Upload
robert-skorzynski
View
270
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
CIAŁA NIEBIESKIE
Ciało niebieskie – każdy naturalny obiekt fizyczny oraz układ
powiązanych ze sobą obiektów lub ich struktur, występujący
w przestrzeni kosmicznej poza granicą atmosfery ziemskiej.
Ciało niebieskie jest przedmiotem zainteresowania astronomii.
WŚRÓD CIAŁ NIEBIESKICH
WYRÓŻNIA SIĘ NASTĘPUJĄCE OBIEKTY, UKŁADY I STRUKTURY:
Wszechświat jako całość
Wielkie Pustki
włókna (np. Wielka Ściana,
Wielka Ściana Sloan)
materię międzygalaktyczną
kwazary
czarne dziury
WIELKA PUSTKA
Wielka Pustka – gigantyczny obszar
pustej przestrzeni kosmicznej o średnicy około 1
miliarda lat świetlnych, na niebie znajdujący się w
okolicy konstelacji Oriona i Rzeki Erydan. Jest
to struktura będąca pustką, czyli obszarem pustej
przestrzeni kosmicznej, praktycznie pozbawionym
materii świecącej (galaktyk i ich gromad), a
także ciemnej
WŁÓKNO (ASTRONOMIA)
W astronomii włókna są jednymi z
największych
struktur Wszechświata. Włókna
wyglądają jak ogromne nici,
ciągnące się na przestrzeni od 70
do 150 megaparseków, tworząc
granice pomiędzy
ogromnymi pustkami. Włókna są
skupiskiem gromad i supergroma
d galaktyk.
WŁÓKNO : WIELKA ŚCIANA
Wielka Ściana (Wielka Ściana CfA2,
Wielki Mur CfA2) – wielkoskalowa
struktura Wszechświata złożona z
supergromad galaktyk. Jej
centralnym obiektem jest Gromada
w Warkoczu, odległa od Układu
Słonecznego około 100 Mpc (ok.
326 mln lat świetlnych), wchodząca
w skład Supergromady w Warkoczu.
Rozciąga się włącznie do wielkiej
Supergromady w Herkulesie.
Znajduje się w odległości ok. 200 mln lat
świetlnych od Ziemi i ma rozmiary
500×300×15 mln lat świetlnych. Jej
rozmiary mogą być jeszcze większe,
ponieważ pole obserwacji zasłaniane
jest częściowo przez materię naszej
Galaktyki.
Istnienie Wielkiej Ściany zostało
stwierdzone w roku 1989 na podstawie
badań przesunięć widm galaktyk ku
czerwieni. Odkrycia tego dokonali
Margaret Geller i John Huchra z CfA
Redshift Survey.
Przez kilka lat Wielka Ściana
pozostawała największą znaną strukturą
Wszechświata. W roku 2003 odkryta
została jeszcze większa Wielka Ściana
Sloan
W Ł Ó K N O :W I E L KA Ś C I A N A S L O A N
ogromna struktura typu włókno, zbudowana z
supergromad galaktyk. Według danych z 2013 roku jest to
jedna z największych znanych struktur w obserwowanym
Wszechświecie. Została odkryta przez J.R. Gotta i in. w
2003 roku w oparciu o przegląd nieba Sloan Digital Sky
Survey. Ściana znajduje się w gwiazdozbiorze Panny, w
średniej odległości około 1 miliarda lat świetlnych, ma
długość 1,37 miliarda lat świetlnych i jest o 80% większa
od odkrytej wcześniej Wielkiej Ściany.
SUPERGROMADA
zgrupowanie setek lub tysięcy grup i
gromad galaktyk. Supergromady są
jednymi z największych znanych struktur
we Wszechświecie. Istnienie supergromad
wskazuje na to, że galaktyki są rozłożone
we Wszechświecie nierównomiernie,
nawet w dużych skalach. Większość z nich
łączy się w grupy i gromady, przy czym
grupy zawierają do 50 galaktyk, a
gromady do kilku tysięcy. Te grupy i
gromady, a także dodatkowe odizolowane
galaktyki, tworzą razem większe struktury
zwane właśnie supergromadami.
Supergromady mogą mieć rozmiary
rzędu setek milionów lat świetlnych.
