HİSTOLOJİ

Canlı organizmalar bir veya daha çok hücreden oluşur.

• Chlamydomonas yeşil alg, tek hücreli, yaşam faaliyetleri için tüm donanıma sahiptir.

• Kamçılı yeşil algler-Gonium, Pandorina, Eudorina

2500-4000 bireyJölemsi bir örtü içinde bir arada Tutulurlar

Çok hücreliliğe geçiş gösteren Bir yapı

Canlıda Organizasyon Düzeyleri

• Doku: aynı görev için özelleşmiş ve yapıları genellikle benzer olan hücrelerin, hücrelerarası sıvı ile bir araya gelmesiyle oluşur.

• Kasılma yeteneğindeki hücreler Kas dokusu

• Uyarı iletme yeteneğindeki hücreler Sinir dokusu

• Hayvanlarda iş bölümü oldukça karmaşıktır.

• Ör. bir işlevi yerine getirebilmek için değişik dokular bir araya gelerek bir organ oluşturur (Organ)

• Kalp 4 çeşit dokudan oluşmuştur.

• Organ Sistemleri: bir veya birkaç organın belli bir ilişki için fiziksel ve kimyasal işbirliği kurması ile oluşur.

Hücreler Arası İlişki

• Hücre-Canlı kalmak için besin alır, metabolize eder, artık maddeleri uzaklaştırır.

• Sıvı bir ortam• Tek hücreli canlı veya doku hücreleri• İnsan vücudunda trilyonlarca hücre bulunur• Tümünün beslenmesi ve atıkların boşaltılması

için insan vücudunda 15 lt kadar hücrelerarası sıvı bulunur. (interselüler sıvı).

Hücrelerarası sıvı

1. İnterstisyal sıvı

2. Plazma Kanın sıvı kısmı

Omurgalı bir hayvan yaşadığı müddetçe kan ile interstisyal sıvı arasında madde alışverişi olur.

• Hücreler arası sıvı ve stoplazma arasında devamlı temas vardır

• Sıvıdaki değişikler hücreyi doğrudan etkiler

• Hücrelerarası sıvı K+, Ca+2,diğer minerallerin yoğunluğu önemli

• Uygun değilse canlı yaşamını kaybeder• Bu durum öncelikle doku düzeyinde önemlidir.

HAYVANSAL DOKULAR1. Epitel Dokua) Örtü Epitelib) Bez Epitelic) Duyu Epiteli

2. Bağ Dokua) Öz Bağ Dokub) Destek Dokuc) Kan Dokusu

3. Kas Dokua) Düz Kasb) İskelet Kasıc) Kalp Kası

4. Sinir Doku

EPİTEL DOKU

• Her 3 embriyonik tabakadan kök alır

• Deri epiteli Ektoderm• Böbrek ve üreme organlarındaki epitel

Mezoderm• Akciğer, İdrar Kesesi ve Sindirim Sistemindeki

Epitel Endoderm orijinli

• Ayrıca mezoderm orijinli bazı örtüler var

• Seröz boşlukları döşeyen epitel-mezotelium• Kan damarlarının içini döşeyen epitel-endotelium

• Vücut seröz boşlukları, plevra boşluğu, periton boşluğu ve perikart boşluğudur.

EPİTEL DOKUNUN GÖREVLERİ

1) Koruma

2) Emilim (Absorpsiyon)

3) Salgı yapma (Sekresyon)

4) Taşıma ve süzme (Filtrasyon)

5) Özel duyuları algılama

Epitel Doku

A. Örtü Epiteli

B. Bez Epiteli

C. Duyu Epiteli

A) Örtü Epiteli

• Tek veya çok katlı olabilir• Vücudun dış yüzeyi,• Vücut içi boşluklar• Kan damarlarının içi• Fibröz bir tabaka olan bazal lamina üzerine

sıkıca ve yanyana dizilmişlerdir• Hücreler arası sıvı çok az• Epitel dokuyu diğer dokulardan ayırır• Bazal yüz, apikal yüz• Kan damarı bulunmaz• Kan damarlarınca zengin bağ dokudan

besinler bazal laminadan epitel hücreleri arası sıvıya ordan da hücrelere geçer

A. Örtü Epiteli a) Tek katlı epitel-Yassı epitel-Kubik epitel-Prizmatik epitel

YASSI EPİTEL

• Hücreler ince ve yassı-nükleus hücreye uygun biçimde yassılaşmıştır

• Tek sıra halinde

• Akciğer alveollerinde• Kılcal damar duvarlarında• Kan ve lenf damarlarının iç örtüsü (endotel)• Seröz örtüler (mezotel) tek katlı yassı epiteldir

KUBİK EPİTEL

• Hücrelerin boyutları az çok eşit-kubik• Nükleus merkezde-yuvarlak ve büyük

• Omurgasız hayvanların derisi (epidermis)• Omurgalılarda salgı bezlerinin duvarı• Böbrek ve sidik kanallarının iç yüzü• Ovaryumun üzeri kubik epitel ile örtülüdür

PRİZMATİK EPİTEL

• Hücreler prizmatik veya silindirik• Nükleus uzun

• Omurgalılarda solunum yolları, mide, barsak ve döl yatağının iç yüzünü örter.

