Smart farm concept

Smart Farm Initiative

A new approach for modern agriculture

พสทธ ไพบลยรตนศนยทคโนโลยอเลกทรอนกสและคอมพวเตอรแหงชาตสำานกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต

กรณศกษาปจจยความสำาเรจของการใช ICDT ในระดบพนท

ใครจะปลกขาว...ใหเรากน?

ทำาไมตองใช ICDT เพอการเกษตร

การออกแบบ Smart Farm เชงนโยบายและการปฏบต

เทคโนโลยทจำาเปน

กรณศกษาปจจยแหงความสำาเรจในการใช ICDT ในพนท องคประกอบทสำาคญ

ทำาไมตอง Smart?

โลกทไมเหมอนเดม

http://www.france24.com/en/20160807-earth-overshoot-day-resources-depleted-quickest-rate-ever-2016

โลกทเปลยนไป• ประชากรโลกจะเพมเปนประมาณ 9,191 ลานคน in 2025 (UN)• ผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพอากาศตอภาคเกษตร• นำาทหายากและมคามากขน และนำามาซงความขดแยง• พนทเพอการเกษตรลดลง• ความตองการอาหารของประชากรโลกทเพมขน• ความสมดลของความตองการพชเพออาหารและพลงงาน• ความตองการของผบรโภคทเปลยนไป (คณภาพ ความปลอดภย ความ

หลากหลาย ทางเลอกใหม)

ประเทศไทยทเปลยนไป• ขอตกลงการคาเสรสงผลกระทบตอการผลตภาคเกษตร• ความหลากหลายทางชวภาพถกทำาลาย• การใชพนทผดประเภท (Land Mis-used)• การเกษตรแปลงใหญ ประชารฐ• การเกษตรขามชาต• ความไมแนนอนของตลาด เวลา และนโยบาย• ตนทนสง ราคาตำา

เกดอะไรขนในภาคการเกษตรไทย?ถงเวลาทตองใชเทคโนโลยและนวตกรรมใหมทางการเกษตรแลวหรอยง?

• Aging society สงคมผสงอาย• Lack of skill farm labors ขาดแรงงานทมความชำานาญ• Labors shortage ขาดแคลนแรงงานภาคเกษตร• Young generation is out of farm คนหนมสาวไมอยากประกอบอาชพ

เกษตร• Cost of production ตนทนการผลตสง• Non-tariff barriers กฏ กตกาสากลทเปนขอจำากด• Globalization markets ตลาดทเปดเปนทงวกฤต และโอกาส

ความหวง?

เกษตรเพอสขภาวะ

มองไปขางหนาในภาคการเกษตรไทย?เทคโนโลยและนวตกรรมใหมทางการเกษตรกบ นโยบาย Thailand 4.0?

• Food safety มาตฐานความปลอดภยในผลผลตทางการเกษตรและการแปรรป (GAP, traceability….quality assurance scheme)

• Higher crop yields ทำาอยางไรจะเพมผลผลตตอหนวยพนท ในสภาพแวดลอมทเปลยนแปลง ตนทนทสงขน แรงงานทหายาก

• High touch products and productivity การเพมมลคาใหผลผลตกบตลาดเฉพาะทางทแนวโนมสงขน ดวยความรและนวตกรรมใหม

เปาหมายของการเกษตรไทยอยทไหน.....เปาหมายของใคร?

Thailand 4.0? จะไปทางไหนกน?

Thailand 4.0? จะไปทางไหนกน?

การเปลยนแปลงของภาคเกษตรไทยถงเวลาของการใช ICDT เพอการเกษตร แลวหรอยง?



สมานฉนท?





Food & Non-food


การลงทนและสงแวดลอม?


เกษตรกรรายยอยอยตรงไหน?




เกษตรกรไทย...อยตรงไหน?

ทำาอยางไรจง Smart?

Smart Farm?A new management approach for agricultural business with new technologies and utilization of knowledge and information services

วถใหมของการเรยนร เพอพฒนาคณภาพชวตของตนa new approach of learning

Smart Farm = ICDT + agriculturists + human sensing

Smart Thailand-Thailand 4.0-e-Agriculture-Smart Farm

Domain ทสำาคญในดานเทคโนโลยสารสนเทศกบการเกษตรในประเทศ

Smart Agricultur

e

Sensor dataof Agr-Machines

ISO11783

移動監視SNSSmartphones

Faming Data Field Data

Sensor NetworksSuch As Field Server

Others

UAVSatellites

etc.

