TÜRK TIP ÖĞRENCİLERİ ULUSLARARASI KOMİTESİ (TURKMSIC)

İNSAN HAKLARI VE BARIŞ ALT KOMİTESİ (SCORP)

DÜNYA İNSAN HAKLARI GÜNÜ

LORP EL KİTABI

Hazırlayan:

Semih KÜÇÜKCANKURTARAN NORP ’08-‘10

İÇİNDEKİLER

İnsan Hakları Arka Plan Bilgisi

İnsan Hakları Nedir?

İnsan Haklarının Tarihi Gelişimi

Stant Aktiviteleri

Stant Aktivitelerinden Fotoğraflar

Film Gösterimleri

Örnek Film İsimleri

İnsan Hakları Eğitimi

İnsan Hakları Eğitimi Nedir?

Tanışma Oyunları

Dikkat Toplama Oyunları

İnsan Hakları Eğitimi Etkinlikleri

İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi

Tam Metin

Özet Metin

BÖLÜM: 1

İNSAN HAKLARI ARKA PLAN BİLGİSİ Belki de, hepimiz haklarımızın olduğunu bilerek doğarız; sadece hatırlatılması gerekir.

Romanyalı İnsan Hakları Eğitimi Eğitimcisi

İnsan Hakları Nedir? Bir bilmece… İnsan Hakları tıpkı bir zırh gibidir: Bizi korur; aynı kurallara benzer, çünkü nasıl davranmamız

gerektiğini anlatır bize ve tıpkı yargıçlara benzer, zor durumda onlara başvurabildiğimiz için. İnsan hakları soyuttur hisler gibi ve tıpkı hisler gibi herkese aittir ve ne olursa olsun var olmaya devam ederler.

İnsan Hakları aynı doğa gibi saldırıya uğrayabilir ve aynı ruha benzer, çünkü ona asla zarar verilemez. İnsan hakları tıpkı zaman gibidir, hepimize eşit muamele eder – zengin ve yoksul, yaşlı ve genç, beyaz ve siyah, iri ve küçük. Bize saygıyla muamele eder ve bizimde başkalarına saygıyla yaklaşmamızı ister. İyilik, doğruluk ve adalet kavramlarında olduğu gibi, insan haklarını da tanımlarken anlaşmazlığa düşeriz, fakat karşı karşıya kaldığımızda onun farkına varırız.

İnsan Haklarının Tarihi Gelişimi İnsanların haklara doğuştan sahip olması düşüncesinin kökeni birçok kadim kültür ve

gelenekte yatar. Sevilip sayılan birçok lider ve tarihteki hukuki uygulama örneklerinden anlaşılacağı üzere insan hakları ne bir “Batı icadı” ne de bir yirminci yüzyıl geleneğidir.

Antik Tarih - Babil’in (yaklaşık M.Ö. 2000, Irak) Hammurabi Kanunu, Babil Kralı tarafından oluşturulmuş

yazılı ilk kanunnamedir. Bu kanun “krallıkta adaletin hüküm sürmesi, kötülük ve şiddetin yok edilmesi, güçlü olanın zayıf üzerinde baskı kurmasının engellenmesi, … ülkenin aydınlanması ve insanların içindeki iyinin geliştirilmesini taahhüt etmiştir.

- Antik Mısır’dan Firavun’u (yaklaşık M.Ö. 2000) kurmaylarına” Aşağı ya da Yukarı Mısır’dan bir kişi bir taleple gelirse, … her şeyin kanuna uygun yapıldığından, kuralların izlendiğinden ve her kişinin hakkına saygı gösterildiğinden emin olun” emri verilmişti.

- Pers Kralı’nın halk için tasarladığı Kyros Kanunu (İran, yaklaşık M.Ö. 570) halka özgürlük, güvenlik, hareket özgürlüğü ve çeşitli sosyal ve ekonomik haklar tanımıştı.

Magna Carta ve Haklar Yasası 1215’te İngiliz asilleri ve papazlar güçlerini birleştirerek Kral I. John’un gücünü kötüye

kullanmasına karşı çıktı. Büyük Özgürlük Fermanı’nı (Magna Carta) hazırladı ve kralın bu kanuna itaat etmesini sağladı. Kral, Magna Carta’yı tanımasa da bu kanun özgürlüklerin korunmasında yaygın olarak örnek alınan bir belge oldu. Magna Carta, tüm özgür yurttaşların malvarlığına sahip olması, veraset hakkı ve aşırı vergilerden muaf olunması gibi bir dizi haklar içeriyordu. Kanun ayrıca hukuki uygulama ve kanun önünde eşitlik ilkelerini getiriyordu. Kral II. James ‘in kanunu kötüye kullanması, 1688’de halkı tarafından devrilmesine sebep oldu. 1689’da parlamento, bir yasa ile parlamentonun

işleyişinde kraliyet müdahalesini artık hoş görmeyeceği kararı aldı. Haklar yasası olarak da bilinen bu haklar manzumesi parlamentonun rızası olmadan monarşinin kanunu askıya almasını yasakladı. Ayrıca parlamento üyeleri için serbest seçimler öngörüldü ve parlamentoda mevcut ifade özgürlüğünün mahkemeler ve başka ortamlarda sorgulanmayacağı duyuruldu.

Tabii Hakların Doğuşu Avrupa’da 17. ve 18. Yüzyıllarda bazı felsefeciler “tabii haklar” kavramını öne sürdüler. Bunlar

bir kişinin belirli bir ülkenin yurttaşı olması ya da bir dine veya etnik gruba mensup olmasından kaynaklanan haklar değil, daha ziyade bir “insan” olmakla ilişkili haklardı. Tabii hakların insanlara belirli yasal hakları sağlaması düşüncesi yaygın olarak kabul görmeye ve bazı ülkelerin anayasalarında yer almaya başladı.

Fransız İnsan ve Yurttaşlık Hakları Beyannamesi (1789) Fransızlar 1789 yılında monarşi sistemini devirerek birinci Fransız Cumhuriyeti’ni kurdular.

Devrimden sonra ortaya çıkan beyanname, papazlar, soylular ve halk tarafından, aydınlanmanın önemli kişilikleri olan Voltaire, Montesquieu, Ansiklopedistler ve Rousseau’nun fikirleriyle şekil bularak hazırlandı. Beyanname, monarşinin siyasi ve hukuki yapısını eleştiriyor ve bir insanın sahip olduğu tabii hakları “özgürlük, mülkiyet, güvenlik ve baskıya karşı direnme hakkı” olarak tanımlıyordu. Beyanname ile monarşi dönemindeki aristokratik ayrıcalıkların yerini hukuk karşısında eşitlik prensibi aldı.

Amerika Birleşik Devletleri Bağımsızlık Beyannamesi, Anayasa ve Temel Haklar Bildirgesi (1791)

Kuzey Amerika’da yerleşik Britanya kolonilerinin birçoğu 1776 yılında Amerika Birleşik Devletleri Bağımsızlık Beyannamesi ile Britanya İmparatorluğu’ndan bağımsızlığını ilan etti. Bu belge Locke ve Montesquieu’nun “tabii haklar” teorisini esas aldı ve Fransız Devrimi ve Güney Amerika’daki İspanyol sömürgesine karşı girişilen isyana ilham verdi. Ardından, Amerika Birleşik Devletleri Anayasası kaleme alınarak hükümet merkezileştirildi. Ancak hükümetin gücü bireysel özgürlükleri güvence altına alacak şekilde sınırlandırıldı. Anayasa üzerinde yapılan on değişiklik Amerikan Haklar Bildirgesi’ni (American Bill of Rights) oluşturuldu.

İlk Uluslar Arası Antlaşmalar 19 ve 20. Yüzyıllarda, bir dizi insan hakları konusu gündeme geldi ve konular uluslar arası

düzeyde sorgulanmaya başlandı. Bu konular arasında kölelik, serflik, kötü çalışma koşulları ve çocuk işçiliği vardı. İnsan haklarıyla ilgili ilk uluslar arası sözleşmeler 19. yüzyılda kabul edilmeye başlandı.

- 19. yüzyıla girerken kölelik, İngiltere ve Fransa’da kanuna aykırı bir uygulama olarak kabul edildi. 1814’te Britanya ve Fransa hükümetleri köle ticaretinin engellenmesinde işbirliğine girmek üzere Paris Antlaşması’nı imzaladı. 1890 yılında düzenlenen Brüksel Konferansı’nda kölelik karşıtı yasa imzalandı. Aynı yasa daha sonra on sekiz devlet tarafından da onaylandı.

- Savaş kurallarını belirleyin Birinci Cenevre Konvansiyonu (1864 ve 1929) bu alanda ulusların birbirleriyle işbirliğine girmesinin diğer bir örneğidir. Konvansiyon özellikle hasta ve yaralı askerlerin bakımıyla ilgili standartları ortaya koymaktı.

Yirminci Yüzyıl Bu yüzyılda, insanların haklarını koruma fikri daha geniş kabul görmeye başladı. Bu hakların

yazılı olarak yasalaştırılmasının önemi bazı devletler tarafından fark edildi ve bu şekilde yukarıda bahsi geçen belgeler günümüzde geçerli birçok insan hakları sözleşmesinin müjdecisi oldu. Bununla birlikte, ikinci dünya savaşında yaşanan olaylar, insan haklarını uluslar arası arenaya taşınmasını zorunlu hale getirdi.

Uluslararası Milletler cemiyeti temel insan hakları standartlarını korumak için 1. Dünya Savaşından sonra hükümetler arası bir örgüt olarak kuruldu. Uluslar arası bir hukuk yapısı ise ancak 2. Dünya savaşı sırasında insanlık dışı işlenen suçlar sonrasında ortaya çıktı. Bu olaylar, uluslar arası fikir birliği çerçevesinde insan haklarını koruyacak ve tanımlayacak uluslar arası bir yasayı hem mümkün kıldı hem de zorunlu hale getirdi.

26 Haziran 1945’te imzalanan Birleşmiş Milletler Şartı bu inancı yansıtır. Şart, Birleşmiş Milletlerin temel amacının “gelecek kuşakları savaş felaketinden korumak” ve “ temel insan haklarına, insan kişiliğinin onur değerine, erkelerle kadınların hak eşitliğine olan inancı yeniden ilan etmek” olduğunu açıklar.

İnsan hakları evrensel bildirgesi Birleşmiş Milletler organlarından biri olan insan hakları komisyonu tarafından geliştirildi. Beyanname 10 Aralık 1948 tarihinde Birleşmiş Milletler genel kurulu tarafından kabul edildi. Bu tarihten beri beyanname ilkelerini koruma altına almak için bir dizi aygıt meydana getirildi ve uluslar arası toplum tarafından kabul edildi.

İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin ilanı - 1948

BÖLÜM: 2 STANT AKTİVİTELERİ

TurkMSIC’taki neredeyse bütün aktivitelerde çalışmalarınızı fakültenizle, üniversite öğrencileriyle ya da halkla paylaşmak için yapabileceğiniz en uygun araç bir stant açmaktır. Stantlarınızı fakültenizin kantininde, üniversitenizin hastanesinde, üniversite kampüsü içerisinde öğrencilerin sık uğradığı bir yerde, şehrin en uğrak caddesinde (meydanında) ya da alışveriş merkezleri gibi pek çok şekilde çoğaltabileceğimiz yerlerde kurabilirsiniz. Stant kurmak için standı kuracağınız yerin sorumlularından izin almalısınız, fakülteniz için fakülte yönetiminden, hastaneler için başhekimliklerden ve şehrin bir yerinde kuracağınız stant için ise valiliklerden izin almanız gerekebilir. Stant kurduğunuzda standınıza posterler asarak onu daha ilgi çekici hale getirebilirsiniz. Broşürler dağıtmak da stant ziyaretçilerinizin ilgisini çekmek ve onlara istediğiniz bilgileri aktarmak için güzel bir yoldur. Standınızda katılımcılara basit sorulardan oluşmuş ufak sorular sorabilirsiniz ve sorularınızı bilenlere şeker, çikolata vb ikramlarda bulunabilirsiniz. Stantlarınızda çeşitli promosyenel materyaller dağıtabilir ya da satabilirsiniz. Genellikle ücretsiz dağıtılan materyallere daha çok ilgi olacağını da belirtmek isterim. Fakat bir amaç ya da yardım amaçlı para topluyorsanız bir şeyler satmak daha uygun olabilir. Stickerlar, kartpostallar ya da anahtarlıklar vb stantta dağıtabileceğiniz veya satabileceğiniz materyallerden bazılarıdır. Stantlarda yapılabilecek bir diğer aktivite ise Açık Duvar (Open Wall) kurmaktır. Büyükçe bir kartonu bir panoya da duvara sabitleyerek, insanların önüne post-it’ler koyabilirsiniz ve insanlar Dünya İnsan Hakları Günü ile ilgili duygu ve düşüncelerini post-it’lere yazıp, yapıştırabilirler. İlginç sonuçlar alabileceğinizi şimdiden söyleyebilirim. Stantlara küçük yaş grubundaki çocukları çekmek daha kolaydır. Bunun için de renkli karton süslemeler ve çocukların hayallerini çizebilecekleri alanlar ya da el baskısı yapabilecekleri bir beyaz kumaş parçası etkili olabilir. Bunun için boyalara ihtiyaç duyacaksınız. Özellikle çarşafa el baskısı farkındalık çalışmalarında etkili olabiliyor ve bunun için parmak boya denen boyalardan alabilirsiniz. Katılımcıların ellerini boyadıktan sonra kumaşa el basmalarını önerebilirsiniz. Eğer böyle bir etkinlik yapıyorsanız etrafta el yıkanabilecek bir yer olduğundan da emin olun. Stantlarınızda edindiğiniz çeşitli materyallerle sergiler ve kolaj çalışmaları yapabilirsiniz. Gazetelerden insan hakları ihlalleri ile ilgili haberleri keserek bir kartona ya da panoya yapıştırıp bir kolaj yapabilirsiniz. İnsan Hakları ile ilgili karikatürler bulup, bir sergi yapabilirsiniz. İnternetten ve çeşitli kaynaklardan yaptığınız araştırmalarla insan hakları ile ilgili yazılar bulup bunları derleyip sergileyebilirsiniz.

Stant Aktivitelerinden Fotoğraflar:

Alışveriş merkezinde açılmış, iyi hazırlanmış bir stant (Hacettepe YK – 2008)

Dünya Kadınlar Günü akvititeleri için hazırlanmış olsa da Dünya İnsan Hakları Günü aktivitelerinde

de kullanılabilecek çarşafa el baskısı (Hacettepe YK – 2007)

İyi hazırlanmış bir stant örneği ve bir kişi zincire vurularak ilgi çekici bir ortam yaratılmış

(Cerrahpaşa YK – 2008)

Açık Duvar çalışması yaratıcı bir şekilde Açık Ağaç’a dönüştürülmüş (Cerrahpaşa YK – 2008)

Çocukları çekebilecek ve fikirlerini resimlerle ifade edebilecekleri bir ortam. Şeker kutusunu da görebilirsiniz.

(Hacattepe YK – 2008)

BÖLÜM: 3 FİLM GÖSTERİMLERİ

10 Aralık İnsan Hakları Günü’nde okulunuzda bir film gösterimi yapabilirsiniz. Bu etkinlikle

katılımcıların filmler sayesinde konu üzerinde yoğunlaşmasını sağlayabilirsiniz. Etkinliğe başlamadan önce kantin, amfi önü gibi yerlere afiş asmanız ya da buralarda el ilanları dağıtmanız etkinliğinizin yüksek katılımlı olmasına etki sağlayacaktır. İnsan Hakları Günü için açacağınız stantlarda bu etkinlikle ilgili duyurularınızı da yapabilirsiniz. Filmin başlangıcında insanların ne amaçla filme geldiklerini anlamaları için insan hakları günü hakkında bir bilgilendirme yapabilir ve filmle ilgili kısa bilgiler (ne zaman çekildi, kimler oynuyor, ödülleri var mı, konusu hakkında kısa bir bilgi) içeren bir slayt gösterisi hazırlayabilirsiniz.

Filmler sonunda yapabileceğiniz bir tartışma ile katılımcıların filmlerden daha fazla faydalanması sağlayabilirsiniz. Film sonunda:

- Filmde insan haklarının hangi maddesi işleniyordu (bunun için film öncesi katılımcılara insan hakları beyannamesinin özetini içeren broşürler verebilirsiniz)?

- İzlerken sizi en çok üzen/sevindiren şeyler nelerdi? - Filmde bir insan hakkı ihlali var mıydı? Varsa nelerdi bunlar? - Sizce filmdeki gibi hak ihlallerinin düzelmesi için neler yapılmalı? Bunun için bir çözüm var

mıdır? - Ülkemizde de buna benzer durumlar var mı? benzeri sorular sorarak katılımcıların İnsan Hakları konusunda düşünmesine katkı

sağlayabilirsiniz. Önemli Not: Film gösterimi yapacak kişi mutlaka filmi daha önce izlemiş olmalıdır! Öneri: Eğer film tartışmasını yönetme konusunda kendinizden emin değilseniz, bir öğretim

üyesinden rica edip, tartışma bölümünü yönettirebilirsiniz.

ÖRNEK FİLM İSİMLERİ

Amistad Türkçesi: Aynı adla Yapım Yılı: 1997 IMDB Puanı: 7.1/10 Açıklama: İspanyol köle nakliye gemisi La Amistad (İspanyolca'da Arkadaşlık anlamına gelir) Afrika'dan

aldığı köleleri Amerika'ya götürürken yolda köleler isyan edip gemiyi ele geçirirler ve mürettebatın çoğunu öldürürler. Geminin İspanyol seyir memuru onlara oyun oynar ve tek istekleri anavatanları olan Afrika'ya gitmek olan zorla köle edilmiş zencileri Amerika'ya doğru götürürler ve karşılaştıkları Amerikan Bahriyesi gemisi tarafından tekrar ele geçirilip esir alınarak Amerika'da gemi mürettebatını öldürmekten mahkemeye çıkarılırlar. Amerika'da köle düzenini savunan ve buna karşı çıkan eyaletler arası tartışmaların yoğunlaştığı o günlerde bu mahkemenin kamu oyunda duyulması, halk arasında büyük ilgi uyandırır ve mahkeme birden en önemli konulardan biri haline gelir. Köylerinden silah zoruyla kaçırılıp köle halinde satılmak üzere Amerika'ya getirilmekte olan gençlerin hikayeleri hem mahkemede hem de halk arasında tartışmaları yoğunlaştırmıştır.

Something the Lord Made Türkçesi: Tanrıyı Oynayanlar Yapım Yılı: 2004 IMDB Puanı: 8.2/10 Açıklama: Tanrıyı Oynayanlar"' da içinde bulundukları zamanın kurallarına karşı gelerek, sağlık alanında

devrim yapmak isteyen iki adamın dokunaklı ve gerçek hikayesi anlatılıyor. 1940'ların Baltimore'unda, bu güne kadar denenmemiş tekniklerle kalp ameliyatı yapmaya çalışan Dr. Alfred Blalock (Alan Rickman, Harry Potter and the Prisoner of Azkaban) ve labaratuvar teknisyeni Vivien Thomas (Mos Def, The Italian Job) kesinlikle etkileyici bir takım oluşturuyorlar.

Hotel Rwanda Türkçesi: Otel Ruanda Yapım Yılı: 2004 IMDB Puanı: 8.3/10 Açıklama: Bir Hutu olan Paul Rusesabagina, Hôtel des Mille Collines'in müdürüdür ve Tutsi bir kadınla

evlidir. Katliam başladığında öncelikle kendi ailesini kurtarmaya çalışsa da durumun farkına varınca kendi ailesinin yanı sıra kurtarabildiği tüm Tutsi ve Hutu mültecileri kurtarmaya çalışır. Komşularıyla birlikte ailesini otele götürmesinden sonra birçok Tutsi ve Hutu mülteciyi de otele alır. Otel neredeyse bir mülteci kampına dönerken, daha önceleri kurduğu ilişkilerini kullanarak oteldeki insanları korumaya çalışır ve sonuç olarak 1268 mültecinin hayatını kurtarır. Film oteldeki mülteciler ile birlikte Rusesabagina'nın ailesinin Tutsi isyancılarının hakim olduğu taraftaki bir mülteci kampına kaçması ve buradan Tanzanya'ya doğru hareket etmeleri ile son bulur.

Blood Diamond Türkçesi: Kanlı Elmas Yapım Yılı: 2006 IMDB Puanı: 8.0/10 Açıklama: 1990’larda Sierra Leone’de gelişmekte olan kaos ve iç savaşın fon oluşturduğu “Blood

Diamond/Kanlı Elmas” Güney Afrikalı paralı asker Danny Archer ile Mendeli balıkçı Solomon Vandy’nin hikayesi. Her iki adam da Afrikalıdır, ama geçmişleri ve şartları olabildiğince farklıdır. Ne var ki, hayatlarını değiştirebilecek pembe bir elması bulmak için çıktıkları serüvende yazgıları kesişir. Kaçakçılık suçundan hapiste olan Archer, ailesinden koparılıp elmas madenlerinde çalışmaya zorlanan Solomon’un olağanüstü bir elmas bulup sakladığını öğrenir. İki adam, Archer’la gittikçe artan bağı yüzünden gazetecilik idealleri değişime uğrayan Amerikalı gazeteci Maddy Bowen’ın yardımıyla, asilerin hakimiyetindeki topraklara bir yolculuğa çıkarlar. Bu yolculuk değerli bir elması ele geçirmekten de öte Solomon’un ailesini kurtarmasını, Archer’ın da bir daha asla sahip olamayacağını düşündüğü ikinci bir şans elde etmesini sağlayabilecek niteliktedir.

