Phương pháp dạy học gccom tonghop2007

Trang-1-

GIAÙO TRÌNH

PHÖÔNG PHAÙP GIAÛNG DAÏY

(LÖU HAØNH NOÄI BOÄ) TP. HOÀ CHÍ MINH, THAÙNG 01 NAÊM 2007

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM KYÕ THUAÄT TP. HOÀ CHÍ MINH

S P K T

Trang-2-

CHUÛ BIEÂN TS. NGUYEÃN VAÊN TUAÁN

THÖ KYÙ - BIEÂN TAÄP VOÕ ÑÌNH DÖÔNG

TAÄP THEÅ CAÙC CAÙC TAÙC GIAÛ

TS. VOÕ THÒ XUAÂNTS. NGUYEÃN VAÊN TUAÁN

PHAÀN 1: THIEÁT KEÁ GIAÛNG DAÏY

TS. PHAN LONGKS.NGUYEÃN MINH KHAÙNH

PHAÀN 2: PHÖÔNG TIEÄN DAÏY HOÏC

THS. LEÂ THÒ HOAØNGTS. NGUYEÃN VAÊN TUAÁN

PHAÀN 3: PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC

THS. NGUYEÃN THÒ PHÖÔNG HOA

THS.ÑOÃ THÒ MYÕ TRANGKS.ÑAËNG THÒ DIEÄU HIEÀN

PHAÀN 4: KIEÅM TRA - ÑAÙNH GIAÙ

Trang-3-

LÔØI TÖÏA Phương pháp dạy học là một bộ phận của Bộ môn “Lý luận dạy học”, nhằm

cung cấp cho Giáo sinh các kiến thức khoa học về lý luận thiết kế dạy học, phương pháp dạy học, phương tiện dạy học cũng như lý thuyết về kiểm tra đánh giá thành tích học tập của học sinh, đồng thời là những định hướng giúp Giáo sinh có thể thực hiện tốt các chức năng và nhiệm vụ dạy học sau khi ra trường.

Giáo trình này được biên soạn và chỉnh sửa từ giáo trình môn “Phương pháp giảng dạy đại cương” từ năm 1978 và các tài liệu bài giảng của các Giáo viên Bộ môn Phương pháp Giảng dạy.

Trên cơ sở yêu cầu của thực tiễn dạy học ở các trường Trung cấp chuyên nghiệp, các trường dạy nghề, nơi các Giáo sinh của Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật công tác sau này, đồng thời trên cơ sở phân bố chương trình các môn thuộc “Khoa học giáo dục” đào tạo giáo viên dạy kỹ thuật, giáo trình được thiết kế gồm 4 phần: phần thiết kế dạy học; phần phương tiện dạy học; phần phương pháp dạy học; phần kiểm tra và đánh giá thành tích học tập.

Phần một đề cập đến các nội dung kiến thức về như mục tiêu dạy học, nội dung chương trình đào tạo và cũng như những định hướng về thiết kế nội dung chương trình đào đối với các cơ sở đào tạo nghề trong hệ thống giáo dục nghề nghiệp. Trong phần này giáo sinh sẽ nắm được các kế hoạch dạy học đối với người giáo viên và cũng như cách thức biên soạn tài liệu dạy học.

Phần hai là những kiến thức lý luận về phương tiện dạy học và các kỹ thuật thiết kế chế tạo cũng như kỹ thuật sử dụng các phương tiện kỹ thuật dạy học.

Phần ba là những kiến thức đại cương về phương pháp dạy học, các đặc trưng của phương pháp dạy học và cách vận dụng của các phương pháp dạy học thông dụng trong truờng chuyên nghiệp và dạy nghề.

Phần bốn bao gồm các kiến thức đại cương về kiểm tra đánh giá thành tích học tập và cũng như các phương pháp kiểm tra đánh giá cho điểm.

Ñaây laø giaùo trình tạm thời cuûa moân “Phöông Phaùp Giaûng Daïy’’phuïc vuï cho Giaùo sinh tröôøng Ñaïi Hoïc Sö Phaïm Kyõ Thuaät Tp. Hoà Chí Minh, hoïc vieân caùc lôùp boài döôõng sö phaïm cuõng nhö caùc baïn ñoïc quan taâm ñeán lónh vöïc noùi treân.

Maëc daàu, caùc taùc giaû ñaõ coá gaéng raát nhieàu ñeå bieân soaïn taøi lieäu treân, tuy nhieân cuõng khoâng theå traùnh khoûi nhöõng thieáu soùt. Raát mong nhaän ñöôïc caùc yù kieán ñoùng goùp cuûa baïn ñoïc cho taøi lieäu ngaøy caøng phong phuù hôn. Caùc yù kieán xin göûi veà Khoa Sö Phaïm Kyõ Thuaät, tröôøng Ñaïi hoïc Sö Phaïm Kyõ Thuaät Thaønh Phoá Hoà Chí Minh, soá 01, Voõ Vaên Ngaân, Thuû Ñöùc, Thaønh Phoá Hoà Chí Minh .

Thaønh Phoá Hoà Chí Minh, thaùng 09 naêm 2006

Caùc taùc giaû

Trang-4-

MỤC LỤC ĐỀ MỤC NỘI DUNG TRANG

PHAÀN 1. THIEÁT KEÁ DAÏY HOÏC 8

BAØI 1. MUÏC TIEÂU DAÏY HOÏC 8

1. MOÄT SOÁ KHAÙI NIEÄM 8

2. CAÙC LOAÏI VAØ CAÙC MÖÙC ÑOÄ CUÛA MUÏC TIEÂU DAÏY HOÏC 10

2.1. CAÙC LOAÏI MUÏC TIEÂU DAÏY HOÏC 10

2.2. CAÙC CAÁP ÑOÄ DIEÃN ÑAÏT MUÏC TIEÂU DAÏY HOÏC 11

3. TÍNH CUÏ THEÅ VAØ CHÍNH XAÙC CUÛA VIEÄC DIEÃN ÑAÏT MUÏC TIEÂU

DAÏY HOÏC

12

4. TRIEÅN KHAI MUÏC TIEÂU CHI TIEÁT TÖØ MUÏC TIEÂU CHUYEÂN MOÂN 13

BAØI 2. NỘI DUNG CHÖÔNG TRÌNH ÑAØO TAÏO NGHEÀ 17

1. ÑAÏI CÖÔNG VỀ NỘI DUNG DẠY HỌC 17 1.1. KHÁI NIỆM VỀ NỘI DUNG DẠY HỌC 17

1.2. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN NỘI DUNG DẠY HỌC 17 1.3. THÀNH PHẦN CỦA NỘI DUNG DẠY HỌC 18 2. CHÖÔNG TRÌNH ÑAØO TAÏO 18 2.1. CẤU TRÚC CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO 18 2.2. NHỮNG ĐỊNH HƯỚNG VÀ NGUYÊN TẮC PHÁT TRIỂN CHƯƠNG

TRÌNH ĐÀO TẠO TRONG HỆ THỐNG GIÁO DỤC NGHỀ 21

2.3. QUI TRÌNH XÂY DỰNG CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO NGHỀ 22

BAØI 3. PHAÙT TRIEÅN TAØI LIEÄU DAÏY HOÏC 24

1. GIAÙO TRÌNH 24

1.1. ÑÒNH NGHÓA, CHÖÙC NAÊNG VAØ YEÂU CAÀU 24

1.2. NHÖÕNG CÔ SÔÛ CHO VIEÄC BIEÂN SOAÏN GIAÙO TRÌNH 25

1.3. CAÁU TRUÙC CUÛA GIAÙO TRÌNH 26

1.4. QUI TRÌNH SOẠN GIAÙO TRÌNH 27

2. BIEÂN SOAÏN PHIEÁU DAÏY HOÏC: 29

2.1. ÑAÏI CÖÔNG 29

2.2. CAÙC LOAÏI PHIEÁU DAÏY HOÏC 30

BAØI 4. KẾ HOAÏCH GIAÛNG DAÏY 38

1. LÒCH TRÌNH GIAÛNG DAÏY 38

1.1. ÑÒNH NGHÓA 38

1.2. THAØNH PHAÀN CUÛA LÒCH TRÌNH GIAÛNG DAÏY 38

2. GIAÙO AÙN 39

2.1. ÑÒNH NGHÓA 39

2.2. PHAÂN LOAÏI 39

Trang-5-

2.3. SÖÏ CAÀN THIEÁT CUÛA SOAÏN GIAÙO AÙN 39

2.4. THAØNH PHAÀN CUÛA MOÄT GIAÙO AÙN 40

2.5. MAÃU GIAÙO AÙN 40

PHAÀN 2. PHÖÔNG TIEÄN DAÏY HOÏC 44

BAØI 1. ÑAÏI CÖÔNG PHÖÔNG TIEÄN DAÏY HOÏC 44

I. ÑAÏI CÖÔNG : 44

1. PHÖÔNG TIEÄN DAÏY HOÏC TRONG QUAÙ TRÌNH DAÏY HOÏC 44

2. ÑÒNH NGHÓA PHÖÔNG TIEÄN DAÏY HOÏC 46

3. PHAÂN LOAÏI PHÖÔNG TIEÄN DAÏY HOÏC 46

4. TÍNH CHAÁT CUÛA PHÖÔNG TIEÄN DAÏY HOÏC 49

5. NGUYEÂN TAÉC SÖÛ DUÏNG PHÖÔNG TIEÂN DAÏY HOÏC 50

6. CÔ SÔÛ CHUNG ÑEÅ LÖÏA CHOÏN PHÖÔNG TIEÄN DAÏY HOÏC. 50 II. KÊNH THU NHẬN THÔNG VÀ CÁC BIỆN PHÁP SỰ DỤNG

PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC HIỆU QUẢ 51

1. SÖÏ THU NHAÄN THOÂNG TIN QUA CAÙC KEÂNH TRUYEÀN THOÂNG 51

2. CAÙC MÖÙC ÑOÄ TRÖÏC QUAN 52 3. MỘT SỐ BIỆN PHÁP TĂNG HIỆU QUẢ DẠY HỌC 54 III. VAI TROØ KHAÛ NAÊNG VAØ CAÙC CHÖÙC NAÊNG CUÛA PHÖÔNG TIEÄN

DAÏY HOÏC

54

1. VAI TROØ VAØ KHAÛ NAÊNG 54

1.1. VAI TROØ 54

1.2. KHAÛ NAÊNG CUÛA PHÖÔNG TIEÄN DAÏY HOÏC 55

2. CHÖÙC NAÊNG CUÛA PHÖÔNG TIEÄN DAÏY HOÏC 56

2.1. CHÖÙC NAÊNG XEÙT THEO MOÁI QUAN HEÄ CÔ BAÛN CUÛA QUAÙ

TRÌNH DAÏY HOÏC

56

2.2. CHÖÙC NAÊNG CUÛA PHÖÔNG TIEÄN DAÏY HOÏC XEÙT THEO CAÙC

KHAÂU CUÛA QUAÙ TRÌNH DAÏY HOÏC

57

BAØI 2. PHÖÔNG TIEÄN NHÌN 59

I. ÑAÏI CÖÔNG 59

1. PHAÏM Vl SÖÛ DUÏNG CUÛA PHÖÔNG TIEÄN NHÌN 59

2. CHÖÙC NAÊNG CUÛA PHÖÔNG TIEÄN NHÌN 60

3. CAÙC LOAÏI PHÖÔNG TIEÄN NHÌN 60

II. PHÖÔNG TIEÄN NHÌN TRÖÏC QUAN PHAÚNG 60

1. PHÖÔNG TIEÄN NHÌN TÓNH KHOÂNG GIAN HAI CHIEÀU 60

1.1. XEÙT VEÀ NOÄI DUNG PHÖÔNG TIEÄN 60

1.2. PHÖÔNG TIEÄN NHÌN TÓNH HAI CHIEÀU XEÙT THEO KYÕ THUAÄT SÖÛ

DUÏNG

61

2. CAÙC LOAÏI BAÛNG TRÌNH BAØY 63

Trang-6-

III. VAÄT THAÄT–MOÂ HÌNH-TRIEÃN LAÕM–THAM QUAN 65

1. VAÄT THAÄT 65

2. MOÂ HÌNH 66

2.1. KHAÙI NIEÄM 66

2.2. MUÏC ÑÍCH CUÛA VIEÄC SÖÛ DUÏNG MOÂ HÌNH 66

2.3. CAÙC LOAÏI MOÂ HÌNH 66

3. TRIEÅN LAÕM 67

4. THAM QUAN 68

BAØI 3. PHÖÔNG TIEÄN CHIEÁU ROÏI 71

I. ÑAÏI CÖÔNG VEÀ PHÖÔNG TIEÄN CHIEÁU ROÏI 71

1. CAÙC ÑAËC ÑIEÅM 71

2. SÖÛ DUÏNG PHÖÔNG TIEÄN CHIEÁU ROÏI 71

II. CAÙC LOAÏI MAÙY CHIEÁU VAØ KYÕ THUAÄT SÖÛ DUNG 72

1. CAÙC LOAÏI MAÙY CHIEÁU 72

2. KYÕ THUAÄT SÖÛ DUÏNG CAÙC LOAÏI MAÙY CHIEÁU TÓNH THOÂNG

DUÏNG

73

BAØI 4. ÑA PHÖÔNG TIEÄN TRONG DAÏY HOÏC 77

I. TRUYEÀN HÌNH VAØ VIDEO DAÏY HOÏC 77

1. ÑAËC ÑIEÅM CUÛA TRUYEÀN HÌNH VIDEO DAÏY HOÏC 77

2. CAÙC LOAÏI TRUYEÀN HÌNH DAÏY HOÏC 77

3. SÖÛ DUÏNG BAÊNG GHI HÌNH TRONG DAÏY HOÏC (VIDEO) 78

II. ÑA PHÖÔNG TIEÄN VÔÙI COÂNG NGHEÄ THOÂNG TIN TRONG DAÏY

HOÏC

80

1. ÑAÏI CÖÔNG 80

2. MAÙY VI TÍNH VAØ KHAÛ NAÊNG ÖÙNG DUÏNG TRONG DAÏY HOÏC 82

3. NHÖÕNG PHAÀN MEÀM THOÂNG DUÏNG TRONG DAÏY HOÏC 85

PHAÀN 3. PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC 86

BAØI 1. ÑAÏI CÖÔNG VEÀ PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC 86

1. KHAÙI NIEÄM PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC 86

1.1. KHAÙI NIEÄM PHÖÔNG PHAÙP 86

1.2. PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC 87

2. CAÁU TRUÙC PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC 88

3. PHAÂN LOAÏI CAÙC PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC 89

4. CAÙC CÔ SÔÛ LÖÏA CHOÏN PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC 95

BAØI 2. CAÙC PHÖÔNG PHAÙP TRUYEÀN THUÏ 97

Trang-7-

I. PHÖÔNG PHAÙP THUYEÁT TRÌNH 97

1. ÑÒNH NGHÓA 97 2. ĐIỂM MẠNH VÀ HẠN CHẾ CỦA PHƯƠNG PHÁP THUYẾT TRÌNH 98 3. PHAÂN LOAÏI PHÖÔNG PHAÙP THYEÁT TRÌNH 99 4. CẤU TRÚC BÀI THUYẾT TRÌNH 100 5. VẬN DỤNG 101 5.1. NHỮNG YẾU TỐ CHI PHỐI BÀI THUYẾT TRÌNH 101 5.2. GỢI Ý CHUẨN BỊ VÀ THỰC HIỆN BÀI THUYẾT TRÌNH 102 II. PHÖÔNG PHAÙP DIEÃN TRÌNH LAØM MAÃU 105

1. NHÖÕNG CÔ SÔÛ CHUNG 105

2. CAÙC BÖÔÙC THÖÏC HIEÄN PHÖÔNG PHAÙP DIEÃN TRÌNH 106

3. VAÄN DUÏNG VAØ ÑAÙNH GIAÙ BAØI DIEÃN TRÌNH LAØM MAÃU 109

BAØI 3. CAÙC PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC COÙ TÍNH CHAÁT ÑOÁI THOAÏI 111

I. PHÖÔNG PHAÙP ÑAØM THOAÏI 111

1. NHÖÕNG CÔ SÔÛ CHUNG 111

2. NHÖÕNG YEÂU CAÀU CÔ BAÛN TRONG VIEÄC SÖÛ DUÏNG PHÖÔNG

PHAÙP

112

3. MOÄT SOÁ ÑÒNH HÖÔÙNG ÑAÙNH GIAÙ BAØI DAÏY BAÈNG PHÖÔNG

PHAÙP ÑAØM THOAÏI

115

II. PHÖÔNG PHAÙP THAÛO LUAÄN 116

1. NHỮNG CƠ SỞ CHUNG 116

2. PHAÂN LOAÏI PHÖÔNG PHAÙP THAÛO LUAÄN 116

3. ÖU ÑIEÅM VAØ HAÏN CHEÁ 117

4. TOÅ CHÖÙC THAÛO LUAÄN NHOÙM 117

BAØI 4. TOÅ CHÖÙC DAÏY THÖÏC HAØNH 121

I. CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT VEÀ PHÖÔNG PHAÙP DAÏY THÖÏC HAØNH 121

1. KHAÙI NIEÄM 121

2. NHIEÄM VUÏ CUÛA DAÏY THÖÏC HAØNH 121

3. PHAÂN LOAÏI 121

4. QUAÙ TRÌNH HÌNH THAØNH KYÕ NAÊNG 122

5. THÖÏC HIEÄN BAØI DAÏY THÖÏC HAØNH 123

II. CAÙC PHÖÔNG PHAÙP DAÏY THÖÏC HAØNH 124

1. PHÖÔNG PHAÙP DẠY THỰC HAØNH 4 BÖÔÙC 124

2. PHÖÔNG PHAÙP DẠY THỰC HAØNH 3 BÖÔÙC 126

3. PHÖÔNG PHAÙP DAÏY THÖÏC HAØNH 6 BÖÔÙC 127

BAØI 5. HÌNH THÖÙC TOÅ CHÖÙC HOÏC 130

I. ÑAÏI CÖÔNG VEÀ HÌNH THÖÙC TOÅ CHÖÙC HOÏC 130

II. CAÙC HÌNH THÖÙC TOÅ CHÖÙC HOÏC 130

Trang-8-

1. DAÏY HOÏC TOAØN LÔÙP - TRÖÏC DIEÄN 131

2. DAÏY HOÏC CAÙ NHAÂN – CHUYEÂN BIEÄT HOÙA 131

3. DAÏY HOÏC THEO NHOÙM 132

BAØI 6. PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC GIAÛI QUYEÁT VAÁN ÑEÀ 134

1. KHAÙI NIEÄM 134

2. ÑAËC TRÖNG CUÛA DAÏY HOÏC GIAÛI QUYEÁT VAÁN ÑEÀ: 134

2.1. ÑAËC TRÖNG CÔ BAÛN CUÛA DAÏY HOÏC GIAÛI QUYEÁT VAÁN ÑEÀ LAØ

XUAÁT TÖØ TÌNH HUOÁNG COÙ VAÁN ÑEÀ

134

2.2. QUAÙ TRÌNH DAÏY HOÏC THEO PHÖÔNG PHAÙP GQVÑ ÑÖÔÏC CHIA

THAØNH NHÖÕNG GIAI ÑOAÏN COÙ MUÏC ÑÍCH CHUYEÂN BIEÄT.

135

2.3. QUAÙ TRÌNH DAÏY HOÏC THEO PHÖÔNG PHAÙP GQVÑ BAO GOÀM

NHIEÀU HÌNH THÖÙC TOÅ CHÖÙC ÑA DAÏNG

137

2.4. COÙ NHIEÀU MÖÙC ÑOÄ TÍCH CÖÏC THAM GIA CUÛA HOÏC SINH KHAÙC

NHAU

137

3. ÖU ÑIEÅM VAØ HAÏN CHEÁ CUÛA PHÖÔNG PHAÙP 138

4. CAÙC PHÖÔNG PHAÙP CUÏ THEÅ DAÏY HOÏC GIAÛI QUYEÁT VAÁN ÑEÀ 139

4.1. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU TÌNH HUOÁNG 139

4.2. PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC THEO DÖÏ AÙN (Projectmethode) 143

PHAÀN 4. KIEÅM TRA VAØ ÑAÙNH GIAÙ 148

BAØI 1. ÑAÏI CÖÔNG VEÀ KIEÅM TRA VAØ ÑAÙNH GIAÙ 148

I. KHAÙI NIEÄM 148

1. ÑÒNH NGHÓA 148

2. CHÖÙC NAÊNG CUÛA KIEÅM TRA VAØ ÑAÙNH GIAÙ. 148

3. PHAÂN LOAÏI KIEÅM TRA 149

II. MUÏC ÑÍCH CUÛA KIEÅM TRA VAØ ÑAÙNH GÍA 149

1. MUÏC ÑÍCH CÔ BAÛN 149

2. MUÏC ÑÍCH CUÏ THEÅ 149

2.1. ÑOÁI VÔÙI HOÏC SINH 149

2.2. ÑOÁI VÔÙI GIAÙO VIEÂN 149

2.3. ÑOÁI VÔÙI NHAØ TRÖÔØNG, PHUÏ HUYNH VAØ CAÙC CÔ QUAN GIAÙO

DUÏC

149

III. CAÙC TIEÂU CHUAÅN CUÛA MOÄT BAØI KIEÅM TRA 150

1. COÙ GIAÙ TRÒ 150

2. ÑAÙNG TIN CAÄY 150

3. DEÃ SÖÛ DUÏNG 150

IV. CAÙC NGUYEÂN TAÉC ÑAÙNH GIAÙ 151

1. KHAÙCH QUAN 151

Trang-9-

2. DÖÏA VAØO MUÏC TIEÂU DẠY HọC 151

3. TOAØN DIEÄN 151

4. ÑAÙNH GIAÙ PHAÛI THÖÔØNG XUYEÂN VAØ COÙ KEÁ HOAÏCH 151

5. ÑAÙNH GIAÙ NHAÈM CAÛI TIEÁN PHÖÔNG PHAÙP GIAÛNG DAÏY, HOAØN

CHÆNH CHÖÔNG TRÌNH HOÏC

151

BAØI 2. CAÙC PHÖÔNG PHAÙP KIEÅM TRA 153

I. KIEÅM TRA VAÁN ÑAÙP (KIEÅM TRA MIEÄNG) 153

1. CAÙC TRÖÔØNG HÔÏP SÖÛ DUÏNG KIEÅM TRA VAÁN ÑAÙP 153

2. PHAÂN LOAÏI KIEÅM TRA VAÁN ÑAÙP 153

3. ÖU VAØ NHÖÔÏC ÑIEÅM CUÛA KIEÅM TRA VAÁN ÑAÙP 153

4. VAÄN DUÏNG KIEÅM TRA VAÁN ÑAÙP 154

II. KIEÅM TRA VIEÁT 155

1. CAÙC TRÖÔØNG HÔÏP SÖÛ DUÏNG 155


3. ÖU VAØ NHÖÔÏC ÑIEÅM 155

4. VAÄN DUÏNG 156

III. KIEÅM TRA THÖÏC HAØNH 156

1. CAÙC TRÖÔØNG HÔÏP SÖÛ DUÏNG 156


3. ÖU VAØ NHÖÔÏC ÑIEÅM 157

4. VAÄN DUÏNG 157

BAØI 3. TRAÉC NGHIEÄM 159

I. ÑAÏI CÖÔNG VEÀ TRAÉC NGHIEÄM 159

1. SÔ LÖÔÏC VEÀ QUAÙ TRÌNH HÌNH THAØNH VAØ PHAÙT TRIEÅN CUÛA

TRAÉC NGHIEÄM

159

2. ÑAËC ÑIEÅM CÔ BAÛN CUÛA TRAÉC NGHIEÄM 160

II. PHAÂN LOAÏI TRAÉC NGHIEÄM 160

1. TRAÉC NGHIEÄM ĐUÙNG - SAI 161

2. TRAÉC NGHIEÄM NHIEÀU LÖÏA CHOÏN: KYÙ HIEÄU "MCQ" 162

3. TRAÉC NGHIEÄM GHEÙP HÔÏP 163

4. TRAÉC NGHIEÄM ÑIEÀN KHUYEÁT 164

III. SOAÏN BAØI TRAÉC NGHIEÄM 165

1. DAØN BAØI TRAÉC NGHIEÄM 165

2. HÌNH THỨC TRẮC NGHIỆM 166

IV. ÖU NHÖÔÏC ÑIEÅM CUÛA KIEÅM TRA TRAÉC NGHIEÄM 166

1. ÖU ÑIEÅM 166

2. NHÖÔÏC ÑIEÅM 166

3. MOÄT SOÁ ÑIEÅM KHAÙC BIEÄT, TÖÔNG ÑOÀNG GIÖÕA KIEÅM TRA 167

Trang-10-

THOÂNG THÖÔØNG, KIEÅM TRA TRAÉC NGHIEÄM

BAØI 4. XÖÛ LYÙ KEÁT QUAÛ KIEÅM TRA ÑAÙNH GIAÙ 169

I. HEÄ THOÁNG ÑIEÅM 169

1. CAÙC LOAÏI HEÄ THOÁNG ÑIEÅM 169

2. YÙ NGHÓA HEÄ THOÁNG ÑIEÅM 10 169

3. HEÄ THOÁNG ÑIEÅM BAÄC 5 170

4. ÑIEÅM CHÖÕ A,B,C,D 170

II. YÙÙ NGHÓA CUÛA CAÙC LOAÏI TRÒ SOÁ 170

1. ÑIEÅM TRUNG BÌNH LYÙ THUYEÁT CUÛA BAØI TRAÉC NGHIEÄM 170

2. ÑIEÅM TRUNG BÌNH CUÛA BAØI TEST: ( X ) 171

3. ÑIEÅM TRUNG VÒ CUÛA BAØI TEST ME (MEDIAN) 171

4. ÑIEÅM YEÁU VÒ MO 172

5. ÑOÄ LEÄCH TIEÂU CHUAÅN δ 172

6. TÍNH ÑIEÅM 172

7. TRÖØ ÑIEÅM ÑOAÙN MOØ 174

Trang-11-

PHAÀN 1: THIEÁT KEÁ DAÏY HOÏC

BAØI 1. MUÏC TIEÂU DAÏY HOÏC

A. MUÏC TIEÂU DAÏY HOÏC

Sau khi hoïc xong baøi naøy, hoïc vieân coù khaû naêng:

− Giaûi thích ñöôïc khaùi nieäm muïc tieâu daïy hoïc, chöùc naêng cuûa noù trong trong hoaït

ñoäng daïy hoïc;

− Giaûi thích ñöôïc caùc möùc ñoä cuûa muïc tieâu daïy hoïc veà kieán thöùc, kyõ naêng vaø thaùi ñoä;

vaø caùch dieãn ñaït muïc tieâu daïy hoïc;

− Nhaän bieát ñöôïc phaïm vi dieãn ñaït vaø möùc ñoä dieãn ñaït muïc tieâu daïy hoïc;

− Giaûi thích ñöôïc yeâu caàu veà dieãn ñaït muïc tieâu cuï theå vaø roõ raøng .

B. NOÄI DUNG

1. MOÄT SOÁ KHAÙI NIEÄM

Ñeå hieåu roõ muïc tieâu daïy hoïc laø gì, tröôùc tieân chuùng ta haõy tìm hieåu muïc tieâu laø gì.

Hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi ñöôïc ñieàu khieån bôûi aùp löïc cuûa thöïc tieãn vaø muïc tieâu. Muïc tieâu

ñöôïc hieåu laø: caùi ñieåm, caùi yù ñònh, caùi maãu maét mình troâng vaøo, nhaém vaøo1.

Theo töø ñieån tieáng Vieät thoâng duïng NXB Giaùo duïc – 1998, thuaät ngöõ “muïc tieâu”

ñöôïc giaûi thích laø: Ñích ñaët ra caàn phaûi ñaït tôùi.

Theo R.F Mager muïc tieâu daïy hoïc laø moät lôøi phaùt bieåu moâ taû veà keát quaû nhöõng söï

thay ñoåi coù tính mong muoán ôû ngöôøi hoïc sau quaù trình daïy hoïc2.

