Dr Stanisław Skórka

SPAI: Systemy wyszukiwania informacji Wykład 2

Systemy nawigacji

Do momentu pojawienia się systemów hipertekstowych pojęcia „nawigowanie” i „nawigacja” kojarzono jedynie z żeglarstwem (łac. navigare – żeglowanie. Słownik PWN, 1995).

Nawigowanie (nawigacja)

jest procesem polegającym na znajdowaniu drogi i podążaniu nią w celu dotarcia do poszukiwanej informacji, opartym na wiedzy i informacji o środowisku, w którym się odbywa.

o nawigowaniu jako metodzie poszukiwania można mówić w kontekście poznawczym i przemieszczania się po systemie dokumentów (Jul, Furnas, 1998).

Nawigowanie (2)

• Gary Marchionini (1995) uznał nawigowanie za jedną z technik przeglądania, obok skanowania, obserwowania, monitorowania, czyli podstawowych procesów występujących podczas wyszukiwania informacji.

• „przeglądanie” synonimem „nawigowania”: niezbędne jest rozdzielenie tych dwóch pojęć z powodu różnic w zadaniach, do jakich są stosowane.

Przeglądanie (browse)

• Występuje w behawioralnym modelu wyszukiwania informacji Davida Ellisa (1989),

• proces odbioru treści wyświetlanej na ekranie monitora w celu odnalezienia poszukiwanej informacji, zorientowania się w położeniu oraz zadecydowaniu, dokąd można się udać – czyli jest elementem strategii wyszukiwawczej decydującym o dalszym przebiegu poszukiwań.

Konteksty nawigowania

1. odniesienie do nawigowania w środowisku geograficznym (Parunak, 1989)

2. aktywność poznawcza 3. oparta na przestrzennych modelach

informacyjnych 4. na podstawie teorii grafów

przeprowadzili 5. nawigacja przez zapytania

1. Nawigowanie wirtualne i rzeczywiste

• użytkownik, podobnie jak podróżnik, potrzebuje drogowskazów,

• pięć strategii nawigowania: identyfikatory, ścieżki, kierunki, dystans – czyli odległość od celu, oraz mniej lub bardziej przybliżony adres (Parunak 1989)

• strategia adresowa (address strategy) i dystansu (distance strategy) nie występuje podczas w środowiskach wirtualnych, ze względu na brak lub nieznajomość punktów orientacyjnych pomagających w dotarciu do celu (cztery strony świata, Gwiazda Polarna)

2. Aktywność poznawcza

• polega na wyborze jednej z możliwych ścieżek, kolejne wybory kierunków zależą od wiedzy i informacji o systemie (Jul, Furnas, 1998, s. 97)

• składa się z zadań wykonywanych podczas nawigowania: poruszanie się (obchód ang. traversal), oraz kierowanie (steering) - kontrolowanie ruchu

• Podstawowe fazy występujące podczas nawigowania: – przenoszenie się (locomotion) - ukierunkowane i

celowe przemieszczanie się użytkownika,– podejmowanie decyzji - występuje w sposób ciągły

podczas nawigowania, użytkownik decyduje o wyborze kierunku, zakończeniu poszukiwania, uzależnione jest od wiedzy deklaratywnej i proceduralnej,

– przetwarzanie - proces przyrostowy odbywający się w czasie rzeczywistym obejmuje wspomniane wyżej elementy składowe (Jul, Furnas, 1997).

Etapy procesu nawigowania wg S. Jul i G. Furnasa (1997)

2. Aktywność poznawcza (2)

• różnice pomiędzy zadaniami poszukiwania (searching) i przeglądania (browsing)

• wyszukiwanie (searching) jest zadaniem polegającym na odnalezieniu znanego celu za pomocą zapytań (querying),

• przeglądanie - zadanie realizowane poprzez nawigowanie - polegające na zorientowaniu się, co na dany temat dostępne jest w zasobach informacyjnych (Furnas, 1997).

3. Nawigacja przestrzenna

Nawigowanie przestrzenne stosowane w systemach wirtualnej rzeczywistości, np.: w programach trójwymiarowych symulujących wirtualny świat, przypomina odnajdywanie drogi w rzeczywistym świecie. Stosując tę strategię użytkownik wykorzystuje powiązania pomiędzy obiektami w przestrzeni (w lewo, nad, pod, na zewnątrz).

3. Nawigacja przestrzenna (2)

Nawigowanie semantyczne - poruszanie się pomiędzy obiektami w oparciu o interpretację znaczenia treści zawartej w węźle (stronie).

• Odnosi się do związków semantycznych: podobny, jednakowy, większy, mniej/bardziej ogólny, itp.

• Stosowany w systemach zorganizowanych za pomocą powiązań znaczeniowych, jak np.: programy na CD-ROMach, systemy hipermedialne lub systemy pomocy, (tzw. HELP).

3. Nawigacja przestrzenna (3)

Nawigowanie społeczne - poruszanie się pomiędzy węzłami oparte jest na śladach aktywności innego użytkownika lub grupy użytkowników (Dourish, Chalmers, 1994).

Cechą podstawową: wykorzystanie sygnałów i wskazówek pozostawionych przez inne osoby. Użytkownik wybiera linki używane wcześniej przez innego nawigującego.

