Upload
yeliz-tunga
View
200
Download
1
Embed Size (px)
Citation preview
Teknolojinin Evrimi
Bölüm 3: Yenilik (1): Psikolojik ve düşünsel Etkenler
Yeliz Tunga 2013
Giriş
Yeliz Tunga 2013
Dünya üzerinde herhangi bir kültüre ait nesneler
incelendiğinde görülen çeşitlilik, insanın bulunduğu her
yerde yeniliğin bulunduğunun kanıtıdır.
Buna paralel olarak, bazı kültürlerde daha fazla ürün
çeşitliliği vardır. Bir uçta her yıl ortalama 70 bin patent
alan ABD halkı diğer uçta ise yüzyıllar boyunca pekte
değişmeyen Amazon havzası yerlileri..
Yeni Tür Üretim Oranlarındaki Farkın
Nedenleri?
Yeliz Tunga 2013
Psikolojik Unsurlar
Toplumsal Unsurlar
Ekonomik Unsurlar
Tikopialar
Yeliz Tunga 2013
Modern Batılılar, kendi kültürlerinden daha az nesne
çeşitliliğine sahip toplumları ilkel olarak algılamakta bunun
nedenini de o toplumlara ait düşünce yapılarının ilkelliği ile
açıklamaktadırlar.
Yazar, bu görüşe katılmamakta ve bu konuda şöyle
düşünmektedir:
Yeliz Tunga 2013
Bazı toplumlar, teknolojik değişime ve bu değişime içkin
nesnesel çeşitliliğe çok fazla değer vermeyen bir hayat
biçimi benimsemektedirler.
Tikopialar
Yeliz Tunga 2013
Modern teknolojiyi tanımalarına rağmen teknolojik
değişime hiç ilgi göstermeyen bir ada topluluğu.
Tikopialar’ın teknolojiyle ilgilenmelerini engelleyen
herhangi bir dini yasaklama yok.
Tikopialar
Yeliz Tunga 2013
Metal aletler, giysi ve boncuklar gibi birtakım
malzemelerin ticaretini de yapıyorlar.
Üstelik, teknoloji kendi amaçları doğrultusunda yetisine
sahipler.
Bunlara rağmen, teknolojik değişime karşı mesafeliler.
Yeliz Tunga 2013
Çünkü, İSTEMİYORLAR….
Batılı standartlara göre teknolojik olarak geri de olabilirler,
ama kendi değer yargılarına göre tam da olmaları gereken
yerdeler.
İÇERİK
Yeliz Tunga 2013
Hayal gücü, Oyun ve
teknoloji
Teknolojik Düşler
İmkansız Makineler
Popüler Fanteziler
Bilgi : Bilim
Bilgi: Teknolojinin Aktarımı
Emperyalizm
Göç
Pratik Bilgi
Çevresel Etkiler
Yeliz Tunga 2013
Hayal Gücü, Oyun
ve Teknoloji
Yeliz Tunga 2013
Oyunlar teknolojik değişime kaynak teşkil etmektedir.
Mucitler karşılaştıkları bulmacaları çözmekten büyük
haz duyarlar ve ne olursa kendilerine meydan okuyan
sorunların üstesinden gelmek ve OYUNU kazanmak
için elinden geleni yaparlar.
Yeliz Tunga 2013
Bir konuyu oyun olarak farz etmenin, oyunu aşan bir yönü
vardır. Bu nedenle kitapta hayal gücünün başka bir
deyişle fantezinin rolü üzerinde duruluyor.
Fantezi üç bölüm de incelenebilir.
Teknolojik Düşler
İmkansız Makineler
Popüler Fanteziler
Teknolojik Düşler
• Teknolojik Akıl
Yürütmeler
• Patentler
• Teknolojik Hayaller
Yeliz Tunga 2013
Teknolojik Akıl Yürütmeler
Yeliz Tunga 2013
Teknik cemaat tarafından yaratılan makineler, öneriler ve
görüşlerdir.
Olasılığın sınırları içinde yer alan, nispeten daha
muhafazakar görüşlerdir.
Ne var ki, bu akıl yürütmelerin bir çoğu büyük bir olasılıkla
asla uygulamaya geçmeyecektir.
