KÜTÜPHANE VE DOKÜMANTASYON MÜDÜRLÜĞÜ

Dr. Burcu Bulut

Akademik Bilişim Konferansı 2015, 04.02.2015

Açık Erişim Yayıncılık:

Mevcut Durum ve İş

Modelleri

Kapsam

• Açık Erişim Yayıncılık Modelleri

– İş Modelleri

– Kurumsal Anlaşma Modelleri

• Açık Erişim Yayıncılıkta Mevcut Durum

• Açık Erişim Yayıncılardan Örnekler

• Yayıncı Politikaları

Açık Erişim Yayıncılık

Farklı İş Modelleri

• Abonelik engelinden

bağımsız (?)

• Genişletilmiş kullanıcı ve

yazar hakları

• Geniş kapsamlı erişim

• Yeniden kullanıma uygun

lisanslama

Aynı Kalite ve Standartlar

• Editör(ler)

• Yayın kurulları

• Hakemlik metodolojisi

• İndeksleme

• Etki faktörü

• Sürdürülebilirlik

• Prestij

Açık Erişim Yayıncılık Modelleri

‘Altın’ Açık Erişim

Makale ücretsiz olarak

yayıncının web sitesinde

‘Tam’ Açık Erişim

Dergideki tüm

makaleler açık erişim

yayınlanır

‘Hibrid’ Açık Erişim

Abonelik gerektiren

dergilerde makale

düzeyinde açık erişim

Yazar Ödemeli

Yazar/fon sağlayıcı/kurum

öder

Sponsorlu

Derginin yayınlanma

masrafları ticari olmayan bir

organizasyon tarafından

karşılanır

‘Yeşil’ Açık Erişim

Kişisel Arşivleme, yazar

kopyasının kurumsal

arşivde, tematik arşivde,

web sayfasında

arşivlenmesi

‘Çok disiplinli mega’ açık erişim (IEEE)

Yayıncının derlediği farklı

konulardaki makalelerin

tek bir başlık altında açık

erişim yayınlanması

İş Modelleri

• Abonelik geliri yok AMA,

– ACS tüm dergi paketlerine üyelik halinde kendi yayınlarında sınırsız

açık erişim yayın yapma imkanı sunar

• Üyelik geliri kurumsal modellerde sunulan seçenekler arasında mevcut

• Yazar Seçimi; bir seferlik sabit ödeme imkanı (ACS)

• Ayrıbasımlardan ve tanıtımdan az miktarda gelir

• Makale işlem bedellerinden (MİB) gelen gelir

Makale İşlem Bedeli

• Makalenin yayına hazırlanması için gerekli editörlük

• Yayınlanan çevrimiçi dergi platformunun bakımı,

geliştirilmesi, işletilmesi

• Biçimlendirme ve indeksleme servislerine hazırlama

• Derginin yazarlara ve okuyuculara tanıtılması

• Yazarlara ve okuyuculara cevap verilmesi

Renkli figürler, videolar/animasyonlar ya da büyük veri setleri için

fazladan ücret talep edilmez

Makale uzunluğuna sınırlama getirilmez

MİB’nin Ödenebileceği Yerler

• Araştırma bursları

• Araştırma fonu sağlayıcıları

• Üniversiteler

• Resmi daireler

• Hayır kurumları

Açık Erişim Yayıncılık: Kurumsal

Anlaşma Modelleri

• Ön ödeme : Bağlı bulunulan kurum/kuruluş ön ödeme ile

araştırmacıları için makale işlem bedelini öder

– Anlaşılan sayıda makale ya da sınırsız sayıda makale

• Paylaşılan destekçi anlaşması : Bedel araştırmacı ve

kurum/kuruluş arasında eşit olarak paylaşılır

• Destekçi anlaşması : Kurumlar/kuruluşlar yıllık üyelik

ücreti ödeyerek, yazarlarının indirimli makale işlem bedeli

ödemesini sağlar. Yıllık ücretler:

– Sahip olunan araştırma fonlarına dayalı fiyatlandırma

– FTE’lere dayalı fiyatlandırma

– Önceki yıllarda yapılan yayınlara dayalı fiyatlandırma

Açık Erişim Yayıncılıkta Neler

Oluyor ?

• Her geçen gün daha fazla dergi açık erişime yayıncılığa geçiyor

– 47 ülkedeki 80 fon sağlayıcı ve 200+ kurumda araştırmalara açık erişim

zorunluluğu (ROARMAP, ROAR & DOAJ at March 1, 2013)

• Geniş çaplı yayım ve uluslararası alana daha fazla erişim

sağlanıyor (ROARMAP, ROAR & DOAJ at March 1, 2013)

• 101 ülkede 3,375 dijital kurumsal arşiv

• DOAJ’da 10,000’in üzerinde dergiye açık erişim

• AE dergilerde yayımlanan 1,594,028 makale

Açık Erişim Yayıncılıkta Neler

Oluyor ?

