Upload
vural-yigit
View
52
Download
5
Embed Size (px)
Citation preview
• Foça, Anadolu’nun en eski antik yerleşimlerinden biridir.
• Yapılan kazılarda, İ.Ö. 11 .yy ait olan bir atölyede çok sayıda
demirci ocakları ve antik kalıntılar bulundu.
• 6. yüzyıldan başlayarak, Klasik, Helenistik, Pers egemenliği,
Makedonya Krallığı, Roma ve Bizans dönemlerini yaşadı.
• 13. yüzyılda Çaka Bey tarafından Selçuklu Devletine ve
Saruhan Beyliği döneminde, Fatih Sultan Mehmet tarafından
1455’te Osmanlı topraklarına katıldı.
• Anadolu'da, İyonlara ait bilinen en eski iki oval ev, 2001-2002
yıllarında yapılan kazılar sırasında Foça’da bulundu.
• Erken Protogeometrik* döneme ait İ.Ö. 10.yüzyıl başında
yapılmış olan bu iki oval ev, tam plan verecek biçimde idi.
• *M.Ö. 1050-900 Yılları arasında kalan dönem. Geometrik
sanatın başlangıç dönemi.
•
• Phokai Herodotos Duvarları
• 1991 yılı kazıları sırasında varlığı ilk kez ortaya konulan
tiyatronun, Anadolu'nun bilinen en eski taş tiyatrosu olduğu
anlaşıldı (İ.Ö.340-330).
ESKİ FOÇA’DA NÜFUS VE EKONOMİ
• Foça’da 1876 yılında yapılan sayımda 600’ü Türk ve 400’ü Rum
evi olmak üzere toplam 1000 ev bulunuyordu.
• 1891’deki nüfus sayımında ise Foça’nın %71’inin Rumlardan,
%25’inin Türklerden ve %4’i diğer etnik kimliklerden oluştuğu
görülmektedir.
• 191O’lar ve 1920’lerde ilçenin ekonomik hayatında bağcılığın,
zeytinciliğin ve balıkçılığın önemli bir yer tuttuğu bilinmektedir.
• Bunun yanında tuz, şap ve taş ticareti diğer önemli ekonomik
faaliyetlerdir.
• Bu tarihlerde Foça’da 20’den fazla değirmen taşı imalathanesi
olduğu ve üretilen değirmen taşlarının Avrupa’ya ihraç edildiği
de bilinmektedir.
• Ayrıca çok sayıda Zeytinyağı imalathaneleri vardı.
FOÇA’DA KUŞKLULU BİR FRANSIZ
• Bu yıllarda Rumların ve
Türklerin, tek katlı ve iki
katlı olarak benzer
stillerde evler inşa
ettiler.
• Fransız Arkeolog Felix
Sartiaux’nun, 1913 ve
1920 yılları arasında
neredeyse tüm Foça’yı
fotoğraflayarak yazmış
olduğu 2 kitabı, Foça
arkeolojisi ve evleri
hakkında bize önemli
bilgiler vermektedir.
1900’lü Yıllarda Foça’da Yerleşim
.
ZORUNLU GÖÇ
• Cumhuriyet döneminde, 1923-1927 yılları ve öncesi ve
sonrasındaki mübadelede sırasında; Limni Adası, Midilli Adası,
Selanik ve Kavaladan gelen Türkler Foça’ya yerleştirilmiştir.
• Ayni şekilde Foça’da yaşayan Rumlar da evlerini bırakarak
Yunanistan’a göç etmişlerdir.
• 1970’li yıllarda başlayan turizm amaçlı hareketlenmeler ve
yazlık konutların ve nüfusunun da artmasına sebep olmuştur.
• Bu gelişmeler sonucunda arkeolojik değerler, sit alanları ve
doğal çevre büyük ölçüde zarar görmüştür.
