Ocjena integriteta zdravstvenog

sistema u Crnoj Gori

Prezentacija rezultata

Podgorica, 10. mart 2011. godine1

Ministarstvo zdravlja

Metodološka objašnjenja (1)

• Cilj projekta: sveobuhvatna analiza zdravstevnog

sistema, i to svih njegovih djelova i oblasti

funkcionisanja.

• Segmenti zdravstvene zaštite:

– Reforma zdravstvenog sistema;

– Funkcionisanje zdravstvenog sistema;

– Privatna zdravstvena zaštita;

– UtvrĎivanje nivoa neformalnih plaćanja i njihovo

kvantifikovanje.

2

Metodološka objašnjenja (2)

• Metodologija

Kvantitativno istraživanje

• Način prikupljanja podataka

Direktni strukturirani intervju, licem u lice

• Uzorak -reprezentativan

3.000 bolničkih pacijenata – sekundarni i tercijarni nivo

1.159 punoljetnih graĎana – primarni nivo

301 zdravstveni radnik – sekundarni i tercijarni nivo

3

Metodološka objašnjenja (3)

• Trajanje terenskog rada

Pilot istraživanje: 28-30. septembar 2010.

Realizacija istraživanja: novembar 2010 – januar 2011.

• Eskpertska pomoć

Svjetska zdravstvena organizacija – kancelarija u

Barseloni, u kreiranju upitnika i reprezentativnog uzorka.

4

Reforma zdravstvenog sistema –

opšti nivo zadovoljstva

5

9.0

40.6

39.3

8.6

2.5

0.0 10.0 20.0 30.0 40.0 50.0

Veoma uspješna

Uspješna

Djelimično uspješna

Neuspješna

Veoma neuspješna

3.4

8.1

30.2

50.6

7.7

0.0 20.0 40.0 60.0

Znatno se pogoršao

Pogoršao se

Nije se promijenio

Poboljšao se

Znatno se poboljšao

• Pozitivna ocjena dosadašnje reforme:

– uspješna i veoma uspješna (50%)

• Poboljšan kvalitet zdravstvenih usluga

− Poboljšao se (50,6) i znatno se poboljšao (7,7%)

• Visok stepen saglasnosti izmeĎu odgovora ispitanika o

uspješnosti reforme i poboljšanju kvaliteta zdravstvenih

usluga.

Reforma zdravstvenog sistema –

prednosti i nedostaci

NEDOSTACI REFORME PREDNOSTI REFORME

• Nedostupnost ljekara kada je potreban

zbog obaveze zakazivanja: 41,8%

• Preopterećenost ljekara: 23,0%

• Otežan pristup specijalistima: 10,0%

• Manje čekanje u redovima: 18,6%

• Bolje praćenje pacijenata : 16,0%

• Zakazivanje pregleda unaprijed: 12,1%

6

• Reforma rezultirala poboljšanjem: kvalitetniji odnos sa ljekarom (61,6%)

i vrijeme čekanja na pregled (53,5%)

Reforma zdravstvenog sistema –

Izabrani ljekar (primarni nivo)

Crna Gora

Ljubaznost ljekara 3.36

Posvećenost poslu 3.30

Stručnost ljekara 3.26

Uspješnost u postavljanju dijagnoze 3.20

Pružanje potrebnih informacija o liječenju 3.15

Dovoljno vremena za dodatna pitanja 2.92

Isti tretman prema svim pacijentima 2.87

Uključenost u donošenje odluka o liječenju 2.83

• 91,5% nije mijenjalo izabranog ljekara

• Prednosti: bolja upućenost u tok bolesti (23,6%) i veća

posvećenost pacijentima (19,0%)

• Nedostaci: nedostupnost ljekara kada je potreban zbog

obaveze zakazivanja (21,8%).

Mišljenje ispitanika-primarni nivo o izabranom ljekaru

(ocjena 1-nikad, 2-ponekad, 3-često, 4-uvijek)

7

Reforma zdravstvenog sistema –

Izabrani ljekar (primarni nivo)

• “Svakog ponedjeljka zakazujem kod izabranog doktora, jer

ne znam kada ću biti bolestan.”

• “Pregled je nemoguće zakazati telefonskim putem, pošto

se danima ne javljaju na telefon.“

• “Kada je izabrani ljekar pacijenta odsutan, niko drugi neće

da ga primi na pregled.“

• Koncept “Izabrani ljekar”: 1/3 radnog vremena za hitne

slučajeve.

• Raditi na daljoj edukaciji i upoznavanju i medicinskog

osoblja i pacijenata o osnovnoj ulozi, ciljevima i

razumijevanju ovog modela.