4. Teoria grafów

• przeszukiwanie szerokie (breadth-first search), polega na odwiedzaniu najpierw węzłów (dokumentów), które są bezpośrednio połączone z węzłem startowym. Użytkownik po przejrzeniu dokumentu cofa się do węzła startowego

4. Teoria grafów (2)

• przeszukiwanie głębokie (depth-first search): wykorzystanie odsyłaczy prowadzących do węzłów usytuowanych na poziomie niższym niż węzeł bieżący. Jeżeli z węzła bieżącego nie ma odnośników nieodwiedzonych, wówczas użytkownik cofa się do węzła startowego

• przeszukiwanie dowolne (random search): charakteryzuje się wyborem przez użytkownika odnośników według dowolnych kryteriów

Inne typologie

Z punktu widzenia celu wyszukiwania: • eksploracja (exploration): nie ma

sprecyzowanego celu lub chce uzyskać ogólny przegląd zasobów - eksploruje przestrzeń informacyjną.

• znajdowanie drogi (wayfinding) - znajomość celu, wówczas znajduje do niego drogę,

• identyfikacja obiektów (object identification) interesujące są jedynie obiekty zawierające dany atrybut lub cechę, np.: o podobnej tematyce, stara się zidentyfikować je bez względu na to czy są rozproszone czy też zorganizowane w jednym miejscu.

Modele nawigowaniai kryteria ich podziału

Wg kryterium poznawczego- eksploracja- znajdowanie drogi- identyfikacja obiektów

Wg kryterium poznawczego- eksploracja- znajdowanie drogi- identyfikacja obiektów

Wg teorii grafów- przeszukiwanie głębokie- przeszukiwanie wszerz

Wg teorii grafów- przeszukiwanie głębokie- przeszukiwanie wszerz

Wg przestrzeni informacyjnych- przestrzenne- semantyczne- społeczne

Wg przestrzeni informacyjnych- przestrzenne- semantyczne- społeczne

Wg narzędzi nawigacyjnych- oparte na zapytaniach- oparte na linkach

Wg narzędzi nawigacyjnych- oparte na zapytaniach- oparte na linkach

Rodzaje systemów nawigacji

James Kalbach

nawigacja strukturalna

n. łączona n. użyteczna

(wspomagająca)

Morville, Rosenfeld • globalny• lokalny• kontekstowy

Kategorie nawigacji (J. Kalbach)

strukturalna

łącząca

wspomagająca

Wspieranie nawigowania (mechanizmy)

• nawigowanie stopniowe (sekwencyjne) i stronicowe

• okruchy chleba (nić Ariadny)• mapy stron,• drzewa nawigacyjne, • chmury tagów• dynamiczne menu• paski nawigacyjne• przyciski Wstecz i Dalej• Historia

Problemy użytkownika nawigującego

• Gdzie jestem?• Gdzie mogę się udać?• Jak mogę się tam dostać?• W jaki sposób mogę wrócić do miejsca

gdzie już wcześniej byłem?

Cykl nawigowania (wg D.Danielsona)

przyzwyczajenieprzyzwyczajenie reorientacjareorientacja

prognozowanie

Strategie poszukiwania informacji

• Model Ellisa• Technika zbierania jagód Marcii

Bates• Proces wyszukiwania informacji

Carol Kuhlthau• Strategia Gary’ego Marchionini

Model zachowania wyszukiwawczego podczas nawigowania

S.Skórka s. 167

Rozmieszczenie na stronie

Wbudowane systemy nawigacyjne: globalny, lokalny i kontekstowy

- łatwość wyuczenia- konsekwencja w lokalizacji linków na stronie- dostarczanie informacji- oferowanie alternatywnego wyboru- prezentowanie czytelnych komunikatów- używanie jasnych i zrozumiałych etykiet

(nazw)- zgodność z tematyką strony (dokumentu)- wspomaganie celów i zachowań

użytkowników.

Systemy nawigacyjneSystemy nawigacyjne

Cechy i zadaniaCechy i zadania

Problemy podczas nawigowania

• Zagubiony w hiperprzestrzeni (Lost in hyperspace)

• Przeładowanie poznawcze (Cognitive overload)

• Przeładowanie informacji (Information overload)

• „pustynna mgła” (desert fog)• Problem „co jest za drzwiami”

Systemy nawigacyjneZalecenia

• Nie zmieniaj lokalizacji menu • Wyróżniaj etykiety linków• Stosuj kilka systemów nawigacji• Informuj o aktualnej lokalizacji

użytkownika• Buduj kontekst (scenariusz) nawigowania• Ograniczaj występowanie zagubienia w

przestrzeni i przeładowania poznawczego

Książki o nawigowaniu

Fleming, J. (1998) Web Navigation. Designing the User Experience. Beijing 1998

Kalbach J. (2007), Designing Web Navigation. Beijing 2007

Literatura

1. Conklin, J. (1987) Hypertext. An introduction and survey. IEEE Computer, nr 20, s. 17-41.

2. Jul, S., Furnas, G.W. (1997) Navigation in Electronic Worlds. A CHI 97 Workshop. SIGCHI Bulletin, Vol. 29 No 4, October 1997, [Dostęp on-line: http://www.acm.org/sigchi/bulletin/1997.4/jul.html] (marzec 2003).

3. Jul, S., Furnas, G.W. (1998) Critical Zones in Desert Fog. Aids to Multiscale Navigation. ACM Symposium on User Interface Software and Technology. UIST 98, s. 97-107.

4. Marchionini, G. N. (1995) Information seeking in electronic environments. Cambridge

5. Skórka S. (2006) Użytkownicy systemów hipertekstowych. Kraków, s. 99-105, 122-123

Chmura tagów

Paski nawigacyjne

Nawigacja stronicowa

Dynamiczne menu

Nawigacja stopniowa (sekwencyjna)

Drzewa nawigacyjne

Okruchy chleba albo„nić Ariadny”

Mapa serwisu