Theo Chr. Moeller: muïc tieâu daïy hoïc laø söï moâ taû veà traïng thaùi ngöôøi hoïc sau quaù

trình daïy hoïc ñaït ñöôïc.3

Theo S. Bloom: “Noùi ñeán muïc tieâu daïy hoïc (leaner object) laø chuùng toâi muoán noùi

ñeán loái phaùt bieåu roõ raøng veà caùc phöông thöùc theo ñoù chuùng ta coù theå mong ñôïi taïo neân söï

thay ñoåi haønh vi ôû hoïc sinh thoâng qua daïy hoïc. Nhö vaäy, nghóa laø caùc phöông thöùc theo ñoù

hoïc sinh thay ñoåi kieán thöùc (tö duy), tình caûm, vaø ñoäng cô taâm lyù hoùa (kyõ naêng kyõ xảo)”.

1 Xem Nguyeãn Thuïy Aùi, phöông phaùp daïy kyõ thuaät, ÑHSPKT, 1983 trang 36 2 Robert F. Mager: 1994 3 Xem Decker: Grundlagen und neue Ansaetze in der Weiterbildung 1984 trang 45

Nhö vaäy muïc tieâu daïy hoïc laø söï moâ taû traïng thaùi mong muoán ôû ngöôøi hoïc goàm

haønh vi vaø noäi dung sau quaù trình daïy hoïc caàn phaûi ñaït ñöôïc.

Trang-12-

Caùc haønh vi ñöôïc trình baøy bôûi caùc ñoäng töø nhö: giaûi thích ñöôïc, laép ñöôïc… Coøn noäi

dung laø ñoái töôïng nhö: caáu taïo cuûa maùy tieän, maïch ñieän ñuùng kyõ thuaät.

Muïc tieâu daïy hoïc chính laø muïc tieâu cho quaù trình daïy hoïc. Quaù trình daïy hoïc coù theå

laø quaù trình daïy moät phaàn baøi daïy, moät baøi, moät moân hoïc hay caû quaù trình ñaøo taïo.

Chính vì vaäy maø muïc tieâu daïy hoïc cuõng chính laø muïc tieâu ñaøo taïo, muïc tieâu cuûa

moät moân hoïc cuï theå naøo ñoù, hoaëc moät phaàn cuûa moät chöông trình moân hoïc hoaëc moät baøi

daïy hay moät phaàn baøi giaûng.

Trong thöïc tieãn hoaït ñoäng giaùo duïc vaø ñaøo taïo coù nhieàu töø ñöôïc gheùp vôùi töø muïc

tieâu nhö muïc tieâu ñaøo taïo, muïc tieâu moân hoïc, muïc tieâu baøi hoïc, muïc tieâu daïy hoïc cuûa baøi

hoïc...vv. Nhöõng nhaø lyù luaän daïy hoïc kỹ thuật - ngheà cuõng ñang vaø ñaõ tìm caùch phaân roõ

giôùi haïn vaø yù nghóa cuûa noù vaø ñi ñeán thoáng nhaát khaùi nieäm trong hoaït ñoäng sö phaïm noùi

chung vaø hoaït ñoäng daïy hoïc trong tröôøng chuyeân nghieäp vaø daïy ngheà noùi rieâng.

Trong thöïc tieãn nhieàu giaùo vieân dieãn ñaït muïc tieâu daïy hoïc döôùi daïng laø muïc ñích

yeâu caàu. Muïc ñích daïy hoïc ñöôïc hieåu laø traû lôøi caâu hoûi “ñeå laøm gì ?” .

Muïc ñích thöôøng ñöôïc dieãn ñaït nhö cung caáp, trang bò...vv, coøn yeâu caàu laø yeâu caàu

ngöôøi hoïc phaûi ñaït ñöôïc nhöõng gì, nhöng vaãn coøn coù söï laãn loän, phaàn lôùn laø dieãn ñaït caùc

hoaït ñoäng döï truø cuûa giaùo vieân nhö cung caáp, giaûi thích, trang bò...vv. Vôùi caùch dieãn ñaït

nhö vaäy khoâng xaùc ñònh ñöôïc keát quaû hoïc taäp cuûa hoïc sinh. Theo tieáp caän môùi nhieàu nhaø

sö phaïm ôû Vieät Nam ñeà xuaát thay theá cuïm töø “muïc ñích yeâu caàu” baèng “muïc tieâu daïy

hoïc”.

Muïc tieâu daïy hoïc bao goàm caùc chöùc naêng sau ñaây:

− Chöùc naêng ñònh höôùng

o Ñoái vôùi giaùo vieân: Caên cöù vaøo muïc tieâu daïy hoïc laøm cô sôû cho vieäc löïa choïn, xaùc

ñònh noäi dung vaø phöông phaùp phöông tieän daïy hoïc. Ñoàng thôøi coù hoaït ñoäng ñieàu

khieån vaø ñieàu chænh quaù trình daïy hoïc höôùng ñeán muïc tieâu.

o Ñoái vôùi hoïc sinh: Qua taùc ñoäng cuûa giaùo vieân, hoïc sinh yù thöùc ñöôïc muïc tieâu daïy

hoïc ñeå ñieàu chænh hoaït ñoäng hoïc taäp cuûa mình cho phuø hôïp vaø taïo ñöôïc nhu caàu

hoïc taäp.

− Chöùc naêng kieåm tra: Noù nhö laø nhöõng thöôùc ño maø giaùo vieân caên cöù vaøo ñoù ñeå

ñaùnh giaù thaønh tích hoïc taäp cuûa hoïc sinh. Coøn hoïc sinh döïa vaøo noù ñeå töï ñaùnh giaù

thaønh tích hoïc taäp cuûa mình töø ñoù ñieàu chænh hoïat ñoäng hoïc taäp cuûa mình.

− Chöùc naêng gaây ñoäng cô hoïc taäp: Giaùo vieân chuyeån ñoåi muïc tieâu daïy hoïc thaønh

döôùi daïng aån trong tình huoáng ñeà ñeå daãn daét hoïc sinh vaøo baøi, qua kích thích ñöôïc

söï höùng thuù hoïc taäp ôû hoïc sinh.

Trang-13-

2. CAÙC LOAÏI VAØ CAÙC MÖÙC ÑOÄ CUÛA MUÏC TIEÂU DAÏY HOÏC

2.1. CAÙC LOAÏI MUÏC TIEÂU DAÏY HOÏC

Có nhiều cách xác định mục tiêu đánh giá kết quả học tập của học viên (đầu ra của quá trình dạy học). Tuy nhiên, hiện nay phổ biến hơn cả là cách phân loại của Ben Jamin S.

Bloom4, mặc dù cách phân loại này ra đời từ năm 1956 ở Mỹ. Theo oâng, muïc tieâu daïy hoïc

bao goàm ba loaïi (hoaëc ba lónh vöïc): nhaän thöùc (Cognitives), ñoäng cô taâm lyù hoùa hay kyõ

naêng (Psychomotorish), caûm xuùc thaùi ñoä (Affectives).

a. Muïc tieâu veà nhaän thöùc( Cognitives)

Laø muïc tieâu veà hieåu bieát, giaûi quyeát vaán ñeà. Loaïi muïc tieâu naøy döïa theo möùc ñoä

toång quaùt thaønh 6 caáp baäc:

(1). Bieát: Nhaän bieát ñöôïc caùc tri thöùc qua quaù trình tri giaùc, hình thaønh bieåu töôïng, caùc

khaùi nieäm ban ñaàu sô khai thuû ñoäng. Trình baøy laïi ñöôïc caùc thoâng tin ñaõ thu nhaän

(reproduktion).

Ở mức naøy bao gồm: Neâu laïi ñöôïc nhöõng döõ kieän: heä thoáng thuaät ngöõ, söï kieän., caùc

döõ lieäu, quy öôùc, chieàu höôùng, chuoãi caùc thao taùc, xeáp loaïi, nhaän daïng, löïa choïn…vv. Ví duï:

Nhôù laïi (nhaän daïng laïi) caùc ñònh lí, coâng thöùc toaùn, lí, hoùa, caùc vaät duïng…vv.

(2). HiÓu: Giaûi thích ñöôïc baûn chaát, moái quan heä, noäi haøm vaø ngoaïi dieän cuûa caùc khaùi

nieäm, heä thoáng tri thöùc. Khoâng chæ trình baøy laïi ñöôïc caùc thoâng tin ñaõ thu nhaän maø

coøn giaûi thích ñöôïc baèng ngoân ngöõ cuûa mình (Caáu truùc laïi taøi lieäu theo yù cuûa

mình…vv.) Ở mức này có chú trọng hơn tới các họat động trí tuệ. Cụ thể: Giải thích, chuyển đổi

vấn đề bằng cách khác, ngôn ngữ khác (nói, viết, biểu tượng). Diễn đạt: Cấu trúc lại tài liệu bằng vật liệu khác, theo một quan điểm mới, cách hiểu

mới; xác định được nguyên nhân, lấy ví dụ minh họa. Ngoại suy: Suy luận từ dạng này sang dạng khác.

(3). VËn dông: Ứng dông ®−îc th«ng tin ®· thu nhËn ®Ó gi¶i quyÕt mét t×nh

huống cụ thể, hay moät nhieäm vuï nhaän thöùc.

(4). Ph©n tÝch: Coù theå phaân tích néi dung thμnh nh÷ng chi tiÕt nhá vμ t×m ra çc

mèi quan hÖ cÊu tróc vμ tÝnh chÊt cña chóng

(5). Tổng hợp: Tập hợp, lựa chọn, sử dụng, phối hợp những kiến thức và kĩ năng đa dạng, khác biệt lại với nhau để hoàn thành một nhiệm vụ mới. Ở mức này có khả năng tóm tắt, khái quát hóa, lập luận, sắp xếp, giải thích lí do.

4 Xem Bloom, Benjamin: Taxonomy of Education Objectives, Hanbook I and II, New York 1956/1964

Trang-14-

(6). Ñaùnh giaù: ñaùnh giaù nhaän xeùt ñöôïc noäi dung hay thoâng tin naøo ñoù. Khaû naêng pheâ

phaùn, ñaùnh giaù, laäp luaän thuaän vaø nghòch, khaû naêng pheâ bình treân cô sôû döïa vaøo

nhöõng tieâu chí beân trong vaø beân ngoaøi.

Do ph©n baäc muïc tieâu veà kieán thøc cña Bloom qu¸ nhiÒu baäc nªn qu¸ tr×nh vμ còng

kh«ng cÇn ph¶i cã mét th−íc ®o tinh vi nh− vËy, cho nªn có nhiều tác giả đề xuất ph©n chia

lo¹i môc tieâu nμy thμnh 4 cÊp ®ã lμ: biÕt, hiÓu, vËn dông, ®¸nh gi¸ nhËn xÐt thèng nhÊt cho

viÖc diễn ®¹t môc tieâu d¹y häc.

b. Muïc tieâu veà kyõ naêng (psychomotorish)

Phaân loaïi muïc tieâu daïy hoïc veà nhaän thöùc coù giaù trò raát lôùn trong vieäc laäp chöông

trình vaø hoaït ñoäng daïy hoïc lyù thuyeát. Töông töï, muïc tieâu veà taâm vaän (kyõ naêng) khoâng keùm

phaàn quan trong trong daïy thöïc haønh. Dave5 chia loaïi muïc tieâu naøy thaønh naêm caáp:

(1). B¾t ch−íc cã quan s¸t: Thöïc hieän caùc thao taùc, ñoäng taùc, hoaït ñoäng theo maãu.

(2). Lμm l¹i theo cÊu tróc néi t©m kh«ng cã sù quan s¸t n÷a: Caùc kyõ naêng ñaõ böôùc ñaàu

hình thaønh treân cô sôû chæ daãn vaø nhöõng kieán thöùc, kinh nghieäm ñaõ hình thaønh. Thöïc

hieän ñöôïc nhö ñaõ höôùng daãn.

(3). ChÝnh x¸c hãa ho¹t ®éng cña c¬ b¾p, thø tù ho¹t ®éng b¾t ®Çu quen dÇn: Hình

thaønh caùc khaû naêng, naêng löïc lieân keát, phoái hôp kyõ naêng trong qui trình thöïc hieän

moät coâng vieäc hoaëc moät saûn phaåm nhaát ñònh. Thöïc hieän chính xaùc nhö ñaõ höôùng

daãn.

(4). Hoμn thiÖn thø tù çc ho¹t ®éng (laøm bieán hoùa): Çc ho¹t ®éng nμy phèi hîp víi

nhau nhuÇn nhuyeãn. Hình thaønh kyõ xaûo.

(5). Tù ®éng ho¸ çc ho¹t ®éng, saùng taïo kyõ naêng kyõ xaûo môùi

c. Muïc tieâu tình caûm thaùi ñoä (affectiv) N¨m 1968 Krathwohl lμ thμnh viªn nghiªn cøu cña Ben Jamin S. Bloom ®· ®−a ra çc

cÊp môc tieâu c¶m xóc. ¤ng chia lo¹i môc tieâu nμy thμnh 5 caáp: a. §éng lßng, c¶m xóc

b. Ph¶n øng (b»ng lßng, s¼n sμng hμnh ®éng)

c. Tá th¸i ®é

d. Quan ®iÓm

e. ThÕ giíi quan

Do vieäc dieãn ñaït caùc loaïi muïc tieâu naøy khoù ñuùng nhö möùc ñoä mong muoán do vaäy

thöôøng ngöôøi ta thöôøng trình baøy goàm caùc töø mang tính toång quaùt nhö coù ñaïo ñöùc, quan

ñieåm, loøng yeâu ngheà, coù thaùi ñoä…vv.

2.2. CAÙC CAÁP ÑOÄ DIEÃN ÑAÏT MUÏC TIEÂU DAÏY HOÏC

5 Lμ thμnh viªn nghiªn cøu cña Ben Jamin S. Bloom

Trang-15-

Tuøy theo caáp ñoä cho caû moät quaù trình ñaøo taïo, cho moân hoïc hay cho moät baøi daïy

ngöôøi ta coù theå dieãn ñaït muïc tieâu daïy hoïc döôùi nhöõng hình thöùc khaùc nhau nhö toång quaùt,

thoâ hay chi tieát. Söï phaân bieät giöõa caùc caáp ñoä naøy laø tính cuï theå hay toång quaùt. Giôùi haïn

giöõa chuùng mang tính taïm thôøi vaø coù theå coù nhieàu caáp ñoä dieãn ñaït muïc tieâu daïy hoïc khaùc

nhau. Thoâng thöôøng, theo tieáp caän xaây döïïng chöông trình ñaøo taïo truyeàn thoáng, muïc tieâu

moân hoïc hay chöông trình ñaøo taïo laø döôùi daïng toång quaùt. Muïc tieâu daïy hoïc trong caùc

chöông trình ñaøo taïo theo tieáp caän môùi daïng modul hoaït ñoäng ñöôïc dieãn ñaït theo daïng

chöa chi tieát cuï theå. Nhieäm vuï cuûa giaùo vieân khi soaïn giaùo aùn baøi daïy laø trieån khai caùc muïc

tieâu coù trong chöông trình ñaøo taïo lieân quan ñeán baøi daïy thaønh caùc muïc tieâu daïy hoïc chi

tieát nhö hình sô ñoà sau6:

3. TÍNH CUÏ THEÅ VAØ CHÍNH XAÙC CUÛA VIEÄC DIEÃN ÑAÏT MUÏC TIEÂU DAÏY HOÏC

Muïc tieâu daïy hoïc khoâng chæ laø ñieåm ñeå hoaït ñoäng daïy vaø hoïc höôùng ñeán, maø noù

coøn laø thöôùc ño ñeå ñaùnh giaù thaønh tích hoïc taäp cuûa hoïc sinh. Moãi mét th−íc ®o ®Òu cã

nh÷ng thang ®o vμ çc thang ®o nμy rÊt lμ chi tieát vμ chÝnh x¸c. Do vaäy muïc tieâu daïy hoïc coù

nh÷ng tÝnh chÊt sau ®©y: (SMART)

S = specific Cô thÓ

M = measurable §o ®−îc

A = attainable Lμm ®−îc

R = realistic GÇn guõi thùc tÕ

T = time bound Cã döõ kiÖn thêi gian

6 Xem Mausolf W, Paetzold G: Planung und Durchfuehrung beruflichen Unterrichts. Essen, 1982, trang 64.

Tröøu töôïng

Trieån khai chi tieát hoùa

Trieån khai chi tieát hoùa Muïc tieâu chi tieát

Muïc tieâu toång quaùt

Muïc tieâu trun gian

Cuï theå

Hình 2: Caùc caáp ñoä dieãn ñaït vaø trieån khai MTDH

Trang-16-

Cuõng theo quan ñieåm ñoù, theo tieán syõ Döông Thieäu Toáng7 moät muïc tieâu daïy hoïc

roõ raøng laø nhöõng caâu phaùt bieåu:

− Phaûi cuï theå, roõ raøng.

− Phaûi ñaït tôùi trong khoùa hoïc trong baøi hoïc.

− Phaûi bao goàm noäi dung hoïc taäp thieát yeáu.

− Phaûi qui ñònh roõ keát quaû cuûa vieäc hoïc taäp nghóa laø caùc khaû naêng maø ngöôøi

hoïc coù ñöôïc khi ñaït ñöôïc muïc tieâu.

− Phaûi ño löôøng ñöôïc.

Toùm laïi: muïc tieâu daïy hoïc roõ raøng (toát) laø nhöõng phaùt bieåu maø thoâng tin ñöôïc chính

xaùc (khoâng sai laàâm, mô hoà) veà keát quaû ñaït ñöôïc theo mong muoán cuûa ngöôøi ñeà ra. Noù phaûi

khoâng goàm nhöõng töø mang yù nghóa chung chung, mô hoà vôùi yù nghóa quaù roäng hoaëc quaù

tröøu töôïng. Ví duï nhö caùc töø : Hieåu, bieát, naém ñöôïc, phaùt huy ñöôïc,…. Noù neân ñöôïc xaùc laäp

baèng nhöõng töø chæ haønh vi cuï theå, roõ raøng ít gaây mô hoà hay nhaàm laãn. Ví duï:

− Giaûi thích ñöôïc; trình baøy; lieät keâ; moâ taû; so saùnh …vv.

− Söûa chöõa ñöôïc; thay theá ñöôïc; laøm thaønh thaïo (moät ñoäng taùc, hay coâng taùc)

− Coù yù thöùc tieát kieäm vaät lieäu, veä sinh an toaøn lao ñoäng …vv

Muïc tieâu chi tieát cuï theå cuûa moät baøi daïy tuøy vaøo nhieäm vuï daïy hoïc maø phaûi coù theå

theå hieän roõ caû 3 loaïi muïc tieâu: kieán thöùc, kyõ naêng kyõ xảo , thaùi ñoä tình caûm. Noù ñöôïc trình

baøy theo hình thöùc sau ñaây:

Muïc tieâu daïy hoïc cuûa baøi daïy:

− Veà kieán thöùc: - Neâu ñöôïc.... ; - Giaûi thích ñöôïc...; - Vaän duïng ñöôïc...; - Moâ

taû ñöôïc...; - So saùnh ñöôc...

− Kyõ naêng, kyõ xaûo: - Cheá taïo ñöôïc ... vôùi tieâu chuaån....; - Phuïc hoài thay theá

ñöôïc...; - Thu thaäp ñöôïc thoâng tin töø...

− Veà thaùi ñoä, tình caûm: - Coù tinh thaàn hôïp taùc; - Coù yù thöùc baûo veä moâi

tröôøng,...

4. TRIEÅN KHAI MUÏC TIEÂU CHI TIEÁT TÖØ MUÏC TIEÂU CHUYEÂN MOÂN

Cô sôû cho vieäc chuaån bò baøi daïy laø chöông trình ñaøo taïo maø trong ñoù coù chöông

trình moân hoïc coù tính phaùp leänh do boä chuû quaûn quaûn lyù. Muïc tieâu daïy hoïc trong chương

trình moân học hay modul thöôøng dieãn ñaït döôùi daïng chöa chi tieát. Do vaäy nhieäm vuï cuûa

giaùo vieân khi soaïn giaùo aùn baøi daïy laø xaùc ñònh vaø dieãn ñaït laïi döôùi daïng chi tieát. Sau ñaây

laø qui trình thöïc hieän:

7 Döông Thieäu Toáng – “Traéc nghieäm vaø ño löôøng thaønh quaû hoïc taäp”- Boä GDÑT – 1995 – trang 14, 16.

Trang-17-

Böôùc 1: Nghieân cöùu, xaùc đñịnh mục tieâu noäi dung lieân quan ñeán phaïm vi baøi daïy coù

trong trong chöông trình moân hoïc, modul ñaøo taïo;

Böôùc 2: Tìm hieåu thu thaäp caùc thaønh phaàn noäi dung vaø caáu truùc cuûa noäi dung chuyeân

ngaønh;

Böôùc 3: Xaùc ñònh noäi dung daïy hoïc caàn thieát;

Böôùc 4: Xaùc ñònh caáu truùc baøi daïy;

Böôùc 5: Xaùc ñònh muïc tieâu chi tieát cuûa baøi daïy;

Cuï theå caùc böôùc nhö sau:

Böôùc 1: Xaùc ñònh muïc tieâu trong chöông trình moân hoïc

Vieäc dieãn ñaït muïc tieâu daïy hoïc trong chöông trình moân hoïc hay chöông trình ñaøo

taïo tuøy theo phaïm vi noäi dung maø phaûi theå hieän ñöôïc caùc loaïi muïc tieâu nhö veà kieán thöùc

(cognitiv), ñoäng cô taâm lyù hoùa – taâm vaän (Psychomotorish) vaø tình caûm thaùi ñoä (affectiv).

Ví duï muïc tieâu veà phaàn noäi dung vaät lieäu kim loaïi töø chöông trình treân:“Moâ taû ñöôïc caáu

taïo maïng tinh theå cuûa kim loaïi vaø hôïp kim, söï hình thaønh vaø caáu truùc toå chöùc cuûa kim loaïi

thoâng duïng. Muïc tieâu dieãn ñaït nhö vaäy coøn chöa chi tieát. Maïng tinh theå coù nhieàu loaïi vaø

kim loaïi thoâng duïng laø kim loaïi naøo? Quaù trình hình thaønh kim loaïi nhö theá naøo? Toå chöùc

kim loaïi goàm nhöõng loaïi naøo vaø ñaëc tính cuûa noù ra sao vaø öùng duïng laøm gì ? Tri thöùc lieân

quan ñeán maïng tinh theå cuûa kim loaïi vaø hôïp kim cuõng nhö hình thaønh vaø caáu truùc toå chöùc

laø raát nhieàu, do vaäy giaùo vieân caàn phaûi trieån khai ra vaø giôùi haïn laïi phuø hôïp vôùi löôïng thôøi

gian cho pheùp vaø noäi dung caàn thieát cho hoaït ñoäng ngheà nghieäp cuûa hoïc sinh.

Böôùc 2: Tìm hieåu caùc thaønh phaàn veà caáu truùc cuûa noäi dung chuyeân ngaønh

Moãi moät muïc tieâu daïy hoïc baát kyø ôû möùc ñoä tröøu töôïng hoaëc chi tieát cuï theå cuõng ñeàu

theå hieän leân ñöôïc noäi dung chuyeân moân khoa hoïc ñöùng ñaèng sau noù. Giaùo vieân caàn phaûi

nghieân cöùu phaân tích caùc noäi dung chuyeân moân khoa hoïc.

Nhöõng noäi dung khoa hoïc trong lónh vöïc veà vaät lieâu cô khí ñöôïc trình baøy trong caùc

taøi lieäu chuyeân ngaønh nhö saùch giaùo trình, taøi lieäu tham khaûo, taïp chí...vv, laø nhöõng cô sôû

cho vieäc nghieân cöùu phaân tích.

ÔÛ ví duï treân caàn nghieân cöùu caùc loaïi maïng vaø caáu truùc cuõng nhö tính chaát cuûa noù,

cuõng nhö caáu truùc toå chöùc kim loaïi, tính chaát cuûa chuùng, quaù trình hình thaønh...vv.

Böôùc 3: Xaùc ñònh noäi dung daïy hoïc caàn thieát:

Nhöõng ai muoán xaùc ñònh noäi dung daïy lieân quan caàn thieát thì caàn phaûi xaùc ñònh yù

nghóa taùc duïng giaùo duïc ñaøo taïo cuûa noäi dung daïy hoïc ñoù. Vieäc xaùc ñònh ñoù seõ traû lôøi cho

caâu caâu hoûi sau: Hoïc sinh caàn nhöõng noäi dung kieán thöùc gì cho hoaït ñoäng ngheà nghieäp cuûa

hoï sau naøy?

Trang-18-

Giaùo vieân cuõng caàn coù söï chuù yù ñeán nhöõng höôùng phaùt trieån cuûa kyõ thuaät coâng ngheä

cho ngheà nghieäp maø hoïc sinh ñang hoïc vaø nhöõng yeâu caàu mang tính chaát xaõ hoäi cuõng nhö

caù nhaân ñeå coù tính ñònh höôùng xaùc ñònh nhöõng kieán thöùc daïy hoïc caàn thieát. Theo Klafki8 ,

khi xaùc ñònh noäi dung daïy hoïc caàn chuù yù caùc nguyeân taéc sau ñaây:

- Ñònh höôùng thöïc tieån vaø töông lai

- Coù ñaëc tính maãu ñaïi dieän cho nhöõng noäi dung ñoái töôïng khaùc (ví duï hoïc moät soá maùy

tieän cuï theå naøo ñoù thay vì phaûi hoïc taát caû)

- Chuyeån taûi ñöôïc

- Phaûi coù moái lieân heä vôùi nhau

- Ñaùp öùng caùc yeâu caàu veà hoaït ñoäng ngheà nghieäp

Caên cöù theo nhöõng nguyeân taéc ta coù nhöõng noäi dung daïy hoïc cuï theå goàm:

- Khaùi nieäm, kyù hieäu, teân goïi,

- Phöông phaùp, caáu truùc, tính chaát, phaân loaïi, nguyeân lyù, bieän phaùp, thí nghieäm

- Ñònh nghóa, coâng thöùc, qui taéc, lyù thuyeát naøo phuø hôïp vôùi muïc tieâu trong chöông

Böôùc 4: xaùc ñònh caáu truùc baøi daïy

Nhöõng noäi dung daïy hoïc ñaõ ñöôïc xaùc ñònh ôû böôùc treân, ôû böôùc naøy ñöôïc xeáp laïi

thaønh caáu truùc baøi daïy. Caáu truùc naøy phaûi vöøa coù tính loâgíc cuûa noäi dung chuyeân ngaønh vaø

vöøa coù tính loâgíc sö phaïm. Ñoái vôùi nhöõng noäi dung veà kyõ thuaät cô khí kim loaïi caàn phaûi

ñöôïc saép xeáp thaønh moät heä thoáng loâ gic cuûa caùc moái quan heä.

Böôùc 5: Xaùc ñònh muïc tieâu chi tieát cuï theå

Ñeán baây giôø chuùng ta ñaõ xaùc ñònh ñöôïc caùc noäi dung vaø thöù töï daïy hoïc cuûa noù

nhöng chuùng ta chöa xaùc ñònh laø hoïc sinh caàn coù nhöõng kieán thöùc kyõ naêng thaùi ñoä gì khi

hoïc caùc noäi dung kyõ thuaät ñoù. Trong khi chuaån bò baøi giaùo vieân coù theå xem xeùt laø moät noäi

dung boä phaän coù theå chöùa ñöïng ñaïi dieän cho taát caû caùc nhoùm muïc tieâu daïy hoïc khaùc (caùc

boä phaän noäi dung khaùc). Cho neân giaùo vieân caàn phaûi choïn caùc noäi dung troïng ñieåm cuï theå

laø traû lôøi caùc caâu hoûi sau ñaây:

- Noäi dung boä phaän naøo trong caáu truùc kieán thöùc hoïc sinh caàn phaûi coù?

- Noäi dung boä phaän naøo trong caáu truùc kieán thöùc seõû laø nhöõng noäi dung daïy hoïc ôû traïng

thaùi coù vaán ñeà?

- Noäi dung boä phaän naøo trong caáu truùc kieán thöùc daïy hoïc seõ laø nhöõng noäi dung daïy hoïc

phaùt trieån naêng löïc haønh ñoäng?

- Vôùi noäi dung kieán thöùc chuyeân moân ñoù coù theå trieãn khai ñöôïc caùc muïc tieâu veà thaùi

ñoä tình caûm naøo?

8 Xem Klafki Wolfgang: Neue Studien zur Bildungstheorie und Didaktik. Weinheim, 1983.

Trang-19-

Caên cöù vaøo caáu truùc döï truø veà noäi dung daïy hoïc traû lôøi caùc caâu hoûi treân, giaùo vieân

dieãn ñaït muïc tieâu chi tieát cuï theå cuûa baøi daïy.