Nieznane są „gromady
supergromad”, ale istnienie
większych struktur jest debatowane
(zobacz włókno). Supergromady
występują najczęściej w „ścianach”
galaktyk, otaczających pustki, w
których znajduje się jedynie
niewielka liczba galaktyk. Uważa się,
że całkowita liczba tego typu struktur
w obserwowanym Wszechświecie jest
bliska 10 milionom.
MATERIA MIĘDZYGALAKTYCZNA
Materia międzygalaktyczna – materia wypełniająca przestrzeń
międzygalaktyczną, czyli przestrzeń pomiędzy galaktykami.
Materia ta to przede wszystkim ośrodek międzygalaktyczny, czyli
materia barionowa w formie rozrzedzonej.
Materia ta ma bardzo małą gęstość, jest prawie doskonałą
próżnią. Ocenia się, że występuje tam zaledwie jeden atom na
metr sześcienny. Poza granicami galaktyk spotkać można także
nieliczne gwiazdy, które powstały wewnątrz galaktyk, ale zostały
z nich wyrzucone w wyniku oddziaływań grawitacyjnych.
KWAZAR
zwarte źródło ciągłego
promieniowania
elektromagnetycznego o
ogromnej mocy, pozornie
przypominające gwiazdę. W
rzeczywistości jest to rodzaj
aktywnej galaktyki.
Historia odkrycia:
Pierwsze zdjęcia kwazarów wykonano jeszcze w
XIX wieku, jednak wtedy nikt nie przypuszczał,
że obiekty te mogą być czymś innym niż zwykłą
gwiazdą. Dopiero w latach pięćdziesiątych XX
wieku, obserwując niebo za pomocą
radioteleskopów, zauważono silną emisję
radiową pochodzącą z kwazarów, zaś pierwsze
widmo kwazara otrzymano w 1963 roku. Okazało
się, że linie emisyjne w jego widmie są silnie
przesunięte ku czerwieni. Według prawa
Hubble'a oznacza to, że kwazary są obiektami
niezmiernie oddalonymi od naszej Galaktyki. Ich
światło obserwowane dzisiaj zostało wysłane
miliardy lat temu – badanie kwazarów jest więc
równocześnie badaniem dawniejszych etapów
rozwoju Wszechświata.
CZARNA DZIURA
Czarna dziura – obszar
czasoprzestrzeni, którego, z uwagi na
wpływ grawitacji, nic, łącznie ze
światłem, nie może opuścić[1].
Zgodnie z ogólną teorią względności,
do jej powstania niezbędne jest
nagromadzenie dostatecznie dużej
masy w odpowiednio małej objętości.
Czarną dziurę otacza matematycznie
zdefiniowana powierzchnia nazywana
horyzontem zdarzeń, która wyznacza
granicę bez powrotu.
Nazywa się ją „czarną”, ponieważ
pochłania całkowicie światło trafiające
w horyzont, nie odbijając niczego,
zupełnie jak ciało doskonale czarne w
termodynamice[2]. Mechanika
kwantowa przewiduje, że czarne
dziury emitują promieniowanie jak
ciało doskonale czarne o niezerowej
temperaturze. Temperatura ta jest
odwrotnie proporcjonalna do masy
czarnej dziury, co sprawia, że bardzo
trudno je zaobserwować w wypadku
czarnych dziur o masie gwiazdowej
bądź większych.
CIEMNA MATERIA
hipotetyczna materia
nieemitująca i nieodbijająca
promieniowania
elektromagnetycznego. Jej
istnienie zdradzają jedynie
wywierane przez nią efekty
grawitacyjne. Według danych
zebranych na podstawie
obserwacji dużych struktur
kosmicznych, interpretowanych w
kategoriach równań Friedmana i
metryki Friedmana-Lemaître'a-
Robertsona-Walkera, ciemna
materia to ok. 27% bilansu masy-
energii Wszechświata, obok
materii zwykłej (widzialnej) i
dominującej ciemnej energii.
P L A N E TA
zgodnie z definicją Międzynarodowej Unii Astronomicznej – obiekt
astronomiczny okrążający gwiazdę lub pozostałości gwiezdne, w którego
wnętrzu nie zachodzą reakcje termojądrowe[1], wystarczająco duży, aby
uzyskać prawie kulisty kształt oraz osiągnąć dominację w przestrzeni wokół
swojej orbity[2]. W odróżnieniu od gwiazd, świecących światłem własnym,
planety świecą światłem odbitym[3].
