1

AANNOO AAnngg ““ SSIINNAASSAABBII ”” NNiillaa TTuunnggkkooll ssaa BBIIBBLLIIAA ??

TTiinniippoonn aatt ssiinnuullaatt nnii :: IIssaa AAbbdduullllaahh BBiiaaggoo

2

SSaa NNggaallaann nngg AAllllaahh,,

AAnngg HHiiggiitt nnaa MMaaaawwaaiinn,, aanngg HHiiggiitt nnaa MMaahhaabbaaggiinn

AANNOO?? AAnngg ““SSIINNAASSAABBII”” NNiillaa TTuunnggkkooll ssaa BBIIBBLLIIAA ??

TTiinniippoonn aatt ssiinnuullaatt nnii :: IIssaa AAbbdduullllaahh BBiiaaggoo

AAnngg PPaassiimmuullaa nngg CCrriissttiiaannoo bbaattaayy ssaa mmggaa mmaannaannaalliikkssiikk aatt ddaalluubbhhaassaa11 Dahil sa natuklasan ng arkeyolohiya (Archeological discovery) na ginamitan ng makabagong Panlipunang Agham ( social science) , ang mga dalubhasa ay ipinako ang kanilang pagsisiyasat sa naunang generasyon ng mga Cristiano. Datapwat, sa halip na matagpuan nila ang pagkakaisa ng pananampalataya at mga kaugalian, ang kasalukuyang pag-sasaliksik sa Biblia ay nahalungkat na ang mga naunang kilusan ng mga Cristiano ay may iba’t-ibang pangkat katulad ng sekta ng Cristiano ngayon. Ang mga naunang Cristiano ay hindi nagpanukala na sila ay magtatag ng bagong relihiyon ngunit bilang Tagapagbago (reformers) lamang ng Judaismo. Hindi nila iniwan ang Judaismo, ngunit para lamang pasariwain. Ang aral ng mga naunang Cristiano ay hindi magkakapareho ang mga credo o pananampalataya; Ang mga pamamaraan ng disiplina at karapatan, ay hindi gaanong maliwanag. Ang panukala o desisyon ng naunang Konseho ay hindi tinatanggap ng iba’t-ibang mga pangkat. Sa Jerusalem, ang Banal na Bayan ng mga Judio, ay nananatiling pinakahimpilan ng mga gawain sa naunang Kapulungan o Iglesia, at karamihan sa mga naunang mananampalataya ay nananatili doon, bilang isang masugid at masunurin sa Judaismo. Hindi nila inisip na sila ay may bagong relihiyon, ngunit katuparan lamang ng mga pangako sa Israel. Sila ay patuloy na sumasamba sa loob ng mga Templo at tumutupad sa mga Kautusan ni Moises. Ang pagiging CCrriissttiiaannoo nnoooonn aayy iissaanngg uurrii llaammaanngg nngg KKiilluussaann ((MMoovveemmeenntt)), o kaya’y isang anyo ng Jewish Messianism (Judiong Messianista), ngunit hindi isang bagong relihiyon. Ang Pasimula ng Pagbabago ng Pananampalataya Sa pasimula pa lamang ng paglaganap ng pananampalataya na ipinangaral ni Jesucristo sa Palestina, ay agad na nagkaroon ng pagkakahati-hati. Sinasabi sa atin sa aklat ng mga Gawa sa loob ng Biblia na ang mga disipulo ni Jesus ay nagkatipon–tipon upang pagkaisahin ang lahat na mananampalataya ukol sa mga doktrina at patakaran (Mga Gawa 15). Ngunit sa dakong huli ay nagkanya-kanya sila, si Pablo laban sa mga Apostol at mga Apostol laban sa mga Judio. (I Corinto 1:10-17; 3:4-5). Ang hidwaang ito’y lalong pang naging talamak nang ang ilang mga Obispo ng Simbahan ay bumalangkas ng mga aral na kailan man ay hindi itinuro ni Jesucristo ukol sa kanyang kalagayan. Sinasabi ng ilan sa kanila na si Jesus ay Kapantay ng Dios at Kapamilya o Kauri ng Dios na Makapangyarihan sa lahat, ang namumuno rito ay si Athanasius. Sinalungat ito ng magigiting at may

1 The First Christians, Jeffery L. Sheler ,U.S. News & World Report, April 20, 1992 p.59,62-71

3

paninindigan katulad ni Arius. Nabahala si Constantino na baka mahati ang kanyang Emperyo dahil sa matinding alitan ng mga Cristiano. Nais niyang pag-isahin ang mga Cristiano dahil lamang sa kanyang personal na mithiin- ang Politika. Ipinatawag niya ang lahat ng Obispo upang talakayin ang mga bagay na ito. Si Constantino ang naging Tagapamuno sa usaping ito. Ano ang nangyari? Dahil sa mga banta ng Kalipunan ni Athanasius at kinatigan ni Constantino ang Hidwang aral tungkol sa pagka-Dios ni Jesucristo ang siyang nanaig. At ang

sinomang sumalungat dito ay makakatanggap ng mabigat na parusa. Sa pamamagitan ng butohan, at dahil sa takot ng karamihan, nagwagi ang pangkat ni Athanasius. Sa bahaging ito, ay nagpasimula rin na tipunin ang ang Kasulatan na pumapanig sa katuruang Athanasius at ni Constantino2. Ganito ang sinabi sa Halleys’ Bible Handbook: “ Constantine3 … He ordered, for the churches of Constantinople, 50 Bible, to be prepared under the direction of Eusebius, on the finest vellum…”4 Sa ganitong kalagayan, ay natatag ang Pamunuan sa Simbahan at nagkaroon ng panunupil sa sinomang hindi kikilala sa

Pamumuno nito. Ang kalayaan sa pananampalataya ay

nawala at ang mga iba’t-ibang kasulatan ng mga Cristiano ay pinili lamang ang umaaayon sa pananampalataya na nais ng nasa pamumuno. Dito nagpasimula ang dahilan kung bakit tayo ay may tinatawag na Biblia, na pinili lamang ng taong walang karapatan. Ang pasimula ng Canon ng mga Cristiano ay naganap paunti-unti bilang tugon sa tinatawag na “Marcionite crisis” (Panganib ng Marcionista) noong CE 140 at ang lumaganap na banta ng Gnostic sa loob ng Simbahan. Si Marcion ay nabighani sa mga aral ni Pablo na ang pagdating ni Jesucristo ay ang pasimula ng katapusan ng Batas ng Judio. Itinakwil niya ang Kautusan at ang mga Propeta sa Lumang Tipan. Kaya nga, kinakailangan na palitan niya ang Biblia ng mga Hebreo sa pamamagitan ng Kasulatan Cristiano. Siya ang nagpanukala na maging Batayan (Canon) ang 10 Sulat ni Pablo at ang binago niyang Evangelio ayon kay Lucas. Tinuligsa ng Simbahan ang ginawa ni Marcion bilang erehe at

2 How We Got The Bible, Ralph Earle pp. 31,38 3 Talamak na kaalaman na siya ay Cristiano, ngunit hindi gayon ang tunay na kalagayan. Siya ay hindi Cristiano ngunit isang debotong pagano. Sa Katunayan ang tanyag na pangitain niya: In hoc Signo Vinces” ( Sa Tandang ito ikaw ay magtatagumpay) ay pangitain niya sa Dios-Araw na si Sol Invctus, na ang simbolo ay Cross. Ang kanyang tagumpay sa digmaan sa Tulay na Milvian (Battle of the Milvian Bridge) ay ipinarangal niya kay Sol Invictus. Siya ay isang sumasamba sa paganong Dios-Araw at siya rin ang pinakapunong Pari nito.Pinagsama niya ang Cristiano at paganismong aral, rituwal, pananampalataya at kaugalian. Ideneklara ang Cristianismo sa buong Emperyo ng Roma bilang opisyal na religion at Linggo ang banal na Araw (SUN-day) bilang araw ng kapahingahan at Disyembre 25 ang kapistahan (Christmas) ni Natalis Invictus. Pagkatapos ng Konseho, kinatigan niya na maging Dios si Jesus bilang nagkatawang –tao na si Sol Invictus. (Tignan ang The Messianic Legacy, Michael Baigent, Richard Leigh at Harry Lincoln, 1986 pahina 39-43) 4 ang ibang dalubhasa ay ipinagpapalagay na ang Kopya ng Sinaticus at Vaticanus ay kabilang ang dalawang ito sa 50 kopya na ipinagawa ni Bishop Eusebius para gamitin sa mga simbahan.

Emperor Constantine

Athanasius

4

The Sefer Torah o Torah Scrolls

itiniwalag siya. Ang bagay na ito ay nagpakilos sa Simbahan na magtipon din ng mga Kasulatang at itinuring na mga sagrado o banal. Dahilan sa alitan noong ika dalawang siglo, ang simbahan ay binigyan ng halaga ang kasulatan ng mga Apostol at aral. Kaya ang mga aklat katulad ng Unang Sulat ni Clemente ( I Clement) at ang Shepherd of Hermas ay inalis sa Cannon, bagaman ang mga ito ay mas higit pang nauna kaysa sa mga Canonical na aklat. Noong ika-apat lamang na siglo binuo ang patakaran at ang Simbahan ang nagpanukala nito batay sa nabuo nilang pananampalataya laban sa ibang grupo na ayaw magpasakop sa kanila. Anomang aklat na laban sa simbahan ay ibinibilang na walang kasi ( inspired) at hindi banal. AAnnoo aanngg BBiibblliiaa?? Ang salitang Biblia ay nagmula sa salitang Griyego na bbiibblliioonn na ang kahulugan ay “ bbaalluummbboonn oo ssccrroollll ”. Ang salitang biblion ay mula sa salitang biblios na ang tinutukoy ay ang balat ng halamang papyrus, isang uri ng tambo na tumutubo sa mainit na lugar, lalo na sa Egipto, at mula dito ay nangaling ang mga sinaunang gamit sa pagsusulat. Ang Biblia ay pangmaramihang anyo (plural form) ng Biblios. Sa paglipas ng panahon ang Biblia ay naging salita upang ilarawan ang mga iba’t-ibang uri ng panulat, balumbon, at mga aklat at lalong higit ay ang mga tinipong maliliit na pangrelihiyong kasulatan na sa ngayon ay tinatawag nang Biblia. Si Jerome, isang kinikilalang Ama ng simbahan ay tinawag niya itong “ BBiibblliiootthheeccaa DDiivviinnaa” o “ TThhee DDiivviinnee LLiibbrraarryy (Ang Banal na Aklatan). AAnngg PPaannggkkaatt nngg BBiibblliiaa Ang Biblia ay nahahati sa dalawang (2 ) pangkat , ang Lumang Tipan, na naglalaman ng kasaysayan sa pasimula ng Paglikha ng Daigdig ( 4,004 BCE ayon sa tantiya ng isang Irish na Obispo si Bishop James Usher noong 17th siglo) hanggang sa Propetang si Malachi ( 443 o kaya’y 450 BCE ). Ang ikalawang

pangkat ng Biblia ay ang tinatawag na Bagong Tipan, ito’y naglalaman ng kapanganakan ni Jesucristo hanggang sa Kanyang Pagbabalik sa langit at kamatayan ng ilang mga disipulo. Ang mga Judio ay tinanggap lamang ang 39 mga aklat sa Lumang Tipan na binubuo ng tatlong pangkat, ito ang Torah, Nevi’im, at Ketuvim. Ang Torah5 ay naglalaman ng limang aklat: Genesis, Exodo, Levitico, and Bilang at Deutronomio. Ang Nevi’im ay naglalaman ng mga aklat na : Josue, Mga Hukom, I& II Samuel, I& II Hari, Isaias, Jeremias Ezekiel, Hoseas Joel, Amos, Obadias, Jona, Mica, Nahum, Habaccuc, Zepanias, Hagai, Zacharias at Malakias. Ang Ketuvim naman ay naglalaman ng: Mga Awit, Kawikaan, Job, Awit ni

5 The Sefer Torah, o Balunbon ng Torah ay malimit na nilalagyan ng mga palamuting koronang Torah ( circa 1950) na nanagbibigay ng kahulugan bilang banal at walang dungis na kalagayan.

5

Ashkenasi Torah Scroll

Solomon, Ruth, Panaghoy, Ecclesiasticus, Ester, Daniel Ezra, Nehemiah at I & II Cronica. Ang mga Cristiano naman ay nagsasalungatan, ang Roman Catholic at mga grupo ng Protestante (kasama na ang lahat ng mga sekta at iba’t-ibang pangkat (Denominations) ay tinatanggap ang 39 na aklat ng Lumang Tipan at ang 27 aklat ng Bagong Tipan. Datapwat sila’y hindi nagkakasundo sa tinatawag na “Mga KKaassuullaattaanngg AAppooccrryypphhaall””. Ang Apocrypha ay naglalaman ng mga pangyayari na umaaabot sa 450 taong. Ito’y sa pagitan ng Luma at Bagong Tipan. Ang Katolika ay tinanggap ang ilan sa mga ito at tinatawag nila itong EExxttrraa CCaannoonniiccaall BBooookks, ngunit itinakwil ng mga Protestante at tinaguriang Pseudopigrapha (hidwang mga Kasulatan) MMggaa AAkkllaatt ssaa LLuummaanngg TTiippaann aayyoonn ssaa ppaaggkkaakkaassuunnoodd--ssuunnoodd

Genesis Exodo Levitico Mga Bilang Deuteronomio Josue Mga Hukom Ruth

I Samuel II Samuel I Mga Hari II Mga Hari I Cronica II Cronica Ezra Nehemias

Esther Job Mga Awit

Mga Kawikaan

Ecclesiastes Ang Awit ng Mga Awit Isaias Jeremias Mga Panahoy Ezekiel

Daniel Oseas Joel Amos Obadias Jonas Mikas

Nahum Habaccuc Zefanias Hagai Zacharias Malakias

MMggaa AAkkllaatt ssaa BBaaggoonngg TTiippaann aayyoonn ssaa ppaaggkkaakkaassuunnoodd--ssuunnoodd Mateo Marcos Lucas Juan Ang mga Gawa Mga Taga Roma I Mga Taga Corinto IIMga Taga Corinto

Mga Taga Galacia Mga Taga Efeso Mga Taga Filipos Mga Taga Colosas ITesalonica II Tesalonica I Timoteo II Timoteo Filemon Hebreo

Santaigo I Pedro II Pedro I Juan II Juan III Juan Judas Apocalipsis

6

AAnngg MMggaa AAkkllaatt nngg AAppooccrryypphhaa Sa Bagong Tipan

Sa Bagong Tipan ng Biblia ay may 27 aklat na pawang ang sentro ng laman ay nakaturo kay Jesus -Anak ni Maria. Datapwat, may mga bagay muna tayong dapat na malaman kung ano ang buod ng kasaysayan ng 27 aklat na ito. Ang awtoridad ng simbahan (Roman Catholic at Protestante) ay sumasang-ayon na ang Biblia ay may mga pagtatalo at alinlangan6 ukol sa 7 aklat ng Bagong Tipan i.e., Hebreo, Santiago, 2 Pedro, 2 at 3 Juan, Judas at Apocalipsis7. Ang pagtatalong ito ay umabot hanggang sa ika-apat na siglo. Ang unang kabuoan ng talaan ng aklat sa Bagong Tipan ay matatagpuan sa binanggit ni Athanasius noong 367 AD8. Sa ibang kalagayan, ang ilan sa mga aklat katulad ng Shepherd of Hermas at Letter of Barnabbas ay kinikilala ng marami bilang kinasihang kasulatan. Ngunit noong ika-3 siglo ay nagkaroon ng kabaligtaran, ang pitong aklat na hindi kasama sa Caninokong aklat (Canonical Books)9 ay ibinilang nang may kasi at lahat ng hindi kabilang sa 27 aklat ay idiniklarang Apocrypha at huwad. Ang Apocrypha sa Biblia ng Protestante Si Martin Luther ang kauna-unahang nag-alis dito (apocrypha). Noong 1534, ay tinapos niya ang pagsasalin sa Biblia mula sa Griyegong Kasulatan at Hebreo. Dahil ang Apocrypha ay wala sa Hebreong Biblia, isinalin din niya ito ngunit sa bandang huli ay inilagay niya sa pagitan ng Luma at Bagong Tipan. Sa kasalukuyan ang lahat ng mga Protestante ay ganoon din ang ginawa kasama na

ang King James Version. Para sa kaalaman, na hindi batid ng mga bumabasa ng King James Version , mula sa pagkakalimbag ng King James Version ay kabilang dito ang Apocrypha. Sa katotohanan, ang isa sa mga nagpalimbag nito (KJV) ay naging Archibishop ng Canterbury at nagpatalastas na sinoman sa magpapalimbag ng Bibliang English na hindi isasama ang Apocrypha ay papatawan ng pagkakulong sa loob ng isang taon. Noong lamang ika 19th na siglo tuluyan nang inalis ang Apocrypha. Ang “Great Bible” (1539), sa Paunang Salita (Foreword) nito, ang salita ni Jerome ay isinama at sinasabing ang

6 Ang alinlangan na tinutukoy dito ay Katiwalian (corruption), Pagbaluktot (distortion), Pagdaragdag (addition) at Pagbabawas (Omission) ng mga nilalaman ng Biblia dahil sa pagtatagpi ng doktrina. 7 Noong ika-2 siglo ang mananampalataya ay kinikilala lamang ang 4 na evangelio, Mga Gawa, 13 sulat ni Pablo ! Pedro, 1 Juan,. Datapuwat ang pitong iba sa Bagong Tipan ay hindi kinikilala bilang Canoniko. 8 Si Martin Luther, nang isinalin niya ang Biblia (1534) ay isinama niya ang apocrypha at inilagay sa pagitan ng Luma at Bagong Tipan at ganito rin ang nangyari sa iba pang mga salin sa English. Ang KJV ay may Apocrypha, datapuwat sa ngayon ay inalis na rin ng mga Protestante. .Noong lamang ika- 19 na siglo ito tuluyan tinanggal sa Biblia. 9Ang salitang Cannon ay salitang Griyego na hiniram mula sa ugat ng salitang Semitico (Semetic) na ang kahulugan ay tangkay o kaya‘y tambo na ginagamit bilang panukat. Sa paglipas ito’y naging salita na ang ibig sabihin pamantayan, o talaan ng dalisay na aklat.

The Great Bible ( 1539 )

7

mga Apocrypha ay mabuting huwaran sa buhay (edifying), datapwat hindi batayan ng pananampalataya. Ang Bibliang Geneva (1560) ay nagdagdag pa ng salita na sinasabing hindi ito maaaring pagbatayan ng mga doktrina, ngunit para lamang sa kaalaman ukol sa kasaysayan at batayan sa mabuting buhay. Si Rev. Vromant ay nagsabi ng ganito: ““ DDuurriinngg tthhee ttwwoo cceennttuurriieess bbeeffoorree CChhrriisstt aanndd tthhee eeaarrll yy cceennttuurriieess aaff tteerr CChhrriisstt,, aa nnuummbbeerr ooff bbooookkss wweerree ccoommppoosseedd wwhhiicchh ccllaaiimmeedd ttoo bbee ddiivviinneellyy iinnssppii rreedd.. TThheessee ssoo--ccaall lleedd AAppooccrryypphhaall bbooookkss ccoonnttaaiinneedd ppiioouuss aanndd aallmmoosstt hhaarrmmlleessss lleeggeennddss,, ssuuppppoosseedd ssaayyiinngg aanndd ddooiinngg ooff CChhrriisstt aanndd ooff tthhoossee wwhhoo wweerree ccoonnnneecctteedd wwii tthh hhiimm…… TThheeyy wweerree hheelldd iinn hhiigghh eesstteeeemm bbyy ssoommee ooff tthhee eeaarrll yy FFaatthheerrss ooff tthhee CChhrruucchh bbuutt aabbssoolluutteellyy rreejjeecctteedd bbyy ootthheerrss..””10 Si H. Miller ay nagsabi rin ng Ganito: “ WWhheetthheerr tthheessee wwrrii ttiinngg wweerree iinntteennddeedd ttoo ddeecceeiivvee oorr nnoott iiss nnoott cceerrttaaiinnllyy kknnoowwnn,, bbuutt tthhee wwrrii tteerrss wweerree ddoouubbttlleessss mmeenn ooff ppiieettyy..”” 1111 Sa karagdagan pa, si FFrr ii ttzz RRiiddeennoouurr ay nagsabi rin :: ““ AAll tthhoouugghh ssoommee ooff tthhee bbooookkss aappppeeaarreedd ttoo hhaavvee vvaalluuee aanndd wweerree rreeaadd iinn tthhee cchhuurrcchheess (( ffoorr eexxaammppllee,, tthhee sshheepphheerrdd ooff HHeerrmmaass)),, tthheeyy wweerree eexxcclluuddeedd iinn tthhee ccoouurrssee ooff ttiimmee..””12 1144 nnaa AAppooccrryypphhaa ssaa LLuummaanngg TTiippaann Sa Septuagint13 at sa kasalukuyang Latina Vulgata (Latin Vulgate)14 ay matatagpuan ang Apocrypha sa Lumang Tipan na nakasulat sa wikang Griyego,

ngunit wala sa tinatawag na Canonized na mga aklat ng Hebreo. Narito ang mga sumusunod: 1 & 2 Esdras, Tobit Judith, Esther, Karunungan ni Solomon, Ecclesiasticus, Baruch kasama ang sulat ni Jeremias, Ang Awit ng Tatlong Banal na Kabataan, Ang Kasaysayn ni Susanna, si Bel at ang Dragon, Ang Panalangin ni Manasses 1 & 2 Maccabees. IIbbaa PPaanngg KKaassuullaattaann nnaa WWaallaa ssaa BBiibblliiaa Ang mga Saksi ni Jehovah ay nagpahayag ng ganito : “ EEzzrraa aallssoo mmaaddee rreeffeerreennccee ttoo bbooookkss bbyy pprreevviioouuss iinnssppiirreedd wwrriitteerrss (( 11 CChhrroonn.. 2299::2299;; 22 CChhrroonn.. 2266::2222;; 3322::3322 )).. EEzzrraa nnootteess tthhaatt tthhee ootthheerr pprroopphheettss ooff JJeehhoovvaahh mmaaddee wwrriitttteenn rreeccoorrddss tthhaatt aarree nnoott pprreesseerrvveedd iinn tthhee iinnssppiirreedd HHoollyy SSccrriippttuurree (( 22

CChhrroonn.. 99::2299;;1122::1155;; 1133::2222))..””15 Hindi lamang ang mga Kasulatan ng Propeta ang nawala sa Lumang

Tipan. Mayroon pang ibang mga 15 aklat na umiiral sa panahon na ang Biblia ay Pinagtibay sa dalawang Konseho na nabanggit, ngunit hindi na nila isinama. Sa katotohanan, ang mga aklat na iyon ay batayan ng mga sumulat ng Biblia. Ang isa sa batayan upang pagtibayin ang aklat bilang may kasi ( inspired ) ng Dios ay dapat na kinikilala ni Jesus at ng mga Apostol at kanila itong ginagamit

10Creed and Apologetics, George Vromant ( Roman Catholic ) p. 90 11 General Introduction to the Bible, The Word Bearer Press. 1956 p. 120 12 Who says God Created, G/L Regal Book 1967 pp. 63,64 13 Mula sa latin na Septuaginta ‘ 70’, ito’y Griyegong version ng Lumang Tipan at sinasabing isinalin ng Pitongpung dalubahasa mula sa wikang Hebreo. Ito ay isinalin sa panahon ni ng Haring si Ptolemy Philadelphus, na naghari sa Alexandria mula 285 hanggang 247 BC. 14 Ang Biblia na isinalin sa wikang Latin na ginawa ni San Jerome sa pagitan ng 384 at 405 AD 15 Aid to Bible Understanding p. 252

Latin Vulgate by St. Jerome

8

o sinisipi bilang pagbabatay ng mga katuruan. Sa katotohanan, marami sa mga nasabing aklat na hindi isinama sa Biblia ay pinagbatayan ng mga apostol at ni Jesus. Halimbawa, ang Evangelio ayon Kay Mateo ay makikita natin na karamihan ng mga aral ni Jesus ay mula sa Akat ni Enoch (wala ito sa Biblia); ang Sulat ni Judas ay pinagbatayan at kinikilala niya ang Apocrypha na kasulatan, halimabawa nito ay ang The Assumption of Moses (talata 9), Testament of the Twelve Patriarch (mga talata 6-7) at Book of Enoch (mga talata 14-15). Sa karagdagan pa, si Pablo ay pinagbatayan niya ang EEvvaannggeelliioo ssaa mmggaa HHeebbrreeoo, ito’y makikita natin sa kanyang sulat sa 1 Corinto 15:3-7. Si Pablo ay binanggit din ang isang sulat niya sa Laodiceans na sinasabi: “ At pagkabasa ng sulat na ito (para sa mga taga Colosas),sa inyo, ay ipabasa naman ninyo sa kapulungan ng mga taga Laodicea ; at basahin naman ninyo ang sulat na mula sa Laodicea. » ( Colosas 4 :16) Nasaan na ngayon itong sulat ni Pablo na mula sa Laodicea na nais niyang ipabasa para sa mga taga Colosas ? Sa Lost Books of The Bible, na tinipon ng mga dalubhasa ang mga aklat na hindi isinama sa Biblia,16 ay kabilang dito ang Sulat ni Pablo sa mga Taga Laodicea na sinasabi: “ Cause this epistle to be read to the Colosians, and the epistle of the Colosians to be read among you.” Inspired ba si Pablo? Bakit hindi isinama sa Biblia ang sulat na ito? Sapagkat ang Panahon ng Pagpapatibay (Cannonization) ay tapos na. Kahit ano pa yan totoo o hindi basta tapos na ang Biblia. Sa karagdagan pa, paanong naging salita ng Dios ang isang aklat sa Biblia katulad ng Esther. Kapag binasa ang mga nilalaman nito ay hindi mababasa o

nabanggit man lamang ang salitang Dios at ang laman ay tanging kasaysayan lamang. Ang mga Apostol at si Jesucristo ay hindi man lamang ito nabanggit o sumipi dito. Ang mga manunulat ng Bagong Tipan ay hindi man lamang nabanggit ito o kilala. Kaya nga ang aklat na ito ay hindi kinikilala bilang may kasi ng Dios , datapwat nakapagtataka, isinama sa mga Canonized na aklat sa

Lumang Tipan. Sa pahina 603 ng Oxford Annotated Bible ay ganito ang sinabi: “ It reception into Scripture was lloonngg ddiissppuutteedd bbyy tthhee RRaabbbbiiss,, for it contains nnoo rreeffeerreennccee ttoo tthhee mmoosstt pprreecciioouuss tthhiinnggss iinn JJeewwiisshh rreelliiggiioonn aanndd ddooeess nnoott eevveenn mmeennttiioonn tthhee nnaammee ooff GGoodd … It is not history, but a legend, set back early in the Persian period, intended to explain the origin and significance of Purim. Though embellished with numerous fictional devices, it may well rest on an historical account of some local deliverence of the Jews in Persia, for there is external evidence of a ceratin Marduka holding an official post at Susa under Xerxes I.”

16 Sinasabi ng mga dalubhasa na ang mga kasultang ito ay mas higit pang dalisay kaysa sa mga canonized Bible.

9

BBaakkiitt ttiinnaawwaagg nnaa AAppooccrryypphhaa oo PPssuueeddooppiiggrraapphhaa aanngg mmggaa aakkllaatt nnaa hhiinnddii kkaabbiillaanngg ssaa BBiibblliiaanngg CCaannoonniikkoo ?? Ano ang pamantayan na ang isang aklat ay ibilang sa tinatawag na Apocrypha o Pseudopigrapha? Sa aklat ni H. Miller, General Biblical Introduction pahina 117-119 ay tinalakay ang mga pamantayan ng mga patnugot upang piliin ang mga aklat. Ngunit kung ating susuriin ang pamantayan at igagawad sa kasalukuyang 66 o 72 aklat ng Biblia ay maraming mga aklat dito ang maituturing ding Apocrypha at Pseudopigrapha. Tignan natin ang mga sumusunod na pamantayan at habang patuloy na binabasa nyo ito ay ihambing ninyo sa mga natuklasan ng mga dalubhasa. Ang mga dahilan daw kung bakit hindi isinama ang ibang mga aklat sa Biblia.

11.. IIttoo’’ yy hhiinnddii kkiinnii llaallaa nngg ppaannggkkaallaahhaattaann aatt hhiinnddii kkaabbii llaanngg ssaa HHeebbrreeww CCaannnnoonn.. 22.. AAnngg mmggaa aakkllaatt aayy hhiinnddii ssiinniippii oo bbiinnaannggggii tt ssaa BBaaggoonngg TTiippaann,, nnii CCrriissttoo aatt nngg mmggaa AAppoossttooll oo

ssiinnoommaanngg mmaannuunnuullaatt ssaa BBaaggoonngg TTiippaann.. 33.. SSii JJoosseepphhuuss aayy hhiinnddii ii ttoo iibbiinnii llaanngg nnaa CCaannoonniizzeedd.. 44.. AAnngg ssuummuullaatt nngg aakkllaatt aayy hhiinnddii nnaagg--aaaannggkkiinn nnaa ssii llaa aayy kkiinnaassiihhaann.... 55.. AAnngg aakkllaatt aayy nnaaggllaallaammaann nngg mmaall ii kkaassaayyssaayyaann,, lluuggaarr aatt ppaaggkkaakkaassuunnoodd--ssuunnoodd nngg kkaassaayyssaayyaann,,

aatt bbiinnaabbaaggoo aanngg mmggaa uullaatt ssaa LLuummaanngg TTiippaann aatt ssuummaallssaalluunnggaatt ssaa BBiibbll iiaa.. 66.. AAnngg aarraall nngg ppaaggssiissiinnuunnggaall iinngg aayy ppiinnaappaayyaaggaann,, aanngg ppaaggppaappaakkaammaattaayy aatt ppaaggppaattaayy aayy

ppiinnaappaayyaaggaann,, aanngg kkaall iiggttaassaann aayy ssaa ppaammaammaaggii ttaann nngg mmggaa ggaawwaa,, aatt ppaaggbbiibbiiggaayy nngg kkaalloooobb,, aanngg mmaahhiikkaanngg ddaassaall ,, ppaannaannaallaannggiinn ssaa ppaattaayy..

77.. AAnngg aakkllaatt aayy nnaaggllaallaammaann nngg mmggaa aallaammaatt aatt aanngg kkaassaayyssaayyaann aayy ssaaggaannaa ssaa kkaammaall iiaann.. IIttoo rriinn aayy nnaaggllaallaammaann nngg mmggaa ttaannddaa oo mmii llaaggrroo nnaa hhiinnddii kkaappaannii --ppaanniiwwaallaa..

88.. AAnngg llaammaann nngg aakkllaatt aayy ppaawwaanngg mmggaa kkiinnooppyyaa oo ggiinnaayyaa llaammaanngg ssaa mmggaa CCaannoonniizzeedd nnaa aakkllaatt 99.. AAnngg mmggaa aakkllaatt aayy kkiinnii llaallaa llaammaanngg nngg mmggaa ii llaanngg ttaaoo hhiinnddii nngg KKoonnsseehhoo..

TTaallaaaann nngg mmggaa AAkkllaatt nnaa NNaabbaannggggiitt ssaa BBiibblliiaa aatt PPiinnaaggbbaattaayyaann nngg mmggaa MMaannuunnuullaatt ssaa BBiibblliiaa

AAkkllaatt nngg PPaakkiikkiippaaggddiiggmmaa nngg DDiiooss ((MMggaa BBii llaanngg 2211::1144));; AAkkllaatt nnii JJaasshheerr ((JJoossuuee 1100::1133;; 22 SSaammuueell 11::1188));; AAkkllaatt nngg mmggaa GGaawwaa nnii SSoolloommoonn (( II HHaarrii 1111 ::4411));; KK aassaayyssaayyaann nnii NNaatthhaann aanngg PPrr ooppeettaa (( II CCrroonniiccaa 2299 ::2299));; KK aassaayyssaayyaann nnii GGaadd aanngg TTaaggaakkii ttaa (( II CCrroonniiccaa 2299::2299));; AAnngg HHuullaa nnii AAhhii jj aahh aanngg SShhii lloonnii ttaa (( 22 CCrroonniiccaa 99 ::2299));; AAnngg PPaannggii ttaaiinn nnii II ddddoo aanngg TTaaggaakkii ttaa (( 22 CCrroonniiccaa 99 ::2299));; AAnngg KK aassaayyssaayyaann nnii II ddddoo AAnngg TTaaggaakkii ttaa (( 22 CCrroonniiccaa 1122 ::1155));; AAnngg PPaall iiwwaannaagg nngg PPrr ooppeettaanngg ssii II ddddoo (( 22 CCrroo.. 1133 ::2222));; AAnngg KK aassaayyssaayyaann nngg PPrr ooppeettaanngg ssii SShhaammaaiiaahh (( 22 CCrroonniiccaa 1122 ::1155));; AAnngg KK aassaayyssaayyaann nnii JJeehhuu,, aannaakk nnii HHaannaannii (( 22 CCrroonniiccaa 2200 ::3344));; AAnngg PPaall iiwwaannaagg nngg mmggaa AAkkllaatt nngg HHaarr ii (( 22 CCrroonniiccaa 2244::2277));; AAnngg AAkkllaatt nngg mmggaa HHaarr ii ssaa II ssrr aaeell (( 11 CCrroonniiccaa 99::11));; AAnngg KK aassaayyssaayyaann nnii HHuuzzaaii (( 22 CCrroonniiccaa3333::1199));; AAnngg AAkkllaatt nnaa CCrr oonniiccaa nngg HHaarr ii nngg II ssrr aaeell (( II HHaarrii 1144::1177));; AAnngg AAkkllaatt nngg CCrr oonniiccaa nngg mmggaa HHaarr ii nngg JJuuddaahh (( II HHaarrii 1144::2299))

TTaallaaaann nngg mmggaa nnaa PPssuueeddooppiiggrraapphhaa nngg LLuummaanngg TTiippaann

AAnngg AAkkllaatt nnii EEnnoocchh ;; AAnngg LLiihhiimm nnii EEnnoocchh ;; AAnngg PPaahhaayyaagg nnii BBaarruucchh;; AAnngg IIbbaa ppaanngg mmggaa WWiikkaa nnii BBaarruucchh;; AAnngg PPaagg--aakkyyaatt nnii MMooiisseess;; AAnngg PPaahhaayyaagg nnii MMooiisseess;; AAnngg HHuullaa nnii JJeerreemmiiaass;; AAnngg PPaagg--aakkyyaatt nnii IIssaaiiaass;;AAppooccaall iippssiiss nnii EEll ii jjaahh;; AAppooccaall iippssiiss nnii ZZaappaahhnniiaahh;; AAppooccaall iippssiiss nnii EEssddrraass;; MMggaa OOrraakkuulloo nnii SSiibbyyll ll iinnee;; AAnngg TTiippaann nnii AAddaann ;; AAnngg AAkkllaatt nngg JJuubbii ll llee ;; AAnngg TTiippaann nnii AAbbrraahhaamm,, IIssaaaacc aatt JJaaccoobb ;; TTiippaann nngg 1122;; PPaattrr iiaarrkkaa ;; BBuuhhaayy nnii AAsseennaatthh (( aassaawwaa nnii JJoossee));; TTiippaann nnii JJaaccoobb;; TTiippaann

10

nnii SSoolloommoonn;; AAnngg AAkkllaatt nnii NNooaahh;; AAnngg PPaaggssiissiissii nnii JJaannnneess aatt JJaammrreess;; AAwwii tt nnii SSoolloommoonn;; 1188 AAwwii tt ssaa WWiikkaanngg GGrr iiyyeeggoo;; DDaaggddaagg ssaa mmaanngg--aaaawwii tt;; AAwwii tt 115511 ssaa wwiiaanngg GGrriiyyeeggoo;; 33 AAwwii tt ssaa SSii rryyaakkoo;; AAkkllaatt nngg MMaahhiikkaa nnii MMooiisseess;; AAnngg KKaassaayyssaayyaann nnii AAcchhiiaacchhaarruuss..

AAnngg DDaaggddaagg nnaa KKaannoonniikkoo ssaa BBaaggoonngg TTiippaann

AAnngg AArraall nngg 1122 AAppoossttooll ;; AAnngg SSuullaatt nnii BBeerrnnaabbee;; AAnngg UUaanngg SSuullaatt nnii CClleemmeennttee;; AAnngg IIkkaallaawwaanngg SSuullaatt nnii CClleemmeennttee;; AAnngg PPaassttooll nnii HHeerrmmaass;; AAnngg AAppooccaall iippssiiss nnii PPeeddrroo;; AAnngg GGaaww nnii PPaabblloo aatt TTeeccllaa;; AAnngg SSuullaatt nnii PPoollyyccaarrpp ssaa PPii ll iippooss;; AAnngg PPii ttoonngg SSuullaatt nnii IIggnnaattiiuuss;; AAnngg EEvvaannggeell iioo nnii MMaatteeoo;; AAnngg EEvvaannggeell iioo nnii SSaannttiiaaggoo;; AAnngg EEvvaannggeell iioo nngg PPaaggkkaappaannggaannaakk nnii MMaarr iiaa;; AAnngg EEvvaannggeell iioo nnii NNiiccooddeemmuuss ;; AAnngg EEvvaannggeell iioo nngg TTaaggaappaaggll iiggttaass nnaa SSaannmmggggooll ;; AAnngg KKaassaayyssaayyaann nnii JJoossee aanngg AAlluuwwaaggii

AAnngg IIllaann ssaa PPsseeuuddooppiiggrraapphhaa ssaa BBaaggoonngg TTiippaann

AAnngg EEvvaannggeell iioo nnii AAnnddrreess ;; AAnngg EEvvaannggeell iioo nnii BBaarrttoolloommeeoo ;; AAnngg EEvvaannggeell iioo nnii MMaatttthhiiaass;; AAnngg EEvvaannggeell iioo nnii BBeerrnnaabbee;; AAnngg EEvvaannggeell iioo nnii TToommaass;; AAnngg EEvvaannggeell iioo nnii PPeeddrroo;; AAnngg EEvvaannggeell iioo nnii FFeell iippee;; AAnngg GGaawwaa nnii nnii JJuuaann;; AAnngg GGaawwaa nnii PPaabblloo;; AAnngg GGaawwaa nnii PPeeddrroo;; AAnngg GGaawwaa nnii AAnnddrreess;; AAnngg GGaawwaa nnii TToommaass;; AAnngg GGaawwaa nnii MMaattttiiaass;; AAnngg GGaawwaa nnii FFeell iippee;; AAnndd GGaawwaa nnii TThhaaddddeeuuss;; AAnngg SSuullaatt nnii PPaabblloo ssaa mmggaa TTaaggaa LLaaooddiicceeaa;; AAnngg AAppooccaall iippssiiss nnii PPeeddrroo;; AAnngg AAppooccaall iippssiiss nnii PPaabblloo;; AAnngg AAppooccaall iissppssiiss nnii TToommaass;; AAnngg AAppooccaall iissppssiiss nnii JJuuaann aanngg TTeeoolloohhiiyyaann,,

Iba pang aklat na Canonized sa Bagong Tipan ngunit hindi isinamasa Biblia

Mayroon pang ibang mga aklat sa panahong yaon na ibinibilang na Canonized, ngunit hindi isinama sa tinatawag ngayon na Bagong Tipan. Ang isa sa halos buong kopya ng Bagong Tipan na tinatawag na Codex Sinaiticus, na sa

ngayon ay nasa pangangalaga ng British Museum at tinataya sa taong 350 AD ay kabilang ang Sulat ni Barnabas o Bernabe, ang Shepherd of Hermas. Ang isa pang kopya ng Bagong Tipan na tinatawag na Codex Alexandria ay kabilang dito ang kilalang-kilalang 1 & 2 Sulat ni Clemente (Clement). Itoy ipinalalagay na isinulat noong ika 5 siglo na sa

ngayon ay hawak din ng British Museum. Bagong Natuklasan Noong 1945 ay may natuklasang 52-teksto o kasulatan ng mga naunang mananampalataya sa bahaging Norte ng Ehipto malapit sa bayan ng Nag Hammadi. Ngayon ito’y tinaguriang Kasulatan Nag- Hammadi. Ang ilang mga dalubhasa ay tinataya na ito na nasa panahong 350-400 AD, ngunit ang iba naman ay mas maaga pa sa 120-150 AD. Noong 1966 ito’y ipinaubaya sa mga dalubhasa upang isalin at ipalimbag. Noong 1977, ang

Dead Sea

11

buong Kasulatan na Nag Hammadi ay naipalimbag sa wikang English. Sa isa pang pagkakatuklas, ang tinatawag na Dead Sea Scrolls (Balumbon sa Patay na Dagat ) noong 1947 sa isang kuweba sa bahagi ng burol ng Dead Sea na ang pook ay kilala sa tawag na Qumran. Hindi talaga alam kung ilan ang natagpuang kasulatan sapagkat ang mga sipi ay dumaan na sa maraming kamay. Ang iba ay hindi sinasadyang sinunog at ang iba ay ipinagbili sa black market (labag na pamilihan). Ang lahat na sipi ay umaabot ng 7 balumbon kasama na ang ilang maliliit na sipi. Dahil sa pagkakatuklas na ito ay naganap pa ang pagsasaliksik sa kalapit na pook at nakatagpo ng mahigit na 800 balumbon. Ito’y naglalaman ng mga bagay ukol sa Lumang Tipan at ang mga kauna-unahang mananampalataya pagkatapos ni Jesus. Nakalulungkot, ang mga dalubhasa (scholars), mananalaysay (historians) at nais na makaalam (researchers) ukol sa natuklasang ito ay nabigo na malaman ang katotohanan ng nilalaman ukol dito. Ang pagsasalin ng Dead Sea Scrolls ay sinasadyang hindi tapusin o bagalan, hindi katulad ng Nag Hammadi. Sa ngayon ay mahigit nang 40 taon ang nakalilipas pagkatapos na ito ay natuklasan ay wala pa ring kinalabasan. Mayroon lamang ilang grupo ng mga mananaliksik ang mahigpit na pinapayagan na nagkaroon ng pagkakataon na makita ang balumbon. Ang paghingi ng pahintulot ng mga dalubhasa ay totoong ipinagkait. Ang mahigpit na pagbibigay ng pahintulot sa mga dalubhasa ay hawak ng Pontifical Biblical Commision sa ilalim ng patnugot ng Vatican. Ang Pontifical Biblical Commision ay patuloy na siyang nagmamasid at pinangungunahan ang lahat na pag-aaral sa Biblia sa ilalim ng pamamahala ng

Iglesia Katolika Romana. Tanging sila lamang ang may karapatan na magbigay ng panukala at pagpapaliwag kung ano ang laman ng balumbon at ang mga kinalabasan ng pagsasaliksik ay dapat nakapanalig sa katuruan ng Simbahan. Ang ilang mga dalubhasa ukol

sa Dead Sea Scrolls ay nagpahayag ng kanilang mga natuklasan. Ang

nabanggit natin kanina kung bakit nagkaroon ng labis na kahigpitan at pagsupil ng sariling panukala at paliwanag ng mga nagsasaliksik ay dahilan sa ang laman ng Dea Sea Scrolls ay salungat sa opisyal na paniniwala ng Simbahan, at ang Buong Sandigan ng Cristianismo ay babagsak17. Ilan sa mga Kasulatan sa Nag Hammadi at Dead Sea (Patay na Dagat) Ang mga sumusunod na talaan ay ilan lamang sa mga natagpuang balumbon sa Nag Hammadi at Dead Sea.