• Günümüze gelindiğinde; mübadele sonucu yerleşenlerin 3. ve
4. kuşaklarına kalan yapıların hissedarlarının çoğaldığı, yapı
sahiplerinin fazla olmasından dolayı kullanılmayan ve kendi
kaderlerine terk edilmiş evler bulunmaktadır.
FOÇA EVLERİ • Yöredeki yerleşim, Foça Körfezi kıyılarında toplu
çevresinde ise dağınık olarak yapılanmıştır.
• Foça’da günümüze gelebilen sivil mimari örnekleri
19. yüzyılın ikinci yarısına aittir.
• «İki katlı» olarak bitişik düzende yapılmış evler,
sokakların iki yanında, karşılıklı olarak dizilmişlerdir.
• Bu tür evlerde ön bahçeler olmadığı için yapılar
doğrudan doğruya sokağa açılmaktadırlar.
• «Tek ev» olarak isimlendirilen sivil mimari örnekleri
ise geniş bir bahçe ortasında yer almıştır.
• Ayrıca, «Kule Evler» diye bilinen evlere de
rastlanmaktadır.
Taş Evlerin Antik Tarihi • İyonya ve Aiol Bölgesindeki
taş evlerin tarihi çok eski
dönemlere uzanır.
• Menemen yakınlarındaki
antik yerleşim yeri olan
Panaztepe’nin, Sur dışı
kazılarında, günümüze kadar
gelebilmiş bir megaron yapı
ortaya çıkarılmıştır.
• Megaron; Erken Tunç
Çağında yani Prehistorik
çağlarda, dikdörtgen şeklinde
bir odadan oluşan ev tipidir.
• Megaron evler Ege’de M.Ö.
3000'li Yıllarda) ortaya
çıkmıştır.
TAŞ EVLER • Evlerde yapı malzemesi olarak temellerde taş, üst katlarda da
kâgir ve ahşap kullanılmıştır.
• Bütün bu evlerin üzerleri ahşap çatı ve kiremit ile örtülüdür.
• Evlerin giriş katlarında mutfak, kiler ve depo gibi birimlere yer
verilmiştir.
• Taşlıktan merdivenle çıkılan üst kattaki, sofanın çevresinde
odalar sıralanmıştır.
• Odaların ön cepheye bakan kısmında çıkmalara oturtulmuş
şahniş* veya balkonlar dikkati çekmektedir.
• İç bezemelerde ahşaba geniş yer verilmiştir.
• Ayrıca tavanlar, kapılar, yüklük ve dolap kapakları çeşitli
motiflerle bezenmiştir.
*Eski Türk evlerinde, odanın sokağa ya da avluya doğru olan, üç yanı
pencereli çıkıntı. Cumba
• Foça’nın simgesi taş evlerin yapımında kullanılan,
“Foça Taşı” (Lithos Phokaikos) Foça’ya özgü,
işlenebilen bir taştır.
• Antik dönemlerden beri kullanılmaktadır.
• Yerel dokuyu çok iyi yansıtan değerli, dayanıklı,
uzun ömürlü, özgün ve sağlıklıdır.
• Foça dağlarından çıkarılır, ilk çıkarıldığı an
yumuşak olduğundan kolayca işlenir ve zaman
geçtikçe sertleşme özelliği taşır…
• Ponza taşına benzer, gözenekli ve yontulabilir bir
dokusu vardır.
• Taş evler yazın serin, kışın sıcak olur…!
TAŞ EVLERİN TARİHÇESİ
• Günümüze kalan ve çoğu restore
edilen evlerin yapılış tarihleri,
1870 ve 1920 yılları arasında
tarihlenmektedir.
• Benzerlerine diğer Ege ve
Akdeniz sahillerinde
rastlanmakta olan bu yapılarda
genel olarak Akdeniz mimarisi
etkisi hakimdir.
• Söz konusu yapılar çoğunlukla
iki katlı olsa da tek katlı olanları
da bulunmaktadır.
• Heriki ev türünün bahçelerinde,
tuvalet ve müştemilat olarak
kullanılan tek katlı yapılar da yer
almaktadır.