C. CAÂU HOÛI THAÛO LUAÄN VAØ OÂN TAÄP

Caâu 1: Haõy trình baøy khaùi nieäm, phaân loaïi (lónh vöïc) cuûa muïc tieâu daïy hoïc!

Caâu 2: Haõy neâu vaø phaân tích caùc caáp ñoä dieãn ñaït cuûa muïc tieâu daïy hoïc!

Caâu 3: Haõy trình baøy caùc chöùc naêng cuûa muïc tieâu daïy hoïc!

Caâu 4: Trình baøy ngaén goïn caùc böôùc trieån khai muïc tieâu chi tieát töø muïc tieâu chuyeân moân

trong chöông trình moân hoïc! Cho ví duï minh hoïa!

Caâu 5: Haõy vieát muïc tieâu daïy hoïc cho moät baøi hoïc trong moân hoïc chuyeân ngaønh maø baïn

ñaõ hoïc!

Trang-20-

BAØI 2. NỘI DUNG CHÖÔNG TRÌNH ÑAØO TAÏO NGHEÀ


Sau khi hoïc xong baøi naøy hoïc vieân coù khaû naêng:

- Giaûi thích ñöôïc khaùi nieäm noäi dung daïy hoïc vaø caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán vieäc xaùc

ñònh noäi dung daïy hoïc trong ñaøo taïo kyõ thuaät ngheà;

- Trình baøy ñöôïc caùc thaønh phaàn chính cuûa noäi dung daïy hoïc trong tröôøng daïy kyõ

thuaät ngheà;

- Giaûi thích ñöôïc caùc moái quan heä giöõa thay ñoåi coâng ngheä trong saûn xuaát vaø thay

ñoåi noäi dung daïy hoïc;

- Giaûi thích ñöôïc caáu truùc, thaønh phaàn vaø öu ñieåm cuõng nhö haïn cheá cuûa caùc loaïi

chöông trình ñaøo taïo;

- Giaûi thích ñöôïc qui trình xaây döïng chöông trình ñaøo taïo noùi chung.

B. NOÄI DUNG

1. ÑAÏI CÖÔNG VỀ NỘI DUNG DẠY HỌC

1.1. KHÁI NIỆM VỀ NỘI DUNG DẠY HỌC

Noäi dung daïy hoïc (nddh) laø moät thaønh toá quan troïng cuûa quaù trình daïy hoïc. Noù laø taäp

hôïp, heä thoáng caùc kieán thöùc khoa hoïc, caùc kyõ naêng lao ñoäng caàn thieát ñeå hình thaønh vaø

phaùt trieån caùc phaåm chaát naêng löïc ngheà nghieäp ñaùp öùng ñöôïc caùc yeâu caàu cuûa ngheà ôû trình

ñoä mong mong ñôïi. Noäi dung daïy hoïc coù tính phaùp lyù ñöôïc moâ taû trong chöông trình ñaøo

taïo.

1.2. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN NỘI DUNG DẠY HỌC

Löïa choïn vaø xaùc ñònh noäi dung daïy hoïc trong giaùo duïc ngheà nghieäp chòu taùc ñoäng

cuûa nhieàu yeáu toá. moät maët ñaùp nhaèm boå sung kieán thöùc phoå thoâng vaø nhöõng tri thöùc ñaùp

öùng muïc tieâu giaùo duïc cuûa quoác gia maët khaùc phaûi ñaùp öùng ñöôïc caùc yeâu caàu veà caùc naêng

löïc thöïc hieän trong hoat ñoäng ngheà nghieäp cuûa neàn saûn xuaát, ñoàng thôøi phaûùi döïa treân

nhöõng khoa hoïc chuyeân ngaønh…, Chính vì vaäy löïa choïn vaø xaùc ñònh noäi dung daïy hoïc trong

giaùo duïc ngheà nghieäp phaûi döïa treân caùc yeáu toá sau ñaây:

(a) Söï phaùt trieån cuûa khoa hoïc, kyõ thuaät vaø coâng ngheä lieân quan ñeán hoaït ñoäng

cuûa ngaønh ngheà caàn ñaøo taïo taïi thôøi ñieåm xaùc ñònh noäi dung vaø cuõng nhö nhöõng xu höôùng

phaùt trieån trong töông lai gaàn. Söï phaûn aùnh cuûa noäi dung khoa hoïc trong noäi dung giaùo duïc

ngheà phaûi ñöôïc giaûn löôïc (induction) phuø hôïp vôùi trình ñoä baäc ñaøo taïo.

(b) Nhu caàu vaø ñònh höôùng giaùo duïc cuûa xaõ hoäi: noäi dung daïy hoïc trong giaùo duïc

ngheà phaûi phaûi ñaùp öùng caùc nhu caàu phaùt trieån cuûa xaõ hoäi nhö lieân thoâng giöõa caùc caáp baäc

Trang-21-

cuûa heä thoáng giaùo duïc quoác daân vaø lieân thoâng ngay trong heä thoáng giaùo duïc ngheà nghieäp.

noäi dung daïy hoïc phaûi gaén vôùi caùc muïc tieâu giaùo duïc phaùt trieån ngöôøi hoïc phuø hôïp vôùi xu

theá chính trò vaø kinh teá cuûa ñaát nöôùc, ñaùp öùng nguoàn nhaân löïc cho coâng nghieäp hoaù vaø hieän

ñaïi hoaù ñaát nöôùc vaø oån ñònh chính trò. noäi dung daïy hoïc coù tính phaùp lyù ñöôïc qui ñònh vaø

moâ taû trong chöông trình ñaøo taïo. nhieäm vuï cuûa giaùo vieân laø trieån khai thaønh noäi dung daïy

hoïc chi tieáát phuø hôïp vôùi muïc tieâu cuûa baøi daïy.

(c) Nhu caàu cuûa thò tröôøng lao ñoäng veà naêng löïc ôû ngöôøi lao ñoäng. Noäi dung

ñaøo taïo phaûi phaûi ñaùp öùng caùc yeâu caàu cuûa ngheà nghieäp vaø baäc ngheà ñaøo taïo ñoù. Ñeå laøm

ñöôïc vieäc naøy, giaùo duïc ngheà nghieäp taïi cô sôû ñaøo taïo (tröôøng hoïc) phaûi keát hôïp vôùi ñaøo

taïo taïi doanh nghieäp coù ngheà phuø hôïp vôùi ngheà ñaøo taïo. Xaây döïng chöông trình ñaøo taïo

phaûi caên cöù vaøo keát quaû phaân tích ngheà. Noäi dung daïy hoïc theo höôùng tích hôïp ñònh höôùng

haønh naêng (naêng löïc hoaït ñoäng). 1.3. THÀNH PHẦN CỦA NỘI DUNG DẠY HỌC

Nội dung dạy học là kết quả trực tiếp của mục tiêu dạy học, đòng thời là cơ sở để xác định phương pháp phương tiện, hình thức tổ chức của quá trình dạy học. Là cơ sở để tạo mối quan hệ chặt chẽ giữa giáo viên và học sinh, quyết định một hệ thống những tri thức, kỹ năng, năng lực liên quan đến ngành nghề đào tạo. Chính vì vậy thành phần của nội dung dạy học bao gồm:

(a) Những tri thức về khoa học tự nhiên, khoa học xã hội và khoa học chuyên ngành liên quan đến ngề đào tạo. Những tri thức này được sắp xếp theo các nhóm tri thức:

- Tri thúc cơ bản: Các môn giáo dục chung mang tính phỏ thông và các môn có tính giáo dục chính trị tư tưởng

- Tri thức cơ sở chuyên ngành: Tri thức cơ sở ngành và - Tri thức chuyên ngành: Tri thức cần thiết trực tiếp cho hoạt động nghề nghiệp.

(b) Hệ thông những kỷ năng, kỹ xảo về nghề nghiệp. Tuỳ theo ngành nghề đào tạo và cấp đào tạo mà có hệ thông các bài tập thực hành tương thích. Hệ thống các bài tập trên cơ sở tích hợp các tri thức ở phần trên.

2. CHÖÔNG TRÌNH ÑAØO TAÏO

2.1. CẤU TRÚC CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO

(a) Chương trình đào tạo theo hệ thống môn học Caáu truùc chöông trình ñaøo taïo nghề theo truyeàn thoáng goàm nhieàu moân hoïc ñöôïc saép

xeáp theo caáu truùc keá hoaïch ñaøo taïo. Loaïi chương trình này gọi là chương trình đào tạo theo hệ thống môn học. Thành phần chính của loại chương trình này gồm:

- Mục tiêu đào tạo theo trình độ đào tạo (trình bày dưới dạng tổng quát); - Kế hạch đào tạo;

- Chương trình môn học: Chöông trình moân hoïc laø moät boä phaän cuûa chöông trình ñaøo

taïo, noù chöùa ñöïng taát caû nhöõng löôïng kieán thöùc kyõ naêng chuyeân moân cuûa moân hoïc.

Trang-22-

Thành phần chính là gồm đề mục nội dung cần dạy và được trình bày một cách có hệ

thống logic tuyeán tính chaët cheõ, maø vieäc thöïc hieän phaàn töû trước laø ñieàu kieän ñeå

trieån khai phaàn töû tieáp sau. Moãi phaàn töû nhö vaäy coù theå ñöôïc quy öôùc thöïc hieän

trong moät tieát hoïc, moät baøi hoïc hoặc chương.

Do thành phần chính trong chương trình môn học của loại chương trình đào tạo này là nội dung, do vậy người ta thường gọi loại chương trình đào tạo này qui định về nội dung. Giáo viên căn cứ vào nội dung để xác định mục tiêu dạy học và thành phần nội dung dạy học

của bài dạy.

Moân hoïc laø moät heä thoáng tri thöùc phaûn aùnh moät ñoái töôïng khoa hoïc maø hoïc vieân

caàn naém vöõng trong quaù trình hoïc taäp vaø ñöôïc caáu truùc sao cho ngöôøi hoïc coù theå lónh hoäi

toát nhaát ñoái töôïng khoa hoïc trong heä thoáng, treân cô sôû ñoù phaùt trieån naêng löïc hoaït ñoäng

(thöïc tieãn vaø trí tueä) cuûa mình.

(b) Chöông trình ñaøo taïo theo hệ thống Modul (moâ dun) tích hợp

Xu höôùng caûi tieán cuûa theá giôùi trong vaøi thaäp nieân trôû laïi ñaây, thieát keá chöông trình

ñaøo tạo theo hệ thống caáu truùc Modul tích hợp ñònh höôùng hoaït ñoäng. Moãi moâ dun ñöôïc

xem laø moät ñôn nguyeân ñoäc laäp goàm caùc kieán thöùc vaø kyõ naêng caàn thieát ñeå giaûi quyeát moät

coâng vieäc ngheà. Chương trình ñaøo taïo theo cấu truùc modul coù tính meàm deûo, linh hoaït, taïo

ñieàu kieän lieân thoâng giöõa caùc ngheà, ñaëc bieät ñoái vôùi nhöõng ngheà cuøng moät lónh vöïc kyõ

thuaät nhôø vieäc söû duïng chung moät soá modul ñôn vò. Hieäu quaû kinh teá ñaøo taïo cao, vì haàu

heát caùc kieán thöùc vaø kyõ naêng ñieàu coù theå söû duïng ngay ñeå haønh ngheà sau khi hoïc xong moãi

modul. Tuy vaäy noù coù nhöôïc ñieåm nhö tính heä thoáng logic tri thöùc cuûa töøng boä moân khoa

hoïc bò caét xeù.

Ñieåm maïnh: Caáu truùc chöông trình theo moâ ñun laø moät trong nhöõng caùch toát nhaát

ñeå theå hieän quan ñieåm phaùt trieån, quan ñieåm nhaân vaên trong daïy hoïc. Vì noù ñaùp öùng ñöôïc

caùc yeâu caàu veà daïy hoïc phaùt trieån (nhu caàu vaø sôû thích caù nhaân ñöôïc toân troïng, caùc naêng

löïc, tính ñoäc laäp vaø töï chuû, töï do cuûa hoïc vieân ñöôïc phaùt huy). Moät ñieåm maïnh khaùc cuûa

chöông trình theo moâ ñun laø taïo cô hoäi cho ngöôøi hoïc hoïc thöôøng xuyeân, hoïc suoát ñôøi, theo

nhu caàu vaø ñieàu kieän cuûa mình, treân cô sôû tích luõy ñöôïc caùc moâ ñun trong nhöõng ñieàu kieän

thuaän lôïi (tích luõy tín chæ).

Haïn cheá: Haïn cheá lôùn nhaát cuûa chöông trình theo moâ ñun laø vieäc toå chöùc hoïc taäp.

Vieäc boá trí thôøi gian hoïc taäp vaø thôøi khoùa bieåu laø coâng vieäc khoâng ñôn giaûn. Maët khaùc,

neáu vieäc hoïc chuû yeáu theo hình thöùc tích luõy tín chæ (caáu truùc moâ ñun theo maïng) deã daãn

ñeán thôøi gian hoïc taäp keùo daøi, thieáu tính heä thoáng, ñoâi khi daãn ñeán laõng phí. Moät khoù khaên

nöõa cuûa hoïc taäp theo moâ ñun, ñoøi hoûi cô sôû vaät chaát, thieát bò vaø taøi lieäu phuïc vuï cho hoïc taäp

cuûa hoïc vieân phaûi ñaày ñuû, ñieàu naøy daãn ñeán chi phí hoïc taäp toán keùm.

Trang-23-

Thành phần chính của loại chương trình này gồm: - Mục tiêu đào tạo theo trình độ đào tạo (trình bày dưới dạng tổng quát); - Kế hạch đào tạo; - Sơ đồ và các modul đào tạo. - Nội dung các modul

Trong chương trình đào tạo theo hệ thống Modul, mỗi modul được thiết kế gồm một hệ thông các bài dạy, được xác định với các mục tiêu dạy học tương ứng. Sau đây là ví dụ về cấu trúc9:

Tªn ch−¬ng

tr×nh

Söa ch÷a m¸y tμu thñy cÊp ®é 2

Tªn m« ®un: §iÖn kü thuËt

M· m« ®un: MEME 02

STT Tªn bμi häc Môc tiªu thùc hiÖn: Sù thùc hiÖn:

Khi kÕt thóc bμi d¹y, häc viªn

cã kh¶ n¨ng:

§iÒu kiÖn:

(Çc ®iÒu kiÖn hoÆc bèi

c¶nh mμ häc viªn sÏ ph¶i

thùc hiÖn hoÆc ho¹t ®éng)

Tiªu chuÈn hoÆc tiªu chÝ:

(Tr×nh ®é thùc hiÖn hoÆc

tr×nh ®é th«ng th¹o mμ häc

viªn ph¶i ®¸p øng)

01 TÜnh ®iÖn - Ph¸t biÓu çc kh¸i niÖm vÒ

®iÖn tr−êng, ®iÖn tÝch.

- X¸c ®Þnh ph−¬ng, chiÒu, ®é

lín cña lùc tÜnh ®iÖn, cña vÐc-

t¬ c−êng ®é ®iÖn tr−êng theo

d÷ liÖu vμ c«ng thøc ®iÖn.

- Trong phßng häc lý

thuyÕt

- Phßng thÝ nghiÖm ®iÖn.

- ChÝnh x¸c 100%.

02 M¹ch ®iÖn mét

chiÒu

- Çc kh¸i niÖm vÒ ®iÖn (dßng

®iÖn, c−êng ®é dßng ®iÖn,

®iÖn trë, ®iÖn trë suÊt, c«ng

suÊt, ®iÖn n¨ng).

- Çc biÓu thøc tÝnh to¸n trong

m¹ch ®iÖn mét chiÒu

- Ph−¬ng ph¸p gi¶i m¹ch ®iÖn

mét chiÒu.

- Trong phßng häc lý

thuyÕt.

- Cung cÊp mét bμi tËp bÊt

kú trong s¸ch.

- ChÝnh x¸c 100% çc lo¹i

kh¸i niÖm vμ c«ng thøc.

- §¹t chÝnh x¸c 100%.

...

Ngoài ra các thành tố liên quan đến bài dạy như mục tiêu bài dạy, nội dung, điều kiện

thực hiện cũng được xác định như sau:

9 Xem Tröôøng Cao ñaúng Sö phaïm kyõ thuaät Vónh Long: Maãu chöông trình ñaøo taïo theo döï aùn xaây döïng chöông trình.

Trang-24-

M· bμi:MEME 02-01 Tªn bμi: TÜnh ®iÖn

Sù thùc hiÖn §iÒu kiÖn Tiªu chuÈn hoÆc tiªu chÝ: Môc tiªu

thùc hiÖn

Ph¸t biÓu çc kh¸i niÖm.

Trong phßng häc lý thuyÕt.

ChÝnh x¸c 100%.

Lo¹i néi

dung d¹y

Néi dung bμi

F; C; P;

T; A

Gîi ý

ph−¬ng

ph¸p d¹y

häc

Lo¹i tr¾c

nghiÖm

hoÆc kü

thuËt

®¸nh gi¸

Gîi ý çc häc liÖu tèt nhÊt

- §iÖn tÝch .

- §iÖn tr−êng .

- §iÖn thÕ - hiÖu ®iÖn thÕ (®iÖn ¸p).

F, C

ThuyÕt

tr×nh cã

th¶o luËn

vμ ho¹t

®éng

nhãm.

KiÓm tra

vÊn ®¸p

- 10 ¶nh slide.

- 01 Tμi liÖu h−íng dÉn 04

trang.

Sù thùc hiÖn §iÒu kiÖn Tiªu chuÈn hoÆc tiªu chÝ: Môc tiªu

thùc hiÖn

X¸c ®Þnh ph−¬ng,

chiÒu, ®é lín cña lùc

tÜnh ®iÖn, cña vÐc-t¬ c−-

êng ®é ®iÖn tr−êng theo

d÷ liÖu vμ c«ng thøc

®iÖn.

Trong phßng häc lý thuyÕt vμ phßng thÝ

nghiÖm ®iÖn.

§¹t chÝnh x¸c 100%.

...

Do thành phần chính của chương trình như mục tiêu và nội dung đã được xác định

tương ứng với các bài dạy, cho nên người ta thường gọi loại chương trình đào tạo theo modul là chuơng trình đào tạo qui định về mục tiêu và nội dung.

(c) Loại chương trình đào tạo cấu trúc phối hợp Ngoài hai loại chương trình đào tạo trên, còn có loại chương trình đào tạo kết hợp

gồm các môn học và các modul. Hiện nay các chương trình đào tạo nghề dài hạn thường xây dựng theo ý kiển này.

2.2. NHỮNG ĐỊNH HƯỚNG VÀ NGUYÊN TẮC PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO TRONG HỆ THỐNG GIÁO DỤC NGHỀ

Chương trình đào tạo có tính pháp lệnh, do các tổ chức có thẩm quyền xây dựng và quản lý. Việc đào tạo được thực hiện ở các cơ sở đào tạo khác nhau và dưới hình thức loại trường khác nhau.

Trang-25-

Theo qui định điều 25 của quyết định 212/2003, Uỷ ban nhân nhân các tỉnh, các truờng và các cơ sở đào tạo nghề chịu trách nhiệm tổ chức xây dựng và thẩm định ban hành chương trình đào tạo nghề (trong hệ thống quản lý của BLĐTBXH). Các chương trình được xây dụng trên cơ sở của chương trình khung do bộ ban hành. Theo qui định điều 35 của luật giáo dục sửa đổi có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2006: “Thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước về dạy nghề phối hợp với Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ có liên quan, trên cơ sở thẩm định của hội đồng thẩm định ngành về chương trình dạy nghề, quy định chương trình khung cho từng trình độ nghề được đào tạo bao gồm cơ cấu nội dung, số lượng, thời lượng các môn học và các kỹ năng nghề, tỷ lệ thời gian giữa lý thuyết và thực hành, bảo đảm mục tiêu cho từng ngành, nghề đào tạo. Căn cứ vào chương trình khung, cơ sở dạy nghề xác định chương trình dạy nghề của cơ sở mình’’.

Đối với các trường trung học chuyên nghiệp, xây dựng chương trình đào tạo được qui định trong điều 35 của luật giáo dục sửa đổi có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2006 như sau: “Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Ðào tạo phối hợp với Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ có liên quan, trên cơ sở thẩm định của hội đồng thẩm định ngành về chương trình trung cấp chuyên nghiệp, quy định chương trình khung về đào tạo trung cấp chuyên nghiệp bao gồm cơ cấu nội dung, số môn học, thời lượng các môn học, tỷ lệ thời gian giữa lý thuyết và thực hành, thực tập đối với từng ngành, nghề đào tạo. Căn cứ vào chương trình khung, trường trung cấp chuyên nghiệp xác định chương trình đào tạo của trường mình’’.

Như vậy mỗi trường phải tự xây dựng chương trình đào tạo cho chính truờng mình theo khung chương trình đào tạo của Bộ quản lý chuyên môn. Sau đây là một số Nguyên tắc định hướng xây dựng chương trình đào tạo nghề: - Tuân thủ theo Danh mục ngành nghề đào tạo đã ban hành; - Đảm bảo tính toàn diện, khoa học, hệ thống, phù hợp và ổn định; - Đảm bảo thống nhất của các nhóm nghề trong nhóm nghề và tính đặc thù của từng nghề; - Nguyên tắc định hướng năng lực thực hiện; - Nguyên tắc thực tiển: gắn với thị trường lao động và phù hợp với trình độ phát triển về kỹ

thuật, công nghệ của các lĩnh vực sản xuất; - Nguyên tắc vừa sức: phù hợp với đối tượng đầu vào và bậc đào tạo. - Nguyên tắc liên thông dọc và ngang giữa các chương trình đào tạo và liên thông giữa các

bậc đào tạo và nghề trong nhóm nghề.

2.3. QUI TRÌNH XÂY DỰNG CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO NGHỀ

Qui trình xây dựng chương trình đào tạo tuỳ theo các tiếp cận, có nhiều cách khác nhau. Song về cơ bản gồm các giai đoạn như sau:

(a) Mô tả tình huống: Các nội dung cần thực hiện là:

- Phải phân tích chương trình nếu chương trình đó đã có và cần thiết phải xây dựng lại. - Phân tích nhu cầu xã hội về nghề cần đào tạo

Trang-26-

- Phân tích thực trạng kỹ thuật công nghệ trong nền sản xuất liên quan đến ngành nghề cần đào tạo.

Kết quả của giai đoạn này là trả lời câu hỏi về sự cần thiết phải phát triển, xây dựng mới chương trình đào tạo.

(b) Xác định đối tượng đầu vào và đầu ra:

- Trình độ đầu vào trong hệ thống giáo dục quốc dân và yêu cầu về giới tính - Loại bằng cấp, chúng chỉ trong hệ thống văn bằng quốc gia cho nghề cần đào tạo. - Kết quả là xác định đúng đối tượng đầu vào và đầu ra phù hợp với hệ thống giáo dục

quốc dân.

(c) Phân tích nghề:

- Phân tích nghề theo Phương pháp truyền thống phân tích chổ làm và phỏng vấn tổ trưởng sản xuất (Phương pháp truyền thống) hoặc và phương pháp chuyên gia trong phương pháp xây dựng chương trình đào tạo theo DACUM;

- Lập danh mục và phân tích các công việc của nghề và các kỹ năng đồng thời các kiến thức liên hệ (kiến thức chuyên ngành liên quan đến các hoạt động nghề đó);

(d) Xác định mục tiêu của chương trình đào tạo:

- Liệt kê tất cả các mục tiêu dạy học cho nghề đào tạo đó từ kết quả phân tích nghề

(e) Xây dựng chương trình đào tạo:

- Nghiên cứu khung chương trình đào tạo - Xác định các nhóm mục tiêu, nhóm kiến thúc kỹ năng cần thiết - Quyết định cấu trúc hệ thống chương trình đào tạo (theo hệ thống môn học, Môdul,

hay cả hai) - Soạn chương trình đào tạo

(f) Dạy thục nghiệp, hoàn thiện

- Soạn bài và dạy thực nghiệm - Kiểm tra đánh giá và điều chỉnh

C. CAÂU HOÛI OÂN TAÄP VAØ THAÛO LUAÄN

Caâu 1: Noäi dung daïy hoïc laø gì? Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán noäi dung daïy hoïc?

Caâu 2: Noäi dung daïy hoïc coù nhöõng thaønh phaàn naøo?

Caâu 3: Neâu caùc caáu truùc cuûa chöông trình ñaøo taïo. Cho ví duï minh hoïa!

Caâu 4: Trình baøy ngaén goïn nhöõng ñònh höôùng vaø nguyeân taéc phaùt trieån chöông trình ñaøo

taïo trong heä thoáng giaùo duïc ngheà!

Caâu 5: Trình baøy quy trình xaây döïng chöông trình ñaøo taïo ngheà!

Trang-27-

BAØI 3. PHAÙT TRIEÅN TAØI LIEÄU DAÏY HOÏC


Sau khi hoïc xong baøi naøy hoïc vieân coù khaû naêng

− Trình baøy ñònh nghóa, chöùc naêng cuûa giaùo trình vaø caùc yeâu caàu khi soaïn;

− Giaûi thích ñöôïc caáu truùc cuûa moät giaùo trình;

− Trình baøy ñònh nghóa, ñaëc ñieåm, phaân loaïi cuûa phieáu daïy hoïc;

− Trình baøy ñöôïc thaønh phaàn, chöùc naêng cuûa caùc loaïi phieáu daïy hoïc: Phieáu giao baøi,

Phieáu thoâng tin noäi dung hoïc taäp, phieáu höôùng daãn hoïc taäp.

B. NOÄI DUNG

1. GIAÙO TRÌNH

1.1. ÑÒNH NGHÓA, CHÖÙC NAÊNG VAØ YEÂU CAÀU

Giaùo trình laø loaïi taøi lieäu hoïc taäp ñöôïc thieát keá vaø bieân soaïn treân cô sôû chöông trình

moân hoïc ñaõ ñöôïc pheâ duyeät, ñeå laøm taøi lieäu hoïc taäp chính thöùc cho hoïc sinh, taøi lieäu giaûng

daïy chính thöùc cho giaùo vieân. Giaùo trình luoân baùm saùt noäi dung chöông trình ñaøo taïo, ñaûm

baûo tính heä thoáng, tính öùng duïng, tính cô baûn, tính chính xaùc veà noäi dung khoa hoïc cuûa moân

hoïc.

Giáo trình phải đáp ứng yêu cầu: Tri thức khoa học tối thiểu. Nội dung khoa học của giáo trình phải thỏa mãn yêu cầu: Một mặt không phải là bản sao, cũng không phải là bản thu nhỏ của tài liệu khoa học cần truyền thụ cho người học; mặt khác, nó phải phản ánh được logic phát triển của khoa học đó. Để đáp ứng được yêu cầu này, nhà khoa học cần phân tích hệ thống sự kiện của đối tượng khoa học (sẽ chuyển tải vào trong nội dung học tập), chọn và đưa vào trong giáo trình một số lượng tối thiểu sự kiện nhất thiết phải có (thông thường đó là những sự kiện cốt lõi, những sự kiện có tính nguyên tắc, nguyên lí, phương pháp). Nói cách khác, nhà khoa học phải sử dụng lượng tri thức tối thiểu để thỏa mãn đến mức tối đa tính khoa học của đối tượng.

Ñoàng thôøi, giaùo trình cuõng phaûi ñöôïc thieát keá döïa treân nhöõng nguyeân taéc sö phaïm

phuø hôïp ñeå höôùng daãn quaù trình hoïc taäp ñaït hieäu quaû cao vaø phuø hôïp vôùi ñoái töôïng ngöôøi

hoïc.

Giaùo trình coù caùc chöùc naêng sau ñaây

Chöùc naêng thoâng tin: Ñaây laø chöùc naêng thoâng baùo noäi dung khoa hoïc, noäi dung taøi

lieäu. Thöïc hieän chöùc naêng naøy thoâng qua: keânh chöõ (chöõ vieát) vaø keânh hình (hình aûnh, bieåu

ñoà, sô ñoà,...)

Trang-28-

Chöùc naêng höôùng daãn hoïc taäp vaø nghieân cöùu: Giuùp ngöôøi hoïc coù naêng löïc

chuyeån quaù trình ñaøo taïo thaønh quaù trình töï ñaøo taïo. Nhö moãi baøi hoïc hay moãi chöông

phaàn ñeàu coù phaàn muïc tieâu, noäi dung, heä thoáng caâu hoûi vaø baøi taäp, giôùi thieäu taøi lieäu ñoïc

theâm.

