NIEPRAWIDŁOWOŚCI POSTAWY CIAŁA

dr Maciej ZawadzkiUniwersytet SzczecińskiInstytut Kultury FizycznejZakład Rehabilitacji i Traumatologii Sportowej

Motto: ,,…dobrze ukształtowanego dziecięcia trzeba pilnować, aby równie dobrze rosło, aby tej pierwiastkowej budowy nie nadwyrężyło, słabych zaś i źle utworzonych tak należy kierować i prowadzić, aby te zboczenia sprostować i uchybienia, ile można naprawić”.

Jędrzej Śniadecki

Wprowadzenie do tematuWprowadzenie do tematu

Dynamicznie rozwijająca się cywilizacja oraz towarzyszący jej postęp naukowo-techniczny powodują coraz większe ograniczenia aktywności ruchowej człowieka.

Sedenteryjny tryb życia prowadzi do gorszego funkcjonowania organizmu, zmniejszenia sprawności fizycznej, gorszego samopoczucia psychicznego i powstawania zmian przeciążeniowych układu ruchu. Następstwem tych zmian są zniekształcenia narządu ruchu w postaci wad postawy ciała, skolioz, wad kończyn dolnych.

EpidemiologiaEpidemiologia

Jak dowodzą wyniki badań, spory procent dzieci dotknięty jest niedorozwojem narządu ruchu oraz wadami postawy i bocznymi skrzywieniami kręgosłupa Badania Degi [1950] w 1931 roku wykazały występowanie wad postawy ciała 70-80 % dzieci. Przykłady częstości występowania postaw nieprawidłowych na przestrzeni ostatnich 35 lat ukazują skalę problemu:

1969 r. – 62% dzieci i młodzieży Śląska [Dobosiewicz, Łączyński 1969],1989 r. – 65% młodej populacji Polski [Kultura fizyczna…,1989],1992 r. – 80% dzieci 6 - lenie w Gdańsku [Przeździak, Wesołowski 1992],2004 r. – 70% młodzieży gimnazjalnej w Łodzi [Santorek i wsp. 2004].

Przeprowadzone badania przesiewowe z terenu miasta Bielska - Białej wskazały, że u znaczącego odsetka – 96,7% populacji przebadanych dzieci i młodzieży w wieku 7-16 lat stwierdzono wady postawy ciała.

Tylko 4 proc. przedszkolaków i pierwszaków z powiatu raciborskiego (woj. śląskie) nie ma żadnej wady postawy. Pozostałe 96 procent dzieci ma skoliozę, rotację, albo asymetrię miednicy. Badania dotyczyły roczników 2000 i 2001.

Postawa ciała:Postawa ciała: Postawa ciała to przestrzenny, trójwymiarowy układ poszczególnych jego części w pozycji stojącej, podlegająca zmianom w ontogenezie (definicja własna).

Postawę należy traktować jako indywidualny sposób ,,trzymania się” osobnika, uwarunkowany nawykiem ruchowym, podłożem morfologicznym i funkcjonalnym oraz jego działalnością.

Określenie poprawności i niepoprawności postawy ciała

Zmienność w toku ontogenezy:

- kształtowanie się krzywizn kręgosłupa o okresie całego rozwoju dziecka,

- różne proporcje ciała w różnych okresach życia,

- różny rozkład segmentarnych środków ciężkości, a co za tym idzie inna praca mięśni,

Zmienność postawy, nawet w ciągu dnia pod wpływem zmęczenia, różnych stanów psychicznych (radość, strach, przygnębienie)

Postawa ciała jest uzależniona od architektury kostno – stawowo – mięśniowej (połączenie łańcuchowe). Dziecko potrafi zmieniac postawę – od bardzo złej do bardzo dobrej – w ciągu niedługiego czasu, toteż uchwycenie postawy habitualnej (nawykowej) jest rzeczą bardzo trudną.

Prawidłowa postawa : to taki układ ciała, jaki spotykany jest najczęściej w populacji osób zdrowych w danym okresie ontogenezy, zapewniający optymalną wydolność statodynamiczną i odpowiednie warunki do funkcjonowania wszystkich narządów i układów.

Cechy postawy prawidłowej:• głowa prosto w osi ciała,• barki na jednym poziomie,• łopatki ściągnięte,• miednica ustawiona symetrycznie,• brzuch lekko wciągnięty,• pośladki napięte,• nogi ustawione równolegle, wyprostowane w stawach kolanowych• stopy prawidłowo ustawione i obciążone,• ręce ułożone swobodnie wzdłuż tułowia

Postawa prawidłowa zależy od:• prawidłowego ukształtowania układu kostno – więzadłowego,• dobrze rozwiniętego i wydolnego układu mięśniowego,• sprawnie działającego układu nerwowego

Postawy nieprawidłowe: Błędy postawy – to odmiennie od przyjętych za prawidłowe

kształty lub usytuowania poszczególnych części ciała polegające na wyraźnym zwiększeniu lub zmniejszeniu ich fizjologicznego wygięcia, uwypuklenia czy oddalenia w stosunku do pionu i poziomu, będące objawem nawykowego sposobu ,,trzymania się”, dające się świadomie doraźnie zredukowac napięciem mięśni.