TAŞ EVLERİN ÖZELLİKLERİ
• Genellikle halk arasında Taş ev diye bilinen yapılar, yığma taş
duvarlıdır.
• Yapı dış duvar köşelerinde, uzun köşe taşları kullanılmıştır.
• Kapı ve pencere kenarlarında taş söveler* kullanılmış olup ;
yapıların tamamında bir veya iki sıra taş saçak yapılmıştır.
• İç bölme duvarları; alt katta hımış**, üst katta bağdadi olarak
yapılmıştır.
• Yapılar malzeme ve cephe özellikleri açısından benzerlik arz
etmektedir.
• Bazılarında bodrum katı vardır.
• Kent merkezindeki evlerde 6 adet farklı plan tipi bulunmaktadır.
*Avlu kapısının iki yanına konan uzun taşlar.
**Kerpiç ya da tuğlayla örülmüş ahşap duvar.
TAŞ EVLERİN ÖZELLİKLERİ
• Foça taş yapılarının dış cepheleri sıva yapılmadan
bırakılmıştır.
• Derzli taş duvar olarak yapılan dış cephe duvarları,
kapı, pencere kenarlarına konulan taş söveler ile çatı
ve bazen de kat seviyelerinde taş silmelerle
süslenmiştir.
• Pencerelerinde ve zemin katlarda saç kepenk, üst
katlarda ise ahşap kepenk kullanılmıştır.
• Giriş kapıları, camlı kuzuluklu* ve demir korkuluklu
ahşap malzemeden yapılmıştır.
• Tavan yükseklikleri üst katlarda 4 metreyi
bulmaktadır.
• *Büyük kapıların ortasındaki küçük kapı
Kare Planlı Kule Evler • Kare planlı kule evler, genelde eşit en ve boya sahip
bir alana oturmaktadır,
• 2 ya da 2.5 katlı olan bu binalar, yüksek olması nedeni ile kuleye benzetilerek, ‘’kule ev’’ olarak anılır.
• Yapıların dış duvarları yığma taş duvarlar (Foça taşı) olarak, zemin katta 55-65 cm. arasında üst katlarda 50 cm. kalınlığında olabilmektedir.
• Kare planlı kule evler, genellikle kırsal alanlarda, bağlarda, bahçelerde ve kent çevrelerinde bulunur.
• Esas olarak yaz mevsiminde kırsal alanda konaklama amacıyla yapılmışlardır.
Yakın arkadaşım Akın Doğu’ya ait, Bağarası,
Bahçecikte bulunan taşkule evin önünde
Taşkule yanındaki asırlık zeytin ağacı
TEK EVLER
• Kentin içinde sıkça rastlanan bu planda, çoğunlukla 3 cepheli
ve 2 kattan oluşan tek evler yer almaktadır.
• Arkada veya yanda, bahçeleri vardır.
• Ana yapılar ve sokak kapıları genellikle yüksek, gösterişli,
bezemeli ve farklı görünüştedirler.
• Hole bakan ön cephede bir oda içinde genellikle bir ocak
bulunur.
• Ön ve arka cepheye bakan kısımlarda odalar bulunmaktadır.
• İki kat arasında içeriden üst kata çıkan bir ahşap merdiven
mevcuttur.
• Ocak bulunan mahaller mutfak olarak kullanılmaktadır.
• Alt katta, yüklük gibi bölümler bulunur. Buralarda büyük yağ
küpleri ve tel dolaplar yer alır.
• Alt katlar alçak üst katlar yüksek tavanlıdır.
Bitişik Evler • Genellikle ara sokaklarda sıralı ve birbirine bitişik
olarak yapılan evlerin cepheleri yola sıfırdır,
• İki yan cepheleri komşu yapılara dayalıdır.
• Arka cephede bahçeleri vardır.
• Giriş holü arka cepheye kadar uzanır.
• Burada tek ev tipindeki gibi bahçeye çıkış kapısı
vardır.