Estetik varyasyonlar, hayal gücü egzersizleri
Patentler
Yeliz Tunga 2013
Patentler, titiz elemeler sonucunda hayal ürünü olmadığı
kanıtlanan yeniliklere verilir.
Teknolojik gerçeklikten çok teknolojik olasılığı yansıtırlar.
Ancak buna rağmen alınan patentlerin sadece %10’u ticari
değer taşır.
Patentler
Yeliz Tunga 2013
Bazı mucitler icatlarının kendilerine bir servet
kazandıracağına inanıp buna güdülenerek çalışsa da,
birçok mucit icadın kendisine sağlayacağı düşünsel
ödüllerle yeniliğin peşine düşer.
Patentler
Bu sebeple patent sahibi
çoğu kişiyi, teknolojik hayal
kuranlar grubuna dahil
edebiliriz.
Bu grup hiç durmadan,
hevesle ve yaratıcılıkla
ilgilerini çeken problemleri
çözmek için çalışırlar.
Yeliz Tunga 2013
Teknolojik Hayaller
Yeliz Tunga 2013
İhtimal dahilinde olmayandan, imkansız olanın sınırlarına
değin çeşitlilik gösteren cüretkar fantastik tasarılardır.
Teknolojik hayaller bilim kurgu demek değildir.
Edebi veya popüler imgelerden uzak olan bu hayaller,
teknolojik akıl yürütme ve patentten önce var olan
oyunun abartılı biçimidir.
Teknolojik Hayaller
Yeliz Tunga 2013
Leonardo Da Vinci’nin çizimleri bu türün en iyi
örneklerindendir.
Leonardo’nun çalışmalarının çoğu gösterildiği şekilde
çalıştırılamamıştır ve ancak çok azı kendilerinden sonraki
gerçekleşen teknolojik büyümeyi etkilemiştir.
Yeliz Tunga 2013
Teknoloji 18. ve 19. yüzyıllarda vaat ettiği ütopik toplumu
getiremese de 20. yüzyıl teknolojisi çevre kirliliği, nükleer
savaş gibi ciddi problemlere yol açsa da insanları
büyülemeye devam ediyor.
İnsanlar, teknolojinin yararına teknolojik olabilirlikte oyun
oynamaktan büyük bir haz alırlar. (Basalla, p. 117)
İmkansız Makineler
Yeliz Tunga 2013
Temel bilimsel yasalara aykırı olan ve çalışması imkansız
olan makinelerdir.
Bu makinelere en güzel örnek: Daimi Hareketli Makineler
Bu makineler herhangi bir enerji kaynağına ihtiyaç
duymadan çalışması planlanan makinelerdir.
İlk örneğine 13. yüzyılda rastlanmıştır ve yüzyıllar boyunca
bu arayış devam etmiştir.
İmkansız Makineler
Yeliz Tunga 2013
Enerjinin korunumu ve termodinamiğin birinci ve ikinci
yasası daimi hareketli makinelerin imkansız olduğunu
gösterse de, mucitler bir süre daha arayışlarına devam
ettiler.
Popüler Fanteziler
Yeliz Tunga 2013
Bilim kurgu , Edebi ve popüler yaklaşım
Hedef kitle ve yaratıcılar sadece teknik cemaatle sınırlı
değil
Jules Verne- denizaltıları ve uzay gemileri
H. G. Wells’ in zaman makinesi
Fantastik makineler içeren çizgi romanlar
Yeliz Tunga 2013
Bilgi: Teknolojinin Aktarımı
Yeliz Tunga 2013
Hiçbir toplum var olan bütün teknolojisini kendi üretecek
kadar yalıtılmış ve kendine yetebilecek kadar güçlü değildir.
Seyahat, ticaret, savaş, göç, keşif gibi birçok olgu sonucunda
toplumlar birbirleriyle etkileşir. Bu da teknolojinin bir
kültürden bir diğerine aktarılmasına neden olur.
Emperyalizm
Yeliz Tunga 2013
Emperyalizm ve kolonileşme teknolojinin aktarılmasına
katkı sağlamıştır.
Alıcı yani sömürge konumundaki kültürün aktarılan
teknolojiyi kabul etmeme gibi bir lüksü yoktur.
Emperyalist güçlerin aktardığı teknoloji her zaman o
kültüre zarar vermez. Aksine fayda bile sağlayabilir.