Chöùc naêng kích thích höùng thuù hoïc taäp: Hình thöùc taïo caûm giaùc thoaûi maùi khi söû

duïng nhö in aán roõ raøng, saïch ñeïp, caân ñoái hôïp lyù phuø hôïp taâm sinh lyù cuûa hoïc sinh.

Noäi dung coù söùc thuyeát phuïc cao, ngoân ngöõ trong saùng, ñaûm baûo tính vöøa söùc.

Caùc yeâu caàu ñoái vôùi giaùo trình

• Veà noäi dung: Phaûi ñaûm baûo 3 tính chaát:

- Cô baûn: Ñoøi hoûi noäi dung phaûi ñöôïc choïn loïc tieâu bieåu, laø nhöõng kieán thöùc

troïng taâm, neàn taûng cô sôû khoâng theå thieáu khi tieáp thu moân hoïc ñoù.

- Hieän ñaïi: Noäi dung phaûi phuø hôïp vôùi thöïc tieãn phaùt trieån cuûa khoa hoïc ñoù.

- Thöïc tieån: Phuø hôïp vôùi hoaøn caûnh thöïc teá xaõ hoäi vaø coâng ngheä trong neàn saûn

xuaát coù lieân quan trong moân hoïc.

• Veà maët sö phaïm: Phaûi baûo ñaûm tính logic veà maët caáu truùc; ñaûm baûo tính vöøa söùc

vaø ñaûm baûo caùc chöùc naêng caùc khaâu của quaù trình daïy hoïc trong giaùo trình.

• Veà söû duïng: Ñaûm baûo chöùc naêng höôùng daãn vaø kích thích hoïc sinh hoïc taäp ñoù laø

taøi lieäu phaûi ñöôïc trình baøy roõ raøng, saïch ñeïp, chính xaùc, taïo söï loâi cuoán hoïc sinh.

1.2. NHÖÕNG CÔ SÔÛ CHO VIEÄC BIEÂN SOAÏN GIAÙO TRÌNH

Giaùo trình ñöôïc bieân soaïn laøm taøi lieäu giaûng daïy – hoïc taäp chính cuûa chöông trình,

ñoàng thôøi höôùng tôùi moät ñoái töôïng ngöôøi hoïc nhaát ñònh vaø trong nhöõng moâi tröôøng hoïc taäp

cuï theå. Vôùi cuøng moät moân hoïc, tuyø theo caáp lôùp, tuyø theo ñaëc ñieåm ngöôøi hoïc, tuyø theo

ñieàu kieän cô sôû vaät chaát – xaõ hoäi maø noäi dung vaø loái tieáp caän cuûa giaùo trình seõ khaùc nhau.

Nhöõng cô sôû chuû yeáu ñeå bieân soaïn giaùo trình laø:

- Muïc tieâu daïy hoïc. Muïc tieâu naøy ñöôïc qui ñònh ôû chöông trình ñaøo taïo (Coù daïng moâ

taû toång quaùt cho muïc tieâu caû moân hoïc, coù daïng cuï theå ñeán töøng ñeà muïc cuûa töøng baøi

daïy),

- Noäi dung, caáu truùc caùc ñeà muïc trong chöông trình ñaøo taïo.

- Ñaëc ñieåm ngöôøi hoïc. Loái tieáp caän noäi dung chuyeân moân, loái trình baøy (caùch haønh

vaên, hình thöùc trình baøy), caùc hình thöùc tröïc quan minh hoaï trong giaùo trình .v.v. phaûi

phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm ngöôøi hoïc veà : löùa tuoåi, trình ñoä hieän coù (vaên hoaù vaø chuyeân

moân), daân toäc, nieàm tin, giôùi tính.

Trang-29-

- Ñaëc ñieåm moâi tröôøng hoïc taäp, caû moâi tröôøng vaät chaát vaø moâi tröôøng töông taùc xaõ

hoäi. Vì giaùo trình laø moät phaàn trong heä thoáng caùc taøi lieäu, phöông tieän hoïc taäp, neân

phaûi ñöôïc bieân soaïn phuø hôïp vôùi moâi tröôøng hoïc taäp vaø ñieàu kieän cuûa cô sôû ñaøo taïo

1.3. CAÁU TRUÙC CUÛA GIAÙO TRÌNH

(a) Caáu truùc chung cuûa moät giaùo trình goàm nhöõng phaàn chính nhö sau:

- Lôøi giôùi thieäu muïc tieâu toång quaùt vaø caáu truùc chính cuûa giaùo trình.

- Ñoái töôïng vaø höôùng daãn söû duïng. Phaàn naøy giuùp ngöôøi hoïc coù theå bieát caàn chuaån bò

nhöõng gì tröôùc khi hoïc, caàn ñoïc vaø söû duïng giaùo trình nhö theá naøo cho coù hieäu quaû

- Noäi dung. Ñaây laø phaàn chính, phaàn quan troïng nhaát cuûa giaùo trình, trong ñoù ñöôïc caáu

truùc thaønh caùc phaàn, chöông, baøi, ñeà muïc caùc caáp, noäi dung chi tieát, heä thoáng caâu hoûi

oân taäp vaø baøi taäp.

- Muïc luïc, chæ muïc phuï muïc. Muïc luïc laø daøn baøi cuûa giaùo trình theo caùc caáp ñeà muïc,

duøng ñeå tra cöùu theo caáu truùc noäi dung, coøn chæ muïc ñöôïc söû duïng ñeå tra cöùu theo caùc

thuaät ngöõ chính, caùc baûng bieåu vaø sô ñoà hình aûnh trong giaùo trình. Phuï luïc duøng ñeå

löu caùc phaàn noäi dung phuï. Ñeà muïc coù nhieàu caáp, neân muïc luïc chæ neân theå hieän ñeán

caáp ñeà muïc phuø hôïp, traùnh sô löôïc quaù hay chi tieát quaù.

- Taøi lieäu tham khaûo. Taøi lieäu tham khaûo ñöôïc hieåu theo hai yù, moät laø nhöõng taøi lieäu

ñöôïc söû duïng khi bieân soaïn, thieát keá giaùo trình; vaø hai laø nhöõng taøi lieäu maø hoïc sinh

caàn ñoïc theâm khi muoán tìm hieåu saâu hôn veà moät chuû ñeà naøo ñoù. Vôùi caùch hieåu thöù

hai, taøi lieäu tham khaûo coù hai loaïi, loaïi taøi lieäu tham khaûo baét buoäc phaûi ñoïc vaø loaïi

taøi lieäu tham khaûo chæ ñoïc khi muoán bieát nhieàu hôn so vôùi muïc tieâu giaùo trình.

(b) Caáu truùc chöông/ baøi.

Chöông baøi vaø caùc noäi dung trình baøy trong ñoù laø phaàn chính cuûa giaùo trình. Giaùo

trình phaûi trình baøy moät caùch ngaén goïn, loâgic, xuùc tích, coù heä thoáng caáu truùc chöông, baøi

goàm caùc phaàn chính sau:

- Muïc tieâu: cuï theå, chính xaùc, roõ raøng ñaûm baûo ñaït ñöôïc muïc tieâu chung cuûa khoaù

hoïc. Muïc tieâu cuûa chöông, baøi cuõng phaûi neâu cuï theå nhöõng gì ngöôøi hoïc ñaït ñöôïc, laøm

ñöôïc, theå hieän ñöôïc sau khi hoaøn taát noäi dung hoïc taäp töông öùng. Ñoái vôùi moät giaùo trình,

heä thoáng muïc tieâu (giaùo trình – chöông – baøi) laø baét buoäc. Nhöõng muïc tieâu naøy cuõng laø cô

sôû ñeå bieân soaïn heä thoáng baøi taäp vaø nhaát laø heä thoáng tieâu chí ñaùnh giaù keát quaû hoïc taäp cuûa

hoïc sinh.

- Noäi dung. Noäi dung cuûa chöông ñöôïc phaân thaønh caùc baøi, vaø noäi dung cuûa caùc baøi

ñöôïc phaân thaønh caùc ñeà muïc. Nhö theá, noäi dung baøi hoïc laø phaàn cô baûn cuûa giaùo trình.

Ngöôøi ta aùp duïng phöông phaùp chia nhoû khi chia noäi dung cho baøi hoïc, sao cho ñoái töôïng

Trang-30-

cuûa moãi baøi hoïc laø moät khaùi nieäm hoaøn chænh, töông ñoái ñoäc laäp vaø coù theå thöïc hieän ñöôïc

troïn veïn trong moät ñôn vò thôøi gian boá trí trong thôøi khoaù bieåu. Moät baøi ñöôïc chia thaønh

caùc ñeà muïc lôùn, caùc ñeà muïc lôùn ñöôïc chia thaønh caùc ñeà muïc nhoû, caùc ñeà muïc nhoû laïi coù theå

chia thaønh caùc ñeà muïc nhoû hôn. Heä thoáng kyù hieäu, ñaùnh soá caùc ñeà muïc caàn hôïp lyù vaø coù

ñònh daïng thoáng nhaát trong toaøn giaùo trình, taøi lieäu, hình veõ, baûng bieåu, coâng thöùc, ghi chuù

cuoái trang hoaëc cuoái taøi lieäu

- Baøi taäp. Trong giaùo trình caàn coù heä thoáng baøi taäp ñeå cuûng coá kieán thöùc vaø kyõ naêng

môùi hoïc, ñoàng thôøi taäp aùp duïng kieán thöùc vaøo trong nhöõng hoaøn caûnh môùi, nhöõng hoaøn

caûnh thöïc tieån. Heä thoáng baøi taäp naøy khoâng nhaát thieát phaûi coù lôøi giaûi, nhöng neân coù nhöõng

ñònh höôùng vôùi caùc baøi khoù vaø coù keát quaû ñeå ñoái chieáu. Neáu heä thoáng baøi taäp laø caùc caâu hoûi

traéc nghieäm, thì caàn coù phuï luïc veà ñaùp aùn ñuùng vaø caùch tính toaùn ñeå coù keát quaû ñaùnh giaù,

cuõng nhö nhöõng nhaän xeùt ñaùnh giaù veà moät soá möùc keát quaû chính.

1.4. QUI TRÌNH SOẠN GIAÙO TRÌNH

a. Caùc böôùc bieân soaïn giaùo trình: caùc böôùc chính khi bieân soaïn giaùo trình coù theå toùm

taét theo trình töï döôùi ñaây:

(1) Chuaån bò vaø xaùc ñònh nguoàn taøi nguyeân

Nghieân cöùu muïc tieâu daïy hoïc. Ngöôøi bieân soaïn caàn coù trong tay heä thoáng muïc tieâu

cuûa chöông trình. Ít nhaát cuõng phaûi coù heä thoáng muïc tieâu cuûa khoaù hoïc (hoaëc chöông trình

ñaøo taïo), moân hoïc. Neáu chöa coù heä thoáng muïc tieâu cuûa caùc baøi hoïc, ngöôøi chuû trì bieân soaïn

coù theå caên cöù treân kinh nghieäm, treân caùc cô sôû döõ lieäu khi thieát keá khoaù hoïc ñeå xaây döïng

heä thoáng muïc tieâu cho chöông, baøi hoïc trong giaùo trình. Trình baøy muïc tieâu daïy hoïc phải

chi tieát cuï theå (xem chöông I)

Nghieân cöùu ngöôøi hoïc. Thöôøng vieäc nghieân cöùu ngöôøi hoïc ñöôïc tieán haønh khi baét

tay vaøo thieát keá chöông trình ñaøo taïo, thieát keá khoùa hoïc. Cho neân, khi bieân soaïn giaùo trình,

ngöôøi vieát chuû yeáu tham khaûo ñeán muïc moâ taû ngöôøi hoïc ñeå coù theâm thoâng tin caàn thieát cho

vieäc löïa choïn phöông aùn tieáp caän, trình baøy .v.v. ñöôïc phuø hôïp.

Thu thaäp caùc giaùo trình/taøi lieäu lieân quan. Taøi lieäu coù lieân quan ñeán giaùo trình bao

goàm caùc loaïi giaùo trình hieän coù, caùc taøi lieäu chuyeân khaûo, caùc taøi lieäu tham khaûo, caùc thoâng

tin veà tieán boä môùi trong lónh vöïc chuyeân moân vaø caùc taøi lieäu veà nhu caàu cuûa thò tröôøng lao

ñoäng ñoái vôùi ngaønh ngheà ñaøo taïo maø giaùo trình phuïc vuï.

(2) Löïa choïn vaø xaây döïng cô sôû döõ lieäu.

Chuaån bò cô sôû döõ lieäu laø moät trong nhöõng böôùc quan troïng aûnh höôûng lôùn ñeán toác

ñoä bieân soaïn vaø nhaát laø chaát löôïng cuûa giaùo trình. Khi baét ñaàu vieát giaùo trình, ngöôøi bieân

soaïn caàn coù ñaày ñuû caùc hình veõ, caùc moâ taû thí nghieäm, caùc baûng bieåu, caùc soá lieäu lieân quan

Trang-31-

ñeán noäi dung cuûa giaùo trình. Caùc döõ lieäu naøy ñöôïc saép xeáp ñeå sau naøy seõ ñaùnh soá theo heä

thoáng kyù hieäu ñaõ löïa choïn vaø phuø hôïp vôùi caáu truùc cuûa giaùo trình.

(3) Phaùc thaûo daøn yù (caáu truùc) cuûa giaùo trình.

Caên cöù vaøo muïc tieâu daïy hoïc, ñaëc ñieåm ngöôøi hoïc, ñaëc ñieåm logic khoa hoïc cuûa noäi

dung chuyeân moân, vôùi ngöôøi chuû bieân seõ phaùc thaûo daøn yù (caáu truùc chi tieát) cuûa giaùo trình.

Ngöôøi chuû bieân, baèng kinh nghieäm cuûa mình, cuõng coù theå coù moät soá qui ñònh chi tieát caàn

thieát naøo ñoù veà caáu truùc cuûa giaùo trình, nhaát laø vôùi nhöõng giaùo trình coù nhieàu ngöôøi tham

gia bieân soaïn, ñeå baûo ñaûm tính thoáng nhaát chung.

b. Toå chöùc bieân soaïn giaùo trình

Vieäc toå chöùc bieân soaïn giaùo trình goàm nhöõng coâng vieäc chính sau :

(1). Phaân coâng vaø thoáng nhaát caùc vaán ñeà chung. Duø giaùo trình ñöôïc bieân soaïn bôûi moät

taùc giaû duy nhaát hay bôûi moät nhoùm taùc giaû thì phaân coâng bieân soaïn:

Thoáng nhaát hình thöùc vaø khuoân maãu trình baøy.

Thoáng nhaát caáu truùc noäi dung, caùch tieáp caän

Thoáng nhaát caùc thoâng soá coù tính kyõ thuaät nhö : heä ñôn vò ño, heä thoáng kyù hieäu, heä

thoáng thuaät ngöõ, caùc chöõ vieát taét, ñaùnh soá caùc hình veõ .v.v.

Thoáng nhaát keá hoaïch bieân soaïn, lòch laøm vieäc phoái hôïp ñeå trao ñoåi nhöõng noäi dung

caàn thieát cuõng caàn phaûi laøm toát nhöõng coâng vieäc chính sau:

Caùc taùc giaû bieân soaïn noäi dung ñöôïc phaân coâng, ñaûm baûo nhöõng tieâu chuẩn ñaõ thoáng

nhaát, ñuùng keá hoaïch.

(2). Ngöôøi chuû bieân duy trì nhöõng buoåi laøm vieäc chung

Ñeå ñaûm baûo tính ñoàng nhaát trong giaùo trình. Ñoái vôùi ngaønh daïy ngheà, vieäc ñaøo taïo

höôùng vaøo naêng löïc thöïc hieän (competency), thì caùc vaán ñeà lyù luaän khoâng yeâu caàu trình

baøy quaù saâu, nhöng taát caû caùc noäi dung ñeàu phaûi höôùng vaøo vieäc hình thaønh caùc kyõ naêng vaø

öùng duïng cuï theå vaøo hoaït ñoäng ngheà nghieäp.

(3). Sau ñaõ bieân soaïn xong caùc phaàn, chöông cuûa toaøn boä taøi lieäu

Ngöôøi chuû bieân toång hôïp toaøn boä vaøo trong moät taøi lieäu duy nhaát, raø soaùt laïi toaøn boä

caáu truùc, ñònh daïng chung, ñaùnh soá trang, thöù töï caùc hình veõ cuõng nhö coâng thöùc vaø baûng

bieåu ...vv. ñeå coù theå in ra baûn thaûo ñaàu tieân.

(4). Phaûn bieän vaø tu chænh

Phaûn bieän coù theå thöïc hieän ngay sau moãi phaàn, chöông ñöôïc bieân soaïn, nhöng cuõng

coù theå chæ thöïc hieän sau khi ñaõ hoaøn chænh toaøn boä baûn thaûo giaùo trình. Baûn thaûo ñöôïc raø

soaùt laàn cuoái bôûi nhöõng ngöôøi bieân soaïn vaø sau ñoù chuyeån cho ngöôøi phaûn bieän. Ngöôøi

phaûn bieän seõ ñoïc toaøn boä baûn thaûo vaø cho nhaän xeùt, ñaùnh giaù, ñöa ra nhöõng ñeà nghò hieäu

Trang-32-

chænh, söûa chöõa …vv. Nhaän ñöôïc caùc yù kieán phaûn bieän, nhöõng ngöôøi bieân soaïn giaùo trình seõ

tu chænh laïi ñeå coù theå hoaøn chænh veà noäi dung cuûa giaùo trình, keå caû baøi taäp.

(5). Hoaøn thieän vaø xuaát baûn

Sau khi ñaõ hoaøn thaønh phaàn noäi dung, giaùo trình böôùc vaøo khaâu hoaøn thieän. Vieäc

hoaøn thieän seõ laøm cho hình thöùc cuûa giaùo trình phuø hôïp vôùi noäi dung vaø coù theå ñem ra xuaát

baûn. Khaâu hoaøn thieän caàn chuù yù ñeán caùc vaán ñeà : loãi chính taû, loãi trình baøy (ví duï : noäi

dung ôû moät trang trong khi hình veõ minh hoaï laïi ôû trang khaùc, ñeà muïc ôû doøng cuoái moät

trang trong khi toaøn boä noäi dung cuûa noù laïi ôû trang keá tieáp .v.v.), caùc kyù hieäu chuyeân moân,

caùc coâng thöùc, ñôn vò ño …vv. Ñoàng thôøi cuõng phaûi chuù yù ñeán caùc hình thöùc ôû beân ngoaøi cuûa

giaùo trình (trang bìa, loaïi bìa saùch .v.v.) vaø nhôø ngöôøi vieát lôøi giôùi thieäu (neáu caàn). Baûn

thaûo hoaøn chænh phaûi ñöôïc in thaønh nhiều boä, chuyeån giao cho caùc boä phaän quaûn lyù coù lieân

quan nhö : boä moân, khoa, phoøng ñaøo taïo nhaø tröôøng

Cuoái cuøng laø chuyeån cho boä phaän xuaát baûn vaø phaân phoái. ÔÛ nhieàu tröôøng, boä phaän

naøy do phoøng ñaøo taïo nhaø tröôøng quaûn lyù. Maëc duø khaâu hoaøn chænh baûn in vaø phaân phoái

thöôøng khoâng naèm trong phaïm vi kieåm soaùt cuûa giaùo vieân, nhöng giaùo vieân caàn bieát ñeå

höôùng daãn hoïc sinh bieát laøm theá naøo ñeå coù ñöôïc giaùo trình hoïc taäp.

2. BIEÂN SOAÏN PHIEÁU DAÏY HOÏC:

2.1. ÑAÏI CÖÔNG

Trong heä lôùp baøi, khi giaûng daïy ngöôøi daïy giaû ñònh raèng taát caû hoïc sinh trong lôùp

ñeàu coù nhöõng khaû naêng nhö nhau hoaëc gaàn nhö nhau. Nhöng trong thöïc teá maëc duø caùc hoïc

vieân ñaõ qua tuyeån choïn kyõ vaø xeáp vaøo töøng lôùp khaû naêng tieáp thu cuûa hoï cuõng khaùc nhau,

möùc tieán boä cuõng khaùc nhau.

Daïy hoïc vôùi xu theá nhaèm tích cöïc hoùa ngöôøi hoïc nhö laøm vieäc ñoäc laäp vôùi noäi dung

baøi hoïc (töï nghieân cöùu noäi dung, töï laäp qui trình lao ñoäng, töï giaûi quyeát caùc vaán ñeà trong

baøi daïy vaø hoaït ñoäng theo nhoùm nhaèm phaùt trieån khaû naêng hôïp taùc ôû hoïc sinh…vv)

Moät trong soá caùc bieän phaùp maø ngöôøi daïy kyõ thuaät coù theå duøng coù hieäu quaû ñeå boå

sung baøi giaûng veà hoaït ñoäng phöông phaùp trong lôùp hoïc lyù thuyeát, trong xöôûng vaø phoøng

thí nghieäm laø söû duïng caùc phieáu daïy hoïc.

Phieáu daïy hoïc (taøi lieäu phaùt tay) laø taøi lieäu hoã trôï cho hoïc sinh ñoäc laäp thu nhaän

thoâng tin, thöïc hieän caùc nhieäm vuï hoïc taäp: thí nghieäm, lyù thuyeát cuõng nhö thöïc haønh, ñoàng

thôøi nhaèm cuûng coá, kieåm tra kieán thöùc, kyõ naêng, kyõ xaûo cuûa hoïc sinh. Ñöôïc trình baøy döôùi

daïng phieáu rôøi do giaùo vieân töï soaïn ñeå phaùt cho hoïc sinh.

Ñònh nghóa: Phieáu daïy hoïc laø loaïi phieáu trình baøy baèng chöõ vaø (hoaëc) hình aûnh

nhaèm hoã trôï cho quaù trình thu nhaän thoâng tin, củõng coá, luyeän taäp, thöïc hieän caùc

Trang-33-

nhieäm vuï hoïc taäp vaø öùng duïng noäi dung baøi hoïc cuûa hoïc sinh trong quaù trình daïy

hoïc.

Phieáu chöùa ñöïng thoâng tin noäi dung giaûng daïy, nhieäm vuï hoïc taäp (coù theå laø baøi taäp,

baøi luyeän taäp...), ñöôïc trình baøy theo nhöõng muïc ñích, phöông phaùp sö phaïm nhö:

Gaây yù thöùc ñoäng cô hoïc taäp cuûa hoïc sinh

Ñieàu khieån quaù trình hoïc taäp cuûa hoïc sinh

Cung caáp thoâng tin vaø heä thoáng hoùa noäi dung baøi hoïc

Caù theå hoùa quaù trình hoïc taäp

Cuûng coá, kieåm tra thaønh tích hoïc taäp

Taêng tính tích cöïc cuûa hoïc sinh

Keát hôïp vôùi caùc phöông tieän daïy hoïc khaùc

2.2. CAÙC LOAÏI PHIEÁU DAÏY HOÏC

Tuyø theo caùc chöùc naêng cuûa phieáu maø coù nhöõng loaïi nhö phieáu thoâng tin, phieáu

giao baøi – giao nhieäm vuï, phieáu höôùng daãn thöïc haønh vaø thí nghieäm, phieáu kieåm tra.

Taát caû ba loaïi treân xeùt veà toång theå thì ñeàu coù caùc thaønh phaàn nhö:

Muïc tieâu hoïc taäp

Thoâng tin noäi dung vaø nhieäm vuï hoïc taäp

Höôùng daån veà toå chöùc hoaït ñoäng hoïc taäp

Caùc phieáu naøy coù theå thieát keá rieâng leû hay keát hôïp vôùi nhau tuyø theo muïc ñích sö

phaïm. Caùc loaïi phieáu thöôøng duøng goàm:

Phieáu thoâng tin : chöùa ñöïng nhöõng thoâng tin veà caùc söï kieän, khaùi nieäm, nguyeân

lyù trong giaùo trình hoaëc taøi lieäu hoïc taäp cuûa hoïc sinh khoâng coù. Ñoù coù theå laø

nhöõng baûn veõ, baøi vieát, coâng thöùc, tranh aûnh, coâng thöùc... Muïc ñích cuûa phieáu

naøy giuùp cho hoïc sinh töï nghieân cöùu noäi dung lyù thuyeát.

Phieáu giao baøi : goàm nhöõng vaán ñeà caàn giaûi quyeát, nhöõng baøi taäp, nhöõng caâu hoûi

caàn traû lôøi, nhöõng quan saùt caàn thöïc hieän, nhöõng nhieäm vuï caàn laøm.

Phieáu höôùng daãn hoïc taäp: Phieáu naøy ñöa ra qui trình thöïc haønh hoaëc ñeå troáng ñeå

hoïc sinh töï laäp qui trình keá hoaïch thöïc haønh (söû duïng trong phöông phaùp daïy thöïc

haønh 6 böôùc).

Phieáu kieåm tra: phieáu coù chöùc naêng kieåm tra keát quaû hoïc taäp cuûa hoïc sinh, neân

noäi dung chính laø caùc caâu hoûi.

Khi soaïn phieáu caàn chuù yù nhöõng ñieåm sau:

- Xaùc ñònh roõ muïc tieâu cuûa phieáu.

- Söu taàm taøi lieäu ôû thö vieän ñeå thu thaäp caøng nhieàu thoâng tin caäp nhaät caøng toát.

Trang-34-

- Ñaët tieâu ñeà roõ raøng cho phieáu.

- Söû duïng ngoân töø roõ raøng vaø ñôn giaûn.

- Ñònh nghóa caùc thuaät ngöõ môùi (neáu coù).

- Minh hoïa lôøi noùi baèng caùc sô ñoà phaùc hoïa, tranh minh hoïa vaø caùc bieåu ñoà thích hôïp.

- Traùnh vieát daøy ñaëc treân trang giaáy, haõy ñeå leà phuø hôïp.

- Söû duïng gaïch döôùi hoaëc in ñaäm, ñaùnh soá hay gaïch ñaàu doøng ñeå nhaán maïnh hay phaân

bieät caùc tieâu ñeà, phuï ñeà vaø noäi dung.

- Söû duïng thuaät ngöõ nhaát quaùn.

- Nhôø caùc giaùo vieân khaùc ñoïc kieåm tra baûn thaûo phieáu cuûa mình.

- Thöôøng xuyeân chænh söûa laïi phieáu.

Tuy nhieân tuøy theo laø loaïi phieáu naøo maø ngöôøi bieân soaïn seõ trình baøy noäi dung chi

tieát veà noù khaùc nhau.

(a) Phieáu giao baøi

Thaønh phaàn cuûa phieáu baøi:

Nhö phaàn treân ta ñaõ bieátø phieáu giao baøi laø phieáu giao nhieäm vuï hoïc taäp cho hoïc

sinh. Nhieäm vuï coù theå laø moät baøi luyeän taäp, moät baøi thí nghieäm. Veà caáu truùc goàm caùc thaønh

phaàn chính sau ñaây:

(1) Phaàn ñaàu: Muïc ñeà phieáu giao baøi, soá tôø, ngaøy,lôùp

(2) Phaàn chính: - Noäi dung baøi taäp (Baøi vieát vaø hoaëc hình veõ)

- Caùc nhieäm vuï hoïc taäp caàn thöïc hieän

- Höôùng dẫn veà an toaøn lao ñoäng (neáu coù)

Trang sau laø ví duï veà phieáu giao baøi.

(Ví duï minh hoïa: phieáu giao baøi: ñænh luaät OÂm – söï phuï thuoäc giaù trò ñieän trôû vaø nhieät ñoä)

Trang-35-

Nhöõng ñieåm löu yù khi bieân soaïn phieáu giao baøi:

(1). Baøi taäp hoaëc baøi kieåm tra phaûi ñöôïc ñònh höôùng muïc tieâu daïy hoïc

(2). Caàn ñöôïc söï giaûi thích toái ña

(3). Chuù yù nguyeân taéc thieát keá phöông tieän vaên baûn vaø hình aûnh

(4). Caáu taïo theo söï ñònh höôùng giaûi quyeát vaán ñeà

(5). Phieáu phaûi ñöôïc sao chuïp ra nhieàu baûn ñeå phaùt cho hoïc sinh laøm taøi lieäu

rieâng cuûa mình

(b) Phieáu thoâng tin noäi dung hoïc taäp

Phieáu thoâng tin laø phieáu trình baøy nhöõng noäi dung daïy hoïc hoaëc thoâng tin lieân quan

ñeán noäi dung daïy hoïc ví duï nhö moät ñoaïn trích veà noäi dung naøo ñoù lieân quan ñeán baøi hoïc,

moät baûn thoáng keâ, moät tình huoáng daïy hoïc...(thay vì ñoïc cho hoïc sinh cheùp). Thoâng qua

phieáu hoïc sinh ñoäc laäp nghieân cöùu thu nhaän thoâng tin.