Planety dzielone są na dwie kategorie: duże gazowe olbrzymy o małej
gęstości oraz mniejsze planety skaliste. Według definicji IAU, w Układzie
Słonecznym znanych jest 8 planet: cztery wewnętrzne – Merkury, Wenus,
Ziemia, Mars i cztery zewnętrzne – Jowisz, Saturn, Uran i Neptun. Z
wyjątkiem Merkurego i Wenus, wokół każdej z nich krąży jeden lub więcej
księżyców. Dotychczas (stan na 5 grudnia 2013) potwierdzono także istnienie
1050 planet pozasłonecznych[4].
SŁOŃCE
W centrum Układu Słonecznego znajduje się gwiazda średniej
masy, czyli Słońce. Między Marsem a Jowiszem znajduje się pas
planetoid. Wszystkie planety krążą po eliptycznych orbitach
wokół Słońca praktycznie w jednej płaszczyźnie. Jedynie Pluton
ma orbitę mocno nachyloną względem ekliptyki. Pozostaje też ona
w rezonansie 2:3 z orbitą Neptuna w ten sposób że zdarzają się
okresy, gdy Pluton znajduje się bliżej Słońca niż Neptun. Z tego
też względu Pluton jest raczej obiektem z pasa Kuipera niż
planetą (obecnie: planeta karłowata.)
MERKURY
Odległość od Słońca: 58 mln km
długość roku (okres obiegu wokół Słońca): 88 ziemskich dni
długość doby (okres obrotu wokół własnej osi): 156
ziemskich dni
średnica równikowa: 4880 km
temperatura na powierzchni: 420 st.
C (w południe na równiku), -180 st. C (w nocy)
brak księzyców Krąży najbliżej Słońca.
WENUSOdległość od Słońca: 108 mln km
długość roku (okres obiegu wokół Słońca):
225 ziemskich dni
długość doby: 584 ziemskie dni
średnica równikowa: 12 100 km
Średnia temperatura na powierzchni:
450 st. C ,brak księżyców .
Jest najjaśniejsza na niebie,
oczywiście nie licząc Słońca
i Księżyca. Zwana jest siostrzaną planetą Ziemi. Obie planety prawie się nie
różnią wielkością. Wenus jest tylko troszeczkę mniejsza i lżejsza. Astronauci
na powierzchni Wenus ważyliby niemal tyle samo, co na Ziemi. Powierzchnię
ZIEMIA
Gdyby spojrzeć na Ziemię z kosmosu, tak jak na
inne planety, to dominowałby niebieski kolor
oceanów oraz biały - chmur i lodowych czap
polarnych na biegunach. To jedyne miejsce we
Wszechświecie, gdzie z pewnością istnieje życie.
Prawdopodobnie jedyne miejsce w Układzie
Słonecznym, gdzie istnieje woda w stanie płynnym
(choć ostatnio podejrzewa się, iż woda jest też pod
lodową skorupą Europy, księżyca Jowisza).
MARS Mars – czwarta według oddalenia od Słońca planeta
Układu Słonecznego. Nazwa planety pochodzi od imienia
rzymskiego boga wojny – Marsa. Zawdzięcza ją swej barwie,
która przy obserwacji z Ziemi wydaje się rdzawo-czerwona i
kojarzyła się starożytnym z pożogą wojenną. Postrzegany
odcień wynika stąd, że powierzchnia planety zawiera tlenki
żelaza. Mars jest planetą wewnętrzną z cienką atmosferą, o
powierzchni usianej kraterami uderzeniowymi, podobnie jak
powierzchnia Księżyca. Występują tu także inne rodzaje
terenu, podobne do ziemskich: wulkany, doliny, pustynie i
polarne czapy lodowe.
JOWISZ
piąta w kolejności oddalenia od Słońca i największa
planeta Układu Słonecznego[a]. Jego masa jest nieco
mniejsza niż jedna tysięczna masy Słońca, a zarazem
dwa i pół raza większa niż łączna masa wszystkich
innych planet w Układzie Słonecznym. Wraz z
Saturnem, Uranem i Neptunem tworzy grupę
gazowych olbrzymów, nazywaną czasem również
planetami jowiszowymi.