17 The Dead Sea Scrolls Deception, Baigent and Leigh

Book of Isaiah

12

11.. AAnngg KKaarruunnuunnggaann nnii JJeessuuccrriissttoo 22.. AAnngg EEvvaannggeell iioo nnii TToommaass 33.. AAnngg IIkkaallaawwaanngg AAppooccaall iippssiiss nnii

SSaannttiiaaggoo 44.. AAnngg EEvvaannggeell iioo nngg mmggaa NNaazzaarreennoo 55.. AAnngg EEvvaannggeell iioo nngg mmggaa EEhhiippttoo 66.. AAnngg EEvvaannggeell iioo nnii FFeell iippee 77.. AAnngg LLiihhiimm nnaa aakkllaatt nnii JJuuaann 88.. AAnngg EEvvaannggeell iioo nngg KKaattoottoohhaannaann 99.. AAnngg LLiihhiimm nnaa AAkkllaatt nnii SSaannttiiaaggoo 1100.. AAnngg AAppooccaall iippssiiss nnii PPaabblloo 1111.. AAnngg SSuullaatt nnii PPeeddrroo kkaayy FFeell iippee 1122.. AAnngg AAppooccaall iippssiiss nnii PPeeddrroo

1133.. AAnngg PPaattoottoooo nngg KKaattoottoohhaannaann 1144.. AAnngg EEvvaannggeell iioo nnii MMaarriiaa

(( MMaaggddaalleennaa )) 1155.. AAnngg TTaallaakkaayyaann nngg TTaaggaappaaggll iiggttaass 1166.. AAnngg KKaappaahhaayyaaggaann nngg

PPaaggkkaabbuuhhaayy nnaa MMaagguull ii 1177.. AAnngg PPaall iiwwaannaagg nnii HHaabbaaccccuucc 1188.. AAnngg BBaalluummbboonn nngg DDiiggmmaaaann 1199.. AAnngg KKaassuullaattaann SSaa DDaammaassccuuss 2200.. AAnngg BBaalluummbboonn ssaa TTeemmpplloo 2211.. AAnngg AAkkllaatt nnii TToommaass nnaa

NNaakkiikkiippaaggllaabbaann 2222.. AAnngg PPaassiimmuullaa nngg DDaaiiggddiigg

Bago pa natuklasan ang mga Kasulatan sa Nag Hammadi at Dead Sea , hindi natin pa lubos na alam kung ilan pa talaga ang mga kasulatan ng mga naunang Cristiano sapagkat ang mga pinuno ng Simbahan ay nag-atas na ipasira o ipasunog ang mga yaon. Sa panahon ng Emperor na si Flavius Theosius (379-395 AD), ay ipinag-utos niya na lahat ng Kasulatan na hindi sumasang-ayon sa Romanong Simbahan ay ipinasunog. Ito’y sinang-ayunan ng Emperor at ng Simbahan. Muli nang ang Emperador na Cristianong si Valentinian III (425-454 AD), ay ganoon din ang mga ipinag-utos. Ang Mga Kopya ng Bagong Tipan Ayon sa mga dalubhasa ay napakaraming sipi ng Bagong Tipan ang natagpuan at 4000 nito ay siniyasat at pinili. Habang nagsisiyasat ay mas marami pa ang natatagpuan at lalong higit na mas marami ang nakikitang pagkakaiba ng bawat sipi (variants). Ang mga ito ay nahahati sa apat na uri: Uncial Manuscripts, minicule manuscript, papyrus fragments at lectionaries. Codex Sinaiticus Sa ngayon ay may 170 sipi ng Uncial Manuscript, kabilang dito ang Sinaitic (340 CE), naglalaman ng

Lumang Tipan (Greek Version) at kabilang ang Apocrypah at ang Bagong Tipan; kabilang din dito ang Sulat ni Bernabe at Shepherd of Hermas. Sa ngayon ito ay nasa British Museum, London, English at nasa wikang Griyego. Ang nilalaman ng sipi ay wala halos ang kalahati ng Lumang Tipan at ng Apocrypha; Gayon din ang Marcos 16:9-20; Juan 7:53-8:11 Ito’y natagpuan sa monasteryo ng

St. Catherine sa Bundok ng Sinai noong 1844 ni Dr. Constantin Tischendorf, isang Aleman (German) na Professor sa Biblia at dalubhasa. Sa

13

pagdalaw niya sa monasteryong ito ay nakita niya ang basket na puno ng mga balumbon para sunugin. Napagalaman niya na dalawang basket ang nasunog na. Codex Vaticanus ( 350 CE) Ang sipi na ito ay naglalaman ng Lumang Tipan (Greek Version), kasama ang Apocrypha maliban sa mga aklat ni Maccabees at ang Dasal ni Manasses ; Ang Bagong Tipan. Ito ngayon ay nasa Aklatan ng Vatican, Rome Italy. Ang

nilalaman ng sipi ay wala ang mga sumusunod : Genesis 1:1-46:28; 2 Hari 2:5-7,10-13; Mga Awit 106:27-138:6; Marcos 16:9-20; Juan 7:53-8:11; Hebreo 9:14 hanggang sa huling bahagi ng Bagong Tipan , kasama dito ang tinatawag na Pastoral na sulat ni Pablo ngunit hindi ang Pangkalahatang sulat na nakalagay pagkatapos ng Mga Gawa, Filemon at Pahayag. Ang Codex Vaticanus ay hindi talaga alam kung saan

nanggaling, ngunit ipinagpapalagay na ito ay galing sa Ehipto at sa Caesarea nagmula. Ang panukala, na ito ay isinulat mula sa Ehipto at napunta sa Ceasarea. Unang nalaman ito sa aklatan ng Vaticano noong 1481. Sinabi ni Dr. Price na ito ay dinala sa Roma ni Pope Nicholas V noong 1448 na sa panahon din yaon ay natatag ang Aklatan ng Vaticano. Codex Ephraemi Rescriptus18 ( 450 CE) Ang sipi ay nasa wikang Griyego at naglalaman ng Luma at Bagong Tipan. Ito ngayon ay nasa National Library, Paris, France. Ang laman ng sipi ay wala ang malaking bahagi ng Lumang Tipan maliban sa Job, Proverbs, Ecclesiastes, Song of Solomon, Wisdom of Solomon, Ecclesiasticus; wala rin ang 2 Thessalonians, 2 Juan at ilang bahagi ng Bagong Tipan. Noong ika –12 siglo ang orihinal na sipi sa manuskritong ito ay may mga bahagi na nabura, sa ibabaw nito; o kaya’y sa pagitan ng dalawang hanay ay may dagdag na sulat, mga aral, ng Syrianong si Paring si Ephraem ( 299-378), kaya ito’y tinawag na Ephraem Manuscript. Ito’y ipinagpapalagay na isinulat sa Ehipto, at maaari sa Alexandria.. Ito’y dinala sa Italy ni John Lascarisnoong 1500. Sa kanyang kamatayan ang kaniyang aklatan ay binili ni Pietro Strozzi at noong 1553 ito’y nasa pangangalaga ng isang babae na si Catherine de Medici .Siya’y isang Italiana, ngunit naging asawa at ina ng Hari ng Fransiya. Sa kaniyang kamatayan, ito’y inilagay sa National Library sa Paris, na kung saan ito’y naroon ngayon.

18 written again

14

Codex Bezae (550 CE) Ang sipi ay naglalaman ng mga Evangelio, 3 Juan 11-15, at Gawa. Ito ay nasa wikang Griyego at Latin at sa kasalukuyan ay nasa Aklatan ng Cambridge University, Cambridge England. Ang sipi ay wala ang mga sumusunod na talata : Wikang Griyego , Mateo 1:1-20; 6:20-9:2; 27:2-12; Juan 1:16-3:26; Mga Gawa 8:29-10:14; 21:2-10,15-18;22:10-20;22:29-28:31 (Latin): Mateo 1:1-11; 6:8-8:27;26:65-271; Juan 1:1-3;16; Mga Gawa 8:20-10:4; 20:31:-21:2; 21:7-10; 22:2-10; 22:20-28:31. Marami pa ring mga maliliit na binawas o hindi kabilang, mga dagdag, at pagkakaiba-iba ng teksto. Ang manuskrito ay ipinagpapalagay na isinulat sa Timog ng Italia. Noong 1562, ito’y natagpuan sa monasteryo ni Irenaeus sa Lyons ni Beza, isang French Bible scholar. Siya ay nagpunta sa Switzerland at naging repormador sa Geneva at naging kaagapay at naging kahalili ni John Calvin sa Geneva. Noong 1581 si Beza ay ipinagkaloob ito sa University of Cambridge. Codex Claromontanus (550 CE) Ang pinagmulan ng Claromontanus ay maaaring galing sa Italia o kaya’y sa Sardinia. Ito’y natagpuan din ni Beza sa monasteryo sa Clermont, France, at ginamit niya ito sa kaniyang ikalawang edisyon ng Greek New Testament ( 1582 ). Nang mamatay na siya, ito’y nagpalipat-lipat sa iba’t-ibang kamay hanggang noong 1656 ay binili ito ni King Louis XIV para sa National Library sa Paris, na sa hanggang sa ngayon ay naroon. Noong 1852 ay lubos na isinaayos ( edited ) ni Tischendorf. Codex Washingtoniensis (4th o kaya’y 5th siglo) Ang sipi ay naglalaman ng Apat na Evangelio ang bahagi ng lahat ng mga sulat ni Pablo, mula I Corinto hanggang sa mga sumusunod, kabilang din dito ang Hebreo, at ang Lumang tipan na Duetronomio, Josue at Mga Awit. Ito ngayon ay nasa National Library, Washington D.C. Ang laman ay wala (omission) ang mga sumusunod: Marcos 15:13-38; Juan 14:25-16:7; kabilang din dito ang ilang bahagi ng sulat ni Pablo. Ang mga Gawa, Ang Pangkalahatang Sulat, at Roma ay nawawala rin Gayon din ang Duetronomio 5:16-6:18; Josue 3:3-4:10 at ilang mga Awit. Ang manuskrito ay may apat na bahagi, ito’y nabili noong 1906, mula sa isang mangangalakal sa Cairo ni Mr. C.L. Freer ng Detroit, Michigan. Kaya nga

15

minsan ay tinatawag din na Freer Manuscripts. Ang laman ng manuskrito ay isinaayos ng iba’t-ibang dalubhasa. Codex Koridethi ( 8th o kaya’y 9th siglo) Ang sipi ay nasa aklatan ng Tiflis, ang kapitolyo ng Georgia, dating bahagi ng Russian Soviet Republic. Ang manuskrito ay natagpuan sa monasteryo ng Koridethi sa rehiyon ng Caucasus malapit sa huling hangganan ng silangan ng Black Sea at nasa wikang Griyego. Ito’y maaaring isinulat noong 8th o 9th siglo. Ang eskriba na sumulat ng sipi ay hindi maaaring marunong sa salitang Griyego, ngunit maaaring marunong ng Coptic. Ang Chester Beatty Papyri

Sinasabi ng mga dalubhasa na ito ang isa sa mahalagang natuklasan. Ang Chester Beatty Papyri ay “ ang pinakamahalaga sa bagong pagkatuklas ng mga manuskrito ng Biblia, .Ang 12 pangkat na ito ng papyri codex manuscripts mula sa Ehipto ay nabili mula sa mangangalakal ni Mr. Chester Beatty ng London, England at ipinakilala noong Nov. 19, 1931. Ang balumbon na ito ay naglalaman ng 3 bahagi ng Bagong Tipan, 8 sa Lumang Tipan, at

isang bahagi mula sa Aklat ni Enoch at isang Homiliya (sermon tungkol sa evangelio). Ang balumbon ay pawang gawa sa papyrus, di-kumpleto o may sira, at ang ilang mga pahina ay putol-putol. At maraming kulang. Si Erasmus (isang dalubhasa sa Biblia) noong 1533 ay may kaalaman sa pag-iral ng balumbon na ito, ngunit siya at ang mga sumunod sa kanya ay hindi nabigyan ng pagkakataon na mapag-aralan ito. Noong 1809, nang mahuli ni Napoleon ang Papa at ang Estado nito sa Italia, ang balumbon na ito ay dinala sa Paris, Fance. Nang maibalik ito sa

Roma (1815), ito’y binantayan ng mahigpit, at ang mga dalubhasa ay hindi ipinahintulot na Makita ito. Si Tischendorf at Tregelles (dalubhasa sa teksto ng

Biblia) ay nagkaroon ng pagkakataon na makakuha ng pahintulot na makita ito ng ilang oras at gayon din ang iba pa ngunit may tanod na nakamasid sa kanila. Ang mga dalubhasa ay nagkaroon ng pagnanais na mapagaralan ang nilalalaman ng

balumbon na ito, ngunit silang lahat ay nangabigo at ang ilan ay nabigyan lamang ng maliit na panahon upang magawa nila ang masusing pagsisiyasat. Dahil sa malakas na kahilingan ng publikonoong 1889-90, sa pamamagitan ng pangunguna ng Papa Leo XII, ang Pahayagan ng Vatikano ay nagbigay ng photographic fascimile ng buong manuskrito, at ngayon ay hayag na para sa lahat ng mga dalubhasa sa buong mundo.

16

Codex Alexandrianus (Ang Alexandrian) Ang sipi ay naglalaman ng Lumang Tipan (Septuagent o Greek Version), kasama ang Apocrypha at ang Bagong Tipan, 1 at 2 Clemente at Mga Awit ni Solomon. Ang sipi ay nasa pangangalaga ng Pamahalaang Britanya at ng Iglesia Protestante at nakalagak sa British Museum. Bagama ang gulang ng sipi ay tinataya sa kalagitnaan ng ika limang siglo ( 5th Century), ngunit malaki ang katiyakan na ito ay mas nauna pa at maaaring bago mag-ika apat na siglo ( 4th century). Ito ay naisulat sa Alexandria, Egypt.

Noong 1078 ito ay inihandog sa Patriarka ng Alexandria, at dahil dito ay pinasimulaang tawagin ito na Codex Alexandrianus. Noong 1621, ito’y dinala sa Constantinople ni Cyril Lucar nang siya ay lumipat mula sa Alexandria patungong Constantinople.. Noong 1624 ito’y ipinagkaloob ni Lucar kay Ginoong Thomas Roe, isang sugong English (Ambassador) sa Turkey upang ipagkaloob kay King James I ng Englatera (England). Si James ay namatay bago pa man ito

nakarating sa Englatera, ngunit ipinagkaloob na lamang kay Charles I noong 1627 at huli na para pagbatayan ng King James Version noong 1611. Ito’y inilagak sa Maharlikang Aklatan (Royal Library). Noong 1757 si George II ipinagkalaoob ang aklatang ito sa mamamayan ng Englatera, at ang sipi ay inilagak na sa Aklatan Pangmamamayan sa British Museum.

Ang Nilalalaman ng Kasalukuyang Biblia

Malaking Pera sa Biblia Sa isang maliit na aklat na isinulat ni William R. Kimball (Christian Equippers International) “How Did We Get The Bible?” sa kanyang pasimula ay sinabi niya ang ganito: ““ CChhrriissttiiaann mmaaiinnttaaiinn tthhaatt tthhee BBiibbllee iiss tthhee iinnssppiirreedd WWoorrdd ooff GGoodd.. HHoowweevveerr,, tthheeyy oofftteenn aacccceepptt tthhiiss ffaacctt wwiitthhoouutt aa bbaassiicc uunnddeerrssttaannddiinngg ooff hhooww wwee rreecceeiivveedd tthhee BBiibbllee..””. Ganito ang tunay na kalagayan ng mga bumabasa ng Biblia. Paano nga ba nagkaroon ng Biblia ? Paano ito tinipon ? Sino ang may karapatang magtipon at pumili ng mga aklat at sasabihing ito’y mula sa Poong Maykapal? Maraming taon na ang nakaraan, ay binanggit sa Qur’an ang ganito : “ SSoo wwooee ttoo tthhoossee wwhhoo wwrroottee tthhee bbooookk wwii tthh tthheeii rr oowwnn hhaannddss,, aanndd tthheeyy ssaayy ,, tthhiiss iiss ffrroomm AAll llaahh,, tthhaatt tthheeyy mmaayy sseell ll ii tt ffoorr aa ll ii ttttllee pprr iiccee.. SSoo wwooee ttoo tthheemm ffoorr wwhhaatt tthheeii rr hhaannddss hhaavvee wwrr ii tttteenn,, aanndd wwooee ttoo tthheemm ffoorr tthheeii rr eeaarrnniinnggss..”” (2:79). Lingid sa ating kaalaman ang binanggit na ito sa Qur’an ay tinutukoy ang Biblia. Sinabi ni Paul Kroll ang ganito : “ TThhee BBiibbllee iiss tthhee bbeesstt--

17

sseelllliinngg aanndd ddoolleedd oouutt ooff aallll ttiimmee …… TThhee BBiibbllee iiss bbiigg bbuussiinneessss aanndd aa rreecceessssiioonn--pprrooooff pprroodduucctt.. IItt mmaakkeess uupp,, ssoommee ccaallccuullaattee,, $$220000 mmiilllliioonn aa yyeeaarr rreettaaiill mmaarrkkeett iinn tthhee UUnniitteedd SSttaatteess.. BByy 11998844 aann eessttiimmaatteedd 1155 mmiilllliioonn ccoommmmeerrcciiaall ccooppiieess wweerree sseelllliinngg aannnnuuaallllyy..””1199 Kapareho din ito ng sinabi ng mga saksi ni Jehovah na sinasabi : “ In recent years, Bible sales in the United States have reached an estimated $ 300 million annually… Protestants purchase 80 percent of the Bible sold. Catholics, on the other hand, are the sleeping giant in the Bible Market.”20 MMggaa AAllaammaatt ssaa LLoooobb nngg BBiibblliiaa Sa katotohanan ang Qur’an ay sinabi na kinakailangan natin sumampalataya kay Jesucristo ( Isa Al Masih), tanggapin siya bilang isa sa Dakilang Sugo at Propeta ng Allah. May mga nagsasabi na ang Jesucristo-anak ni Maria sa Qur’an ay magkaiba sa Biblia. Si Bassam M. Madany (isang Cristiano) ay nagsabi : “ IInn tthhee AArraabbiicc BBiibbllee oouurr LLoorrdd iiss ccaalllleedd YYeesshhuuaa aall MMaassssiihh,, JJeessuuss tthhee MMeessssiiaahh.. IInn tthhee QQuurr’’aann,, MMuuhhaammmmaadd rreeffeerrss ttoo oouurr LLoorrdd aass IIssssaa…… TThhee QQuurr’’aanniicc MMeessssiiaahh iiss nnoott tthhee bbiibblliiccaall MMeessssiiaahh..””21 Kung si Jesucristo sa Qur’an at Biblia ay magkaiba, sino naman kaya ang Cristo ng Biblia? Ano ang sinasabi ng ilang mga dalubhasa ukol kay Cristo na kinikilala ng Simbahan. Sa pasimula ng Aklat ni Llyod Graham22 ay sinabi niya: “The Bible is not the word of God but stolen from pagan sources … Its Messiah is derived from the Egyptian Madhi Savior, certain verses are vervatim copied of Egyptian scriptures. Between Jesus and Egyptian Horus, …. Found 137 similarities, and those between Christ and Khrisna run into hundreds… The masses never read these other sources and the churchmen who keep silent about them. Today these sources are few because Bible inspired fanatics destroyed them … In 125 AD St. Ireneous said ‘There was a multitude of gospel …Those that came down to us are but the ones the priesthood needed for its purpose, the rest it destroyed… In spite of the Christians destruction of their sources material commentary still exists that proves beyond a doubt that Christianity did not spring from the gospel Christ… The gospels do not contain of an actual man, but only the myth of the god-man Jesus, clothed in the historical dress.” Datapwat sina R.A. Spivey at M. Smith23 ay nagpahayag ng ganito: “ Neither they (Mathhew, Mark, Luke and John) are myths, tales of gods, because Jesus of Nazareth, the central figure of the gospel, was a historical person, yet elements of both biography24 and myth25 are present in the gospels.” Ang Qur’an ay binabanggit ng mahigit na 20 ulit ang pangalan ni Jesucristo-anak ni Maria. Naniniwala tayo na ang Jesus na ito ay isang Sugo o Propeta na umiral sa Palestina, ipinanganak ng isang malinis na babae ( Birhen), nangaral, nagpakita ng tanda sa kapahintulutan ng Allah, pinagtangkaang patayin ngunit iniligtas ng Allah, kinuha ng Allah at muling magbabalik bilang hukom sa maling aral na itinuro sa pangalan niya. Ngunit hindi dito natatapos ang lahat, ang Biblia ay naglalaman ng kanyang kasaysayan, ngunit ang mga dalubhasa ay pinag-alinlanganan ang nilalaman nito dahil sa mga

19 Plain Truth Magazine, October 1988 p. 9 20 Awake –June 22, 1986 21 The Bible and Islam, Bassam M. Madany pahina 4,87 22 Deceptions and Myths of the Bible, 23 Anatomy of the New testament p.61 24 a story of a particular historical person ( Spivey and Smith) 25 a tale of divine action ( Spivey and Smith)

18

magkakaparehong ulat sa Paganismo at Misteryosong relihiyon (Mystery Religion) noong sinaunang panahon. Ganito ang sinabi nina R.A. Spivey at M. Smith: “ In tthhee NNeeww TTeessttaammeenntt ii ttsseell ff …… eeaarr llyy uussaaggee ooff eeuuaannggeell iioonn (( ggoossppeell )) iimmppll iieedd tthhee oorraall nnaattuurree ooff ssuucchh nneewwss;; hhoowweevveerr,, wwii tthh MMaarrkk,, MMaatttthheeww,, LLuukkee aanndd JJoohhnn aanndd tthhee AAppooccrryypphhaall ggoossppeellss,, tthhee ggoossppeell bbeeccaammee aa ddiissttiinnccttiivvee,, ll ii tteerraarryy ccaatteeggoorryy.. TThhiiss ll ii tteerraarryy ttyyppee ccaann bbee ddeeffiinneedd nneeggaattiivveellyy.. TThhee ggoossppeellss aarree nnoott bbiiooggrraapphhiieess iinn tthhee mmooddeerrnn sseennssee,, ffoorr tthheeyy llaacckk tthhee uussuuaall sseennssee iinntteerreesstt iinn tthhee ppeerrssoonnaall cchhaarraacctteerr aanndd iinn tthhee CChhrroonnii llooggiiccaall oorrddeerr ooff JJeessuuss ll ii ffee.. NNeeii tthheerr tthheeyy aarree mmyytthhss,, ttaalleess ooff ggooddss,, bbeeccaauussee JJeessuuss ooff NNaazzaarreetthh,, tthhee cceennttrraall ffiigguurree ooff tthhee ggoossppeell ,, wwaass aa hhiissttoorr iiccaall ppeerrssoonn,, yyeett eelleemmeennttss ooff bbootthh bbiiooggrraapphhyy ((aa ssttoorryy ooff aa ppaarrttiiccuullaarr hhiissttoorr iiccaall ppeerrssoonn)) aanndd mmyytthh (( aa ttaallee ooff tthhee ddiivviinnee aaccttiioonn )) aarree pprreesseenntt iinn tthhee GGoossppeellss..”” 2266 Sa panahon ng 20th siglo, ang pagpuna tungkol sa Biblia ay hindi lamang nangagaling sa labas ng Simbahan kundi pati na rin sa loob nito. Sa ngayon ay maraming mga Ministrong Liberal na binabayaran at Tagapagturo sa mga Seminaryo ang matiyagang nananaliksik at sumusulat upang ilathala ang mga natagpuang katibayan ukol sa tunay na kalagayan ng Biblia. Marami sa kanila ang nagsasabi na ang Biblia ay isa lamang tinipong mga kasulatan ukol sa kasaysayan at mga pamahiin o kathang kasaysayan na hinaluan ng tunay na pangyayari. Si Fritz Ridenour27 ay nagsabi na ang Neo-Orthrodoxy ay naniniwala na ang katuruang ukol sa pagka-Dios ni Cristo at ang kanyang pagkabuhay na maguli sa mga patay ay isang uri ng pagtatagpi-tagpi na idinagdag ng mga sumulat ng Bagong Tipan dahil sa lumalaganap na misteryosong kulto at nais nila itong pantayan upang maging katangap-tanggap sa kanila. Si Apollonius ng Tyana 28 Ayon sa isang lumalaganap na pananaw, utang na loob natin sa taong ito na si Apolonius ng Tyana ang kasaysayan ni Cristo. Ayon sa ulat, sa sinaunang panahon sa India ay may isang Dakilang Pantas na tiantawag na Deva Bodhisatoura. Siya ay sumulat ng isang mithologiyang pangyayari sa buhay ni Khrisna o Chrisna. Noong taong 38 o 40 AD, si Appolonius habang naglalakbay sa Silanganan ay natagpuan ang kinathang kasayasayang ito sa Singapore. Ibinilang niya ito na napakahalaga at dahil dito ay kaniyang isinalin sa kaniyang sariling wika, ang Samaritana. At gayon din, marami siyang pinalitan ayon sa sarili niyang pang-unawa at batay sa kanyang pilosopiya. Sa panahon ng kaniyang pagbabalik ay dinala niya ito sa Antioch, at doon siya ay namatay. Mga 30 taon ang makalipas, may isa pang Samaritano na nagngangalang Marcio ay natagpuan ito. Siya rin ay gumawa ng sipi ay gayon din siya’y may mga binago. Ito’y kaniyang dinala sa Roma noong 130 AD, na kung saan ay isinalin niya ito sa wikang Griyego at Latin. Nang matuklasan ito ng mga gutom at walang karapang mga pari ay pinaganda nila ito at ginawang Bagong Tipan. Si Apollonius ay naging si Apollo, si Marcion ay naging Marcos at Khrisna ay Cristo. Kung ito man ay totoo o hindi, maraming bagay ang makikita natin dito na ikinakapit kay Khrisna na makikita rin natin sa kasaysayan ni Jesus. Halimabawa, Ang pagkabuhay ng anak na babae ni Jairus ay kapareho ng kay Chrisna na binuhay ang anak na babae ni Augashuna; Ang pagdalaw ng Mago (1200 BCE) na nagdala at naghandog ng ginto, kamanyang at mira; Ang pag-awit ng mga angel ay

26 Anatomy of the New Testament, Spiveyt & Smith p. 61 27Who says God Created pp. 38,47 28 Ibid, Llyod Graham p. 289

19

makikita din natin sa kasaysayan ng Hindu; Ang pagdalaw ng mga angel, pastol ng tupa sa kanyang kapanganakan at marami pang iba. SSiinnoo aanngg SSuummuullaatt nngg BBiibblliiaa?? Ayon sa palasak na kaalaman ng mga pangkaraniwang kaanib ng simbahan, ang Biblia ay sinulat ng taong may kasi ng Banal na Espiritu kaya ito’y salita ng Dios. Papaano natin matitiyak na ang tao nga ay may kasi (inspired) ng espitu santo? Ano ang pamantayan upang masabi natin na ito ay mula sa Dios o may kasi ng Dios. Ayon sa mga dalubhasa kinakailangan na ang sumulat o may akda sa loob ng Biblia ay kilala at kabilang sa mga taong may patnugot mula sa Dios. Tunghayan natin ang ilang bahagi ng Biblia kung sino o kanino ang mga salita nito. Sa Exodo 20:2 ay mababasa natin na Dios ang nagsasalita, sa Nehemiah 13:30 ay Propeta, I & II Pedro ay ang disipulo, sa I Corinto 7:25 & II Corinto 11:6 ay Mangangaral. Ngunit sa Hebreo ay hindi kilala ang sumulat? Paano naging salita ito ng Dios kung hindi natin alam ang sumulat.. Ang Lumang Tipan ay binubuo ng 39 na aklat at may ibat-ibang nag-akda nito. Ang iba ay kilala ngunit karamihan ay hindi kilala ang sumulat. Sinabi ni Ralph Earle ang ganito: ““ TThhee bbooookk ooff JJoosshhuuaa wwaass wwrriitttteenn iinn aa llaatteerr ggeenneerraattiioonn.. WWee ddoo nnoott kknnooww wwhhoo wwrroottee iitt…… TThhee ssaammee mmuusstt bbee ssaaiidd ooff tthhee JJuuddggeess wwhhiicchh ffiillllss iinn tthhee ttiimmee ffrroomm JJoosshhuuaa ttoo SSaammuueell …… TThhee PPssaallmmss wweerree aa ssoorrtt ooff HHyymmnnaall ffoorr IIssrraaeelliitteess aabboouutt hhaallff tthhee 115500 PPssaallmmss aarree aattttrriibbuutteedd ttoo DDaavviidd,, bbuutt mmoosstt ooff tthhee ootthheerrss aarree aannoonnyymmoouuss””.. Si James Moffatt ay nagsabi rin: ““ TThhee OOlldd TTeessttaammeenntt iiss aa ccoolllleeccttiioonn ooff rreelliiggiioouuss lliitteerraattuurree tthhrroowwmm uupp iinn tthhee ccoouurrssee ooff tthhee ssttoorryy.. NNoonnee ooff tthhee bbooookk iinn tthhiiss ccoolllleeccttiioonn,, iinn iittss pprreesseenntt ffoorrmm,, iiss eeaarrlliieerr tthhaann tthhee sseevveenntthh oorr eeiigghhtt cceennttuurryy BBCC,, wwhhiillsstt ssoommee iitteemmss,, lliikkee tthhee oorraacclleess iinn ZZeecchhaarriiaahh iixx--xxiivv,, sseevveerraall ppssaallmmss,, aanndd tthhee bbooookk ooff DDaanniieell wweerree nnoott ccoommppoosseedd uunnttiill tthhee sseeccoonndd cceennttuurryy BBCC.. NNeeaarrllyy aallll hhaavvee bbeeeenn mmoorree oorr lleessss eeddiitteedd,, aafftteerr tthheeiirr oorriiggiinnaall ccoommppoossiittiioonn;; eeddiittoorriiaall mmaanniippuullaattiioonn ooff tthhee tteexxtt ccaann bbee ttrraacceedd iinn tthhee PPrroopphheettss aass wweellll aass iinn tthhee lleeggaall ccooddeess,, aanndd tthhiiss aapppplliieess ttoo ppooeettrryy aass wweellll aass ttoo tthhee pprroossee..””29 Mga Awit ni David Si David ay naging hari sa angkan ni Judah noong circa 1013 hanggang 1008 BCE30, at ng buong Israel (12 angkan) noong circa 1006 hanggang 1001 BCE. Ipinagpatuloy niya ang pamumuno bilang ikalawang hari sa Israel hanggang siya ay mamatay noong circa 973-969 BCE. Ayon sa sabi-sabi ang aklat ng Mga Awit ay ipinapalagay na kay David. Bagamat binabanggit sa Qur’an na ang Zabur (Psalms) ay ibinigay kay David hindi ang mga Awit sa loob ng Biblia ang tinutukoy, ngunit maaaring ilang bahagi lamang dito. Ang Qur’an ay binanggit ang mga naunang kasulatan na ipinahayag ng Poong Maykapal, isa sa mga ito ay ang tinatawag na Zabur o Awit ni David. Ngunit ayon sa Smith’s Bible Dictionary sa pahina 539 ay ganito ang sinabi: “The pprreesseenntt HHeebbrreeww nnaammee ooff tthhee bbooookk iiss TTeehhiilllliimm,, pprraaiisseess bbuutt iinn tthhee ssuuppeerrssccrriippttiioonn ooff tthhee PPssaallmmss tthhee wwoorrdd TTeehhiillllaahh iiss aapppplliieedd oonnllyy ttoo oonnee PPssaallmmss 114455,, wwhhiicchh iiss iinnddeeeedd eemmpphhaattiiccaallllyy aa pprraaiissee--hhyymmnn..””

29 The Bible by James Moffatt, Introduction p. ix 30 BCE ang kahulugan ay Before the Common Era; CE ang kahulugan ay Common Era. Ang mga makabagong dalubhasa sa ngayon ay hindi na palasak ang paggamit ng BC ( Before Christ) at AD ( Anno Domini) sapagkat ito’y hindi angkop sa pangkalahatang at diwa ng panahon, na kay Jesus ang sugpungan nito.

20

Tanging ang kapitulo 145 lamang ang may katangian bilang tinatawag na mga papuring Awit. Limang Aklat ng Mga Awit Ang mga Awit sa Biblia ay nahahati sa limang aklat, ang unang bahagi ay binubuo ng kapitulo 1-41. Ang ika 2 ay binubuo ng kapitulo 42 hanggang 72, ang ikatlo ay 73-89, ika apat ay 90-106. At sa kahuli-hulihan ay 107 hanggang 150. Ang mga nilalaman ng aklat ay makikita natin bilang mga Awit ng Pagpupuri, Awit ng Sion, Awit ng Pagluluklok ng Hari, Mga Panaghoy ng Bawat isa, Panaghoy ng Kalipunan, Awit ng Pagtitiwala, Awit ng Pasasalamat, Maharlikang Awit, Awit ng Karunungan, Mga Liturhiya ( liturgies) at Awit ng Paglalakbay ( pilgrim) at marami pang iba. Ang nilalaman ng aklat na ito sa pagsusuri ng mga dalubhasa ay hindi maituturing na kay David ang may akda. Ang laman ay maliwanag na isinulat ng iba’t-ibang manunulat. Si Jerald F. Dirk ay nagbigay ng pahayag ukol sa bagay na ito, sinabi niya: “ TThhee ssttrruuccttuurraall aannaallyyssiiss ooff tthhee PPssaallmmss iinnddiiccaatteess tthhaatt tthhee bbooookk aass aa wwhhoollee cceerrttaaiinnllyy ccaannnnoott bbee aattttrriibbuutteedd ttoo DDaavviiddiicc aauutthhoorraahhiipp…… tthhee ttwwoo mmaaiinn sseeccttiioonnss ooff PPssaallmmss tthhaatt aarree aattttrriibbuutteedd ttoo DDaavviidd aauutthhoorrsshhiipp aarree cclleeaarrllyy wwrriitttteenn bbyy ddiiffffeerreenntt ppeeooppllee,,……wwhhiillee iissoollaatteedd aanndd iinnddiivviidduuaall hhyymmnnss mmaayy aaccttuuaallllyy hhaavvee aa DDaavviiddiicc aauutthhoorrsshhiipp3311,, tthhee ssttrruuccttuurraall aannaallyyssiiss ooff PPssaallmmss cclleeaarrllyy rreeffuutteess DDaavviiddiicc aauutthhoorrsshhiipp ffoorr tthhee bbooookk aass aa wwhhoollee.. FFuurrtthheerr,, tthheerree iiss aa 557700 ttoo 777700 yyeeaarr ttiimmee llaagg bbeettwweeeenn tthhee ddeeaatthh ooff DDaavviidd aanndd tthhee iinniittiiaall ccoommppiillaattiioonn ooff tthhee ccoommpplleetteedd bbooookk.. SSttiillll ffuurrtthheerr,, ddiiffffeerreenntt vveerrssiioonnss ooff PPssaallmmss,, ee..gg..,, MMaassoorreettiicc vvss.. AAlleexxaannddrriiaann tteexxtt,, eexxiisstteedd iinn tthhee cceennttuurriieess aafftteerr tthhee iinniittiiaall ccoommppiillaattiioonn ooff tthhee ccoommpplleettee bbooookk.. IIff oonnee ttaakkeess tthhee MMaassoorreettiicc tteexxtt ooff cciirrccaa 889955 CCEE aass tthhee ffiinnaall ‘‘aauutthhoorriittaattiivvee’’ vveerrssiioonn ooff PPssaallmmss,, tthheerree iiss aa ttiimmee llaagg ooff aarroouunndd 11,,886655 yyeeaarrss bbeettwweeeenn tthhee ddeeaatthh ooff DDaavviidd aanndd tthhee ‘‘ffiinnaall’’ vveerrssiioonn ooff PPssaallmmss.. CClleeaarrllyy,, tthhee pprroovveennaannccee ooff tthhee bbooookk ooff PPssaallmmss,, iiss llaarrggeellyy uunnkknnoowwnn,, iinnccoommpplleettee,, aanndd ggrroossssllyy bbrrookkeenn.”32 May patotoo na ang ilan sa mga nasabing aklat ng Mga Awit ay hinango sa ibang kasulatan katulad ng Awit 104:24.33 Ito’y hinango sa mga Awit ng Haring si Akhenaton na dati’y si Amenhotep IV noong 1378 BC sa Ehipto. Si Akhenaton ay isa ring manunula at mangaawit. Kaya nga ang mga dalubhasa ay ipinapalagay na ang pananampalataya sa isang Dios (Monotheism) ni Akhenaton ay ang pinagmulan ng Monotheismo ng mga Judio na ito ay kanilang tinanggap sa panahon ng pagkakabihag sa Ehipto. Ngunit ipinapalagay din na ang pinakamalaking bahagi ng pananampalataya ng mga Judio ay mula sa Mesopotamia at Babilonia34 dahil sa paggamit ng pangalan El35 bilang Dios, na makikita natin sa loob ng Biblia na ikinapit din sa mga dios-diosan.