8

Funkcionisanje zdravstvenog

sistema

• Najurgentniji problem zdravstvenog sistema

Sekundarni i tercijarni nivo Primarni nivo Zaposleni

Nemotivisani ljekari – 19% Nemotivisani ljekari – 18% Primanja – 35%

Kvalifikovanost i obučenost

ljekara – 16%

Kvalifikovanost i obučenost ljekara

– 15%

Nedovoljna opremljenost ustanova – 12%

Čekanje, redovi – 14% Nestašica ljekova u apotekama –

12%

Nemotivisani ljekari – 10%

Loši uslovi za rad – 10% Loši uslovi za rad – 12% Kvalifikovanost i obučenost ljekara – 10% i

zastarjela oprema - 10%

9

• Sekundarni i tercijarni nivo: Kvalifikovano i obučeno

ljekarsko osoblje najvažniji segment zdravstvene zaštite

(67,4%)

Funkcionisanje zdravstvenog

sistema – specijalistički pregledi

• 16% bolničkih pacijenata je bilo na listi čekanja za

specijalističke preglede

• Prosječna dužina čekanja: 2mjeseca

• Različite vrste snimanja, operacije i pregledi kod ljekara

specijaliste.

• Na listi čekanja ispitanici stariji od 40 godina, ispitanici

koji su u bolnici boravili zbog operacije i zdravstvenih

problema iz oblasti interne medicine.

10

Funkcionisanje zdravstvenog

sistema – negativne posljedice

11

Naziv bolnice Da Ne

Specijalna bolnica Brezovik 14,1 85,9

Opšta bolnica Pljevlja 10,7 89,3

Klinički c entar Crne Gore 9,1 90,9

Opšta bolnica Berane 5,8 94,2

Opšta bolnica Nikšid 5,8 94,2

Opšta bolnica Cetinje 5,6 94,4

Opšta bolnica Kotor 3,2 96,8

Opšta bolnica Bijelo Polje 2,5 97,5

Opšta bolnica Bar 2,3 97,7

Specijalna bolnica Risan 1,8 98,2

Specij alna bolnica Kotor 100,0

• 7% pacijenata imalo negativnih posljedica zbog propusta

u radu zdravstevnih radnika.

• Najčešće se radilo o pogrešno uspostavljenoj dijagnozi,

prepisanoj terapiji i dugom čekanju na pregled zbog čega

je dolazilo do pogoršanja zdravstvenog stanja.

Funkcionisanje zdravstvenog

sistema –zdravstveni radnici

4.0

35.5

41.9

14.6

4.0

0.3

11.0

29.6

34.2

24.9

U potpunosti zadovoljan/na

Zadovoljan/na

Djelimično (ne)zadovoljan/na

Nezadovoljan/na

U potpunosti nezadovoljan/na

Uslovi za rad Visina plate

Da63.3%

Ne36.7%

Da16.0%

Ne84.0%

Nivo zadovoljstva radnim

uslovima i platom

Da Vam ponude posao u privatnoj praksi sa

boljim uslovima za rad, da li biste ga

prihvatili?

Da li ste nekada radili u privatnoj

praksi?

12

Mjere unapreĎenja zdravstvenog

sistema

Pacijenti – primarni nivo i bolnice

1. Poboljšanje materijalnih i tehničkih uslova rada

zaposlenih u javnom zdravstvenom sistemu.

„Ako privatne ordinacije rade besprekorno zašto ne

rade i državne, kada isti doktori rade i u jednim i

u drugim.”

2. Poboljšati stepen stručnosti i obučenosti

zdravstvenih radnika

Zaposleni

13

Privatna zdravstvena zaštita

• Koristili privatnu zdravstvenu zaštitu:

• 27,5% pacijenti primarnog nivoa;

• 40,3% pacijenti sekundarnog i tercijarnog nivoa;

• 32,9% zaposleni.

• Spremnost pacijenta primarnog nivoa da koriste privatnu

zdravstvenu zaštitu ukoliko bi bila pokrivena zdravstvenim

osiguranjem: 23,2 uvijek i 28,8 često.

• Razlog: dobijanje zdravstvene zaštite u trenutku kada je

potrebna.

• Zdravstveni radnici: 21,0% nikada i 18,0% rijetko.

• Razlog: ne postoji razlika u kvalitetu pružene usluge između

javne i privatne zdravstvene zaštite.

14

Neformalna plaćanja

• Definicija:

“. . .davanja individualnom ili institucionalnom pružaocu

usluga, u naturi ili gotovini, van službenih kanala plaćanja ili

kupovine čiji je trošak trebao da pokrije zdravstveni sistem.