API API API API

API （ Application Interface）CLOP: CLoud Open Platform in agriculture

New Appsand

Businesses

DevelopingNew Businesses

Consortium

Decision SupportSystem GAP

Precision Farming

Models

Applicayions

การผสมผสานเทคโนโลย ICDT ใน supply/vale chain ของสนคาเกษตร

ผผลต ผบรโภค

New design forsmarter tropical greenhouse

New farm and orchardmanagement

New approaches forRice and field cropsproduction

เทคโนโลยและการจดการทเหมาะสม

การผลตในโรงเรอน

สวนผลไม

ไร นา

Smart Farm กบ Thailand 4.0Thailand 4.0 …….เราจะไปทางไหน...อยางไร

ใครคอเกษตรกร?เทคโนโลย Smart Farm เพอใคร?

AppropriatedTechnologiesFor 3 Smart

farmers

New farmersgeneration

Farm Technicalstudents

Investors

Smart Farm

Smart OfficersSmart Farmers

แนวทางทควรจะเดนภาพการเปลยนแปลงและแนวโนม

ภาพการเปลยนแปลงและแนวโนมวสาหกจชมชนผลตขาวคอวง จ.ยโสธร

ภาพการเปลยนแปลงและแนวโนมสถาบนทเรยนไทย

Durian delivery servicesสถาบนทเรยนไทย

ภาพการเปลยนแปลงและแนวโนมกลมผผลตลำาไยพวงทอง อ.บานแพว จ.สมทรสาคร

ภาพการเปลยนแปลงและแนวโนมFood and Non-Food

เชอมโยงผผลตกบผบรโภคผาน social networkShow & Share บน social network รวมกนแกปญหา และเดนไปสมาตรฐานและความปลอดภย

จดตงโดยชาวสวน เพอชาวสวนกำาหนดมาตรฐาน premium gradeเนนตลาดเฉพาะ แปรรปเพอเพมมลคา

จดตงโดยชาวสวนรนใหม แสวงหาเทคโนโลยการจดการดานระบบการใหนำาปย การศกษาผลกระทบจากสภาพอากาศ

จดตงโดยชาวสวนมะมวงในพนทภาคตะวนออกถงภาคเหนอ รวมกนศกษาผลกระทบของสภาพอากาศตอการออกดอกตดผล และการทำาขอมล supply-side และDemand-side กบผสงออก

เชอมโยงผผลตกบผบรโภคผาน social networkShow & Share บน social network รวมกนแกปญหา และเดนไปสมาตรฐานและความปลอดภย

การนำาเทคโนโลย ICDT ลงสชมชนเกษตรชมชนแหงการเรยนร....ตองเรยนร

Village that LearnHuman sensing – Crown Sourcing

Learning by DoingLocation Based Services

วถใหมของ แนวคด การเรยนร การจดการ ดานการเกษตร ทรพยากร และวถชวต (Knowledge society)

กรณศกษาบานสามขา...ชมชนแหงการเรยนร บานหวยขมน...Agriculture Information Services

เกษตรกรรนใหม...โอกาสอยตรงไหน?สารสเทศเพอการวางแผน พฒนา และใชประโยชน บนฐานสงคมแหงการเรยนร

Key success• Co-creation ความรวมมอ...รวมใจ• Problems Based/Area Based มองทปญหาเชงพนทรวมกน• Learning by Doing เรยนรดวยการลงมอทำา• Value Proposition แบงปนประสบการณและผลประโยชน• Scalability ขยายเครอขายอยางมขอบเขต

เงอนไขของความสำาเรจ

• Facilitators ผให ผรวมคด ผรวมเรยนร• Learners ผเรยนร• Appropriated ICT เทคโนโลยทเหมาะสมกบบรบทของโจทยและพนท• Time เงอนเวลา• Management การจดการ

Constructionism theory + The Fifth discipline + พทธศาสตร

จะไปถงจดหมายปลายทาง..ไดอยางไร?