31 tignan din ang The Oxford Annotated Bible, edited ni Herbert G. May at Bruce M. Metzger ,1962 p.656 32 The Cross and the Crescent, An Interfaith Dialogue between Christianity and Islam, Jerald F. Dirks, amana publications,2001 p.56 33 ” Oh Panginoon, pagka sarisari ng iyong mga gawa! Sa karunungan ay ginawa mo silang lahat; Ang lupa ay puno ng iyong kayamanan.” 34 Readers Digest, July 1975 pp. 96,97; ihambing din sa Mga Awit 82, El ang punong dios sa mga kapulungan ng dios. History Unearth ni Sir Leonard Wooley, Fredirick A. Praeger, Pub. NY, 1962; 35 History Unearth ni Sir Leonard Wooley, Fredirick A. Praeger, Pub. NY, 1962; El-Elyon ang pinakapunong dios sa kapulungan ng mga dios at ang ama ng mga dios. Sa Biblia ang Dios na kinikilala ng mga Esraelita ay si El, ito’y ikinapit din sa mga idolo ng mga ibvang bansa ( Gentil) katulad nina Dagon ( I Samuel 5:7), Ashotoreth ( I Hari 11:5) at Marduk ( Daniel 1:2) ; ihambing din sa Exodus 12:13; 20:23

21

Sino ang Sumulat ng Evangelio? Ayon sa ibang dalubhasa, ang aklat ni Lucas ay hindi naisulat hanggang kumulang dalawang daan taon pagkatapos ni Jesus. Ang katibayan nito ay sinasabi na si Theophilus, ang sinulatan ni Lucas ay isang Obispo sa Antioch mula noong 169 hanggang 177 AD. Sinasabi pa rin , na si Pope Clement I ( circa 97 ), ay hindi sumipi o binanggit ang isa man sa apat na evangelio o mga sumulat nito. Gayon din, walang sinoman sa Papa o Ama ng Simbahan sa mga sumusunod na siglo… walang evangelio ang lumitaw hanggang bago dumating ang 185 AD. Kaya nga si Justin Martyr, (140 AD), ay hindi kailanman sumipi o nabanggit ito o narinig niya. Gayon din naman kahit na si Pablo ay wala siyang nabasa sa mga evangelio, dapapwat ang mga mistikong aklat na pagdakay sinira na ang naging batayan niya36. Ang aklat ni Lucas ay hindi naglalaman ng patotoo na ito ay kinasihan ng Dios, datapwat nangako lamang na pinagsikapan niya itong maging dalisay, tama sa pagkakasunod-sunod at makatotohanan,37 Katunayan, ginamit din niya ang mga datus na sinulat ni Marcos. Gayon din, ang evangelio o aklat ni Juan, sa kasalukuyang pagsusuri ng mga dalubhasa ay nahihirapan silang matanggap na ang Apostol na si Juan anak ni Zabedee ang may akda nito. Ang makabagong dalubhasa ay may pananaw na ang aklat na ito ay hindi lamang isinulat ng isang tao. Ang Kabanata 21 ay idinagdag lamang pagkatapos na ang aklat ay ganap na (20:30+); Ang paraan ng pagkakasulat sa wikang Griyego ay kakaiba sa ibang bahagi ng manuskrito. Ang Panimula (1, 1-18) ay maliwanag na hindi kasama sa aklat, ito’y isang himno (hymn), na di alam ang dahilan ay isinama bilang unang panimula sa evangelio. Sa loob ng Evabgelio ay makikita natin na mayroon hindi tama sa pagkakasunod-sunod, may dalawang pangwakas na bahagi sa panahon nang si Jesus ay nagpaalam sa kanyang huling hapunan ( 14, 31; 18:1)38 Ang aklat ni Marcos ayon sa ibang dalubhasa ay naglalaman ng mga ulat mula kay Pedro. Si James Moffatt ay iniwan at hindi sumangayon sa panukalang ito, ganito ang kaniyang paliwanag: “ MMaarrkk’’ss ggoossppeell iiss aa tteerrssee,, vviivviidd aaccccoouunntt ooff JJeessuuss,, ffrroomm tthhee bbeeggiinnnniinngg ooff hhiiss ppuubblliicc mmiinniissttrryy ttoo hhiiss ddeeaatthh.. IItt iiss nnoott aann aarrttlleessss ttrraannssccrriipptt ooff oorraall rreemmiinniisscceenncceess pprreesseerrvveedd bbyy PPeetteerr,, bbuutt sshhooww ssiiggnnss ooff tthhee eeaarrlliieerr wwrriitttteenn mmaatteerriiaallss hhaavviinngg bbeeeenn wwoorrkkeedd uupp bbyy tthhee aauutthhoorr..”” Sa karagdagan sinabi pa rin niya ukol sa Synoptic Gospel “ LLuukkee aanndd MMaatttthheeww …… rreeaarrrraannggeedd aanndd oofftteenn rreewwrroottee’’ss MMaarrkk’’ss ggoossppeell,, oommiittttiinngg aa lliittttllee,, aalltteerriinngg mmuucchh aanndd aaddddiinngg mmoorree,,

36 Ibid. Lyod Graham p. 284 37ibid James Moffatt p. xxxi 38 New American Bible, Introduction to the Gospel of John

22

ffrroomm tthhee ssppeecciiaall PPaalleessttiinniiaann ssoouurrcceess……””39 Sa Jerusalem Bible ganito pa rin ang sinabi: ““…… tthhee ffaacctt tthhaatt aatt ttiimmeess tthheeyy ccooppyy oorr ccoorrrreecctt eeaacchh ootthheerr..””4400 MMggaa PPaaggllaallaarraawwaann kkuunngg ppaappaaaannoo nnaattiippoonn aanngg mmggaa UUllaatt nngg AAppaatt nnaa EEvvaannggeelliioo

1. Proto-Marcos- ipinapalagay o mga bagay na narinig ni Marcos ukol sa ulat ng mga salita at buhay ni Jesus mula sa di kilalang pinangalingan. Ang iba ay sinasabing ang balangkas ni Marcos ay mula kay Pedro at kaniyang iniayos sa pagkakasunod –sunod na hanay ng kasaysayan.

2. Q ( ay kumakatawan sa salitang Aleman na Quelle na ang ibig sabihin ay “pinagmulan” o “pinangalingan”). Ang mga dalubhasa sa ngayon ay natuklasan na Q ay mula sa mga naisulat na Manuskrito mula noong 50 CE- 75 CE. Kaya marami sa mga ulat ng Apat na Evangelio ay sinipi mula sa mga pseudopigraphical na kasulatan at mga hindi Canonized na mga aklat ng mga Judio noong 2nd siglo bago pa si Jesucristo. Kaya hindi natin maituturing na ang mga ulat sa kawikaan ni Jesus sa apat na evangelio ay dalisay na mula sa kaniya.

39Ibid James Moffatt p. xxxi 40 Jerusalem Bible, Introduction to the Synoptic Gospel pp. 5,6

23

JJeessuuss Mga Aral at buhay ni Jesus

CE 50-------------------------------------------------------------------CE 50

CE 70 -----------------------------------------------------------------CE70 CE 90------------------------------------------------------------------ CE 90

3. M?/L? - Kumakatawan sa mga nalikom ni Mateo (M?) at Lucas (L?) mula sa sabi-sabi ng iba’t-ibang tao at pira-pirasong tala ng aral, kawikaan at buhay ni Jesus.

4. Evangelio ayon kay Marcos- ito ang kauna-unahang sa mga Canonized na aklat na ang sumulat ay gumamit ng pira-pirasong ulat mula sa sabi-sabi at Quelle, na sa pamamgitan nito ay pinagtahi-tahi (cut and paste method). Ang bunga ng masikap na pagtatahi ay tinatawag na proto-

30 AD

Ang mga salin-sabi tungkol sa buhay at aral ni Jesus

Q?

Proto-Marcos/ Quelle

Marcos 67AD

M?

Mateo Lucas

Mga Gawa

Juan

L?

Salin-sabi/ Quelle

Mga Sulat ni Pablo

24

Marcos. Sa ilan panahon ang makalipas, ay may hindi kilalang tao o grupo na pinabuti ang laman at ngayon ay naging bunga ng evangelio (ayon kay Marcos) noong circa 75 CE

5. Evangelio ayon kay Mateo- ito ang kinikilalang ika-2 sa mga aklat. Ang nilalaman ng aklat ay sa pamamagitan din ng pira-pirasong ulat mula sa proto-Marcos , Quelle at mga naitalang salin-sabi na tanging si Mateo lamang ang nakakaalam, at tinatagurian na M(?). Ang aklat na ito ay itinuturing na nagawa noong circa 85 CE.

6. Evangelio ayon kay Lucas- ang aklat na ito sa patotoo ng nilalaman ay gumamit din ng pira-pirasong ulat sa pamamagitan ng oral (pasalita) at kasulatan, mula sa proto-Marcos, Quelle at sarili niyang pagsusuri na tinaguriang L? Ang panahon ng pagkakasulat nito ay tinataya noong circa 95 CE.

7. Evangelio ayon Juan- sa aklat na ito ay iba ang pagkakahanay ng ulat ukol sa salita, gawa ni Jesus kung ihahambing sa aklat nina Mateo, Marcos at Lucas. Ngunit naniniwala ang mga dalubhasa na ang pinagkunan ng mga salaysay, ulat sa gawa at salita ni Jesus ay hindi kaiba sa Synoptic41 Gospel (Marcos Mateo at Lucas). Ngunit sinasangayunan na ang aklat na ito ay ang pinakahuli sa lahat ng evangelio, at tinataya noong circa 110 CE. Sa pagsusuri, natuklasan na ang pinanggalingan ng laman ng aklat na ito ay batay sa mga sabi-sabi at naisulat na ulat na kumakalat sa panahon ni Juan. Si Clemete ng Alexandria (circa 190 CE) ay nagsabi na ang sumulat ng aklat na ito ay alam na alam ang synoptic gospel at maaaring siya’y kumuha ng ilan dito na inihalo sa aklat.

8. Ang Apat na Evangelio- ang nilalaman ng Apat na Evangelio ay hindi dito nagtatapos, sa paglipas pa ng ilang panahon ay pinalawig (expanded) pa rin ang mga ito sa pagpapabuti ng nilalaman (edited). Kaya dito lumitaw ang pagdagdag sa mga aklat na ito , katulad ng kay Marcos 16 :9-20, ang pagpapalit ng Lucas 3 :21-22 at pagdaragdag ng tinatawag na Lord’s Prayer sa Mateo 6 :13 ; Mateo 16 :17-20 at ang pagbabago sa Juan 2 :21-22 at 4 :2 at pagdadalisay ng Juan 5 at 6 at marami pang ring iba na katulad nito ang matatagpuan natin sa Biblia.

Ang Evangelio sa Salitang Aramaic Sinabi sa isang babasahing Katolika, “Ave Maria Magazine” sa may pahina 12, Tomo V, blng 4 ay ganito ang pahayag: “Christ did not even give His disciples an explicit command to write. In the beginning the Apostles only preached and worked wonders in the name of Christ. They transmitted the Good News simply by tradition.” Kung ipagpapalagay lang natin na ang mga aral ng mga apostol ay naisulat bagamat hindi iniutos sa kanila na gawin iyon. Ayon din sa mga mangangaral at dalubhasa sa Biblia, ang Bagong Tipan na binabasa natin ngayon ay salin mula sa naisulat na salitang Griyego. Ang orihinal kayang Biblia ng Bagong Tipan ay ipinasulat sa salitang hindi naiintindihan ng mga Israelita ( Judio) ? Ganito ang sinabi ni Rev. Richard Francis Weymouth sa kanyang Appendix ng New Testament In Modern Speech sa pahina 653: “Aramaic was the language spoken in Syria in the days of Christ… By the time of Christ

41 Dahil sa ang laman ng mgaa klat na ito ay magkakatulad ang hanay ng balangkas, salita at gawa ay tinaguriang Synopic Gospels , mula sa salitang Griyego na Synopsis, na ang ibig sabihin ay nakikitang magkakatulad

25

Aramaic had long been the current speech in Palestine. It was the speech of Jesus and His disciples and probably the earliest preaching of the gospel was in Aramaic.” At ganito pa rin ang sinabi ni George Lamsa sa kanyang Introduction sa Bibliang kanyang isinalin pahina ix: ““ GGrreeeekk wwaass nneevveerr tthhee llaanngguuaaggee ooff PPaalleessttiinnee.. JJoosseepphhuuss bbooookk oonn tthhee JJeewwiisshh WWaarrss wwaass wwrriitttteenn iinn AArraammaaiicc.. JJoosseepphhuuss ssttaatteess tthhaatt eevveenn tthhoouugghh aa nnuummbbeerr ooff JJeewwss hhaadd ttrriieedd ttoo lleeaarrnn tthhee llaanngguuaaggee ooff tthhee GGrreeeekkss hhaarrddllyy aannyy ooff tthheemm ssuucccceeeeddeedd..” Ang Bagong Tipan ng Biblia ay nakasulat sa wikang Griyego, imposibleng taglay nito ang tunay na diwa ng mensahe ni Jesus at mga apostol niya. Kung gayon, ang tunay na Evangelio ni Jesus ay hindi ang Bagong Tipan, sapagkat sa kapanahunan niya at ang mga apostol ay ginagamit ang salitang Aramaic at ang Mabuting Balita ay ipinangaral sa wikang ito hindi ang salitang Griyego Panahon ng pagkakasulat ng Bagong Tipan Ang mga dalubhasa sa kanilang masusing pagsasaliksik at paghahambing hambing ng pamamaraan ng literatura ay may mga kaunting pagkakaiba ng panahon o taon kung kailan naisulat ang mga aklat na napapaloob sa Bagong Tipan. Ngunit sa bahaging ito ay tanggapin natin ang lumang pananaw at kinikilala ng karamihan at nasa awtoridad. Narito ang balangkas ng pagkakasulat ng panahon.

Mga Aklat sa Bagong Tipan42 Panahon o Taon ng Pagkakasulat

Evangelio sa Bagong Tipan43

1. Evangelio ayon kay Mateo 8855--110000 AADD

2. Evangelio ayon kay Marcos 6655--7700 AADD// ppaaggkkaattaappooss nngg 7700 AADD**

3. Evangelio ayon kay Lucas 8855//9955 AADD

4. Evangelio ayon kay Juan 9900--110000 AADD

Mga Gawa ng Apostol 6655--7755 AADD

Mga sulat ni Pablo

1. Roma 5577 AADD// ssaa ppaaggiittaann nngg 5544--5588 AADD

2. I Corinto 5566 AADD

3.2 Corinto 5577 AADD

4. Galacia 5555 AADD

5. Efeso 6611--6633 AADD

6. Filipos 6611--6633 AADD

7. Colosas 6611--6633 AADD

8. 1 Tesalonica 5511--5522 AADD

8. 2 Tesalonica 5511--5522 AADD

9. I Timoteo ( maaaring alagad ni Pablo ang sumulat)

6633 AADD

10. 2 Timoteo 6633 AADD

42 R.F. Weymouth at Ralph Earle 43 From Jesus to Four Gospel, Herman Hendrickx CICM, Claretians Pub. Q.C, Phil.

26

11. Tito 6677 AADD

12. Pilemon 6611--6633 AADD

Iba pang mga Sulat

13. Hebreo (hindi kilala) 9966 AADD

14. I Pedro 6644--6677 AADD

15. 2 Pedro 6677 AADD

16. I, II at III Juan 9900--110000 AADD

17. Judas 110000 AADD

18. Apocalipsis (Pahayag) 110000 AADD

AAnngg AAkkllaatt nngg mmggaa GGaawwaa aatt mmggaa SSuullaatt nnii PPaabblloo Ang mga galaw, gawa at sinabi ni Pablo ay mailalarawan natin batay sa pagkakasalaysay ng sumulat ng Mga Gawa. Pinaniniwalaan na ang sumulat nito

ay si Lucas (balik aralan ang Sino si Pablo). Siya ay nagpasimulang makilala pagkatapos ni Jesus bilang Saul ng Tarsus. Ang mga disipulo ay nag-aalinlangan sa kanyang pagiging matapat dahil sa mabilis na pagpapalit ng pananampalataya. Sa mga Gawa 9:27, ay sinasabing si Bernabe ang kanyang kasama sa mga paglalakbay at tuwirang ipinagtatanggol si Pablo. Noong ika-43 CE sa Mga Gawa 11:26 ay nalaman natin na ang mga disipulo ay unang tinawag na mga Cristiano.44 Sa Jerusalem ang mga Kapulungan ( Iglesia) ay lubos na matatag na roon at pinamumunuan ni Santiago ang kapatid ni Jesus. Pagkatapos ng mahigit na limang taon, nagkaroon ng mga pagtatalo sa Antioch ukol sa mga bagay na ipinapangaral ni Pablo. Sa Gawa 15 ay

inilarawan ang mahigpit na pangangailangan ng pagpupulong sa Jerusalem upang siyasatin ang mga gawain ni Pablo. Siya at ang kaniyang kasama na si Bernabe, ay inatasan na pumaroon sa Jerusalem, ang kauna-unahang Konseho upang pag-usapan ang lumalaganap na kuro-kuro (idea) ni Pablo. Sila ay umalis mula sa Antioch patungong Jerusalem sa ika-48-49 CE. Dahil sa pangyayaring

44 Mababasa natin sa Biblia na ang Cristiano ay pinasimulaang tawagin sa Antioquia (Mga Gawa 11:26) maraming taon na ang nakalipas pagkaraan ni Jesus na umakyat sa langit. Kung gayon, walang kinalaman si Jesus sa katawagang ito. Ayon mismo sa dalubhasang Cristiano, ito ay ikinapit ng mga pagano sa kanila. Sinabi ng isang dalubhasang si Wuest sa kanyang aklat na Treasures From The Greek Testament, WM.B. Eerdmans Pub. Co. 1957 p. 67:" Sa Antioquia dito unang tinawag ang mga disipulo na Cristiano (Mga Gawa 11:26) Ang pangalan ay ikinapit ng mga pagano noong unang siglo … "Sa katunayan mababasa natin sa Biblia na kailanman si Jesus ay hindi nakarating at nangaral sa dako ng Antioquia. Ang lugar na ito ay labas na sa bansang Palestina na sa ngayon ay tinatawag na Israel. At tuwirang pa ngang sinabi ni Jesus na siya ay isinugo lamang sa mga Israelita ( Mateo 12:24), na kung saan dito lamang niya isinugo ang kanyang mga alagad ( Mateo 10:6)Sa karagdagan sinabi pa rin sa aklat na SSmmiitthh BBiibbllee DDiiccttiioonnaarryy nnii WWii ll ll iiaamm SSmmiitthh ppaahhiinnaa 111166,, ay ganito ang sinabi:" Ang mga disipulo ay unang tinawag na mga Cristiano saAntioquia sa dako ng Orontes, tinataya noong CE 43. Ang pangalang Cristiano ay ginamit bilang panlalait, hindi kailanman ikinapit ng mga naunang disipulo ito sa kanilang sarili, ngunit ibinansag sa kanila ng mga bansang Gentil …" Kung gayon, ang titulong Cristiano na ikinapit sa mga mananampalataya ay walang kinalaman ang Dios o si Jesucristo man. Alam ng mga dalubhasa ang nakapaligid na istorya sa kasaysayan kung bakit binanggit ang salitang Cristiano sa Gawa 11:26. Ang mga Pagano ang nagbansag sa kanila na tawagin silang Cristiano

27

ito ay nagkaroon ng malawak na alitan sina Santiago at Pablo at ang sumulat ng Mga Gawa, ay nagpapakita ng pangyayaring ito at ito’y nagsilbing talaan ng pagtatanggol para kay Pablo.(Mga Gawa 21:18) Kung paniniwalaan natin ang nilalaman ng Aklat ng Mga Gawa, si Santiago ay nakipagkasundo na madaling makakapasok ang mga pagano sa kalipunan ng mananampalataya para magkaroon ng kapayapaan. Ngunit ang mga bagay na ito ay hindi ang tunay na nangyari. Dahil hindi lihitimo ang mga aral ni Pablo, nagpasiya siya na tumungo na lamang sa ibang bansa at ipalaganap ang kaniyang sariling haka-haka. Karamihan sa kaniyang mga sulat ay nagpasimula sa panahong ito, sa pagitan ng 50-58 CE. Maliwanag sa kaniyang mga sulat na siya, sa panahong yaon, ay naging humiwalay na sa pamumuno sa Jerusalem at sinasalungat ang kanilang pagyakap sa kautusan. Siya’y sumulat ( Galacia ( 57 CE) at nagpahiwatig sa mga namumuno ( Galacia 2 :6). At sa Galacia 2 :11-13), tinuligsa ni Pablo si Pedro, at pinagbintangan niya si Santiago at ang kaniyang dating kasama sa paglalakbay na si Bernabe ng pagkukunwari. Ang mga paraan ng pagbibigay ng kahulugan ni Pablo ukol sa pananampalataya ay tuwirang salungat doon sa mga namumuno sa Jerusalem. Ipinangaral niya na ang kaligtasan ay matatamo lamang sa pamamagitan ng pananampalataya ( Roma 3 :28). Sa ganitong kadahilanan ay sinagot siya ni Santiago ang pinuno ng mga mananampalataya sa Jerusalem na ““ GGaayyoonn ddiinn nnaammaann aanngg ppaannaannaammppaallaattaayyaa nnaa wwaallaanngg mmggaa ggaawwaa,, aayy ppaattaayy ssaa kkaanniiyyaanngg ssaarriillii OOoo,, ssaassaabbiihhiinn nngg iissaanngg ttaaoo,, IIkkaaww aayy mmaayyrroooonngg ppaannaannaammppaallaattaayyaa,, aatt aakkoo’’yy mmaayyrroooonngg mmggaa ggaawwaa ;; IIppaakkiittaa mmoo ssaa aakkiinn aanngg iiiiyyoonngg ppaannaannaammppaallaattaayyaanngg hhiiwwaallaayy ssaa mmggaa ggaawwaa,, aatt aakkoo ssaa ppaammaammaaggiittaann nngg aakkiinngg mmggaa ggaawwaa aayy iippaakkiittaa ssaa iiyyoo aanngg aakkiinngg ppaannaannaammppaallaattaayyaa…….. DDaattaappuuwwaa’’tt iibbiigg mmoo bbaaggaanngg mmaaaallaammaann,, OOhh ttaaoonngg wwaallaanngg kkaabbuulluuhhaann,, nnaa aanngg ppaannaannaammppaallaattaayyaa nnaa wwaallaanngg mmggaa ggaawwaa aayy bbaaoogg.. ?? ” ( Santiago 2 : 17-18, 20). Kung susuriin ang mga kasulatan ni Pablo, ito’y naglalaman ng mga salita na siya ay humihiwalay na sa pamunuan ng Jerusalem at nagpapahayag ng pagtaliwas sa Konseho. Dahil dito ay maliwanag na si Pablo ang kauna-unahang apostata ( apostate ).

Ngunit sa kabaligtaran ay

pinagbintangan niya sa 2 Corinto 11:3-4, na ang mga kalipunan sa Jerusalem ay nagpapalaganap ng “ ibang Jesus.” Sinabi niya na ang “ paparito” ay tinatawag na

ministro ni Cristo maliban ang tinutukoy ni Pablo ay ang mga apostol ( 2 Corinto 11:22-23). Sila ang tinutukoy ni Pablo na kaniyang mga kaaway.

28

Binali wala niya ang dalisay na pananampalataya, dahil din dito lumikha siya ng isang Cristo na ipapantay sa mga dios-diosang pagano katulad nina Adonis, Tammuz, Attis at marami pang iba. Ang paglikha ng dios katulad ng mga Romano sa kanilang emperador ay laganap sa Gitnang Silangan sa panahong yaon. Hindi kilalang lubusan ni Pablo si Jesucristo na anak ni Maria, katulad ng pagkakakilala nina Pedro at Santiago. Ang tanging alam lamang niya ay ang mga mistiko at sophismo na laganap din sa lugar na yaon. Nang si Pablo ay muling bumalik sa Jerusalem (58 CE) ay hinimok siya ng kaniyang mga tagasunod na huwag bumalik sa pangangambang magkaroon ng kaguluhan sa mga pinuno roon. Nakipagkita siya kay Santiago. Inakusahan siya na nangangaral samga Judio sa ibang bayan na iwanan na ang Kautusan ni Moises. Ang bintang na ito ay makatuwiran sapagkat ito rin ang laman ng kaniyang mga sulat. Ang Aklat ng mga Gawa ay hindi itinala kung ano ang kaniyang isinagot. Ang pakiwari sa mga naganap ay kaniyang ipinagkaila at hiniling na maglinis siya sa loob ng pitong araw- na isang palatandaan na siya ay patuloy na gumaganap sa Kautusan. Makalipas ng ilang araw, si Pablo ay muling nasa panganib dahil sa pangangaral laban sa Kautusan ( Mga Gawa 21:28+). Siya’y nangatuwiran at ipinamanhik ang kaniyang karapatan bilang mamamayan ng Roma. Dahil sa panganib na nagbabanta sa kaniyang buhay, inilisan siya mula sa Jerusalem patungo sa Cesarea na may kasamang 470 pangkat- 200 kawal ( infantry) na nasa ilalim ng pamumuno ng dalawang Senturion, 200 sibatan ( spearman) at 70 mangangabayo ( Mga Gawa 23 :23). Doon siya ay dumulog kay Haring Agrippa na siya ay litisin sa Roma dahil sa karapatan niya bilang mamamayan ng Roma. Naniniwala ang karamihan na si Pablo ay namatay doon noong sa pagitan ng 64 at 67 CE. Ang aklat ng mga Gawa ay napapalooban ng tunggalian nina Pablo at Santiago. Ang mga dalubhasa sa Dead Sea Scrolls katulad ni Eisenman ay nagsasabi na si Santiago ay ang pinakapuno at nangangalaga ng dalisay na katuruan ng kapulungan, ang tagapagturo ng dalisay na aral at pagpapatupad sa mga kautusan. Kailanman, si Jesus o ang mga naunang mananampalataya ay hindi nagkaroon ng panukala na magkaroon ng ibang ‘religion”. Sila’y patuloy na gumaganap ng naunang kautusan at patakaran ng mga Judio. (Mateo 5:17-19) Kay Santiago at mga mamamayan sa Jerusalem ay ipinagpapatuloy lamang ang mga katuruan ni Jesus at ang kaniyang Pagka-Messias (Cristo). Hindi layunin ni Jesus na ang sentro ng pananampalataya ay ipako sa kaniyang katauhan, sa pagsamba sa kaniya o gawing dios o Dios. Sa alitan ni Santiago at Pablo, ang paglitaw at unti-unting pagkatatag ng relihiyong tinatawag natin ngayon na Cristiano ay nabubuo at lalo pang naging matatag na nang si Constantino ay ipinahayag ito bilang opisyal na relihiyon ng Emperyo ng Roma dahil sa kaniyang pang-politikal na layunin at pinalitan ng maka-paganong pananampalataya, kultura at mga rituwal. AAnngg AAkkllaatt nnii MMooiisseess Ang Qur’an ay maraming ulit na binanggit ang aklat o kautusan ni Moises o tinatawag na Torah. Datapwat ang Torah na ito ay hindi ang Kautusan na nasa Biblia, ito’y tinatawag nilang Pentateuch ( Limang Aklat- Ang Kautusan – Genesis, Exodo, Levitico, Mga Bilang, at Deutronomio ) sa Lumang Tipan. Sinasabi rin nila na ang Pentateuch na ito ay isinulat ni Moises, at siya ay bumatay ayon sa sabi-

29

sabi ng tao , na nagpalipat-lipat sa bawat lahi. May nagsasabi pa rin na ito’y pinagsama-samang mga kasulatan na iningatan ng kanilang mga ninuno bilang isang makasaysayang talaan. Papaanong nangyari na ang Pentateuch na ito ay isinulat ni Moises, samantalang ang Limang aklat na ito ay may itinuturong ibang aklat na kautusan ni Moises. Pansinin ninyo ang sinabi sa aklat na ito : “At sinabi ng Panginoon Kay Moises, isulat mo ito na pinakaalaala sa isang aklat, at ipagbigay alam mo kay Josue na aking ipalilimot ang pagalaala kay Amalec sa silong ng langit.” ( Exodo 17 : 14 ) ; “… at sinulat ni Moises ang lahat ng mga salita ng Panginoon, …” (24:4) “… at sinabi ng Panginoon kay Moises, Isulat mo ang mga salitang ito: sapagkat ayon sa tunog ng mga salitang ito, ay nakipagtipan ako sa iyo sa Israel … At isinulat ng Panginoon sa mga tapyas ang mga salita ng tipan, ang sampung utos.” (34:27,28); “ at isinulat ni Moises ang kanilang mga pagyao ayon sa kanilang mga paglalakbay alinsunod sa utos ng Panginoon…” (Mga Bilang 33:2 ihambing din sa Duet. 10:1-4; 31:9,22-24). Maliwanag na may ibang nagsasalaysay ukol sa mga isinulat na kautusan ni Moises at maliwanag na hindi si Moises ang sumulat ng mga aklat na ito kundi ibang tao. Tignan pa natin ang mga halimbawa: “ At sinabi ng Panginoon kay Moises” (Exodo 34:1)… “ At ang Panginoon ay nagsalita kay Moises na sinasabi “ ( Exodo 31:1) “ … at sinabi ni Moises sa mga anak ni Israel…” (Exodo 35:30) “… at sinalita ng Panginoon kay Moises na sinasabi…” (Exodo 40:1) at marami pang iba. Ang mga ito ay nagbibigay sa atin ng patotoo na ang kamay ng sumulat ay nasa ikatlong persona (third person) hindi si Moises. Ano ang nangyari sa Kautusan? Sa aklat na Jeremias, ay sinabi ang ganito : “ PPaaaannoo mmoo mmaassaassaabbiinngg,, kkaammii’’yy mmaattaattaalliinnoo ppaaggkkaatt nnaassaa aammiinn aanngg kkaauuttuussaann nngg PPaannggiinnoooonn,, nngguunniitt aanngg ttoottoooo,, iittoo’’yy ppiinnaalliittaann nngg mmggaa ssiinnuunnggaalliinngg nnaa ppaannuullaatt nngg mmggaa eessccrriibbaa”” ( Jeremias 8:8) Kung gayon, ang Kautusan ay pinalitan ng mga sinungaling na escriba. Nasira ba ang pangako ng Panginoon “ na walang makapagbabago ng kaniyang salita”? ( Qur’an 6:115) Sinabi rin sa Biblia na ang salita ng Dios ay matatag sa langit, sa salin ng RSV “ firmly fixed in the heavens “ ( Psalms 119:89). Sa paano mang paraan mananatili ang kanyang salita, ito’y matatag at matibay na nasa kalangitan. Ito ang dahilan kaya walang mababago sa kanyang salita. Hindi kailan man ipinangako ng Poong Maykapal na ang mga titik ng kanyang salita na isinulat ng mga kamay ng tao ay hindi maglalaho. Hindi niya ipinangako na ang mga balumbon ng Kasulatan na kaniyang ipinasulat ay hindi masisira o maglalaho. Ang salita ng Dios na matatag sa kalangitan at hindi masisira ay matatanggap lang ng tao sa pamamagitan ng pananatili nito sa puso. Kung ating bibigyan ng pansin sa Bagong Tipan, si Moises ay ipinakikilala bilang “ ttiinnuurruuaann nngg llaahhaatt nngg kkaaaallaammaann nngg mmggaa EEhhiippttoo”. ( Mga Gawa 7 :22). Kaya nga, ang Batas o Kautusan ni Moises ay tinitiyak natin na ito’y naisulat sa wikang Ehipto. Ngunit sa salungat na kaalaman ang sinasabing Kautusan ni Moises ay nakasulat sa wikang Hebreo, at gayon din kung ang Kautusan ay nasa sinaunang Hebreo, wala tayong natagpuang Kasulatan ng Lumang Tipan na mas nauna pa sa 916 AD. Ang Hebreo ay isa nang patay na wika at wala nang Judio ang nagsasalita nito sa panahon bago at pagkatapos na sila ay dinalang bihag sa Babilonia. Sa panahon ni Jesucristo ay ginagamit nila ang salitang Aramaic45.

45 Ang Aramaic ay wikang ginagamit sa Syria sa panahon ni Jesus, ito‘y katulad ng Hebreo. Sa panahon ni Jesus ang Aramaic ay matagal nang ginagamit na wika sa Palestina, ito ang wikang ginagamit ni Jesus ang kanyang mga alagad at ang kauna-unahang evangelio ay ito ang wika na ginamit.

30

Kung si Moises nga talaga ang sumulat ng Pentateuch (Genesis hanggang Duetronomio), binanggit ni Ralph Earle ang ganito “ IItt sshhoouulldd bbee nnootteedd ,, hhoowweevveerr,, tthhaatt tthhee llaasstt cchhaapptteerr ooff DDuueettrroonnoommyy wwaass oobbvviioouussllyy nnoott wwrriitttteenn bbyy hhiimm.. HHeerree wwee ffiinndd aann aaccccoouunntt ooff MMoosseess ddeeaatthh aanndd bbuurriiaall,, wwiitthh tthhee aaddddeedd ssttaatteemmeenntt:: BBuutt nnoo mmaann kknnoowweetthh ooff hhiiss sseeppuullcchheerr uunnttoo tthhiiss ddaayy ((DDuueett.. 4433::66)) …… TToo ssaayy tthhaatt MMoosseess hhiimmsseellff wwrroottee tthheessee wwoorrddss bbeeffoorreehhaanndd bbyy ddiivviinnee iinnssppiirraattiioonn aass ssoommee ccllaaiimmeedd-- iiss uunnrreeaalliissttiicc.. TThhee wwhhoollee tteennoorr ooff tteerrmmiinnoollooggyy uusseedd hheerree cclleeaarrllyy ppooiinnttss ttoo aa llaatteerr ggeenneerraattiioonn,, wwhheenn mmoonnuummeennttaall wwoorrkk ooff MMoosseess wwaass eeddiitteedd iinn iittss ffiinnaall ffoorrmm..””46 Sa pagkakasunod-sunod ng Pentateuch, ito’y naglalaman ng dalawang detalye ng paglikha, kasaysayan na nagsasalungatan sa bawat isa (Genesis 1:1; 2:4; 2:5+) Ang Kasaysayan nito ay hindi magkakapareho, kawawa naman si Moises kung siya ang sumulat nito. Hindi alam ng sumulat kung ano ang lahi ipinagbili si Jose ng kanyang mga kapatid na nagdala sa kanya sa Ehipto. Makikita natin sa bahaging ito na si Jose ay ipinagbili sa mga Ismaelita (Genesis 37:25) ngunit sa iba bahagi ay sa Medianita (Genesis 37:28). Hindi sila magkapareho, si Moises kaya ang sumulat nito? Nalilito! Nalilito! Nalilito siya! Sa karagdagan, may tatlong magkakaiba at hindi magkakaparehong ulat ukol sa Sampung Kautusan o Torah (Exodus 20 at Exodus 30). Sa kasaysayan ng Sodom at Gomorah, dito ay ipinapakita na ang Dios ay hindi alam kung ano ang nangyayari sa dalawang bayan na ito, kaya nga Siya ay nagpadala ng Sugo upang ibigay sa kaniya kung ano ang nangyayari. Hindi ito nagpapakita na ang Dios ay nalalaman ang lahat ng bagay (Omniscience). Salungat ito sa kaniyang katangian. Kung ang isang tao ay hindi laging nagbabasa ng Biblia, maaaring ito’y walang halaga sa kanya. Ngunit sa isang tao na mapanuri at mahigpit na nagsisisyasat ay maaaring magululuhan at mawalan ng pananampalataya, ngunit ang iba ay magpapatuloy na lamang kahit hindi tiyak ang sinasampalatayanan. Huwag nawa!.47 AAnngg PPaaggbbuuoo PPeennttaatteeuucchh Ang kilalang pananaw na pinaninindigan ng mga dalubhasa kung papaano nabuo ang Pentateuch (sa literal na salita ay “ limang balumbon o aklat) ay ipinanukala sa apat na pamantayan. Ito’y ipinanukala ng Paaralang Pangdalubhasa sa Biblia ng Graf-Welhansen. Ang pananaw na ito ng mga dalubhasa ay makikilala natin sa simbolo ng J (Y), E, D, at P. Ang simbolong ito ay kumakatawan sa magkakaibang grupo sa hanay ng pagsasalaysay sa Biblia (Yahwist, Elohist, Duetronomic at Priestly), ang bawat isang grupo ay may kanya-kanyang ideya sa pangyayari at inihalo sa Biblia at nagkaroon ng isang balangkas sa Kasaysayan. Ganito ang buod na pangyayari. Si Moises ay mayroon lamang hawak na Kautusan na inihayag sa kaniya ng Panginoon doon sa bundok ng Sinai, at ito ang pinagbabatayan ng mga Israelita sa anumang usapin ukol sa mga karapatan at paglabag. Sa paglipas ng panahon ang Kautusan ay nawaglit sa bayan ng Israel at muling natuklasan ito ng Saserdoteng si Hilsias sa Templo nang ito ay kanilang kukumpunihin (2 Cronica 34:14+). Ang kasaysayan ng Israel ay nalalaman lamang sa Credo o Pagapapahayag ng Pananampalataya na naitala sa

46 How We Got the Bible, Ralph Earle p. 15; All Scripture is Inspired of God and Beneficial p. 13 47 Rescruing the Bible from Fundamentalsim, Bishop John Shelby Spong, Harper San Francisco 1991, NY p. 23,24

31

Deutronomio 26:5-10 (ihambing sa Josue 24). Ang Pentateuch ay pinalawak lamang sa Credong ito na ibinatay sa kapakinabangan ng iba’t-ibang grupo sa Israel. Sa kauna-unahang pagkakataon ng pagkakaroon ng Hari sa Israel, tinataya noong 950 BCE, ang tradisyonal na grupo o tinaguring J (Y) mula sa Judah ay binalangkas ang Kautusan sa estelo ng kasaysayan at pinalawak bilang epiko (epic). Sa ibang panukala sila ay ang grupo sa hanay na naniniwala na ang Dios ay tinatawag sa YHWH ( kilala sa tawag na tetragrammaton o apat na titik ).Sa mga sumunod na panahon noong 900 – 750BCE, ang tradisyonal na grupo mula naman sa Hilagang Israel o Ephraim (E) ay nagpanukala din ng iba pang version o salaysay sa Kautusan ni Moises. Sa iba pa ring panukala ang grupo na ito ay naniniwala na Elohim ang pangalan ng Dios-kilala sa taguring Elohist. Noong naman ika 7th BCE, ang aklat na Deutronomio (D) ay ipinalimbag ( 2 Hari 22-23), ang pinagbatayan ng salaysay na ito ay kinuha sa Lumang salaysay na pinalawak. Tinatawag nila ang grupo na ito na Deutronomic. At sa kahulu-hulihan sa panahon na ang Israel ay nagsipangalat sa ibang lupain, ang mga Saserdote o tinaguriang Priesly (P) ay dinagdagan at pinalawak mula sa Sali’t-saling tradisyon na naitago ng mga Saserdote sa Jerusalem. Ang Pentateuch ay mahabang panahon ang naigugol bago ito naging ganap na limang aklat sa kasalukuyan. Ang aklat na ito ay bunga ng pagsusumikap ng iba’t-ibang grupo (J [Y], E, D, P) na maitala ang makasaysayan ulat ng Israel para sa kanilang mga susunod na henerasyon at batay sa Kautusan ni Moises na idinagdag. Ang Pentateuch ay ipinarangal nila sa pangalan ni Moises bilang isa sa dakila nilang pinuno at sugo ng Dios. Kaya nga, magpahanggang ngayon ang Limang aklat na ito ay tinaguriang Book of Moises or Torah of Moises, hindi dahil si Moises ang sumulat nito. Ang Pentateuch ay naglalaman lamang ng mga Kautusan ni Moises at hindi si Moises ang sumulat nito. AAnngg SSuummuullaatt nngg EEvvaannggeelliioo aayy HHiinnddii KKiillaallaa Ang isa sa mga batayan upang ang isang Kasulatan ay maituturing na kinasihan ng Dios ay dapat kilala ang sumulat.48 Matitiyak ba natin na ang pangalan ng sumulat ay totoo. Ang nakalulungkot na kalagayan ay salungat sa batayan ng pagsusuri.49 Ang mga dalubhasa ay inamin na ang Evangelio at iba pang mga aklat sa Luma at Bagong Tipan ay hindi kilala ang mga sumulat. Sa Pasimula ni Richard Weymouth sa kanyang New Testament In Modern Sppech ay ganito ang kaniyang sinabi: “ EEaacchh ggoossppeell iiss aannoonnyymmoouuss ffoorr aauutthhoorrsshhiipp wwee aarree ddeeppeennddeenntt uuppoonn eeaarrllyy ttrraaddiittiioonn,, ppuutt ttoo tthhee tteesstt ooff aa rreeaassoonnaabbllee pprroobbaabbiilliittyy..”” At gayon din sa Oxford Annotated Bible (RSV) sa bawat Panimula (Prologue) nito (Evangelio) ay sinasabing ito ay pawang Anonymous ang sumulat.. Ang Tradition na ito, ayon sa Jerusalem Bible ay sinabi (Introduction to the Gospel) sa pahina 5: ““ TTrraaddiittiioonn ddaattiinngg ffrroomm tthhee sseeccoonndd cceennttuurryy aassssiiggnnss tthheemm rreessppeeccttiivveellyy ttoo SSaaiinntt MMaatthhhheeww,, MMaarrkk aanndd LLuukkee..”” Sa Aklat na isinulat ni Herman Hendrickx “ From One Jesus to Four Gospel50 ”, CICM Maryhill School of Theology, Claretian Publications, Quezon City ay nagbigay ng mga patotoo ukol sa tunay na datus na ang apat na Evangelio ( Mateo, Marcos, Lucas at Juan ) ay pawang mga hindi kilala ang sumulat. Narito ang ilan sa kaniyang sinabi :