SARURNOdległość od Słońca: 1427 mln km długość roku (okres obiegu wokół ".
Słońca): 29,5 ziemskich lat długość doby: 10 godz. 32 min średnica
równikowa: 120 540 km temperatura na powierzchni: -180 st. C 18
księżyców (największy - Tytan) Przepięknie wygląda w lunecie dzięki
swoim pierścieniom, najwspanialszym w Układzie Słonecznym. Ale
astronomów fascynuje nie tyle ta wielka gazowa kula, jaką jest Saturn,
lecz największy z jego księżyców. Nazywa się Tytan. Spowija go gęsta
atmosfera (to wyjątkowe wśród księżyców), złożona z azotu i metanu.
Podobnie wyglądała ziemska atmosfera sprzed 4 mld lat. Sondy Pioneer
11 i Voyager
1 i 2 nie potrafiły dostrzec przez chmury
powierzchni tego księżyca.
URANOległość od Słońca: 2871 mln km
długość roku (okres obiegu wokół Słońca): 84 ziemskie lata
długość doby: 17 godz. 15 min
Średnica równikowa: 51 120 km
temperatura na powierzchni: - 210 st. C
20 księżyców (największy - Tytania)
Pierwsza planeta dostrzeżona za pomocą teleskopu. Inne widać gołym okiem.
Dopiero w roku 1977 odkryto, że Urana również otaczają pierścienie, choć słabe,
nie takie wspaniałe jak u Saturna. W 1986 r. odwiedził go Voyager 2 Uran ma
zapewne skaliste jądro, które otacza płynny płaszcz, będący mieszaniną wody,
amoniaku i metanu.
Płaszcz jest otulony grubą atmosferą, w której przeważają najlżejsze gazy
wodór i hel. Dziś, po odkryciu w 1999 r. pięciu nowych księżyców,
znamy aż 20 księżyców tej planety - rekord w skali Układu Słonecznego.
NEPTUNOdległość od Słońca: 4497 mln km
długość roku (okres obiegu wokół Słońca): 165 ziemskich lat
długość doby: 19 godz. 6 min
średnica równikowa: 49 530 km
temperatura na powierzchni: -210 st. C
8 księżyców (największy - Tryton)
Przypomina Urana. Jest podobnie zbudowany. Zbliżył się do
niego Voyager 2 w 1989 r. Interesujący jest jego największy
księżyc, aktywny wulkanicznie Tryton o średnicy 2700 km. Krąży
on w przeciwnym kierunku wokół planety niż inne księżyce.
PLUTONŚrednia odległość od Słońca: 5913 mln km
długość roku (okres obiegu wokół Słońca): 249 ziemskich lat
długość doby: 6 dni 9 godz. 17 min
średnica równikowa: 2320 km
temperatura na powierzchni: -230 st. C
1 księżyc (Charon)
Jego perspektywy Słońce jest jedynie drobnym świecącym punktem,
niemal jak inne gwiazdy. Do Plutona nie dotarła jeszcze żadna sonda.
Pluton jest bardzo mały, i - jak na planetę - waży bardzo niewiele. Tuż po
jego odkryciu sądzono, że jego masa dorównuje ziemskiej. Z czasem
obniżano szacunki kilkakrotnie. W 1978 roku odkryto, że Pluton nie jest
samotny - ma naturalnego satelitę (nazwano go Charonem), więc to, co do
tej pory brano za jedną planetę, jest w rzeczywistości układem dwóch ciał.
MIKOŁAJ KOPERNIKłac. Nicolaus Copernicus[a], niem. Nikolaus Kopernikus; ur.
19 lutego 1473 w Toruniu, zm. 24 maja 1543 we Fromborku)
– polski astronom[b], autor dzieła De revolutionibus orbium
coelestium (O obrotach sfer niebieskich)[c]
przedstawiającego szczegółowo i w naukowo użytecznej
formie heliocentryczną wizję Wszechświata. Wprawdzie
koncepcja heliocentryzmu pojawiła się już w starożytnej
Grecji (jej twórcą był Arystarch z Samos[1]), to jednak
dopiero dzieło Kopernika dokonało przełomu i wywołało jedną
z najważniejszych rewolucji naukowych od czasów
starożytnych, nazywaną przewrotem kopernikańskim[2].