PROJEKTBiologji

Tema/ Nentema

• Nje teresi e vetme ne funksionimin dhe bashkepunimin e organeve te

ndyshme.

• Anomalite qe prekin aparatin e ekskretimit dhe riprodhimit.

Objektivat:

• 1)Te pershkruajm disa nga crregullimet me te shpeshta te aparatit te ekskretimit

• 2) Te shpjegojme disa nga shkaqet dhe pasojat e crregullimit qe prekin aparatin e

ekskretimit

• 3)Te ndergjegjesohemi per menyrat e mbrojtjes diagnostikimit dhe kurimit te

aparatit te ekskretimit

Per cfare sherben aparati I ekskretimit?

• Aparati I ekskretimit sherben per nxjerrjen

jashte te lendeve te teperta dhe produkteve

perfundimtare te organizmit ne

mjedisin e jashtem

Pjeset perberese te aparatit te ekskretimit.

Aparati I ekskretimit perbehet nga:

Veshka

Ureteret,

Fshikeza e urines

Uretra

1) Dy veshkat: këto janë organe ekskretore të cilat pastrojnë gjakun nëpërmjet filtrimit të mbeturinave dhe

sasisë së tepërt të ujit. 2) Dy ureterët: tuba muskulorë të cilët shtyjnë urinën

nga veshkët në fshikëz.3) Fshikëza urinare: rezervuar i urinës. Fshikëza është e mbuluar me muskuj të cilat kontraktohen me qëllim që

të zbrazin atë. 

4) Uretra: kanal nëpërmjet të cilit kalon urina kur nxjerret nga fshikëza. Vrima e tij është e quajtur “meatus

urinaris”. Tek femrat gjatësia e uretrës është nga 3 deri në 5 centimetra dhe ka hapjen në vulvë. Tek meshkujt,

gjatësia e uretrës është midis 15 deri në 22 cm, dhe hapja e tij është në glans penis (majën e penisit).

• 5) Sfinkterët e brendshëm dhe të jashtëm: janë muskuj me formë unazore të cilët tkuren rreth uretrës.

Ato normalisht janë të tkurur duke mbyllur në këtë mënyrë kanalin për të mos lejuar rrjedhjen e urinës. Ato

veprojnë si dyer automatike të cilat në momentin e duhur hapen dhe mundësojnë urinimin. Sfinkteri i brendshëm është i vendosur në qafën e fshikëzës, në vendin prej

nga fillon uretra. Sfinkteri i jashtëm gjendet në majë ose në pjesën e sipërme të uretrës. Tek meshkujt, ai rrethon uretrën menjëherë nën prostatë. Tek femrat, ai ndodhet në një të tretën e sipërme të uretrës. Kur nuk ka dëmtim

të palcës kurrizore, sfinkteri i jashtëm është nën kontrollin e vullnetshëm dhe mundëson kontrollimin e

urinimit.

Veshka• Veshka, organ me disa funksione, luan rol themelor

rregullues në shumicën e kafshëve, duke përfshirë vertebrorët dhe disa jovertebrorë. Veshkat janë të

domosdoshme për funksionimin e sistemit urinar dhe kryejnë edhe funksione homeostatike të tilla si

rregullimin e elektroliteve, dhe rregullimin e presionit të gjakut (përmes ruajtjes së ekuilibrit kripë-ujë). Ato i

shërbejnë trupit si një filtër natyror i gjakut, dhe heqjen e mbeturinave të cilat devijohen në fshikëzën e urinës. Në prodhimin e urinës, veshkat nxjerrin mbeturina të tilla si

ure dhe amoniak. Veshkat gjithashtu janë përgjegjëse për rithithjen e ujit, glukozës, dhe aminoacideve. Ato

gjithashtu prodhojnë hormone, duke përfshirë kalçitriol, reninë, dhe eritropoetinë.

