1. Projekt Lenda:Biologji Tema:Ne nuk jemi te persosur.Crregullimet e disa aparateve dhe sistemeve te organizmit dhe pasojat e tyre ne trupin tone

2. Nentema:Aparati I ekskretimitObjektivat:1)Te pershkruajm disa nga crregullimet me te shpeshta te aparatit teekskretimit2) Te shpjegojme disa nga shkaqet dhe pasojat e crregullimit qe prekinaparatin e ekskretimit3)Te ndergjegjesohemi per menyrat e mbrojtjes diagnostikimit dhekurimit te aparatit te ekskretimit 3. Per cfare sherben aparati I Pjeset perberese teekskretimit?aparatit te ekskretimit. Aparati I ekskretimitAparati I ekskretimitsherben per nxjerrjen perbehet ngajashte te lendeve teveshka,ureteret,teperta dhe produkteveperfundimtare te fshikeza e urines dheorganizmit ne mjedisin euretrajashtem 4. 1) Dy veshkat: kto jan organe ekskretore t cilat pastrojn gjakun nprmjet filtrimit t mbeturinave dhe sasis s teprt t ujit. 2) Dy uretert: tuba muskulor t cilt shtyjn urinn nga veshkt n fshikz. 3) Fshikza urinare: rezervuar i urins. Fshikza sht e mbuluar me muskuj t cilat kontraktohen me qllim q t zbrazin at.4) Uretra: kanal nprmjet t cilit kalon urina kur nxjerret nga fshikza. Vrima e tij sht e quajtur meatus urinaris. Tek femrat gjatsia e uretrs sht nga 3 deri n 5 centimetra dhe ka hapjen n vulv. Tek meshkujt, gjatsia e uretrs sht midis 15 deri n 22 cm, dhe hapja e tij sht n glans penis (majn e penisit). 5. 5) Sfinktert e brendshm dhe t jashtm: jan muskuj me formunazore t cilt tkuren rreth uretrs. Ato normalisht jan t tkurur dukembyllur n kt mnyr kanalin pr t mos lejuar rrjedhjen e urins. Atoveprojn si dyer automatike t cilat n momentin e duhur hapen dhemundsojn urinimin. Sfinkteri i brendshm sht i vendosur n qafn efshikzs, n vendin prej nga fillon uretra. Sfinkteri i jashtm gjendet nmaj ose n pjesn e siprme t uretrs. Tek meshkujt, ai rrethonuretrn menjher nn prostat. Tek femrat, ai ndodhet n nj t tretne siprme t uretrs. Kur nuk ka dmtim t palcs kurrizore, sfinkteri ijashtm sht nn kontrollin e vullnetshm dhe mundson kontrollimine urinimit. 6. VeshkaVeshka, organ me disa funksione, luan rol themelor rregullues n shumicn e kafshve, duke prfshir vertebrort dhe disa jovertebror. Veshkat jan t domosdoshme pr funksionimin e sistemit urinar dhe kryejn edhe funksione homeostatike t tilla si rregullimin e elektroliteve, dhe rregullimin e presionit t gjakut (prmes ruajtjes s ekuilibrit krip-uj). Ato i shrbejn trupit si nj filtr natyror i gjakut, dhe heqjen e mbeturinave t cilat devijohen n fshikzn e urins. N prodhimin e urins, veshkat nxjerrin mbeturina t tilla si ure dhe amoniak. Veshkat gjithashtu jan prgjegjse pr rithithjen e ujit, glukozs, dhe aminoacideve. Ato gjithashtu prodhojn hormone, duke prfshir kalitriol, renin, dhe eritropoetin. 