Ovo obuhvata plaćanja ljekarima u „koverti‟ i svaku

„donaciju‟ bolnicama, kao i vrijednost medicinskih sredstava

koje kupi pacijent i vrijednost ljekova kupljenih u privatnoj

apoteci, a koja je trebala da bude pokrivena iz

zdravstvenog osiguranja”.

15

Neformalna plaćanja – pacijenti (1)

44.3

35.7

14.0

6.0

Nijesam poklonio/platio ništa sem što je propisano zvaničnim

Mislio/la sam da će iznos biti približmo isti ovom

Mislio/la sam da će iznos biti manji

Mislio/la sam da će iznos biti veći

Prosječna vrijednost poklona/iznos novca

55,7%Da

49.4%

Ne50.6%

Davanje poklona/novca medicinskom osoblju

Hirurg (ukoliko nije isti ljekar koji Vas liječi) 112€

Ljekar koji Vas liječi 88€

Anesteziolog 73€

Laboranti i radiolozi 45€

Babice 40€

Sestre 30€ 16

Prosječan iznos neformalnih

plaćanja

• Pacijenti sekundarnog i tercijarnog nivoa zdravstvene zaštite u

prosjeku su platili 60€ na ime poklona/novca medicinskom

osoblju, odnosno neformalnih plaćanja.

• Detaljnija analiza prema tipu bolnice pokazuje da bolnički pacijenti

najviši iznos novca/poklona daju u Opštoj bolnici Cetinje, u prosjeku

90€, a potom u Specijalnoj bolnici u Risnu 80€.

• UporeĎujući navedeni prosječan iznos sa prosječnom platom tokom

2010. godine dobija se podatak da neformalna plaćanja čine 12,5%

prosječne neto i 8,3% bruto plate u Crnoj Gori.

• Od ukupnog prosječnog iznosa koji se izdavaja za zdravstvenu zaštitu

po stanovniku u godini dana i koja iznosi 330 EUR, 18% ide na

neformalna plaćanja.

17

Neformalna plaćanja – karakteristike

18

• Karakteristike ispitanika koji su najčešće dali poklon/novac

medicinskom osoblju:

(i) centralni region;

(ii) žene;

(iii) više i visoko obrazovanje;

(iv) bave se privatnim biznisom, nezaposleni i zaposleni;

(v) mjesečni prihod domaćinstva veći od 500€.

• Kod navedenih karakteristika zastupljenost davanja poklona je

veća od nacionalnog prosjeka, tj. od 49,4%.

Neformalna plaćanja - bolnice

• Najveći procenat bolničkih

pacijenata je dalo poklon/novac

zaposlenima u OB na

Cetinju, Kliničkom centru Crne

Gore i OB u Beranama.

• Najmanje u SB Brezovik

• Davanje poklona ili novca

zdravstvenim radnicima prema

razlogu boravka u zdravstvenoj

ustanovi - poroĎaj.

19

57.5

41.2

47.7

69.7

29.6

44.6

40.6

57.4

6.5

31.5

44.4

49.4

42.5

58.8

52.3

30.3

70.4

55.4

59.4

42.6

93.5

68.5

55.6

50.6

0.0 20.0 40.0 60.0 80.0 100.0

Klinički centar Crne Gore

Opšta bolnica Kotor

Opšta bolnica Nikšić

Opšta bolnica Cetinje

Opšta bolnica Bar

Opšta bolnica Pljevlja

Opšta bolnica Bijelo Polje

Opšta bolnica Berane

SB Brezovik

SB Risan

SB Dobrota

UKUPNO

Da Ne56.6

50.6

65.2

56.5

48.7

42.0

30.8

58.1

36.8

27.7

21.3

26.5

22.6

27.6

38.0

32.3

23.0

42.9

31.7

14.4

18.0

5.3

21.0

18.4

12.0

24.6

8.8

33.3

14.3

20.0

1.2

10.1

3.0

5.3

8.0

12.3

10.1

66.7

42.9

100.0

11.6

0.0 20.0 40.0 60.0 80.0 100.0

Klinički centar Crne Gore

Opšta bolnica Kotor

Opšta bolnica Nikšić

Opšta bolnica Cetinje

Opšta bolnica Bar

Opšta bolnica Pljevlja

Opšta bolnica Bijelo Polje

Opšta bolnica Berane

SB Brezovik

SB Risan

SB Dobrota

UKUPNO

Porođaj Operacija Interna medicina Nešto drugo

Neformalna plaćanja – razlog

dolaska

• Davanje poklona/novca kod operacija: ginekološkog

tipa, operacija oka, dojke, krajnika, žuči itd.