http://www.okhlaheadlines.com/success-mantra/thinking-out-of-the-box.html

เรมตนจากความวางStart from opening hearth

Information and Learning

บรณาการภมปญญาและการเรยนร

Knowledge and Morality

การจดการความร

Wisdom and InnovationVillage that Learn

ภมปญญาและนวตกรรม

Sustainability ความยงยนบนฐานความรและการจดการ

Endogenous growthShow & sharing

ReflectionOwnership

Management and facilitate

Circle of Life Long Learning

วงลอแหงการเรยนร

ระยะท 1 บรณาการภมปญญาและขอมลบรณาการและการเรยนร

ภมปญญา(resources) และ

ขอมล(data)สรางเนอหาการเรยน

ร(contents)

• ประมวลองคความร วถคด วถชวต การผลต การบรโภค เครอขายสงคม รากทางวฒนธรรม

• แสวงหา/ตอบโจทยชมชน• เรยนรความตองการชมชน

ระยะท 2 การจดการความรพฒนาการ การปรบตว ลดชองวางในการเขาถงเทคโนโลย

ความรจากภายนอก ผสมผสานกบความร

จากภายในเกดบรณาขอมลอยางเปนระบบ คลงขอมลชมชน การจดการการใช

ขอมล

• ภมปญญาทองถน• เทคโนโลยสารสนเทศ• ลดชองวางการเขาถง• เทคโนโลยทเกอกล

• บรณาการขอมลและการใชประโยชนตามบรบทชมชน

• ระบบสารสนเทศภมศาสตร• ระบบจดเกบภาพ• ระบบจดเกบขอมล• ระบบโทรมาตร• การจดการทรพยากร• ขอมลนำาและเกษตร• ฐานขอมลพนธไม• บญชชมชน• Social business

• แกนนำาทางความคด• facilitators

ระยะท 3 Knowledge and morality กอเกดปญญาสการจดการทางสงคม

Knowledge & morality

กระบวนการเรยนร ตอยอดความรใหม ผสม

ผสานภมปญญาทองถนกอเกดปญญา

นวตกรรม หรอความรสรางสรรคความร

ใหมกระจายและแบงปน

ความรรวมกน

• เกดการระดมสมอง• สรางกระบวนการเรยนรรวม

กน• สรางความอยากเรยนร ตนตว

สนใจตอการแสวงหาความร • เกดประโยชนตอชมชน• พอ แม เปนคร• คนมความสข

• แตกยอดพฒนาองคความร • สงสมประสบการณ เปลยน

แปงชวต• เกดปญญาในการบรหาร

จดการสงคม• สรางภมคมกน• มสต มปญญา(แกปญหา)• รรกสามคค• มคณธรรม

• มธรรมรฐ• ตงหลกปกฐาน• คดคนผลตความรใหม• มความเปนสากลสามารถ

แขงขนได• รกษาและพฒนาความเปน

เอกลกษณ• เพมมลคาทนชมชน

• สรางแบบอยางการเรยนรเพอแลกเปลยนประสบการณ

ระยะท 4 การสะสมทนทางสงคมสงคมแหงการเรยนร สงคมเขมแขง และยงยน

ทนทางสงคมHealth & mind driving future

กลนกรองและตกผลตวธคดตางๆ อภปรชญา

• วถชวต สงคม เศรษฐกจ สถานภาพ ภมปญญา ความร สงแวดลอม สขภาพอนามย สทธเสรภาพ การเมอง....

• ทฤษฏการสรางสรรคดวยปญญา• วถพทธ หรอศรทธาในศาสนา• เศรษฐกจพอเพยง• ความหลากหลายทางวฒนธรรม• สงคมฐานความร • การเปดพนททางความคด• สงคมเขมแขง วฒนธรรมหนก

แนน• โลกาภวฒน

• ชมชนเขมแขง• หลดพนปญหาความยากจน

พนฐาน• สรางสงคมแหงการเรยนร

ตลอดเวลา

Facilitatorsผรวมคด

Learnersผเรยนร

Appropriated technologiesเทคโนโลยทเหมาะ

สม

Managementการจดการ

Right Timeเงอนเวลา

องคประกอบทสำาคญ (Key success)