48Tignan ang General Biblical Introduction ni H. Miller 49 Ibid, H. Miller p. 89 50 From One Jesus to Four Gospel, Herman Hendrickc pp. 59,79,80,105,133,134

32

Evangelio ayon kay Marcos “ UUnnttii ll ffaaii rr llyy rreecceennttllyy ii tt wwaass ggeenneerraall llyy hheelldd tthhaatt MMaarrkk ooff tthhee GGoossppeell aaccccoorrddiinngg ttoo MMaarrkk wwaass tthhee ccoommppaanniioonn ooff PPeetteerr wwhhoo wwrroottee ddoowwnn tthhee tteeaacchhiinngg ooff aanndd ssttoorr iieess aabboouutt JJeessuuss aass ttoolldd bbyy PPeetteerr.. BBuutt,, tthhiiss iiss pprraaccttiiccaall llyy uunntteennaabbllee oonn tthhee ggrroouunndd ooff tthhee iinntteerrnnaall eevviiddeennccee ooff tthhee ssttyyllee aanndd tthheeoollooggyy ooff tthhee bbooookk ii ttsseell ff…… TThhee ffaacctt iiss tthhaatt wwee ddoo nnoott wwiitthh aannyy cceerrttaaiinnttyy wwhhoo tthhee aauutthhoorr ooff tthhee ggoossppeell aaccccoorrddiinngg ttoo MMaarrkk wwaass.. IInntteerrnnaall llyy ii tt iiss aannoonnyymmoouuss,, tthhaatt iiss,, tthhee GGoossppeell ii ttsseell ff nneevveerr rreeffeerrss ttoo MMaarrkk aass ii ttss aauutthhoorr..”” Evangelio Ayon kay Mateo “ TThheerree iiss nnoo ssttaatteemmeenntt iiss tthhee ggoossppeell tthhaatt iiddeennttii ffiieess ii tt aass hhaavviinngg bbeeeenn wwrr ii tttteenn bbyy MMaatttthheeww,, oorr aannyyoonnee eellssee.. HHoowweevveerr,, bbyy tthhee eenndd ooff tthhee sseeccoonndd cceennttuurryy tthhee aappoossttllee MMaatttthheeww hhaadd bbeeeenn iiddeennttii ffiieedd aass tthhee aauutthhoorr.. II rreenneeoouuss BBiisshhoopp ooff LLyyoonnss iinn GGaauull ((nnooww FFrraannccee )) wwrroottee:: ‘‘ MMaatttthheeww ppuubbll iisshheedd aa wwrr ii tttteenn GGoossppeell aammoonngg tthhee HHeebbrreewwss iinn tthheeii rr oowwnn llaanngguuaaggee..’’ TTooddaayy tthhiiss rreeppoorr tt iiss uussuuaall llyy rreeggaarrddeedd aass eerrrroonneeoouuss oonn ttwwoo ccoouunnttss:: ((11)) ii tt iiss nnooww hheelldd tthhaatt tthhee GGoossppeell wwaass nnoott wwrr ii tttteenn bbyy tthhee aappoossttllee MMaatttthheeww;; aanndd ((22)) ii tt iiss bbeell iieevveedd ttoo hhaavvee bbeeeenn wwrr ii tttteenn iinn GGrreeeekk,, eemmppllooyyiinngg ssoouurrcceess ccoommppoosseedd iinn GGrreeeekk,, aanndd nnoott iinn tthhee llaanngguuaaggee ooff tthhee HHeebbrreeww (( eeii tthheerr HHeebbrreeww oorr AArraammaaiicc)).. TThhee aauutthhoorr wwaass aappppaarreennttllyy aa GGrreeeekk--ssppeeaakkiinngg JJeewwiisshh CChhrr iissttiiaann …… ppeerrhhaappss aa ccoonnvveerrtt wwhhoo mmaayy hhaavvee hhaadd ssoommee rraabbbbiinniiccaall ttrraaiinniinngg.. PPoossssiibbllyy,, hhee wwaass eevveenn aa CChhrr iissttiiaann ssccrr iibbee..” Si V. Rieu ay tinalakay din ang nasabing aklat at sinabi niya: “ TThhee aauutthhoorr ooff MMaatttthheeww iiss iiddeennttiiffiieedd bbyy vvaarriioouuss wwrriitteerrss ffrroomm PPaappiiaannss ttoo JJeerroommee,, aass LLeevvii,, tthhee ccuussttoomm--ooffffiicceerr aanndd ddiisscciippllee,, aanndd ssttaatteedd ttoo hhaavvee wwrriitttteenn tthhee ssaayyiinngg iinn.. HHeerree wwee ddeeppaarrtt ffrroomm ttrraaddiittiioonn.. AAss wwee aallrreeaaddyy,, MMaatttthheeww cclloosseellyy ffoolllloowwss tthhee GGrreeeekk ooff MMaarrkk,, iinnccoorrppoorraattiinngg llaarrggee ppoorrttiioonn ooff tthhee GGoossppeell tthhrroouugghh aaddddiinngg mmaatteerriiaallss ffrroomm tthhee ootthheerr ssoouurrcceess.. TTwwoo ccoonncclluussiioonn ffoolloooowwss.. FFiirrsstt,, tthhee wwoorrkk wwaass nnoott aa ttrraannssllaattoorr bbuutt wwrriitttteenn iinn GGrreeeekk.. SSeeccoonnddllyy,, iitt wwaass nnoott wwrriitttteenn bbyy MMaatttthheeww tthhee aappoossttllee.. IIttss aauutthhoorr hhaadd bbeeeenn aann eeyyeewwiittnneessss,, wwoouulldd ssuurreellyy nnoott hhaavvee ccoonntteenntteedd hhiimmsseellff wwiitthh ccooppyyiinngg,, oofftteenn vveerrbbaattiimm,, tthhee rreeccoorrdd ooff oonnee wwhhoo wwaass nnoott.. AAtt tthhee mmoommeenntt wwee ccaann aaffffiirrmm nnootthhiinngg,, bbuutt iitt iiss aatt lleeaasstt aa tteennaabbllee ooppiinniioonn tthhaatt MMaatthhhheeww wwaass wwrriitttteenn bbyy aann uunnkknnoowwnn aauutthhoorr aabboouutt AADD 8855,, ffoorr tthhee uussee ooff aa JJeewwiisshh--CChhrriissttiiaann ccoommmmuunniittyy iinn oonnee ooff tthhee cciittiieess iinn LLeevvaanntt..””5511 Evangelio ayon kay Lucas ““ WWee aappeeaakk ooff tthhee aauutthhoorr aass LLuukkee,, bbuutt tthhiiss iiss ssoommeetthhiinngg ooff aa ccoonnvveennttiioonn.. AAll tthhoouugghh tthhee aappoossttllee PPaauull hhaadd aa ccoommaappaanniioonn nnaammeedd LLuukkee (( PPhhii lleemmoonn 2244;; CCooll .. 44::44)),, tthhee ttrraaddii ttiioonnaall aattttrr iibbuuttiioonn ooff tthhiiss wwrr ii ttiinngg ttoo PPaauull ’’ ss ccoommppaanniioonn rreepprreesseennttss oonnllyy gguueesssswwoorrkk.. TThhee ttrraaddii ttiioonn tthhaatt LLuukkee wwaass aa pphhyyssiicciiaann,, wwhhoo rreevveellaaeedd hhiiss ttrraaddee bbyy ssttyyll iissttiicc ttoouucchheess iinn hhiiss nnaarrrraattiivvee,, hhaass eevveenn lleessss bbaassiiss..”” Evangelio ayon kay Juan ““ AAnncciieenntt ttrraaddii ttiioonn hhaadd JJeessuuss’’ ddiisscciipplleess JJoohhnn,, tthhee ssoonn ooff ZZeebbeeddeeee,, aass aauutthhoorr.. TThhee ffii rrsstt eexxppll iiccii tt ssttaatteemmeenntt ooff tthhiiss aauutthhoorrsshhiipp wwaass mmaaddee bbyy II rreennaauuss,, bbiisshhoopp ooff LLyyoonnss,, iinn aabboouutt 119900.. II rreenneeoouuss’’ rreeppoorrtt sseeeemmss ppllaauussiibbllee,, bbuutt tthheerree aarree pprroobblleemmss.. FFii rrsstt,, tthheerree iiss wwhhaatt iiss ssoommeettiimmeess ccaall lleedd tthhee aarrgguummeenntt ffrroomm ssii lleennccee..’’ SSeeccoonndd,, iinn tthhee sseeccoonndd cceennttuurryy,, ssoommee cchhuurrcchh lleeaaddeerrss iinn AAssiiaa MMiinnoorr rreejjeecctteedd tthhee aappoossttooll iicc aauutthhoorr ii ttyy ooff tthhiiss ggoossppeell .. TThhee JJoohhnn ZZaabbeeddeeee,, aauutthhoorrsshhiipp hhaass bbeeeenn qquueessttiioonneedd iinn mmooddeerrnn ttiimmeess ttoooo.. OOnnee aatttteemmpptt ttoo iiddeennttii ffyy tthhiiss ggoossppeell wwii tthh aappoossttooll iicc aauutthhoorrsshhiipp iiss ttoo ssaayy tthhaatt tthhee aauutthhoorr ii ttyy ooff tthhee ggoossppeell ggooeess bbaacckk ttoo AAppoossttllee JJoohhnn,, bbuutt tthhee bbooookk ii ttsseell ff wwaass wwrr ii tttteenn aanndd ddeeddaacctteedd bbyy ootthheerr ppeerrssoonnss.. IInn tthhiiss hhyyppootthheessiiss,, wwee hhaavvee ((11)) tthhee aappoossttllee JJoohhnn aass hhiiss eeyyeewwii ttnneessss pprreeaacchhiinngg aass tthhee oorr iiggiinnaall aanndd bbaassiicc ‘‘ aappoossttooll iicc aauutthhoorr ii ttyy..’’ ((22)) aa ddiisscciippllee--eevvaannggeell iisstt wwhhoo rreennddeerreedd tthhee aappoottllee’’ ss mmeessssaaggee iinn wwrrii ttiinngg ttoo ddeeaall wwii tthh aa ddeevveellooppiinngg tthheeoollooggyyiiccaall ssii ttuuaattiioonn iinn tthhee ddeevveellooppiinngg CChhrr iissttiiaann cchhuurrcchh ;; aanndd ((33)) aa ddiisscciippllee--rreeddaaccttoorr wwhhoo eeddii tteedd tthhee wwoorrkk aanndd aaddddeedd ootthheerr mmaatteerr iiaall ttoo tthhee oorr iiggiinnaall ddooccuummeenntt.. TThhiiss ssoorr tt ooff aannsswweerr iiss vveerryy ssppeeccuullaattiivvee aanndd pprroobbaabbllyy tthhee bbeesstt ttoo ggiivvee ttoo tthhee qquueessttiioonn ooff aauutthhoorrsshhiipp iiss ttoo ssaayy

51 The Four Gospel by V. Rieu p. xxii

33

tthhaatt wwee ddoo nnoott kknnooww.. EEvveennttuuaall llyy wwee ccaann ssaayy ssoommeetthhiinngg aabboouutt tthhee (( aannoonnyymmoouuss)) aauutthhoorr ffrroomm tthhee tteexxtt ooff tthhee ggoossppeell ii ttsseell ff..”” SSii MMaatteeoo aatt LLuuccaass aayy KKiinnooppyyaa aanngg kkaayy MMaarrccooss Ayon kay Bishop Teodoro Bacani (isang Auxilliary Bishop ng Manila) na si Cristo ay hindi nag-utos sa kanyang mga disipulo, ang tuwirang pag-uutos na mag-sulat … Kanila lamang ipinamahagi ang Mabuting Balita sa pamamagitan ng tradisyon. Sina bi pa rin niya na ang salita ni Cristo ( na binanggit ni Pablo) ay hindi ang kasulatan ( Roam 10 :17) na ito ay isinulat noong 58 AD na isa man sa mga evangelio ay hindi pa naisusulat.52 Mapapansin natin kapag binabasa natin ang apat na evangelio ay malaking bahagi dito ay magkakapareho sa bawat pamamaraan ng pagsulat. Ano kaya ang dahilan? Dahil ba sila ay pawang iisang espiritu ang nag-kasi sa kanila o may iba pang dahilan. Sinasabi sa atin ng mga dalubhasa sa Kasulatang Biblia ang ganito : ““ …… aall ll bbuutt uunnaanniimmoouuss jjuuddggmmeenntt ooff mmooddeerrnn sscchhoollaarrsshhiipp iiss tthhaatt tthhee eeaarr ll iieesstt aaccccoouunntt ooff tthhee mmiinniissttrryy iiss ttoo bbee ffoouunndd iinn MMaarrkk,, aanndd tthhaatt tthhiiss ggoossppeell wwaass uusseedd aass oonnee ooff tthheeiirr ssoouurrcceess bbyy MMaatttthheeww aanndd bbyy LLuukkee.. BBeettwweeeenn tthheemm tthheeyy aabbssoorrbb pprraaccttiiccaall llyy tthhee wwhhoollee ooff MMaarrkk;; wwhheenn oonnee ooff tthheemm vvaarr iieess tthhee oorrddeerr ooff hhiiss sseeccttiioonnss ,, tthhee ootthheerr kkeeeeppss ttoo ii tt:: wwhheenn tthheeyy ddeeppaarr tt ffrroomm hhiiss llaanngguuaaggee,, ii tt iiss mmoossttllyy ffoorr eeddii ttoorr iiaall rreeaassoonnss-- mmooddii ffiiccaattiioonn ooff rroouugghh ddiiccttiioonn,, ttoonniinngg ddoowwnn ooff eexxpprreessssiioonnss wwhhiicchh mmiigghhtt ooffffeenndd,, ccuurrttaaii llmmeenntt uunnddeerr pprreessssuurree ooff tthhee iinncclluussiioonn ooff tthhee nneeww mmaatteerr iiaall .. TThhee ffii rrsstt ooff tthhee ssoouurrcceess uusseedd iinn ccoommmmoonn bbyy MMaatttthheeww aanndd LLuukkee iiss vvii rr ttuuaall llyy oouurr GGoossppeell MMaarrkk ..”53 Sa karagdagan pa, sa Pasimula ng New American Bible ay ipinapaalam sa mga bumabasa ang ganito : “ iitt iiss cceerrttaaiinn tthhaatt tthhee aauutthhoorr ooff MMaatttthheeww hhaadd aacccceessss ttoo tthhee pprreesseenntt GGoossppeell ooff MMaarrkk bbeeccaauussee ooff tthhee MMaarrccaann vveerrsseess hhee uusseess iinn CChhaapptteerr 33,, 88ff,, 1122--1177,, 1199--2222ffff.. MMaatttthheeww iiss oobbvviioouussllyy aann eexxppaannddeedd vveerrssiioonn ooff MMaarrkk,, ccoonnssiiddeerreedd tthhee ffiirrsstt ggoossppeell ffoorrmm ttoo bbee wwrriitttteenn …… CCuurrrreenntt aanndd mmoorree ccoommmmoonn ooppiinniioonn ddaatteess tthhee ccoommppoossiittiioonn ooff tthhee ggoossppeell ooff MMaatttthheeww bbeettwweeeenn 8800--110000,, oorr rroouugghhllyy,, 8855 AADD.. TThheerree iiss aallssoo tthhee ccoommppeelllliinngg eevviiddeennccee ffoorr tthhee ddeeppeennddeennccee ooff MMaatttthheeww oonn MMaarrkk nnaammeellyy tthhee 660000 ooff MMaarrkk’’ss 666611 vveerrsseess ffoouunndd iinn MMaatttthheeww,, aass wweellll aass tthhee rreellaattiioonnsshhiipp ooff llaanngguuaaggee aanndd oorrddeerr iinn ttwwoo ggoossppeellss..””5544 Ang ibang dalubhasa ay sumasang-ayon na si Lucas ay ginamit ang evangelio ni Marcos bilang kanyang batayan. Ang iba ay itinuturing na ito ang pangunahing batayan, na kung saan ay dinagdagan na lamang niya ng iba pang ulat na kanyang nakuha sa iba. Kung gayon, ang evangelio ni Mateo at Lucas ay madali nating mauunawaan sa pamamagitan ng mga nilalaman na nagmula kay Marcos dahilan sa kanilang magkakaparehong balangkas ng kasaysayan.55 Ganito pa ang sinabi ni Herman Hendrickx: “ TThhee eeaarr ll ii eess tt aacc cc oouunntt ooff JJ eess uuss ’’ mmii nnii ss tt rr yy ii ss ff oouunndd ii nn MMaarr kk .. SScc hhooll aarr ss bbeell ii eevv ee tt hhaatt MMaarr kk wwaass uuss eedd aass ss oouurr cc ee mmaatt eerr ii aall ss bbyy MMaatt tt hheeww aanndd LLuukk ee.. TThhee ff ooll ll oowwii nngg oobbss eerr vv aatt ii oonnss cc aann bbee ll ii nneedd uupp ii nn ss uuppppoorr tt ooff tt hhii ss cc oonntt eenntt ii oonn:: (( aa)) BBoott hh MMaatt tt hheeww aanndd LLuukk ee ss hhaarr ee aa cc oommmmoonn ss uubbjj eecc tt mmaatt tt eerr wwii tt hh MMaarr kk .. WWhhii ll ee MMaatt tt hheeww,, cc oonntt aaii nn aall mmooss tt aall ll MMaarr kk aann mmaatt eerr ii aall ss (( 660000 oouutt ooff 666600 vv eerr ss eess )) .. LLuukk ee hhaass aabboouutt oonnee hhaall ff ooff MMaarr kk aacc cc oouunntt .. (( bb)) TToo aa ll aarr ggee eexx tt eenntt ,, MMaatt tt hheeww aanndd LLuukk ee ss hhaarr ee aa cc oommmmoonn wwoorr ddii nngg wwii tt hh MMaarr kk ,, ooff tt eenn rr eeppeeaatt ii nngg hhii ss eexx aacc tt wwoorr ddss .. MMaatt tt hheeww rr eepprr oodduucc eess 5511%% aanndd LLuukk ee 5533%% ooff MMaarr kk ’’ ss ll aanngguuaaggee.. (( cc )) MMaatt tt hheeww aanndd LLuukk ee ggeenneerr aall ll yy ff ooll ll ooww MMaarr kk ’’ ss aarr rr aannggeemmeenntt ss ooff tt hhee ss eeqquueenncc ee ooff eevv eenntt ss rr eess uull tt ii nngg ii nn aa cc oommmmoonn oorr ddeerr .. WWhheenn

oonnee ooff tt hheemm ddeeppaarr tt ss ff rr oomm tt hhii ss oorr ddeerr ,, tt hhee oott hheerr kk eeeeppss ii tt .. ”” 56

52 Ave Maria Magazine Vol. V Num. 4 pahina 12 53 The New Testament In Moder Speech, Richard Francis Weymouth p. xvii 54 The New American Bible p. ix 55 ibid. p. 79 56 From One Jesus To Four Gospel, H. Hendrickx, Maryknoll School of Theology p. 45

34

Mga Haka-haka o tradisyon kung sino ang may Akda ng Biblia Lumang Tipan.57

1. Genesis, Exodo, Levitico, Mga Bilang, Deutronomio- ito’y naglalaman ng kautusan ni Moises at credo ng mga Israelita na pinalawak ng mga tradisyonal na epico ng mga taga Judea (J [Y]), Ephraimite (E), Deutronomic (D), at Priestly (P).58 Pinaniniwalaan na ang may akda ay si Moises.

2. Josue –hindi alam, ngunit ipinalalagay na malaking bahagi nito ay sinulat ni Josue.

3. Mga Hukom- ipinalalagay na si Samuel ang sumulat 4. Ruth- hindi tiyak, maaaring si Samuel 5. 1& 2 Samuel- hindi alam ang sumulat 6. 1 & 2 Hari- hindi alam ang sumulat 7. 1 & 2 Cronica- hindi alam, ngunit ipinalalagay na si Ezra ang

nagbalangkas at isinaayos ito. 8. Ezra- ipinalalagay na si Ezra ang bumalangkas. Ang Ezra ay may mga

balangkas mula sa Nehemiah at gayon din si Nehemiah mula kay Ezra. Ang ibang dalubhasa ay ipinanukala na ang dalawang aklat na ito ay isa lamang.

9. Esther- hindi alam ang sumulat. Ito’y naglalaman ng mga alamat na inahalo sa kasaysayan ng mga Judio na nasa Persia.

10. Job- hindi kilala ang manunulang sumulat nito na tinataya noong ika 6 o ika 5 BCE.

11. Mga Awit- Ipinalalagay na halos kalahati ng 150 kapitulo ay sulat ni David, ay iba ay hindi kilala.

12. Mga Kawikaan- hindi tiyak, ngunit ipinapalagay na ito ay sulat ni Solomon 13. Ecclesiates (Mangangaral)- hindi tiyak ang sumulat ngunit ipinalalagay na

si Solomon. 14. Awit ng mga Awit o Awit ni Solomon- bagama’t ang unang talata ay

nakalagay ang pangalan ni Solomon,ang mga dalubhasa ay hindi naniniwala na si Solomon ang sumulat.

15. Isaias- ang dalubhasa ay nag-aalinlangan na ito kay Isaias. Ang iba ay nagpanukala na may tatlong Isaias ang sumulat sapagkat ang laman ay magkakaiba ang panahon ng kasaysayan, paraan ng pagsulat at paggamit ng mga salita. Ang kapitulo 1-39 tinalakay ang kapanahunan ni Cyrus ng Persia ( 539 BCE); ang Kapitulo 40-66 ay kinikilala bilang ikalawa at ikatlong Isaias. Ito’y naglalaman ng kasayasayan bago bumagsak ang Babilonia (Octubre 29, 539 BCE)

16. Jeremias-nagpasimulang mangaral noong 627 BCE, ang mga salita ay mula kay Jeremias na ipinasulat sa kanyang kasamang si Baruch. Naniniwala ang mga dalubhasa na ang aklat na ito ay dinagdagan nang isinaayos noong 560 BCE at dahil dito ang laman ay naging magulo at

57 Oxford Annotated Bible (RSV) op. cit. Is the Bible God Word p. 58 by Ahmed Deedat 58 Oxford Annotated Bible introduction to the Pentateuch.

35

masalimuot.. Ang kasalukuyang sipi na nasa wikang Hebreo kung ihahambing sa Septuagint (Greek Version) ang nilalaman at pagkakasunod –sunod ay mag-kaiba.

17. Mga Panaghoy- ang aklat ay ipinalalagay na kay Jeremias ayon sa tradisyon, ngunit ang laman ng aklat kung ihahambing batay sa kaniyang mga kaisipan at panananilata ay magkaiba na magiging sanhi na ito imposible na sa kaniya.

18. Ezekiel- siya ay isang saserdote na kasama ng mga nagsipangalat sa ibang bayan noong 593-563 BCE. Ayon sa nilalaman ng aklat siya ang may akda ng aklat. Naniniwala ang mga dalubhasa na ang aklat na ito ay muling binalangkas at pinalawak ng hindi kilala patnugot (editor) na naging sanhi ng masalimuot na pagbabago.

19. Daniel- ang laman ay nagpapakilala bilang si Daniel., isang Judio na nabuhay sa panahon ng panunupil ni Antiochus Epiphanes ( 167-164 BCE). Ang aklat ay isinulat sa salitang Aramaic, ngunit ang malaking bahagi nito sa ngayon ay nasa wikang Hebreo.

20. Oseas-inilalagay na ito’y mga salita ni Hosea na naisulat sa pamamagitan ng ibang kamay .

21. Joel- hindi kilala ang katauhan ni Joel maliban na siya ay anak ni Pethuel ( 539-331 BCE). Kinikilala na ang laman ng kanyang aklat ay hiniram mula sa ibang propeta at ito’y kanyang pinalawak sa pamamagitan ng mga paliwanag.

22. Amos- nagpasimulang makilala noong dekada 760-750 BCE, ipinapalagay na ang aklat ay isinulat niya sa Judah.

23. Obadias- hindi kilala ang tunay na pagkatao ni Obadias.Hindi matiyak ang panahon ng pagkakasulat ng aklat at ang nilalaman nito. Ngunit ipinapalagay na ang aklat ay hiram sa mga tinipong mga sipi ng mga propesiya na hawak ng mga tao.

24. Jonas -hindi alam ang sumulat. Ang nilalaman ng aklat ay hinango sa popular na sabi-sabi at binalangkas sa bagong pagkakasunod-sunod na paraan.

25. Micas- ang aklat ay magkakatulad sa aklat nina Amos, Hosea at Isaias. Ngunit ito’y binigyan niya ng ibang pananaw.

26. Nahum- Hindi alam ang kanyang tunay na katauhan, bagaman nakalagay sa aklat ang pangalan ang lugar na kaniyang pinaggalingan- Elkosh ay hindi malaman o hindi umiral na pook.

27. Habaccuc –hindi alam ang kanyang pinagmulan at katauhan. 28. Zefanias- ipinagpapalagay na siya ay nasa Maharlikang angkan mula kay

Hezekiah na hindi matiyak ang katauhan. 29. Haggai- siya ay kinikilalang propeta sa mga nagsibalik sa Palestina mula

mga nagsipangalat sa Bablonia sa loob ng 70 taong pagkakabihag. 30. Zechariah- isa rin siya sa mga propeta na dalang bihag mula sa Babilonia

sa loob ng 70 taon. 31. Malakias- ang huling propeta sa Lumang Tipan

Bagong Tipan

1. Mateo- ang aklat ay walang pangalan (anonymous), at siya ay itinuturing na isang mananampalataya na bumalangkas ng kasaysayan ni Jesus

36

noong 80 AD. Binalangkas niya ang aklat batay sa mga sabi-sabi at tinipong kawikaan ni Jesus.

2. Marcos- sinasabi ng dalubhasa na ito ang kauna-unahang balangkas ukol sa buhay ni Jesus na pinagbatayan nina Mateo at Lucas. Tinataya na ito ay isinulat noong 65-70 AD. Ang may akda ng aklat ay hindi kilala (anonymous), ngunit itinuturing lamang na ito ay aklat na isinulat ni Juan Marcos batay sa pangangaral ni Pedro. Ngunit ang ibang dalubhasa ay tinatanggihan ang ganoong panukala.

3. Lucas- ang tradisyonal na panukala ang aklat na ito ay balangkas ni Lucas isang Manggagamot na Gentil at kaibigan ni Pablo. Ngunit ang tunay na kalagayan ng aklat ay hindi talaga kilala ang pangalan (Anonymous). Ayon sa mga dalubhasa na ang may akda ng aklat ay ipinapalagay na si Lucas ngunit ito ay hindi matibay. May nagsasabi na ito ay isinulat noong tinatayang 80-85 AD, ngunit ang ibang dalubhasa ay nagsasabi na hindi tiyak ang panahon kung kailan isinulat.

4. Juan-ang tradisyonal na paniniwala ay si Apostol Juan, ngunit ang ibang mga dalubhasa ay sinasabing ito’y alagad ni Juan. Tinataya na isinulat noong 95-100AD

5. Mga Gawa- Ang akalt ng mga gawa ay tala ng mga pangyayari mula sa pag-akyat ni Jesus sa langit-hanggang sa paglaganap ng mga kilusan na pinangunahan ng mga apostol. Ang tradsiyonal na paniniwala, ang aklat ay balangkas ng Mangagamot na si Lucas. Ang ibang dalubahasa ay nagsasabi na ang ugat ng aklat na ito ay mula sa personal na talambuhay ni Lucas na napasa-kamay ng iba at ito’y kanyang pinalawak at dinagdagan ng mga ulat na hindi tiyak ang tunay na kalagayan upang kapanaligan si Pablo.

6. Mga Taga Roma- ang sulat ay itinuturing na kay Pablo ,ngunit batay sa nilalaman ng sulat ito’y sulat kamay ni Tertius. Ngunit ang palasak na paniniwala si Tertius ay bilang kaniyang kalihim ( ?) lamang. Tinataya na ito ay isinulat noon sa pagitan ng 54-58 AD

7. I & 2 Corinto, Galacia, Efeso, Filipos, Colosas, 1 & 2 Tesalonica, 1 & 2 Timoteo, Tito, Filemon- mga sulat na kinatha ni Pablo sa pagitan ng 55-85 AD.

8. Hebreo- ipinapalagay na ito ay sulat ni Pablo ngunit ang mga dalubhasa at ang tunay na kalagayan nito ay hindi kilala ang sumulat. Tinataya na ito ay binalangkas noong 70 AD

9. Santiago-kinikilala siya bilang kapatid sa laman ni Jesus. Ito’y isinulat sa panahon ng pag-aalitan nila ni Pablo dahil sa mga hindi napagkakasunduang mga alituntunin at pananaw sa pananampalataya. Ang aklat na ito ay tuwirang sinasalungat ang mga aral na napapaloob sa mga sulat ni Pablo.Hindi gaanong alam kung kailan ito isinulat, ngunit ito’y tinataya nang isinulat na ni Pablo ang kanyang liham sa Roma at Galacia ( 70-75AD )

10. 1 & 2 Pedro- ang mga dalubhasa ay hindi tinatanggap na ang 1 Pedro ay isinulat niya dahil sa kadalisayan ng salitang Griyego ( excellent Greek style ) na salungat sa Mateo 26:73; Mga Gawa 4:13) na hindi nakapag-aral. Ito’y isinulat sa Roma noong 64 AD. Ganito rin ang ipinanukala ng mga dalubhasa sa ika-2 Pedro. Itinuturing na ito ay gawa ng isa sa mga

37

kasamahan ni Pedro at dahil sa kaniyang katapatan kay Pedro ay ipinangalan niya ito sa kanya.

11. 1,2 at 3 Juan - ang 1 Juan ay hindi binanggit ang pangalan, sa 2 at 3 Juan ay tinatawag lamang niya ang kaniyang sarili na “ ang matanda” Tinataya na ang sulat ay natapos noong katapusan ng unang siglo (90-95 AD)

12. Judas- ayon sa tradisyon siya ay ang kapatid ni Santiago at ni Jesus sa laman.Ito’y isinulat noong 80 AD.

13. Apocalipsis- itinuturing na ang aklat na ito ay kay Juan na apostol. Isinulat bago pa nalupig ang Jerusalem 70 CE Ang laman ng aklat ay hinango sa Lumang Tipan lalo sa aklat nina Daniel at Ezekiel..

EEvvaannggeelliioo nnii JJeessuuss,, PPaassaall ii ttaa ((oorr aall )) oo NNaakkaassuullaatt?? Sa nakalipas na panahon, sa unang 20 taon pagkatapos ni Jesucristo, ang mabuting balita ay kumakalat lamang at nanatili sa isip ng tao sa pamamagitan ng Pasalita, o pagpapatotoo sa pagitan ng Pasalita, at sa pamamagitan ng Tradisyon ( 2 Thesaloni ca 2:15:3:6). Sa Palestina sa panahong yaon ang pagsasanay o pag-aaral ay nagaganap sa pangkalahatan, kung hindi, minsan ay ginagawa na pang-pribado. Ang panuntunan ng mga Rabbi ay “ huwag magsusulat ng anoman bagay” Ang mga tao noon ay hindi interesado sa pagsulat at pagbabasa; ang ilan sa kanila, lalo na sa mga pangkaraniwang tao sa Galilea ay hindi ginagawa ito. Sa pamamagitan ng kultura at kasanayan na ang pakikinig, at nagbibigay ng higit na pansin at masikap na inaalala ang narinig. Ang tinig ng Guro o mangangaral ay itinuturing na sapat na. Hindi nila minithi na magkaroon ng aklat. Sila’y mangangaral (preachers), hindi Mananalaysay (historians). Ang mga salita, gawa, parabola, at mga tanda ni Jesus ay lubos na minahal at minumuni-muni, inuulit-ulit, at sa tuwinay binibigkas, na dahilan dito’y alam na alam na nila ito kahit nakapikit pa ang mata. Ito ang Pasalitang Evangelio (Oral Gospel) na siyang kumalat sa Palestina. Kaya nga si Lucas ay sumulat ng Evangelio kay Theophilus na ito ay hinango niya sa mula sa Pasalita (oral)59 Ang Simbahan ay sinasabi nila na si Jesus ay hindi nag-utos sa kanyang mga Apostol na sumulat, kundi mangaral. Ang mga Apostol ay tinuturuan lamang ang kanilang mga alagad sa pamamagitan ng salita at pagbigkas60 BBaakkiitt 2277 aanngg AAkkllaatt nngg BBaaggoonngg TTiippaann ?? Sa kasaysayan ng Biblia hindi maitatago na ang Romano Katolika at Protestante noong ika 3 siglo ay may malaking hidwaan ukol sa pitong aklat ng

Bagong Tipan, - ito’y ang HHeebbrreeoo,, SSaannttiiaaggoo,, 22 PPeeddrroo,, 22 aatt 33 JJuuaann,, JJuuddaass aatt

PPaahhaayyaagg oo AAppooccaalliippssiiss.. Ang hidwaang ito ay umabot pa hanggang ika 4 na siglo. Ang ganap na talaan ng 27 aklat sa Bagong Tipan ay makikita sa sulat ni AAtthhaannaassiiuuss nnoooonngg 336677 AADD at sa kahuli-hulihan ay noong ika apat na siglo ( 397

59 ibid Miller p. 126 60 ibid. Rev. George Vromant p. 93,94

38

AD)61. Ang Simbahan (Romano Katolika) ay nagsabi na : ““ NNoo SSccrriippttuurree wwiitthhoouutt tthhee CChhuurrcchh…… tthhee ssccrriippttuurree wwaass ccrreeaatteedd bbyy tthhee CChhuurrcchh..”62 Kung gayon ang Biblia sa tunay na kalagayan nito ay nilikha at pinanukala ng Romano Katolika kung ano ang aklat na dapat paniwalaan at sampalatayanan. Alam ng karamihan, lalong higit ang mga hindi Katolika na sinasabi nilang ang Papa sa Roma ang anti-Cristo o kaya’y ang iglesia Catholika ay hidwang pananampalataya. Matatanggap din kaya nila na ang Biblia ay ginawa ng anti-Cristo at apostatang Cristiano? Ang Lumang Tipan ng Biblia ayon sa hanay ng kasaysayan ay opisyal na Pinagpasiyahan (Canonized) ng mga Rabbi sa Konseho sa Jamia noong 90 AD63 Kaya nga, nang ang apat na evangelio ay isinulat ay wala pa ang tinatawag na Lumang Tipan at hindi pa napipili ang mga aklat na dapat pagbatayan ng pananampalataya. Bakit apat lamang ang evangelio ? Ganito ang sinabi ni James

Moffatt ukol sa tinatawag na evangelio : “ FFaammiilliiaarriittyy wwiitthh tthhee tteerrmm ggoossppeell mmuusstt bbee

aalllloowweedd ttoo bblliinndd uuss ttoo tthhee ffaacctt tthhaatt bbootthh iinn nnaammee nnaadd ffoorrmm tthheeyy wweerree aa nneeww ddeeppaarrttuurree

iinn lliitteerraattuurree…… SSttrriicckkllyy ssppeeaakkiinngg tthheerree wwaass oonnllyy oonnee ggoossppeell tthhee pprrooccllaammaattiioonn ooff GGoodd’’ss

ffiinnaall rreevveellaattiioonn iinn aanndd bbyy JJeessuuss CChhrriisstt.. IInn ffaacctt,, tthhee ffoouurr ggoossppeell aarree vvaarriioouuss

rreepprroodduuccttiioonn ooff tthhaatt ggoooodd nneewwss;; wwhhaatt wwee hhaavvee iiss tthhee ggoossppeell aaccccoorrddiinngg ttoo MMaatttthheeww,, oorr

aaccccoorrddiinngg ttoo MMaarrkk,, oorr aaccccoorrddiinngg ttoo LLuukkee oorr aaccccoorrddiinngg ttoo JJoohhnn…… FFoorr tthheerree iiss nnoo eexxaacctt

pprroottoottyyppee ooff tthhee ggoossppeell iinn aanncciieenntt lliitteerraattuurree.. TThheeyy aarree nnoott mmeerree bbiiooggrraapphhiieess,, nnoott eevveenn

bbiiooggrraapphhiieess wwrriitttteenn ffoorr eeddiiffiiccaattiioonn..””64 Sa pagbabalik aral, noon ang Simbahan o mga Mananampalataya ay mayroon lamang ilang sipi ng mga sulat ng apostol at isa o dalawang evangelio. Sa paglipas ng panahon, noong ika 2 siglo ang karamihan sa Simbahan ay unti-unti nang tinanggap ang Pinagtibay na mga aklat na sa ngayon ay kabilang ang apat na evangelio, Mga Gawa, 13 sulat ni Pablo, I Pedro at I Juan. Ang pitong (7) aklat sa panahong iyon ay hindi pa kinikilala ng karamihan ito’y ang Hebreo, Santiago, 2 Pedro, 2 at 3 Juan, Judas at Pahayag. Sa iba pang pagkakataon, may mga aklat pa rin noon na kinikilala bilang Banal na Kasulatan ng karamihan sa mga Manunulat na Ecclesiastiko noong 3 siglo, katulad halimbawa ng sulat ni Barnabbas (Bernabe), Shepherd of Hermas, ngunit nagkaroon ng malaking pagbabago. Ang mga hindi kinikilalang aklat na ito ng Simbahan ay isinama na lamang at itinuring na Banal at Pinagbabatayan ng Pananampalataya at ang iba ay itinakwil bilang Apocryphal. Noong ika apat na siglo doon pa lamang nagkaroon ng Makapangyarihan utos na sampalatayanan ang 27 aklat ng Bagong Tipan. Si St. Athanasius sa kanyang Festal na Sulat (367 AD) ang unang nagbigay na panukala sa 27 aklat ng Bagong Tipan bilang Napagkasunduang Kanoniko. (Canonical)65 Ang Simbahang Katolika ang nag-angkin sa karapatan kung alin ang mga aklat na dapat isama sa Biblia. Ang napagkasunduang aklat sa pagsapit ng panahon ay kinilala na rin ng mga Protestante at iba pang sekta ng Cristiano. Sinabi sa atin ni Santo Ireneous na sa kanyang kapanahunan ay napakaraming evangelio, ngunit ang mga tinaggap