(46,4%), kardiovaskularnih operacija (44,4%) i operacija

abdomena (44,2%).

20

71.5

43.1

44.4

37.1

44.2

46.8

35.1

22.1

49.4

28.5

56.9

55.6

62.9

55.8

53.2

64.9

77.9

50.5

0.0 20.0 40.0 60.0 80.0 100.0

Porođaj

Operacija (ukupno)

Kardiovaskularna operacija

Ortopedska operacija

Operacija abdomena

Druge vrste operacija

Interna medicina

Nešto drugo

UKUPNO

Da Ne

Razlog davanja poklona/novca -

pacijenti

0.5 1.7

7.0

0.4 0.2 1.3

10.9

19.9

12.38.0

16.7

5.611.8

24.927.7

43.9

21.9

50.0

16.313.2

57.9

49.4

36.8

68.4

33.3

75.9 73.7

0.0

10.0

20.0

30.0

40.0

50.0

60.0

70.0

80.0

Ljekar koji Vas liječi

Hirurg Anesteziolog Sestre Laboranti i radiolozi

Babice UKUPNO

To je tražilo medicinsko osoblje Predloženo Mislio sam da se to očekuje Dao sam to kao poklon21

• Najčešći motiv za neformalna plaćanja je osjećaj zahvalnosti.

• “dali kao poklon” (42,2%) i nijesu imali nikakva očekivanja.

Neformalna plaćanja – zdravstveni

radnici (1)

Prihvatanje poklona/novca od

pacijenata

Ljekar koji liječi

pacijenta

Anesteziolog

Medicinska sestra i

Babica

Hirurg

26%

24%

po

21%

1%

Kome pacijenti najčešće daju poklon /

novac

Da49.0%

Ne51.0%

22

Neformalna plaćanja – zdravstveni

radnici (2)

19.4

18.1

6.3

15.0

6.9

12.5

14.4

7.5

0.0 5.0 10.0 15.0 20.0 25.0

Do 5€

10 €

Od 11 do 19€

20 €

Od 21 do 49€

50 €

Od 51 do 100 €

Vise od 100 €

Vrijednost poklona/novca

23

• „Sestre do 40€, hirurzi 300 do 500€, pa

i do 1.000€, ginekolozi 250 do 300€“.

• “Kod nekih doktora se očekuje poklon

u kovertama“.

• “Iz ponašanja zaposlenih se vidi da

očekuju poklon“.

Neformalna plaćanja – zdravstveni

radnici (3)

• „Kao znak zahvalnosti zbog

ljubaznosti i brige za pacijenta.“

• „Pacijenti se nađu uvrijeđeni ako

odbiješ poklon, „ovu sitnicu‟.”

76.0

15.3

4.0

0.4

4.3

Pacijent je to dao kao poklon

Pacijent misli da se to očekuje i da bi dobio goru njegu da nije platio

To je predloženo

To je tražilo medicinsko osoblje

Nešto drugo

Najčešći razlog davanja

poklona/novca

Najčešći razlog prihvatanja

poklona/novca

24

• “Mentalitet našeg naroda u svojoj

tradiciji ima potrebu da se zahvali

za učinjenu uslugu u bilo kojoj sferi

života.“

Preporuke (1)

• Unaprijediti transparentnost pružanja zdravstvenih

usluga i kvalitet zdravstvene zaštite.

• Unaprijediti upravljanje ljudskim resursima

(obučenost, specijalizacije, ocjena kvaliteta radnog

učinka, rad u privatnom i javnom sektoru).

• Promjena sistema plaćanja medicinskog osoblja.

• Uvodjenje kontrole i obezbjedjivanje kvaliteta

zdravstvenih usluga

• Jačanje odgovornosti: nadgledanje i odgovornost svih

pružalaca zdravstvenih usluga i sankcionisanje onih

koji krše uobičajenu i očekivanu praksu

25

Preporuke (2)

• Učešće medicinske i lokalne zajednice u ocjenjivanju

ostvarenog učinka.

• Unaprijediti integraciju između javnog i privatnog

sektora.

• Pokretanje kampanje sa ciljem promjene postojeće

kulture/tradicije o potrebi da se zahvalnost za pruženu

medicinsku njegu iskazuje davanjem poklona.

• Pokretanje informativnih kampanja o pozitivnim

promjenama koje se dešavaju usljed sprovođenja

reforme na bolničkom nivou, kako bi se doprinijelo

jačanju svijesti pacijenata o njihovim pravima i

izgradilo povjerenje u sistem zdravstvene zaštite.

26

HVALA NA PAŽNJI!

27