Crash Türkçesi: Çarpışma Yapım Yılı: 2004

IMDB Puanı: 8.0/10 Açıklama: Bir ev kadını ve uyuşturucu bağımlısı kocası… Birbirine aşık iki polis dedektifi… Afrika-

Amerikalı bir yönetmen ve karısı… Meksikalı bir çilingir… İki araba hırsızı… Orta yaşlı Koreli bir çift ve çaylak bir polis… Los Angeles’ın günlük monotonluğunda birbirinden habersiz yaşayan sıradan insanlar… 36 saat içinde birbirleriyle tanışırlar. Bu birbirinden farklı hayatları nasıl bir öykü bir araya getirir?Irk farklılıklarının ne kadar önemsiz olduğunu, suçlu ve saldırganın, siyahla beyaz kadar yakın,

bir o kadar da uzak, olduğunu savunan, doğruyla yanlışın görecesinde kaybolan bir film. Eleştirmenlerin büyük beğenisini toplayan filmde, insanlığın gölgesinde kalan gerçekler gün ışığına çıkıyor.

West Beirut Türkçesi: Batı Beyrut Yapım Yılı: 1998 IMDB Puanı: 7.4/10 Açıklama: 1975'te Lübnan'da savaş ortamında iki çocuğun yaşamının eksen alındığı filmde insanların

yaşamının değişik yönleri ele alınmaktadır. İnsanlar savaşa karşın mutlu olmaya çalışırken, şiddetini giderek artıran savaş, mutluluk çabalarının uzun sürmesine izin vermez. Yer yer komik öğelerle de dolu bu ödüllü savaş bir dramı...

The Constant Gardner Türkçesi: Arka Bahçe Yapım Yılı: 2005 IMDB Puanı: 7.6/10 Açıklama: Kuzey Kenya'nın sapa bir bölgesinde, kararlı, zeki ve tutkulu Tessa Quayle (Rachel Weisz) canice öldürülmüş olarak bulunur. Tessa'nın yol arkadaşı olan yerli doktor olay yerinden kaçmıştır ve tüm kanıtlar bunun bir aşk cinayeti olduğunu göstermektedir. Sandy Woodrow (Danny Huston), Sör Bernard Pellegrin (Bill Nighy) ve İngiliz Yüksek Komiserliğinin diğer üyeleri, Tessa'nın eşi olan meslektaşları Justin Quayle'dan, bu olayın takibini kendilerine bırakmalarını ister. Diplomat olan Justin'in dengesi, çok sevdiği kadının ölümüyle tepetaklak olur. Zıt karakterli olmalarına rağmen, aralarında oluşan çekim sonucu evlenen ikili, Kenya'ya, Justin'in görevi nedeniyle gelmiştir. Justin'in karısına duyduğu sevgi onu hayatında ilk kez ipleri eline almaya yönlendirir. Karısının sadakatsizliğiyle ilgili söylentilerin de etkisiyle Justin kendisini tehlikeli bir maceranın içinde bulur. Karısının adını temizlemeye ve onun başladığı işi bitirmeye kararlı olan Justin, karısının ortaya çıkarmaya çok yaklaştığı ilaç sanayinin kirli çamaşırlarını araştırmaya başlar ve gerçeğin peşinde iki kıta arasında yolculuklar gerçekleştirir. Kısa süre içinde araştırmaları sonucu büyük ve ölümcül bir komplonun izlerini bulur. Bu çok sayıda masum insanın canına mal olan ve kendi hayatını da tehlikeye atabilecek bir komploydu.

Shooting Dogs Türkçesi: Yok Yapım Yılı: 2005 IMDB Puanı: 7.7/10 Açıklama: İdealist ve heyecanlı genç bir öğretmen olan Joe Connor, tatilini gerçek bir macera ile geçirmek istiyordur. Önünde Hindistan ya da Tayland gibi seçenekler vardır. Oysa, Connor döndüğünde anlatacağı gerçek bir hikayenin peşindedir. Duygularıyla hareket eden Connor, Ruanda'ya gitmeye karar verir. Connor Ruanda'ya vardığında ülkenin kaderini tayin edecek olaylar başlamıştır. Ruanda Devlet Başkanı'nın öldürülmesi üzerine askeri birlikler Tutsi halkı üzerinde kanlı bir operasyona başlar.Tarihe Ruanda katliamı olarak geçecek bu olaylar esnasında Joe, kendisi gibi idealist bir rahiple karşılaşır. Christopher isimli rahiple birlik olab Joe ya ülkeyi terk edecek ya da buradaki halka yardım edecektir.

Life of the David Gale Türkçesi: Ölümle Yaşam Arasında Yapım Yılı: 2003

IMDB Puanı: 7.3/10 Açıklama: Kevin Spacey filmde, Teksas'ta idam karşıtı bir üniversite profesörünü canlandırıyor. Ancak adam önce tecavüz, sonra da adam öldürme suçundan hapse düşüyor. Hakimler de, kanunlardan yola çıkarak adamın kalemini kırıyorlar. Kate Winslet ise adamın son üç gününde röportaj yapmak üzere görevlendiriliyor. Röportaj esnasında geri dönüşlerle, flu olan olay aydınlanacaktır. İdam karşıtı yapım, yönetmen Alan Parker'ın son yıllarda yaptığı en etkileyici film olarak değerlendiriliyor.

The Secret Life of Words Türkçesi: Kelimelerin Gizli Dünyası Yapım Yılı: 2005 IMDB Puanı: 7.5/10 Açıklama: Isabel Coixet, Kelimelerin Gizli Dünyası’nda savaşın acımasızlığını görüntülere ihtiyaç hissettirmeksizin, sadece kelimelerle gözümüzün önüne seriyor. Aslında acımasız olan savaş değil insan, hatta belki savaş esaret altında yaşamamak için bir şans. The Secret Life Of Words, Balkan Savaşı’nda tüm hayatı değişmiş, kısmen işitme engelli Hanna’nın şahsında, savaşta hayatı değişmiş tüm insanların içlerinde gizledikleri kelimelerin bir kısmını ekrana taşıyor. Hanna, hayatta kalmanın utancıyla robot misali yaşamaya başlamış bir kadın. Kendini garip, kırılgan ve bomboş hisseden… Hanna’nın kelimeleri, sessizliğin içinde dolaşıp duruyor film boyunca, ama bir an geliyor kelimeler dışarı dökülmeye başlıyor ve buna başladıklarında hiçbir şey onları durduramıyor. İşte o an gelip de Hanna kelimelerini dökmeye başladığında O’na kulak vermelisiniz. Çünkü bunlar bir filmin replikleri değil, Coixet’in de söylediği gibi bir savaşta tüm hayatı değişmiş kadınların sessizliğin içinde uzun bir süre dolaşıp durmuş o kaybolmuş kelimeleri. Diğer Filmler:

- 8th Wonderland (8. Harikalar Diyarı) - Sonbahar (Türk Yapımı) - Opium War (Afyon Savaşı) - Ultima Parada 174 (Son Durak 174) - La Terra Degli Uomini Rossi (Kırmızı Adamların Toprağı - Birdwatchers) - Firaaq - Asbe Du-Pa (İki Bacaklı At) - Heaven On Earth (Yeryüzü Cenneti) - Buick Riviera - Johnny Mad Dog (Kuduz Köpek Johnny) - Küçük Çırak - Hadisa İçin Savaş - Çözülme - Saklı Yüzler - Kör Dağ - Misafir - Kabil’in İşareti - Gece Otobüsü - Talih Yolları - PVC-1 - Hiçbir Yerde - Berdel - Sır Çocukları - Salkım Hanım’ın Taneleri - Condor: Şer Ekseni Bir film gösterimi (Celal Bayar YK – 2008)

BÖLÜM: 4 İNSAN HAKLARI EĞİTİMİ

Her şeyin kaynağı diğer insanların sahip olduğu haklar ve benim bu haklara saygı göstermek

için sahip olduğum sonsuz görevdir. Emmanuel Lévinas

İnsan Hakları Eğitimi Nedir?

İnsan Hakları eğitimi insan hakları hakkındadır, fakat aynı zamanda insan hakları içindir. Örneğin, İnsan hakları eğitimi:

- İnsanları işkence gibi insan hakları ihlalleri hakkında veya yasalar hakkında eğitir, bu insan hakları hakkındaki eğitimdir.

- İnsanlara, haklara nasıl saygı duyulacağını ve nasıl koruyacaklarını öğretir. Bu bağlamda siz insan hakları için eğitim vermektesinizdir.

İnsan Hakları Eğitimi, kişilerin insan haklarını anladıkları ve önemli olduklarını, saygı görmeleri ve korunmaları gerektiğini hissettikleri noktaya kadar gelişmelerine yardım etmektir.

Aktiviteler gençlere insan hakları ihlallerinin olmadığı bir dünya için çalışırken ihtiyaçları olacak BECERİ, BİLGİ ve TAVIRI kazandırır.

BECERİLER: Başkalarını dinleme, vicdani analizler yapma, işbirliği, iletişim, problem çözümü ve statükoyu sorgulama gibi. Bu beceriler katılımcıların aşağıdakileri yapmasına yardım eder:

- Etraflarındaki dünyayı çözümlemelerine - İnsan haklarının, hayatlarını ve diğerlerinin hayatlarını iyileştireceğini anlamalarına - İnsan haklarını korumak için harekete geçmelerine BİLGİ: İnsan hakları belgelerinin olduğunu ve bunların hangi hakları kapsadığını ve bu hakların

tüm insanlara her yerde uygulanacağını ve devredilemez olduğunu bilmek gibi. İnsan hakları ihlallerinin sonuçlarını bilmek genç insanların kendilerinin ve başkalarının haklarını korumalarına yardım eder.

YÖNTEMBİLİM: Katılımcı, etkileşimli yöntemler genç insanları tamamıyla öğrenime katar. Bu sayede, başkaları tarafından üretilen bilginin pasif alıcısı olmak yerine, dünyanın aktif kaşifleri haline gelirler. Bu yöntembilim, insan hakları konuları gibi tek bir “doğru” yanıt yerine, bir mesele hakkında birçok değişik bakış açısının olduğu konular ele alınırken özellikle uygundur.

Eğitime Başlarken: Tanışma Oyunları Tanışma Oyunu 1: İsim ve ... Amaç: Tanışma ve isimleri hatırlama

Sayı: Herhangi Süre: 10-30 dakika (grubun büyüklüğüne göre) Tüm katılımcılar halka seklinde dururlar. Sırayla herkes adını söyler ve ardından bir hareket,

sekil ya da mimik yapar Katılımcıların hepsi isimlerini ve hareketlerini bitirdikten sonra sırayla herkesin adi söylenir ve

hareketi yapılır. İsimler hareketin haricinde aşağıdakilerle birleştirilebilir:

İsim ve mimik: Katılımcılar isimlerini söylerler ve ardından kendilerine özgün bir mimik yaparlar.