61 ibid. Ralph Earle p. 38 62 Ave Maria Magazine p. 16 63 Ibid Ralph Earle p. 31 64 The Bible , James Moffatt pp. xxviii-xxix 65 The Holy Bible ( RSV), The Oxford Annotated Bible p. 1170

39

lamang nila ay yaong mga aklat na kailangan ng mga Pari para lamang sa sarili nilang kapakanan, ang iba ay sinara.66 PPaaaannoo iittoo ssiinniirraa?? Ang pagsira sa lahat ng gnostikong mga aklat at paganong batayan ng Cristianismo ang unang hakbang na sinira… sa pamamagitan ng kautusan ng Simbahan na ang lahat ng aklat ng mga Gnostic Bassilides ay sinunog, kabilang dito ang Aklatan ni Porphyry’s na umaabot sa 36 Tomo (volume). Si Pope Gregory VII ay ipinasunog ang Aklatan ni Apollo na punong-puno ng mga sinaunang doktrina ng Pagano. Si Emperador Theodosius ay may 27,000 balumbon (scrolls) ukol sa misteryo ng kulto ay ipinasunog sapagkat ito’y naglalaman ng mga doktrinang pinagbatayan ng evangelio. Sa pamamagitan ng malaking halaga na gantimpala, si Ptolemy Philadelphus ay nakalikom ng libo-libong ng mga sinaunang dokumento. Ang mga ito ay sinunog din dahil sa ganoon ding dahilan. Ang evangelio, upang maging kasiya-siya ay pinalitan nila ang mga salita at nagdagdag ng mga talata na hindi naman kabilang sa orihinal na teksto. Si Celsus ay isa sa saksi sa pandarayang ito. Ang iba pa nga sa kanila ay tulad sa isang lasing na tao na nagkukunwaring nakakita ng mga pangitain, ay binago ang evangelio mula sa orihinal nitong pagkakasulat upang magawa nila na salungatin ang mga di sumasang-ayon ukol dito. Kilala din sa panahong yaon na ang mga Ama ng Simbahan ay mga talamak na Manghuhuwad. Sinasabi pa rin na si Pope Stephen II ay gumawa ng sulat at ito’y kanyang nilagdaan at ginamit ang pangalan ni Pedro.67 Ang Naunang Kasulatan ay Binago Sa paglipas ng maraming siglo, ang pagsasalin ng Biblia mula sa Semitikong wika ay nagkaroon ng malaking pagbabago, kaya nga napakaraming salin (version) ng Biblia ngayon na magkakaiba sa bawat isa. Ito’y dahilan sa libo-libong pagkakaiba ng bawat sipi o kopya ng manuskrito; at lalong dumadami habang maraming natatagpuang mga sipi nito. Ang pagkakaiba ng bawat sipi ay kabilang dito ang pagkakaiba ng titik, pagkakasunod sunod ng salita at titik, parilala, balangkas ng pangungusap, at marami pang iba.68 Si J.I. Packer ay nagsabi ng ganito ukol sa mga sipi na natatagpuan ng mga dalubhasa: “ TThhiiss iiss nnoott ttoo ssaayy tthhaatt tteexxttuuaall ccrr ii ttiicciissmm iiss nneeeeddlleessss aanndd uunnpprrooffii ttaabbllee;; …… WWhhii llee tthhee wwoorrkk ooff rreeccoovveerr iinngg tthhee oorr iiggiinnaall tteexxtt iiss nnoott yyeett ffiinniisshheedd,, aanndd nnoo ddoouubbtt nneevveerr wwii ll ll bbee ffiinniisshheedd iinn eevveerryy mmiinnuuttee ppaarrttiiccuullaarr……”69 Sinasabi ng mga dalubhasa na ang tinutukoy na may kasi lamang ay ang orihinal na kasulatan ng Biblia. Sinabi sa Who says God Created ang ganito : “ When christians say they believe the Bible is inerrant, they do not mean the authorized King James Version or any other translation of the Scripture is inerant. While this translation are good, there are errors in them. As J. Gresham Machen has pointed out, believers in the inspirations of the Bible do not believe that the scribes who made copies of the manuscripts were inspired. The writers of Biblical books were inspired and only the original autographs, that is , the books as they came from the pens of the inspired writers, were produced with the supernatural influnces and guidance of the Holy Spirit.” ( p.47). Nasaan na ngayon ang original na isinulat mismo ng mga kinasihan Sa Scofield Reference Bible no. 4220 p. 180 ay ganito pa rin ang sinabi : “ This largely accounts for the fact that all the original manuscripts of the Bible have perished.” Sa karagdagan pa, sinabi sa Kingdom Interlinear Translation of The Greek Scripture ( Foreword): “ The

66 ibid Graham p. 5 67 ibid. Graham pp. 444,445 68 Ibid. Miller pp. 278, 279 69 Fundamentalism and the Word of God p. 91

40

original writings of the Christian Greek Scripture, commonly called ‘ The New Testament,’ were inspired. No translation of these sacred writings into another language except bt the original writers, is inspired. In copying the inspired original by hand, the elments of human frailty entered in, and so none of the thousands of copies in existence today in the original language are perfect duplicates. The result is that no two copies are exactly alike… no translation of them could be perfect. It could not accurately render the precise meaning of the inspired originals. Especially so when the translation is made from an imperfect copy. “ Sa ganitong kalagayan, kung gayon ang Biblia bilang kinasihan o inspired ay hindi na natin maikakapit sa mga aklat na ito at kung walang kasi hindi salita ng Dios. Sa isa pang aklat na Aid to Bible Understanding pahina 252 ay ganito ang sinabi: ““ EEzzrraa aallssoo mmaaddee rreeffeerreennccee ttoo bbooookkss bbyy pprreevviioouuss iinnssppii rreedd wwrr ii tteerrss ((11CChhrroonn.. 2299::2299;; 22 CChhrroonn.. 2266::2222;; 3322::3322)).. EEzzrraa nnootteess tthhaatt tthhee ootthheerr pprroopphheettss ooff JJeehhoovvaahh mmaaddee wwrr ii tttteenn rreeccoorrddss tthhaatt aarree nnoott pprreesseerrvveedd iinn tthhee iinnssppii rreedd HHoollyy SSccrr iippttuurree ((22 CChhrroonn.. 99::2299;; 1122::1155;; 1133::2222))……”” Sa wikang Pilipino: ““ SSii EEzzrraa aayy bbiinnaannggggii tt aanngg rreeppeerreennssyyaa ssaa mmggaa aakkllaatt nngg mmggaa nnaauunnaanngg kkiinnaassiihhaanngg mmaannuunnuullaatt ((II CCrroonniiccaa 2299:: 2299));; 22 CCrroonniiccaa 2266::2222;; 3322::3322)),, IIttiinnaallaa ddiinn nnii EEzzrraa nnaa aanngg iibbaa ppaanngg mmggaa pprrooppeettaa nnii JJeehhoovvaahh aayy gguummaawwaa nngg mmggaa ttaallaa nngg kkaassuullaattaann nnaa hhiinnddii nnaa nnaaiinnggaattaann ssaa lloooobb nngg mmggaa kkiinnaassiihhaanngg KKaassuullaattaann ((22 CCrroonniiccaa 99::2299;; 1122::1155;; 1133::2222))……”” Dahil sa ginawang pagbabago, nagkaroon ng panibagong kahulugan ang mga naunang Kasulatan at nagkaroon din ng maling pang-unawa. Dahil dito ay naitago ang tunay na aral na inihayag ng Poong Maykapal. Dahil nga dito, sinabi ng Qur’an: ““ PPiinnaall ii ttaann nnii llaa aanngg mmggaa ssaall ii ttaa aayyoonn ssaa ttaammaanngg kkaallaaggaayyaann aatt kkiinnaall iimmuuttaann nnaa aanngg mmaabbuuttiinngg bbaahhaaggii nngg aarraall nnaa iinniihhaayyaagg ssaa kkaannii llaa (Qur’an 5:14) HHiinnddii MMaaggkkaakkaattuullaadd ((VVaarriiaannttss )) aanngg mmggaa SSiippii nngg BBiibblliiaa Dahilan sa masamang mithiin ng mga humahawak ng Biblia at nagpapanggap na mananampalatya. Ang naunang kasulatan ay hindi naingatan sa pagkakasira, pagpapalit, pagdaragdag, at pagbabawas. Ang isa sa mga pangunahing Cristiano na si H. Miller ay nagsabi ng ganito: “ aatt vvaarriioouuss ttiimmeess ttrraannssllaattiioonn wweerree mmaaddee ffrroomm HHeebbrreeww aanndd GGrreeeekk iinnttoo ssuucchh llaanngguuaaggee aass LLaattiinn,, CCooppttiicc,, aanndd SSyyrriiaacc.. YYeett iinn ssppiittee ooff eevveerryy pprreeccaauuttiioonnss,, vvaarriiaannttss…….. DDiidd ooccccuurr iinn tthheessee hhaanndd mmaaddee ccooppiieess.. AAss tthhee rreessuulltt ooff ssuucchh hhuummaann eerrrroorrss,, nnoo ttwwoo mmaannuussccrriippttss ccoonnttaaiinniinngg aa mmaajjoorr ppoorrttiioonn ooff tthhee ssccrriippttuurree aarree eexxaaccttllyy aalliikkee..””70 Ang mga Saksi ni Jehovah ay sinabi rin ang ganito : ““ IInnccooppyyiinngg tthhee iinnssppiirreedd oorriiggiinnaallss bbyy hhaannddss tthhee eelleemmeennttss ooff hhuummaann ffrraaiillttyy eenntteerreedd iinn,, aanndd ssoo nnoonnee ooff tthhee tthhoouussaanndd ooff ccooppiieess iinn tthhee eexxiisstteennccee iinn tthhee oorriiggiinnaall llaanngguuaaggeess aarree ppeerrffeecctt dduupplliiccaatteess.. TThhee rreessuulltt iiss tthhaatt nnoo ttwwoo ccooppiieess aarree eexxaaccttllyy aalliikkee..”” Ilan ang natuklasang pagkakaiba-iba ng mga sipi ng Biblia ? Kung babalikan natin si H. Miller ay ganito ang ating mababasa: “ As to the Old Testaments, … variants readings are few, about 2000; increasing of course, as new manuscriptsa are found. In the case of the New Testaments, … while many of the scribes and other copyists were careful, yet some were careless. In 1707, John Mill estimated about 30,000 variant readings in the New Testaments manuscripts. In 1874 Scrivener estimated about 150, 000. Now the figure is about 200,000 and the number will increase as more manuscripts are collated (compared critically) and more are found. These variations include such as difference in spelling, transposition of letters, words, and clauses, order of words, order of sentences, reduplication, etc.” 71

70 The Christian Reader, H.A. Kent Jr. p. 57 71 General Biblical Introduction to the Bible, H. Miller pp. 278,279

41

AAnngg WWaallaanngg SSaayyssaayy nnaa PPaaggssiissiikkaapp nngg DDaalluubbhhaassaa Si Dr. Stanley N Gundry sa kanyang isinulat na paksa sa Moody Magazine ay sinabi niya ang ganito : ““ TThheerree iiss aa ddiiffffeerreennccee bbeettwweeeenn ccooppiieess ooff aann oorriiggiinnaall wwiitthh eerrrroorr aanndd ooff aann oorriiggiinnaall wwiitthhoouutt eerrrroorr.. EEvveenntthhoouugghh eerrrroorrss ccrreeeepp iinn tthhrroouugghh tthhee pprroocceessss ooff ccooppyyiinngg;; tthheeyy ccaann bbee iiddeennttiiffiieedd aanndd ppoossssiibbllyy ccoorrrreecctteedd.. BBuutt tthheerree iiss nnoo wwaayy ttoo ccoorrrreecctt aann eerrrraanntt oorriiggiinnaall,, ffoorr wwee hhaavvee nnoo wwaayy ooff kknnoowwiinngg wwhheerree eerrrroorr eennddss aanndd ttrruutthh bbeeggiinnss…… GGoodd ddiidd nnoott pprroommiissee tthhee ppeerrffeecctt pprreesseerrvvaattiioonn ooff tthhee oorriiggiinnaall mmaannuussccrriipptt …… JJeessuuss ddooeess ssaayy tthhaatt nnoott tthhee ssmmaalllleesstt lleetttteerr oorr ssttrrookkee sshhaallll ppaassss aawwaayy ffrroomm tthhee llaaww ((MMaatttthheeww 55::88)).. IItt iiss ssoommeettiimmeess,, tthhoouugghhtt tthhaatt tthhiiss rreeffeerrss ttoo ppeerrffeecctt pprreesseerrvvaattiioonnss ooff tthhee tteexxtt iinn tthhee mmaannuussccrriippttss.. BBuutt JJeessuuss iiss nnoott rreeffeerrrriinngg ttoo mmaannuussccrriipptt pprreesseerrvvaattiioonnss aatt aallll..””7722 Kung gayon ang katiyakan na ang salita sa loob ng Biblia ay salita ng Dios ay maliwanag na pinasusubalian ng mga dalubhasa. WWaallaanngg MMaalliinngg BBiibblliiaa ?? Naniniwala ang mga Muslim sa mga kasulatan na ipinahayag ng Allah bilang patnubay sa lahat ng sankatauhan. Ngunit ang mga naunang kasulatan o aklat na ito ay nadumihan ng hidwang pananampalataya. Ang Qur’an ay binabanggit ang mga bagay na ito ukol sa mga nagsamantala at binago ang aklat. (Qur’an 3:78). Ang mga Saksi ni Jehovah ay nagsabi ng ganito : “ AAbbssoolluuttee iinneerrrraannccyy iiss tthheerreeffoorree ttoo bbee aattttrriibbuutteedd ttoo wwrriitttteenn wwoorrddss ooff GGoodd.. TThhiiss iiss ttrruuee ooff tthhee oorriiggiinnaall wwrriittiinngg,, nnoonnee ooff wwhhiicchh aarree kknnoowwnn ttoo eexxiisstt ttooddaayy.. TThhee ccooppiieess ooff tthhee oorriiggiinnaall aanndd tthhee ttrraannssllaattiioonn mmaaddee iinn mmaannyy llaanngguuaaggeess ccaannnnoott llaayy ccllaaiimm ttoo aabbssoolluuttee aaccccuurraaccyy....”73 Idagdag pa natin ang sinabi ng isang Protestante: ““ WWee kknnooww ffoorr eexxaammppllee,, tthhaatt tthheerree aarree eerrrroorrss iinn tthhee ttrraannssllaattiioonn ooff oouurr oorrddiinnaarryy EEnngglliisshh vveerrssiioonn rreemmaarrkkaabbllyy …… NNeevveerrtthheelleessss wwee ddoo nnoott hhaavvee aann aabbssoolluutteellyy iinneerrrraanntt tteexxtt iinn eeiitthheerr tthhee OOlldd TTeessttaammeenntt oorr tthhee NNeeww tteessttaammeenntt.. IItt wwaass aa ccoonnssiiddeerraabbllee ssuurrpprriissee ttoo mmee ttoo ffiinndd tthhaatt tthheerree aarree mmaannyy vvaarriiaannttss rreeaaddiinngg iinn oouurr bbeesstt tteexxttss ooff tthhee oorriiggiinnaall llaanngguuaaggeess aanndd tthhaatt aallll ooff tthhee oorriiggiinnaall ddooccuummeennttss aarree lloosstt.. II ssoooonn ccaammee ttoo sseeee hhoowweevveerr,, tthhaatt tthhiiss ffaacctt iiss nnoott eesssseennttiiaallllyy ffrroomm tthhee ggeenneerraallllyy kknnoowwnn ffaaccttss tthhaatt ccoommmmoonn EEnnggllssiihh ttrraannssllaattiioonn ooff tthhee BBiibbllee iiss nnoott iinnnneerraanntt..””7744 IIbbaa ppaanngg DDaahhiillaann nngg mmggaa KKaammaalliiaann ssaa BBiibblliiaa7755 HHiinnddii ssiinnaassaaddyyaanngg ppaaggkkaakkaammaallii

1. Pagkakamali dahil sa paningin o pagbabasa habang kinukopya a. Nauulit ang isinulat- ang salita o wika ay ay nauulit (Mateo 27:17) b. Pagbabawas- kung minsan ay salita ang naaalis o higit sa isang

salita (I Juan 2:23) c. Nababaligtad ang titik o pangungusap o salita ( 2 Cronica 3:4)

72 Moody Magazine, November 1980 p. 45 73 Aid to Bible understanding p. 834 74 A systematic Theology of the Christian Religion, Part I, by James Oliver Buswell, Zondervan 1962 pp. 105, 207 75 General Biblical Introduction, H. Miller p. 282-285

42

d. Pagkakaiba ng titik. Sa Apocalipsis ang ibang balumbon ay nakalagay ang lou (loose), ang iba ay louo (wash).

e. Magkakapareho ng titik. Ang ganitong kamalian ay pangkaraniwan na sa Lumang Tipan na ang Hebreo ay halos magkakapareho ang titik.

f. Mali ang pagkakadaglat (abbreviations)-ang pagkakadaglat ay malimit na nagkakamali sa pagpapaliwanag ng kahulugan lala na kung ang mga titik ay magkakapareho. Katulad sa Roma 12:11 na ang pagkakadaglat ay KRO ngunit sa ibang sipi ay Kurio (Panginoon) o kayang Kairo (opportunity)

g. Pagsisingit ng salita. Ang mga tala sa pahina (marginal notes), paliwanag (glosses) tala at mga katulad nito ay kinokopya ito o naisama na bilang kabilang sa teksto. (Roma 8:1; I Corinto 6:20 at Mateo 6:13 wala sa mainam na sipi)

h. Maling paghahati ng Salita- Ang mga unang pamamaraan ng pagsulat ay walang paghahati-hati ng salita sa bawat pangungusap o parirala. Tulad halimbawa ng “ Have you seen abundance on the table. Ito’y maaring a bun dance

i. Napalihis ng tingin- sa pagsulat habang kinukopya ang aklat ay naisisingit ang mga salita mula sa maling hanay.

2. Maling Pandinig. Ang bagay na ito ay nangyayari sa pamamaraan ng

pagdikdikta ng kasulatan sa iba habang isinusulat ito.. Maraming mga patinig (vowels) at pananda ng pagbigkas sa makabagong Griyego ngayon at binibigkas na halos magkapareho ng tunog. Kaya nga may pagkalito sa mga nagsusulat tulad halimbawa ng e at ei; ē, i at ei; o at ō tulad sa echomen (we have), at echōmen (let us have), Roman 5:1.

3. Maling pagbigkas ng salita. May mga escriba na gawi na nila ang pagbibigkas ng salita na wala sa tamang tunog lalo na kapag binibigkas ang ibang wika, kaya nagkakaroon tuloy ng kakaibang bigkas o tunog, titik, at gramarya at ang ilan dito ay nagagawa nila sa kanilang pagsipi ng Kasulatan.

4. Pagkakamali sa isip o pagunita- minsan ang escriba ay nangingibabaw ang nasa isip kaysa sa salita na nasa isip, at hindi isinusulat ang salita o kaya’y ang tamang titik. Ang kumukopya ay nag-iisp habang nagsusulat at kung minsan kung ano ang nasa isip ay siya ang naisusulat kaya maaaring mapalitan nang hindi niya napapansin. (Mateo 18:28)

5. Maling pagpili. Sa bahaging ito ay sa pamamagitan ng maling pagbasa ng mga daglat at naglalagay ng mga paliwanag sa tabi ng salita at interpertasyon sa teksto. Ang mga kumukopya ay maaaring mahirapan kung ano ang gagawin sa mga nota na ito na nakapaligid sa teksto, kaya ang iba ay isinasama na ito sa teksto sa loob ng Biblia. Tulad halimabawa ng Juan 5:4; Juan 8:1-11; bahagi ng Roma 8:1 at iba pa. Marami sa Biblia ang katulad nito ay dahil hindi alam ang tunay na dahilan kung bakit nakalagay ay ibini isinama bilang bahagi ng kasulatan.

6. Pagkakamali sa pagsulat. Ito ay sanhi ng pagtingin. Sa bagay na ito ay nagkakamali sa pagpili dahil sa hindi napapansin ang malaking pagkakaiba. Kasama rito ang pagbabawas, pagdaragdag, pagpapalit ng salita o titik, nauulit ang mga salita, at mga katulad nito ay napapabilang

43

sa teksto. Ibinibigay ang halimbawa katulad ng elabon na naging ebalon, at naging eballon, o kaya’y proelthon ay naging proselton at iba-iba pang magkakabaligtad na titik.

7. Pagkakamali dahil sa Pagwawalang bahala or walang kaalaman. Maraming halimbawa nito lalo na sa Lumang Tipan, katulad ng I Samuel 13:1, “ si Saul ay may ( ) taong gulang nang siya’y magpasimulang maghari.” Ang ilan sa mga escriba ay nakalimutan isulat ang bilang. Halimbawa pa ay ang “Bedan” napalitan ng Barak (I Samuel 12: 11) at marami pang iba.

SSiinnaassaaddyyaanngg PPaaggbbaabbaaggoo ssaa BBiibblliiaa Sa mga pagkakamali sa loob ng Biblia ay may mga bahagi na sinasadya ng mga kumukopya ng Biblia ang pagbabago nito sa teksto. Maaaring ang ilan sa kanila ay may magandang layunin at may matibay na paniniwala na ang bahagi yaon sa Biblia ay ginawang mali ng mga naunang escriba at kanila itong ilalagay sa tama. Gaano naman kaya tayo katiyak na ang kanilang binago ay mali at paaanong ang ipinalit ay tama? Kaya nga maraming mga bahagi ng ekspresyon sa Biblia ay pinalitan. Narito ang mga sumusunod:

1. Mga maling salita at retorika (Rhetoric) pagaayos, katulad ng pagpapalit ng maling titik, pagdaragdag o pag-aalis ng titik upang mapaganda ang salita, pagpapalit ng salita na hindi naiintindihan tungo sa madaling maintindihan, pagbabago ng gramarya at mga katulad pa nito.

2. Pagbabago ng Kasaysayan, pagbabago upang maisatama ang inaakalang mali sa kasaysayan. Ang halimbawa nito ay ang ika “ anim o ika tatlo sa Juan 19:14 upang maging tugma sa Marcos 15:25, na ayon sa iba na ang pagpapalit na ito ay hindi tama sapagkat ang bawat isa ay magkaiba ang tinutukoy.

3. Ang Pagbabatay sa salin o Versions na kilala ng kumukopya. Dahil dito ay napipilitan siyang palitan ang teksto batay sa mga isinalin o version.

4. Pagbabago upang hindi maging salungat sa ibang bahagi ng Teksto. Maraming halimbawa ang katulad nito ay makikita sa Evangelio at gayon din ay makikita sa mga Gawa (Gawa 9: 5,6; 26: 14,15); Mateo 9: 13 upang maging kapareho sa Lucas 5: 32 ; sa Marcos 1:11 para maging kapareho sa Mateo 3:17.

5. Ang Pagpapalit na maaaring magkatugma sa iba o kaya’y hindi kanais-nais ang salita na matatapugan sa teksto.

6. Inaalis ang isang bahagi na mahirap maunawaan, tulad ng I Corinto 6: 20 na sa ibang teksto ay may dagdag. Ang diwa ng talata ay mapapansin na wala sa paksa, kaya ito’y idinagdag lamang.

7. Pagbabago para sa pangdoktrinang kalagayan. Maraming bahagi nito sa Biblia na pawang binago upang maipasok ang doktrina o paniniwala ng bawat grupo o kulto. Tulad halimbawa ng Trinidad sa I Juan 5 :7 at 8 na hindi makikita sa Griyegong kopya. Ang mga dalubhasa ay nainiwala na ito ay isiningit upang suportahan ang doktrina ng Trinidad na wala naman sa orihinal.. Marami ang binago ng mga salita sa Biblia katulad ng Siya sa Dios ( I Timoteo 3 :16), Anak at Dios ( Juan 1 :18), Dios at Panginoon o Cristo sa Mga Gawa 20 :28) at marami pang iba na katulad nito.

44

SSaalliinn ssaa iibbaanngg wwiikkaa--MMaayy mmaallii?? Ang isa sa mga pinagtatalunan ng iba’t-ibang grupo ng Cristiano ay ang ukol sa tamang salin ng Biblia. Napakaraming salin at Version ng Biblia ang kumakalat ngayon sa pamilihan ng Aklat. Alin sa mga ito ang mas higit na tama o dalisay na salin ng Biblia? Si Mr. J. Vernon Mc Gee ay nagbigay ng pahayag ukol dito at sinabi niya ang ganito: “Interpretation hhaass ttoo ddoo wwiitthh tthhee iinntteerrpprreettaattiioonn tthhaatt yyoouu aanndd II ggaavvee ttoo tthhee wwoorrdd ooff GGoodd.. AAnndd tthhiiss iiss tthhee rreeaassoonn tthheerree aarree MMeetthhooddiissttss,, BBaappttiissttss,, aanndd PPrreessbbyytteerriiaannss,, aanndd tthhiiss kkiinndd ooff tteeaacchheerr aanndd tthhaatt kkiinndd ooff tteeaacchheerr.. WWee aallll hhaavvee oouurr oowwnn iinntteerrpprreettaattiioonn.. AAnndd wwhheerree iiss ddiissaaggrreeeemmeenntt,, ssoommeebbooddyy iiss eevviiddeennttllyy wwrroonngg,, II ccaannnnoott rreeccoommmmeenndd tthhee mmooddeerrnn ttrraannssllaattiioonn…… II hhaavvee ffoouunndd tthhaatt bbeeccaauussee wwee aarree ssoo ddiivviiddeedd ddooccttrriinnaallllyy,, eevveerryy ggrroouupp tthhaatt aatttteemmppttss ttoo ttrraannssllaattee tthhee BBiibbllee jjuusstt nnaattuurraallllyy iinnjjeeccttss iinnttoo hhiiss ttrraannssllaattiioonn hhiiss ppaarrttiiccuullaarr vviieewwppooiinntt.. TThheerreeffoorree,, iiff tthhee lliibbeerraall iiss ggooiinngg ttoo ttrraannssllaattiinngg,, yyoouu mmaayy ggeett aa ttaassttee ooff lliibbeerraalliissmm.. IIff tthhee ffuunnddaammeennttaalliisstt iiss ggooiinngg ttoo ddoo tthhee ttrraannssllaattiinngg,, yyoouu’’llll ggeett hhiiss bbiiaass iinn cceerrttaaiinn ppllaacceess..””7766

SSaalluunnggaattaanngg SSaalliinn nngg BBiibblliiaa Tunghayan naman natin ang mga magkakasalungat sa salin ng Biblia. Alin ang tama sa mga ito. Hindi maaaring lahat ay tama maaari din naman na tama ang isa, o kaya’y mali lahat. Paano natin pipiliin ang tama at mali. Hindi maaaring ang Biblia kung ito’y salita ng Dios ay may mali kailangan tama lahat. � AAnnoo aanngg gguullaanngg nnii SSaauull nnaanngg ssiiyyaa aayy mmaaggppaassiimmuullaanngg mmaagghhaarrii (( II

SSaammuueell 1133 ::11)) ?? Sa New English Bible, siya ay may 50 taon. Ngunit sa New International Version 30 taon, Amplified Bible at New American Standard Bible ay 40 taon, gayon din sa King James Version, Revised Standard Version, Living Bibel, New World Translation, New Jerusalem Bible at American Translation ay hindi alam kung ilang taon gulang siya. Ngunit sa Todays English Version (o Good News Bible ay inalis ang buong talata sa Biblia.

� GGaaaannoo kkaattaaggaall ssii SSaauull nnaagghhaarrii (( II SSaammuueell 1133::11))?? Ayon sa New English Bible ay umabot ng 22 taon. Ayon naman sa King James Version, American Bible, Living Bible, New World Translation ay 2 taon lamang, samantalang sa New International ay 42 taon. Ang New American Standard Bible ay sinabi na 32 taon. Sa Revised Standard Version, New Jerusalem Bible at American Translation ay hindi alam, datapwat ang buong talata ay inalis sa Todays English Version.

� AAnnoonngg uurrii nngg nniilliikkhhaa aanngg ssuummiissiiggaaww ssaa llaannggiitt ((AAppooccaalliippssiiss 88::1133))?? Sa King James Version ito ay angel, ngunit sa New English Bible, Revised Srtandard, New International Version, New World Translation, New Jerusalem Bible, Todays English Version, Amplified Bible, New American Standard Bible at American Translation ay agila.

� AAnnoo aanngg gguullaanngg nnii JJeehhooiiaacchhiimm nnaanngg ssiiyyaa aayy nnaaggiinngg hhaarrii ((IIII CCrroonniiccaa

3366::99))?? Ayon sa king James Version, New English Bible, Revised Standard Version, New American Standard Bible, Living Bible at American Translation ay 8 taon (salungat sa II Hari 24:8), gayon din sa New Internationa Version,

76 Guidance for the Understanding of the Scripture pp. 18,19

45

New World Translation, New Jerusalem, Amplified Bible at Today’s English Version ay 18 taon.

� Ilan taon nagkaroon ng tagutom sa lupain ni David (II Sam 24:13)? Ayon sa King James Version, Living Bible, New World Translation, Amplified Bible, New American Standard Bible at American Translation ay umabot ng 7 taon (salungat sa I Cronica 21:12). Ngunit ayon naman sa New English Bible, Revised Standard Version, New International Version, New Jerusalem Bible at Today’s Englsihg Version ay umabot lamang ng 3 taon.

� AAnnoo aanngg gguullaanngg nnii AAhhaazziiaahh nnaanngg ssiiyyaa aayy nnaaggiinngg HHaarrii ((IIII CCrroonniiccaa 2222::22))?? Ayon sa King James Version, Amplified Bible, Revised Standard Version, New Jerusalem Bible, at American Translation ay 42 taon (salungat sa 2 Hari 8:26), ngunit ayon sa New International Version, Living Bible, New American Standard Bible at Today’s English Version ay 22 taon.

Mga Talata na Inalis sa Biblia.

Talata ng Biblia Nakalagay Hindi Nakalagay

Mateo 17:21 KJV/AB/LB NEB/RSV/NIV/NWT/NJB/TEV

Marcos 15:28 KJV/AB/LB NEB/RSV/NIV/NWT/NJB/TEV

Lucas 17:36 KJV/AB/LB NEB/RSV/NIV/NWT/NJB/TEV

Mateo 21:44 KJV/NIV/LB/NWT/AB/NASB/AT NEB/RSV/NJB/TEV

Mateo 23:14 KJV/AB NEB/RSV/NIV/LB/NWT/ etc.

MgaGawa15:34 KJV/AB NEB/RSV/NIV/LB/NWT/ etc.

Marcos 11:26 KJV/AB NEB/RSV/NIV/LB/NWT/ etc

Marcos 9:44 KJV/AB NEB/RSV/NIV/LB/NWT/ etc

Lucas 22:43,44 KJV/NEB/NIV/Lb/NASB/ etc… RSV

Iba pang mga talata sa Biblia na magkakaiba sa bawat uri o salin ng Biblia – Lucas 10:1,17;I Samuel 13:5,Ezra 8:35; Mateo 12:47; Mga Gawa 8:37;Roma 16:24, Mateo 18:11, Marcos 7:16; Juan 5:4; 2 Timoteo 3:16, I Juan 5:17, Juan 3:16 Ang Balumbon77 sa Patay na Dagat. Sa Dead Sea Scrolls78 ay hindi nabanggit ang pangalan ni Jesus -Anak ni Maria, ngunit ito’y naglalaman ng mga kaalaman ukol sa Judiong Messias o Cristo79, (alalaon bagay dalawang Messias). Si Robert Eisenman, Tagapangulo

77 Pergamino (scrolls), isang rolyo o nakabilibid na mga tuyong dahon, o balat ng kahoy at papyrus na ginagawang Kasulatan o may mga sulat dito. 78 Ang balita ukol sa pagkatuklas ng Dead Sea Scrolls ay lumaganap noong 1948, ito’y natuklasan ng isang grupo ng mangangalakal na Bedouin na naglalakbay patungong Bethlehem sa Palestina. Naganap ito nang ang grupo ay panandaling tumigil sa bukal ng Ain Feshka sa Wadi Qumran , sa bahaging hilagang-kanluran ng Dead Sea. Sa maikling salita, dahil sa maaaring hindi sinasadya ay natagpuan ang Kuweba na naglalaman ng mga banga at balumbon ng kasulatan.Sa kapanahunan natin ngayon kung ihahambing ang nilalaman ng balumbon ay hindi kasiya-siya sa Simbahan at malaking debate sa mga dalubhasa sapagkat salungat sa aral ng Orthodox Christian. ( sa karagdagang kaalaman tignan ang Forgery and Suppression in the Bible ni Guiller de Gusman Phil. Free Press Oct. 23, 1993 pp. 16-19, 29-31; Messianic Legacy by Michiel Baigent, Richard Leigh and Henry Lincoln, 1989; The Meaning of the Dead Sea Scrolls, A. Powell Davies ) 79 Time / September 14, 1992 pahina 32-33; Ang Messias ay papatayin, ito ang tanyag na paniniwala ukol sa Isaias 11, ngunit sa Britain’s Journal of Jewish Studies ay sinasalungat ito dahil sa natagpuang balumbon. Si Geza Vermes, isang

46

ng religion sa California State University sa Long Beach ay ipinapalagay na ang evangelio ( 4) ay naisulat at natapos noong ika-2 siglo, at itinuturing na mas makatotohanan pa ang nilalaman ( ng Dead Sea Scrolls o Qumran Scroll ) ukol sa naunang Cristiano kaysa sa mga evangelio. Ipinagpapalagay lamang ng mga dalubhasa, na ang isa mga pinuno ng sekta ng Qumran na tinatawag na “ Guro ng Katarungan ” ay si Jesu-Cristo. Sapagkat hindi maikakaila na si Jesus -Anak ni Maria ay Messianista o Nazareno at ito ay isang sekta ng Judaismo.80 Ang mga Balumbon ( scrolls) ay isinulat ng “ Kilusang Messianista” ( Messianic Movement) na di naglaon ang iba sa kanila ay napabilang sa Cristianong maka-Roma dahil sa panunupil. Ang grupong ito, ayon kay Eisenman ay“ MMaappuussookk”, “ Appookkaalliippttiikkoo””,, ““MMaakkaabbaayyaann””,, ““MMaakkaa--MMeessssiiaanniissttaa””,, aatt ““MMaarraahhaass..”” Sila ay laban kay Pablo81 dahil sa kanyang HHeelllleenniissttaanngg KKiilluussaann82 Bagaman si Jesus -Anak ni Maria ay hindi nabanggit sa pangalan, kinikilala ng ilang mga dalubhasa na siya ay kabilang dito sa kilusang Messianista at tanyag na nangunguna sa grupo. Sa mga diwa ng ipinangaral ni Jesus -Anak ni Maria sa loob ng apat na evangelio ay matatagpuan din natin sa mga balumbon na isinulat ng Messianista, datapwat karamihan sa laman nito ay salungat sa kilalang aral ng Cristianismong Romano, lalong higit sa sulat ni Pablo. MMaayy KKaassii oo MMaayy KKaassoo aanngg mmggaa SSuullaatt nnii PPaabblloo.. Ang mga tagapagtanggol ng Biblia ay pinagbabatayan ang pananaw na ang mga sulat ni Pablo ay may Kasi ng Espiritu Santo sa pamamagitan ng isang bahagi sa 2 Pedro 3 :15-17. na sinasabi :“ ggaayyaa rriinn nnaammaann nnii PPaabblloo,, nnaa aattiinngg mmiinnaammaahhaall nnaa kkaappaattiidd,, nnaa aayyoonn ssaa kkaarruunnuunnggaanngg iibbiinniiggaayy ssaa kkaanniiyyaa,, aayy ssiinnuullaattaann kkaayyoo ;;GGaayyoonn ddiinn nnaammaann ssaa llaahhaatt nngg kkaanniiyyaanngg mmggaa ssuullaatt,, nnaa ddoooo’’yy ssiinnaassaalliittaa aanngg mmggaa bbaaggaayy nnaa iittoo,, nnaa ddoooo’’yy mmaayy mmggaa iillaanngg bbaaggaayy nnaa mmaahhiirraapp uunnaawwaaiinn,, nnaa iissiinniissiinnssaayy nngg mmggaa ddii nnaakkaakkaaaallaamm aatt nngg mmggaa wwaallaanngg ttiiyyaaggaa,, nnaa ggaayyaa rriinn nnaammaann nngg kkaanniillaanngg ggiinnaaggaawwaa ssaa iibbaanngg mmggaa kkaassuullaattaann,, ssaa iikkaappaappaahhaammaakk ddiinn nnaammaann nniillaa..”” Pangkaraniwan na pinagbabatayan ng mga mangangaral ng Biblia na ito anya ay kinasihan ng Espiritu Santo. Ibinibilang nila na ang mga sulat ni Pablo ay kapantay sa ibang Kasulatan. Isang malaking kamalian ang ganitong pagpapalagay, sinabi lamang ni Pedro na “ nnaa ggaayyaa rriinn nnaammaann nngg kkaanniillaanngg ggiinnaaggaawwaa ssaa iibbaanngg mmggaa kkaassuullaattaann,,”” ngunit hindi nangangahulaugan na kapantay ng mga Banal Na Kasulatan. Alalahanin natin na ang Bagong Tipan na may 27 mga aklat at pinagtibay lamang noong nalalapit na ika 4 na siglo sa Konsehong Hippo Regius noong 393 AD at sa Konseho ng Carthage, habang ang Lumang Tipan naman ay pinagtibay ng mga Rabbi sa Konseho ng Jamia noong 90 AD. Anong uri ng kasulatan ang tinutukoy ni Pedro? Ang Banal na Kasulatan na

dalubhasa ng Qumran (MSS) sa Oxford University ay ginamit ang makabagong Computer upang mas maging malinaw ang kasulatan ay nagsabing ang Messias o Hari ng Kapulungan ang pumapatay. 80 Nazareno, ito’y hindi kumakapit sa taong taga Nazareth sa Israel kundi isang sekta ng mga Judiong kumakalaban sa pamahalaan ng Roma. “ kay Pedro … ikaw man ay kasama rin ng Nazareno, na si Jesus …sekta ng mga Nazareno” ( Marcos 14:67; Mga Gawa 24:5). Tinatawag din itong “ Ang sekta ng Daan” ( Mga Gawa 24: 14 ihambing sa Gawa 9:2). Ito’y kilusan na hindi sumasang-ayon sa Hellenization ng mga Israelita. 81 Si Pablo bilang kaanib ng Hellenistang Kilusan ay hindi kinikilala ang Kautusan ng mga Judio ( Torah ), na walang bisa sa mga Hellenista o Gentil na sumampalataya kay Cristo. 82 Isang tao na namumuhay sa kultura, kaugalian, pilosopiya at wika ng Griyego. Ito’y ipinalaganap sa Palestina sa mga panahon ni Alexander ( 356-323 BC).