New mindset & new mind mapfrom problem based, area based, finding solution

โจทยปญหาจากพนท

Personal mastery อานตนออก บอกตนได ใชตนเปน เหนตนชด พฒนาตนเองอยางสมำาเสมอ

1

New mindset & new mind map เปดใจ..รบสงใหมconcept and guideline of thinking

Olean Business Institute, Boston

Mental model รบฟงความคดเหนทแตกตางของผอนดวยความเขาใจและใจเปนสข

2

New learning environment ทกทเปนหองเรยนlearning and practice based on technology

ลำาปาง

Shared vision สามารถสรางวสยทศนและเปาหมายรวมกนได3

Learning by Doingสนฐตโก

Team learning สามารถเรยนรจากการทำางานรวมกนไดอยางเปนกลยาณมตร

4

ของเลนใหมทเหมาะกบวย

หาผใชเทคโนโลย

Data Inputเรยนรทจะจดบนทก เพอนำาไปสการใชประโยชน

เรยนรทจะใชขอมลเพอการจดการอยางเปนระบบLearning how to utilizes data?How to collect and use data in daily life?

Systems thinking คดเปนระบบและครบวงจร5

เรยนรดวยการลงมอทำาleading to solve community problems

System Thinking คดอยางเปนระบบ ดวยการเขาใจปญหา สาเหตของปญหา แนวทางการแกไข และลงมอทำา

A new approach of To Have and Usable

การ ม เขาถง ใชประโยชน และแบงปน

Network of sharingเครอขายการเรยนรรวมกน ดวยวถ show & share

Each problem bring us to continue learning……..life long learning

เตรยมใจ...เตรยมคน...เตรยมเรยนรและจดการ

Leadership !

คลสเตอรเกษตรอาหาร

การสรางเรองราวและ

เอกลกษณ

เทคโนโลยและนวตกรรม

Mindsetการปรบ

เปลยนฐานคดและกระบวน

ทศน

การสรางเครอขายผผลตและ

การตลาด

คลสเตอรการผลตและการตลาด

เกษตรกรผผลต

กลมผผลต

ผแปรรป

ผทำาการตลาด

ผสนบสนนเทคโนโลย

ทปรกษาดานการ

ผลต

ผใหบรการดาน

การเกษตร

จาก Social Business ส Social Enterprisesจาก OTOP ส start-up

ความรวมมอกบ Yunus center สราง Social business

เทคโนโลยสารสนเทศ การสอสาร และนวตกรรมใหมในการเกษตร

ผใหบรการทางการเกษตร

ผพฒนา โปรแกรม

ผพฒนาอปกรณทางการเกษตร

ผพฒนาเครองจกร

กลการเกษตร

ผใหบรการสอสาร

ตวอยางการใช ICDT เพอการเกษตรData visualization สำาหรบการวางแผนดาน cluster การผลต/การตลาด และ Location Based Services

ตวอยางการใช ICDT เพอการเกษตรData visualization สำาหรบการวางแผนดาน cluster การผลต/การตลาด และ Location Based Services

ตวอยางการใช ICDT เพอการเกษตรระบบการขนทะเบยนเกษตรกรและพช/สตว/ประมง

ตวอยางการใช ICDT เพอการเกษตรระบบการขนทะเบยนเกษตรกรและพช/สตว/ประมง

ตวอยางการใช ICDT เพอการเกษตรQuality Assurance System – ระบบการประเมนคณภาพการผลตตามมาตรฐาน GAP และอนทรย



การจดการความรระดบชมชนถกท...ถกเวลา...ถกเรอง

สราง...ใช...แชร...

Area based services7/24 knowledge as a services มาพรอม platform as a servicescontents-สาระความร ปรบตาม location เปน Location Based Services

ชาวเกษตร...Top Farmปฏทนปลกพช...ปรบขอมการปลกตามสภาพพนทจรง...พรอมระบบเขาถงความร

Decision making ระดบไรนา

ปฏทนลนเกวยนยคดจตอลสำาหรบการวางแผนการปลกในสภาพอากาศทเปลยนแปลง

ตวอยางการใช ICDT เพอการเกษตรPhenomics study ( P = G*E ) ศกษาการตอบสนองของพขตอสงแวดลอม การจดการในกรณสภาพอากาศเปลยนแปลง