İsim ve hareket: Katılımcılar isimlerini söylerler ve ardından o an içinde bulundukları ruh halini belirten (örneğin: el çırpma, başla selamlamak...) veya ne iş yaptıklarını ya da nereden geldiklerini belirten bir hareket yaparlar.

İsim ve hayvan: Katılımcılar isimlerini söylerler ve ardından isimlerinin bas harfiyle başlayan bir hayvan söylerler. Önemli olan bir hayvanın birden fazla söylenmemesidir. (örneğin: Ayşe – Arı; Ceyda – Ceylan...)

NOT: Hayvan yerine yemek ismi de söylenebilir. Varyasyonlar: Her bir katılımcının ardından tüm grup bir eko gibi “isim ve...” yı tekrarlar.

Tanışma Oyunu 2: Battaniye Amaç: Tanışma, isim öğrenme ve hatırlama. Sayı: Herhangi Süre: 20-30 dakika Grup ikiye bölünerek iki takım oluşturulur ve iki liderin elinde tuttuğu battaniye çarşaf ve

benzeri bir malzemeyle iki tarafa ayrılırlar. Her gruptan birer kişi battaniyenin önüne yaklaşır. Liderler battaniyeyi aşağıya indirirler ve

battaniyenin önündeki kişiler karşısındakinin ismini söylemeye çalışır. Karşısındakinin ismini ilk olarak söyleyen kazanır ve kaybedeni kendi grubuna dahil eder. Amaç bir grubun diğer grubun tamamını kendi tarafına geçirmesidir ancak grup kalabalık ise belli bir zaman sonunda lider tarafından da sonlananabilir.

Tanışma Oyunu 3: İnsan Tombalası Amaç: Tanışma, kaynaşma Sayı: Herhangi bir grup Süre: 30 dakika Malzemeler: Katılımcı sayısı kadar A4 kağıt ve kalem Her katılımcıya birer A4 kağıt ve kalem dağıtılır. Daha sonra katılımcılardan kağıtlarını 3 dikey

çizgi ve 2 yatay çizgi ile bölerek 12 dikdörtgen oluşturmaları istenir. Daha sonra bütün katılımcılara her karenin başına ismini sordukları kişinin adını yazacaklarını ve o kişiye 3 tane kendisi hakkında istedikleri soruyu sorabilecekleri bilgisini iletin. Fakat birine sordukları soruyu başkasına soramazlar ve birine bir soru daha önce sorulduysa bir daha sorulamaz. Herkes ayakta birbiriyle konuşarak sorularını sorar ve 12 kareyi ilk dolduran oyunu kazanır.

Eğitim Aralarında: Dikkat Toplama Oyunları Dikkat Toplama Oyunu 1: At Yarışı Amaç: Katılımcıların dikkatinin toparlanması ve grup i.i dinamiklerin pekistirilmesi.

Sayı: Herhangi bir grup Süre: 5 dakika Katılımcılar birbirlerine yakın bir şekilde daire seklinde ayakta dururlar. Oyunu yöneten kişi at

yarışının belli bazı hareketlerini katılımcılara göstererek anlatır: Hareketler: 1- Dizlere vurmak 2- Solundaki/sağındaki kişinin dizlerine vurmak 3- Zıplamak! 4- Zıpla ve suyun üstünden atla! 5- Solda/Sağda Kız/Erkek var

6- Solda/Sağda fotoğrafçı var 7- Fotofiniş Daha sonra, oyunu yöneten kişinin yönetiminde bütün hareketler katılımcılarla birlikte karışık

olarak ve hızlı bir biçimde yapılır ve at yarışı başlar: - At yarışındayız ve başlangıç çizgisine doğru ilerliyoruz. - Başlangıç çizgisi tam önümüzde. - Başla! (Dizlere vurarak). Atlar koşmaya başlıyor. - Atlar sola/sağa dönüyor (solundaki/sağındaki kişinin dizlerine vurarak). - Önümüze bir engel çıktı. Zıpla! - Önümüze bir engel ve su birikintisi çıktı. Zıpla ve suyun üstünden atla. - Sağda/Solda bir Kız/Erkek var (herkes sağına/soluna dönerek el sallar). - Sağda/Solda bir fotoğrafçı var (herkes sağına/soluna dönerek gülümseyerek poz verir). - Yarışın son saniyeleri… İşte fotofiniş! (herkes komik bir biçimde durur ve gülümser)

Dikkat Toplama Oyunu 2: Atom Amaç: Katılımcıların dikkatinin toparlanması, küçük gruplara ayırma Sayı: Herhangi bir grup Süre: 10 dakika Katılımcılar rahat hareket edebilecekleri bir alanda ayakta dururlar. Eğitmen katılımcılara

herbirinin boslukta gezinen birer atom olduklarını söyler. Atomlar bilindiği üzere boşlukta serbestçe hareket ederler. Hareketlerinin hızını belirleyen tek faktör ortamın sıcaklığıdır. Sıcaklık yükseldikçe atomların hareket etme hızı artar, sıcaklık düştükçe hızları düşer. Ayrıca bir diğer bilimsel gerçek ise uygun ortam sağlandığında atomların baska atomlarla birleşerek moleküller oluşturma eğiliminde olmasıdır. Bu bilimsel açıklamalar katılımcılara verildikten sonra oyunun kuralları açıklanır. Katılımcıların odada aynen bir atom gibi serbestçe hareket etmeleri istenecektir. Hareketlerinin hızını ise eğitmenin bildireceği sıcaklık belirleyecektir. Eğitmen sıcaklığı yükselttiginde katılımcılardan hızlı hareket etmeleri, düsürdükçe yavaş hareket etmeleri istenir. Örnegin 50 derecede yürüyen katılımcıların, sıcaklık 150 dereceye çıktığında koşmaları gerekecektir. Ayrıca eğitmen katlımcılardan molekül oluşturmalarını isteğinde kaç atomlu bir molekül oluşturmalarını istedigini de belirtecektir. Molekül oluşturma komutu alan atomlar en yakınlarındaki atomlarla birleşerek istenilen atom sayısında moleküller oluştururlar.

Not: Grubu hareketlendirmek için oldukça eğlenceli bir oyun olan atom, aynı zamanda küçük gruplar oluşturmak istendiğinde de kullanılabilir. Bunun için oyunun sonunda kaçar kişilik gruplar oluşturmak isteniyorsa katılımcılardan o sayıda atom içeren molekül oluşturmaları istenebilir.

Dikkat Toplama Oyunu 3: En Küçük Gazete Amaç: Katılımcıların dikkatinin toparlanması, takım halinde çalışma, farklı bakış açıları,

iletişim kurma ve grup içi dinamiklerin pekiştirilmesi. Sayı: Herhangi bir grup Süre: 15 dakika Malzemeler: Her grup için yeterli sayıda Gazete, poster veya afiş… Katılımcılar 6-7 kişilik küçük gruplara bölünür. Burada dikkat edilmesi gereken nokta her

grupta yaklaşık aynı sayıda insanın bulunmasıdır. Her gruba bir gazete verilir. Oyunda amaç, gruptaki katılımcıların birbirlerine dokunup verilen gazeteye de dokunarak bir ayaklarını havada tutmalarıdır. En küçük gazete parçasıyla bunu başarabilen grup oyunu kazanacaktır. Bu haliyle gayet basit gözüken oyunda eğitmen bazı iletişim hileleri kullanarak oyuna tartışmaya açık bir boyut kazandırıp, grubu hareketlendirirken bazı temaların da işlenmesini sağlayabilir. Bu sebeple oyun aşağıda verilen şekilde oynatılmalıdır:

Gazete kağıtları her grubun ortasında yere konur ve kurallar kısa ve net cümlelerle katılımcılara verilir, fazla açıklama yapılmaz:

Örnek açıklama:

- Bütün grup üyeleri birbiriyle temas etmeli - Bütün grup üyeleri gazete ile temas etmeli - Bütün grup üyelerinin en az bir ayağı havada olmalı - Daha sonra gazeteyi küçültün - En küçük gazete kazanır…(“gazete parçası” olarak adlandırılmaz) Egitmenler birbirlerine dokunup yerdeki gazeteye de basarak örnek verebilirler. Açıklama

yapıldıktan sonra sorulara cevap verilmemeye dikkat edilir. Eğer soru sorulursa kurallar aynı şekilde tekrar edilir.

Not: Oyunda önemli olan nokta, kurallar verildikten sonra katılımcıların kuralları ne şekilde algıladıklarının gözlenmesidir. Genellikle, katılımcılar kuralları düşünmek yerine, oyunu örnekte verilen şekilde oynamayı tercih ederler. Gazetenin yerde durmasının zorunlu olduğunu belirten yada gazeteye sadece ayakla basılmasını gerektiğini söyleyen bir kural olmamasına rağmen gruplar genellikle bu yola yönelmektedirler. Ayrıca özellikle verilen “gazeteyi küçültün” açıklaması katlama olarak algılanır. Oyunun sonunda katılımcıların bunları görebilmeleri için oyunu yöneten kişi/ler “çok daha küçük bir parçayla üstelik iki ayakları havada” yapabileceklerini iddia ederler ve birbirlerine sarılarak, gazeteden küçük bir parça koparıp ellerinde tutarak zıplarlar. Böylece kurallar dahilinde çok daha küçük bir parçayla da istenilene ulaşılabileceği gösterilmis olur.

At Yarışı oyunundan bir görüntü (Uludağ YK – 2008)

İnsan Hakları Eğitimi Aktiviteleri

Eğitim 1: İleriye Doğru Bir Adım At Grup Büyüklüğü: 10-30 Kişilik Süre: 60 dakika Genel Bakış: Hepimiz eşitiz, fakat bazıları diğerlerinden daha eşit. Bu etkinlik sayesinde

katılımcılar toplumda başka biri olmanın neye benzediğini deneyimleyecekler. Ele alınan konular şunlardır:

- Çoğunlukla ayrımcılık ve dışlanmanın sonucu olarak ortaya çıkan sosyal eşitsizlik - Empati ve sınırları

İlgili Haklar: Ayrımcılığa maruz kalmama hakkı Saygınlık bakımından eşitlik hakkı Sosyal haklara erişimde eşitlik

Amaçlar: Farklı olanlara karşı empati geliştirmek Toplumdaki fırsat eşitsizliği üzerine bilinç düzeyini artırmak Belirli sosyal gruplara ya da kültürel gruplara dahil olmanın getireceği kişisel

sonuçlar üzerine anlayış geliştirmek Materyal: Rol kartları

Geniş bir alan (bir koridor, geniş bir oda ya da açık hava) Kaset ya da CD çalar ve yumuşak/rahatlatıcı bir müzik

Hazırlık: Etkinliği dikkatlice okuyun. “Durum ve olaylar” listesini gözden geçirerek birlikte çalıştığınız grup için uyarlamaya öalışın

Rol kartlarını her katılımcıya bir tane düşecek şekilde hazırlayın. Uyarladığınız rol kartı sayfasının ya elle ya da fotokopi makinesiyle kopyasını çıkarın, kağıtları kesin ve katlayın.