47

pinagtibay? Wala pa ang mga ito ! Kaya kung ano mang uri ng kasulatan ang tinutukoy ni Pedro ay nakabitin pa rin sa hangin. Alalahanin natin ang sinabi ni Pablo ukol sa kaniyang mga sulat : ““UUppaanngg hhuuwwaagg kkaayyoonngg mmaaddaalliinngg mmaakkiillooss ssaa iinnyyoonngg ppaaggiiiissiipp,, aatt hhuuwwaagg ddiinn nnaammaann kkaayyoonngg mmaabbaaggaabbaagg mmaaggiinngg ssaa ppaammaammaaggiittaann mmaann nngg eessppiirriittuu,, oo ssaa ppaammaammaaggiittaann nngg ssaalliittaa,, oo ssaa ppaammaammaaggiittaann nngg ssuullaatt nnaa wwaarriinngg mmuullaa ssaa aammiinn,, nnaa wwaarrii bbaaggaanngg nnaallaallaappiitt nnaa aanngg kkaaaarraawwaann nngg PPaannggiinnoooonn..”” (2 Tesalonica 2:2). Gaano tayo katiyak na ang mga sulat na nasa loob ng Biblia ay talagang sulat ni Pablo? Siya na rin ang nagsabi na may mga sulat na waring mula sa amin (Pablo at mga kasama niya). Kung pag-uusapan natin ang tungkol sa mga aklat ng Biblia na kinasihan, si Pedro at Pablo ba ay tinutukoy nila ang 66 o 72 aklat na nasa Biblia? Samantalang sa panahon nila ay hindi pa natitipon ang mga ito at napakarami pang aklat ang pinagtatalunan kung yaon ay may authenticity (Pagiging totoo). Sa katotohanan, hindi ang 66 o 72 aklat ng Biblia ang tinutukoy na mga kinasihan. Sa karagdagan pa nga, na daang-daan pang mga aklat ang nagkalat sa panahon nila at itinuturing din naman ng mga Ama ng Simbahan at pangkaraniwang tao na ito ay may kasi ng Dios ngunit hindi isinama sa kasalukuyang Biblia. Sa Pasimula ng The Lost Books of the Bible, ay ganito ang sinabi: “ AAnn iinntteerreessttiinngg qquueessttiioonnss nnaattuurraallllyy aarriisseess aass ttoo wwhhyy tthheessee wwrriittiinnggss wweerree ccaasstt oouutt iinn tthhee tthhee sseelleeccttiioonn ooff tthhee mmaatteerriiaallss tthhaatt hhaass ccoommee ddoowwnn ttoo uuss iinn tthhee aauutthhoorriizzeedd vveerrssiioonn;; TThhee ccoommppiillaattiioonn ooff tthhee BBiibbllee wwaass nnoott aann aacctt ooff aannyy ddeeffiinniittee ooccccuurrrreennccee.. IItt wwaass aa mmaatttteerr ccoommpplliiccaatteedd aanndd aabbssttrruuccee.. IItt wwaass aann eevvoolluuttiioonn ooff tthhee hhaannddss ooff cchhuurrcchhmmeenn ooff vvaarriioouuss bbeelliieeffss aanndd ppuurrppoossee..”” Kung gayon ang sinasabing Inspiration (Kinasihan Aklat) ay hindi natin maaaring itukoy sa kasalukuyang Biblia. Ang pagkilala sa mga aklat ni Pablo batay sa sulat ni Pedro, ngunit hindi ito matibay na batayan upang ang mga sulat ni Pablo ay maging salita ng Dios o may kasi ng Dios. Sapagkat ang authenticity (Pagiging Totoo) ng Ikalawang sulat ni Pedro ay hindi tinatanggap na talagang nagmula nga sa kanya o sulat ni Pedro na Apostol ni Jesucristo. Ang

hindi pagkilala sa 2 Pedro ay itinatakwil na sa pasimula pa lamang ng mga Ama ng Simbahan at sa mga kasalukuyang mga dalubhasa sa Biblia. Ang Oxford Annotated Bible ay nagbigay ng patotoo ukol sa 2 Aklat ni Pedro : ““ TThhee ttrraaddiittiioonn tthhaatt tthhiiss lleetttteerr iiss tthhee wwoorrkk ooff tthhee AAppoossttllee wwaass qquueessttiioonneedd iinn tthhee eeaarrllyy ttiimmeess,, aanndd iinntteerrnnaall iinnddiiccaattiioonnss aarree aallmmoosstt ddeecciissiivvee aaggaaiinnsstt iitt.. IItt iiss ddeeppeennddeenntt uuppoonn tthhee lleetttteerr ooff JJuuddee (( ccff.. 22::11--88 wwiitthh JJuuddee 44--66)) aanndd tthhee aauutthhoorr rreeffeerrss ttoo aallll tthhee lleetttteerrss ooff PPaauull (( 33::1155))…… tthhaatt tthheeyy aarree eeqquuaall ttoo tthhee SSccrriippttuurree,,…… ccoonnddiittiioonnss wwhhiicchh ddiidd nnoott eexxiissttss iinn tthhee lliiffeettiimmee ooff PPeetteerr.. MMoosstt sscchhoollaarrss tthheerreeffoorree

rreeggaarrdd tthhee lleetttteerrss aass tthhee wwoorrkk ooff oonnee wwhhoo wwaass ddeeeeppllyy iinnddeebbtteedd ttoo PPeetteerr aanndd wwhhoo ppuubblliisshheedd iitt uunnddeerr hhiiss mmaasstteerr’’ss nnaammee eeaarrllyy iinn tthhee sseeccoonndd cceennttuurryy..”83 Sa Halley’s Bible Handbook ay ganito rin ang sinabi : “ SSoommee mmooddeerrnn ccrriittiiccss rreeggaarrdd eeaarrllyy iitt aass aa ppsseeuuddoonnyymmoouuss wwoorrkk ooff tthhee llaattee 22nndd cceennttuurryy,, wwrriitttteenn bbyy ssoommee uunnkknnoowwnn ppeerrssoonn wwhhoo aassssuummee PPeetteerr’’ss nnaammee,, aa hhuunnddrreedd yyeeaarrss aafftteerr PPeetteerr’’ss ddeeaatthh..””8844 At ang Jerusalem Bible ay nagsabi rin :: ““ TThheessee ddiiffffiiccuullttiieess ccaauusseedd eeaarrllyy wwrriitteerrss ttoo hheessiittaattee,, aanndd tthheerree iiss nnoo ssuurree eevviiddeennccee tthhaatt tthhee lleetttteerr wwaass aacccceepptteedd aatt aallll bbeeffoorree tthhee

83 The Oxford Annotated Bible (RSV) p. 1478

84 Halley‘s Bible Handbook, Zondervan p. 610

48

33rrdd cceennttuurryy,, aanndd ssoommee,, aaccccoorrddiinngg ttoo OOrriiggeenn,, EEuusseebbiiuuss aanndd JJeerroommee,, eexxpplliicciittllyy rreeffuusseedd ttoo aacccceepptt iitt.. MMoosstt ccrriittiiccss nnoowwaaddaayyss,, aallssoo rreejjeecctt tthhee PPeettrriinnee aauutthhoorrsshhiipp,, tthhoouugghh tthhee wwrriitteerrss mmaayy hhaavvee ssoommee ccllaaiimm ttoo rreepprreesseenntt PPeetteerr’’ss ddiisscciipplleess.. PPeerrhhaappss hhee ffiilllleedd oouutt oonnee PPeetteerr’’ss wwrriittiinngg wwiitthh iiddeeaass ffrroomm tthhee lleetttteerr ooff JJuuddee..””8855 SSaa katotohanan, hindi natin dapat na ipagpalagay na ang mga sulat ni Pablo ay salita ng Dios. Ang sinabi o sulat ni Pablo ay hindi makakaangat sa pagsusulit kung pagbabatayan natin ang isang bahagi sa Biblia. Sinabi ni Jesus ang ganito : “Nasusulat, Hindi sa tinapay lamang mabubuhay ang tao, kundi sa bbaawwaa’’tt ssaalliittaanngg lluummaallaabbaass ssaa bbiibbiigg nngg DDiiooss..”” ( Mateo 4 :4). Itinuro ni Jesus na may “salitang lumalabas sa bibig ng Dios.” Kung gayon, may salita ang Dios na mismo sa bibig niya nanggaling, hindi kung kaninong salita katulad ni Pablo.Maliwanag pa rin mula sa mga sulat ni Pablo na ang diwa ay sa kanyang sarili lamang. Halimbawa ay ang sulat niya sa mga taga Corinto : “ Ngunit ito’y sinasabi ko na parang payo, hindi utos. Kaya’t ibig ko sana, na ang lahat ng tao ay maging gaya ko Ngunit ang bawat tao’y mayroong kanikaniyang kalooban na mula sa Dios, ang isa’y ayon sa paraang ito, at ang iba’y ayon sa paraan yaon…Ngayon, tungkol sa mga dalaga ay wala akong utos ng Panginoon : ngunit ibinibigay ko ang aakkiinngg pasiya, na tulad sa nagkamit ng habag ng Panginoon upang mapagkatiwalaan. Inaakala ko ngang mabuti ito dahil sa kasalukuyang kahapisan, sa makatuwid baga’y mabuti ngang ang tao’y manatili ng ayon sa kaniyang kalagayan.” ( I Corinto 7 :6-7,25-26). Pansinin ninyong mabuti ang mga salita ni Pablo, na nagpapatunay na ito’y mula lamang sa sarili niyang palagay. Kung ang mga bagay na ito ay maituturing na salita ng Dios na lumabas sa pamamagitan ng panulat. Dapat ang mga salita ay authoritative (mga utos na dapat sundin) hindi akala lamang, walang utos at sariling pasiya. Hindi katulad ni Jesus na ang mga bagay na sinasabi niya ay hindi galing sa sarili niya ( Juan 14:24; 15:15), kaya napansin ng mga tao na si Jesus kung magturo ay tulad sa may kapamahalaan ( authority) hindi tulad ng mga escriba ( Mateo 7:28,29; Marcos 1:22) Anong Aklat ang tinutukoy sa 2 Timoteo 3:16 na Kinasihan ng Dios? Sa tuwing mangangaral ang mga kumakatig sa Biblia at naniniwala na ito ay salita ng Dios, ay hindi nila maiiwasan na gamitin ang 2 Timoteo 3:16 na

sinasabi : “AAnngg llaahhaatt nngg mmggaa kkaassuullaattaann nnaa kkiinnaassiihhaann nngg DDiiooss aayy mmaappaappaakkiinnaabbaannggaann ddiinn

nnaammaann ssaa ppaaggttuuttuurroo,, ssaa ppaaggssaannssaallaa,, ssaa ppaaggssaawwaayy,, ssaa iikkaattuuttuuttoo nnaa nnaassaa kkaattuuwwiirraann..”” Alin kasulatan ang kinasihan? Ang salitang kinasihan sa salitang Griyego ay “TThheeooppnnuueessttooss” (θθεεόόππννεευυσσττοοςς)) na ang ibig sabihin sa literal na salin ay “

HHiinniinnggaahhaann nngg DDiiooss”” at ang salitang “llaahhaatt “ ay “πάσα” na ang ibig sabihin din ay “ bawat ” kasulatan na kinasihan.. Itoy nagpapakita lamang na may mga aklat na kinasihan ng Dios. Ito’y hindi ang buong aklat na nasa Biblia. Kung gayon alin aklat ang tinutukoy dito? Kung babasahin natin ang nasa unahan ng 2 Timoteo 3:16 o antecedent na talata, ay binanggit ni Pablo si Timoteo86 na mula pa sa

85 Jerusalem Bible p. 394

86 Ipinagpapalagay na ang sulat na ito ay isinulat ni Pablo noong 63 C.E. na ang dalawang Konseho ay hindi pa nagaganp. Si Timoteo ay anak ng isang Griyego at ang ina niya ay isang Judio ( Gawa 16:1). Tinuruan siya ng kaniyang ina at Lola ukol sa mga kasulatan ( 2 Timoteo 1:5). Tinataya na ang pagkasanggol na binaggit ni Pablo dito ukol kay Timoteo noong hindi pa siya mananampalataya.

49

pagkasanggol ay nalalaman na niya ang Kasulatan. Alalahanin natin na si Timoteo mula sa pagkasanggol ay alam na ang Kasulatan, samantalang ang 27 aklat ng Bagong Tipan ay hindi pa naisusulat sinoman sa mga Apostol at pati na ang mga sulat ni Pablo. Kung gayon hindi ang Bagong Tipan ng Biblia ang tinutukoy na Kinasihan ng Dios. Binanggit din ni Pablo ang “aannoommaanngg mmggaa bbaaggaayy nnaa iissiinnuullaatt nnaanngg uunnaa aayy nnaannggaassuullaatt ddaahhiill ssaa iikkaattuuttuuttoo nnaattiinn uuppaanngg ssaa ppaammaammaaggiittaann nngg ppaaggttiittiiiiss aatt ppaaggaalliiww nngg mmggaa kkaassuullaattaann aayy mmaannggaaggkkaarroooonn ttaayyoo nngg

ppaaggaassaa..”” (Roma 15:4) Ang salin sa English ng pariralang “ iissiinnuullaatt nnaanngg uunnaa “ ay “

aanncciieenntt ssccrriippttuurreess..” Sa katotohanan, marami ang nagaakala na ang “ancient scripture” dito ay tinutukoy ang 27 aklat ng Bagong Tipan at 39 ng Lumang Tipan. Sapagkat, atin nang nabanggit na ang 39 siyam na aklat ng Lumang Tipan ay Pinagtibay pa lamang noong 90 AD sa Konseho ng Jamia, ang mga sulat ni Pablo ang maraming aklat sa Bagong Tipan ay hindi pa rin naisusulat. Ang mga aklat lamang na kinikila sa panahon ni Jesus ay ang Kautusan ni Moises, Mga Propeta at Mga Awit. ( Lucas 24 :44) Ito ang mga kasulatan na isinulat nang una ( ancient scriptures). MMggaa SSuullaatt nnii PPaabblloo?? Ang mga talaan ng mga sulat ni Pablo at ibinibilang na kinasihan ay kabilang dito ang Sulat sa Hebreo. Maraming ipinalimbag na Biblia at ang aklat na Hebreo ay sinasabing ito’y sulat ni Pablo ay hindi makatotohanan. Hindi si Pablo ang sumulat at ito’y walang katiyakan kung sino. At gayon din ay marami pang mga aklat na ipinapalagay lamang na si Pablo ang sumulat ngunit ito’y naglalaman ng mga bagay na kailanman ay hindi naganap sa panahon ni Pablo, katulad ng 1 at 2 Timoteo87. Marami pa rin dalubhasa ang nagsasabi na ang Efeso at Colosas ay hindi niya isinulat., na ang laman ng mga sulat na ito ay

maaaring isinulat ng isa o mahigit pa na alagad ni Pablo at inilagay sa kanyang pangalan. Ang ika 16th na Kapitulo ng sulat sa mga Taga Roma ay ibinibilang na hindi bahagi ng orihinal na sulat, sapagkat ito’y naglalaman na si Tercio ang nag-angkin ng sulat na ito. Sa pagsusuri pa rin ng sulat para sa mga Taga Corinto ay makikita natin na hindi lamang pala dalawa ang sulat dito, kundi higit pa . Binanggit sa talata na : “ Issiinnuullaatt kkoo ssaa iinnyyoo ssaa aakkiinngg ssuullaatt nnaa hhuuwwaagg kkaayyoonngg

mmaakkiissaammaa ssaa mmggaa mmaappaakkiiaappiidd..” (I Corinto 5 :9). Kung gayon ang tinatawag na I Corinto ay may nauna pang sulat at itong 1 Corinto ay siyang 2 Corinto at ang 2 Corinto ay ang 3 Corinto. Nasaan ang 1 Corinto kung ang mga ito’y sulat ni Pablo at siya’y kinasihan. Nawawala ba ang salita ng Dios? Sa Mga Gawa ay mababasa natin ang madramang kasaysayan ni Pablo sa kanyang paglalakbay na kailanman ay hindi magkapareho sa kanyang mga sulat. Maraming bagay ang hindi makatotohanan sa laman ng sulat ni Pablo at ang mga nangyari sa aklat ng mga Gawa.

87 mga pahina 1438,1444 Oxford Annotated Bible , RSV

50

Halimbawa nito ay ang naganap sa Konseho sa Jerusalem na makikita natin sa Mga Gawa 13 ay hindi magkatugma sa napagkasunduan kung ihahambing natin sa sulat niya sa Galacia. Dito natin makikilala na si Pablo ay gumagawa ng mga kasinungalingan upang siya ang panigan ng mga mananampalataya dahil sa pagkakahiwa-hiwalay ( I Corinto 3:4-5). Siya ay nag-aangkin ng hubad na katotohanan. Ang mga payo at paghatol ni Pablo kung papanigan natin sa panahon na ito ay hindi katanggap-tanggap lalong-lalo na sa mga politico. Sapagkat sa mga sulat ni Pablo ay pinapayagan niya ang “ pang aalipin ” (slavery) at ito’y ibinibilang na salita ng Dios. Pinapayagan ba ng Dios ang mang-alipin? Ito’y hindi salita ng Dios, bagkus ito’y salita ni Pablo at tanging sa kanya lamang.

Sino si Pablo ? Si Pablo ay nag-angkin bilang isang Judio88, at isang Fariseo89, ngunit Romanong mamamayan. Inangkin niya na siya ay nag-aral sa ilalim ng pagtuturo ni Gamaliel ( Mga Gawa 22:4;26:5). Ang sinomang mag-aaral ni Gamaliel ay itinuturing na may mataas na antas ng kaalaman sa Pentateuch, mga Propeta, at mga salin-sabi o tradisyon. Ang sinomang makatapos sa pagtuturo ni Gamaliel ay itinuturing na dalubhasa sa Kasulatan at doktrina. Ang nakapagtataka, sa mga sulat ni Pablo ay lumilitaw na ang kanyang kaalaman ay nagmula lamang sa

mga pag-aaral sa Sinagoga na ang pamamaraan ay Griyego hindi Hebreo90. Ang kanyang mga pagsipi sa mga Kasulatan ay mula sa Septuagint ( Griyegong salin mula sa Hebreo) at mali-mali pa91. Ayon pa rin sa mga mananaliksik ang kanyang wika at pamamaraan ay hindi Judio.92 Manapa’y lumilitaw na siya ay may aral sa Griyegong pilosopiya93. Ang lahat ng ito ay nagpapakita siya ay nagkukunwaring Judio94, ayon sa paratang ng mga Ebionite.95 Hindi kailan man nakita niya o narinig si Jesus -Anak ni Maria. Siya’y kabilang sa mga Judiong (?) nagsipangalat, isinilang sa Tarsus sa bahaging Timog-silangan ng Asia Minor. Sinasabi

88 Ang sekta ng Ebionites ay pinaninindigan na ang mga magulang ni Pablo ay Griyego. Isa lamang siyang Griyego na nanampalataya sa Dios ng mga Judio, sinasabi pa rin nila na si Pablo ay tinuli sapagkat nais niyang magpakasal sa pamilya ng mataas na saserdoteng Judio. Ngunit hindi siya tinanggap, dahilan sa hindi ipinahihintulot sa batas ng mga Judio ang pag-aasawa ng isang Gentil. Dahil dito, ito ang naging bunga na siya’y naging erehe at sa pagnanais na makapaghiganti, tinuligsa niya ang mga kautusan o batas ng mga Judio. Ang pahayag na ito ng mga Ebionite ay batay sa pagsasaliksik ng kanyang kasaysayan. 89 Mga Gawa 26:5 at Pilipos 3:5 90 Ibid. p. 62 , M.A. Yusseff cited from from Nazarene Gospel Restored. 91 Ipaghambing ang Hebreo 10:5 sa Mga Awit 40:6-8 ; 23,000 o 24,000 ang namatay (I Corinto 10:8;Mga Bilang 25:9 )? Ang pagdagdag sa mga sulat ni Pablo at iba pang kasulatan sa Bagong Tipan bilang salita ng Dios ay paglabag sa Kautusan ni Moises ( Duetronomio 4:2; 12:32; 31:26 ) 92 Inamin ni Pablo na siya ay walang mataas na pinag-aralan sa 2 Corinto 11:6 “ magaspang sa pananalita o hindi mainam magsalita “ bunga ng kulang sa kaalaman o mababa ang pinag-aralan. 93 Tignan ang Appendix ni Francis Richard Weymouth, sa kanyang New Testament in Modern Speech, dito’y ipinapakita ang maraming sulat o salita ni Pablo o parirala ay hango sa mga paganong manunulat at pilosopiya katulad ni Plato, at Seneca. 94 Kung si Pablo ay katutubong taga Roma (Gawa 22:28) ito’y nagpapakita na ang kanyang Ama ay Romano at hindi Judio. Siya ay nag-aaring tulad sa mga Judio ( I Corinto 9:20 ) 95 Ebionites, isa sa mga taguri ng mamamayan sa Qumran, ikinakapit nila ang salitang “ dukha o mapagpakumbabang-loob [Blessed are the poor ]” na isang katawagan sa mga Messianista. (Tignan ang Mateo 5:3)

51

ng mga dalubhasa na si Pablo ay nakibahagi sa kaalaman ng Stoic Philosophy,96 at higit na nahumaling sa katuruan ng Gnosticism97. Gayon pa man, si Pablo ay nag-angkin na nakita n’ya si Jesus -Anak ni Maria. Ang pagbabalik loob (conversion) ni Pablo ay hindi maaring tama dahilan sa naglalabang patotoo niya sa kanyang sarili. 98 Nang una ay sinabi niyang: “ ang mga taong kasama niya … na naririnig ang tinig, datapwat walang nakikitang sinoman.” Ngunit nagbago ang patotoo sa harapan ng mga tao : “ sa katotohanan ay nakita ng mga kasamahan ko ang ilaw, datapwat hindi nila naririnig ang tinig na nagsalita sa akin.”99 Kahit na nga ang mga apostol ni Jesus -Anak ni Maria ay pinag-alinlangan ang kanyang pagka-sugo100 Malaking bahagi ng Bagong Tipan ay nakatuon sa mga salita, sulat at galaw ni Pablo. Lalo na sa aklat ng mga Gawa ay higit na nakadetalye ang kanyang katauhan at relasyon n’ya sa mga naunang mananampalataya. Ang Mga Gawa ay nakalahad lamang ang opinyon at kuro-kuro sa panig kay Pablo at ipinapakitang siya ang bayani ng mga naunang mananampaltaya. Sa Aklat ng Mga Gawa, tila baga si Pablo ay hindi kumalaban sa mga Judio at Kautusan ni Moises. May ilan sa mga dalubhasa na pinaniniwalaan na si Pablo ay naakit sa Hellenista pagkatapos ng ilang panahon makatagpo niya sina Bar Jesus (o Elymas) at Sergius Paulus sa lugar ng Paphos. Ang katotohanang ito’y batay sa pagpapalit ng kanyang pangalan bilang Pablo mula sa Saulo (Mga Gawa 13:9)101 Sina Weidenfeld at Nicolson ay nagsuri ukol kay Pablo, ang bunga ng masikap na

pagsisiyasat ay sinabi nila ang ganito: ““ AAss wwee hhaavvee sseeeenn,, tthhee ppuurrppoosseess ooff tthhee bbooookk

ooff AAccttss iiss ttoo mmiinniimmiizzee tthhee ccoonnfflliicctt bbeettwweeeenn PPaauull tthhee lleeaaddeerrss ooff tthhee JJeerruussaalleemm

CChhuurrcchh,, JJaammeess aanndd PPeetteerr.. PPeetteerr aanndd PPaauull,, iinn llaatteerr CChhrriissttiiaann ttrraaddiittiioonn,, bbeeccaammee ttwwiinn

ssaaiinnttss;; bbrrootthheerrss iinn ffaaiitthh,, aanndd tthhee iiddeeaa tthhaatt tthheeyy wweerree hhiissttoorriiccaallllyy bbiitttteerr ooppppoonneennttss

ssttaannddiinngg ffoorr iirrrreeccoonncciillaabbllee rreelliiggiioouuss ssttaannddppooiinnttss wwoouulldd hhaavvee bbeeeenn rreeppuuddiiaatteedd wwiitthh

hhoorrrroorr.. TThhee wwoorrkk ooff tthhee aauutthhoorr ooff AAccttss wwaass wweellll ddoonnee;; hhee rreessccuueedd CChhrriissttiiaanniittyy ffrroomm

tthhee iimmppuuttaattiioonn ooff bbeeiinngg tthhee iinnddiivviidduuaall ccrreeaattiioonn ooff PPaauull,, aanndd iinnsstteeaadd ggaavvee iitt aa

rreessppeeccttaabbllee ppeeddiiggrreeee,, aass aa ddooccttrriinnee wwiitthh tthhee aauutthhoorriittyy ooff tthhee ssoo--ccaalllleedd JJeerruussaalleemm

cchhuurrcchh,, ccoonncciieevveedd aass ccoonnttiinnuuoouuss iinn ssppiirriitt wwiitthh PPaauulliinnee GGeennttiillee CChhuurrcchh ooff RRoommee.. YYeett,, ffoorr

aallll hhiiss eeffffoorrttss,, tthhee ttrruutthh ooff tthhee mmaatttteerr iiss nnoott hhaarrdd ttoo rreeccoovveerr,, iiff wwee eexxaammiinnee tthhee NNeeww

TTeessttaammeenntt eevviiddeennccee wwiitthh eeyyee ttoo tteellll--ttaallee iinnccoonnssiisstteenncciieess aanndd ccoonnffuussiioonnss,, rraatthheerr tthhaann

96 Makikita natin sa mga sulat ni Pablo ang pilosopiyang ito, tulad halimbawa sa Mga Gawa 17:28-29 ay sinipi ni Pablo mula kay Epimenides at Manunulang si Aratus sa kanyang Phaenomena ( 3rd BC) na taga Cilicia. At marami pang ganitong uri ng pagtuturo ni Pablo na ang pinagkunan ay mula sa mga Himno (Hymn) para kay Zeus ng Cleanthes, p. 319 New Testament in Modern Speech ni Francis Richard Weymouth. 97 Deceptions and Myths of the Bible by Graham 98 Sa evangelio ayon kay Lucas bago pa man si Pablo sumapi sa mga apostol ay mayroon na siyang babala ukol sa mga taong nagsasabing nakita si Jesus : “ At sinabi niya sa mga alagad, Darating ang araw, na hahangarin ninyong makita ang isa sa mga araw ng Anak ng tao, at hindi ninyo makikita. At sasabihin nila sa inyo, Naririyan ! Naririto! Huwag kayong magsiparoon, ni magsisunod man sa kanila: Sapagkat gaya ng kidlat, na pagkislap buhat sa isang tinig ng silong ng langit, ay nagliliwanag hanggang sa kabilang panig ng silong ng langit; gayon din naman ang anak ng tao sa kaniyang kaarawan. ( Lucas 17:22-24) 99 Mga Gawa 9:4,7 ihambing sa Mga Gawa 22:9 100 Tignan ang I Corinto 9:2 101 ibid. M.A. Yusseff pp. 91-93

52

wwiitthh tthhee ddeetteerrmmiinnaattiioonn ttoo gglloossss oovveerr aanndd hhaarrmmoonniizzee aallll ddiiffffiiccuullttiieess iinn tthhee iinntteerreessttss ooff

aann oorrtthhooddooxx iinntteerrpprreettaattiioonn..””110022 Si Pablo’y inusig ang mga mananampalataya bago pa ang kanyang pagbabalik loob, siya ay kabilang sa pumatay kay Stephen sa pamamagitan ng pagbato. Dahil sa labis niyang mithiin na usigin ang tagasunod ni Jesus ay kumuha ng kasulatan sa mataas na opisyal ng Roma at mga Pari (o saserdote) at naghanda kasama ang mga kawal upang magtungo sa Syria, at habang nasa daan ay nakaranas siya ng pangitain ni Jesus. Datapwat sa pagsusuri ni Baigent, Leigh at Lincoln ay nagkaroon ng konklusyon na : “ a modern psychologist would find nothing unusual in such an incident. It may indeed have caused by sunstroke or by an epileptic seizure. It could also, a readily be ascribed to hallucination hysterical or psychic reaction, or perhaps nothing more than guilty conscience. Paul, however, interprets it as a visitation from Jesus, whom he never knew personally; and from this proceed his conversion.”103 Matapos ang tagpong ito, siya ay naging misyoneryo, nagtatag ng mga iglesia sa halos buong emperyo ng Roma. Ang kanyang mga sulat ay halos kalahati ng Bagong Tipan at itinanyag bilang may kasi ng Dios104. Ang kanyang mga liham o mga sulat ay magkatulad sa aral ng Gnostico ((NNiiccoollaaiittaa))110055,, PPiilloossooppiiyyaa nngg mmggaa GGrriiyyeeggoo,,110066 MMiisstteerryyoonngg rreelliihhiiyyoonn aatt ppaaggssaammbbaa ssaa ddiiooss--ddiioossaann nnaa ssii MMiitthhrraa.. Kinalaban niya ang mga naninindigan sa kautusan ni Moises107. Pinagbintangan niya ang mga Apostol ni Jesus -Anak ni Maria bilang mga bulaan at nagtuturo ng ibang aral108 Isa sa mga hayagang kalaban niya na naitala sa Biblia ay si Pedro, gumawa siya ng sulat sa mga taga Galacia109 upang sirain ang karangalan ni Pedro.110 Datapwat ang lahat ng ito ay kasinungalingan sapagkat kung mababasa natin ang Mga Gawa ni Pedro ay binago ni Pablo ang istorya, sa katotohanan si Pedro ay hindi totoong inalisan niya ng mga Gentil bagkus ipinagtanggol pa nga niya na dapat na makisama sa kanila sapagkat ang pagsisisi ay ipinagkaloob sa kanila para sa kaligtasan.( Mga Gawa 11:1-3, 16-23) Sa Qumran at Dead Sea scroolls, si Santiago (James) ay isang huwaran ng kabanalan at kinikilalang pinuno ng mamamayan sa Qumran at kilalang masigasig sa pagtupad ng mga Kautusan (Zealous for the law) Siya’y

102 The Mythmaker, London, 1986 p. 139 103 Messianic Legacy p. 75 104 Ang Obispong Episcopal na si John S. Spong sa Newark ay nagsabi: “ Paul’s words are not the words of God. They are the words of Paul-a vast difference.” (Rescuing the Bible from the Fundamentalism, Harper San Francisco, 1991 p. 104 105 Nicolaita, isang sekta ng Gnostico na kinapopootan sa Apocalipsis 2:6, 15. Nocolaita mula sa salitang niko “ lupigin” at “ laos ” mga tao. Itinuturo ng sektang ito na ang lahat ay malayang makakain ang anomang pagkain at inihandog sa mga dios-diosan.[ p.1492 Oxford Annotated Bible, RSV ]. Ang aral na ito ay binanggit ni Pablo upang hikayatin ang mga Nazareno at iba pang Hellenista sa I Corinto 10:20-33;8:1-13. Ito’y isang maliwanag na pag-labag sa Kautusan (Ihambing Mateo 5:17-19) 106 Si Philo ay isa sa paboritong manunulat ni Pablo. Maraming mga kataga sa mga sulat ni Pablo ay hango sa Kanya. Si Philo ay isang Judio at ipinanganak sa Alexandria mga ilang taon bago isinilang si Jesus. Isa siya sa mga Judio sa Alexandria na pinagsasama ang Pilosopiya ng mga Griyego at ng Kasulatan ng mga Judio. Siya’y isang Gnostico, na naniniwala na ang “ Gnosis” o kaalaman sa Dios ang tanging hangganan ng layunin ng mga tao; ipinanukala niya na ang pagka-Dios ng Logos ( Salita) ay iba kaysa Dios… ang Logos ay ang liwanag na tumatanglaw sa lahat. 107 Si Jesus, kailan man ay hindi niya pinawalang bisa ang kautusan ni Moises ( Mateo 5:17-20 ) 108 2 Corinto 11:4, 13-15, 21-27 109 Itinuring ni Pablo na ang mga Taga Galacia ay Mangmang, ito’y labag sa aral ni Jesus na huwag tatawagin ang sinoman na Raca ( mangmang ) o kaya’y ulol ( Galacia 3:1 ihambing sa Mateo 5:22 ) 110 Sinabi ni Pablo na si Pedro ay sumasalungat sa tunay na daan ng evangelio ( Galacia 2:11-14)

53

nakipagtunggalian sa dalawang grupo ng kaaway. Isa sa mga ito ay si Pablo111, na dating hindi kabilang at naging kaanib at pagdaka’y humiwalay at naging erehe at tinutuligsa na ang mga nasa may katungkulan ng Messianista o Nazareno112. Nang si Pablo ay pinaratangan na kabilang sa grupo ng Messianista o Nazareno o tinatawag din na “Ang Daan” ay ipinag-kaila niya ito, ngunit inamin na siya’y naglilingkod sa Dios ng kanyang mga magulang. Nagbigay siya ng salapi upang pakawalan sa pagkakasakdal. 113 Gumawa siya ng mga sabi-sabi laban sa kanyang mga kaaway at Santiago upang ipagtanggol niya ang kanyang aral114 at pakikipag-alitan sa kanila. (Galacia 1:11-20; ) Ang ikalawa naman ay ang grupo ni Ananas, ang mataas na saserdote at pinuno ng Herodian Sadducees115 Ang evangelio ni Pablo ay iba sa mga aral ni Jesus -Anak ni Maria at Juan116, inihalo niya ang aral ni Jesus -Anak ni Maria sa doktrina ng pananamapalatayang pagano na nagmula sa Persia at Chaldea o Babylonia117 at Gnostico118. Ayon sa pananampalatayang ito (Gnostico), ang “ Pangunahing Lalake” o “ Primal Man ” ay umiiral na bago pa lamang nilikha ang buong sanlibutan. Siya ay nasa iba’t-ibang anyo, ngunit sa kahuli-hulihan ay nagkatawang –tao bilang Messiah o Cristo119. Ang pangunahing lalake ng ito ay muling nabuhay at umakyat sa langit, upang patunayan ang pag-asa ng kaligtasan. Si Pablo ay itinuring niya na ang Pangunahing Lalaking ito ay si Jesus120. Sa Gnostico, ay pinaniniwalaan na ang karunungan ng sanlibutan ito o kaya’y ang prinsipe ng sanlibutang ito sa darating na panahon ay namawawasak- walang iba kundi ang mga masasamang espiritu o demonyo. Ang Messias na itinalaga na noong una pa ay mahahayag, ito ang Karunungan ng Dios (θεού σοφίαν) na nakatago sa Hiwaga (έν µυστηρίω). Siy’ay tinatawag na Panginoon ng kaluwalhatian at lubos lamang siyang makikilala sa pamamagitan ng Espiritu na tinatanggap ng bawat isa. Matatagpuan natin ang kaparehong aral nito mismo sa

111 Hinatulan si Pablo ni Santiago na mag-ayuno ng pagsisisi dahil sa kanyang aral laban sa batas ni Moises, ngunit ito’y pakikiayon lamang na panandalian ( Mga Gawa 21:15-26 Ihambing ang Sulat ni Pablo sa mga Taga Galacia at Roma, ito’y mga sulat ni Pablo na sumasalungat sa aral ng mga Judio at Nazareno. 112 Ang Nazareno o Nazoreans, Essenes, Zadokites, Zealots, Nozrim, Hassidim, Zaddikim (i.e. Ebionites) ay mga iba’t-ibang katawagan o iba’t-ibang kahayagan sa iisang pananampalataya at politikang puwersa laban sa Roma. Si Josephus ay nagsabi na ang Essenes o Nazarene ay isang militanteng grupo. Si Jesus ay kabilang dito at ang kanyang mga salita sa apat na evabgelio ay magkalapit sa grupong ito. 113 Marcos 14:67 at Mga Gawa 24:1-27 ( King James Version ) 114 Hellenistang konsepto, paganismong pilosopiya at pagtatakwil sa kautusan ni Moises. 115 Mayroong Sadduces sa Bagong Tipan na binanggit ni Josephus at Herodian Sadducess. Ang dalawang ito ay magkatungali, Sadduceo at Fariseo na kaanib sa Messainista at Saduceo, Fariseo na tau-tauhan ng haring si Herodes, ito ang mga kaaway at tinutuligsa ni Jesu-Cristo sa Biblia. (Mateo 23:13-39) 116 Tignan at paghambingin ang Roma 2:16; 16:26; 2 Timoteo 2:8; I Corinto 15:1 sa Mateo 4:23; 3:1,2 117 Western Civilazation, Edward Mc Nall Burns 1941 pp. 252,253 118 Gnosis ( knowledge ) “ τής γνώσεως άγάπην τού Χριστού” ( t he knowledge of the love of Christ ) Ephesian 3:19; 119 Sa Gnostico, ang Cristo ay hindi ang Messias na pinaniniwalaan ng mga Hebreo o Judio. Ito’y katawagan sa natatagong Panuntunan na malalaman lamang sa pamamagitan ng Espiritu ng Dios para sa mga tanging pinili bago pa itinatag ang sanlibutan. ( Tignan ang Roma 2:29; 2 Corinto 3:6-7; Efesp 1:4,5 ). Mapapansin ninyo sa mga sulat ni Pablo, ang maraming katagang Cristo- ito’y hindi Cristong si Jesus kundi ang Cristong Panuntunan. Datapwat marami ring bahagi na si Jesus ay tinawag din niyang Cristo( i.e., Cristo Jesus at Jesucristo, sapagkat sa paniniwala ni Pablo tagla’y ni Jesus ang Cristo na pinaniniwalaan ng mga Gnostico. 120 Funk and Wagnalls New Encyclopedia Vol. 11; ihambing din ang Hebreo 1:2,3; Colosas 1:15-17, I Corinto 15:12-19, Roma 10:6-10

54

loob ng mga sulat Pablo121 Kaya nga kung ihahambing natin ang mga aral ni Pablo sa mga ulat ng sinabi ni Jesus -Anak ni Maria sa apat na evangelio ay bundok ng Arayat at bahay ng langgam ang pagkakaiba. Dalawang grupo ang binigyan niya ng pansin, Una ang mga naninindigan sa Kautusan ni Moises o ang Judaismo sapagkat salungat ito sa diwa ng Gnostico. Ikalawa ay ang mga Gnostico na ang hinihintay nilang Cristong hiwaga at karunungann ng Dios. Ang laman ng mga sulat ni Pablo ay pagpapaliwanag niya ng mga katuruan ng Gnostico, at nais niyang ipa-alam sa mga Gentil na tumanggap ng aral ng mga Hebreo at mga Hellenista na ang Cristong hiwaga na nakatago (misteryo) ay nahayag na, walang iba kundi ito’y taglay ni Jesus. Marami sa Gnostico ang hindi naniwala kay Pablo at tinatanggihan ang kanyang panukala. Ito’y tinatalakay niya sa mga sulat niya at nagbibigay paliwanag.122 Kaya nga, makikita natin sa mga sulat niya ay binabatikos ang mga Gnostico na ayaw maniwala sa kanya at ang mga Apostol ni Jesus -Anak ni Maria o mga Nazareno (Messianista) na naninindigan sa Kautusan. Sa mga sulat ni Juan, ay binatikos din niya ang katuruan ni Pablo, ipinaliwanag niya na ang “ bawat espiritung nagpapahayag na si Jesucristo ay naparitong nasa laman ay sa Dios at ang mga umiibig sa Kanya ay tumutupad sa Kautusan123 Salungat sa aral ni Pablo na ang Cristo ay walang laman kundi Espiritu at ang laman ay pakikipag-alit sa Dios, at ang pagsunod sa kautusan (titik) o utos ay pumapatay 124 Bagama’t tinatalakay niya ang kautusan bilang banal, ginagawa lamang niya ito upang mahikayat ang mga Judio.125 Sinabi niya sa ika-dalawang sulat n’ya sa mga Taga-Corinto ang ganito: “ KKaayyaa nnggaa mmuullaa nnggaayyoonn aayy hhiinnddii nnaammiinn nnaakkiikkiillaallaa aanngg ssiinnoommaann aayyoonn ssaa llaammaann:: bbaaggaammaa’’tt nnaakkiikkiillaallaa nnaammiinn ssii CCrriissttoo aayyoonn ssaa llaammaann,, nngguunniitt ssaa nnggaayyoo’’yy hhiinnddii nnaa nnaammiinn nnaakkiikkiillaallaa ssiiyyaanngg ggaayyoonn..”126 Ngunit, ang Simbahan ay itinuturing na ang ipinangaral ni Pablo ay dalisay at may kasi ng Dios at ang sinomanng humiwalay dito ay erehe at bulaan. Sa katotohanan, at natuklasang balangkas ng kasaysayan, ang kauna-unahang erehe ay si Pablo127 at dahil kay Constantine at Athanasius ito ay kinikilala at naitatag na pananampalataya. Sa mga kasulatan ng Messianista (Mamamayan ng Qumran), kilala din sa tawag na Nazareno, si Pablo ay isang mahigpit na kaaway. Ang grupo ng Nazareno ay nanatili sa Gitnang Silangan, ayon sa mga mananalaysay sila ang tunay na mananampalataya na si Jesus -Anak ni Maria mismo ang

121 Ihambing sa I Corinto 2:6-16, ang lahat ng diwa at aral na ito na binanggit ni Pablo ay pawang galing sa Gnostico, sinipi pa rin nga niya ang isa sa kasulatan ng Gnostico, ang Apocalipsis ni Elias sa talata 9; Tignan din ang I Tomoteo 3:16 122 Colosas 2:18-23; I Timoteo 1:4;4:1-3 123 I Juan 4:1-3; 5:1-8 ( Ang Gnostico ay naniniwala na ang laman (at ang sanlibutan) ay masama at kaaway ng Dios ( at ang dios nito ay si Satanas at ang mga kampon ), kaya hindi sila naniniwala na ang Cristong hinihintay ng mga Judio ay nasa laman bagkus ang Espiritung ( Panuntunan) Cristo ay taglay ni Jesus, 124 Roman 8:1-11;I Corinto 15:56 2 Corinto 3:6-8; Roma 7:8-11;I Juan 2:3-9 125 I Corinto 9:19-23 126 2 Corinto 5:16 ihambing sa I Juan 4:1-3 “ huwag kayong magsipaniwala sa bawa’t espiritu, kundi inyong subukin ang mga espiritu, kung sila’y sa Dios:sapagkat maraming nagsisilitaw na mga bulaang propeta sa sanglibutan. Dito’y nakikilala ninyo ang Espiritu ng Dios: ang bawa’t espiritung nagpapahayag na si Jesucristo ay naparitong nasa laman ay sa Dios: at ang espiritung hindi ipinahahayag si Jesus, ay hindi sa Dios: ito ang anti cristo, na inyong narinig na darating; at ngayo’y nasa sanglibutan na. “ 127 Ang paghiwalay ni Barnabas at Pablo ay hindi maliwanag sa akalat ng Mga Gawa, ngunit ang buong larawan ng mga dahilan ay mababasa natin sa Pasimula ng Gospel of Barnabas.