Struktura (fig.slide 11)Veshka ka një strukturë në formën e një fasuleje. Çdo veshkë ka

sipërfaqe konkave dhe konvekse. Sipërfaqja konkave, gjiri është pika në të cilën hyn në veshkë arteria veshkore dhe

dalin vena veshore dhe ureteri. Veshka është e rrethuar nga inde të forta fibroze, kapsula veshkore, e cila në vetvete është

e rrethuar nga një shtresë dhjami.Veshka është përafërsisht 11-14 cm e gjatë, 6 cm e gjerë dhe 4 cm e trashë.

1. Piramida Renale • 2. Arteria Interlobulare • 3. Arteria Renale • 4. Vena Renale • 5. Hilumi (Hyrja) • 6. Hapësira

Renale • 7. Ureteri • 8. Xhep i vogël • 9. Kapsula Renale • 10. Kapsula Renale e Poshtme • 11. Kapsula Renale e

Sipërme • 12. Vena Interlobulare • 13. Nefroni • 14. Xhep i Vogël • 15. Xhep i Madh • 16. Tubi Renal • 17. Kollona Renale

Struktura

Nefroni• Nefroni eshte njesia baze strukturore dhe funksionale e

veshkaveFunksioni I saj kyresor eshte per te rregulluar perqendrimin e ujit si dhe te substancave te tretshme. Një nefrone

eliminon mbeturinat nga trupi, rregullon volumin e gjakut dhe presionin e gjakut, kontrollon nivelet e elektroliteve dhe

metaboliteve, dhe rregullon pH të gjakut. Funksionet e tij janë jetike për jetën dhe janë të rregulluara.Në njerëzit, një veshkë normale

përmban 800.000 në 1.5 milionë nefrone• Pjeset perberese: Glomerula(1lemsh me arterie(.Kapsula e

baumanit dhe tubi I nefronit,(1-Pjesa fillestare,2-Kthesat e Henlit 3-Pjesa Fundore)

Guri ne Veshka

Nje gur i veshkave eshte nje pjese e forte materiali qe formohet ne veshke nga substancat qe ndodhen ne urine . Ai mund te jete i vogel sa nje kokerr rere ose mund te jete i madh sa nje perle.

Shumica e gureve tne veshka dalin nga organizmi pa ndihmen e mjekut. Por ka raste qe guri nuk del. Ngec ne kanalinm urinar duke

bllokuar rrjedhjen e urines dhe duke sjell shume dhimbje..Keto jane disa nga shenjat e gureve te veshkave qe kane nevoje

per ndihmen e doktorit 1.Dhimbje ekstreme ne shpine dhe ne ane qe nuk largohet

2.Gjak ne urina3.Temperature dhe te dridhura

4.Te vjella 5.Nje ndjesi djegjeje gjate urinimit

Menyrat e diagnostikimit

1)Menyrat dietike(Sic jan pijet dijetike dhe ushqimet e ndryshme )

2)Analiza me letera reactive kur kemi gjak gjat urinimit.

3)Radiografija,Tomografija

4)urolografia nder venoze

5)Skaner dhe IRM

6)Operacioni perkuttan

7)Te ushqehemi sipas ushqimeve qe rekomandohen nga doktoret(perimet,frutat,duhet ulur sasia e ushqimeve me

protein,duhet te kemi nje konsumim te reduktuar te kripes,)

 

Infeksioni I aparatit te ekskretimit

• Infeksioni i aparatit te ekskrerimit eshte lloji i dyte me i zakonshem i infeksionit qe ndodh ne organizmin tone.Nqs ju vereni simptomat e

meposhtme ju mund te keni infeksion te aparatit te ekskretimit :

• 1.Dhimbje ose djegje kur perdorni banjon

• 2.Temperature Lodhje dhe dridhje

• 3.Nevoje per ta perdorur shpesh banjon4.Ere e keqe e urines 

• 5.Vjellje ose dhimbje kurriziNese mendoni se keni nje infeksion te aparatit te ekskretimit eshte e

rendesishme qe te vizitoheni nga doktori . Doktori mund ta testoje nqs ju keni nje infeksin duke testuar nje monster te urines suaj . Trajtimi me ilace kunder

infeksionit do ta sheroje shpesh brenda 2 diteve.