Yönerge: - Arka planda dinlendirici bir müziğin çaldığı rahat bir ortam yaratın. Ya da katılımcılardan

sessizce oturmalarını isteyin. - Rol kartlarını rastlantısal olarak dağıtın, her katılımcıya bir tane verin. Kartları kendilerine

saklamalarını ve başka kimseye göstermemelerini söyleyin. - Tercihen yere oturarak rol kartlarını içlerinden okumalarını rica edin. - Şimdi rollerine girmeye başlasınlar. Yardımcı olması için aşağıdaki sorulardan bir kaçını

yöneltin. Katılımcıların düşünmeleri, kendilerini ve yaşantılarını gözlerinden canlandırmaları için her sorudan sonra kısa bir ara verin: o Çocukluğunuz nasıldı? Yaşadığınız ev nasıldı? Ne tür oyunlar oynardınız? Anne babanız ne iş yapardı?

o Şu anda günlük yaşantınız nasıl? Sosyalleşme ortamlarınız hangileridir? Sabah, öğleden sonra ve akşam neler yaparsınız?

o Ne tür bir yaşam tarzınız var? Nerede yaşıyorsunuz? Aylık ne kadar kazanıyorsunuz? Boş vakitlerinizde neler yapıyorsunuz? Tatillerde neler yapıyorsunuz?

o Sizi heyecanlandıran şeyler nelerdir? Sizi korkutan şeyler nelerdir? - Şimdi katılımcılardan atletizmdeki başlama çizgisinde olduğu gibi mutlak bir sessizlik içinde

yan yana dizilmelerini isteyin. - Katılımcılara durum ve olaylardan oluşan bir liste okuyacağınızı söyleyin. “Evet” diye

yanıtladıkları her ifade için ileri doğru bir adım atmalılar. Aksi takdirde oldukları yerde kalmalı, kıpırdamamalılar.

- “Durumları” sırayla okuyun. Her ifadeden sonra, ileri doğru adım atmaları ve diğerlerine kıyasla nerede olduklarını anlamaları için kısa bir süre bekleyin.

- Etkinliğin sonunda, katılımcılar nerede bulunduklarına bakmalılar. Rolden sıyrılmaları için birkaç dakika süre tanıyın. Ardından genel oturuma geçip bilgilendirme bölümüne başlayın.

Bilgilendirme ve Değerlendirme Katılımcılara ne olup bittiğini, etkinlik hakkında ne düşündüklerini sorarak bu bölüme

başlayın. Gündeme gelen konular ve katılımcıların etkinlik aracılığıyla neler öğrendiğini konuşun. - İleri doğru adım atarken –ya da dururken - neler hissetiler? - İleri doğru daha sık adım atan kişiler, diğerlerinin kendileri kadar hızlı ilerlemediğini ne

zaman fark ettiler? - Temel insan haklarının görmezden gelindiğini anlar olduğunu düşünenler var mı? - Katılımcılar birbirinin rollerini tahmin edebiliyor mu? (Bu aşamada herkesin rolünü

açıklamasını isteyin) - Farklı bir rolü canlandırmak ne ölçüde kolay ya da zordu? Rolünü oynadıkları kişiyi

kafalarında nasıl canlandırdılar? - Bu alıştırma toplumsal gerçekleri bir anlamda yansıtıyor mu? Nasıl? - Oynanan değişik roller için hangi insan hakları geçerli? Herhangi bir kişi, insan haklarına

saygı duyulmadığını ya da bu haklara erişimi olmadığını söyleyebilir mi? - Toplumdaki eşitsizliklerle mücadele için atılması gereken öncelikli adımlar hangileridir?

Kolaylaştırıcılar için İpuçları Etkinliği açık alanda yaptığınız takdirde, katılımcıların sizi duyabildiğinden emin olun, özellikle

büyük bir grup ile çalışıyorsanız! Yardımcı kolaylaştırıcılar, okuduğunuz “durum ve olayları” gruba tekrar ileterek size yardım edebilirler.

Baştaki hayal etme aşamasında, bazı katılımcılar rolünü canlandıracakları kişinin yaşamı hakkında çok az bilgiye sahip olduklarını söyleyebilirler. Bunun çok da önemli olmadığını, hayal güçlerini kullanmalarını ve ellerinden geldiğince iyi bir iş çıkarmaya çalışmalarını söyleyin.

Etkinliğin gücü katılımcılar arasında büyümekte olan mesafenin grup üzerinde yarattığı etkide biter. Özellikle etkinliğin sonunda ileri doğru çok sık adım atanlarla hiç adım atmamışlar arasında büyük bir mesafe olacaktır. Etkiyi artırmak için, rolleri katılımcıların kendi yaşantılarıyla ilgili gerçeklerle uyumlu hale getirin. Bu durumda en az sayıda insanın ileriye doğru adım atmasını (“evet” demesini) sağlamış olduğunuzdan emin olun. Grubunuz çok büyük olduğu için yeni roller üretmeniz gerekiyorsa aynı durum yine geçerlidir.

Bilgilendirme ve değerlendirme bölümünde, katılımcıların canlandırdıkları karakter hakkında neler bildiklerini ele almak gerekir. Bu bilgiler kişisel deneyim yoluyla mı yoksa farklı bilgi kaynaklarından (haberler, kitaplar ya da fıkralar) mı edinilmiş? Karakterle ilgili zihinlerine yerleşmiş bilgi ve görüntülerin doğruluğundan ne kadar eminler? Bu yöntemle kalıp yargıların ve önyargıların nasıl ortaya çıktığını göstermiş olursunuz.

Bu etkinlik, katılımcıların farklı kuşak haklar (kişisel, siyasal ve sosyal, ekonomik ve kültürel haklar) arasındaki ilişkiyi algılamalarını, ayrıca bu haklara erişim konusunda fikir yürütmelerini sağlar. Yoksulluk ve sosyal dışlanma –örneğin sosyal dışlanma, mülteci ve sığınmacılar için de geçerli olmasına rağmen- sadece resmi haklarla ilişkili sorunlar değildir. Sorun, çoğunlukla bu haklara etkin erişim olmamasından kaynaklanır.

Çeşitlemeler Birçok sorunu gündeme getirmenin ve katılımcıların konularla ilgili kavrayışını geliştirmenin

bir yolu, ilk önce küçük gruplarda çalışma yapılması ardından fikirlerin genel oturumda paylaşılmasıdır. Bu durumda yardımcı kolaylaştırıcılarla çalışmak neredeyse bir zorunluluk halini alır. Bu yöntemi roller açıklandıktan sonra bilgi edinme bölümünün ikinci kısmında küçük grup çalışması olarak uygulayın. Katılımcılardan, yaşadıkları toplumda kimlerin daha az veya daha çok şansa ya da fırsata sahip olduklarını araştırmalarını isteyin. Bu tür eşitsizlikleri ortadan kaldırmak için ne tür önlemler alınabileceğini ve alınması gerektiğini sorun. Bir diğer alternatif, katılımcıların rollerinden birini ala alıp ne yapılabileceğini sormak olabilir, örneğin katılımcılara, toplumun ve hükümetin bu kişiye ilişkin ne gibi ödev ve sorumlulukları olduğunu sorabilirsiniz.

Rol Kartları

İşsiz ve bekâr bir annesin.

Bağlı olduğu parti şu anda hükümette olan siyasi bir partinin gençlik örgütü başkanısın.

Yerel banka şubesi müdürünün kızısın. Üniversitede ekonomi okuyorsun.

Fast food sektöründe işletmecilik yapan başarılı bir Çinli göçmenin oğlusun.

Dini bütün anne-babasıyla yaşayan Müslüman bir Arap kızısın.

Şu anda yaşadığın ülkenin Amerikan büyükelçisinin kızısın/oğlusun

Orduda askersin ve zorunlu askerlik hizmetini yapıyorsun.

Başarılı bir ithalat ihracat şirketinin sahibisin.

Tekerlekli sandalye ile hareket edebilen engelli bir adamsın.

Ayakkabı üreten bir fabrikadan emekli olmuş bir işçisin.

İlkokulu bitirmemiş 17 yaşında bir Roman (çingene) kızısın.

Eroin bağımlılığı olan genç bir sanatçının kız/erkek arkadaşısın.

HIV pozitif olan, orta yaşlı bir fahişesin.

22 yaşında bir homoseksüelsin.

Yeni resmi dilini akıcı konuşamadığın bir ülkede işsiz öğretmensin

Afrika kökenli bir fotomodelsin.

24 yaşında Afganistan’dan gelen bir mültecisin.

27 yaşında evsiz bir adamsın.

Irak’tan gelen kaçak bir göçmensin.

Dağların arasında çok uzak bir köyde yaşayan çiftçinin 19 yaşındaki oğlusun.

Durum ve Olaylar Aşağıdaki durumları sesli bir şekilde okuyun. Okuduğunuz her durumdan sonra, ileriye doğru

adım atmaları ve diğerlerine kıyasla nerede durduklarını anlamaları için katılımcılara kısa bir süre tanıyın.

- Hiçbir zaman ciddi bir maddi sıkıntı ile karşı karşıya kalmadın. - Telefon hattı ve televizyonu olan nezih bir evin var. - İçinde yaşadığın toplumda, dil, din ve kültürüne saygı gösterildiğini hissediyorsun. - Toplumsal ve politik olaylarla ilgili fikrinin dikkate alındığını, görüşlerinin dinlendiğini

hissediyorsun. - İnsanlar çeşitli konularda sana danışıyorlar. - Polis tarafından engellenme korkun yok. - İhtiyacın olduğunda tavsiye ve yardım için kime başvuracağını biliyorsun. - Kökeninden dolayı ayrımcılığa uğradığını hiçbir zaman hissetmedin. - İhtiyaçların için yeterli düzeyde sosyal ve tıbbi güvenceye sahipsin. - Yılda bir kez tatile çıkabiliyorsun - Arkadaşlarını evine akşam yemeği için davet edebiliyorsun. - İlginç bir yaşantın var geleceğin için olumlu düşünceler içindesin. - Kendi tercih ettiğin bir dalda öğrenim görüp bu konuda ilerleyebileceğini düşünüyorsun. - Tacize uğramaktan, sokakta ya da medya tarafından saldırıya uğramaktan korkmuyorsun. - Genel ve yerel seçimlerde oy kullanabiliyorsun. - En önemli dini bayramları akrabaların ve arkadaşlarınla kutlayabiliyorsun. - Yurtdışında bir seminere katılabiliyorsun. - Haftada en az bir kez sinema ya da tiyatroya gidebiliyorsun. - Çocuklarının geleceğinden endişe duymuyorsun. - Ayda en az bir kez yeni giysiler alabiliyorsun. - Tercih ettiğin birine aşık olabiliyorsun. - Yaşadığın toplum içinde beceri ve yeteneklerinin takdir edildiğini ve saygı gördüğünü

düşünüyorsun. - İnterneti kullanabiliyor ve internetten faydalanabiliyorsun.