7. StrukturaVeshka ka nj struktur n formn e nj fasuleje. do veshk ka siprfaqe konkave dhe konvekse. Siprfaqja konkave, gjiri sht pika n t ciln hyn n veshk arteria veshkore dhe dalin vena veshore dhe ureteri. Veshka sht e rrethuar nga inde t forta fibroze, kapsula veshkore, e cila n vetvete sht e rrethuar nga nj shtres dhjami.Veshka sht prafrsisht 11-14 cm e gjat, 6 cm e gjer dhe 4 cm e trash.1. Piramida Renale 2. Arteria Interlobulare 3. Arteria Renale 4.Vena Renale 5. Hilumi (Hyrja) 6. Hapsira Renale 7. Ureteri 8. Xhep i vogl 9. Kapsula Renale 10. Kapsula Renale e Poshtme 11. Kapsula Renale e Siprme 12.Vena Interlobulare 13. Nefroni 14. Xhep i Vogl 15. Xhep i Madh 16.Tubi Renal 17. Kollona Renale 8. Nefroni Nefroni eshte njesia baze strukturore dhe funksionale eveshkaveFunksioni I saj kyresor eshte per te rregulluarperqendrimin e ujit si dhe te substancave te tretshme. Nj nefroneeliminon mbeturinat nga trupi, rregullon volumin e gjakut dhepresionin e gjakut, kontrollon nivelet e elektroliteve dhemetaboliteve, dhe rregullon pH t gjakut. Funksionet e tij janjetike pr jetn dhe jan t rregulluara.N njerzit, nj veshknormale prmban 800.000 n 1.5 milion nefrone Pjeset perberese: Glomerula(1lemsh me arterie(.Kapsula ebaumanit dhe tubi I nefronit,(1-Pjesa fillestare,2-Kthesat e Henlit3-Pjesa Fundore) 9. Guri ne VeshkaNje gur i veshkave eshte nje pjese e forte materiali qe formohet ne veshke nga substancat qe ndodhen ne urine . Ai mund te jete i vogel sa nje kokerr rere ose mund te jete i madh sa nje perle. Shumica e gureve tne veshka dalin nga organizmi pa ndihmen e mjekut. Por ka raste qe guri nuk del. Ngec ne kanalinm urinar duke bllokuar rrjedhjen e urines dhe duke sjell shume dhimbje.. Keto jane disa nga shenjat e gureve te veshkave qe kane nevoje per ndihmen e doktorit 1.Dhimbje ekstreme ne shpine dhe ne ane qe nuk largohet 2.Gjak ne urina 3.Temperature dhe te dridhura4.Te vjella 5.Nje ndjesi djegjeje gjate urinimit 10. Menyrat e diagnostikimit1)Menyrat dietike(Sic jan pijet dijetike dhe ushqimet endryshme )2)Analiza me letera reactive kur kemi gjak gjat urinimit.3)Radiografija,Tomografija4)urolografia nder venoze5)Skaner dhe IRM6)Operacioni perkuttan7)Te ushqehemi sipas ushqimeve qe rekomandohen ngadoktoret(perimet,frutat,duhet ulur sasia e ushqimeve meprotein,duhet te kemi nje konsumim te reduktuar te kripes,) 11. Infeksioni I aparatit te ekskretimitInfeksioni i aparatit te ekskrerimit eshte lloji i dyte me i zakonshem i infeksionit qe ndodh ne organizmin tone.Nqs ju vereni simptomat e meposhtme ju mund te keni infeksion te aparatit te ekskretimit : 1.Dhimbje ose djegje kur perdorni banjon 2.Temperature Lodhje dhe dridhje 3.Nevoje per ta perdorur shpesh banjon 4.Ere e keqe e urines 5.Vjellje ose dhimbje kurrizi Nese mendoni se keni nje infeksion te aparatit te ekskretimit eshte e rendesishme qe te vizitoheni nga doktori . Doktori mund ta testoje nqs ju keni nje infeksin duke testuar nje monster te urines suaj . Trajtimi me ilace kunder infeksionit do ta sheroje shpesh brenda 2 diteve. 