Wady postawy – to niewłaściwe usytuowanie lub kształt części ciała, utrwalone lub powstałe na podłożu patologicznym:

- błędy postawy utrwalone, wymagające odpowiednio dobranego postępowania korekcyjnego,

- reflektoryczne, odbarczające ustawienie ciała cofające się po ustąpieniu bólu,

- wrodzone lub nabyte, deformujące sylwetkę, zniekształcenia ciała wymagające kinezyterapii lub zachowawczo nieodwracalne.

Wady postawy okresu szkolnego

Wady postawy w płaszczyźnie strzałkowej:• plecy okrągłe,• plecy wklęsłe,• plecy wklęsło – wypukłe,• plecy płaskie

Wady postawy w płaszczyźnie czołowej:• boczne skrzywienie kręgosłupa

Wady kończyn dolnych:• kolana szpotawe,• kolana koślawe,• płaskostopie,• stopy płasko - koślawe

plecy okrągło - wklęsłe

plecy wklęsłeplecy okrągłe

plecy płaskie

Wady postawy ciała (płaszczyzna strzałkowa)

Skoliozy • skoliozy funkcjonalne (boczne skrzywienie kręgosłupa)• skoliozy strukturalne (deformacja trójpłaszczyznowa)

Wady kończyn dolnych

Wady kolan

Wady stóp

Stopa płasko - koślawa Stopa płaska

Przyczyny powstawania wad postawy ciała Czynniki fizjologiczne : istotą jest tu nawyk nieprawidłowej

postawy. Dla dziecka z wadą postawy nawykowa postawa nieprawidłowa jest czymś naturalnym, zwykłym i nie wymagającym wysiłku - zaburzenia czucia głębokiego, krótkowzrocznośc.

Czynniki morfologiczne: polegają na występowaniu dystonii mięśniowej w obrębie kręgosłupa, nadmiernym napięciu i rozciągnięciu pewnych grup więzadeł oraz części torebek stawowych.

Czynniki środowiskowe : dotyczą warunków życia człowieka: - nie unormowany tryb życia; - złe warunki higieniczne i bytowe; - nie przebywanie na świeżym powietrzu; - brak ćwiczeń ruchowych, hipokinezja; - przyjmowanie jednorodnych i długotrwałych pozycji ( w szkole

i w pracy, podczas odpoczynku (niedostosowane ławki szkolne, nieodpowiednie noszenie teczki).

Rozpoznawanie błędów i wad postawy ciała

Badanie u specjalisty – lekarz ortopeda Badanie w szkole – nauczyciel specjalista

gimnastyki korekcyjnej Badanie w domu – rodzice Badanie w domu - samoocena postawy

- metoda wzrokowa (przed lustrem)

- plantokonturografia (odbitki stóp)

Wybrane metody oceny postawy ciałaPłaszczyzna czołowa

a) zdjęcie rtg, b) bad. wzrokowe, c) test Adamsa

Płaszczyzna strzałkowa:

a) Wzrokowa ocena wybranych elementów postawy,

b) Wykrywanie stawach przykurczów rzutujących na postawę:

- przykurcz zginaczy stawu biodrowego (test Thomasa),

- przykurcz mięśni kulszowo – goleniowych,

- przykurcz barków (test ścienny Degi),

- test prawidłowej ruchomości kręgosłupa – test skłonu tułowia,

- test postawy – test Matthiassa.

Jak zapobiegać powstawaniu nieprawidłowych postaw – ogólne zalecenia

Nauczyć się i utrwalić prawidłowe wzorce wykonywania podstawowych ruchów,

Nauczyć się praktycznie stosować prawidłowe ruchy podczas życia codziennego,

Usunąć z otaczającego środowiska przedmioty i sprzęty wymuszające ruchy lub pozycje przeciążeniowe,

Nauczyć się prawidłowych form i sposobów wypoczynku i rekreacji – odciążenie kręgosłupa,

Nauka przyjmowania właściwej – prawidłowej postawy ciała i utrzymanie jej w życiu codziennym,

Racjonalne odżywianie, Uprawianie ruchu – przeciwwaga dla sedenteryjnego trybu

życia, Prawidłowy sen

Ruch – najlepsze lekarstwo

Dziękuję za uwagę!