Eğitim 2: Haberlerde Haklar Amaç: Bu etkinlik, insan hakları hakkında bilgisi olan kişilere uygun bir tanıtımdır.Haklarını

fark etmelerine ve günlük durumları insan hakları çerçevesine oturtmalarına yardım eder. Öğrenme noktaları: • Kağıt üzerindeki haklar günlük durumlarla ilişkilendirilir. İhtiyacınız olan şeyler: • Küçük grupların her birine en az bir tane düşecek kadar her tür eski gazete ve dergi • Yazı tahtası veya büyük boy kağıt ve tükenmez kalemler • El kitabında yer alan İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi ve İnsan Hakları Evrensel

Bildirgesi’nin özet versiyonu Zaman: 1 saat. Yöntem: • Aşağıdaki yazıyı gruba okuyun:

Modern dünyamızda eskisinden çok daha fazla bilgiye erişim olanağına sahibiz. Birçoğumuz bu bilgiye medya ve özellikle haberler yoluyla ulaşmaktayız. Her gün, TV ekranları ve gazeteler umutlu, trajik, mutlu, üzüntülü, basit veya karmaşık olaylar ve hikayelerle doludur. Genellikle kötü haberleri okuruz ve kendimizi çaresiz hissederiz. Buna rağmen, tekrar bakarak, insan hakları hakkındaki düşünceleri kullanarak başarının yollarını, hakların korunduğu ve uygulandığı yerleri, problemlerin örneklerini ve hakların yok varsayıldığı yerleri bulabiliriz.

• Dört kişilik küçük gruplar kurun • Gazete ve dergileri rasgele dağıtın • Yazı tahtasının / kağıdın tamamını kullanarak büyük bir daire çizin. Dairenin çevresine

mümkün olduğu kadar birbirinden aynı uzaklıkta aşağıdaki üç deyimi yazın. (Bu, daha sonra yapılacak gazete kesimine yer bırakır.)

• Üç terim o Yadsınan haklar o Korunan haklar o Kullanılan haklar

• Gruba bu üç terimi içeren haberleri bulmaları için gazete ve dergilere bakmalarını söyleyin. Katılımcıları reklamlar, ilanlar ve diğerleri de dahil olmak üzere gazetenin tümünü taramaları için teşvik edin.

• Katılımcılara aşağıdaki örnekleri verin. Yadsınan haklar Orada yaşayan insanlara sormadan kapatılan belediyeye ait bir sağlık kliniği olabilir. Bu sağlık

hatta yaşam hakkını yok varsaymayı anlatacaktır. Korunan haklar Kendilerine kötü muamele eden kişilerden kurtarılan çocuklar hakkındaki bir haber olabilir. Kullanılan haklar Bu gol atan bir futbolcunun fotoğrafı(eğer uluslararası bir maçsa), boş zaman geçirme hakkı,

sağlık hakkı, örgütlenme özgürlüğü hatta seyahat hakkını ifade eden bir resim olabilir. İş tamamlandıktan sonra (genellikle 10 dakika kadar sonra) katılımcılara İnsan Hakları

Evrensel Bildirgesi ve İnsan Hakları Evrensel Bildirgesin basitleştirilmiş versiyonuna bakmalarını ve gazete veya dergiden buldukları hikaye veya resimle ilgili maddeyi bulmalarını isteyin. Etkinliğin bu bölümü için 10 dakika verin.

Bulduklarını sırayla yazı tahtasına / büyük kağıda asmalarını isteyin. Bunu yaparlarken, bu örneği neden seçtiklerini ve İnsan Hakları Evrensel Bildirgesinin hangi maddesinin bununla ilişkili olduğunu açıklamalılar.

Seçilen örneklerden bazıları tümüyle eş zamanlı bir şekilde eylem içindeki, yadsınan, korunan aynı hak ya da hakların durumlarını içerecektir! Grubun inceleme yapmasına yardım etmek için aşağıdaki soruları sorun.

Sorular: • Yadsınan haklar, korunan haklar ve kullanılan haklar hakkında örnek bulmak kolay oldu

mu? • Deyimlerden birini resimle ifade etmek daha mı zordu? Neden? • Her üç deyimin de ilgili olduğu ve hepsinin birden yer aldığı herhangi bir gazete makalesi

veya diğer örnekler var mıydı? Hangisiydi? Neden? • Bir kişinin ya da bir grubun haklarının korunduğu ve bunun sonucu olarak bir diğerinin

haklarının ihlal edildiği herhangi bir örnek var mı? Böyle bir olayda sizin haklarınızın başladığı yerde benimkinin bittiği ve tersi bir anlayış yardımcı olabildi mi? Bu kavramı kullanmak tüm ilgili durumlarda daha iyi bir sonuç verir mi? Neden?

Seçenekler: Proje olarak akran grup üyeleri çatışmaların olduğu bölgelerde sivillerin haklarını korumak

için yapılan uluslararası çalışmaları veya yerel alanda saldırıya uğrayan grupların haklarının korunmasını inceleyebilir. (Not: Gençlerin hakların genelde ihlal edildiğini bilmesi gerekse de, eğer insan haklarının korunmasının mümkün olduğunu düşünüyorlarsa nasıl korunduğuna ilişkin bir bilgi oluşturmaları da kendileri için önemlidir.)

Eğitim 3: Kamp Yapmak Amaç: Bu oyun gençlerin, toplumların kendi insanlarının haklarını korumak için kuralları ve

yasaları nasıl geliştirdiklerini anlamalarını sağlar. Öğrenme noktaları: • Yönetim kuralları karışıklığı önler ve hakları korur • Bu tür kurallar en iyi demokratik koşullarla yapılır. İhtiyacınız olan şeyler: • İlerideki birkaç sayfada bulunan “durumlar” dan her gruba bir kopya. Zaman: yaklaşık 1 saat 30 dakika.

Yöntem: • Beş altı kişilik küçük gruplara ayrılın • Aşağıdaki metni gruba anlatın:

“Bir grup arkadaşınızla kamp yapmaya gittiğinizi hayal edin. Birileri size kamp yapmak için çok güzel bir yerden, medeniyetten uzakta, göl kenarında ağaçlar arasında bir alandan bahsetti. Birkaç haftadır birlikte gitmek için planlar yapıyorsunuz ve nihayet hafta sonu geldi. Uzun bir yolculuktan sonra meydanlığa geldiniz. Tatil için herkesin birlikte uyuyacağı büyük bir çadırda dahil olmak üzere gerekli her şeyi getirdiniz. Yakınınızda iyi suyu olan bir kuyu bulunmakta ve odun kesmek ve ateş yakmak için izniniz var. Bunun dışında başka bir hizmet yok, kural yok ve ne bir yetişkin ne de bir kamp yöneticisi var. Kampı kuruyor, yüzüyor ve bir haftalık bir eğlenceye hazırlanıyorsunuz. Fakat, kamptaki ilk günün sonunda kampın nasıl olması gerektiğine dair anlaşmazlıklar çıktı bile. Hepiniz tatilinizin daha kolay olması için bazı şeylerde anlaşmanız gerektiğini fark ettiniz. Bir toplantı düzenlediniz.”

• Katılımcılardan gruplarında karşılaşabilecekleri dört veya beş problemi sıralamalarını isteyin. Her problemin nasıl çözülebileceğine karar vermelerini isteyin.

• Katılımcılardan aşağıdaki soruları göz önüne almalarını isteyin o Kararlarını nasıl verdiler? o Kabul etmeyen kimse oldu mu? o Herkesin buna karşılık söyleyebileceği bir şey var mı? Neden? o Kabul edilen en zor karar neydi? Neden?

• Şimdi gruba aşağıdaki parçayı okuyun: • Katılımcılara aşağıdaki metni okuyun:

“Toplantıdan sonra her şey daha iyi gider ve daha iyi olur. Fakat, birkaç gün sonra bir daha olmasını engellemek için birlikte düzenlemeniz gereken birçok problem ortaya çıkar.”

• Eğer “durumlar”ı kopyalayabildiyseniz, her gruba bir set halinde verin. Gruplarda katılımcılar “durumlar”ın hepsini ters yüz şekilde masaya koymalı ve tek tek almalıdır. Her “durum” için ne yapılması gerektiğine karar vermeye çalışmalılardır. Eğer mümkünse, anlaşmaya çalışmalılardır. ( Eğer “durumlar”ın fotokopi veya kopyasını alamadıysanız, her ne kadar daha zor olacaksa da, hepsini tek tek okuyup grup olarak karar vermeye çalışın.)

• Eğer bazı gruplar oyunu diğerlerinden daha önce bitirirse, onlardan aşağıdaki tartışma soruları hakkında düşünmelerini isteyin.

• Tüm gruplar oyunu bitirdiğinde, tüm gruba ne kararlar aldıklarını sorarak “durumlar”ın üzerinden geçin. Her gruptan her “durum” hakkında yorum yapmalarını istemeyin, bu çok uzun sürer.

• Etkinliki aşağıdaki soruları kullanarak yapacağınız tartışma ile devam edin.

Sorular: • Bu etkinlikte kamptaki herkesin haklarını korumak için kurallar koydunuz. Eğer kurallarda

anlaşamasaydınız ya da kimse kurallara uymasaydı ne olurdu?

• Kuralı uygun yapan ve yapmayan şey nedir? • Yasalar hakkında ne düşünüyorsunuz? Adaletsiz veya kötü olsalar dahi yasalara her

zaman uymalı mıyız? • Bazı kurallar ve yasalar yazılı değildir. Örneğin, “ahlaki” veya dini yasalar. İnsanlar uymak

zorunda olmasalar dahi neden bu kurallara/yasalara uyarlar? • Kural ve yasalara insanların uyması genellikle cezalarla yada yaptırımlarla sağlanır. Siz

muhtemelen kampta kurallara uymayanlara yaptırım uygulamaya karar verdiniz. Yaptırımın amacı nedir? Ne tür yaptırımlar daha etkilidir? Yaptırımlar karşıtlarını üretir mi?