Kanceri I veshkave• Ju keni 2 veshka ato jane 2 organe me masen e grushtit qe ndodhen ne te dy

anet e shtylles kurrizore mbi bel. Tubat brenda filtrojne dhe pastrojne gjakun Duke nxjerre jasht produktet e demshme ne formen e urines. Kanceri i

veshkave formohet ne rreshtimin e tubave te vegjel brenda veshkave . Kjo gje ndosh me shpesh tek personat mbi 40 vjec. Disa nga faktoret per zhvillimin e

kancerit te veshkave jane pirja duhanit faktore te caktuar gjenetike dhe keqperdorimi i ilaceve per qetesimin e dhimbjeve per nje kohe te gjate.

Disa nga simptomat e kacerit ne veshka jane :1.Gjaku ne urine

2.Nje gunge mbi bark3.Humbje pashpjegueshme peshe

4.Dhimbje ne ane5.Humbje oreksit

Mjekimi vaert nga mosha shendeti ne pergjithsi dhe sa i avacuar eshte kanceri . Kjo mund te perfshije operacion kimioterapi rrezatim ose terapi

biologjike

Kisti

Nje kist eshte nje qese e mbushur me leng . Ka 2 lloje te kisteve ne veshka. Semundja e polikisteve te veshkave trashegohet ne familje.Ne semundje e PKD

kistet zene vendin e indeve normale.Ato zgjerojne veshkat duke i bere ato te punojne keq dhe duke sjelle deshtimin e veshkave.Kur semundja PKD ben qe

feshka te mosfunksionoje gje qe ndosh pas shume vitesh pacienti ka nevoje per dialize ose transplant veshkash.Gati gjysma e njerzve qe kane llojin me te

zakonshem te PKD perfundojne duke mod i funksionuar veshkat.PKd shkakton kiste edhe ne pjese te tjera te trupit sic eshte melcia .

Disa nga simptomat e PKD jane :1.Dhimbje ne shpine 

2. Dhimbje koke3.Gjak ne urine

4.INfeksion ne fshikezen e urines

Doktoret e diagnostikojne PKd me ane te testeve me imazh dhe me historine e familjes. TRajtimet perfshijen ilace dhe kur njerzve me PKD nuk i funksionojne me

veshkat dialize dhe transplant veshkash

Kanceri ne fshikezen e urines

Fshikëza e Urinës është një organ ku depozitohet urina që vjen nga të dy veshkat me anë të kanaleve urinare. Ajo ka formën e një sfere.

Kancerit të dëmshëm (malign) që shkaktohet në sipërfaqen e brendshme të këtij organi u thonë kanceri i fshikëzës së urinës.

Kanceri i fshikëzës vërehet më tepër tek meshkujt se sa tek femrat. Ndër arsyet kryesore që dihen se e shkaktojnë këtë kancer janë pirja

e duhanit dhe kontakti me lëndët kimike të punonjësve nëpër disa fabrika.

Simptomat:1-Uriniim I dhembshem me gjak si dhe me copeza te mpiksura gjaku.

2-Urinim I vazhdushem me dhimbje ose dhimbje ne fund te procesit te urinimit

3-Ne disa raste gjaku nuk vereht me sy por konstatohet ne analizat e urines.

Si behet diagnostikimi?• Diagnostikimi i masës tek fshikëza e urinës mund të bëhet lehtë nëpërmjet të ekografisë (Ultrasonografisë)

abdominale ose e sistemit urinar. Kjo analizë bëhet lehtësisht pa bërë përgatitje. Përveç kësaj duke injektuar

ilaç në damar, në pjesët e sipërme dhe të poshtme të barkut mund të bëhet tomografia kompjuterike. Vetëm se

ngandonjëherë këto analiza nuk japin rezultate bindëse prandaj në këto raste përdoret diagnostikimi nëpërmjet

të hyrjes nga vrima urinare në fshikëzën e urinës me një sistem me kamera dhe video dhe vëzhgimin nga brenda

të fshikëzës (Endoskopi=cistoskopi).

PUNOI: UEDA RRUKAJ XI-11