Thaønh phaàn cuûa phieáu:

- Phaàn ñaàu: Muïc ñeà phieáu, soá tôø, ngaøy, lôùp

Trang-36-

- Phaàn chính: Noäi dung thoâng tin

Nhöõng ñieåm löu yù khi bieân soaïn phieáu:

Noäi dung thoâng tin phaûi nhaèm hoã trôï cho vieäc thöïc teá hoùa muïc ñích daïy hoïc

Chuù yù caùc nguyeân taéc thieát keá phöông tieän vaên baûn vaø hình aûnh

Phieáu phaûi ñöôïc sao chuïp ra nhieàu baûn ñeå phaùt cho hoïc sinh laøm taøi lieäu rieâng

cuûa mình

(c) Phieáu höôùng daãn hoïc taäp

Phieáu höôùng daãn hoïc taäp laø phieáu höôùng daãn caùc böôùc thöïc hieän hoaït ñoäng hoïc taäp

(ví duï caùc böôùc thöïc hieän nhieäm vuï ngheà nghieäp naøo ñoù) vaø caùc hình thöùc toå chöùc hoïc cuûa

hoïc sinh (theo nhoùm, caù nhaân). Thoâng qua ñoù hoïc sinh ñoäc laäp thöïc hieän vaø töï toå chöùc hoaït

ñoäng hoïc taäp cuûa mình.

Thaønh phaàn cuûa phieáu:

- Phaàn ñaàu: Muïc ñeà cuûa phieáu, soá tôø, ngaøy, lôùp

- Phaàn chính: Noäi dung höôùng daãn hoïc taäp, qui trình thöïc haønh…vv

Nhöõng ñieåm löu yù khi bieân soaïn phieáu:

Noäi dung höôùng daãn phaûi roû raøng

Chuù yù caùc nguyeân taéc thieát keá phöông tieän vaên baûn vaø hình aûnh

Phieáu phaûi ñöôïc sao chuïp ra nhieàu baûn ñeå phaùt cho hoïc sinh laøm taøi lieäu rieâng

cuûa mình

Trong thöïc teá ngöôøi ta coù theå keát hôïp caùc loaïi phieâu naøy laïi treân moät phieâu nhö ví duï sau

ñaây:

PHIEÁU GIAO BAØI THÖÏC HAØNH

Nhoùm: Baøi: Khaûo saùt vaø öùng duïng cuûa

diode zener

Thôøi gian: 3 giôø

Baøi soá: 15

Teân:…………………………

Lôùp:…………………………

Ngaøy:……………………….

Trang-37-

I. Duïng cuï thieát bò, vaät tö:

- Boä thí nghieäm ñieän töû:

- Ñoàng hoà ño vaïn naêng (VOM)

- Kìm caét, kìm nhoïn, nhíp

- Ñieän trôû : 10K; 1K; bieán trôû 10K; diode zener 5,6V ; diode 4007.

- Daây ñieän caém tesboosd.

II. Caùc böôùc thöïc hieän:

Phaàn A: Khaûo saùt ñaëc tuyeán cuûa diode zener.

- Tieán trình thöïc taäp

1- Sô ñoà maéc nghòch cho diode zener:

- Böôùc 1 : Laép raùp maïch theo hình . Söû duïng tesboosd.

DZ = 5,6 V

R = 1KA

VR = 10KVDC = 9VDC

- Böôùc 2 : Xoay bieán trôû VR veà 0 (vaën veà phía taän cuøng beân traùi), sau ñoù ñaët nguoàn

9VDC vaøo sôi ñoà hình 1.

- Böôùc 3 : Vaën bieán trôû VR ñeå naâng ñieän aùp caáp cho sô ñoà töøng böôùc theo baûng 1.

Duøng ñoàng hoà ño theá ño laàn löôïc theá caáp U(A) taïi ñieåm A, vaø suïp theá treân zener U(Z).

Ño doøng qua maïch . Ghi keát quaû ño vaøo baûng 1.

Sô ñoà zener maéc thuaän Sô ñoà zener maéc ngöôïc

U(A) U(Z) I U(Z) I

1V

2V

3V

4V

5V

6V

7V

8V

9V

Trang-38-

2 - Sô ñoà maéc thuaän cho doide zener:

DZ = 5,6 V

R = 1KA

VR = 10KVDC = 9VDC

- Böôùc 1 : Xoay bieán trôû VR veà 0 ( vaën veà phía traùi). Ñaûøo chieàu diode zener ñeå maéc

thuaän nhö hình 2.

- Böôùc 2 : Vaën bieán trôû VR ñeå naâng ñieän aùp caáp cho sô ñoà töøng böôùc theo baûng 1. Duøng

ñoàng hoà ño theá ño laàn löôïc theá caáp U(A) taïi ñieåm A vaø suït theá treân zener U(Z) , ño doøng

qua maïch . Ghi keát quaû ño vaøo baûng 1

- Böôùc 3 : Nhaän xeùt keát quaû ño trong baûng 1:

- Neâu roõ ñaëc ñieåm diode zener khi maéc ngöôïc .

.................................................................................................................................

- Xaùc ñònh khoaûng ñieän theá caáp U(A) maø theá U(Z) khoâng ñoåi.

.................................................................................................................................

- Xaùc ñònh giaù trò doøng ôû khoaûng oån aùp.

.................................................................................................................................

- Böôùc 4 : Döïng ñoà thò ñaëc tröng Volt – Ampere cho diode zener theo keát quaû ôû baûng1

vaøo hình A. Truïc tung ñaëc giaù trò doøng, truïc hoaønh ñaëc giaù trò theá.

Caùc giaù trò ño phaân cöïc thuaän ñaët ôû cung phaàn tö thöù nhaát.

Caùc giaù trò ño phaân cöïc nghòch ñaët ôû cung phaàn tö thöù ba.

V

I I II

III IV

Trang-39-

HÌNH ÑAËC TRÖNG VOLT – AMPERE CUÛA DIODE ZENER

Phaàn B: ÖÙng duïng cuûa diode zener:

Böôùc 1:Laép raùp maïch nhö hình veõ (hình A). Söû duïng tesboosd.

1N4007

R1

1k

VinR2

10K

Böôùc 2: Duøng nguoàn thay ñoåi ñöôïc vôùi giaù trò ban ñaàu 3V caáp vaøo maïch (hình3)

Böôùc 3: Taêng töøng böôùc nguoàn caáp theo caùc giaù trò cuûa baûng 2. Ño ñieän aùp ngoõ vaøo vaø

ñieän aùp ngoõ ra töông öùng. Ghi keát quaû ño vaøo baûng 2.

aùp ngoõ ra

caáp ñieän aùp aén diode thöôøng aén diode zener

Böôùc 4: Vaën bieán trôû veà taän cuøng beân traùi ñeå giaûm ñieän aùp veà 0 (vò trí min), sau ñoù thay

doide thöôøng baèng diode zener (hình 4) chuù yù gaén ñuùng cöïc zener.

R210K

DZVin

R1

1K

Böôùc 5: Taêng töøng böôùc nguoàn caáp theo caùc giaù trò baûng 2. Ño ñieän aùp ngoõ vaøo vaø ñieän

aùp ngoõ ra töông öùng ghi keát quaû ño vaøo baûng 2.

Böôùc 6: Nhaän xeùt quaù trình thay ñoåi cuûa ñieän theá ngoõ ra cuûa maïch duøng diode zener.

Xaùc ñònh giaù trò giôùi haïn cuûa ñieän aùp ngoõ ra, so saùnh giaù trò giôùi haïn naøy vôùi ñieän theá oån

aùp danh ñònh cuûa diode zener.

.......................................................................................................................................

Vout

Trang-40-

Böôùc 7: So saùnh söï gioáng vaø khaùc nhau giöõa diode thöôøng vaø diode zener. Keát luaän veà

vai troø cuûa diode zener cuûa trong maïch oån aùp.

............................................................................................................................................

CAÂU HOÛI OÂN TAÄP VAØ THAÛO LUAÄN

Caâu 1: Haõy trình baøy ñònh nghóa, chöùc naêng cuûa giaùo trình vaø caùc yeâu caàu khi soaïn!

Caâu 2: Khi bieân soaïn giaùo trình ngöôøi ta döïa treân nhöõng cô sôû naøo?

Caâu 3: Moät giaùo trình coù caùc caáu truùc naøo? Haõy neâu ñaëc ñieåm cuûa töøng caáu truùc ñoù?

Caâu 4: Trình baøy ngaén goïn caùc böôùc bieân soaïn moät giaùo trình?

Caâu 5: Phieáu daïy hoïc: ñònh nghóa, ñaëc ñieåm, phaân loaïi?

Caâu 6:Haõy trình baøy thaønh phaàn, chöùc naêng cuûa caùc loaïi phieáu daïy hoïc: Phieáu giao baøi,

Phieáu thoâng tin noäi dung hoïc taäp, phieáu höôùng daãn hoïc taäp!

Caâu 7: Haõy bieân soaïn phieáu höôùng daãn hoïc taäp cho moät baøi daïy LT/TH cuûa moät moân hoïc

chuyeân ngaønh maø baïn ñaõ hoïc!

Trang-41-

BAØI 4. KẾ HOAÏCH GIAÛNG DAÏY


Hoïc xong baøi naøy hoïc vieân coù khaû naêng:

- Neâu ñöôïc vaø phaân bieät ñöôïc caùc loaïi keá hoaïch daïy hoïc maø ngöôøi giaùo vieân phaûi

soaïn;

- Giaûi thích ñöôïc caùc böôùc leân lôùp vaø caùc khaâu theå hieän trong giaùo aùn.

- Trình baøy ñöôïc ñònh nghóa, phaân loaïi, vai troø cuûa giaùo aùn

- Laäp ñöôïc lòch trình vaø soaïn ñöôïc giaùo aùn ñuùng yeâu caàu;

B. NOÄI DUNG

1. LÒCH TRÌNH GIAÛNG DAÏY

1.1. ÑÒNH NGHÓA

Lòch trình giaûng daïy laø baûng lieät keâ nhöõng baøi hoïc lyù thuyeát vaø thöïc haønh cho moät

moân hoïc, Noù ñöôïc saép xeáp theo thöù töï hôïp lyù, ñuùng nguyeân taéc sö phaïm maø giaùo vieân vaø

hoïc sinh phaûi hoaøn taát trong moät khoaûng thôøi gian nhaát ñònh ñaõ qui ñònh trong chöông trình

moân hoïc. Chöùc naêng sö phaïm cuûa noù laø: chöùc naêng keá hoaïch vaø chöùc naêng kieåm tra.

1.2. THAØNH PHAÀN CUÛA LÒCH TRÌNH GIAÛNG DAÏY

Moãi tröôøng coù maãu lòch trình rieâng nhöng ñeàu coù caùc yeáu toá sau:

- Ñeà muïc baøi giaûng: Caùc baøi lyù thuyeát vaø thöïc haønh.

- Thôøi gian: Ñôn vò giaûng daïy laø tuaàn leã (tuaàn baét ñaàu cho ñeán tuaàn keát thuùc)

- Soá tieát duøng ñeå daïy cho töøng phaàn

- Soá tieát taïi lôùp vaø soá tieát ôû nhaø.

Ngoaøi ra lòch trình giaûng daïy caàn phaûi lieät keâ saùch vaø taøi lieäu tham khaûo.

1.3. MAÃU LÒCH TRÌNH GIAÛNG DAÏY:

LÒCH TRÌNH GIAÛNG DAÏY

TRÖÔØNG: SOÁ TUAÀN LEÃ:

Khoa: Soá tieát baøi giaûng:

Moân hoïc: Giaùo vieân phuï traùch

Ngaønh: Soá tieát baøi taäp:

Naêm thöù: Soá tieát thí nghieäm:

Hoïc kyø: Soá tieát laøm ôû nhaø:

Naêm hoïc: Toång soá tieát:

Trang-42-

Noäi dung vaø caùc loaïi baøi giaûng, baøi taäp, baøi thí nghieäm

Baøi giaûng Th

aùng

Thöù töï tuaàn leã

Soá

Tieát Teân caùc ñeà

muïc vaø chöông

theo ñeà cöông

giaûng daïy

Soá

baøi

taäp

taïi

lôùp

Soá

tieát

thöïc

haønh

Soá tieát

thí

nghieäm

Soá tieát

baøi

laøm ôû

nhaø

Toång

soá

tieát

Saùch

tham

khaûo

Tuaàn leã thöù 1.

Töø ........ Ñeán

Toå tröôûng boä moân: Giaùo vieân phuï traùch moân hoïc:

Keát quaû kieåm tra tình hình thöïc hieän lòch trình giaûng daïy:

Ngöôøi kieåm tra Ngaøy.... thaùng .... naêm .....

2. GIAÙO AÙN

2.1. ÑÒNH NGHÓA

Giaùo aùn laø keá hoaïch giaûng daïy cho moät tieát hoïc, moät laàn leân lôùp hay cho moät buoåi

hoïc. Do chính giaùo vieân soaïn döïa theo chöông trình moân hoïc vaø lòch trình giaûng daïy.

- Vieäc bieân soaïn giaùo aùn naèm trong giai ñoaïn chuaån bò giaûng daïy.

- Giaùo vieân soaïn giaùo aùn treân cô sôû giaùo trình vaø nhöõng taøi lieäu tham khaûo khaùc.

2.2. PHAÂN LOAÏI

• Xeùt veà noäi dung: Coù 3 loaïi

- Giaùo aùn soaïn cho töøng phaàn, töøng chuû ñieåm cuûa giaùo trình.

- Giaùo aùn duøng ñeå daïy hoïc sinh thöïc hieän moät döï aùn.

- Giaùo aùn soaïn cho töøng buoåi hoïc, töøng tieát hoïc.

• Xeùt veà hình thöùc: Coù 2 loaïi

- Giaùo aùn giaûn löôïc: Chæ ghi nhöõng ñeà muïc vaø nhöõng phaàn chính cuûa noäi dung, duøng

cho giaùo vieân coù kinh nghieäm.

- Giaùo aùn chi tieát: thöôøng duøng trong caùc tröôøng hôïp:

+ Moät baøi maãu daïy cho ngöôøi khaùc.

+ Tham khaûo

+ Do yeâu caàu cuûa nhaø tröôøng

+ Giaùo vieân trong thôøi gian taäp söï.

2.3. SÖÏ CAÀN THIEÁT CUÛA SOAÏN GIAÙO AÙN

Ñaây laø keá hoaïch leân lôùp do ñoù ñoøi hoûi giaùo vieân phaûi chuaån bò chu ñaùo. Moät tieát leân

lôùp phaûi chuaån bò töø (3 – 4) tieát ôû nhaø.

Trang-43-

− Khoâng cho pheùp giaùo vieân giaûng daïy tuøy tieän treân lôùp maø ñoøi hoûi giaùo vieân phaûi

daïy ñuùng theo keá hoaïch ñaõ ñeà ra trong giaùo aùn.

− Giaùo aùn giuùp cho giaùo vieân traùnh ñöôïc sai soùt veà noäi dung giaûng daïy.

− Thoâng qua giaùo aùn giaùo vieân baûo ñaûm daïy coù chaát löôïng vaø ñaûm baûo thôøi gian thöïc

hieän ñöôïc muïc tieâu.

− Coù giaùo aùn, giaùo vieân töï tin hôn, naém ñöôïc tình hình lôùp, ñaûm baûo uy tín giaûng daïy.

− Ñoái vôùi giaùo vieân coù nhieàu kinh nghieäm thì giaùo aùn raát caàn thieát vì noù laø choã döïa trí

nhôù cho hoï, khoáng cheá döõ kieän caàn trình baøy ñeå baûo ñaûm tính keá hoaïch cuûa moät

giaùo aùn.

− Ñoái vôùi giaùo vieân treû: Giaùo aùn raát caàn thieát vì hoï chöa coù nhieàu kinh nghieäm.

− Söï hieän dieän cuûa giaùo aùn giuùp giaùo vieân thaáy ñöôïc öu nhöôïc ñieåm khi leân lôùp ñeå hoï

suy nghó tìm caùch caûi tieán, söûa ñoåi giaùo aùn hôïp lyù hôn.

2.4. THAØNH PHAÀN CUÛA MOÄT GIAÙO AÙN

Moãi tröôøng coù maãu giaùo aùn khaùc nhau nhöng noù bao goàm caùc ñieåm chính sau:

− Muïc tieâu hoïc taäp.

− Vaät lieäu, duïng cuï, maùy moùc, ñoà duøng daïy hoïc ñeå giaùo vieân duøng khi giaûng baøi.

− Giôùi thieäu baøi môùi.

− Trình baøy baøi môùi, nhaán maïnh caùc ñieåm troïng taâm.

− Phöông phaùp giaûng daïy

− Phaân chia thôøi gian

− Baøi taäp aùp duïng cho hoïc sinh, nhöõng caâu hoûi ñaët ra

− Caùc bieän phaùp an toaøn caàn thieát (baøi hoïc ôû xöôûng)

− Caùc bieän phaùp kieåm tra vaø ñaùnh giaù keát quaû hoïc taäp cuûa hoïc sinh

− Nhöõng taøi lieäu vaø saùch tham khaûo.

Tieán trình baøi daïy ñöôïc chia laøm 5 böôùc leân lôùp vaø 4 böôùc giaûng daïy (4 khaâu).

Naêm böôùc leân lôùp: oån ñònh, oân baøi cuõ, giaûng baøi môùi, cuûng coá, giao baøi. Trong

böôùc giaûng baøi môùi chia laøm 4 böôùc nhoû goïi laø 4 böôùc giaûng daïy goàm: Giôùi thieäu

baøi môùi, trình baøy baøi môùi, aùp duïng, kieåm tra vaø ñaùnh giaù.

2.5. MAÃU GIAÙO AÙN:

Xeùt veà caáu truùc coù raát nhieàu maãu giaùo aùn khaùc nhau. Sau ñaây laø moät soá maãu

tham khaûo: GIAÙO AÙN LYÙ THUYEÁT

Moân daïy: ...................................................... Lôùp daïy: ...............................................................

Teân baøi: ..................................................................................................................................

Trang-44-

Giaùo aùn soá: ........................................ Soá tieát daïy: ........................... Soá tieát ñaõ daïy............

Thöïc hieän töø ngaøy: .................................. Ñeán ngaøy: ...............................................................

A. CHUAÅN BÒ I. Muïc tieâu daïy hoïc: Sau khi hoïc xong baøi naøy hoc sinh:

- Giaûi thích ñöôïc... (xem phaàn muïc tieâu daïy hoïc)

II. Vaät lieäu, duïng cuï, phöông tieän daïy hoïc: Lieät keâ taát caû nhöõng ñoà duøng trong giaûng

daïy.

B. CAÙC BÖÔÙC LEÂN LÔÙP:

1. OÅn ñònh lôùp: Ñieåm danh, giôùi thieäu laøm quen, thoâng baùo tin töùc coù lieân quan ñeán ngöôøi

hoïc. (2 – 4 phuùt).

2. OÂn baøi cuõ (soá phuùt)

- Caùc caâu hoûi.

- Döï kieán soá hoïc sinh tham gia traû lôøi.

- Coù theå ghi phaàn traû lôøi.

3. Giaûng baøi môùi:

a. Giôùi thieäu baøi môùi: (soá phuùt)

Neân ghi cuï theå noäi dung vaø caùch thöùc giôùi thieäu (gaây ñoäng cô hoïc taäp)

b. Trình baøy baøi môùi: (soá phuùt)

Thôøi gian Noäi dung Hoaït ñoäng cuûa GV Hoaït ñoäng cuûa HS Ghi chuù

Ghi thôøi gian

(phuùt) töông

öùng vôùi töøng

ñeà muïc

Toùm taét, kyù hieäu, coâng

thöùc töông öùng vôùi noäi

dung cuûa thöù töï ñeà

muïc.

Hình veõ, töø ngöõ,...

- - -

(ÔÛ phaàn treân coù theå thieát keá goàm caùc coät: Thôøi gian, Noäi dung, phöông phaùp – phöông tieän,

ghi chuù)

4. Cuûng coá baøi: (soá phuùt) Giaùo vieân cuûng coá, heä thoáng hoùa noäi dung baøi hoïc hoaëc nhaán

maïnh nhöõng troïng ñieåm, troïng taâm cuûa baøi. (Phaàn naøy coù theå trình baøy vaøo trong baûng treân)

5. Giao baøi: (soá phuùt) giaùo vieân seõ giao baøi veà nhaø cho hoïc sinh laøm, baøi taäp taùi hieän hay

saùng taïo, hoaëc baøi ñoïc theâm,...

GIAÙO AÙN THÖÏC HAØNH

Sôû Giaùo duïc vaø Ñaøo taïo ...

Tröôøng TH ......

Coäng hoøa xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam

Ñoäc laäp _ Töï do _ Haïnh phuùc

GIAÙO AÙN THÖÏC HAØNH

Moân daïy: .......................................................... Lôùp daïy: .....................................................

Trang-45-

Baøi thöïc haønh soá: ............................................................... Soá ca daïy: ........................... ca

Thöïc hieän ngaøy: ............................................................................ .......................................

TEÂN BAØI: ...................................................................................................................

...................................................................................................................................

A. CHUAÅN BÒ: 1. Muïc tieâu daïy hoïc :

....................................................................................................................................

.......................................................................................................................

2. Saûn phaåm öùng duïng: ............................................................................................

..............................................................................................................................

3. Duïng cuï vaø thieát bò caàn thieát: .............................................................................

..............................................................................................................................

4. Hình thöùc toå chöùc: ..............................................................................................

..............................................................................................................................

B. QUAÙ TRÌNH HÖÔÙNG DAÃN:

1. OÅn ñònh lôùp (soá phuùt)

2. Kieåm tra baøi cuõ (soá phuùt)

3. Giaûng baøi môùi (soá phuùt)

a. Ñaët vaán ñeà, giôùi thieäu baøi thöïc haønh

b. Tieán trình höôùng daãn

TG. Noäi dung quaù trình höôùng daãn Hoaït ñoäng cuûa

GV

Hoaït ñoäng cuûa

HS

ÔÙNG DAÃN MÔÛ ÑAÀU

+ Giôùi thieäu, lyù thuyeát, nhieäm vuï baøi thöïc

haønh

+ Giôùi thieäu duïng cuï thieát bò

+ Trình töï thöïc haønh

+ Neâu caùc daïng hö hoûng vaø caùc söûa chöõa

+ Giaùo vieân thao taùc maãu

+ Goïi hoïc sinh laøm thöû moät coâng ñoaïn trong

baøi giaûng (tuøy theo quyeát ñònh cuûa giaùo vieân)

Nhaän xeùt cuûng coá baøi

Qui ñònh an toaøn lao ñoäng

Phaân coâng, ñònh möùc thôøi gian thöïc haønh.

B. HÖÔÙNG DAÃN THÖÔØNG XUYEÂN

Theo doõi, uoán naén caùc thao taùc cuûa hoïc sinh.

Quan taâm caùc hoïc sinh yeáu.

Trang-46-

Phaùt hieän sai soùt, höôùng daãn caùch khaéc phuïc

Nhaéc nhôû an toaøn lao ñoäng

C. HÖÔÙNG DAÃN KEÁT THUÙC

Nhaän xeùt buoåi thöïc taäp

+ Thao taùc cuûa hoïc sinh.

+ Chaáp haønh giôø giaác, qui ñònh cuûa xöôûng.

Nhöõng coâng vieäc hoïc sinh caàn chuaån bò cho

baøi sau.

I. RUÙT KINH NGHIEÄM: (Giaùo vieân töï nhaän xeùt sau ca giaûng: Veà thôøi gian, noäi dung, phöông

phaùp, toå chöùc chuaån bò ...)

............................................................................................................................................

Ngaøy .......thaùng..... naêm ...........

TRÖÔÛNG TOÅ BAN

(kyù vaø ghi roõ hoï teân)

Ngaøy ......... thaùng ...... naêm.......

GIAÙO VIEÂN

(kyù vaø ghi roõ hoï teân)


Caâu 1: Lòch trình giaûng daïy laø gì? Lòch trình giaûng daïy coù nhöõng thaønh phaàn naøo?

Caâu 2: Haõy trình baøy moät maãu lòch trình giaûng daïy!

Caâu 3: Haõy trình baøy ñònh nghóa, phaân loaïi, vai troø cuûa giaùo aùn?

Caâu 4: Trình baøy moät maãu giaùo aùn lyù thuyeát!

Caâu 5: Trình baøy moät maãu giaùo aùn thöïc haønh!

Caâu 6: Haõy soaïn 1 giaùo aùn lyù thuyeát hoaëc thöïc haønh cho moät baøi daïy thuoäc chuyeân moân

cuûa mình.

Trang-47-

PHAÀN 2. PHÖÔNG TIEÄN DAÏY HOÏC

BAØI 1. ÑAÏI CÖÔNG PHÖÔNG TIEÄN DAÏY HOÏC

A. MUÏC TIEÂU

Sau khi hoïc xong baøi treân sinh vieân coù caùc khaû naêng sau:

- Phaân bieät caùc khaùi nieäm phöông tieän daïy hoïc, phöông tieän kyõ thuaät daïy hoïc, ñoà

duøng daïy hoïc .

- Trình baøy ñöôïc caùch phaân loaïi PTDH vaø caùc yù nghóa cuûa töøng caùch phaân loaïi PTDH

trong coâng taùc daïy hoïc vaø coâng taùc quaûn lyù.

- Trình baøy vaø giaûi thích caùc tính chaát, caùc yeáu toá quan troïng cuûa PTDH.

- Phaân tích caùc möùc ñoä tröïc quan vaø phaân tích muïc tieâu ñeå choïn löïa phöông tieän daïy

hoïc.

B. NỘI DỤNG.

I. ÑAÏI CÖÔNG :

1. PHÖÔNG TIEÄN DAÏY HOÏC TRONG QUAÙ TRÌNH DAÏY HOÏC

Xuaát phaùt töø chöùc naêng vaø nhieäm vuï cuûa ngöôøi giaùo vieân kyõ thuaät chuyeân nghieäp,

trong ñoù chöùc naêng toå chöùc quaù trình daïy hoïc laø moät trong 4 chöùc naêng cô baûn :

- Chöùc naêng thieát keá coâng taùc daïy hoïc

- Chöùc naêng toå chöùc coâng taùc daïy hoïc.

- Chöùc naêng laõnh ñaïo coâng taùc daïy hoïc.

- Chöùc naêng kieåm tra vaø ñaùnh giaù coâng taùc daïy hoïc.

Trong ñoù chöùc naêng toå chöùc coâng taùc daïy hoïc ñoøi hoûi ngöôøi giaùo vieân phaûi bieát toå

chöùc quaù trình daïy hoïc cuûa mình moät caùch hieäu quaû nhaát: nhö toå chöùc vieäc choïn löïa, cheá

taùc vaø khai thaùc caùc phöông tieän daïy hoïc, ñoù laø chöùc naêng khoâng theå thieáu ñoái vôùi ngöôøi

giaùo vieân kyõ thuaät chuyeân nghieäp (KTCN).

Trang-48-

Ngoaøi ra döïa vaøo caùc moái lieân heä töông taùc vôùi nhau giöõa muïc ñích, noäi dung,

phöông phaùp, phöông tieän, hình thức tổ chức vaø kiểm tra ñaùnh giaù trong quaù trình daïy hoïc

ñöôïc theå hieän döôùi sô ñoà töông taùc sau:

Hình 2.1: Söï töông taùc cuûa caùc thaønh toá trong quaù trình daïy hoïc

Trong ñoù muïc ñích quyeát ñònh noäi dung, noäi dung quyeát ñònh phöông phaùp vaø

phöông phaùp quyeát ñònh phöông tieän trong moái quan heä töông taùc qua laïi laãn nhau. Hôn

nöõa trieån khai veà phöông phaùp daïy hoïc tröïc quan laø caùch thöùc, bieän phaùp, caùc yeáu toá trong

vieäc söû duïng caùc phöông tieän nhö nguoàn giao tieáp chính ñeå truyeàn ñaït kieán thöùc, kyõ naêng,

kyõ xaûo cho ngöôøi hoïc.