Emperyalizm
Yeliz Tunga 2013
Örneğin, bir İngiliz sömürgesi olan Hindistan
İngilizler Hindistan da yaşayan İngiliz vatandaşlarına
kolaylık sağlamak amacıyla çeşitli teknolojik aletleri
getirmişlerdir.
Hint demiryolu, dünyadaki 4. büyük demiryolu, İngilizler
tarafından yapılmıştır.
Göç
Yeliz Tunga 2013
Hünerlerin ve ürünlerin göç eden insan kümeleriyle birlikte
aktarılmasıdır.
Örneğin, Fransa da XIV. Louis tarafından Nantes fermanın
feshedilmesi sonucu aralarında zanaatkarlar ve uzmanlaşmış
hünerli işçiler olan birçok Fransız Protestan İrlanda, Hollanda,
Almanya gibi ülkelere göç etmiştir ve gittikleri ülkelerde tekstil
sektörüne büyük katkılar yapmışlardır.
Aynı şekilde, ABD’de buhar makinesinin yaygınlaşmasına bir
İngiliz aile neden olmuştur
Pratik Bilgi
Yeliz Tunga 2013
Teknolojinin tümü, sözcüklere, resimlere veya
matematiksel denklemlere aktarılamaz.
Pratik bilgilere sahip teknisyenlerin vazgeçilmezliği
buradan kaynaklanır.
Modern teknoloji, kitap sayfalarından, makalelerden,
patentlerden takip edilebilse de bazen ilk elden bilgiye
ihtiyaç vardır.
Pratik Bilgi
Yeliz Tunga 2013
Zaman zaman, pratik bilgiyi elde edilmek için teknolojik
casusluk bile yapılmaktadır.
İngiltere tekstil sektöründe söz sahibi olabilmek İpek
ibrişim makinesine sahip olmalıydı ama bunu
gerçekleştirebilecek teknik personeli yoktu. Bunun için bu
işlere yatkın bir elemanını İtalya’ ya gönderdi. (John
Lombe)
Pratik Bilgi
Yeliz Tunga 2013
Transistor – Tokyo Telekomünikasyon Şirketi
Transistor bir ABD icadı olmasına rağmen Japonlara büyük
ticari başarılar sağlamıştır. Masura Ibuka 1953 yılında
ABD’ ye yaptığı bir gezi sırasında transistorun patent
haklarını Western Elektrik Şirketinden satın aldı.
Pratik Bilgi
Yeliz Tunga 2013
Şüphesiz ki, Japonların bu başarısının nedeni transistoru
geliştirirken sadece yazılı kaynakları kullanmakla
yetinmeyip, transistor imalatını yerinde inceleyip,
konunun uzmanlarıyla görüşmelerine bağlıdır.
Çevresel Etkiler
Yeliz Tunga 2013
Doğal ortamların başka bir deyişle kültürlerin icatlar
üzerinde etkisi vardır. Aletler üretildikleri ortama özgüdür.
Doğal ortamında belirli bir işlevi yerine getirmesi için
tasarlanan bir nesne, kendi kültüründe görevini hakkıyla
yerine getirirken, yeni bir ortamda işlerlik kazanabilmek
için üzerinde değişiklikler yapılmasına ihtiyaç duyar.
Yeliz Tunga 2013
Bilgi: Bilim
Yeliz Tunga 2013
Rönesans öncesine kadar teknolojik ilerleme bilimin yardımı
olmaksızın gerçekleşmiştir.
19. Yüzyılın sonlarına doğru bilim temelli kimya ve elektrik
endüstrisi kurulduktan sonra durum değişmiştir.
Günümüzde bilim ve teknoloji sürekli ve karşılıklı bir
etkileşim halindedirler.
Bilim ve Teknoloji
Yeliz Tunga 2013
Bilim ve teknoloji arasındaki ilişki karmaşıktır basite
indirgenemez.
Teknolojik yeniliği teşvik eden bilimsel bilginin her zaman
yeni bir bilgi olması gerekmediği gibi katıksız olması da
gerekmez.
Bilim bir ürünün fiziksel olasılık sınırlarını belirler ama
nihai şeklini tanımlamaz.
Yeliz Tunga 2013
Atmosferik Buhar
Makinesi
Denis PapinThomas
Newcomen
Kaynakça
Yeliz Tunga 2013
George Basalla, Teknolojinin Evrimi