Seçenekler: • Bu etkinlik, akran grup üyeleri ve akran grup liderinin katılımcı bir şekilde anlaşmaya

vardıkları bir grup kuralı yapmak için bir başlangıç noktası olabilir. • Birçok ülkede, adam öldürmeden karaborsada ticaret yapmaya kadar tüm “suçlar” için

ceza idamdır. Bu etkinlik idamın caydırıcı bir ceza olup olmadığını tartışmak için başlangıç noktası olabilir.

Durum Kartları Durum Bir Bir kişi tam olarak kapanmayan çadır kapısının yanında uyumak zorunda. Sabahleyin, bu kişinin eşyaları dışarıya ıslak çimlerin üzerine saçılmış oluyor. Kişi eşyalarının zarar göreceği konusunda şikayet ediyor. Ne yaparsınız? Durum İki Toplantıda kampın nasıl işleyeceğine karar verdiniz. Şimdi, bir kişi alınan kararlardan habersizmiş gibi davranıyor. Kurallara uyulmasını nasıl sağlayabilirsiniz? Durum Üç Bir kişi çaydanlığı ateşe koydu ve sonra yüzmeye gitti. Çaydanlık ateşin üzerine düştü ve alevler çadırın bir köşesinin tutuşmasına neden oldu. Hepiniz güvenlik sorununuz olduğunu fark ettiniz. Başka şeyler de olabilir. Ne yaparsınız? Durum Dört Kuyudan su almak çok sıkıcı bir iş. Herkes su getirmektense yüzmeye gitmeyi tercih eder. Fakat biriniz yüzerken kasını zorladı ve artık su taşıyamaz durumda. Bu herkesin su taşımak için daha fazla zaman harcaması demek. Ne yaparsınız? Durum Beş İki kişi sigara içiyor, diğerleri içmiyor. İçmeyenler çadırda sigara kokusuna karşı çıkarken içenler dinlenirken sigara içebilmeleri gerektiğini söylüyorlar. Ne yaparsınız? Durum Altı Bir kişi radyo getirmiş ve sabah erken saatte yüksek sesle dinliyor. Bu herkesi çok kızdırıyor. Ne yaparsınız? Durum Yedi Hepiniz bir çadırı kullanmak zorundasınız fakat onu düzgün tutmakta anlaşamıyorsunuz. Bazıları çadırın her zaman düzenli olmasından hoşlanıyorken diğerleri istemiyor. Tartışmalar kampın ortamını etkiliyor. Ne yaparsınız? Durum Sekiz Bir kişi başkasına ait olan pahalı bir gitara zarar verir. Zararı veren kişi tamir için para vermek istemez. Ne yaparsınız? Durum Dokuz Bir arkadaşınız birkaç günlüğüne size katılır. Kendi çadırını getirmiştir fakat herkesin anlaştığı kurallara uymayı reddeder. Ne yaparsınız? Durum On İki kişi kampta alkol ve içimi konusunda kurallar olması gerektiğini düşünüyor. Sorunu görüşmek için bir toplantı istediniz. Çoğunuz tümüyle yasaklanmasına karşı. Ne yaparsınız?

Etkinlik 4: Hırsız? Amaç: Bu vaka çalışması gençlere topluma karşı sorumluluk fikrini vermek için ahlaki ikilemi kullanır. Vaka çalışmasındaki kişiye kazara çok miktarda para verilmesine rağmen, birçok gence alışverişte yanlış para üstü verilecek ve benzer bir seçim yapmak zorunda kalacaklardır.

Öğrenme noktaları: • Her hakka karşılık gelen bir sorumluluk vardır. Örneğin, yasalar tarafından eşit yargılanma

hakkına karşılık yasalara karşı saygılı olma sorumluluğu vardır. İhtiyacınız olan şeyler: • İnsan Hakları Evrensel Bildirgesinin basitleştirilmiş versiyonu Zaman: En az 1 saat Yöntem: • Beş altı kişilik küçük gruplara ayrılın • Aşağıdaki metni gruba okuyun:

“Ahmet her ay maaşının küçük bir bölümünü yerel bir bankaya yatırmaktadır. Çok değildir ama çocuklarıyla tatile gidebilmesi için tek şansı budur. Her ay banka kendisine hesabında ne kadar olduğunu bildiren hesap özeti göndermektedir. Bu ay Ahmet düşündüğünden daha fazla parası olduğunu görür. Bir yanlışlık olmalıdır. Bankaya hesabında olması gerekenden 2000 TL daha fazla paranın olduğunu bildiren bir mektup yazar. Banka ‘hayır bir yanlışlık yok, para sizin’ der.

Ahmet tekrar yazar. Banka ‘iki kere kontrol ettik, bir yanlışlık yapmadık’ diye cevap verir. Ahmet hala memnun değildir. Üçüncü kere tekrar yazar ve banka kendisine tekrar paranın onun olduğunu söyler.

Bundan sonra Ahmet kaybedeceği bir şey olmadığını düşünür. Parayı ailesinin ve kendisinin ihtiyacı olan şeylere harcamaya başlar. Yeni mobilyalar alır, evini dekore ettirir ve ailesiyle bir haftalık tatile gider.

Bir zaman sonra, bankadakiler bir yanlışlık yaptıklarını fark ederler. Ahmet’e verdikleri 2000 TL aynı adlı bir başkasına aittir. Banka Ahmet’ten parayı geri ödemesini ister. Ahmet kalanı geri verir fakat 1 milyar TL’den fazlasını harcamıştır. Ahmet hırsızlıkla suçlanır. Ahmet eğer hırsızlıktan suçlu bulunursa mahkemede aşağıdakiler ispatlanmalıdır:

o sahtekarlık yaptığı o başkasına ait bir şeyi aldığı ve sakladığını o aldığı şeyi sürekli elinde tutmak istediğini

• Katılımcılardan grup halinde Ahmet’in suçlu olup olmadığına karar vermelerini isteyin. Bunu cevaplamak için üç soru sormaları gerekmektedir:

o Ahmet sahtekarlık yaptı mı? o Ahmet bir başkasından bir şey aldı mı? o Ahmet bunu elinde tutmaya niyetlendi mi?

• Her üç soruya da cevap evet ise, Ahmet yasa önünde suçludur. • Eğer katılımcılar bir veya birkaçına hayır diye cevap verdilerse o zaman suçlu değildir. • Katılımcılar eğer hırsızlık yasasına göre Ahmet’i suçlu bulurlarsa ne tür bir ceza verilmesi

gerektiğini düşünürler? Örneğin, İngiltere’de bu türden bir suça hakim 10 yıla kadar hapis veya 3000 TL ‘ye kadar para cezası verebilir. (siz kendi ülkenizde verilecek cezayı bulabilir ve gruba söyleyebilirsiniz.) Eğer katılımcılar Ahmet’in suçlu olmadığına karar verirlerse ailesine ve evine harcadığı parayı geri ödemesini isterler mi?

• Şimdi gruba Ahmet’e gerçekte ne olduğunu açıklayın. “Üç günlük bir mahkemeden sonra mahkeme heyeti Ahmet’i hırsızlıktan suçlu bulmadı. Mahkeme heyetinin verdiği karar için neden göstermesi gerekmiyor fakat Ahmet’in hata

yapıldığına dair bankanın dikkatini çekme çabaları mahkeme heyetini sahtekarlık yapmadığına ikna etti. Ahmet hırsızlıktan suçlu bulunmadıysa da hala harcadığı parayı geri ödemesi gerekip gerekmediği sorusu cevapsız duruyor. Bu konuyla ilgilenmek mahkemenin yetkisinde değildi ve bankanın parayı geri istemek için yeni bir dava açması gerekti.”

Sorular: • Ahmet olsaydınız ne yapardınız? Neden? • Bankanın hatasını düzeltmek kimin görevi – Ahmet’in mi yoksa bankanın mı? Neden? • Paranın miktarının az veya çok olması vereceğiniz kararı değiştirir mi? • Ya diğer vakalar? Örneğin, arabasını kilitlemek araba sahibinin mi görevi yoksa açık olsa

dahi arabayı çalmamak herkesin sorumluluğu mu? • Ahmet’in bir arkadaşı olduğunuzu düşünün. Onu polise bildirir miydiniz? • Yasayı uygulamak kimin görevi? • İnsan Hakları Evrensel Bildirgesinin basitleştirilmiş versiyonuna (dördüncü bölüm) bakın.

Bu olay hangi hakları kapsamaktadır? Seçenekler: Proje olarak, grubunuz ülkenizdeki hukuk sistemi hakkında bir şeyler öğrenebilirler. Birçok

mahkeme salonu ziyaretçi kabul etmektedir. Proje hak ve sorumlulukların olduğu durumun taklit mahkemesi ile bitebilir.

BÖLÜM: 5

İNSAN HAKLARI EVRENSEL BİLDİRGESİ

Tam Metin İnsanlık topluluğunun bütün bireyleriyle kuruluşlarının bu Bildirgeyi her zaman göz önünde

tutarak eğitim ve öğretim yoluyla bu hak ve özgürlüklere saygıyı geliştirmeye, giderek artan ulusal veuluslararası önlemlerle gerek üye devletlerin halkları ve gerekse bu devletlerin yönetimi altındaki ülkeler halkları arasında bu hakların dünyaca etkin olarak tanınmasını ve uygulanmasını sağlamaya çaba göstermeleri amacıyla tüm halklar ve uluslar için ortak ideal ölçüleri belirleyen bu İnsan Hakları Evrensel Bildirgesini ilan eder.

Madde 1 Bütün insanlar özgür, onur ve haklar bakımından eşit doğarlar. Akıl ve vicdana sahiptirler,

birbirlerine karşı kardeşlik anlayışıyla davranmalıdırlar.

Madde 2 Herkes, ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasal veya başka bir görüş, ulusal veya sosyal köken,

mülkiyet, doğuş veya herhangi başka bir ayrım gözetmeksizin bu Bildirge ile ilan olunan bütün haklardan ve bütün özgürlüklerden yararlanabilir. Ayrıca, ister bağımsız olsun, ister vesayet altında veya özerk olmayan ya da başka bir egemenlik kısıtlamasına bağlı ülke yurttaşı olsun, bir kimse hakkında, uyruğunda bulunduğu devlet veya ülkenin siyasal, hukuksal veya uluslararası statüsü bakımından hiçbir ayrım gözetilmeyecektir.

Madde 3 Yaşamak, özgürlük ve kişi güvenliği herkesin hakkıdır.

Madde 4 Hiç kimse kölelik veya kulluk altında bulundurulamaz, kölelik ve köle ticareti her türlü biçimde

yasaktır.

Madde 5 Hiç kimseye işkence yapılamaz, zalimce, insanlık dışı veya onur kırıcı davranışlarda

bulunulamaz ve ceza verilemez.