• Bu hole bakan genelde iki veya bazen de üç oda
bulunmaktadır.
• Tavanlar ahşaptır ve alçıdan yapılmış bezeme ve
süslemeler yer alır.
• Genelde teras ve taraça bulunmamaktadır.
2017 yılı yaz sezonunu, Eskifoça, 163 Sokak, No.13 de
bulunan bu taş evde geçirdik.
Kuşlu Ev
• Kuşlu ev olarak
da anılan bu
evin yapım
tarihi, 1890 lı
yıllar.
• Yüksek
merdivenli ana
giriş kapısının
tavanında bir
kuş kabartması
yer alıyor..
Kuşlu Taş Evin Konumu
Küçük Deniz
Foça Meydanı
Denize Yakın
• Kuşlu ev, Foça
Küçükdeniz
sahiline açılan
yollardan biri
üzerinde, bitişik
konumda.
• Yakınında büyük
bir çam ağacı var.
• Evin Ön tarafında
kayrak taş döşeli
oturma sahanlığı
bulunuyor.
Arka Sokağı • Kuşlu evin
bahçesinden arka
sokağına açılan kapı
yerinde şimdilerde, taş
duvar üzerine yapılmış
güzel bir niş var.
• Foça'nın volkanik
tüflerinden yapılan ve
bu yöreye özgü olması
nedeniyle "Foça taşı"
olarak adlandırılan
dayanıklı bir taştan
yapılmış.
Anılarla Dolu bir
Ev
• Kuşlu evin geçmişi
pek bilinmiyor.
• Bu ev Limni’den göç
eden Hüseyin Erdinç
tarafından, Arap asıllı
bir tütün tüccarından
1937 yılında satın
alınmış.
• İkinci ve üçüncü
kuşaktan pek çok
kimse bu evde doğup
büyümüş.
• İçinde yaşanmış pek
çok anı var.
Hüseyin Erdinç ve ailesi kuşlu evin önünde, 1960
Giriş Kapıları
• Evin üst ön giriş
kapısına, 10 adet taş
merdiven ile çıkılıyor.
• Kapı yüksek ve iki
kanatlı.
• Ahşap olarak yapılmış.
• Alt ve üst kısmında
sahanlık bulunuyor.
• Alt katta ayrıca taş
eşikli ve kuzuluklu bir
kapı daha var.
• İçeriden üst kata çıkan
ahşap bir merdiven
bulunuyor.
Alt Giriş Kapısı Önünde
Bu evde ailemiz ve yakınlarımızla
birlikte Güzel günler geçirdik
Kuşlu Evin
İç
Bölümleri
Holde Bulunan Nişler
Üst kat ön oda pencereleri
Ön ve arka oda
Pencerelerde;
Kanaviçe ve tığ
örgüsü perdeler
asılı durumda.
Ön
pencerelerde
ahşap panjur,
arkalarda
ferforje
parmaklıklar
var.
Tavanlar ahşap ve bezemelerle süslü
Ahşap mervivenle çıklan üst kat salonda, Siyam
kedimiz yatıyor.
Annemiz Evin Arka Bahçesinde
Kuşlu evin yağlıboya ile yaptığım tablosu
V.Y
Foça Sahilinde Gün Batımı
Kale İçindeki Arkeolojik Kazı Alanından Foça’nın
Gece Görünümü
Kale İçinde Alibey Evi
Alibey Evinin Denizden görünüşü
Alibey Evinin dış kapı ve pencere bezemeleri
Diğer Bazı Foça Taş Evleri
Foça Taş Evleri
• Rum evleri diye de bilinen Foça taş
evlerinin, antik dönemlere uzanan
köklü bir geçmişi var.
• Özellikle Foça taşından yapılmış
olmaları estetik bir güzellik katıyor.
• Mevcut evlerin yapımı, 1880-1900
yıllarına tarihleniyor,
• Gün geçtikçe kıymetleri artıyor.