• Makale girişlerinin sayında ve kalitesinde artış yaşanıyor

– Hakemli makalelerin %8.5’u şu anda tamamen açık erişim yayımlanıyor*

• Bibliyometrik preformanslarda/etki faktörlerinde gelişmeler

yaşanıyor

– Yaklaşık 1000 AE dergi şu anda etki faktörüne sahip

*Study of open access – Bo Christer Bjork, PLOS One

Açık Erişim Yayıncılıkta Neler

Oluyor ?

• Açık erişimin zorunlu olduğu kurumlardaki yazarlardan/fon

sağlayıcılardan açık erişim yayıncılığa katkı artıyor

• Açık erişim yayıncıların konsorsiyumlara katılımı artıyor

• Makale işlem bedelleri abone olunan dergilerdeki renkli baskı ya

da sayfa bedelinden daha az olabiliyor

Açık Erişim Yayıncılar - Örnekler

AE Destekçisi Ticari Yayıncılar

• Elsevier:http://www.elsevier.com/about/open-access/open-access-journals

Elsevier (Ambargolu): http://www.elsevier.com/about/open-access/open-archives

• ScienceDirect: http://www.sciencedirect.com/science/browse/all/open-access

• Wiley: http://www.wileyopenaccess.com/view/journals.html

• Springer: http://www.springeropen.com/journals

• Taylor & Francis: http://www.tandfonline.com/page/openaccess/openjournals

• World Scientific: http://www.worldscientific.com/page/open#ws-open-journals

• Nature Journals Online: http://www.nature.com/libraries/open_access/index.html

• AMS: http://www.ams.org/publications/journals/open-access/open-access

• BioOne: http://www.bioone.org/action/showPublications?type=byCategory#Open%20Access

• IOP Journals: http://iopscience.iop.org/info/page/openaccess

• Oxford : http://www.oxfordjournals.org/oxfordopen/open_access_titles.html

• Sage : http://sgo.sagepub.com/

• Project Euclid:

http://projecteuclid.org/DPubS?Service=UI&version=1.0&verb=Display&handle=euclid&page=abo

ut&aboutArea=librarians&aboutPage=about_open

!

Yağmacı Açık Erişim Yayıncılar

Beall’ın Listesi: Potansiyel, muhtemel ya da olası yağmacı açık

erişim yayıncılar

– Etik standartlar OASPA (Open Access Scholarly Publishers

Association = Bilimsel Açık Erişim Yayıncıları Derneği) ya da

COPE (Compact for Open Access Publishing Equity) gibi

üyelik gerektiren organizasyonlar tarafından saptanmaktadır

– Editör ve kadro

– İş yönetimi

– Dürüstlük

Yayıncı Politikaları

SHERPA - ROMEO

Açık erişim konusunda yayıncı

politikalarına toplu olarak ulaşmayı

sağlar. Çalışmasını açık erişim

sunmak isteyen araştırmacılar, bu

listede yayıncılar için, ön baskı; son

baskı; yayıncı tarafından belirtilmiş

koşulları; ilgili yayıncının telif

hakları politikasına doğrudan

bağlantı ve yayıncı türü (yeşil, mavi,

sarı, beyaz) bilgisini bulabilirler.

Yayıncı politikalarını yeşil (ön baskı

ve son baskı arşivlenebilir), mavi

(son baskı arşivlenebilir), sarı (ön

baskı arşivlenebilir) ve beyaz

(arşivlemeye izin verilmez) renk

kodları ve ek koşulları ile görmek

mümkün.

Bugün yayınlanan makalelerin sadece %20’si

açık erişim

ISI’da indekslenen dergi yayıncılarının yaktığı

yeşil ışıkta geçilseydi, bu oran %85’i

bulabilirdi

Yayın Versiyonları

• Ön baskı (pre-print): makalenin yayınlanmak üzere dergiye gönderilen, hakem/editör değerlendirmesi öncesi ilk hali

• Son baskı (post-print): makalenin hakem/editör değerlendirmesinden geçmiş, yayına hazır son hali.

• Yayıncı baskısı (publisher version): makalenin dergide yayınlanmış formatı.

• Hemen depolama: “Immediate deposit”-- Yayın kabulünden sonra son baskının kurumsal açık bir açık arşive hemen konması.

• Ambargo süresi: Fon sağlayıcı veya yayıncı tarafından belirlenen, yayının açık erişime kapalı olması gereken süre.

• İstek butonu: “request button” “optional access” --- Tam metni açılamayan yayınlar için istek butonu.

Yayıncı Politikalarından Örnekler

open.ieee.org

Yayıncı Politikalarından Örnekler

Yayıncı Politikalarından Örnekler

Yayıncı Politikalarından Örnekler

Yayıncı Politikalarından Örnekler

Yayıncı Politikalarından Örnekler

Teşekkürler

Dr. Burcu BULUT

Ipek University

Director of Library Services

Turan Güneş Bulvarı 648.Cadde

06550 Oran

Çankaya, Ankara • Türkiye

T: + 90 312 470 48 10

F: + 90 312 470 00 07

bbulut@ipek.edu.tr

tr.linkedin.com/in/burcubulut/

www.ipek.edu.tr

S & C