İNSAN HAKLARI VE

AZINLIKLAR

BAHATTİN YILMAZ - Uluslararası Örgütler

İNSAN HAKLARI

İnsan hakları; tüm insanların hiçbir ayrım gözetmeksizin yalnızca insan oluşlarından dolayı eşit, özgür ve onurlu yaşama hakkına sahip olmasıdır. Herkes, cinsiyet, ırk, renk, din, dil, yaş, tabiiyet, düşünce farkı, ulusal veya toplumsal köken, zenginlik gibi fark olmaksızın kanun karşısında eşittir.

Özgür bir şekilde düşüncelerini açıklamak, istediği yere gitmek, yerleşmek, diğer insanlarla ve makamlarıyla olan ilişkilerinde insanca ve hakça muamele görmek, insanların günlük yaşamında farkına varmadan yararlandığı haklardan bazılarıdır.

Kutsal değerlere hakaret etmek, toplumda infial yaratmak, ve bunların övülmesi, teşvik edilmesi, ifade özgürlüğüne girmez. Bu bir hak değildir.

Can ve mal güvenliği, din ve vicdan özgürlüğü, düşünce ve ifade özgürlüğü ve siyasi haklar gibi geleneksel hak ve özgürlükler birinci kuşak;

Çalışma hakkı, adil ve eşit ücret, insan haysiyetine yaraşır bir yaşam düzeyine kavuşma hakkı ve sağlık hizmetlerinden yararlanma hakkı gibi bir takım ekonomik ve sosyal haklar da ikinci kuşak haklar olarak adlandırılmaktadır.

Teknolojik gelişmeye paralel olarak temiz bir çevrede yaşama hakkı, bilgisayar verilerine karşı özel hayatın korunmasını isteme hakkı, sanat ve bilim özgürlüğü, tüketici hakkı, tıbbi ve biyolojik gelişmelere karşı korunma hakkı gibi haklar da üçüncü kuşak haklardır ve bu haklara ilişkin kavramlar sürekli gelişme göstermektedir.

İnsan haklarının temelini 10 Aralık 1948 tarihli İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ile 4 Kasım 1950 tarihli Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi oluşturmaktadır.

Türkiye tarafından 1954'te onaylanmış olan ve iç mevzuatımızın bir parçasını oluşturan Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, temel hak ve özgürlükleri: yaşama hakkı, işkence, insanlık dışı veya küçültücü muamele yasağı, kölelik ve zorla çalıştırma yasağı, kişi özgürlüğü ve güvenliği, hak arama özgürlüğü ve adil yargılanma hakkı, suç ve cezaların kanuniliği, özel hayat, aile hayatı ve haberleşmenin gizliliği, düşünce, din ve vicdan özgürlüğü, ifade özgürlüğü, toplantı, dernek ve sendika kurma özgürlüğü, evlenme ve aile kurma hakkı, şikayet hakkı, ayrım yapma yasağı olarak belirlemiştir.

Daha sonra toplum yaşamında meydana gelen gelişmelere paralel olarak düzenlenen protokollerle bu haklara: mülkiyet hakkı, eğitim ve öğrenim hakkı, seçim hakkı, yerleşme ve seyahat özgürlüğü gibi yeni haklar eklenmiştir. 

Günümüze kadar bir çok ülke veya ülkelerin oluşturduğu uluslararası topluluklar tarafından, dünya toplumlarını kapsayacak şekilde, geçicilikten uzak, hukuksal normlara, ahlak ve etiğe dayanan bir takım belgeler yayımlanagelmiştir.

İngiltere’de 1215 yılında imzalanan Magna Carta Libertatum ile kral ilk kez yetkilerini kısıtlamış ve halka bazı hak ve özgürlükler tanımıştır

Fransa Meclisi'nin 26 Ağustos 1789'da onayladığı İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi bir diğer örnektir.

İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komisyonu'nun 10 Aralık 1948'de, BM Genel Kurulu'nun Paris'te yapılan oturumunda kabul edilen 30 maddelik bildiridir.

(ABD'nin 32. Başkanı Franklin D. Roosevelt'in eşi ve kuzeni)

Eleanor Roosevelt bu bildiriyi "Bütün insanlığın Magna Carta'sı olarak" tanımladı.

KURULUŞLAR

AMNESTY INTERNATIONAL

ULUSLARARASI AF ÖRGÜTÜ

1961 yılında kurulan örgütün amacı, tüm dünyada düşüncelerinden dolayı mahkum edilmiş olanların serbest bırakılmasını, tüm siyasal tutukluların açık ve adil bir biçimde yargılanmasını, işkence ve ölüm cezasının kaldırılmasını sağlamaktadır.

Örgüt kâr amacı gütmeden veya herhangi bir dini inancın ya da siyasi görüşün taraftarlığını yapmamaktadır.

Örgüt, insan hakları ihlallerine karşı toplumların farkındalığını arttırmak adına birçok kampanya başlatmıştır.,

2007 yılında Guantanamo’da yaklaşık 5 yıldır süren hukuka aykırı gözaltılar için eylemler başlatmıştır.,

2008 Pekin Olimpiyatları Çin’deki insan hakları uygulamalarının gözlenmesi için iyi bir fırsat olmuştur.

Mülteci hakları, inanca dayalı ayrımcılık, işçi hakları ve silah ticareti anlaşmaları konularında çeşitli kampanya metotları ve sosyal medya kanalları sayesinde önemli çalışmalar gerçekleştirmektedir.

