View
214
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
28 oktober 2010 1Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
Maatschappelijke effectenvan lichthinder
Johan VandewallePreventie Lichthinder vzw
28 oktober 2010 2Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
Gevolgen voor onze omgeving
• Lichamelijk en gezondheid• Maatschappelijk• Kennis• Cultureel
28 oktober 2010 3Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
Biologisch ritme• Ritme is een continu,
weerkerend patroon van bewegingen
• Een biologisch ritme is een cyclische verandering in de functies van een organisme
• Een biologische klok is een aangeboren mechanisme bij organisme waarbij allerlei lichamelijke functies met een bepaalde periodiciteit plaatsvinden
28 oktober 2010 4Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
Circadiaan/Circadisch Ritme
• Circadiaan: latijns woord circa-diem, een dag rond
• Circadiaan- of circadische cyclus: bioritme van ca. 24h bij levende wezens
• Circadiaanritme is ingesteld op de natuurlijke dag-nachtcyclus (= slaap-waakritme)
• Daardoor zijn organismen in staat om zich aan dagelijkse milieuveranderingen zoals lichthoeveelheid, temperatuur, etc. aan te passen.
28 oktober 2010 5Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
Desynchronisatie van het Circadiaan Ritme bij de mens
• Oorzaken van desynchronisatie:– Lange transcontinentale vluchten (Jet Lag)– Werken in shiften (nachtwerk)– Ouderdom– Blootstelling aan artificieel licht gedurende de
nacht– Ziekten: kanker, slaapstoornissen, diabetes
• Fysiologische tekenen van desynchronisatie: hoofdpijn, spijsverteringsstoornissen, depressie, slapeloosheid, melatonine-productie ↓
28 oktober 2010 6Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
Lichamelijk• Dieren profiteren van lange zomerdagen
om meer voedsel op te nemen: aanleggen van een vetreserve om voedselarme winter te doorstaan
• Mensen kennen door artificiële verlichting het hele jaar ‘zomerdagen’ en geen voedseltekort in de winter
• Minder slapen: – Verminderde hoeveelheden hormoon leptine
(reactie op caloriëntekort)– Verhoogde hoeveelheden hormoon ghreline
(stimuleert appetijt)
28 oktober 2010 7Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
Lichamelijk
• In de laatste 40 jaar is de slaapduur met gemiddeld 1 à 2 uur verminderd in de VS (Spiegel et al. 2004)
• Mensen met verkorte slaapperiode lopen een verdubbeld risico op obesitas en diabetes (type 2) (Cappucio et al. 2007).
28 oktober 2010 8Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
Licht en gezondheid
• Interessante weetjes:– 19 h wakker zijn heeft hetzelfde
effect op het lichaam als 0.5 ‰ alcohol
– 24 h wakker zijn heeft hetzelfde effect op het lichaam als 1 ‰ alcohol
28 oktober 2010 9Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
• Pijnappelklier (epifyse)• Hypofyse• Schildklier• Thymus• Longen• Bijschildklier• Melkklier• Hart• Lever• Milt• Bijnieren• Pancreas• Eierstokken• Baarmoeder
A. Wunsch, Licht 11-12/2007
Organen en klieren beïnvloed door licht
28 oktober 2010 10Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
Melatonine: kenmerken & functies• hormoon
– geproduceerd in de epifyse (pijnappelklier)– productie volgens sterk dagelijks ritme
• lage secretie gedurende de dag• hoge secretie gedurende de nacht
• waaier aan biologische functies, zoals:−gemoedstoestand & depressie−voortplantingsfysiologie −antioxidant−kankerremmer (anti-oncogenisch)
28 oktober 2010 11Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
Afrika
China
Oost-Europa
U.S. & W. Europa
Japan
0 50 100
Japan, 1950s
Borstkanker voorkomen/100.000 vrouwen/jaar
(met leeftijdscorrectie)
From the IARC, Lyon: Parkin, DM, et al. CA Cancer J Clin, 49:33-64, 1999
28 oktober 2010 12Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
Lichamelijk: endocriene kankers
R2 = 0.9199
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5
light intensity (micro-lux)
Wo
ma
n B
rea
st
Ca
nc
er
rate
s (
pe
r 1
00
,00
)
• Positieve correlatie tussen nachtelijke lichtintensiteit (satelietfoto’s) en aantal borstkankergevallen in 147 Israelische steden
28 oktober 2010 13Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