+ Nguyeân taéc daïy hoïc tröïc quan trong quaù trình daïy hoïc (QTDH).

Trong hoaït ñoäng giaûng daïy vaø quaù trình lónh hoäi tri thöùc cuûa sinh vieân, trong töøng

giai ñoaïn cuûa vieäc nhaän thöùc ñoøi hoûi ngöôøi giaùo vieân phaûi phaân tích vaø tìm ra ñieåm xuaát

phaùt cuûa tính cuï theå trong vieäc tìm hieåu caùc söï vaät, hieän töôïng, caùc quaù trình vaø hình thaønh

caùc khaùi nieäm khoa hoïc trong lónh vöïc chuyeân moân cuûa moân hoïc.

+ Quaù trình nhaän thöùc: Trong vieäc xaùc ñònh söï chuyeån bieán mang tính quy luaät

cuûa quaù trình nhaän thöùc ngöôøi hoïc luoân xuaát phaùt töø nhaän thöùc caûm tính ñeán nhaän thöùc lyù

tính, söï tri giaùc töø caùi ñôn nhaát, caùi cuï theå ñeán caùi chung mang tính tröøu töôïng.

Nhöõng vaán ñeà treân caàn phaûi ñöôïc xem xeùt döôùi quan ñieåm cuûa trieát hoïc Mac Leânin

veà söï thoáng nhaát giöõa cuï theå vaø tröøu töôïng maø noù ñöôïc dieãn taû baèng nguyeân taéc tröïc quan

cuûa QTDH nhö :” Töø tröïc quan sinh ñoäng ñeán tö duy tröøu töôïng vaø töø tö duy tröøu töôïng

ñeán thöïc tieãn laø con ñöôøng nhaän thöùc” Ñaây laø coâng thöùc toång quaùt cuûa Leâ Nin veà quaù trình

nhaän thöùc.

MĐ

ND

PP

PT

TC

KT

Trang-49-

Ngoaøi ra PTDH coù nhöõng taùc ñoäng tích cöïc ñeán quaù trình daïy hoïc, phaùt huy tính töï

giaùc naâng cao trình ñoä chuyeån bieán nhaän thöùc phaùt huy khaû naêng tö duy tröøu töôïng ñoù laø

nhu caàu quan troïng ñoái vôùi hoaït ñoäng daïy hoïc ñeå baét kòp söï phaùt trieån caùc lónh vöïc veà khoa

hoïc kyõ thuaät vôùi nhöõng coâng ngheä môùi nhö trong lónh vöïc ñieän töû, vi tính ñoøi hoûi giaùo vieân

vaø sinh vieân phaûi thöôøng xuyeân caäp nhaät hoùa, nhaát laø trong thôøi ñaïi truyeàn thoâng ña

phöông tieän ñang phaùt trieån maïnh treân theá giôùi, nhö vaäy phöông tieän daïy hoïc laø gì ?

2. ÑÒNH NGHÓA PHÖÔNG TIEÄN DAÏY HOÏC

a. Theo nghóa roäng: PTDH laø toaøn boä caùc yeáu toá nhaèm xaùc laäp caùc moái quan heä trong

daïy hoïc nhaèm taêng cöôøng nhaän thöùc cuûa ngöôøi hoïc trong quaù trình daïy hoïc, ñoù laø yeáu toá

vaät chaát hoùa veà hình thöùc cuûa phöông phaùp ñeå taùc ñoäng ñeán söï chuyeån bieán noäi dung ñaït

ñöôïc muïc ñích daïy hoïc.

Nhö vaäy döïa vaøo ñònh nghóa treân ta thaáy phöông tieän daïy hoïc (PTDH) bao goàm

caùc yeáu toá nhö caùc vaät lieäu daïy hoïc caùc coâng cuï daïy hoïc, maùy moùc nguyeân vaät lieäu vaø keå

caû kieán thöùc, kyõ naêng, kyõ xaûo saün coù cuûa giaùo vieân vaø sinh vieân cuõng nhö keå caû cheá ñoä hoïc

taäp. Qua ñònh nghóa treân về khái niệm và chủng loại của phương tiện laø quaù roäng neân raát khoù

ñi saâu vaøo tìm hieåu vaø khai thaùc cho coù hieäu quaû cao trong daïy hoïc neân caùc nhaø sö phaïm

veà truyeàn thoâng ñöa ra ñònh nghóa heïp nhö sau :

b. Theo nghóa heïp:

“Phương tiện dạy học là những đối tượng vật chất được giáo viên sử dụng với tư cách là những phương tiện tổ chức, điều khiển hoạt động nhận thức của học sinh nhằm đạt mục tiêu dạy học”.

Ngoài ra khái niệm về phương tiện dạy học còn có thể diễn đạt theo nghĩa sau:

− PTDH laø nhöõng phöông tieän nghe nhìn vaø töông taùc, ñöôïc söû duïng tröïc tieáp vaøo quaù

trình daïy hoïc ñeå chuyeån bieán noäi dung hình thaønh muïc ñích daïy hoïc vaø ñöôïc söû

duïng phoå bieán hieän nay vôùi thuaät ngöõ laø phöông tieän nghe nhìn (PTNN).

− PTDH laø toaøn boä caùc phöông tieän mang tin, phöông tieän truyeàn tin vaø phöông tieän

töông taùc trong söï hoã trôï vaø ñieàu khieån quaù trình daïy hoïc.

3. PHAÂN LOAÏI PHÖÔNG TIEÄN DAÏY HOÏC :

Tuøy thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá khaùc nhau vaø caùc cô sôû phaân loaïi khaùc nhau ta coù caùc

caùch thöùc phaân loaïi nhö sau :

a). Döïa vaøo tính chaát bieåu hieän cuûa phöông tieän:

Trang-50-

− Caùc vaät thaät goàm : caùc vaät maãu vaø caùc maãu vaät nguyeân baûn, caùc loaïi maùy moùc coâng

cuï nguyeân lieäu bao goàm caùc vaät soáng, vaät cheát vaø vaät caét vv...

− Caùc loaïi töôïng hình goàm : moâ hình, tranh aûnh, sô ñoà, löôïc ñoà, taøi lieäu sao, aûnh chuïp

vv...

− Caùc loaïi phöông tieän hoaït ñoäng töông taùc : nhö thí nghieäm, tham quan, maùy luyeän

taäp.

− Caùc phöông tieän kyõ thuaät daïy hoïc bao goàm : caùc loaïi thieát bò öùng duïng töø thaønh quaû

cuûa khoa hoïc kyõ thuaät nhö : caùc loaïi maùy chieáu roïi, caùc loaïi maùy truyeàn daãn khueách

ñaïi, maùy daïy hoïc, maùy kieåm tra hay caùc maïng cuûa maùy vi tính trong daïy hoïc vv...

b). Döïa vaøo söï taùc ñoäng qua caùc giaùc quan:

− Nhoùm phöông tieän nghe : chæ taùc ñoäng vaøo keânh nghe nhö PT truyeàn thanh giaùo

duïc, caùc phöông tieän thu phaùt aâm vv...

− Nhoùm phöông tieän nhìn : bao goàm caùc loaïi hình chæ taùc ñoäng qua keânh nhìn vaø ñöôïc

chia laøm hai loaïi : tröïc quan phaúng vaø tröïc quan khoái.

Tröïc quan phaúng : caùc loaïi baûng trình baøy, baûng daïy hoïc, caùc loaïi tranh aûnh sô

ñoà löôïc ñoà, ñoà thò, caùc loaïi phim ñeøn chieáu vv...

Tröïc quan khoái : nhö caùc loaïi moâ hình, moâ hình phoûng taïo vv...

− Phöông tieän nghe nhìn : bao goàm caùc loaïi hình taùc ñoäng ñoàng thôøi caû keânh nghe vaø

caû keânh nhìn trong hoaït ñoäng daïy hoïc nhö : phim ñieän aûnh, truyeàn hình, video daïy

hoïc, maùy vi tính trong daïy hoïc.

− Phöông tieän töông taùc bao goàm caùc daïng phöông tieän mang tính chaát chöông trình

hoùa hay hoaït ñoäng nhö: tham quan, thí nghieäm, maùy luyeän taäp vaø caùc loaïi hình ña

phöông tieän töông taùc. v.v...

c). Döïa vaøo cô sôû vaät chaát trang thieát bò daïy hoïc:

Ñoái vôùi caùch phaân loaïi naøy thöôøng coù yù nghóa toát cho vieäc quaûn lyù vaø trang bò

phöông tieän vaø ñöôïc chia thaønh 5 nhoùm cô baûn sau :

− Vaät lieäu daïy hoïc (Hoïc lieäu): laø toaøn boä nhöõng giaù mang chöùa đñöïng noäi dung thoâng

tin daïy hoïc, ñöôïc saûn xuaát vôùi noäi dung mang tính khoa hoïc vaø phuø hôïp vôùi nhöõng

muïc ñích yeâu caàu nhaát ñònh. Ñoái vôùi loaïi naøy ñöôïc chia thaønh 2 nhoùm :

Trang-51-

o Söû duïng tröïc tieáp: laø nhöõng loaïi hình maø ñöôïc giaùo vieân vaø hoïc sinh khai thaùc,

söû duïng khoâng caàn phaûi qua caùc phöông tieän trung gian nhö saùch, giaùo trình, taøi

lieäu tham khaûo, soå tay vv...

o Söû duïng giaùn tieáp: laø nhöõng loaïi hình maø khi söû duïng hoaëc khai thaùc phaûi thoâng

qua caùc phöông tieän trung gian nhö caùc boä phim ñeøn chieáu, baêng nghi aâm, baêng

ghi hình, ñóa vi tính vv...

− Phöông tieän kyõ thuaät daïy hoïc: laø nhoùm phöông tieän mang tính truyeàn taûi, khueách

ñaïi, phaân phoái mang tính trung gian nhö caùc loaïi maùy chieáu phim tónh, maùy chieáu

phim ñoäng, heä thoáng TV video, maùy thu phaùt aâm, daøn maùy vi tính. camera ghi hình

vv...

− Nhoùm coâng cuï day hoïc: bao goàm caùc loaïi maùy moùc, coâng cuï trang thieát bò phuïc vuï

cho coâng taùc thöïc haønh thí nghieäm.

− Nhoùm phöông tieän toå chöùc daïy hoïc: bao goàm caùc loaïi hình maø dieãn ra hoaït ñoäng

daïy hoïc coù söï toå chöùc moät caùch khoa hoïc nhö xöôûng tröôøng, vöôøn tröôøng, khu vöïc

thí nghieäm, phoøng thí nghieäm, trieån laõm, tham quan vv...

− Nhoùm phöông tieän phuïc vuï chung: bao goàm caùc loaïi hình mang tính tieän nghi trong

daïy hoïc vaø ñaùp öùng nhu caàu phuïc vuï cho caùc hoaït ñoäng daïy hoïc nhö tuû, baøn gheá,

phoøng oác, ñieän nöôùc vv...

d). Dựa vaøo nhận thức trực quan ñöôïc phaân loaïi nhö sau:

Nhóm hoạt động nhận thức trực quan Loại phương tiện

+ Phương tiện nghe Âm thanh, tiếng động, băng đĩa âm thanh, các chương trình truyền thanh dạy học, phòng học tiếng

+ Phương tiện nhìn - Phương tiện nhìn trực quan phẳng: Tài liệu vẽ, tranh ảnh, sơ đồ, lược đồ, phim trong, phim slide, phim đoạn.v.v.

- Phương tiện nhìn trực quan khối: Sa bàn, vật thật, mô hình

- Bảng trình bày: Bảng phấn, bảng từ, bảng ghim, bảng điện tử

+ Đa phương tiện nghe nhìn Truyền hình dạy học, thu phát hình, băng hình video, đĩa hình dạy học, phim ảnh động.v.v..

Trang-52-

+ Đa phương tiện tương taùc - Đa phương tiện hoạt động: Máy luyện tập, phương tiện thực hành, thí nghiệm, tham quan.v.v.

- Đa phương tiện điện tử: Mạng máy tính, thư điện tử, CD-ROM, phần mền mô phỏng, sách điện tử

e) Phaân loaïi döïa theo hình thöùc löu tröõ:

4. TÍNH CHAÁT CUÛA PHÖÔNG TIEÄN DAÏY HOÏC

a. Tính ngöng giöõ:

Tính ngöng giöõ ñöôïc theå hieän ôû caùc yeáu toá nhö baûo toàn, löu tröõ hoaëc taùi taïo laïi caùc

quaù trình, caùc söï kieän, caùc hieän töôïng ñeå phuïc vuï cho coâng taùc daïy hoïc vaø tính ngöng giöõ

cho pheùp chuùng ta chuyeån taûi caùc söï kieän vaø hieän töôïng vöôït thôøi gian nhö : nhieáp aûnh, thu

phaùt aâm, thu phaùt hình phim ñeøn chieáu vv.

b. Tính gia coâng :

Tính gia coâng cuûa coâng ngheä daïy hoïc cho pheùp chuùng ta coù theå bieán ñoåi, cheá bieán,

bieân taäp laïi ñeå phuø hôïp vôùi muïc ñích yeâu caàu trong vieäc söû duïng. Ngoaøi ra tính gia coâng

coøn cho pheùp chuùng ta khai thaùc caùc yeáu toá quan troïng nhö : thuùc ñaåy quaù trình ñoái vôùi

nhöõng quaù trình thöïc dieãn ra quaù chaäm hoaëc keàm haõm quaù trình neáu quaù trình thöïc dieãn ra

PTDH tương tự (analog) PTDH số (digital)

Đa phương tiện

Phương tiện kỹ thuật

Tương tácLiên kết

Hình 2.2: lieân keát vaø töông taùc cuûa caùc daïng phöông tieän daïy hoïc

Trang-53-

quaù nhanh nhaèm giuùp cho ngöôøi hoïc quan saùt ñöôïc moät caùch troïn veïn vaø chi tieát caùc quaù

trình.

c. Tính phaân phoái.

Tính phaân phoái cuûa PTDH ñöôïc xem xeùt ôû nhöõng yeáu toá nhö truyeàn taûi cho nhieàu

nôi khaùc nhau trong cuøng moät thôøi ñieåm hoaëc khueách ñaïi leân nhieàu laàn ñeå ñaùp öùng cho nhu

caàu soá ñoâng ñöôïc tröïc tieáp tham gia, baûo ñaûm tính kinh teá kyõ thuaät vaø hieäu quaû cao. Nhö

vaäy tính phaân phoái cho pheùp chuùng ta chuyeån taûi caùc söï kieän, hieän töôïng, caùc hoaït ñoäng

vöôït khoâng gian nhö caùc chöông trình truyeàn thanh, truyeàn hình vv...

4. NGUYEÂN TAÉC SÖÛ DUÏNG PHÖÔNG TIEÂN DAÏY HOÏC

a. Nguyeân taéc baûo ñaûm an toaøn.

Vieäc söû duïng PTDH phaûi baûo ñaûm an toaøn cho con ngöôøi nhö caùc söï coá veà taùc ñoäng

cô hoïc,taùc ñoäng ñieän,vaø caùc yeáu t61 khaùc.Ngoaøi ra coøn chuù yù ñeán an toaøn veà cho phöông

tieän vaø trang thieát bò hoã trôï cho quaù trình daïy hoïc.

b. Nguyeân taéc baûo ñaûm phuø hôïp.

Nguyeân taéc naøy ñoøi hoûi phaûi baûo ñaûm söï phuø hôïp giöõa muïc tieâu,noäi dung,phöông

phaùp, phöông tieän vaø trình ñoä cuûa ngöôøi hoïc.Ñöôïc theå hieän qua caùc yeáu toá sau:

− Söû duïng PTDH ñuùng luùc:PTDH phaûi söû duïng ñuùng thôøi ñieåm thích hôïp vôùi söï phaùt

trieån cuûa noäi dung tieán trình giaûng daïy,traùnh vieäc laøm phaân taùn söï chuù yù cuûa hoïc

sinh trong vieäc baøy bieän quaù nhieàu caùc phöông tieän khi chöa duøng ñeán.

− Söû duïng phöông tieän daïy hoïc ñuùng tröôøng hôïp.

− Caàn phaûi thieát keá phöông tieän daïy hoïc phuø hôïp cho töøng chöông,baøi caàn thieát vaø

phaûi coù chuaån bò tröôùc caùc ñieàu kieän hoã trôï ñaày ñuû.

− Söû duïng PTDH phaûi vöøa söùc vôùi söï tieáp thu cuûa hoïc sinh.

− Tính vöøa söùc cuûa söï tieáp thu trong quaù trình söû duïng phöông tieän caàn phaûi ñuû lieàu

löôïng,traùnh keùo daøi quaù thôøi gian nhöõng noäi dung khoâng caàn thieát,traùnh gaây nhaøm

chaùn maø phaûi taùc ñoäng ñeán söï tích cöïc cuûa hoïc sinh.

− Söû duïng PTDH phaûi phuø hôïp vôùi nhaân traéc hoïc.

− Yeáu toá naøy trong quaù trình cheá taïo caùc trang thieát bò phöông tieän caùc nhaø saûn

xuaát,caùc nhaø thieát keá cuõng phaûi thöïc hieän,nhöng trong quaù trình söû duïng caàn chuù

troïng ñeán vieäc vöøa taàm maét,vöøa taàm tay cuûa hoïc sinh vaø giaùo vieân.Nhö vò trí baøn

gheá,caùc vò trí ñöùng thao taùc phaûi phuø hôïp vôùi nhaân traéc cuûa TCVN.

Trang-54-

5. CÔ SÔÛ CHUNG ÑEÅ LÖÏA CHOÏN PHÖÔNG TIEÄN DAÏY HOÏC.

Khi tieán haønh löïa choïn phöông tieän daïy hoïc chuùng ta xem xeùt ñeán yeáu toá cô baûn

sau :

(1.) Muïc tieâu daïy hoïc cuï theå

Tuøy muïc tieâu daïy hoïc cuï theå seõ choïn löïa caùc phöông tieän phuø hôïp cuï theå ñaùp öùng

cho yeâu caàu treân.

Muïc tieâu daïy hoïc laø moät yeáu toá coù tính quyeát ñònh khi löïa choïn phöông tieän daïy

hoïc.

Ví duï 1: MÑDH: Hoïc sinh laép ñaët ñaûm baûo kyõ thuaät maùy bôm nhieân lieäu.

PTDH: Tröôøng hôïp naøy caàn phaûi coù bôm thaät.

Ví duï 2: MTDH: Hoïc sinh giaûi thích ñöôïc hoaït ñoäng cuûa bôm nhieân lieäu.

PTDH: Caàn moät moâ hình caét cuûa bôm nhieân lieäu.

Ví duï 3: MTDH: Hoïc sinh giaûi thích ñöôïc dieån bieán aùp löïc trong heä thoáng.

PTDH: Caàn moät hình veõ.

(2.) Ñaëc ñieåm moân hoïc

Tuøy thuoäc vaøo lónh vöïc chuyeân ngaønh tính chaát moãi ñeà taøi khaùc nhau caàn phaûi coù

phöông tieän phuø hôïp vôùi noäi dung vaø phöông phaùp tieán haønh.

(3.) Muïc tieâu nhieäm vuï hoïc taäp chung

Tuøy thuoäc vaøo muïc tieâu hoïc taäp nhö naém vöõng kieán thöùc, hình thaønh khaùi nieäm, hay

hoaøn thieän kyõ naêng, hình thaønh kyõ xaûo hay ñeå hình thaønh thaùi ñoä taùc phong, haønh vi tö

töôûng vv... thì phöông tieän phaûi ñaùp öùng cho töøng muïc tieâu cuï theå.

(4.) Ñaëc ñieåm ñoái töôïng hoïc sinh

Vieäc löïa choïn phöông tieän coøn phaûi xem xeùt ñeán trình ñoä cuûa ñoái töôïng nhö voán

kieán thöùc, naêng löïc, kinh nghieäm, löùa tuoåi vaø caùc qui luaät veà taâm sinh lyù cuûa ngöôøi hoïc.

(5.) Ñaëc ñieåm ñieàu kieän cô sôû vaät chaát thöïc teá vaø caùc yeáu toá khuyeán khích cuûa nhaø

tröôøng.

Chuùng ta khoâng theå söû duïng chöông trình Powerpoint trình chieáu ñeå daïy hoïc neáu

nhaø tröôøng khoâng coù trang bò Projector, cuõng nhö caùc thanh töø ñeå trình baøy caùc hình thöùc

daïy hoïc neáu khoâng coù baûng töø.

Treân ñaây laø nhöõng cô sôû chung ñeå choïn löïc phöông tieän, tuy nhieân khi ñi saâu vaøo

caùc tröôøng hôïp cuï theå caùc ñeà taøi cuï theå vaø ñaùp öùng caùc muïc tieâu cuï theå caàn phaûi ñöôïc phaân

Trang-55-

tích vaø xem xeùt moät caùch heä thoáng trong caùc moái lieân heä vôùi nhau tuøy thuoäc vaøo töøng ñeà

taøi cho töøng noäi dung chuyeân moân.

(6). Caùc ñieàu kieän veà cô sôû vaät chaát cuûa nhaø tröôøng

II. KÊNH THU NHẬN THÔNG VÀ CÁC BIỆN PHÁP SỰ DỤNG PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC HIỆU QUẢ

1. SÖÏ THU NHAÄN THOÂNG TIN QUA CAÙC KEÂNH TRUYEÀN THOÂNG

Hoïc taäp laø moät söï quan saùt coù caân nhaéc töø nhöõng kinh nghieäm cuûa mình ñeå hình

thaønh leân nhöõng kieán thöùc môùi. Söï quan saùt phaûi thoâng qua nhieàu cô quan caûm giaùc. Baûng

sau moâ taû khaû naêng thu nhaän thoâng tin cuûa con ngöôøi qua caùc keânh.

Söï löu giöõ laïi ñöôïc nhöõng kinh nghieäm (kieán thöùc vaø kyõ naêng) qua caùc thu nhaän khaùc

nhau ñöôïc theå hieän nhö sau: 20 % qua nghe

30 % qua nhìn

50 % qua nghe kết hợp với nhìn

70 % qua nghe kết hợp nhìn và nói lại

90 % như trên kết hợp với làm

Hình 2.3: Sö löu giöõ thoâng tin qua caùc keânh

Caùc caâu tuïc ngöõ sau cuõng theå hieän söï so saùnh caùc keânh thu nhaän thoâng tin: “Traêm

nghe khoâng baèng moät thaáy, traêm hay khoâng baèng tay quen“ (tuïc ngöõ vieät nam), “ñieàu toâi

nghe toâi queân, ñieàu toâi nhìn toâi nhôù, ñieàu toâi laøm toâi hieåu“ (tuïc ngöõ trung hoa)

2. CAÙC MÖÙC ÑOÄ TRÖÏC QUAN

CAÙC GIAÙC QUAN TYÛ LEÄ %

Thoâng tin thu ñöôïc qua keânh nhìn 60%

Thoâng tin thu ñöôïc qua keânh nghe 20%

Thoâng tin thu ñöôïc qua xuùc giaùc 10%

Thoâng tin thu ñöôïc qua vò giaùc 5%

Thoâng tin thu ñöôïc qua khöùu giaùc 5%

Trang-56-

Caùc möùc ñoä tröïc quan cuûa phöông tieän daïy hoïc ñöôïc saép xeáp theo thöù töï töø cuï theå

ñeán tröøu töôïng theo hình choùp, trong ñoù caùc möùc ñoä ñöôïc theå hieän thoâng qua ba hình thöùc

tieáp thu thoâng tin goàm:

− Hoïc taäp qua hoaït ñoäng hình thaønh caùc kyõ naêng toát hôn.

− Hoïc taäp qua quan saùt giuùp ngöôøi hoïc caùc kieán thöùc truïc quan hôn.

− Hoïc taäp qua töôûng töôïng giuùp ngöôøi hoïc phaùt trieån khaû naêng tö duy tröøu töôïng.

Töø

Kyù hieäu

Truyeàn thanh

Phim aûnh tónh

Ñieän aûnh - Truyeàn hình

Trieån laõm - Tham quan

Dieãn trình - Laøm maãu

Kòch hoùa, tình huoáng

Kinh nghieäm giaû caùch

Kinh nghieäm tröïc tieáp - töï nhieân

⎧⎨⎩

⎧⎨⎩

⎧⎨⎩

Hoïc taäp baèng söïtöôûng töôïng

Hoïc taäp baèngquan saùt

Hoïc taäp baènhoaït ñoäng

Cuï th

eå

Tröø

u töô

ïng

Hình 2.4: Thaùp möùc ñoä tröïc quan caùc loaïi hình PTDH

Baûng caùc möùc ñoä tröïc quan

Möùc ñoä

TQ

Phöông tieän Thoâng tin thu nhaän

Möùc 1 Vaät thaät, maùy moùc, vaät Kinh nghieäm tröïc tieáp, töï nhieân veà ñoái töôïng

Trang-57-

maãu ñoù

Möùc 2 Moâ hình, moâ phoûng Kinh nghieäm giaû caùch, töông töï, thay theá

Möùc 3 Kòch hoùa, tình huoáng hoùa Kinh nghieäm thöïc tieãn

Möùc 4 Dieãn trình, laøm maãu Tieáp caän tröïc tieáp kyõ naêng

Möùc 5 Trieån laõm – Tham quan Cung caáp kinh nghieäm veà caùc quaù trình, qui

trình

Möùc 6 Ñieän aûnh – Truyeàn hình Cung caáp kinh nghieäm phoûng taïo thöïc tieãn

Möùc 7 Phim aûnh tónh, hình aûnh Cung caáp caùc kieán thöùc töôïng hình veà caùc söï

vaät, hieän töôïng

Möùc 8 Phöông tieän nghe Cung caáp kinh nghieäm töôïng aâm: roan raõ,

thaûnh thoùt, u buoàn

Möùc 9 Kyù hieäu, phuø ñieâu Cung caáp caùc thoâng tin qui öôùc: I cöôøng ñoä

doøng ñieän, > daáu lôùn hôn

Möùc 10 Töø ngöõ, khaùi nieäm tröøu

töôïng

Cung caáp kinh nghieäm yù nghóa theo ngöõ caûnh:

Ngöïa oâ,

3. MỘT SỐ BIỆN PHÁP TĂNG HIỆU QUẢ DẠY HỌC

Nhö ñaõ phaân tích ôû phaàn treân, phöông tieän day hoïc ñoùng vai troø raát quan trong trong

qua trình daïy hoïc. Noù laøm cho hoïc sinh tieáp thu toát noäi dung baøi daïy. Song moãi loaïi

phöông tieän coù möùc ñoäng taùc ñoäng nhaát ñònh. Do vaäy ngöôøi giaùo vieân caàn phaûi:

(1) Keát hôïp taùc ñoäng nhieàu kinh thoâng tin: nghe, nhìn, moâ phoûng, laøm trong baøi daïy;

(2) Taïo ñieàu kieän ñeå hoïc sinh coù ñöôïc söï quan saùt thöïc tieån:

- Ñöa ra ch tieát thaät; Keát hôïp vaät thaät vôùi caùc phöông tieän khaùc;

- Keát hôïp giöõa lyù thuyeát vaø thöïc haønh;

(3) Tuaân thuû nguyeân taéc tröïc quan

o Noäi dung daïy hoïc phaûi hình aûnh hoùa

o Lieân thoâng lieân heä vôùi kieán thöùc cuûa hoïc sinh

o Ngoân ngöõ trình baøy phaûi phuø hôïp vôí hoïc sinh

o Hoaït ñoäng hoïc phaûi thoâng qua nhieàu keânh thu nhaän thoâng tin

o Chuù yù möùc ñoä tröïc quan theo thaùp kinh nghieäm cuõ Dale

Trang-58-

III. VAI TROØ KHAÛ NAÊNG VAØ CAÙC CHÖÙC NAÊNG CUÛA PHÖÔNG TIEÄN DAÏY

HOÏC

1. VAI TROØ VAØ KHAÛ NAÊNG

1.1. VAI TROØ

a. Ñoái vôùi quaù trình nhaän thöùc:

Quaù trình nhaän thöùc laø quaù trình phaûn aûnh caùc söï vaät hieän töôïng khaùch quan phaûn

aûnh trong boä naõo con ngöôøi, trong ñoù quaù trình nhaän thöùc caûm tính vaø nhaän thöùc lyù tính,

nhaän thöùc caûm tính ñöôïc phaûn aûnh qua heä tyhoáng tín hieäu thöù nhaát vaø heä thoáng tín hieäu thöù

hai. Nhö vaäy nhaän thöùc caûm tính döïa treân hình aûnh tröïc quan sinh ñoäng vaø nhaän thöùc caûm

tính caøng phong phuù bao nhieâu thì nhaän thöùc lyù tính caøng saâu saéc hôn. Do ñoù PTDH giuùp

cho quaù trình nhaän thöùc cuûa ngöôøi hoïc phong phuù, nhanh choùng vaø saâu saéc hôn.

b. Ñoái vôùi vieäc reøn luyeän kyõ naêng

Chuùng ta bieát raèng trong quaù trình daïy hoïc ngoaøi vieäc truyeàn ñaït cho ngöôøi hoïc heä

thoáng kieán thöùc khoa hoïc, coøn phaûi reøn luyeän kyõ naêng thöïc haønh, kyõ naêng kheùo leùo ñeå thöïc

hieän ngöõng tö duy töø boä oùc. Trong quaù trình hoaït ñoäng thöïc tieãn, vaät chaát taùc ñoäng leân caùc

giaùc quan, qua ñoù taùc ñoäng vaøo naõo boä, laøm phaùt trieån naêng löïc nhaän thöùc vaø naêng löïc tö

duy cuûa ngöôøi hoïc. Qua thöïc haønh, höùng thuù nhaän thöùc cuûa hoïc sinh ñöôïc taêng cöôøng, taïo

caùc tình huoáng töø ñoù phaùt trieån khaû naêng tö duy. Ñeå thöïc haønh, vieäc taát yeáu phaûi coù phöông

tieän. Nhö vaäy phöông tieän giöõ moat vai troø raát quan troïng trong vieäc reøn luyeän kyõ naêng

thöïc haønh cho hoïc sinh trong quaù trình daïy hoïc.