İnternet sitesi: https://www.amnesty.org

F

İNSAN HAKLARI İZLEME ÖRGÜTÜ

İNSAN HAKLARI İZLEME ÖRGÜTÜ

İnsan Hakları İzleme Örgütü dünyanın her yerindeki insanların haklarını korumak üzere kurulmuştur,

Örgüt, ihlalleri araştırıp ortaya çıkararak bu olaylardan sorumlu kişileri veya kurumları ihlallerden sorumlu tutar,

İhlallere sebep olan devletlere karşı durarak kötü niyetli uygulamaları sona erdirmeye çalışmaktadırlar,

İnsan Hakları İzleme Örgütü daha ayrıntılı ve titiz olarak kampanyalarını yürütmektedir.

Genel olarak çocukların cinsel istismarı ve küçük yaşta evlilik konusunda kamuoyunun bilinçlendirilmesi yolunda adımlar atmaktadırlar,

Bununla birlikte, göçmenler ve mülteciler üzerine yapılan çalışmaları yönlendirmekte ve ülkelerdeki kültür farklılıkları sebebiyle ortaya çıkan ihlaller alanında yoğunlaşmaktadırlar,

Bölgesel katliamlar da örgütün dikkatini çeken ayrı bir konudur.

İnternet sitesi: https://www.hrw.org

Human Rights Without Frontiers

Sınırları Olmayan İnsan Hakları Örgütü

SINIRL ARI O LM AYAN İN SAN HAKL AR I Ö RGÜTÜ

Sınırları Olmayan İnsan Hakları Örgütü, insan hakları alanında analiz, izleme ve araştırma yapmaktadır,

Ulusal ve uluslararası düzeylerde hukukun üstünlüğünü ve demokrasiyi teşvik etmeyi amaç edinmiştir,

Pek çok insan hakları savunucusu örgüt gibi, yaptığı faaliyetlerle insan haklarının temel alınarak tüm dünya insanları için güvenilir adil ve eşit bir yaşam sağlamaktır.

İnternet sitesi: http://hrwf.eu/

TÜRKİYEDEN ÖRNEKLER

AZINLIKLAR Azınlık, sosyolojik olarak bir devlette sayısal bakımdan az olan, başat olmayan ve çoğunluktan farklı niteliklere sahip olan gruplar olarak tanımlanmaktadır,

Ne var ki hukuki olarak azınlıklar hakkında üzerinde anlaşılmış ortak bir resmi tanım yoktur,

Azınlıklar hukukunda genel olarak kabul edilen tanım ise BM Ayrımcılığın Önlenmesi ve Azınlıkların Korunması Alt Komisyonu Raportörü Francesco Capatorti'nin Medeni ve Siyasal Haklar Sözleşmesi'nin 27. maddesine dair hazırladığı rapordaki ölçütlere dayanır. 

Capatorti tanımına göre azınlık “sayıca bir devletin nüfusunun geri kalanından az olan, hakim olmayan durumda bulunan, bu devletin vatandaşı olan üyeleri nüfusun geri kalanından farklı etnik, dinsel ya da dilsel özelliklere sahip, üstü örtülü bir biçimde de olsa kültürlerini, geleneklerini, dinlerini ya da dillerini korumaya yönelik bir dayanışma gösteren bir grup” şeklinde açıklanmaktadır.

Lozan Barış Antlaşması uyarınca Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarından yalnızca gayrimüslim olanlarının azınlık haklarından yararlandırılması prensibi kabul edilmiştir.

Türkiye Cumhuriyeti, bu toplulukların yalnızca Rumlar, Yahudiler ve Ermeniler olduğunu dile getirmektedir.

Yani Kürtler, yaygın zannın aksine azınlık değil, devletin, bizatihi Türklerle eşit ve paydaş sahibi olarak kabul edilmektedirler.

BUNUN YANINDA

Uluslararası hukukta genel kabul gören yaklaşıma göre, kendisini azınlık grubunun bir üyesi olarak tanımlayıp tanımlamamak tamamen bireyin iradesine kalmış bir konudur.

Sözleşmenin 3. maddesinde "Ulusal azınlığa mensup her kişi, kendisine bu azınlığın üyesi olarak davranılmasını ya da davranılmamasını serbestçe seçme hakkına sahiptir ve bu seçimi veya bu seçimiyle bağlantılı hakların kullanımı herhangi bir olumsuzluğa neden olamaz" denilmektedir.

BM İnsan Hakları Komitesi'nin (İHK) genel yorumlarında da belirttiği üzere, azınlık statüsüne sahip olmak bireylerin faydalanabilecekleri bir durumdur,

Ancak İHK'nin Sandra Lovelace v. Kanada kararında açıkça belirttiği üzere, bireyler bir azınlık grubunun üyesi olmaya zorlanamazlar,

BM İHK'nin bu yorumu çok kültürlülüğü ve bireyin kendi kimliğini seçme haklarını temel almaktadır,

Dünya tarihindeki ilk azınlık hakları 1849 yılında Macar danışma meclisi tarafından oluşturulmuştur.

AZINLIK HAKLARINI DÜZENLEYEN TEMEL İNSAN HAKLARI STANDARTLARI ;

Uluslararası Sivil ve Politik Haklar Anlaşması (Madde 27),

Birleşmiş Milletler'in ulusal, etnik, dini ve dilsel azınlıklara üye kişilerin haklarına ilişkin açıklaması,

Avrupa Konseyi antlaşmaları (Ulusal Azınlıkların Korunması Çerçeve Sözleşmesi ve Bölgesel ve Azınlıktaki Dilleri Koruma Antlaşması),

ve 1990 tarihli AGİT Kopenhag belgesidir.

DÜNYADAN ÖRNEKLER

TEŞEKKÜRLER