Madde 6 Herkesin, her nerede olursa olsun, hukuksal kişiliğinin tanınması hakkı vardır. Madde 7 Herkes yasa önünde eşittir ve ayrım gözetilmeksizin yasanın korunmasından eşit olarak

yararlanma hakkına sahiptir. Herkesin bu Bildirgeye aykırı her türlü ayrım gözetici işleme karşı ve böyle işlemler için yapılacak her türlü kışkırtmaya karşı eşit korunma hakkı vardır.

Madde 8 Herkesin anayasa yada yasayla tanınmış temel haklarını çiğneyen eylemlere karşı yetkili ulusal

mahkemeler eliyle etkin bir yargı yoluna başvurma hakkı vardır.

Madde 9 Hiç kimse keyfi olarak yakalanamaz, tutuklanamaz ve sürgün edilemez.

Madde 10 Herkesin, hak ve yükümlülükleri belirlenirken ve kendisine bir suç yüklenirken, tam bir şekilde

davasının bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından hakça ve açık olarak görülmesini istemeye hakkı vardır.

Madde 11 1. Kendisine bir suç yüklenen herkes, savunması için gerekli olan tüm güvencelerin tanındığı

açık bir yargılama sonunda, yasaya göre suçlu olduğu saptanmadıkça, suçsuz sayılır. 2. Hiç kimse işlendiği sırada ulusal yada uluslararası hukuka göre bir suç oluşturmayan

herhangi bir eylem veya ihmalden dolayı suçlu sayılamaz. Kimseye suçun işlendiği sırada uygulanabilecek olan cezadan daha ağır bir ceza verilemez.

Madde 12 Kimsenin özel yaşamına, ailesine konutuna ya da haberleşmesine keyfi olarak karışılamaz,

şeref ve adına saldırılamaz. Herkesin bu gibi karışma ve saldırılara karşı yasa tarafından korunmaya hakkı vardır.

Madde 13 1. Herkesin bir devletin toprakları üzerinde serbestçe dolaşma ve oturma hakkı vardır. 2. Herkes, kendi ülkesi de dahil olmak üzere, herhangi bir ülkeden ayrılmak ve ülkesine

yeniden dönmek hakkına sahiptir.

Madde 14 1. Herkesin zulüm altında başka ülkelere sığınma ve sığınma olanaklarından yararlanma hakkı

vardır. 2. Gerçekten siyasal nitelik taşımayan suçlardan veya Birleşmiş Milletlerin amaç ve ülkelerine

aykırı eylemlerden doğan kovuşturma durumunda bu haktan yararlanılamaz.

Madde 15 1. Herkesin bir yurttaşlığa hakkı vardır. 2. Hiç kimse keyfi olarak yurttaşlığından veya yurttaşlığını değiştirme hakkından yoksun

bırakılamaz.

Madde 16 1. Yetişkin her erkeğin ve kadının, ırk, yurttaşlık veya din bakımlarından herhangi bir

kısıtlamaya uğramaksızın evlenme ve aile kurmaya hakkı vardır. 2. Evlenme sözleşmesi, ancak evleneceklerin özgür ve tam iradeleriyle yapılır. 3. Aile, toplumun, doğal ve temel unsurudur, toplum ve devlet tarafından korunur.

Madde 17 1. Herkesin tek başına veya başkalarıyla ortaklaşa mülkiyet hakkı vardır. 2. Hiç kimse keyfi olarak mülkiyetinden yoksun bırakılamaz.

Madde 18 Herkesin düşünce, vicdan ve din özgürlüğüne hakkı vardır. Bu hak, din veya topluca, açık olarak ya da özel biçimde öğrenim, uygulama, ibadet ve dinsel

törenlerle açığa vurma özgürlüğünü içerir.

Madde 19 Herkesin düşünce ve anlatım özgürlüğüne hakkı vardır. Bu hak düşüncelerinden dolayı

rahatsız edilmemek, ülke sınırları söz konusu olmaksızın, bilgi ve düşünceleri her yoldan araştırmak, elde etmek ve yaymak hakkını gerekli kılar.

Madde 20 1. Herkesin silahsız ve saldırısız toplanma, dernek kurma ve derneğe katılma özgürlüğü vardır. 2. Hiç kimse bir derneğe girmeye zorlanamaz.

Madde 21 1. Herkes, doğrudan veya serbestçe seçilmiş temsilciler aracılığı ile ülkesinin yönetimine

katılma hakkına sahiptir. 2. Herkesin ülkesinin kamu hizmetlerinden eşit olarak yararlanma hakkı vardır. 3. Halkın iradesi hükümet otoritesinin temelidir. Bu irade, gizli veya serbestliği sağlayacak

benzeri bir yöntemle genel ve eşit oy verme yoluyla yapılacak ve belirli aralıklarla tekrarlanacak dürüst seçimlerle belirlenir.

Madde 22 Herkesin, toplumun bir üyesi olarak, sosyal güvenliğe hakkı vardır. Ulusal çabalarla ve

uluslararası işbirliği yoluyla ve her devletin örgütlenmesine ve kaynaklarına göre, herkes onur ve kişiliğinin serbestçe gelişim için gerekli olan ekonomik, sosyal ve kültürel haklarının gerçekleştirilmesi hakkına sahiptir.

Madde 23 1. Herkesin çalışma, işini serbestçe seçme, adaletli ve elverişli koşullarda çalışma ve işsizliğe

karşı korunma hakkı vardır. 2. Herkesin, herhangi bir ayrım gözetmeksizin, eşit iş için eşit ücrete hakkı vardır.+ 3. Herkesin kendisi ve ailesi için insan onuruna yaraşır ve gerekirse her türlü sosyal koruma

önlemleriyle desteklenmiş bir yaşam sağlayacak adil ve elverişli bir ücrete hakkı vardır. 4. Herkesin çıkarını korumak için sendika kurma veya sendikaya üye olma hakkı vardır.

Madde 24 Herkesin dinlenmeye, eğlenmeye, özellikle çalışma süresinin makul ölçüde sınırlandırılmasına

ve belirli dönemlerde ücretli izne çıkmaya hakkı vardır.

Madde 25 1. Herkesin kendisinin ve ailesinin sağlık ve refahı için beslenme, giyim, konut ve tıbbi bakım

hakkı vardır. Herkes, işsizlik, hastalık, sakatlık, dulluk, yaşlılık ve kendi iradesi dışındaki koşullardan doğan geçim sıkıntısı durumunda güvenlik hakkına sahiptir.

2. Anaların ve çocukların özel bakım ve yardım görme hakları vardır. Bütün çocuklar, evlilik içi veya evlilik dışı doğmuş olsunlar, aynı sosyal güvenceden yararlanırlar.

Madde 26 1. Herkes eğitim hakkına sahiptir. Eğitim, en azından ilk ve temel eğitim aşamasında

parasızdır. İlköğretim zorunludur. Teknik ve mesleksel eğitim herkese açıktır. Yüksek öğretim, yeteneklerine göre herkese tam bir eşitlikle açık olmalıdır.

2. Eğitim insan kişiliğini tam geliştirmeye ve insan haklarıyla temel özgürlüklere saygıyı güçlendirmeye yönelik olmalıdır. Eğitim, bütün uluslar, ırklar ve dinsel topluluklar arasında anlayış, hoşgörü ve dostluğu özendirmeli ve Birleşmiş Milletlerin barışı koruma yolundaki çalışmalarını geliştirmelidir.

3. Çocuklara verilecek eğitimin türünü seçmek, öncelikle ana ve babanın hakkıdır.

Madde 27 1. Herkes toplumun kültürel yaşamına serbestçe katılma, güzel sanatlardan yararlanma,

bilimsel gelişmeye katılma ve bundan yararlanma hakkına sahiptir. 2. Herkesin yaratıcısı olduğu bilim, edebiyat ve sanat ürünlerinden doğan maddi ve manevi

çıkarlarının korunmasına hakkı vardır. Madde 28 Herkesin bu Bildirgede öngörülen hak ve özgürlüklerin gerçekleşeceği bir toplumsal ve

uluslararası düzene hakkı vardır.

Madde29 1. Herkesin, kişiliğinin serbestçe ve tam gelişmesine olanak veren topluma karşı ödevleri

vardır. 2. Herkes haklarını kullanırken ve özgürlüklerinden yararlanırken, başkalarının hak ve

özgürlüklerinin tanınması ve bunlara saygı gösterilmesinin sağlanması ve demokratik bir toplumda genel ahlak ve kamu düzeniyle genel refahın gereklerinin karşılanması amacıyla yalnız yasayla belirlenmiş sınırlamalara bağlı olur.

3. Bu hak ve özgürlükler hiçbir koşulda Birleşmiş Milletlerin amaç ve ilkelerine aykırı olarak kullanılamaz.

Madde 30 Bu bildirgenin hiçbir kuralı, herhangi bir devlet, topluluk veya kişiye, burada açıklanan hak ve

özgürlüklerden herhangi birinin yok edilmesini amaçlayan bir girişimde veya eylemde bulunma hakkını verir biçimde yorumlanamaz.

Özet Metin

Madde 1: Eşitlik hakkı Madde 2: Ayrımcılık yasağı Madde 3: Yaşama, özgürlük, kişi güvenliği hakkı Madde 4: Kölelik yasağı Madde 5: İşkence ve aşağılayıcı muamele yasağı Madde 6: Hukuk önünde bir kişi olarak tanınma hakkı Madde 7: Hukuk önünde eşitlik hakkı Madde 8: Yetkili mahkeme aracılığıyla hukuk yollarına başvurma hakkı Madde 9: Keyfi gözaltına alma ve sürgün yasağı Madde 10: Adil ve açık yargılanma hakkı Madde 11: Suçluluk kanıtlanana dek masum sayılma hakkı Madde 12: Özel yaşama, aile yaşamına, konuta ve haberleşmeye müdahale yasağı Madde 13: Ülke içinde ve dışında seyahat etme hakkı Madde 14: Zulümden kurtulmak için başka ülkelere sığınma hakkı Madde 15: Uyrukluğa sahip olma hakkı ve uyrukluğu değiştirme özgürlüğü Madde 16: Evlenme ve aile kurma hakkı Madde 17: Mülkiyet hakkı Madde 18: İnanç ve din özgürlüğü Madde 19: Görüş sahibi olma ve bilgi özgürlüğü Madde 20: Barışçıl toplanma ve örgütlenme özgürlüğü Madde 21: Ülke yönetimine ve serbest seçimlere katılma hakkı Madde 22: Sosyal güvenlik hakkı Madde 23: İstediği işte çalışma ve sendikalara katılma hakkı Madde 24: Dinlenme ve boş zaman hakkı Madde 25: Elverişli yaşama standartları hakkı Madde 26: Eğitim hakkı Madde 27: Topluluğun kültürel yaşamına katılma hakkı Madde 28: Bu belgenin tanımladığı sosyal düzene sahip olma hakkı Madde 29: Özgür ve tam gelişme için topluma karşı ödevler Madde 30: Yukarıdaki haklara devlet ya da kişiler tarafından müdahale yasağı