• Mensen die voor de TV in slaapvallen of in een ruimte die niet donker is (lichtvervuiling) hebben een verlaagde melatonineproductie → verhoogde kans op borst- of prostaatkanker
• De hoeveelheid licht die de melatonineproductie stopt en de groei van kankercellen veroorzaakt bij ratten is 0,2 lux (2x de lichthoeveelheid van volle maan)
• Melatonine inbrengen bij ratten vertraagde kankercelgroei met 70% Davis et.al. Cancer causes control, 2006, 17:539-545
Figueiro et.al. Journal of carcinogenesis, 2006, 5:20
Lichamelijk: endocriene kankers
28 oktober 2010 14Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
Maatschappelijk: slaaptekort
28 oktober 2010 15Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
Maatschappelijk: verkeersveiligheid
• nacht-/dag-ongevallen 50% -> 30%
28 oktober 2010 16Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
België: hoogste aantal verkeersdoden in de EU (Eurostat)
Wallonie: Ministère de l'Équipement et des Transports: wegverlichting heeft geen effect op veiligheid (2002)
Maatschappelijk: verkeersveiligheid
28 oktober 2010 17Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
Maatschappelijk: verkeersveiligheid
• Risico op verkeers- en werkongevallen vergroot door slaaptekort en –verstoring.
28 oktober 2010 18Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
Maatschappelijkheid: veiligheidsgevoel
• Mensen hebben van nature schrik van het donker
• Edison: ‘uitvinding van de gloeilamp zal criminaliteit terugdringen’
• Misvatting dat meer verlichting criminelen afschrikt
• Openbare verlichting vermindert in de eerste plaats onze ‘angst’, niet de echte criminaliteit
28 oktober 2010 19Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
Lichthinder & criminaliteit
• Criminaliteit in Chicago nam met 21% toe na plaatsing van meer en sterkere lichten (Morrow & Hutton, 2000)
• Övertornea (S): geen straatverlichting in winter 2006-2007: aantal inbraken gehalveerd!
• Stijging van criminaliteit met enkele percenten voor verhoging verlichting met factor 10 (Clark, 2003)
• Netto-effect van meer verlichting is dat criminelen eerder geholpen dan afgeschrikt worden.
• Zelfde conclusie voor graffiti-spuiters.
28 oktober 2010 20Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
• In gebieden met weinig of geen lichtvervuiling zie je ca. 3.000 à 3.500 sterren. In Vlaanderen zie je gemiddeld 600 sterren.
• Brussel, Antwerpen & Gent: minder dan 100!
Kennisverlies: astronomie
28 oktober 2010 21Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
• Amateurastronomen kunnen belangrijke bijdrage aan wetenschap leveren: ontdekken van onbekende kometen, sterbedekkingen, etc.
• Astronomen kunnen al last ondervinden van de vervuiling van een stad op 100 km
• In België valt nog maar weinig te rapen…
Kennisverlies: astronomie
28 oktober 2010 22Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
• UNESCO: kunstmatige verheldering van de hemel mag niet meer dan 10% bedragen
• In Vlaanderen is dit 300% (op sommige plekken 900%)
Kennisverlies: astronomie
28 oktober 2010 23Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
Hannover Lüneburger Heide
P. Brunet
Kennisverlies: astronomie
28 oktober 2010 24Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
Melkweg weg!
28 oktober 2010 25Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
Cultureel
28 oktober 2010 26Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
Cultureel
Lascaux cave ,
France – 16 000 b.c.
28 oktober 2010 27Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
Cultureel
28 oktober 2010 28Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
Cultureel
Objecten met een sterrenkundige achtergrond gelden als een eerbetoon voor de complexiteit en diversiteit aan de wijze waarop mensen de kosmos rationaliseerden en hun acties in overeenstemming brengen met dat begrip. Dit omvat, maar is geenszins beperkt tot, de ontwikkeling van de moderne wetenschappelijke astronomie. Deze nauwe en voortdurende interactie tussen astronomische kennis en haar rol in de menselijke cultuur is een essentieel element van de uitzonderlijke universele waarde van deze objecten. Deze materiële getuigenissen van de astronomie, gevonden in alle geografische regios, overlopen alle perioden van de prehistorie tot vandaag.