Taêng cöôøng naêng suaát vaø hieäu quaû trong lao ñoäng daïy hoïc cuûa Giaùo vieân vaø

Hoïc sinh:

Phöông tieän ñoùng moat vai troø raát quan troïng cho vieäc giaûm nheï lao ñoäng daïy hoïc

cuûa thaày vaø troø trong quaù trình daïy hoïc. Thöïc vaäy, qua quaù trình phaùt trieån hoaït ñoäng daïy

hoïc töø baûng ñen ñeán caùc phöông tieän kyõ thuaät daïy hoïc hieän ñaïi ñaõ giuùp cho ngöôøi daïy deã

daøng, thuaän lôïi trong vieäc trình caùc hình thöùc daïy hoïc ngaøy caøng phong phuù, hieäu quaû hôn

qua caùc khai thaùc thoâng tin baèng caùc kyõ thuaät moâ phoûng, taùi taïo hieän thöïc chính xaùc hôn,

phong phuù hôn.

Laøm thay ñoåi phong caùch tö duy vaø haønh ñoäng:

Vôùi söï phaùt trieån nhanh choùng caùc phöông tieän kyõ thuaät truyeàn thoâng hieän ñaïi taùc ñoäng ñeán

moïi maët cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi, hoaït ñoäng daïy hoïc cuõng phaûi phaùt trieån moat caùch phuøi hôïp.

Trong ñoù vieäc trang bò phöông tieän hieän ñaïi phaûi phuø hôïp vôùi caùc hình thöùc toå chöùc daïy

Trang-59-

hoïc nhö: hoïc taäp giaùp maët vôùi hoã trôï cuûa caùc phöông tieän thí nghieäm thöïc haønh hieän ñaïi,

phöông phaùp vaø phong caùch daïy hoïc cuõng phaûi thay ñoåi theo. Daïy hoïc khoâng giaùp maët nhö

daûy hoïc töø xa, daïy hoïc qua maïng.v.v..

1.2. KHAÛ NAÊNG CUÛA PHÖÔNG TIEÄN DAÏY HOÏC

− Phöông tieän coù theå thöïc hieän vieäc taùi taïo, laäp laïi caùc söï vaät, hieän töôïng vaø quaù trình

− Trình baøy moät caùch tröïc quan hoùa caùc söï kieän, caùc quaù trình kyõ thuaät

− Cung caáp caùc thoâng tin, caùc kinh nghieäm cho lôùp ñoâng hoïc sinh.

− Thuùc ñaåy söï tröøu töôïng hoùa, khaùi quaùt hoùa caùc qui luaät, caùc quaù trình trong daïy hoïc

− Thuùc ñaåy söï taäp trung vaø duy trì chuù yù trong hoïc taäp.

− Traùnh vieäc giaûi thích daøi doøng, tieát kieäm thôøi gian treân lôùp.

2. CHÖÙC NAÊNG CUÛA PHÖÔNG TIEÄN DAÏY HOÏC

2.1. CHÖÙC NAÊNG XEÙT THEO MOÁI QUAN HEÄ CÔ BAÛN CUÛA QUAÙ TRÌNH DAÏY

HOÏC

Hình 2. 5: Moái quan heä cô baûn cuûa quaù trình daïy hoïc theo kieåu truyeàn thoáng

Moái quan heä cô baûn cuûa quaù trình daïy hoïc laø moái quan heä giöõa giaùo vieân - hoïc sinh

vaø noäi dung daïy hoïc. Töø schema naøy ta chuùng ta thaáy roû moái quan heä giöõa giaùo vieân vaø

Giaùo vieân

Hoïc sinh Noäi dung daïy hoïc

Ñieàu khieån

Tröïc quan

Giaùo Vieân Hoïc sinh

Häc Sinh Néi dung

Chuû theåKhaùch theå

Chuû theå Khaùch theå Phöông

tieän

Phöông tieän

Trang-60-

hoïc sinh laø söï ñieàu khieån, giöõa giaùo vieân vaø noäi dung laø trình baøy vaø giöõa hoïc sinh vaø noäi

dung laø hoïc. Coù nghóa nhieäm vuï cuûa giaùo vieân laø ñieàu khieån hoïc sinh hoïc taäp vaø trình baøy

noäi dung hoïc taäp cho hoïc sinh tröïc quan. Nhö vaäy phöông tieän cuõng coù nhöõng chöùc naêng ñoù

xeùt trong moái quan heä cô baûn cuûa quaù trình daïy hoïc naøy.

Hình 2.6: Moái quan heä cô baûn cuûa quaù trình daïy hoïc theo kieåu môùi

a. Chöùc naêng tröïc quan cuûa phöông tieän daïy hoïc:Trình baøy noäi dung laø coù theå trình

baøy caáu taïo chöùc naêng qui trình naøo ñoù cuûa vaät thaät hoaëc quaù trình töï nhieân. Nhöng

nhöõng ñoái töôïng trình baøy coù khoái löông lôùn hoaëc nguy hieåm hoaëc vì ñieàu kieän naøo

ñoù khoâng theå ñöa vaøo lôùp hoïc ñöôïc thì giaùo vieân duøng caùc phöông tieän khaùc ñeå

trình baøy ví duï nhö tranh, aûnh, phim ñeøn chieáu, phim tinh ñoäng - tænh. Coù tröôøng

hôïp noäi dung daïy hoïc khoâng phaûi laø moät ñoái töôïng nhìn thaáy sôø thaáy ñöôïc maø

nhöõng caâu vaên nhöõng coâng thöùc... Khi ñoù phöông tieän daïy hoïc cuõng seû laøm chöùc

naêng trình baøy tröïc quan noäi dung.

b. Chöùc naêng ñieàu khieån cuûa phöông tieän daïy hoïc: Trình baøy noäi dung khoâng thì quaù

trình daïy hoïc ñoù chö goïi laø hoaøn thieän ñöôïc, maø coøn phaûi ñieàu khieån hoïc sinh hoaït

ñoäng hoïc taäp nhö khôi daäy tính tích cöïc, gaây söï chuù yù vaø toå chöùc hoïc taäp cuûa hoïc

sinh. Nhieäm vuï cuûa giaùo vieân laø löïa choïn phuöông phaùp trình baøy vaø möùc ñoä ñieàu

khieån naøo cho phuø hôïp vôùi muïc ñích daïy hoïc.

2.2. CHÖÙC NAÊNG CUÛA PHÖÔNG TIEÄN DAÏY HOÏC XEÙT THEO CAÙC KHAÂU

CUÛA QUAÙ TRÌNH DAÏY HOÏC

Quaù trình daïy hoïc ñöôïc thöïc hieän qua caùc khaâu. Moãi khaâu ñaûm nhieäm moät chöùc

naêng nhaát ñònh nhaèm ñaït tôùi muïc tieâu daïy hoïc. Phöông tieän daïy hoïc ñöôïc söï duïng vaøo caùc

khaâu daïy hoïc nhaèm thöïc hieän caùc chöùc naêng cuûa caùc khaâu ñoù. Nhö vaäy phöông tieän daïy

hoïc goàm caùc chöùc naêng sau ñaây:

a. Gaây ñoäng cô hoïc taäp

Moãi moät giôø daïy hoïc hay moät ñoaïn baøi hoïc gioùa vieân ñeà phaûi baét ñaàu baèng haây

ñoäng cô hoïc taäp ñeå nhaèm gaây söï chuù yù vaø taïo ñoäng cô hoïc taäp cuûa hoïc sinh trong quaù trình

tieáp thu baøi môùi nhö:

[1]. Khôi daäy nhöõng kinh nghieäm vaø kieán thöùc cuûa hoïc sinh.

[2]. Taïo tình huoáng coù vaán ñeà.

[3]. Gaây caûm xuùc vaø taàm quan troïng cuûa noäi dung baøi hoïc ñoái vôùi hoaït ñoäng ngheà

nghieäp cuûa hoïc sinh.

[4]. Taïo maâu thuaän vôùi nhöõng gì hoïc sinh ñaõ bieát...

Phöông tieän daïy hoïc laøm chöùc naêng naøy coù theå laø: Phim, aûnh, phim video

Trang-61-

b. Truyeàn ñaït vaø gia coá thoâng tin môùi

Muïc tieâu daïy hoïc phaàn lôùn ñöôïc trieån khai thoâng qua khaâu naøy. Phöông tieän daïy

hoïc luùc naøy laøm chöùc naêng tröïc quan vaø ñieàu khieån quaù trình lónh hoäi cuaû hoïc sinh. Noäi

dung cuûa phöông tieän bao goàm nhieàu thoâng tin khaùc nhau nhö: Söï chuyeån ñoäng, hình aûnh,

aâm thanh, chöõ vieát hoaëc toång hôïp. Phöông tieän daïy hoïc söï duïng trong khaâu naøy coù theå laø:

Phim ñeøn chieáu; Vaät thaät, moâ hình; Tranh aûnh; Chöông trình daïy hoïc Mutilmedia; Phim

caùc loaïi; Phieáu thoâng tin, phieáu giao baøi...

c. Cuûng coá

Kieán thöùc vaø kyõ naêng hoïc sinh vöøa thu ñöôïc ôû trong khaâu tröôùc giaùo vieân phaûi kieåm

tra laïi xem hoïc sinh ñaõ ñaït ñöôïc ôû möùc ñoä naøo so vôùi muïc ñích daïy hoïc ñaõ ñeà ra ñeå töø ñoù

cuõng coá laïi moät laàn nöõa.Phöông tieän daïy hoïc cho khaâu naøy thöôøng laø phieáu giao baøi. Hoaëc

chöông trình daïy hoïc theo kieåu traû lôøi, neàu khoâng ñuùng thì coù nhöõng phaàn LINK ñeå hoïc

sinh cuõng coá laïi baøi hoïc.

d. Kieåm tra

Caùc hình thöùc kieåm tra goàm kieåm tra mieäng, kieåm tra vieát, kieåm tra thöïc haønh vaø

test. Phöông tieän daïy hoïc laøm chöùc naêng kieåm tra raát ít vaø khoâng phoå bieán maáy. Thoâng

thöôøng goàm phieáu kieåm tra hoaëch caùc chöông trình kieåm tra.

C. CAÂU HOÛI OÂN TAÄP VAØ THAÛO LUAÄN.

Caâu 1. Phöông tieän daïy hoïc laø gì?

Caâu 2. Haz4 trình baøy caùc caùch phaân loaïi phöông tieän daïy hoïc!

Caâu 3. Neâu caùc tính chaát cuûa phöông tieän daïy hoïc? Cho ví duï minh hoïa?

Caâu 4. Trình baøy giaûi thích caùc möùc ñoä tröïc quan cuûa phöông tieän daïy hoïc.

Caâu 5. Trình baøy vai troø cuûa caùc keânh thu nhaän thoâng tin vaø vaän duïng vaøo daïy hoïc vôùi

phöông tieän?

Caâu 6. Khi söû duïng phöông tieän daïy hoïc caàn chuù yù ñieàu gì ñeå taêng hieäu quaû daïy hoïc?

Caâu 7. Trình baøy vaø giaûi thích nguyeân taéc söû dung phöông tieän daïy hoïc!

Caâu 8. Trình baøy vai troø cuõa phöông tieän daïy hoïc!

Caâu 9. Trình baøy giaûi thích caùc cô sôû chung löïa choïn phöông tieän daïy hoïc!

Caâu 6: Khi söû duïng phöông tieän daïy hoïc caàn chuù yù ñieàu gì ñeå taêng hieäu quaû daïy hoïc?

Trang-62-

BAØI 2. PHÖÔNG TIEÄN NHÌN


Sau khi hoïc xong baøi naøy sinh vieân coù caùc khaû naêng sau:

− Moâ taû ñöôïc caùc ñaëc ñieåm cuûa caùc loaïi baûng trình baøy.

− Moâ taû ñöôïc caùc loaïi baûng daïy hoïc thoâng duïng.

− Trình baøy ñöôïc caùc ñaëc ñieåm cuûa caùc taøi lieäu veõ, taøi lieäu in.

B. NOÄI DUNG

I. ÑAÏI CÖÔNG

1. PHAÏM Vl SÖÛ DUÏNG CUÛA PHÖÔNG TIEÄN NHÌN

ÔÛ phaàn tröôùc trình baøy laø söï tieáp thu thoâng tin qua nhìn seõ toát hôn qua nghe vaø löu

giöõ laïi ñöôïc khoaûng 30 %. Ñeå vieäc truyeàn thoâng caùc thoâng ñieäp ñöôïc deã daøng coù nhieàu vaán

ñeà vaø noäi dung caàn phaûi ñöôïc giôùi thieäu vôùi hoïc sinh baèng vaät thaät, söï vieäc thaät. Nhöng

trong thöïc teá nhieàu vaät thaät quaù lôùn, quaù nhoû, quaù ñaét tieàn, quaù dô baån, quaù nguy hieåm, khoù

ñeán gaàn, xaûy ra quaù nhanh hay chæ xaûy laø vaøo ban ñeâm. Trong nhöõng tröôøng hôïp ñoù, bieän

phaùp toát nhaát cho thaày giaùo 1aø söû duïng moät moâ hình hay moät tôø tranh. Ñoâi khi ñoà vaät coù

saün vaø coù theå mang ñeán lôùp ñöôïc nhöng do ñaëc tính cuûa noù khoâng theå trình baøy ñöôïc roõ

raøng (ví duï, noù bò che khuaát bôûi moät vaät khaùc ) neân coù theå söû duïng caùc bieän phaùp trình dieãn

khaùc, vöøa thöïc teá vöøa coù lôïi cho caû hoïc sinh vaø giaùo vieân.

Coù söï vaät coù theå khoâng toàn taïi hay toàn taïi ôû daïng khoâng theå quan saùt ñöôïc. Luùc ñoù

giaùo vieân chæ coù theå giôùi thieäu noù döôùi daïng hieäu quaû cuûa noù. Ví duï, taùc duïng cuûa doøng

ñieän leân cô theå con ngöôøi, thaày giaùo khoâng theå cho doøng dieän chaïy vaøo ngöôøi hay moät sinh

vaät cuï theå naøo maø chæ coù theå trình baøy qua caùc hình veõ moâ taû caûnh ngöôøi bò ñieän giaät

Ngaøy nay, coù theå noùi chuùng ta ñang ôû trong moät xaõ hoäi nhìn, moät xaõ hoäi maø tröø luùc

nguû, con ngöôøi luoân luoân nhìn thaáy vaøø hoïc ñöôïc bao ñieàu môù laï. Chöông trình TV phaùt suoát

ngaøy; baùo chí taäp san ñuû loaïi thoâng tin traøn ngaäp treân caùc saïp baùn baùo, trong hieäu saùch; caùc

tranh quaûng caùo, panoâ, aùp phích lôùn nhoû ñöôïc tröng leân khaép nôi, caùc bieån baùo giao thoâng

ñuû loaïi treân khaép neûo ñöôøng, baét ngöôøi ta phaûi nhìn vaø ghi nhôù moät dieàu gì. Vaø ngay treân

trang phuïc cuûa con ngöôøi baây giôø cuõng coù caùc hình veõ hay caû moät böùc tranh phong caûnh.

Trang-63-

Bôûi vaäy, coù ba 1í ño chính maø phöông tieän nhìn ñöôïc söû duïng trong daïy hoïc laø:

− Coù söï baát lôïi khi duøng vaät thaät.

− Phöông tieän nhìn coù theå giaûi thích caùc nguyeân 1í toát hôn.

− Khi maø vaät thaät xuaát hieän ôû nhöõng thôøi ñieåm khoù quan saùt hay thöïc teá khoâng theå

nhìn thaáy ñöôïc.

Bôûi vì tính hieäu quaû cao cuûa phöông tieän nhìn neân vieäc thieát keá vaø söû duïng coù hieäu

quaû phöông tieän nhìn trong daïy hoïc 1aø vaán ñeà ñaëc bieät quan troïng caàn ñöôïc nghieân cöùu

moät caùch caån thaän.

2. CHÖÙC NAÊNG CUÛA PHÖÔNG TIEÄN NHÌN

Chöùc naêng chính cuûa phöông tieän nhìn 1aø moät phöông tieän truyeàn thoâng trình baøy

söï vieäc cuï theå hôn 1aø noùi vaø vieát. Lôøi noùi luoân luoân bieán hoùa, lôøi noùi vaø chöõ vieát khoâng theå

naøo gioáng nhö vaät maø chuùng muoán moâ taû. Phöông tieän nhìn 1aø moät phöông tieän töôïng hình,

thöôøng 1aø noù gioáng nhö vaät maø noù muoán moâ taû. Sau ñaây laø moät soá taùc duïng cuûa noù:

− Thuùc ñaåy vieäc hoïc taäp cuûa hoïc sinh, laøm taêng theâm söï thích thuù khi theo doõi baøi.

− Loâi cuoán vaø keùo daøi söï chuù yù, taïo ra söï xuùc ñoäng.

− Chuùng coù theå nhaán maïnh caùc noäi dung quan troïng baèng caùc hình thöùc bieåu dieãn vaø

maøu saéc ñaëc bieät.

− Coù theå ñôn giaûn hoùa caùc thoâng tin phöùc taïp vaø laøm cho hoïc sinh deã hieåu, deã nhôù.

− Coù theå minh hoïa, laøm roõ hôn caáu taïo cuûa caùc vaät theå khoâng theå nhìn thaáy ñöôïc.

− Moâ taû ñöôïc caáu taïo, chöùc naêng vaø trình baøy ñöôïc quan heä giöõa caùc phaàn töû hay khaùi

nieäm ñöôïc nghieân cöùu.

3. CAÙC LOAÏI PHÖÔNG TIEÄN NHÌN

Phöông tieän nhìn coù nhieàu caùch phaân loaïi khaùc nhau, ngöôøi ta coù theå phaân loaïi theo

khaû naêng chuyeàn ñoäng cuûa noù nhö ñoäng - tónh; qua chieáu vaø khoâng qua chieáu; khoâng gian

hai chieàu vaø ba chieàu, nhoùm tröïc quan phaúng vaø tröïc quan khoái .

II. PHÖÔNG TIEÄN NHÌN TRÖÏC QUAN PHAÚNG

1. PHÖÔNG TIEÄN NHÌN TÓNH KHOÂNG GIAN HAI CHIEÀU

1.1. XEÙT VEÀ NOÄI DUNG PHÖÔNG TIEÄN

Phöông tieän nhìn hai chieàu xeùt veà noäi dung coù theå chia laøm ba loaïi: hieän thöïc,

töông töï vaø caáu truùc maø noù coù theå laø duøng ñeå chieáu hoaëc khoâng tuøy hình thöùc söû duïng noù.

Neáu duøng ñeå chieáu thì ngöôøi ta thieát keá noù leân phim ñeøn chieáu, phim Slide hoaëc giaáy

thöôøng ñeå chieáu treân maùy phaûn quang. Neáu duøng ñeå khoâng chieáu thì ngöôøi ta coù theå thieát

keá thaønh tranh treo töôøng, phieáu daïy hoïc...

Trang-64-

(1). Phöông tieän nhìn hieän thöïc 1aø caùc phöông tieän ñöôïc trình baøy gioáng vaät thaät

trong moät khoâng gian taïo caûm giaùc ba chieàu nhu tranh veõ, aûnh thaät. (xem hình

beân)

(2). Phöông tieän nhìn töông töï chuyeån taûi moät noäi dung naøo ñoù thoâng qua hình töông

töï, ví duï hình caáu truùc caùc maïng tinh theå kim loaïi...

(3). Phöông tieän nhìn caáu truùc laø phöông tieän moâ taû caùc moái quan heä cuûa caùc thaønh

phaàn noäi dung ví duï löu ñoà, ñoà thò, sô ñoà, bieåu ñoà...

Phöông tieän nhìn thaät Phöông tieän nhìn töông töï Phöông tieän nhìn caáu truùc

Hình 2.7: Phöông tieän nhìn tónh hai chieàu

Bieåu ñoà laø moät loaïi hình veõ trình baøy caùc moái quan heä toùm taét giöõa hai hoaëc nhieàu

ñaïi löôïng coù lieân quan. Bieåu ñoà coù caùc daïng nhö:

o Bieåu ñoà caáu truùc, phaân loaïi

o Bieåu ñoà chæ thôøi gian

o Bieåu ñoà baûng

Ñoà thò trình baøy moái quan heä giöõa caùc yeáu toá baèng soá lieäu vaø neâu leân xu höôùng phaùt

trieán cuûa caùc moái quan heä ñoù. Caùc bieåu ñoá baûng coù theå chuyeån thaønh daïng ñoà thò vaø

noù deã quan saùt hôn. Ñoà thò caù caùc daïng sau ñaây:

o Ñoà thò daïng ñöôøng

o Ñoà thò daïng thanh - coät

o Ñoà thò daïng baùnh troøn chia ñoä % Các nội dung loại phương tiện nhìn hai chiều này được biểu thị trên các giá mang

thông tin nhằm chức năng chiếu rọi hoặc trình bày trực tiếp.

1.2. PHÖÔNG TIEÄN NHÌN TÓNH HAI CHIEÀU XEÙT THEO KYÕ THUAÄT SÖÛ DUÏNG

a. Baûng bieåu bích chöông

− Caùc baûng bieåu treo töôøng: Caùc loaïi baûng veõ treo thöôøng trình baøy caùc loaïi hình

nhö caùc sô ñoà, löôïc ñoà, bieåu ñoà phöùc taïp maø ñoøi hoûi hoïc sinh phaûi quan saùt ghi nhôù

Trang-65-

vaø ghi cheùp ñeå coù theå taùi taïo laïi caùc loaïi hình treân. Ngoaøi ra, baûng veõ treo coøn coù

theå trình baøy thaønh caùc boä hình veõ caùc qui trình coâng ngheä söûa chöõa, saûn xuaát trong

caùc ngaønh ngheà khaùc nhau.

− Bích chöông vaø baûn veõ khoå lôùn: Bích chöông vöøa coù taùc duïng trang trí vaø ñoàng

thôøi coù taùc ñoäng ñeán caùc yeáu toá tinh thaàn vaø thuùc ñaåy haønh ñoäng ñöôïc ñònh höôùng

trong giaùo duïc vaø ñaøo taïo. Baûn veõ khoå lôùn laø daïng phöông tieän nhìn toång hôïp caùc

loaïi taøi lieäu veõ nhö hình aûnh, löôïc ñoà bieåu ñoà vaø ñoâi khi coøn keát hôïp vôùi caùc vaät thaät

ñeå trình baøy vaø minh hoaï moät caùch toång quaùt vaø troïn veïn cuûa moät quaù trình phaùt

trieån, hình thaønh hoaëc moät giai ñoaïn coù lieân quan ñeán hoaït ñoäng ngheà nghieäp.

Ñoä lôùn caùc chöõ vieát trong caùc baûn veõ treo, bích chöông:

b. Loại phương tiện chiếu rọi (người ta thường gọi là phương tiên thấu quang)

− Phim luøa (Slide): Laø loaïi phim döông baûn maøu hoaëc traéng ñen, thoâng thöôøng khoå

phim 35mm ñöôïc caét rôøi töøng khung phim vaø loàng vaøo giöõa taám bìa cöùng. Vôùi loaïi

phim naøy trình baøy moät caùch ña daïng caùc ngaønh ngheà vaø caùc lónh vöïc khaùc nhau,

cho hình aûnh roõ neùt vaø sinh ñoäng. Phim döông baûn laø loaïi phim cho ra maøu saéc

phaûn aûnh cuûa aùnh saùng nhö maøu saéc thaät cuûa caùc ñoái töôïng trình baøy neân khi chieáu

leân hình aûnh thì noù mang maøu saéc trung thöïc nhö ñang nhìn caùc vöï vaät, hieän töôïng

thöïc.

− Phim ñoaïn: Phim ñoaïn laø loaïi phim döông baûn cuõng nhö loaïi phim luøa nhöng

khoâng caét rôøi maø giöõ nguyeân caû cuoän phim thöôøng söû duïng maùy chuïp hình aâm vaø

chuyeån thaønh phim döông. Thoâng thöôøng phim ñoaïn duøng ñeå trình baøy caùc qui

trình theo caùc trình töï keá tieáp nhau mang tính chaát trình töï vaø heä thoáng.

− Phim trong (Transpareneces): Laø loaïi phim duøng caùc mieáng nhöïa trong ñeå trình

baøy caùc hình thöùc daïy hoïc moät caùch linh hoaït. Phim trong coù nhöõng öu ñieåm

nhö: Kích thöôùc lôùn (Theo khoå A4) neân quaù trình söû duïng tieän lôïi, hình aûnh roõ neùt;

Tuøy thuoäc vaøo caùc loaïi phim vaø chi tieát caàn trình baøy treân phim vieäc thöïc hieän

töông ñoái ñôn giaûn; Söû duïng phim thuaän neân deã daøng chæ daãn, veõ vieát caùc höôùng

daãn treân phim; Ngoaøi ra coù theå söû duïng caùc kyõ thuaät trình baøy moät caùch phong phuù

vaø sinh ñoäng nhö kyõ thuaät choàng phim, che loäâ daàn, toâ maøu, taêng ñoä töông phaûn

Côõ chöõ Cao Roäng neùt Caùch chöõ Caùch töø

Lôùn 2,5 cm 0,5 cm 0,5 cm 2,8 cm

Trung 1,6 cm 0,35 cm 0,3 cm 1,4 cm

Nhoû 0,85 cm 0,10 cm 0,2 cm 0,8 cm

Trang-66-

hay söû duïng hieäu öùng vaät lyù ñeå trình baøy gaây aûo thò veà chuyeån ñoäng treân phim

tónh.

c. Caùc taøi lieäu in

− Taøi lieäu daïy hoïc nhö: Phieáu taøi lieäu, phieáu höùong daãn, caùc loaïi thoâng tin hình aûnh

giuùp cho ngöôøi hoïc thu thaäp caùc thoâng tin ñaùp öùng nhu caàu hoïc taäp cuûa minh.

− Taøi lieäu höôùng daãn: Caùc taøi lieäu phaùt tay höôùng daãn caùc qui trình thöïc hieän trong

coâng taùc thöïc haønh, thí nghieäm nhö: phieáu coâng taùc, phieáu höôùng daãn qui trình thöïc

haønh,

− Taøi lieäu in cô baûn: Laø loaïi taøi lieäu in vôùi noäi dung mang tính oån ñònh vôùi caùc

phöông tieän aán loaùt hieän ñaïi nhaèm cung caáp thoâng tin hoïc taäp mang tính cô baûn, oån

ñònh nhö: saùch kyõ thuaät, giaùo trình, saùch höôùng daãn, soå tay tra cöùu.

2. CAÙC LOAÏI BAÛNG TRÌNH BAØY:

a. Ñaëc ñieåm chung :

− Baûng trình baøy laø phöông tieän nhìn thoâng duïng , ñôn giaûn vaø tieän lôïi trong daïy hoïc .