• Sindirim kanalının hem iç yüzünü örter hem de su ile besin emilimini sağlar

• Solunum yollarındaki prizmatik epitelin apikal yüzeyi sillerle örtülü-silli epitel

• Ritmik hareket-toz ve yabancı maddelerin mukus ve balgam ile birlikte gırtlağa sürüklenerek dışarı atılmasını sağlar

• Yumurta kanalının iç yüzü-silli- yumurtanın ilerlemesini sağlar.

A. Örtü Epiteli b) Çok katlı epitel-Omurgalı derisinin epidermisinde bulunur.-Yassı h’ler dış ortamla temas halindedir.-Stoplazma azalır, yıpranırve dökülür-Keratin mad. Birikir-ölümühızlandırır.

• Epitel hücreleri tonofibril denen uzantılar ile birbirine bağlanır.

• Ölüme yaklaşan hücrelerde bu bağlar zayıflar ve kopar• Hücreler pul pul dökülür.

• Keratinleşmeye tonofibrillerde katılırsa hücreler birbirine sıkıcı bağlandığından kıli boynuz, tırnak ve pul gibi epidermal yapılar oluşur.

• Anal mukoza ve bazı bezlerin boşaltım kanallarında görülür.

A. Örtü Epiteli c) Çok katlı değişken epitel

• Bulunduğu organın kasılma ve gevşeme hareketleri ile şekli mekanik olarak değişebilen epitel türüdür.

• İdrar kesesi• İdrar boşalırken-kama veya şemsiye• Kese dolarsa yassılaşır• Boşaltım kanallarının diğer kısımlarında da

bulunur.

B) Bez Epiteli

• Bazı salgı maddelerinin üretimini (sekresyon) ve boşaltımını (ekskresyon) yüklenen hücreler.

• Çoğunlukla basit kubik ve basit prizmatik epitel hücrelerinin farklılaşması ile meydana gelmişlerdir.

• Deri ve sind. kanalındaki salgı epiteli mukus ve sindirim salgıları (enzim) için özelleşmiştir.

Mukus  Salgısının  Organizmadaki Önemi :

• Ağızda mekanik sindirimle oluşan partiküllerin yapışıp lokma haline gelmesi.

• Yüzeyin kayganlaşması. • Yüzey neminin korunması. • Sindirim kanalı iç yüzeyinin enzimatik etkilerden

korunması. • Solunum kanalında hava ile giden partiküllerin sillere

yapışması. • Solucan ve kurbağada deri solunumunun

gerçekleştirilmesi

• Örtü epiteli ile ilişkisini kesmiş olan salgı bezleri tek veya çok hücreli olabilir.

• Salgı bezleri

1. Hücre sayısı

2. Hücre şekli

3. Salgının kimyasal yapısı

4. Salgının boşaltım şekli’ne göre sınıflandırılır.

• Mukus bezi, toprak solucanının derisinde tek hücreli (goblet h) iken kurbağa derisinde çok hücreli bir kese şeklindedir.

Hücre şekline göre salgı bezleri

• Tübüler basit (midede fundus bezleri)

• Tübüler dallanmış (midede pilor bezleri)

• Tübüler spiral (uterus bezleri)

• Tübüler glomerular (ter bezleri)

• Bileşik bezler (tükrük bezleri)

• Salgı bezlerinin bir kısmı salgısını boşalttıktan sonra parçalanır, yok olur (balık epidermisindeki mukus hücreleri)

• Bir kısmı salgılama faaliyetlerini devamlı sürdürür (yağ ve ter bezleri)

Bezler, Salgısını Boşalttıkları Yere Göre;

• Endokrin Bezler: Boşaltım kanalı olmadığından salgılarını doğrudan kana veren bezlerdir.

Hipofiz, epifiz, tiroid, paratiroid, adrenal bez, timus, pankreas, üreme organlarının salgı bezleri

• Ekzokrin Bezler: Salgılarını bir kanal ile veya doğrudan doğruya bezden dışarıya veya vücut dışına boşaltan bezlerdir.

Ter, yağ, süt, tükrük, sindirim, göz yaşı bezleri gibi

C) Duyu Epiteli

• Bazı duyuları aalacak şekilde farklılaşmış olan epitel hücrelerine duyu epiteli denir.

• Duyu epiteli sinir h’lerine yardımcı olur.Ör. Göz

• Duyu epiteli işitme, denge, tatma, koklama ve dokunma organlarında bulunur.

Duyu epitelinde üç çeşit hücre bulunur:

1. Primer Duyu Hücreleri:

Reseptörleri ile aldıkları duyuları kendi uzantıları ile sinir h’lerinin dendritlerine iletir.

Burundaki koku alma h’leri

Göz retinasındaki pigment h’leri

2. Sekonder Duyu Hücreleri:

Reseptörleri ile aldıkları uyarıları sinir hücrelerine iletecek uzantıları yoktur.

Sinir h’lerinin dendritleri duyu epitelinin içine kadar uzanır uyarıyı doğrudan alır.

Tat alma hücreleri

3. Tersiyer Duyu Hücreleri:

Duyu epitel hücrelerinin hiçbir uzantısı bulunmaz.

Sinir h’lerinin dendritleri duyu epitel hücrelerinin içine dağılmış halde bulunur ve duyuları duyu hücrelerinin içindeki reseptörlerden doğrudan alır.

Omurgalıların merkezi sinir sistemi (beyin ve omurilik) ganglionlarında bulunur.