Phenomics StudyEffect of micro-climate to longan flowering and fruit setting

การศกษาการตอบสนองของพชตอการเปลยนแปลงสภาพอากาศเฉพาะถน


understandingPhenotyping that interact with micro-climate

ทำาความเขาใจกบปญหาเพอหาทางลดความเสยหาย




การจดการใชนำาอยางมประสทธภาพ

เตรยมพรอมกบWater foot printWater harvestMethane emission



เทคโนโลยการปลกแบบเปยกสลบแหงการนำาไปสการควบคมปรมาณนำาทเหมาะสม

•เซนตเซอรวดความชนดน• เซนตเซอรวดอณหภม• ระบบสอสาร• โมเดลการขาดนำาของขาว• โปรแกรมแสดงผลบนมอถอ• solar water pump เครองสบนำาพลงแสงอาทตย

ตวอยางการใช ICDT เพอการเกษตรการพฒนา mobile application สำาหรบการเกษตร

Quality AssessmentImage processing for oil palm ripeningระบบตรวจสอบเปอรเซนตความสกของผลปาลม


Soil testing – Tailor made fertilizerImage processing, mobile application for fertilizer calculationการตรวจสอบคณสมบตดนและธาตอาหารเพอเตรยมความพรอมสำาหรบการผลต


Soil testing – Tailor made fertilizerImage processing, mobile application for fertilizer calculationการตรวจสอบคณสมบตดนและธาตอาหารเพอเตรยมความพรอมสำาหรบการผลต

ตวอยางการใช ICDT เพอการเกษตรการพฒนา Photonic application สำาหรบการเกษตร



ตวอยางการใช ICDT เพอการเกษตรการพฒนา microwave technology สำาหรบการเกษตร

ตวอยางการใช ICDT เพอการเกษตรsensors network - ระบบการเกบขอมลภาคสนามเพอใชประกอบการตดสนใจ




New structure design for tropical conditionsensors and automatically control

more high quality and safety products, insect control


New designed greenhousefor vegetables and ornamental plants

การออกแบบเชงวศวกรรมสำาหรบโรงเรอนปลกพชเขตรอน

ตวอยางการใช ICDT เพอการเกษตรPlant factory - การปลกพชในระบบปด


ตวอยางการใช ICDT เพอการเกษตรDSS - ระบบจำาลองสถานการณเพอชวยในการตดสนใจ

การนบเพลยดวยMobile Phone

ระบบฐานขอมลสนบสนนการ

วเคราะหการระบาด

แบบจำาลองการอพยพเพลยฯ (Refined)

ระบบรายงานสถานการณการระบาด

ระบบพยากรณการอพยพ

ระบบสารสนเทศการเตอนภยการระบาด

ศตรขาว

ตวอยางการใช ICDT เพอการเกษตรDSS - ระบบจำาลองสถานการณเพอชวยในการตดสนใจ

ระบบการเฝาระวงและเตอนภยศรพช

ตวอยางการใช ICDT เพอการเกษตรSmart Thai Silk - ระบบการจดการเพอหมอนและไหม

Silk Quality Assessmentระบบตรวจสอบคณภาพเสนไหม

ตวอยางการใช ICDT เพอการเกษตรSmart Thai Silk - ระบบการจดการเพอหมอนและไหม

Silk worm's egg counter

Rice Planting MachineAgricultural Services – Platform as a Services

การใหบรการทางการเกษตร

• ขอมลอะไรทเกษตรกรตองการ หรอจำาเปนในการจดการการผลต?• ทำาไมขอมลตองมการจดการ?• การจดการดานการบรการทางการเกษตรมความสำาคญอยางไร?• ใครจะเปนผใหบรการ และใครจะเปนผรบบรการ?• ตองมองคประกอบทจำาเปนอะไรบางในการสรางการบรการ?

Tailor made fertilizer servicesUnderstanding soil condition, right fertilizer formula, right time

Safe cost, safe time, better quality of rice and life

ตวอยางการใช ICDT เพอการเกษตรXaaS - ระบบบรการในภาคเกษตร

Platform as a ServicesData as a ServicesInformation as a servicesKnowledge as a Services