12. Kanceri I veshkaveJu keni 2 veshka ato jane 2 organe me masen e grushtit qe ndodhen ne te dy anet e shtylles kurrizore mbi bel. Tubat brenda filtrojne dhe pastrojne gjakun Duke nxjerre jasht produktet e demshme ne formen e urines. Kanceri i veshkave formohet ne rreshtimin e tubave te vegjel brenda veshkave . Kjo gje ndosh me shpesh tek personat mbi 40 vjec. Disa nga faktoret per zhvillimin e kancerit te veshkave jane pirja duhanit faktore te caktuar gjenetike dhe keqperdorimi i ilaceve per qetesimin e dhimbjeve per nje kohe te gjate. Disa nga simptomat e kacerit ne veshka jane : 1.Gjaku ne urine 2.Nje gunge mbi bark 3.Humbje pashpjegueshme peshe 4.Dhimbje ne ane 5.Humbje oreksit Mjekimi vaert nga mosha shendeti ne pergjithsi dhe sa i avacuar eshte kanceri . Kjo mund te perfshije operacion kimioterapi rrezatim ose terapi biologjike 13. KistiNje kist eshte nje qese e mbushur me leng . Ka 2 lloje te kisteve neveshka. Semundja e polikisteve te veshkave trashegohet ne familje.Nesemundje e PKD kistet zene vendin e indeve normale.Ato zgjerojneveshkat duke i bere ato te punojne keq dhe duke sjelle deshtimin eveshkave.Kur semundja PKD ben qe feshka te mosfunksionoje gje qendosh pas shume vitesh pacienti ka nevoje per dialize ose transplantveshkash.Gati gjysma e njerzve qe kane llojin me te zakonshem te PKDperfundojne duke mod i funksionuar veshkat.PKd shkakton kiste edhe nepjese te tjera te trupit sic eshte melcia .Disa nga simptomat e PKD jane :1.Dhimbje ne shpine2. Dhimbje koke3.Gjak ne urine4.INfeksion ne fshikezen e urinesDoktoret e diagnostikojne PKd me ane te testeve me imazh dhe mehistorine e familjes. TRajtimet perfshijen ilace dhe kur njerzve me PKDnuk i funksionojne me veshkat dialize dhe transplant veshkash 14. Kanceri ne fshikezen e urines Fshikza e Urins sht nj organ ku depozitohet urina q vjen nga t dyveshkat me an t kanaleve urinare. Ajo ka formn e nj sfere. Kanceritt dmshm (malign) q shkaktohet n siprfaqen e brendshme t ktijorgani u thon kanceri i fshikzs s urins. Kanceri i fshikzs vrehetm tepr tek meshkujt se sa tek femrat. Ndr arsyet kryesore q dihen see shkaktojn kt kancer jan pirja e duhanit dhe kontakti me lndtkimike t punonjsve npr disa fabrika. Simptomat:1-Uriniim I dhembshem me gjak si dhe me copeza te mpiksura gjaku.2-Urinim I vazhdushem me dhimbje ose dhimbje ne fund te procesit teurinimit3-Ne disa raste gjaku nuk vereht me sy por konstatohet ne analizat e urines. 15. Si behet diagnostikimi? Diagnostikimi i mass tek fshikza e urins mund t bhetleht nprmjet t ekografis (Ultrasonografis)abdominale ose e sistemit urinar. Kjo analiz bhetlehtsisht pa br prgatitje. Prve ksaj duke injektuarila n damar, n pjest e siprme dhe t poshtme t barkutmund t bhet tomografia kompjuterike. Vetm sengandonjher kto analiza nuk japin rezultate bindseprandaj n kto raste prdoret diagnostikimi nprmjet thyrjes nga vrima urinare n fshikzn e urins me njsistem me kamera dhe video dhe vzhgimin nga brenda tfshikzs (Endoskopi=cistoskopi). 16. Punuan:Matilda Gremi Klasa:XI-L