเรียกวา ตัวเปง เสริมดวงชะตา 8.ลายสะเปาแกว สะเปาคํา หมายถึง การพบสิ่งอนัประเสรฐิ พบพระนิพพาน 9.ลายไขปลา 10.ลายดอกแกว 11.ลายสรอยดอกหมาก 12.ลายเขี้ยวตะขาบ,เขี้ยวเสือ 13.ลายประจํายามตาออย 14.ลายประจํายามผกักูด 15.ลายประจําผักแวน

16.ลายปราสาท 17.ลายน้ํายอย 18.ลายหมอดอก 19.ลายน้ําหยด 20.ลายงามไมค้ําโพธิ์

อุปกรณท่ีใชในการทาํตุง 1.ตัวตุงหรอืผืนตงุ ไดแก

1.1.ใชผาหรือฝาย เชน ตงุไชย ตงุใย 1.2.ใชไม เชน ตุงกระดาง ตุงไม 1.3.ใชกระดาษ เชน ตุงพญายอ ตงุตัวเปง ตงุคาคงิ ชอ 1.4.ใชโลหะ เชน ตงุเหล็กตุงตอง ตุงพระเจาสิบชาต ิ

2.ไมไผทําโครงตัวตงุ หรือใชคั่นตัวตุงเปนปลอง ๆ 3.มีดผา มดีเหลา มีดคัตเตอร 4.กรรไกรตัดกระดาษ 5.อุปกรณตอกกระดาษ (ตอกลวดลายของตุง) 6.กาว 7.เชอืกหรอืเสนดาย (ใชสําหรบัแขวนตัวตุง)

ในการทาํตุงนั้นผูทีจ่ะเรียนตองมีการไหวครูกอนการเรยีนการตดัตงุ เพือ่เปน

การรําลึกถึงผูมีพระคุณที่ประสาทศิลปะวิชาถายทอดความรูใหสืบทอดมาจนทุกวันนี ้ ในปจจุบันตุงไดถูกผลิตขึ้นเพื่อการคาขายจําหนายตามความตองการของทองตลาด คนรุนใหมและคนตางถิ่นทีซ้ื่อไป สวนมากยงัขาดความรูความเขาใจใน

หนาที ่การใชสอยและวัตถุประสงคแหงการใชตงุ โดยสวนใหญซ้ือไปเพื่อการประดับประดับตกแตงตามอาคารบานเรอืน รานคา โรงแรมแมกระทั่งในคลบัในบาร ซ่ึงมีใหเห็นโดยทัว่ไป และในอดีตตงุเปนเอกลกัษณทางวฒันธรรมอันสําคญัของแตละชุมชน สรางสรรคขึ้นมาดวยแรงศรัทธาของตน จากความเลื่อมใสอนัแรงกลาในพระพุทธศาสนา ถกูบรรจงสรางขึ้นเพื่อเปนที่พ่ึงทางใจ โดยการนําตงุมาใชเปนเครือ่งสักการะบูชาในพิธีกรรมตาง ๆ