28 oktober 2010 29Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
Cultureel
Sirius
28 oktober 2010 30Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
Cultureel
“De sterrennacht zet me altijd aan het dromen…” Vincent Van Gogh
Vincent Van Gogh: Caféterras bij avond, September 1888
28 oktober 2010 31Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
CultureelVincent Van Gogh:Sterrennacht boven de Rhône,september 1888
28 oktober 2010 32Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
CultureelVincent Van Gogh: De sterrennacht,juni 1889“Waarom, vraag ik me af, zouden de stralende stippen in de lucht niet net zo makkelijk te bereiken zijn als de zwarte stippen op de kaart van Frankrijk? Net zoals we de trein naar Tarascon of Rouen nemen, gebruiken we de dood om naar de sterren te reizen.”Vincent Van Gogh
28 oktober 2010 33Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
Het verdwijnen van de sterrenhemel
28 oktober 2010 34Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
Lichthinderatlas
• Beelden van DMSP (Defence Meterological Satellite Program) met behulp van de Operational Linescan System (OLS)
• Uit de periode 1996-1997• Compositie van beelden tijdens heldere nachten
met een maan minder dan 60%• Lichtbronnen die op 3 of minder opnames
voorkwamen werden er uit gefilterd• Via tal van berekeningen kaarten die de
hemelgloed veroorzaakt door artificiële verlichting weergeeft
• Nauwkeurigheid van 2.8 Km
28 oktober 2010 35Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
Lichthinderatlas
28 oktober 2010 36Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
Lichthinderatlas
28 oktober 2010 37Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
Lichthinderatlas
Op het internet:http://www.lightpollution.it/dmsp/index.htm
• Kaarten over de toename van de lichtvervuiling
• Binnenkort ook met kaarten van hoeveel sterren je waar met het blote oog kan zien
28 oktober 2010 38Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
De toestand is niet hopeloos …
28 oktober 2010 39Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
Wat kan de gemeente er aan doen?
• Overtreders informeren en begeleiden
• In openbare aanbestedingen het voorkomen van lichthinder opnemen
• Politiereglement• Stedenbouwkundige verordening• Informatie verspreiden
28 oktober 2010 40Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
Concrete lichthindertesten
• Hoe sterk is de lichtvervuiling in uw gemeente? Cassiopeia-test
28 oktober 2010 41Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
Cassiopeia-test• Sterrenbeeld met 5 heldere sterren in de
vorm van een W• Tussen noordelijke horizon en punt recht
boven u• Sterrenbeelden draaien langzaam rond
poolster in tegenwijzerzin
28 oktober 2010 42Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
Cassiopeia-test• Situeer de ‘W’ van Cassiopeia en
hou de kaartjes in dezelfde positie als het sterrenbeeld
• Overloop a.d.h.v. het bovenste sterrenkaartje alle controle-sterren in de aangegeven volgorde. Probeer zo ver mogelijk te geraken.
• Lees daarna op het linker sterrenkaartje de waarde af van de zwakst waarneembare ster en vergelijk met de waardeschaal.
28 oktober 2010 43Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
Cassiopeia-test
• Hoeveel sterren zie je van de genummerde sterren in kaart 1?
• Wat is de waarde van de zwakste ster?
28 oktober 2010 44Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
Sky Quality Meter (SQM-l)
• Eenvoudige meter (goedkoop) die de hemelhelderheid meet
• Minstens 3 metingen elkaar doen en rekenkundig gemiddelde bepalen
• Gegevens invoeren op http://www.lichthinder.be
28 oktober 2010 45Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
Lichthinderkaart Vlaanderen
• Op basis van de SQM-l metingen• Nog maar recent gestart. Metingen zijn
dus welkom
28 oktober 2010 46Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
Informatie op internet
• http://www.lichthinder.be• http://www.verlichtenzonderhinder.be• http://www.preventielichthinder.be• http://www.emis.vito.be/lichthinder.be• http://www.darksky.org• http://www.nachtvandeduisternis.be
28 oktober 2010 47Studiedag ’Lichthinder – effecten en oplossingen’
Humor en lichthinder
Recommended