การออกแบบนวตกรรมบรการทสนบสนนการผลตและสรางsocial business ใหม

Technology for nurserymanagement Farm mechanization

ServicesFarm mappingGeo Spatial AnalysisZoning

Farm mechanization servicesFertilizer services Farm

mechanizationPrecision farmingPhenomicsMobile App.GAP assessment

Farm mechanizationMap services

Quality Seed /ตนพนธ

Landpreparation

Farmmanagement

Harvesting,post-harvesting& logistics

Planting

Production value chain

Market &Consumersmanagement

Social networkTraceability

การออกแบบนวตกรรมบรการทสนบสนนการผลตและสรางsocial business ใหม

Co-creation

Value in contextAbsorb variety

Services offering

Services design

Business canvas

Services blueprint

Physicalevident

Guidingprinciple

Packageof Offering

InnovationTechnology InputPlatform/KnowledgeAs a services

การกาวไปสสงคม Digital Agriculture, IoTs for AGจาก Hokkaido to Saraburi

Platform and Information Services

Precision Agriculture

Yield and Taste monitoring

การสรางเครอขายบนทกและสงเคราะหขอมลระดบพนทAgricultural Information Services

การใหบรการวเคราะหดนและใสปยแบบแมนยำาและการใหบรการพนสารเคมดวยเครองบนไรคนขบ

Precision technologies

E-Agriculture และ Smart Farme-Agriculture Strategy Solution – FAO and ITU

Key success-human natureOfficers …..(Smart Officers?)

Political will (การเมอง) Policy makers (ผมอำานาจตดสนใจ) Bosses (เจานาย) Team work …..researchers (dreamer, plant

scientists, ICT developers) (ผรวมงาน)

Farmers …… (Smart Farmers?) Information brokers (leaders) (ผนำา) Production cluster (learners) …. Farmers, officers,

researchers, private (ผเรยนร)

Key success-moneyWhere the money from?

National infrastructure funding Organization budgets (Ministry level) Provinces budgets Research funding agency Private sectors Donation, grant

Key success-National Agenda(นโยบายทชดเจนและตอเนอง)Who is the middle man, who is Services Provider? …we need co-creation, shared vision

Ministry of Agriculture Ministry of Digital Economy Ministry of Science and Technology Ministry of Interior Farmers associations Private sector

Key success-Location Based ServicesการบรการเพอการเกษตรเฉพาะถนLearning cases? …learning to be change

Area based Problem based Learning by Doing Reflection Center of Learning Network of Learning Centers Clustering

Scalability

To accelerate deployment of E-agriculture solutions effectively and meet the expectation of stakeholders, what do you suggest as the next step action points

• Regulatory and policy

Suggestion for Solution: for example

Data visualization model: integration of various sources of data related to land use(code name: What2Grow on web services) for agriculture zoning and production cluster planning, market places and logisticsFor policy makers and planning division officersระบบขอมลเพอการวางแผนระดบนโยบาย


• Regulatory and policy


Farms and farmers registration system: (code name: TAMIS on mobile) know whom-know where,Data management on location based servicesFor policy makers and planning division officers


• Capacity building and empowerment• Agriculture extension and advisory

servicesSuggestion for Solution: for example

Smart Officers and Smart Farmers: integration of various sources of knowledge and new technology related to agriculture business(code name: Faarm-ru on mobile) for better understanding of information management on farms, extension and farmers

For farmers and field officers


• Food Safety and Traceability

• Enhanced market accessSuggestion for Solution: for example

Co-creation with market places and on-line consumers: integration of quality assessment system with complied to National GAP and International recognitionfor creating trust beyond story and source of origin, connecting growers with consumers(code name: TAMIS)

For farmers, field officers and inspectors


• Promote environmentally sustainable practices

• Disaster management and early warning system


Better understanding micro-climate affected to yield and quality: integration of equipment's, sensors, embedded technologies, IoT, application for location based users

For farmers, field officers, researchers and policy markers


• Financial inclusion, insurance and risk management


Better understanding agriculture topology: from Data Visualization to Crop Insurance Scheme, Village Banking, Business model for agricultural cluster (Farm-researchers-private)

For farmers, field officers, bankers and insurance officers

Keep thinking about…

...more flexibility ICT technology......easy to operate...

...area based with problem based......ownership...

...technology blend with daily life......learning by doing...

...data become a brain feeding......apply and innovative...

take time and understanding................. Life Long Learning

เรยนรรวมกน....เพอสรางสงคมทมคณภาพชวต(และจตใจ)ทด

เกษตรกร นกวจยภาคเอกชน

ขอบคณครบ

เราจะกาวไปสสงคมแหงการเรยนรรวมกนไดอยางไรLearning Society?

[email protected]://www.slideshare.net/pisuth

mailto:[email protected]