55

pinuno, sinundan ni Santiago, Simon at ang iba pang apostol128. Sa mga isinulat ng ibang Ama ng Simbahan ay binabanggit at ipinagkakaila si Pablo at itinuturing na Psuedoapostolorum – bulaang apostol. 129 Ayon pa nga sa ibang historyador, si Pablo ay tinatawag na ikalawang nagtatag ng Cristianismo pinalitan ang relihiyon ni Jesus -Anak ni Maria o kaya’y nagtatag ng Cristianismo (alalaon bagay dapat ay Paulianity hindi Christianity ), tungo sa relihiyong katulad ng Misteryong Babilonia na lumitaw sa Malapit na Silangan130 Sa katotohanan ay inangkin ni Pablo na may dalawa siyang evangelio,“ang kanyang evagelio at pangaral ni Jesus.”131 Sa ibang bahagi, may mga nagsasabi na may mga sulat na ikinakapit kay Pablo ngunit ito’y mga huwad at hindi galing sa kanya. Ngunit, ang iba ay nagsasabi na maaaring ito’y isinulat ng kanyang mga tagasunod ayon sa narinig sa kanya at dito’y inilagay ang kanyang pangalan. Ang dahilan ng pag-aalinlangan ng mga dalubhasa sa mga sulat ni Pablo’y ang pamamaraan at estelo ng kanyang sulat na nagpapakitang ang sumulat ay hindi Judio kundi isang Griyego Dahil dito’y pinag-alinlangan galing kay Pablo, sapagkat ayon sa salaysay siya’y isang dalubhasa at nag-aral sa ilalim ni Gamaliel ngunit hindi gayon ang laman at aral. Nagpapakita lamang na ang pinag-aalinlangang mga sulat na ikinapit kay Pablo ay sulat galing sa isang Hellenista o Griyego. Sa katotohanan, si Pablo kailan man ay hindi narinig o nakita ang evangelio, kundi ang mga kasulatan ng Gnostic at mga paganong kaalaman. Si Justin Martyr sa kanyang mga sulat ukol sa mga naunang Cristiano ay hindi nabanggit si Pablo pati ang kanyang mga sulat.132 Sa karagdagan si A. Powell Davies ay nagsiyasat ukol sa pinanggalingan ng Christianismong maka-Pablo at ganito ang kaniyang sinabi: “ What the layman does not know, and the scholar does, is that there were many Pagan deities during the time of Jesus and afterwards for whom quite similar claims were made and whose names were preached quite similar doctrines. Mithra was a Redeemer of mankind; so were Tammuz, Adonis and Orisis. The view eventually taken of Jesus as a Redeemer was not a Judaic concept, nor was it held by the first Chritian in Palestine… It was when Christianity spread out in to the Pagan world that was patterned on those already existing, especially upon Mithras. It was the birthday of Mithra, the 25th of December ( the Winter Solstice), that was taken over by the Pagan Christians to be the birthday of Jesus… In these cults were found the sacrament later called Christian. The Last Supper ( Eucharist) belong to Mithraism, from whence it was barrowed to combine with the sacred meal of the Palestinian Christianity. Not only sacraments but also such concepts as the blood of the lamb … were likewise taken from Mithraism. The extent of the indebtedness of Christianity to Pagan religion is so great… Christianity is not the religion founded by Jesus and spread abroad by his disciples. But the layman has not known it … the layman wants to know the truth about the origin of Christianity.”133

128 Sa 4 na evangelio, ang pagkakasunod sunod ng talaan ng mga apostol ni Jesus ay magkakasalungat at may pangalang hindi nababanggit sa ibang tala. Marahil, dahil ang mga apostol, ay may ibat-ibang katawagan sa kanila. Katulad halimbawa ni Lebbaeus na siya ring Thadddeus ( Mateo 10:3RSV) ihambing sa Marcos 3:16-19 ) ngunit sa Lucas 6:16 ay Judas na anak ni Santiago. 129 Messianic Legacy pp. 104-109 130 ibid. Edward McNall Burns p.253 131 Roma 16:25 ( tignan ang NASB) 132 Deception and Myths of the Bible, L.M. Graham pp. 409, 411-412 133 ibid. “The Meaning of the Dead Sea Scrolls pp. 89-92

56

Jesus - Sa Makabagong Pananaw Sa ngayon ang talambuhay ni Jesus -Anak ni Maria υ ay ibinabatay lamang sa mga nakasulat sa Bagong Tipan lalong higit sa kasaysayang isinulat ni Mateo, Marcos, Lucas at Juan. Ang mga ito ay pinaniniwalaang may kasi ng Dios o salita ng Dios134. Datapwat sa ika-20th siglong ito ng ating panahon dahil sa pagtaas ng kaalaman at paglitaw ng mga sinasabing makabagong pamamaraan at kasangkapan ay nabuo ang bagong pananaw mula sa loob mismo ng simbahan at mga sekta ng Cristiano135. Sinabi ng isang mananaliksik136 na ang Biblia anya ay isang tinipong aklat ng kasaysayan137 at mga pamahiin o kaya’y haka-haka138. Sila ang mga makabagong Orthodox (Neo-Orthodoxy). Sa kanilang pagsusuri ay natuklasan na ang pagka-Dios ni Jesu-Cristo139 υ at pagkabuhay na maguli sa mga patay ay pagtatahi na inilagay ng mga sumulat140 sa Bagong Tipan141 dahil sa matinding paglaganap ng misteyong relihiyon

134 Sa 2 Timoteo 3:16 ang salitang ang lahat ng kasulatan na kinasihan ay “ pasa graphi theopneustos” (πα�σα γραφή θεόπνευστος ) sa wikang Griyego. Ang literal na kahulugan ay ang bawat kasulatan na hininga ng Dios” Ang pasa graphi ay nagangagahulugan ng bawat, mali ang pagsasalin ng salitang lahat. Nangangahulugan lamang na ang diwa ng sinulat ni Pablo ay may mga kasulatan na hindi kinasihan ng Dios. Anong aklat ang tinutukoy ? Hindi ang Bagong Tipan, sapagkat ang 2 Timoteo ay isinulat ni Pablo bago pa siya pinatay noong 59-62 C.E. at napakaraming aklat sa Bagong Tipan ang hindi pa naisusulat ( e.g. ang 4 na evangelio ). At gayon din bago, bago pa isinulat ito ni Pablo, ang Lumang Tipan ay hindi pa itinakda kung alin ang kinasihan ( 90 AD sa Kunseho ng Jamia) at ang Bagon Tipan noong 397 AD sa Kunseho ng Carthage. 135 Ang bunga ng mataas pagsusuri ay salungat ngayon sa Ortodox Christianity ( Time / August 15, 1988 pp. 45-46) 136 Who says God Created, Gen. Editor: Fritz Ridenour pahina 38,47 137 Ang Mateo, Marcos Lucas at Juan ay naisulat mula sa ikalawa at ikatlong bahagi ng kuro-kuro na lumipat sa pasalin-saling sabi ng ilang dekada bago naisulat. Sinasabi rin, na ang laman ng evangelio ay hindi masasabi na tumpak sa tunay na pangyayari (ibid. Time/ August 15, 1988) 138 Noong 18th siglo sa panahon ni Newton ay nagpanukala na ang kasulatan ay kinakailangan suriin ayon sa patakaran ng Agham (science) bago paniwalaan. Gayon din si Thomas Jefferson, ay maraming bahagi ng evangelio ang itinapon sa kanyang isinulat na kasaysayn ni Jesus dahil ibinibilang niya ito na hindi makatotohanan. (Ibid Time/ August 15, 1988) 139 Jesus Seminar, ay may 77 kaanib na dalubhasa at nagkakatipon-tipon 2 ulit sa loob ng isang taon upang suriin ang mga salita ni Jesus sa Biblia. Ang bunga ng kanilang mataas na pagsusuri sa pamamagitan ng color coding (Kulay pananda) ang mga salitang ikinapit kay Jesus ay 82% hindi totoo o galing sa kaniya. Sinabi pa ni John Domic Crossan, kaanib at cochair ng Jesus seminar, isang Bible scholar sa DePaul University sa Chicago, at bilang dalubhasa sa mga parabola ay nagsabi: “ Jesus deification was akin to the worship of Augustus Ceasar- a mixture of myth, propaganda and social convention.” (Time/ January 10, 1994 p. 34; NewsWeek / April 4, 1994 p. 46) 140 Si Jerome Neyrey ng Weston School of Theology sa Cambridge, Mass., ay nagsabi: “ The bottom line is we really don’t know for sure who wrote the gospel. ” At gayon din ang ilan sa dalubhasa ay nagsasabi na maraming ulit na binago ang nangyari sa loob ng 100 taon pagkatapos ng kamatayan ni Jesus at walang sinoman ang nakakatiyak ng ganap na kawastuhan o awtentisidad ng evangelio, lalong higit sa mga salita na ikinakapit ka y Jesus. Sa karagdagan sinabi ni Lane McGaughy, Professor ng relihiyon sa Willamette University sa Salem Oreg. : “ In over 40 years of oral transmission, the saying of Jesus often were paraphrased” ( U.S. News & World Report, December 10, 1990 pp. 63,64) 141 Ang mga dalubhasa ng Biblia ay nagkakasundo na ang 4 na evangelio ay isinulat sa loob ng 40-70 taon pagkatapos ni Jesus. Ang evangelio ay anonima (di kilala) kung sino ang sumulat, (New Testament In Modern Speech by Richard Fransis Weymouth, Introduction; Oxford Annotated Bible, RSV Tignan ang panimula ng bawat Evagelio) at sinasabing ito ay nagkaroon lamang ng pangalan noong ikalawang siglo bilang Mateo, Marcos, Lucas at Juan. (Jerusalem Bible p. 5)

57

PPaaggddaarraaggddaagg ssaa SSaalliittaa nngg DDiiooss Para sa mga nagbabasa ng Biblia, ay mapapansin natin na sa loob mismo nito ay makikita natin ang hayag na pagdaragdag sa salita sa Kasulatan, katulad ng aklat ni Jeremias ( 36 :2-32). Sa mga Kautusan naman ni Moises, ang mga Israelita ay binigyan ng babala na huwag magdaragdag at magbabawas ng mga salita dito.Ganito ang sinabi sa kautusan : “ HHuuwwaagg nniinnyyoonngg ddaarraaggddaaggaann nnii bbaabbaawwaassaann aanngg ssaalliittaa nnaa aakkiinngg iinniiuuttooss ssaa iinnyyoo,, uuppaanngg iinnyyoonngg mmaaiinnggaattaann aanngg mmggaa uuttooss nngg PPaannggiinnoooonn nniinnyyoonngg DDiiooss nnaa aakkiinngg iinniiuuuuttooss ssaa iinnttoo..”” ( Dueteronomio 4 :2). Sa mga Kautusan ni Moises, ay ipinagbabawal na kaagad na huwag dadagdagan ang salita ng Dios. Kung ang Limang aklat sa Lumang Tipan ay ibinibilang na Kautusan ni Moises o Mga aklat na isinulat ni Moises ( ?) bakit ang Lumang Tipan at Bagong Tipan ay idinagdag pa ? Kung gayon , kung alalahanin natin na ang naganap sa Konseho ng Jamia noong 90 AD na Pinagtibay ng mga Rabbi ang 39 na aklat sa Lumang Tipan at sa Konseho ng Hippo Regius ( 393 AD) at ng Carthage ( 397 AD) ay isang HAYAGANG PAGLABAG sa Kautusan ni Moises. Ayon pa nga sa mga Dalubhasa ng Biblia, ang Pentateuch ( o Limang Aklat ni Moises o Kautusan ) ay natipon na noong pang 1473 BCE at sa panahong ding yaon ay ipinagbabawal na ang pagdagdag sa Kasulatan. Hindi ba pagdaragdag ang naganap sa dalawang Konseho ? OOrriihhiinnaall LLaammaanngg aanngg KKiinnaassiihhaann.. Ang kasalukuyang Biblia na pinagbabatayan ng mga sumasampalataya dito ay walang katiyakan ang kanilang kaligtasan at pananampalataya. Sapagkat ito ay may mga mali at hindi maaaring pagkatiwalaan sa pananampalataya at mga kaugalian. Tanging ang orihinal lamang ang maaari natin pagbatayan kung

ito man ay may Kasi ng Poong Maykapal. Ganito ang sinabi sa isang aklat : ““

WWhheenn CChhrriissttiiaann ssaayy tthheeyy bbeelliieevvee tthhee BBiibbllee iiss iinneerrrraanntt,, tthheeyy ddoo nnoott mmeeaann tthhee

aauutthhoorriizzeedd KKiinngg JJaammeess VVeerrssiioonn oorr aannyy ootthheerr ttrraannssllaattiioonn ooff SSccrriippttuurree iiss iinneerrrraanntt..

WWhhiillee tthheessee ttrraannssllaattiioonnss aarree ggoooodd,, tthheerree aarree eerrrroorrss iinn tthheemm.. AAss JJ.. GGrreesshhaamm MMaacchheenn

hhaass ppooiinntteedd oouutt,, bbeelliieevveerrss iinn tthhee iinnssppiirraattiioonn ooff tthhee BBiibbllee ddoo nnoott bbeelliieevvee tthhaatt tthhee

ssccrriibbeess wwhhoo mmaaddee ccooppiieess ooff tthhee mmaannuussccrriippttss wweerree iinnssppiirreedd.. TThhee wwrriitteerrss ooff BBiibblliiccaall

bbooookkss wweerree iinnssppiirreedd aanndd oonnllyy tthhee oorriiggiinnaall aauuttooggrraapphhss,, tthhaatt iiss,, tthhee bbooookkss aass tthheeyy ccaammee

ffrroomm tthhee ppeennss ooff tthhee iinnssppiirreedd wwrriitteerrss,, wweerree pprroodduucceedd wwiitthh tthhee ssuuppeerrnnaattuurraall iinnfflluueennccee

aanndd gguuiiddaannccee ooff tthhee HHoollyy SSppiirriitt..””114422 Ang mga Saksi ni Jehovah ay nagsabi rin : “

NNoo ttrraannssllaattiioonn ooff tthheessee ssaaccrreedd wwrriittiinngg iinnttoo aannootthheerr llaanngguuaaggee,, eexxcceepptt bbyy tthhee oorriiggiinnaall

wwrriitteerrss iiss iinnssppiirreedd.. IInn ccooppyyiinngg tthhee iinnssppiirreedd oorriiggiinnaall bbyy hhaanndd,, tthhee eelleemmeenntt ooff hhuummaann

ffrraaiillttyy eenntteerreedd iinn,, aanndd ssoo nnoonnee ooff tthhee tthhoouussaanndd ooff tthhee ccooppiieess iinn eexxiisstteennccee iinn tthhee

oorriiggiinnaall llaanngguuaaggee aarree ppeerrffeecctt dduupplliiccaattee.. TThhee rreessuulltt iiss tthhaatt nnoo ttwwoo ccooppiieess aarree eexxaaccttllyy

aalliikkee..””114433 Katotohanan na ang katiwalian sa mga kopya ng Biblia ay maliwanag, at walang tayong maitatangi sa lahat ng sipi nito. Kaya nga, ang orihinal na manuskrito ng Biblia ay hindi na umiiral sa ngayon kundi pawang mga kopya na

142 Who Says God Created by Fritz Ridenour ( Gen.Edit.) p. 41 143 The Kingdom Interlinear Translation of the Greek Scripture p. 7

58

lamang. Kung ang original na sipi ng Biblia ay wala na, paaano na ngayon ang aral ukol sa Kinasihang aklat. Wala rin. Kung gayon ang Biblia na hawak natin ngayon ay hindi o walang Kasi o Kinasihan ng Espiritu Santo. Kaya nga ang 2 Timoteo 3:16 at 2 Pedro 2:15-17 ay hindi natin maaaring pagbatayan na ang Biblia na hawak natin ngayon ay salita ng Dios. Lalong higit ang mga libo-libong salin ng Biblia sa iba’t-ibnag wika. Ang Maliwanag na Mga Mali sa Biblia Ang mga mali sa Bibli ay isa paring katibayan na ang Biblia ay hindi dalisay na salita ng Dios. Makikita natin na ang sumulat ng Biblia ay walang gabay ng Espiritu Santo, sa halip ito’y bunga lamang ng kaisipan ng tao na nagsusumikap ihatid ang kanilang sariling pananampalataya batay sa kanilang sariling pang-unawa at kaalaman. Sa Mateo 27:9 ay makikita natin na ang sumulat ay sinipi ang Lumang Tipan na ang kinatupran ng Hula ni Jeremias ay Judas nang ipinagbili niya ng 30 pirasong pilak si Jesus. Ang hulang ito na binanggit ni Mateo ay hindi kailanman winika ni Jeremias kundi sa aklat ng Zecharias 11:13. Kung ang aklat ng Mateo ay may kasi ng Dios hindi nararapat na magkamali si Mateo. Kaya nga, ang aklat ni Mateo ay ayon lamang sa kaniyang lubos na kaalaman, ngunit walang patnubay ng Espiritu Santo. Kung ang Biblia ay naglalaman ng mali, salungatan at ang mga teksto sa orihinal na hindi tiyak ang tunay na nilalaman, hindi natin ito maaaring pagkatiwalaan ng ating pananamapalataya at kaligtasan. Sinabi sa aklat na Faith of our Fathers ni Cardinal Gibbon sa pahina 111 ay ganito : “ Now the Scriptures alone do not contain all the truths which a Christian is bound to believe, nor do they explicitly enjoin all the duties which he is obliged to practice…But you may read the Bible from Genesis to Revelation, and you will not find a single line authorizing the sanctification of Sunday,… For instance, most Christians pray to the Holy Ghost, a practice which nowhere is found in the Bible… We must, therefore, conclude that the Scriptures alone cannot be a sufficient guide and rule of Faith, because they cannot, at any time, be within the reach of every inquirer; because they are not of themselves clear and intelligible even in matters of the highest importance, and because they do not contain all the truths necessary for salvation.” Kung sa Biblia ka aasa ng iyong kaligtasan ay hindi mangyayari, ito ang buod ng sinabi ni Cardinal Gibbon. Lalong higit kung malalaman pa natin na ang Biblia ay nagsasalungatan, dinagdagan, binawasan, pinalitan, sulat o gawa lamang ng mga tao na walang Kasi ( Inspiration ) at marami pang iba. Iba pang pagsasalungatan

PPPPPPPPaaaaaaaakkkkkkkkssssssssaaaaaaaa OOOOOOOOOOOOOOOO HHHHHHHHiiiiiiiinnnnnnnnddddddddiiiiiiii

Ang Dios ay hindi nanunukso

James 1:13

Paksa Pinalitan Hindi pa pinalitan

Pinalitan ng Dios ang pangalan ni Jacob ng Israel

Genesis 35:10, Tinawag na siyang Israel Genesis 46:2“Tinawag siya ng Dios na Jacob”

Paksa OO HIndi

Ipinagbawal pag-gawa Exodo 25: 18-20 Exo. 20: 4; Duetronomio 4:23

59

ng larawan Ipinag-utos na gumawa larawan ng Kerubim

Paksa OO Nagbigay ng Kasinungalingan sa Propeta

Ang Dios ay sagana sa kabutihan at katotohanan

Exodo 34:6 I Hari 22:23 “ naglagay ang Dios ng espiritu ng kasinungalingan sa bibig ng Propeta at nagsalita ng kasinungalingan.

Paksa OO Hindi

PPiinnaappaahhiinnttuulloott aanngg PPoolliiggaammyyaa ((PPoollyyggaammyy))

Genesis 4:19; 16:1-4; 25:6; 26:34;Dt.21: 15;I Sam. 1:1-2; 1 Hari 11:2-3 2 Cronica 11:21; 2 Cronica 13:21;Mateo 25:1

Mateo 19:9

PPaakkssaa OO may Katawan Walang Katawan / Espiritu

May katawan ba ang Dios?

Genesis 3:8; Exo. 33:11,20,23; 33:23;Deut. 23:12-13; Ezek. 1:27; 8:2; Hab. 3:3-4

Lucas24:39; Juan 4:24

Paksa Nakikita ang lahat May hindi nalalaman

Nakikita ng Dios ang lahat ng bagay

Awit 44:21; 139:7-8; Kawikaan 15:3;Jer. 16:17; 23:24;Gawa 1:24

Genesis 3:8-13; 18:20-21;Bilang 22:9; Dt. 13:3;Job1:7; 2:2;Hosea 8:4

PPaakkssaa MMeerroonn WWaallaa

Walang sinoman ang nakapasok sa langit

Genesis 5:24; 2 Hari 2:11; Hebreo 11:5 Juan 3: 13

Paksa Hindi Nagsisisi ang Dios Ang Dios ay Nagsisi

Ang Dios ay hindi nagsisisi

Bilang 23:19; I Sam. 15:29; Ezek. 24: 14; Mal. 3:6; Santiago 1:17

Genesis 6:6;Exo. 32:14; Duet. 32:36; I Sam. 15:35;2 Sam. 24:16; I Cronica 21:15; Jer. 15:6;18:8;26:3,19; Amos 7:3,6; Jona 3:10

Paksa Maraming Matuwid na tao Walang Matuwid

Walang matuwid na tao

I Hari 8:46; 2 Cronica 6:36; Awit 14:3; 53:3; Roma 3:12; Eccl. 7:20; Roma 3:10,23

Genesis 6:9; 7:1; I Hari 15:14; Job 1:1,8; Lucas 1:6; 2:25; Santiago 5:16; 2 Ped. 2:7-8; I Juan 3:9

Paksa Pinaparusahan Hindi dapat maparusahan

Maari bang parusahan ang tao dahil sa kasalanan ng iba?

Genesis 9:2125; Exo. 20:5; Duet. 5:9; Exo. 34:7; Bilang 14:18; Duet. 28:18 ; 2 Sam. 12:14 ; 21:6-9;I Hari 2:33; 21:29; Isaias 14:21

Duet. 24:16 ; Jeremias 31:29-30 ; Ezekiel 18: :20

Paksa Maraming Wika May isang wika lamang

May isang wika lamang

Genesis 11:1; 11:6-9 Genesis 10:5; 10:20,31

Paksa Nakikita ang Dios Hindi nakita ang Dios

Nakikita ba ang Dios? Genesis 12:7; 17:1; 18:1; 26:24; 32:30; 35:1,7,9; Exo. 3:16; 6:3; 24:9-11;33:11,23;Bilang 14:14;Duet. 5:4; 34:10;Hukom 13:22; I hari 22:19;Job 42:5;Awit 63:2 Isaais 6:1; Ezek. 20: 35; Amos 7:7; 9:1; Hab. 3:3-5

Exo. 33:20; Juan 1:18; Juan 6:46; I Tim. 1:17; 6:16; I Juan 4:12

Paksa May isang anak Dalawang Anak

Si Abraham ay may isang anak

Hebreo 11:17; Genesis 22:2 Genesis 16:15; 21:2-3; 25:1-2; Gal. 4:22

Paksa Batas na dapat sundin Walang Saysay o Halaga

Ang Pagtutuli ay kailangan

Genesis 17:7; 17:10; 17:13; 17:19 Galacia 5:2

Paksa Ipinagbabawal Ipinahintulot

60

Ang Incest ay ipinagbabawal

Levitico 18:9,12; 20:17,19; Duet. 27:22 Genesis 20:12;17:16;Exo. 6:20

Paksa Ipinahintulot Ipinagbabawal

Ipinahihintulot ba ng Dios ang pag-aalay ng tao?

Genesis 22:2;Exo. 22:29; Lev. 27:28-29; Bilang 31:25-29; 2 Sam. 21:1,8-9,14; Hukom 11:29-40; I Hari 13:2; 2 Hari 23:20

Lev. 18:21; 20:2; Duet. 18:10

Paksa Babae ni Abraham (Kereda ) Asawa ni Abrham

Si Keturah ay Kalunya (kereda) ni Abraham.

I Cronica 1: 32 Genesis 25:1

Paksa Medianita Ismaelita

Sino ang nagdala kay Jose sa Ehipto ?

Genesis 37: 36 Genesis 37:28; 39:1

Paksa OO Hindi

Kailangan bang sundin ang Kautusan

Exo.12: 14,17,24; Lev. 23:14,21,31; Awit 119:151-152; 119:160; Mateo 5:18-19; Lucas 16:17

Lucas 16:16; Roma 7:4,6; Galacia 5:18; Epfeso 2:15

Masama ang pangangalunya

Exo. 20:14; Duet. 5:18; Hebreo 13:4 Bilang 31:18; Hosea 1:2; 3:1

Alam ng Dios ang puso ng bawat tao

Gawa 1:24; Awit 44:21; 139:2-3 Duet. 8:2; 13:3; 2 Cronica.32:31

Paksa Marumi sa loob ng pitong araw Papatayin

pakikipagtalik ng lalake sa babae na may regla

Lev. 15: 24 Lev. 20:18

Isinumpa ba ang tumutupad sa kautusan

Galacia 3:10 Duet. 27:26

Paksa May isang Dios lamang Maraming Dios o dios

Ilan ang Dios? Duet.4 :35,39 ;6 :4 ;32 :39 ; Isaias 43 :10 ;44 :8 ;45 :5-6 ;46 :9 ;Marcos12 :29 ;12 :32 ;Juan 17 :3

Exo. 1:26; Exo. 12 :12 ; Awit82 :1,6 ;96 :4 ;97 :7

Paksa Oo Hindi lang si Jesus

Si Jesus ba ang unang nabuhay na maguli sa mga patay ?

Gawa 26 : 23 I Sam. 28: 11,14 ; I Hari 17 :22 ;2 Hari 4 :32-35;13:21; Mateo 9:23-25;Lucas 7:12-15;9:30 Juan 11:43

Paksa Si Solomon Si Jesus

Sino ang higit na dakila si Jesus o si Solomon ?

I Hari 3 :12 Mateo 12 :42 ; Lucas 11 :31 ; Colosas 2 :2-3

Paksa Nagkakasala Hindi nagkakasala

Ang ipinanganak ba ng Dios (Born Again) ay nagkakasala ?

I Hari 8:46;2 Cronica 6:36; Kawi 20:9; Eclesiastes 7:20; Roma 3:23; I Jaun 1:18;,10

I Juan 3 :6,9 ;5 :18)

Paksa Pananampalataya lamang Pananampalataya at Gawa

Kaligtasan ay sapamamagitan ngpananampalataya lamang

Marcos 16 : 16 ; Juan 3 :18,36 ; Gawa 16 :30-31 ;Roma 1 :16-17 ; 3 :20 ;,28 ;4 :2,13 ;5 :1 ; Gal. 2 :16 ;3 :11-12 ; Efeso 2 :8-9 ; Tito 3 :5

Awit 62:12;Jer. 17 :10 ; Mateo12 :37 ;16 :27 ;19 :17 ;Lucas 10 :26-28 ; Juan 5 :29 ; Roma 2 :6,13 ; 2 Cor. 5 :10 ;11 :15 ; Santiago 2 :14 ;2 :17 ;2 :21-25 ; I Pedro 1 :17

Paksa OO Hindi

Ang Dios ba ay Dios ng pag-ibig ?

Juan 3:16; I Juan 4:8;;4:16 Lev. 20:23; Awit 5:5;11:5; Kaw. 6:16-19; Malakias 1:3; Roma 9:13

61

Paksa Ehipto Nazareth

Saan nagpunta ang mag-anak matapos ipanganak si Jesus ni Maria

Mateo 2 :14 Lucas 2:39

Paksa Ang Senturyon Mga matatandang Judio

Nang si Jesus ay pumasok sa Capernaum sino ang lumapit sa kanya ?

Mateo 8:5 Lucas 7:3

Paksa 2 Lalake at may Maramang Espitu 1 lalake lamang

Ilan ang lumapit ang lalake na lumapit kay Jesus ?

Mateo 8:28 Marcos 5:23; Lucas 8:42

Paksa Patay na anak Buhay na anak

Si Jesus ay hiningan ng tulong ukol sa anak ng pinuno

Mateo 9:18 Marcos 5:23; Lucas 8: 42

Paksa Anim na araw Walong araw

Ilang araw ng ang pagpapakita

Mateo 17:1 Lucas 9:27-28

Paksa Dalawang bulag Isa lamang

Ilan ang pinagaling ni Jesus ?

Mateo 20:30 Marcos 10:46; Lucas 18:35

Paksa Si Jesus ay tahimik Si Jesus ay nagsalita

Sa paglilitis ni Jesus siya ba ay sumagot o hindi ?

Mateo 27:28 Marcos 15:17; Juan 19:2

Paksa Isa Dalawa Tatlo 5 o higit pa

Ilan ang babae na dumalaw kay Jesus sa libingan?

Lucas 24:10 Mateo 28 :1 Marcos 16:1 Juan 20:1

Paksa Bukang liwayway Bago magbukang liwayway

Kailan Nagpunta ang mga babae sa libingan?

Mateo 28:1 Juan 20:1

Paksa Isang angel binata 2 lalake 2 angel

Sino ang naabutan ng dumating ang mga babae?

Mateo 28:2 Marcos 16:5 Lucas 24:4 Juan 20:12

Paksa Binuksan ng angel Nakabukas na ang pinto

Paano sila nakapasok Mateo 28:2 Lucas 24:4

Paksa Nasa labas upang buksan ang pinto

Sila’y nasa loob

Nasaan ang angel o ang lalake

Mateo 28:2 Lucas , Marcos, Juan

Paksa Walang nakaakyat sa langit

Nakaakyat si Enoc at Elias

62

May nakaakyat ba sa langit Juan 3:13 2 Hari 2:11; Hebreo 11:5

Salungatan sa Pagbibilang

Paksa Tatlong taon Pitong taon

Ilan taon ang tag-tuyo sa lupain

I Cronica 21:12 2 Samuel 24:13

Paksa 18 taon Naghari 8 Taon Naghari

Ilan taon naghari si Jehoiachin

2 Hari 24 :8 2 Cronica 36:9

Paksa Ezra 2 :6 Nehemiah 7:11

Ilan ang mga anak ni Pahathmoab, na anak ni Jeshua at Joab

2,812 2,818

Paksa 700 Mangangabayo 7000 Mangangabayo

Ilan ang kinuha ni David na mangangabayo

2 Samuel 8 :4 1 Cronica 18:4

Paksa 800,000 lalake mula sa Israel at 500,000 mula sa

Juda

1,100,000 mula sa Israel at 470,000 mula sa Judah

Ilan ang mga kawal mula sa Israel at Judah

2 Samuel 24:9 1 Cronica 21:5

Paksa 700 Karo, 40,000 nangangabayo, at pinatay

si Shobach

700 tao na nasa Karo, 40,000 naglalakad at si Shophach

Ilan ang pinatay ni David sa nagsisitakas na Siryano

2 Samuel 10 :18 1 Cronica 19:18

Paksa Oo Hindi

Maaari bang pumatay Exodo 32:27; I Samuel 6:19; Isamuel 15:2,3,7,8; Bilang 15:36; Hosea 13:16

Exodo 20:13; Levitico 24:17

Paksa Oo Hindi

Maaari bang magsinungaling

I Hari 22:23; 2 Tesalonica 2:11; Josue 2:4-6 at Santiago 2:25

Exodo 20:16; Kawikaan 12:22

Paksa Oo Hindi

Maaari bang magnakaw Exodo 3:22 Exodo 20:15; Levitico 19:13

Paksa Oo Hindi

Maaari bang mangalipin144 Levitico 25 :45-46 ; Genesis 9 :25 ; Exodo 21 :2,7 ; Joel 3 :8 ; Lucas 12 :47,48

Isaias 58:6; Mateo 23:10

Paksa Oo Hindi

Ang Dios ba ay mabuti Awit 145:9; Duet. 32:4 Isaais 45:7; Panaghoy 3:38; Ezekiel 20:25,26; Jeremias 18:11

Paksa Oo Hindi

Ang Dios ba ay Kapayapaan Roma 15:33; Isaais 2:4 Exodo 15:3; Joel 3:9-10

Paksa Oo Hindi

Si Jesus ba para sa Kapayapaan

Jaun 14 :27 ; Gawa 10 :36 ; Lucas 2 :14

Mateo 10 :34 ; Lucas 22 :36

144 Ang mga kumakatig sa pangaalipin ay ginagamit ang mga nasabing talata ng maraming grupo ng Cristiano noong Civil war at mga mga Theologian sa Dutch Reformed Church upang katigan ang pangaalipin nila sa mga taga Timog Africa.

63

Paksa Oo Hindi

Mapagkakatiwalaan ba si Jesus

Juan 8 :14 Juan 5:31145

Paksa Oo Hindi

Maaari ba tayong manumpa Bilang 30:2; Genesis 21:22-24,31; Hebreo 6:13-17

Mateo 5:34-37 Santiago 5:12

Paksa Ika 3 oras Ika 6 na oras

Kailan ipinako si Jesus Marcos 15 :25 Juan 19:14-15

Paksa Meron Wala

Nagkaroon ba ng anak si Michal

2 Samuel 21:8 2 Samuel 6:23

Paksa Oo Hindi

Ang Dios ba ay omnipotente Jeremias 32:27; Mateo 19:26

Mga Hukom 1:19

Paksa Oo Hindi

Ang Dios ba nasa liwanag I Timoteo 6:15-16;Santiago 1:17 Juan 12:35; Job 18:18; Daniel 2:22

I Hari 8:12;2 Cronica 6:1; 2 Samuel 22:12; Awit 18:11; Awit 97:1-2

Paksa Jacob Heli

Sino ang ama ni Jose Mateo 1 :16 Lucas 3:23

Paksa Oo Hindi

Maaari bang mag-alay ng tao sa Dios

Genesis 22:2;Exodo 22:29; Hukom 11:30-39;2 Samuel 21:8-14; Hebreo 10:10-12; I Corinto 5:7

Duet. 12:31

Gaano Kabuti at Kaganda ang aral ni Jesus

1. Ang liwanag ng Buwan. Ang Araw ng Kapighatian ay winika ni Jesus. Datapwat karakarakang pagkatapos ng kapighatian sa mga araw na yaon ay magdidilim ang araw, at ang buwan ay hindi magbibigay ng kaniyang liwanag, at manganga laglag ang mga bituin mula sa langit….” (Mateo 24:29). Papaanong ang mangyayari, na ito ay may kasi ng espiritu santo, samantalang hindi nya alam na ang buwan ay walang sarili niyang liwanag.

2. Mapapasa impierno ang magsabi ng ulol (raca). Si Jesus ay nagbigay ng magandang aral na maging mabuti sa ibang tao. Sinabi niya ang ganito : « at ang sinomang magsabi sa kaniyang kapatid, Raca, ay mapapasa panganib sa Sanedhin ; at ang sinomang magsabi Ulol ka ( you fools), ay mapapasa panganib sa impierno ng apoy. » ( Mateo 5 :22) Ngunit ano ang ginawa ni Jesus ? Ganito ang kanyang sinabi: “ Kayong mga mangmang (You fools) at mga bulag…” (Mateo 23:7,19)…Kayong mga haling (you fools)” (Lucas 11:40)…”oh mga taong haling (you fools) (Lucas 24:25). Hindi kapani-paniwala na ito ay mga aral ni Jesus, maaaring ang mga salitang ito ay inilagay lamang sa bibig ni Jesus na kailanman ay hindi niya winika.

Mga Batas na hindi kapani-paniwala

1. Ang mga bakla ay pinapatay ( Levitico 20:13)

145 Ang salitang patotoo ( record / witness ) ay martiria sa salitang Griyego.

64

2. Huwag magtatanim ng iba’t-ibang uri ng pananim sa isang bukid ( Levitico 19:19 )

3. Huwag magpuputol ng buhok o mag-aahit (Levitico 19:27) 4. Ang makipagtalik sa may regal ay papatayin (Levitico 20:18) 5. Ang taong pango ang ilong, bulag o pilay ay hindi maaaring pumunta sa

altar ng Panginoon (Levitico 21:17-18) 6. Patayin ang nasa ibang relihiyon (Duet. 17:2-7) 7. Maaari ang abortion (Number 5:11-3; Hosea 9)

MMggaa HHuullaanngg NNaattuuppaadd ssaa LLoooobb nngg BBiibblliiaa Maraming nag-aakala na ang mga sinabi ng propeta ay nagpapahayag ng mga bagay na darating. Maraming mga dalubhasa ngayon ang hindi matanggap na ang mga bagay na nangyari sa Bagong Tipan ay mga katuparan ng hula sa Lumang Tipan. Tulad halimbawa sa Mga Awit 22 na pinaniniwalaan na ito’y tumutukoy sa nangyari nang si Jesus ay napako sa krus. Naniniwala ang dalubhasa na ang sumulat ng evangelio ay gumawa ng drama na ang pinagbatayan ay ang Awit 22, mula dito siya ay kumatha ng kuwento na inangkop ang paksa. Ang detalye ng Crucifixion at pagkabuhay na maguli ni Jesus ay hindi angkop sa nilalaman ng Awit 22. Gayon si Mateo, winalang halaga niya ang mga salita sa Hebreo upang maibigay niya ang kanyang kuro-kuro, tulad halimbawa ng Isaias 11:1 na binanggit ang “ usbong sa puno ni Isai (Jesse), at isang sanga mula sa kaniyang mga ugat ay magbubunga.” Si Mateo ay ginamit ang bahaging ito na ang tinutukoy ay si Jesus (Mateo 2:23) na mahirap mangyari sapagkat ang salitang “ usbong” (branch) sa Hebreo ay Nazir. Marami ang ibig sabihin nito, ngunit para ikapit sa isang taguri bilang mamamayan sa isang bayan sa Nazareth ay hindi ito angkop. Kahit na ang isang Hebreo na nagpapakabanal ay hindi matatawag na Nazareno (Bilang 6:2,6-8; Mga Hukom 13:5,7; 16:17). Hindi dapat na tanggapin ang anomang bagay na sinasabing natupad kung ito ay malayo sa tunay na kalagayan. Ngunit ang tao bagamat nababasa na ang maling layunin ay pikit matang tinatanggap. Kung masusi nating sisiyasatin ang mga nilalaman ng Biblia ay makikita natin na ito ay hindi mga propesiya (Prophecy), kundi mga palagay na mangyayari (forecasting). Kahit na sinomang tao ay magagawa niya ang magbigay ng palagay na mangyayari (forecasting) sa pamamagitan lamang ng mga nangyayari sa paligid ay makakagawa tayo ng paglalahad na mangyayari. Ano ang hula mo sa sa kalalabasan ng halalan? Madaling magbigay ng kasagutan sa bagay na ito? Alamin lamang namin kung ano ang nagyayari sa kapaligiran at karamihan na sinasabi ng mga tao, matitiyak na natin kung sino ang mananalo sa halalan. Walang pagkakaiba ito sa mga nababanggit sa loob ng Biblia. Kaya nga ito’y hindi batayan na ang Biblia, sa mga nagaganap na pangyayari na nababanggit nito ay hindi batayan na ito ay salita ng Dios. Sa aklat na “ Who says God Created na ang punong patnugot ay si Frits Ridenour ay inamin sa pahina 80 na ang “ ffuullffiilllleedd pprroopphheeccyy ddooeess nnoott pprroovvee tthhee ddiivviinnee iinnssppiirraattiioonn ooff tthhee BBiibbllee..”” Kung alam natin ang kasaysayan ukol kay Vespanian, sa aklat ni Josephus ay inihula niya na siya ay magiging Emperador146, ngunit hindi batayan na ang aklat ni Josephus ay may kasi ng Dios. Si Nostradamus isang

146 Ang Bantayan, March 15, 1994 pahina 29

65

French Psychic ay kamakailan lamang ay natagpuan ang labi at natuklasan ang aklat na kanyang isinulat. Ang mga dalubhasa ay pinag-aralan ang aklat na ito at sinasabi nilang maraming mga bagay ang nakasulat dito na natupad na. Dahilan din sa aklat na ito ay nabuo ang seryeng “ The Man Who saw Tommorrow” at kinagiliwan ng mga manunuod at pinaniwalaan. Salita rin ba ito ng Dios dahil maraming hula ang natupad. Ngunit ayon din sa mga nagsisiyasat marami rin ditong mali at hindi makatotohanan. Ang Biblia sa kabilang dako at ang mga sumulat dito ay maitutulad din natin sa ibang sumulat. Ang mga bagay na magaganap sinusulat nila ito sapagkat ito ay maliwanag na mangyayari dahil sa patotoo ng nasa kapaligiran at tiyak na matutupad. Ang iba ay nangyayari at may hindi. Tignan natin ang ibang bahagi sa Biblia na hindi nangyari. Halimabawa ay sinabi ni Jesus : “

KKaattoottoohhaannaann ssiinnaassaabbii kkoo ssaa iinnyyoo,, MMaayy iillaann ssaa nnaannggaattaayyoo rriittoo,, nnaa hhiinnddii mmaattiittiikkmmaann ssaa

aannoommaanngg ppaarraaaann aanngg kkaammaattaayyaann,, hhaannggggaanngg ssaa kkaanniillaanngg mmaakkiittaa aanngg AAnnaakk nngg ttaaoo nnaa

ppuummaappaarriittoo ssaa kkaanniiyyaanngg kkaahhaarriiaann..”” ( Mateo 16 :28). Tinatalakay ni Jesus na ang kanyang pagbabalik ay magiging madali, nagbigay siya ng pangako sa mga kaharap niya sa panahong yaon na hindi mamamatay bago pa siya dumating. Sa ngayon dalawang libong taon na ang nakalilipas at namatay na lahat ang mga disipulo at pinatungkulan ni Jesus ay hindi pa siya nagbabalik upang maghari.

Halos katulad din nito ang sinabi niya sa Mateo 10 :23 na sinasabi : “DDaattaappwwaa’’tt

ppaaggkkaa kkaayyoo’’yy ppiinnaagguussiigg nniillaa ssaa iissaanngg bbaayyaanngg iittoo,, aayy mmaaggssiilliippaatt kkaayyoo ttuunnggoo ssaa kkaassuunnoodd nnaa

bbaayyaann;; ssaappaaggkkaatt ssaa kkaattoottoohhaannaanngg ssiinnaassaabbii kkoo ssaa iinnyyoo,, HHiinnddii nniinnyyoo mmaattaattaappooss lliibbuuttiinn aanngg

aanngg mmggaa bbaayyaann nngg IIssrraaeell,, hhaannggggaanngg ssaa ppuummaarriittoo aanngg aannaakk nngg ttaaoo..”” Ang mga disipulo at mga kausap niya dito ay natapos nang libutin ang buong Israel at nakarating nga sa iba’t-ibang bayan at bansa ngunit hindi pa dumarating si Jesus, hanggang sa namatay na silang lahat. Ang Agham ( Science) at Biblia Si Albert Einstein isa sa mga kinikilala natin bilang paham sa larangan ng Agham at bilang mananampalataya sa Pag-iral ng Poong Maykapal ay nagsabi ng ganito : ““ SScciieennccee wwiitthhoouutt rreelliiggiioonn iiss llaammee ;; rreelliiggiioonn wwiitthhoouutt sscciieennccee iiss bblliinndd..”” Maraming bagay tayong dapat na isa-alangalang ukol sa ganap na katotohanan. Ang Agham ay pag-aaral sa mga bagay na kung papano ito nilikha ng Poong Maykapal. Kung ang Dios ang lumikha ng lahat ng bagay, ang Agham ay sa Dios, kaya nga kinakailangan na ang kanyang karunungan sa paglikha ay hindi dapat na sumasalungat sa Kanyang mga salita. Kaya nga kung ang Biblia ay salita ng Dios, hindi dapat ito sumasalungat sa Agham sapagkat ang agham ay galing sa Dios. Ganito ang sinabi sa aklat na Who Says GGod Created, na ang pangkalahatang patnugot ay si Fritz Ridenour: ““ TThhee CChhrriissttiiaann mmuusstt pprroocceeeedd oonn tthhee pprriinncciippllee tthhaatt GGoodd iiss tthhee CCrreeaattoorr ooff nnaattuurree aanndd tthheerreeffoorree aauutthhoorr ooff sscciieennccee,, wwhhiicchh iiss tthhee ssttuuddyy ooff nnaattuurree.. GGoodd iiss aallssoo aauutthhoorr ooff ssccrriippttuurree.. TThheerreeffoorree uullttiimmaatteellyy--sscciieennccee aanndd ssccrriippttuurree ccaannnnoott ccoonnfflliicctt,, aalltthhoouugghh tthheerree mmaayy bbee aappppaarreennttllyy uunnssoollvvaabbllee ccoonnttrraaddiiccttiioonnss aatt tthhee pprreesseenntt ttiimmee..”147 Si J. I. Packer ay nagsabi rin ukol sa Biblia: “ They do not claim to teach either science or grammar. Sometimes their grammar lapses; often the mental picture of the created order which their phraseology suggests to the twentieth century mind differs from that of modern science…

147 Who Says God Created, Gen. Edit. Fritz Ridenour, G/L Regal Books 1971 p. 141

66

Attempts to make Scripture teach science, either explicitly or by implications, have occasioned much fruitless labour, from post- Reformation to the present time.”148 Liwanag at Gabi bago pa ang Araw, Bituin at Buwan Ang mga nagtuturo na ang Biblia ay salita ng Dios dahil ito ay hindi sumasalungat sa kasaysayan, agham, pang-hiyograpiya, at iba ay mali at walang katotohanan. Ang tala ng Paglikha sa Genesis ay sinasabi na ang panahon ay nahahati sa liwanag at gabi bago pa man nilikha ang Araw (Genesis 1:1-19) Sinasabi sa atin na nagkaroon ng liwanag at gabi.. Unang araw, ikalawang araw, o ikatlong araw, ngunit ang mga Astronomer ay nakakaalam na ang liwanag ( araw) at gabi ( kadiliman) ay bunga ng pag-ikot ng daigdig sa araw ( sun) Kung walang araw, walang liwanag . Ngunit sa ika apat na araw ay nilikha ang dalawang malaking tanglaw ( buwan at araw ) at ang mga bituin pa. Sa sumulat nito, bago pa matatag ang agham , ito ay maaaring kapanipaniwala. Ngunit sa ngayon ay taglay na natin ang higit na kaalaman. Papaano nagkaroon ng liwanag at gabi sa una, ikalawa at ikatlong araw nang ang dalawang malaking tanglaw ang pinagmumulan nito, samantalang ito ay nilikha sa ika apat na araw. Sinabi sa Genesis 1:16 :” At nilikha ng Dios ang dalawang malaking tanglaw; ang malaking tanglaw ay upang magpuno sa araw, at ang maliit na tanglaw ay upang magpuno sa gabi; nilikha rin niya ang mga bityuin.” Alam natin na ang araw ay isang napakalaking bulang apoy na nagbibigay ng init at liwanag sa daigdig at nagiging sanhi ng ng buhay. Ang buwan ay hindi katulad ng araw at bituin, nakikita lamang natin ito sa gabi sapagkat ito’y nagkakaroon ng liwanag (reflects light ) na mula sa araw. Ngunit ang Biblia ay nagsasabi na ang buwan ay may sarili niyang liwanag: “…at hindi pasisinagin ng buwan ang kaniyang liwanag.” (Isaias 13:10). Kung ang gayon ang sumulat ng Biblia ay mula lamang sa kaniyang sarili at hindi sapat na pananaw. Pamahiin sa Biblia Sa Kapitulo 30 ng Genesis ay sinasabi sa atin ang pamamaraan ni Jacob upang dumami ang kaniyang kayamanan. Nagkasundo siya ng kaniyang biyanang lalake na ibibigay sa kaniya ang mga kawan ng tupa na ipanganganak na may batik at dungis babae man o lalake mula sa kawan ni Laban. Ngunit inihiwalay ni Laban ang lahat ng may batik at may dungis sa kanyang kawan at inilagay niya ito sa pangangalaga ng kaniyang anak na napakalayo sa mga

kawan na pinapastol ni Jacoob. Ayon sa kuwento, gumawa ng panibagong paraan

ni Jacob “ AAtt kkuummuuhhaa ssii JJaaccoobb nngg mmggaa ssaannggaa nngg AAllaammoo,, aatt aallmmeennddrroo aatt kkaassttaannoo;; aatt

ppiinnaaggbbaabbaakkbbaakkaann nngg mmggaa bbaattiikk nnaa mmaappuuppuuttii,, aatt kkaanniiyyaanngg ppiinnaalliittaaww nnaa ggaayyoonn aanngg ppuuttii nnaa

nnaassaa mmggaa ssaannggaa.. AAtt kkaanniiyyaanngg iinniillaaggaayy aanngg mmggaa ssaannggaanngg kkaanniiyyaanngg bbiinnaakkbbaakkaann ssaa

bbaannggbbaanngg,, ssaa hhaarraapp nngg kkaawwaann,, ssaa mmggaa ppiinnaaggppaappaaiinnuummaann;; nnaa ppiinnaappaarroooonnaann nngg mmggaa kkaawwaann

uuppaanngg uummiinnoomm;; aatt nnaannggaagglliilliihhii ppaaggkkaa nnaaggssiissiippaarroooonn uuppaanngg uummiinnoomm.. AAtt nnaannggaalliihhii aanngg mmggaa

kkaawwaann ssaa hhaarraapp nngg mmggaa ssaannggaa aatt nnaannggaannggaannaakk aanngg mmggaa kkaawwaann nngg mmggaa mmaayy gguuhhiitt,, mmaayy

bbaattiikk aatt mmaayy dduunnggiiss..”” ( Genesis 30 37-39). Ganito ang sinabi sa footnote ng New American Bible : “ JJaaccoobb’’ss ssttaarrtteeggeemm wwaass bbaasseedd oonn tthhee wwiiddeesspprreeaadd nnoottiioonn aammoonngg

148 Fundamentalism and the Word of God, J.I. Packer p. 97 )

67

ssiimmppllee ppeeooppllee tthhaatt vviissuuaall ssttiimmuullii ccaann hhaavvee pprreennaattaall eeffffeeccttss oonn tthhee ooffffsspprriinngg ooff bbrreeeeddiinngg aanniimmaallss.. TThhuuss,, tthhee rrooddss oonn wwhhiicchh JJaaccoobb hhaadd wwhhiittttlleedd ssttrriippss oorr bbaannddss oorr cchheevvrroonn mmaarrkkss wweerree tthhoouugghhttss ttoo ccaauussee tthhee ffeemmaallee ggooaattss tthhaatt llooookkeedd aatt tthheemm ttoo bbeeaarr kkiiddss wwiitthh lliigghhtteerr--ccoolloorreedd mmaarrkkss oonn tthheeiirr ddaarrkk hhaaiirr,, wwhhiillee tthhee ggrraayy eewweess wweerree tthhoouugghhtt ttoo bbeeaarr llaammbbss wwiitthh ddaarrkk mmaarrkkss oonn tthheemm ssiimmppllyy bbyy vviissuuaall ccrroossssbbrreeeeddiinngg wwiitthh tthhee ddaarrkk ggooaattss..”” Sa karagdagan ang talababa (footnote) ng Oxford Annotated Bible ay ganito rin ang sinabi: ““ AAnncciieenntt ccaattttllee--bbrreeeeddeerrss bbeelliieevveedd tthhaatt tthhee ffeemmaallee,, aatt tthhee ttiimmee ooff ccoonncceeppttiioonn,, wwaass iinnfflluunncceedd bbyy vviissuuaall iimmpprreessssiioonnss wwhhiicchh aaffffeecctt tthhee ccoolloorr ooff tthhee ooffffsspprriinngg.. JJaaccoobb pprroodduucceedd ssttrriippeedd aanniimmaallss bbyy ppuuttttiinngg ssttrriippppeedd ssttiicckkss bbeeffoorree tthhee ffeemmaalleess’’ eeyyeess wwhhiillee tthheeyy wweerree bbrreeeeddiinngg..””114499 Kaya sa panahon natin ngayon, na ang katangian ng kulay ng mga hayop ay natatamo lamang sa genetiko ( genetics). Ang makabagong Agham at may pinagaralang tao ay hindi matatanggap ang ganitong uri ng pamahiin. Ang mga bagay na ito ay masasabi natin na pawang kathang kuwento sa buhay ni Jacob at kailan man ay walang kinalaman ang Dios sa pagkakakatha ng kuwentong ito. Ang Agham at mga Pinuno ng Simbahan Sa isang aklat ng mga Saksi ni Jehovah “ True Peace and Security-How can you Find it?” sa pahina 30 ay nag-ulat sa mga sinasabi ng iba’t-ibang grupo ng pananampalatayang Cristiano ukol sa Agham at ang Biblia. Sinabi nila ang ganito: “ the New Catholic Encyclopedia says: “ Many Biblical statements are simply not true when judged according to modern knowledge of science and history. Writing in U.S. Catholic, a priest stated that earth’s creation could not have happened the way it is described in Genesis. And of its account of the human creation, he stated: “ The human race did not statrt that way.” An Episcopal bishop said: “ The Bible contains mistakes, inaccuracies and contradictions. It is therefore understandable why the major Christain churches do not view the Bible as infallible.” In England, an Anglican Bishop referred to Christ’s resurrection as a conjuring trick with bones.” SSaalluunnggaattaanngg PPaagghhaahhaammbbiinngg ssaa PPaannggyyaayyaarrii Maraming salaysay sa Biblia ang naitala ng maraming ulit sa iba’t-ibang bahagi. Ang magkakaparehong pangyayari na ito na naitala sa Biblia ay mapapansin ninyo na hindi magkakapareho sa halip nagsasalungatan. Papaanong hindi magkasalungat ito nang sinabi ni Juan na si Jesus ay nagbabawtismo at pagkatapos sa ilang bahagi hindi siya ay nagbabawtismo kundi ang mga alagad.( Juan 3:22; 4:2). Bakit sinabi ni Mateo na kinausap siya ng Pinunong kawal na pagalingin niya ang kaniyang alilang lalake, samantalang si Lucas naman ay sinabing ang Pinunong kawal ay may inutusan upang hilingin ang pagpapagaling sa kanyang alila. ( Mateo 8 :5 ; Lucas 7 :3). Bakit sinabi ni Mateo na ang ina ng mga anak ni Zabedee ay nagtungo kay Jesus upang hilingin ang kaniyang dalawang anak na maupong kasama sa kaharian ng Dios sa kaniyang kanan at kaliwa ? Datapwat si Marcos ay iba na, ang dalawang anak

149 Ibid. p. 38 Oxford Annotated Bible ( RSV)

68

na ito, na sina Santiago at Juan ang lumapit kay Jesus ( Mateo 20 : 20,21 ; Marcos 10:35-37) Hindi ba isang malaking salungatan ang mga bagay na ito ? Ang hindi pagkakapareho ng mga pangyayari na itinala sa Biblia lalo na sa kasaysayan ng buhay ni Jesus ay nagpapakita lamang na ang mga sumulat ay walang Kasi ng Dios o patnubay. Ito’y batay lamang sa sarili nilang nalalaman kaya may pagkakasalungatan at hindi magkakapareho. Idagdag pa natin ang pagkakasunod-sunod ng pangyayari. Halimabawa, nang itinaboy ni Jesus ang mga nangangalakal sa Templo dahil ginawa nila ito bilang pugad ng mga tulisan, sa Akalt ni Juan , ito’y naganap sa panahon na siya pa lamang ay nagpapasimula ng kaniyang ministeryo tinatayang siya ay nasa gulang na 30 ( Juan 2:13-17). Ngunit sa bahagi naman ng ulat ng tatlong Evangelio ito ay naganap sa panahon sa huling isang lingo ng kanyang buhay bago siya ipinako sa Krus (Mateo 21:12,13; Marcos 11:15-19; Lucas 19:45-48); Ang mahimalang paghuli ng isda na naganap sa Galelia ay sa kanyang panahon ng pangangaral o pagkatapos na siya ay nagbangon sa mga patay? (Lucas 5:4-7); Juan 21:4-8). Basahin ninyo ang mga pagkakasunod –sunod ng ministeryo ni Jesus sa Synoptic Gospel (Mateo, Marcos at Lucas) ay mapapansin ninyo na si Jesus ay nangaral lamang sa loob ng isang taon, ngunit kay Juan ay umabot hanggang tatlong taon? Ilan lamang ito sa mga nagsasaluntan na matatagpuan natin sa Biblia. Ito’y nagpapakita na ang sumulat ay mula lamang sa sarili nilang kaisipan at pang-unawa ng kasaysayan. Mga Salita at Moralidad ng Propeta ay hindi huwaran Ang salitang ginamit ni Jesus ay Aramaic, ngunit sa kasawiang palad, ang Bagong Tipan na ginagamit sa ngayon na kung saan hinango ang mga ibat-ibang salin ay nasa Griyego. Ang mga Judio sa panahon bago pa si Jesus at pagkatapos niya ay itinatakwil ang salita ng mg Griyego. Ang mga Judio na nasa pangangalat ay tinatawag na Hellenista (Judiong nagsasalita ng Griyego), ngunit sa mga hindi nagsipangalat katulad ni Jesus na nasa Palestina Aramaic ang salita na kanilang ginagamit. Pansinin natin, talaga bang sinabi ni Jesus “ Mabuti pa ang isang kamelyo na makapasok sa butas ng Karayom kaysa sa isang mayaman na makapasok sa kaharian ng Dios.” Ang analogy (paghahambing) ay napakalayo sa mga bagay na inihambing. Ngunit kung ang salitang Kamel sa Griyego ay isasalin sa wikang Aramaic ay napakaliit lamang na bagay sa titik ang pagkakaiba ng salitang tali at kamelyo. Kaya nga, ang salita ba ni Jesus ay “ Mas madali pang makapasok ang tali sa butas ng karayom kaysa sa isang mayaman na makapasok sa kaharian ngb langit.” Ang ang tamang metapora, angkop sa laman ng pinapaksa. Kaya nga, si James Lamsa ay isinalin niya ang bahaging ito mula sa Aramaic na Biblia ang salitang “ tali” na mas may magandang diwa ng paksa. Tungkol naman sa mga konseptong nilalaman ng Biblia, maraming bagay sa ngayon ang hindi katangap-tanggap. Maraming mga kaugalian na napapaloob dito ang hindi makatarungan. Halimabawa, si Moises nang makapatay ay hindi matatawag na kriminal, sapagkat ang kanyang napatay ay isang taga Ehipto ( Exodus 2:11+), ang adultery ay masama ngunit si Abraham at Isaac ay ipinagkaloob ang kanilang mga asawa sa iba para maging asawa din ni Abimelech, ang Hari sa Gerar ( Genesis 20:1-18; 26:6-11) ngunit tila baga ito’y katangap-tangap sa kaugalian ng moralidad. Ang pagkamuhi sa ibang lahi ay

69

bahagi na ng buhay ng mga Hebreo, ang mga bihag kapag hindi pinatay ay ginagawa nilang mga alipin, at ang mga babaeng bihag ay ginagamit lamang sa sexual na kaligayahan ng mga Hebreo na sumakop sa kanila. Si Judah ay itinuring na patutot (puta) ang asawa ng kaniyang anak na si Tamar at pinagbantaan na papatayin kung siya ay magdadalang-tao (Genesis 38) Ang magbigay ng maling patotoo ay isang paglabag sa kautusan, ngunit ito ang ginawa ni Moises nang magkausap sila ni Pharao. Ang kahilingan ni Moises kay Parao ay panandalian paglisan ng mga Israelita upang magkaroon lamang ng pagdiriwang ng Kapistahan sa ilang at nangako pa si Moises na ito’y sa loob lamang ng tatlong araw ((Exodus 9:27; 5:1). Ngunit sa katotohanan ay hindi talaga ganito ang dapat na kalagayan. Huwag magnanakaw, ngunit nang maisaga ang tuluyang paglikas ay ninakawan ng mga Israelita ng mga alahas, ginto, mga damit ang mga Ehipto (Exodus 12:35-36) Ganito ba ang huwaran na ipinapakita ng mga propeta at sugo ng Dios. Kapag ang espiritu ng paninibugho (selos) ay dumating sa isang lalake ay maaari niyang litisin ang kaniyang asawa sa pamamagitan ng pag-inom ng lason, kung ang babae ay mamatay siya ay may kasalanan. Kung siya ay makaligtas siya ay walang sala (Mga Bilang 5:11+ ). Ang mga hindi Israelita ay ipinag-utos na maaring wasakin o gawan ng masama ayon sa kautusan ng Dios sa Biblia (Bilang 31:1,2) katulad ng mga Medianita. Ngunit kanilang ililigtas ang mga bata at babe (Bilang 31:9), ngunit si Moises ay nagalit na iniwan silang buhay (Bilang 31:15) Kaya ipinag-utos niya na sila ay patayin. At ang lahat ng mga babae na dalaga (virgins) ay ititira para sa kanilang kagustohan. Hindi Makatarungan para sa babae

1. Pinarusahan si Eva at lahat ng babae sa pamamagitan ng hirap ng panganganak at pagpapasakop sa lalake dahilan sa kaniyang pagsuway (Genesis 3:16)

2. Papatayin kapuwa ang babae at lalake kapag nagsiping na may agas o regal (Leviticus 20:18)

3. Ang mga saserdote (pari) ay hindi maaaring mag-asawa ng patutot (puta), lapastangan o kaya’y hiwalay (divorce) sapagkat siya’ y banal (Levitico 21:7,13-14)

4. Kung ang lalake ay nag-alinlangan na ang kanyang asawa ay nangaliwa, ito’y dadalhin ang usapin sa saserdote at ang babae ay paiinumin ng mapait na tubig (abortion), kung may kasalanan may mangyayari sa kanya. At kung walang kasalanan, walang mangyayari sa kanya (Mga Bilang 5:11-31)

5. Si Maryam at Aaron (kapatid ni Moises) ay pinuna ang pag-aasawa ni Moises sa isang babaeng taga Ehipto, itoy labag sa kautusan (Exodo 34:16, Duet. 7:31; I Hari 11:2). Ngunit ang batas na ito ay exempted ang kaniyang pinili kaya pinarusahan si Maryam ng ketong pero si Aaron ay hindi ( Mga Bilang 12:1,9-10)

6. Ipinapatay ni Moises ang lahat ng Medianita maliban sa babaeng wala pang nakasiping para sa kanilang kagustohan (Mga Bilang 31:1-54)

7. Maaaring sipingan ang babaeng bihag, ngunit kung ayaw mo na pakawalan na lang (Duet. 21:11-14)

70

8. Kung ang babae na malapit nang ikasal ay pinagsamantalahan ng ibang lalake at siya ay hindi sumigaw ay papatayin siya (Duet. 22:23-24)

9. Kung ang babae ay naging balo (widow) bago pa man siya nag-kaanak ang kapatid na lalake ng kaniyang asawa ay pakakasalan siya, kahit ayaw niya o gusto (Duet. 24:1-4)

10. Nagalit ang Dios nang mga Israelita ay nag-asawa ng taga ibang lupa (Ezra 9:2; ihambing din sa Ezra 10:10-12; Nehemiah 13:25-27)

11.Ipinahihintulot ang paghihiwalay (divorce) sa babaeng nagkasala ng pangangalunya (Mateo 5:32). Paano naman sa lalake ? Si Jesus ay tahimik.

12.Iwanan mo ang iyong asawat mga anak para kay Jesus at bibigyan ka ng malaking gantimpala (Mateo 19: 29; Marcos 10:29-30)

13.Si Maria ay naglinis (purified ) ayon sa kautusan ni Moises ( Levitico 12 :2-6) na nagiging marumi ang babae pagtapos na manganak. Marumi ba si Maria na ipinanganak ang ‘ ang anak ng Dios o Dios 150 ? ( Lucas 2:22)

14.Ang lalakeng anak ay banal sa Panginoon ( Lucas 2:23). Paano na ang mga babae?

15.Ang babae ay kinakailangan na maging tahimik sa loob ng iglesia (Simbahan) at masunurin sa lalake. Isang kahihiyan sa kanya ang magsalita sa simbahan (I Corinto 14:34-35;Epfeso 5:22-24; Colosas 3:18; I Timoteo 2:11-12;)

16.Maliligtas ang babae sa kasalanan sa pamamagitan ng pagkakaroon ng anak ( I Timoteo 2:14-15). Paano na ang mga baog na hindi naman nila ginusto, o hindi makapag-asawa dahil sa anomang kadahilanan o kayay hindi naman maganda sa paningin ng mga lalake?

17.Maaari lamang tulungan ang babaeng bao (widow) kung siya ay nasa 60 taon, nagkaroon lamang ng isang asawa, may mga anak, kumukupkop ng taga ibang bayan, naghugas ng mga paa ng mga banal, at tumulong sa napipighati, at masipag sa paggawa ng mabuti ( I Timoteo 5:9-15)

18.Dapat na ituring ang babae ng lalake na isang marupok na sisidlan ( I Pedro 3:7)

19.Si Lot ay isang matuwid na tao (2 Pedro 2:7-8) nang nais ipagkaloob niya ang kaniyang dalawang anak sa mga nais magsamantala sa mga panauhin niyang angel ng Panginoon (Genesis 19:8) at gayon sin, si Lot ay sinipingan niya ang kaniyang anak dahil sa kalasingan (Genesis 19:30-38)

Ang Huling Kasulatan Ang mga Judio ay tinatanggap ang ilan sa mga aklat ng Lumang Tipan, gayon din ang mga Cristiano ay sumasampalataya sa Aklat ng Lumang Tipan na Pinagtibay noong 90 AD sa Jamia at Bagong Tipan na Pinagtibay noong lamang ika apat na siglo. Ang mga Muslim ay lubos na sumasampalataya na ang Qur’an ay ang huling Kapahayagan ng Allah para sa lahat ng sankatauhan. Ganito ang sinabi sa Qur’an: “ AAnngg QQuurr’’aann nnaa iittoo aayy wwaallaanngg ssiinnoommaann aanngg mmaakkaakkaaggaawwaa mmaalliibbaann llaammaanngg ssaa AAllllaahh;; AAtt ggaayyoonn ddiinn nnaammaann iittoo aayy ppiinnaattoottoohhaannaann aanngg ((kkaappaahhaayyaaggaann)) nnaa nnaauunnaa ddiittoo,, aatt iissaanngg bbaaggaayy nnaa mmaaggppaappaalliiwwaannaagg uukkooll ssaa aakkllaatt-- nnaa iittoo’’yy wwaallaanngg ppaagg--aaaalliinnllaannggaann,, mmuullaa ssaa PPaannggiinnoooonn nngg bbuuoonngg ssaannlliibbuuttaann.. ((1100::3377))

150 ang sumulat ay hindi kinikilala o tinatanggap na si Jesus ay Dios, malaking bahagi ng Cristiano ay naniniwala na si Jesus ay Dios kung ito’y katotohanan. Marumi o may kasalanan ba ang ina ng Dios?

71

…… ““ IIttoo aayy aanngg AAkkllaatt,, nnaa nnaaggllaallaammaann nngg PPaattnnuubbaayy nngg KKaattoottoohhaannaann ppaarraa ddoooonn ssaa mmggaa mmaayy ttaakkoott.. AAtt ppaarraa ddoooonn ssaa mmggaa ssuummaassaammppaallaattaayyaa ssaa KKaappaahhaayyaaggaann nnaa iippiinnaaggkkaalloooobb ssaa iiyyoo,, ssaa iippiinnaahhaayyaagg ssaa mmggaa nnaauunnaa ssaa iiyyoo,, aatt ssaa kkaanniillaanngg mmggaa ppuussoo aayy mmaayy ppaagg--aassaanngg kkaattiiwwaassaayyaann ssaa kkaabbiillaanngg bbuuhhaay.” (2:2-5) Ang Qur’an ay sinasabi sa atin na ito ay salita ng Poong Maykapal at ang huling kapahayagan para sa buong sankatauhan. Binabanggit dito ang ukol sa Biblia na naglalaman ng Kapahayagan mula sa Dios bagaman hindi na ito ang dalisay na aklat, sapagkat pinalitan, dinagdagan at binago ng ilang mga unang humawak nito na mga Judio at Cristiano. Sinabi ng Allah sa Qur’an: ““ MMaayy iillaann ssaa kkaanniillaa nnaa bbiinnaalluukkttoott aanngg AAkkllaatt ssaa ppaammaammaaggiittaann ((nngg ppaaggbbiiggkkaass)) nngg kkaanniillaanngg mmggaa ddiillaa;; ((HHaabbaanngg bbiinnaabbaassaa nniillaa iittoo )) aayy mmaaiiiissiipp mmoo nnaa iittoo aayy bbaahhaaggii rriinn nngg AAkkllaatt,, DDaattaappwwaatt iittoo’’yy hhiinnddii kkaabbiillaanngg ssaa AAkkllaatt;; aatt ssiinnaassaabbii ppaa nniillaa,, nnaa iittoo’’yy ggaalliinngg ssaa AAllllaahh,, NNgguunniitt hhiinnddii ggaalliinngg ssaa AAllllaahh (( iiyyoonn)),, SSiillaa iittoo nnaa nnaaggssaassaabbii nngg kkaassiinnuunnggaalliinnggaann aatt ssaa kkaattoottoohhaannaann aallaamm nniillaa iittoo..”” ((33::7788))…… AAtt mmaayyrroooonn iillaann ssaa kkaanniillaa nnaa wwaallaanngg nnaallaallaammaann,, hhiinnddii aallaamm aanngg AAkkllaatt.. DDaattaappwwaatt ((mmaakkiikkiittaa nniinnyyoo)) nnaa ssiillaa aayy mmaayy ssaarriilliinngg mmiitthhiiiinn,, AAtt ssiillaa’’yy ppaawwaanngg gguummaaggaawwaa llaammaanngg nngg mmggaa hhaakkaa--hhaakkaa.. SSuummppaaiinn ssiillaa nnaa ssuummuullaatt nngg ssaarriillii nniillaanngg AAkkllaatt aatt ssiinnaassaabbii ppaa nnaa iittoo’’yy ggaalllliinngg ssaa AAllllaahh,, uuppaanngg ssiillaa’’yy mmaakkaalliikkoomm nngg mmaallaakkiinngg hhaallaaggaa!! SSuummppaaiinn ssiillaa ddaahhiill ssaa mmggaa ggiinnaawwaa nngg kkaanniillaanngg ssaarriilliinngg kkaammaayy,, aatt ddaahhiill ssaa mmggaa nnaattaammoo nniillaanngg ppaakkiinnaabbaanngg..”” (2:78,79). Kung gayon ang Qur’an ay nagpapahayag na ang mga naunang Kautusan ay pinatotohanan at ipinakikilala na ang mga naunang pahayag ay pinalitan at binaluktot ng mga escriba. Papaano natin ngayon malalaman ang mga bagay na ipinahayag ng Poong Maykapal sa mga naunang Propeta at Sugo ? Ganito ang ipinahayag sa Qur’an para sa huling Sugo : “ WWaallaanngg ssiinnaabbii ssaa iiyyoo MMuuhhaammmmaadd nnaa hhiinnddii ssiinnaabbii ssaa mmggaa ssuuggoo nnaa nnaauunnaa ssaa iiyyoo.. ( Qur’an 41:43) Sinabi pa sa ibang bahagi ng Qur’an : ““ IIppiinnaahhaayyaagg NNaammiinn ssaa iiyyoo MMuuhhaammmmaadd aanngg kkaattoottoohhaannaann ssaa KKaassuullaattaann,, nnaa ppiinnaattuuttuunnaayyaann aanngg KKaassuullaattaann nnaa iippiinnaahhaayyaagg bbaaggoo iittoonngg QQuurr’’aann,, aatt ppiinnaagg--iinnggaattaann iittoo ssaa kkaassiirraaaann:: KKaayyaa nnggaa,, hhaattuullaann nnaattiinn iittoo ssaa ppaammaammaaggiittaann nngg PPaahhaayyaagg nngg AAllllaahh.. AAtt hhuuwwaagg ssuummuunnoodd ssaa kkaanniillaanngg mmggaa wwaallaanngg ssaayyssaayy nnaa nnaaiiss,, nnaa lluummaallaayyoo ssaa kkaattoottoohhaannaann nnaa iippiinnaaggkkaalloooobb ssaa iiyyoo……” ( Qur’an 5:48). Ang diwa ng bahagi na ito sa Qur’an ay may dalawang dahilan pagkatapos na ang mga naunang Kasulatan o Pahayag ay magkaroon ng katiwalian. Una, upang patotohanan ang tama at orihinal na pahayag at pangalagaan ito. Ikalawa, kaya’y maging isang batayan upang maitama ang tunay at tamang pagbibigay ng kahulugan. Ang Qur’an, ay nagiging tulad sa Taga-pagingat, nagpapatnubay, nagpapatotoo, tagapag-alaga, at nagpapatatag. Ang Qur’an ay iniingatan ang mga naunang kapahayagan, upang maitama ang mga mali, binago, pinalitan pagdaragdag tungo sa dalisay na aral. Ang isang halimbawa nito ay ang nakasulat sa Mga Bilang 15:15,16: “ Sa kapisanan ay magkakaroon ng isang palatuntunan sa inyo, at sa taga ibang bayan na nakikipamayan sa inyo, isang palatuntunan magpakailan man sa buong panahon ng inyong mga lahi: kung paano kayo, ay magiging gayon din ang mga ibang bayan sa harap ng Panginoon. Isang kautusan at isang ayos ay magkakaroon sa inyo, at sa taga ibang bayan sa nakikipamayan sa inyo”, na ang batas para sa Israelita at taga-ibang bayan ay pareho, datapwat sa ibang bahagi ng Biblia, sa Dueteronomio 23:19,20, ang batas ng pagpapautang ay naging salungat, magbibigay ng patubo sa utang ng taga-ibang bayan ngunit hindi maaaring magpatubo sa kapuwa Israelita. Itinuro

72

ng Qur’an na ang pagpapatubo ay labag sa kautusan ng Allah (2:275-280) ito ay angkop sa lahat ng lahi ng tao. Ang Qur’an ay salita ng Poong Maykapal- Allah, ang salita ng Propeta ay hindi salita ng Allah at hindi kabilang sa Qur’an. Ang salita ng Propeta ay naitala ng mga tapat na tagasunod niya at ito ay tinatawag na Hadith ( Kawikaan, Aral o Katuruan ). Ang Qur’an ay nagpapatotoo na ito’y inihayag ng Allah at Kanya lamang ang mga salita na naitala dito. Ito’y ipinahayag sa pamamagitan ng Kanyang angel na si Gabriel para kay Muhammad. ( Al Nisa 4 :113 ; Al Anam 6 :155 ; Al Shura 42 :17). Kung sinoman ang nag-aalinlangan na ang Qur’an ay hindi galing sa Allah, ito’y naghahamon sa sinoman na makagagawa ng katulad nito (Baqarah 2:23; Al Nisa 4:82; Al Isra 17:88). Dahil sa ang ay dalisay na salita ng Allah, Siya na rin ang nangako na Kanya ito’y iingatan sa pagkasira at anomang katiwalian na katulad ng nangyari sa Biblia. Ganito ang sinabi ni N.J. Dawood, isang Judio na nagsalin ng Qur’an, mula sa kanyang panimula: “ The Koran is the earliest and far the finest work of classical Arabic prose… It is my belief that the Koran is not only one of the greatest books of prophetic literature but also a literary masterpiece of surpassing excellence.” ( The Koran, Penguin Books, 1974 p. 9,11 ) Sa ngayon may mga tao na nais sirain ang Qur’an na nagsasabi na si Muhammad ang sumulat ng laman ng Qur’an ngunit ito’y napaka-imposible na mangyari. Maaari ba na ang isang tao noong ika 6 na siglo CE ay makakagawa ng mga kapahayagan ayon sa Agham ( scientific truth ). Magagawa kaya ninoman na ilarawan ang paunti-unting paglaki ng binhi (embryo) sa luob ng sinapupunan ng isang babae at hindi sumasalungat sa kasalukuyang natuklasan? Si Maurice Bucaille ay nagbigay ng patotoo: The Qur’an follows on from the two Revelations that preceded it and is not only free from contradictions in its narrations, the sign of the various human manipulations to found in the gospels, but provides a quality all of it s own for those who examine it objectively and in the light of science, i.e., its complete agreement with modern scientific data. What is more, statements are to be found in it (as has been shown) that is connected with science: and yet it is unthinkable that a man of Muhammad’s time could have been the author of them. Modern scientific knowledge therefore allows us to understand certain verses of the Qur’an, which, until now, it has been impossible to interpret. The comparison of several Biblical and Qur’anic narrations of the same subjects shows the existence of fundamental differences between in the former, which are scientifically unacceptable, and declarations in the latter which are in perfect agreement with modern data: this was the case of the Creation and the Flood, for example. An extremely important complement to the Bible was found in the text of the Qur’an on the subject of the history of the Exodus, where the two texts were very much agreement with archeological findings, in the dating of the time of Moses. Besides, there are major differences between the Qur’an and the Bible on the other subjects: they serve to disprove all that has been maintained-without a scrap of evidence-concerning the allegation that Muhammad is supposed to have copied the Bible to produce the text of the Qur’an … In view of the level of knowledge in Muhammad’s day, it is inconceivable that many of the statements in the Qur’an which are connected with science could have been the work of a man. It is, moreover, perfectly legitimate, not only to regard the Qur’an as the expression of a revelation, but also to award it a very special place, on the account of the guarantee of authenticity it provides and the presence in it of scientific which, when studied

73

today, appears as a challenge to explanation in human terms.” (The Bible, the Qur’an and Modern Science, 1981)151

Mga Reperensiya

1. The Gnostic Gospels, Pagels 2. The Dead Sea Scrolls Deception, Baigent & Leigh 3. The Dead Sea Scrolls, The Gospel of Barnabbas and the New Testament by

Yussef 4. Holy Blood Holy Grail by Baigent, Leigh and Lincoln 5. The Messainic Legacy by Baigent, Leigh and Lincoln 6. Deceptions and Myhts of the Bible, Lloyd M. Graham 7. How we Got the Bible, Ralph Earle, OMF 8. Rescruing the Bible from Fundamentalism, Bishop John Shelby Spong,

Harper San Francisco, 1991 N.Y. 9. General Introduction To the Bible, Rev. H.S. Miller, Word Bearer Press 1956 10.The Lost Book of the Bible, Bell Pub. Com. 1979 11.The Cross-and the Crescent, Jereld F. Dirks, Amana Pub. 2001 12.Ang Biblia (Tagalog) Philippine Bible Society,1982 13.The First Scofield Reference Bible, KJV, edited by Rev. C.I. Scofield D.D.

1986 14.The Oxford Annotated Bible, Revised Standard Version, edited by Herbert

G. May and Bruce M. Metzger NY 1962 15.The New Testament in Question by Robert W. Mond, WAMY, Saudi Arabia

151 tignan din ang mga sumusunod na aklat“ Struggling to Surrender “ pp. 33-38, by Jeffrey Lang; “ The Qur’anic Phenomenon “ by Malik Bennabi; “ The Developing Human” 3rd edition by Keith Moore; A Brief Illustrated Guide To Understanding Islam (2nd Edition) by I.A. Ibrahim,1997