− Baûng thích hôïp ñeå boå sung , minh hoïa vaø keát hôïp giöõa caùc phöông phaùp trong tieán

trình daïy hoïc .

− Baûng duøng hoå trôï cho caùc hình thöùc daïy hoïc nhö : Tröng baøy trieån laõm , thoâng ñaït.

− Baûng ñaùp öùng moät caùch linh hoïat cho taát caû caùc moân hoïc , söû duïng baát kyø luùc naøo

trong tieán trình vaø truyeàn ñaït ñeán nhieàu ngöôøi

b. Baûng phaán :

Tröôùc nay khi noùi ñeán baûng trong daïy hoïc thì khaùi nieäm “Baûng ñen” ñöôïc xem nhö

laø loaïi phöông tieän truyeàn thoáng ñöôïc söû duïng roäng raõi treân theá giôùi. Tuy nhieân qua söï

nghieân cöùu cuûa caùc nhaø taâm sinh lyù ñaõ phaùt hieän vieäc söû duïng maøu ñen trong lôùp hoïc gay

nhieàu öùc cheá veà maët taâm lyù vaø aûnh höôûng ñeán thò giaùc cuûa hoïc sinh. Vì vaäy maøu ñen cuûa

baûng ñöôïc thay baèng maøu “xanh thaüm” neân töø ñoù khaùi nieäm baûng ñen khoâng coøn nöõa, maø

vôùi maøu xanh cuûa baûng nhöng söû duïng phaán ñeå trình baøy caùc hình thöùc daïy hoïc neân ñöôïc

goïi laø “Baûng phaán”.

Baûng phaán laø loaïi phöông tieän nhìn thoâng duïng trong daïy hoïc moät caùch quaù quen

thuoäc ñeán noåi ngöôøi söû duïng khoâng coøn ñeå yù vaø löu taâm cho söû duïng hieäu quaû.

Caùc hình thöùc baûng phaán:

Hình thöùc caáu taïo cuûa baûng phaán raát ña daïng nhö baûng gaáp , baûng luøa ñeå ñieàu tieát

ñöôïc dieän tích söû duïng baûng ngoaøi ra coøn coù loaïi baûng keùo ñeå ñöa leân cao hoaëc keùo xuoáng

thaáp ñeå vöøa vôùi taàm tay vaø taàm maét cuûa giaùo vieân vaø hoïc sinh .

Trang-67-

Ngoaøi ra söï tieán trieån cuûa khoa hoïc kyõ thuaät baûng daïy hoïc cuõng bieán ñoåi theo töø

baûng ñen ñeán baûng phaán , baûng traéng , baûng traéng keát hôïp vôùi baûng töø vaø tieán ñeán hieän nay

caùc nöôùc taân tieán coøn söû duïng baûng ñieän töû töï ghi ……

Coâng duïng vaø söû duïng baûng phaán:

Vieäc söû duïng baûng phaán nhaèm ñaït caùc yeáu toá :

- Tröïc quan hoùa vaø xaùc ñònh vaät theå trong tieán trình daïy hoïc .

- Ñaït muïc ñích cuûa lyù luaän daïy hoïc ñeà ra .

- Khaùi quaùt hoùa vaø cuûng coá kieán thöùc cho ngöôøi hoïc

Yeâu caàu cuûa baûng phaán:

- Kích thöôùc baûng phaán phaûi vöøa taàm maét hoïc sinh vöøa taàm tay cuûa giaùo vieân

vaø phuø hôïp vôùi lôùp hoïc .

- Maët baûng : Khoâng goà gheà nöùt neû vaø coù ñoä nhaùm ñeå khoâng bò tröôït phaán khi

vieát .

- Maøu saéc: Baøng phaûi sôn maøu dò vaø töông phaûn vôùi nhieàu maøu phaán .

Caùc löu yù trong vieäc söû duïng baûng:

- Coù keá hoaïch tröôùc ñeå söû duïng heát khoaûng troáng cuûa baûng.

- Kieåm goùc nhìn cuûa hoïc sinh.

- Vieát chöû lôùn , neùt ñaäm vaø söû duïng phaán maøu thích hôïp.

- Vieát treân baûng phaûi ngaén goïn nhöng ñuû yù .

- Ñöùng moät beân vaø söû duïng qui chæ neáu caàn.

- Neân cho hoïc sinh tham döï vaøo hoaït ñoäng daïy hoïc vôùi baûng .

- Luyeän taâp chöõ, vieát hình veõ .

- Sau khi daïy neân lau saïch baûng baèng khaên lau thích hôïp.

c. Caùc loaïi baûng khaùc

Ngoaøi loaïi baûng phaán trong hoaït ñoäng daïy hoïc nhaát laø trong caùc tröôøng kyõ thuaät

chuyeân nghieäp cuõng thöôøng suû duïng caùc loaïi baûng khaùc nhö :

Baûng töø: Laø baûng laøm baèng saét laù moûng lôïi duïng söï huùt cuûa saét vaø nam chaâm töø

ñeå trình baøy caùc hình thöùc daïy hoïc moät caùch linh hoaït tieän duïng trong caùc caùch thöùc trình

baøy nhö : Di chuyeån vò tí , raùp noái caùc chi tieát maùy , hoaëc laø gaén caùc baûng veõ sô ñoà , löôïc

ñoà ...

Baûng nó: Laø loaïi baûng lôïi duïng ñoä baùm cuûa caùc lôùp xô ñeå trình baøy caùc hình

thöùc daïy hoïc. Tuy nhieân ñoä baùm cuûa baûng nó keùm neân chæ trình baøy nghöõng phöông tieän

goïn nheï.

Baûng choát: Laø loaïi baûng coù khoan loã saün treân baûng vaùn eùp vaø söû duïng c1c loaïi

choát baèng kim loaïi ñeå trình baøy caùc hình thöùc daïy hoïc.

Trang-68-

Baûng ghim: Laø loaïi baûng laøm baèng vaät lieäu xoáp,ñöôïc phuû leân beà maët moät lôùp

vaûi vôùi nhieàu maøu saéc khaùc nhau vaø söû duïng kim ghim ñeå trình baøy caùc hình thöùc daïy

hoïc.

Baûng traéng vaø baûng phoâ toâ ñieän töû.( Electonic copy board)

Baûng traéng: Ñeå khaéc phuïc nhöôïc ñieåm cuûa baûng phaán laø taïo nhieàu buïi phaán laøm

cho moâi tröôøng veä sinh keùm, nhaát laø trong caùc lôùp hoïc coù söû duïng caùc trang bò caùc phöông

tieän maùy chieáu, maùy tính thí buïi phaân seõ laøm cho caùc thieát bò deã bò roø ræ ñieän hoaëc laøm cho

caùc maïch ñieän keùm hieäu quaû truyeàn daãn. Do ñoù baûng traéng vôùi buùt vieát baûng ñöôïc söû duïng

khaù phoå bieán trong nhaø tröôøng hieän nay, nhaát laø trong caùc phoøng hoïc vôùi trang bò maùy

chieáu, maùy tính. Ngoaøi ra ñeå cung öùng caùc tieän nghi daïy hoïc hieän nay caùc trung taâm

phöông tieän daïy hoïc coøn phaùt trieån loaïi baûng traéng keá hôïp vôùi baûng töø, giuùp tieän lôïi cho

vieäc trình baøy caùc hình thöùc daïy hoïc tröïc quan.

Baûng phoâ toâ ñieän töû: laø loaïi baûng hình thöùc cuõng nhö baûng traéng, nhöng treân baûng

coù moät lôùp nhöïa trong coù theå cuoán voøng ra phía sau cuûa baûng,nhôø heä thoáng caûm öùng quang

ñieän ôû phía sau baûng ñöôïc keát noái vôùi moät maùy in ôû phía döôùi baûng, nhôø ñoù caùc döõ kieän veõ

vieát treân maët baûng ñöôïc cuoán ra phía sau vaø in ra giaáy in.

III. VAÄT THAÄT–MOÂ HÌNH-TRIEÃN LAÕM–THAM QUAN

1. VAÄT THAÄT

Trong hoaït ñoäng daïy vaø hoïc ñeå ñaùp öùng nhöõng ñoøi hoûi cuûa thöïc tieãn , ngöôøi hoïc

sinh khoâng nhöõng tieáp thu nhöõng tri thöùc khoa hoïc maø coøn phaûi bieát vaän duïng nhöõng kieán

thöùc kyõ naêng , kyõ xaûo vaøo nhieàu tình huoáng khaùc nhau . Ñeå giaûi quyeát nhöõng tình höôùng ñoù

hoïc sinh caàn phaûi trang bò cho minh nhöõng kinh nghieäm tröïc tieáp vôùi thöïc tieãn . Vì vaät vaät

thaät coù moät yù nghóa raát lôùn trong hoaït ñoäng daïy hoïc vaø nhaát laø quaù trình reøn luyeän kyõ naêng

vaø kyõ xaûo , cuõng nhö tích luyõ kinh nghieäm .

a. Khaùi nieäm :

Vaät thaät laø nhöõng vaät theå coù moät giaù trò veà maët söû duïng trong thöïc tieãn vaø qua vaät

thaät chuùng ta seõ cung caáp nhöõng kinh nghieäm thöïc tieãn moät caùch tröïc tieáp , töï nhieân veà

chuùng cho ngöôøi hoïc ôû nhöõng möùc ñoä nhaát ñònh .

b. Coâng duïng :

Trong daïy hoïc vaät thaät coù nhöõng coâng duïng sau:

− Giôùi thieäu moân hoïc hay töøng phaàn cuûa moân hoïc .

− Höôùng daãn vaø giaûi thích caùc qui trình .

− Traû lôøi nhöõng caâu hoûi ñaët vaán ñeà

− Taïo söï so saùnh ñoái chieáu phaân loaïi.

Trang-69-

− Toùm löôïc, toãng keát caùc moân, caùc chöông caùc phaàn cuûa chöông trình hoïc .

Ngoaøi ra trong quaù trình söu taäp caùc vaät thaät hoïc sinh cuõng ñöôïc trang bò nhöõng

kinh nghieäm thöïc tieãn veà keá hoaïch phaân loaïi , choïn löïa, tröng baøy ……

c. Söû duïng vaät thaät :

Trong quaù trình daïy hoïc vieäc söû duïng vaät thaät phaûi nhaèm ñaït ñeán ñuùng möùc veà

nhöõng kinh nghieäm tröïc tieáp vaø thöïc tieãn cho hoïc sinh , vaø coøn tuøy thuoäc vaøo muïc tieâu hoïc

taäp khaùc nhau maø chuùng ta coù theå söû duïng moät caùch hieäu quaû vaø ñi vaøo troïng taâm cuûa baøi

hoïc thaeo caùc böôùc sau :

− Giôùi thieäu : Ñeà ra muïc ñích cuûa vieäc söû duïng vaät thaät, neâu leân ñaëc ñieåm toång quaùt,

coâng duïng vaø söû duïng trong thöïc tieãn cuûa vaät thaät, trong öùng duïng veà ngaønh ngheà

chuyeân moân .

− Thöïc hieän : Giôùi thieäu moät caùch chi tieát söï hoaït ñoäng vaø caùc moái lieän heä cuûa vaät

thaät, giaûi thích vaø nhaán maïnh troïng ñieåm.

o Löu yù nhöõng ñaëc ñieåm quan troïng maø hoïc sinh caàn ghi nhaän .

o Höôùng daãn cho hoïc sinh quan saùt vaät thaät moät caùch coù heä thoáng vaø ñi vaøo troïng

taâm ñaùp öùng ñöôïc muïc ñích yeâu caàu ñeà ra.

2. MOÂ HÌNH

2.1. KHAÙI NIEÄM

Moâ hình laø loaïi phöông tieän thuộc nhoùm tröïc quan töôïng hình nhaèm cung caáp

nhöõng kinh nghieäm giaû taïo qua vieäc phaûn aûnh caáu truùc khoâng gian thöïc cuûa ñoái töôïng

nghieân cöùu . Qua ñoù hoïc sinh seõ coù ñöôïc ñieàu kieän deã daøng ñeå ñi saâu vaøo baûn chaát cuûa caùc

vaät thöïc .

2.2. MUÏC ÑÍCH CUÛA VIEÄC SÖÛ DUÏNG MOÂ HÌNH

Trong thöïc tieãn giaûng daïy coù nhöõng ñieàu kieän giôùi haïn nhaát ñònh neân moâ hình duøng

ñeå khaéc phuïc moät soá khoù khaên nhö vaät theå coàng keành , quaù lôùn, quaù nhoû hay hieám coù trong

thöïc tieãn , hay trong tröôøng hôïp caàn cho hoïc sinh quan saùt moät caùch chi tieát veà söï hoaït

ñoäng cuûa vaät theå maø vôùi vaät thaät chuùng ta khoâng theå quan saùt ñöôïc , hay duøng ñeå hình

thaønh cho hoïc sinh nhöõng khaùi nieäm mang tính tröøu töôïng moâ hình cuõng giuùp cho hoïc sinh

trong vieäc quan saùt caûm tính vaø hình thaønh bieåu töôïng ban ñaàu .

Noùi chung caùc loaïi moâ hình goàm vôùi vaät thaät thöôøng thöôøng ñöôïc söû duïng chuû yeáu

cho vieäc quan saùt caûm tính vaø hình thaønh bieåu töôïng , coøn nhöõng moâ hình hoaøn chænh nhaèm

giuùp hoïc sinh ñi saâu vaøo baûn chaát ñoái töôïng vaø boå sung tö duy tröøu töôïng .

2.3. CAÙC LOAÏI MOÂ HÌNH

Trang-70-

Thoâng duïng moâ hình ñöôïc phaân thaønh caùc loaïi sau :

a. Moâ hình tæ leä : Ñaây laø loaïi moâ phoûng vaät thaät theo moät tæ leä coù theå laø thu nhoû hay

phoùng lôùn, nhaèm giuùp cho hoïc sinh hình dung ra ñöôïc ñoái töôïng thöïc

b. Moâ hình giaûn hoùa : Laø loaïi moâ hình khoâng caàn ñuùng tæ leä, thöôøng taïo thaønh moät

hình daïng töông ñoái phaûn aûnh nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa vaät theå nghieân cöùu ñeå trang

bò cho hoïc sinh nhöõng hình aûnh,nhöõng khaùi quaùt veà nguyeân lyù cuûa ñoái töôïng

c. Moâ hình caét hay vaät caét: Thöôøng ñeå trình baøy nhöõng hoaït ñoäng cuûa cô caáu beân

trong cuûa vaät theå nhö : caùc ñoäng cô xe maùy , hoäp toác ñoä ……

d. Moâ hình thaùo raùp : Laø loaïi moâ hình bao goàm nhöõng thaønh phaàn taùch rôøi ra ñöôïc vaø

coù theå raùp laïi nhö cuõ, nhaèm trình baøy caùc möùc lieân heä cuûa boä phaän vaø toaøn boä hay

caùc boä phaän vôùi nhau vaø noù coù theå trình baøy khai trieån leân baûng töø tính .

e. Moâ hình phoûng taïo : Ñaây laø loaïi moâ hình coù theå trình söï chuyeån ñoäng ñaëc tröng

cuûa vaät theå loaïi thöôøng ñöôïc keát hôïp giöõa moät soá vaät thöïc vaø moät soá boä phaän ñöôïc

bieán ñoåi duøng ñeå nhaán maïnh nhöõng ñaëc ñieåm hoaït ñoäng cuûa caùc boä phaän chính nhö:

moâ hình trình baøy heä thoáng ñieän xe hôi , ñoái vôùi loaïi naøy thöôøng ñöôïc trình baøy

khai trieån moät caùch toång quaùt giuùp cho hoïc sinh deõ quan saùt toaøn boä .

Khi söû duïng moâ hình trong giaûng daïy giaùo vieân caàn phaûi giôùi thieäu cho hoïc sinh

hình daïng vaø kích thöôùc cuûa vaät theå, chöùc naêng hoaït ñoäng cuûa moãi boä phaän, muïc ñích cuûa

vieäc quan saùt vaø höôùng daãn caùch quan saùt.

Lôøi höôùng daãn vaø giaûi thích phaûi ngaén goïn roõ raøng vaø ñaày ñuû ,coù theå duøng caùc phöông tieän

khaùc ñeå hoå trôï boå sung .

Thöïc hieän cheá taïo moâ hình: Khi thöïc hieän caùc loaïi moâ hình chuùng ta chuù yù nhöõng

ñieåm sau :

+ Vaät lieäu : Phaûi xem xeùt caùc vaät lieäu ñaõ coù vaø taän duïng nhöõng vaät lieäu maø thöïc hieän

moät caùch töông xöùng vôùi muïc ñích söû duïng .

+ Hình daïng vaø kích thöôùc : Caàn phaûi ñaûm baûo veà hình daïng chung cuûa vaät theå

thaät vaø kích thöôùc phaûi xem xeùt söï töông xöùng vaø caân ñoái giöõa caùc chi tieát vôùi nhau , nhaát

laø nhöõng chi tieát quan troïng .

+ Maøu saéc : Phaûi ñöôïc keát hôïp haøi hoøa vaø laøm noåi baät nhöõng chi tieát quan troïng ,

chuû yeáu .

3. TRIEÅN LAÕM:

Trieån laõm tröng baøy cuõng ñöôïc phaân nhoùm phöông tieän nhìn thöïc tieãn, coù söï taùc

ñoäng lôùn trong quaù trình daïy hoïc nhö nhaán maïnh veà muïc ñích, noäi dung hay ñaùnh giaù quaù

trình phaùt trieån .

Trang-71-

a. Caùc hình thöùc trình baøy:

− Ñoà vaät, moâ hình , caùc taøi lieäu giaùo khoa veà moân hoïc ngaønh hoïc .

− Caùc saûn phaåm cuûa hoïc sinh vaø giaùo vieân : Nhö caùc baøi taäp maãu , caùc thaønh quaû cuûa

lao ñoäng saûn xuaát .

− Caùc thaønh tích cuûa lôùp : Baèng khen, giaáy khen côø luaân löu cuùp theå thao ……

− Caùc tin töùc , saùch baùo vaø taùc phaåm môùi …… ñoái vôùi taøi lieäu naøy nhaèm cung caáp

nhöõng thaønh töïu môùi.

b. Keá hoaïch thöïc hieän:

Trong vieäc thöïc hieän keá hoaïch trieån laõm, chuùng ta caàn xem xeùt nhöõng ñieàu sau.

− Xem xeùt veà ñòa ñieåm tröng baøy : Ñòa ñieåm caàn phaûi thuaän tieän deã chuyeån vaän vaø deã

thu huùt ñoâng ngöôøi, phuø hôïp vôùi nhöõng taøi lieäu vaø saûn phaåm tröng baøy.

− Suy nghó veà muïc ñích giaùo duïc cuûa vieäc tröng baøy : Caàn phaûi xaùc ñònh chuû ñeà vaø taát

caû nhöõng gì chöng baøy ñeàu phaûi phuïc vuï chuû ñeà chính traùnh tröng baøy linh tinh laøm

loaõn chuû ñeà .

− Phaùc thaûo sô ñoà boá trí tröng baøy ñeå hình dung moät caùch toaøn boä .

− Thu thaäp caùc vaät, caùc taøi lieäu vaø chuaån bò caùc vaät lieäu tröng baøy moät caùch ñaày ñuû vaø

saün saøng .

c. Ñaùnh giaù cuoäc trieån laõm:

Cuoäc trieån laõm ñöôïc ñaùnh giaù vaøo caùc maët sau:

− Söùc haáp daãn : Noùi leân chaát löôïng cuûa trieån laõm coù ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu thöïc tieãn

hay khoâng .

− Chieàu saâu noäi dung : Noùi leân möùc ñoä taùc ñoäng ñeán hoïc sinh nhö theá naøo .

− Söùc loâi cuoán : Noùi leân möùc ñoä ñi saâu vaøo nghieân cöùu hoaëc hoaït ñoäng hoïc taäp baèng

nhieàu phöông tieän khaùc .

4. THAM QUAN

a. Khaùi nieäm

Tham quan laø moät trong nhöõng hình thöùc toå chöùc vieäc thu thaäp nhöõng kinh nghieäm

thöïc tieãn cuûa hoïc sinh coù hieäu quaû cao vaø cuõng coù theå söû duïng tham quan ñeå minh hoïa caùc

ñoái töôïng trong thöïc tieãn

b. Öu ñieåm

Trong quaù trình tham quan cho pheùp hoïc sinh tröïc tieáp vôùi nhöõng hoaït ñoäng lao

ñoäng saûn xuaát, caùc ñòa ñieåm caùc phaân xöôûng, caùc noâng tröôøng ñang hoaït ñoäng vôùi toaøn boä

caùc moái lieân heä giöõa caùc boä phaän vaø toaøn boä cô sôû . Trong tham quan hoïc sinh coøn thröïc

tieáp ôû hieän tröôøng vôùi nhöõng aâm thanh soáng ñoäng cuøng vôùi nhöõng hoaït ñoäng lao ñoäng taïo

Trang-72-

ñöôïc söï höùng thuù vaø thuùc ñaåy nhöõng hoaït ñoäng hoïc taäp vaø reøn lueän cuûa hoïc sinh . Trong

moät soá nhöõng tröôøng hôïp hoïc sinh coøn ñöôïc tham gia vaøo moät soá hoaït ñoäng nhaát ñònh ôû nôi

tham quan .

c. Haïn cheá:

− Veà ñòa ñieåm tham quan , phöông tieän , thôøi khoaù bieåu .

− Veà vieäc truyeàn ñaït nhöõng thoâng baùo chöa heä thoáng vaø chöa hoaøn chænh deã gaây

laãn loän hoaëc boû soùt.

Tham quan saûn xuaát.

Vôùi loaïi hình tham quan naøy coù moät yù nghóa raát lôùn trong vieäc trang bò nhöõng

kieán thöùc kyõ thuaät toång hôïp neân caàn phaûi ñaït ñöôïc nhöõng yeâu caàu sau:

- Ñoái töôïng tham quan phaûi laø ñoái töôïng ñieån hình .

- Qua tham quan hoïc sinh caàn phaûi hieåu ñöôïc cô sôû khoa hoïc cuûa quaù trình

saûn xuaát.

- Neân xen keõ vôùi nhau giöõa tham gia ñeà taøi chuyeân moân vaø tham quan toång

hôïp.

Toå chöùc tham quan :

+ Chuaån bò :

- Quyeát ñònh muïc ñích vaø ñòa ñieåm tham quan .

- Ñaët keá hoaïch tieán haønh .

- Giaùo vieân caàn tìm hieåu tröôùc nôi tham quan , giaûi thích veà muïc ñích yeâu

caàu, höôùng daãn nhöõng ñieåm chính yeáu, ñaët nhöõng caâu hoûi kích thích vaø phoå

bieán caùch thöùc tieán haønh toång keát.

+ Tieán haønh tham quan:

- Caàn trao ñoåi tröôùc vôùi nhöõng caùn boä phuï traùch cuûa ñòa ñieåm tham quan theo

muïc ñích hoïc taäp.

- Giaùo vieân höôùng daãn hoïc sinh quan saùt trong ñieàu kieän baûo ñaûm toå chöùc, kyû

luaät vaø an toaøn .

- Tröôùc khi veà phaûi kieåm tra soá ngöôøi vaø nhöõng vaät duïng mang theo .

+ Toång keát tham quan :

Quaù trình tham quan caàn phaûi ñöôïc cuûng coá , ñaøo saâu neân giaùo vieân duøng caùc hình

thöùc nhö thaûo luaän, baøi taäp , baùo caùo toång keát , neâu baät nhöõng kinh nghieäm vöøa tieáp thu ,

vaän duïng vaø keát hôïp vôùi coâng taùc giaùo duïc ngoaïi khoùa.

C. CAÂU HOÛI OÂN TAÄP VAØ THAÛO LUAÄN

Caâu 1. Haõy trình baøy giaûi thích caùc gôïi yù söû duïng baûng phaán hieäu quaû.

Trang-73-

Caâu 2. Haõy trình baøy giaûi thích caùc loaïi baûng khaùc

Caâu 3. Haõy trình baøy giaûi thích caùc loaïi taøi lieäu in, taøi lieäu veõ

Caâu 4. Haõy trình baøy giaûi thích caùc loaïi phöông tieän nhìn tröïc quan khoái: vaät thaät, moâ hình

Caâu 5. Haõy trình baøy caùc lôïi ñieåm vaø ñaùnh giaù cuûa trieån laõm

Caâu 6. Haõy trình baøy caùc öu nhöôïc ñieåm cuûa tham quan.

Trang-74-

BAØI 3. PHÖÔNG TIEÄN CHIEÁU ROÏI

A. MUÏC TIEÂU DAÏY HOÏC.

Sau khi hoïc xong chuyeân ñeà naøy sinh vieân coù caùc khaû naêng sau:

− Neâu ñöôïc caùc ñaëc ñieåm cuûa phöông tieän chieáu roïi trong daïy hoïc.

− Trình baøy ñöôïc phöông phaùp söû duïng phöông tieän chieáu roïi.

− Trình baøy ñaëc ñieåm cô baûn cuûa phöông tieän chieáu roïi.

− Söû duïng hieäu quaû caùc phöông tieän chieáu roïi thoâng duïng.

B. NOÄI DUNG

I. ÑAÏI CÖÔNG VEÀ PHÖÔNG TIEÄN CHIEÁU ROÏI

1. CAÙC ÑAËC ÑIEÅM

Vieäc söû duïng phim aûnh vaøo quaù trình daïy hoïc cuûa caùc tröôøng daïy ngheà vaø caùc

tröôøng phoå thoâng laø vieäc raát caàn thieát ñeå naäng cao hieäu quaû giaûng daïy vaø ngoaøi ra chuùng ta

cuõng caàn bieát roõ vaø khai thaùc caùc ñaëc ñieåm cuûa chuùng nhö sau :

- Caùc loaïi phöông tieân chieáu roïi coù theå söû duïng ñöôïc trong caùc giai ñoaïn khaùc nhau

cuûa moät baøi hoïc nhö trình baøy taøi lieäu môùi , cuûng coá,â oân taäp hay kieåm tra.

- Coù theå laøm noåi baät nhöõng ñieåm chính baèng nhieàu caùch khaùc nhau nhö loaïi boû nhöõng

ñieåm phuï khoâng caàn thieát , hay laøm môø nhaïc hoaëc taêng ñoä töông phaûn , phoùng lôùn

hoaëc toâ maøu.

- Coù theå trình baøy ñöôïc caùc hieän töôïng , caùc quaù trình caùc ñoái töôïng khaùc nhau maø

khoâng theå quan saùt tröïc tieáp ñöôïc neáu khoâng coù caùc thieát bò chuyeân moân , hoaëc coù

theå gaây ra nguy hieåm khi quan saùt tröïc tieáp .

- Coù theå gaây ñöôïc nhöõng aán töôïng veà so saùnh ñoái chieáu baèng hình thöùc nhö phoùng to

, toâ maøu , taêng ñoä töông phaûn.

- Tuøy theo noäi dung cuûa phim noù coù theå ñaùp öùng vaøo muïc ñích yeâu caàu cuûa baøi hoïc

khaùc nhau coù theå chieáu toaøn boä , töøng phaän.

- Thuaän tieän trong vieäc baûo quaûn, di chuyeån , löu tröõ so vôùi tranh aûnh vaø moâ hình khoå

lôùn thì giaù thaønh haï hôn baûo quaûn di chuyeån vaø söû duïng thuaän lôïi hôn .

2. SÖÛ DUÏNG PHÖÔNG TIEÄN CHIEÁU ROÏI

Muoán söû duïng phöông tieän chieáu roïi mang laïi hieäu quaû cao trong daïy hoïc ñoøi hoûi

ngöôøi giaùo vieân phaûi keát hôïp nhuaàn nhuyeãn nhieàu yeáu toá khaùc nhau trong quaù trình sö

phaïm cuõng nhö am hieåu veà kyõ thuaät söû duïng vaø khai thaùc trieät ñeå nhöõng öu ñieåm cuûa

Trang-75-

phöông tieän .Tuy nhieân khi tieán haønh söû duïng thoâng thöôøng ta tieán haønh theo nhöõng böôùc

sau :

a. Chuaån bò

− Xaùc ñònh veà muïc ñích sö phaïm vaø muïc tieâu hoïc taäp :Vieäc laøm saùng toû muïc ñích yeâu

caàu seõ laøm chuû ñích ñeå höôùng moïi hoaït ñoäng vaøo buoåi daïy ví duï nhö giôùi thieäu moân

hoïc, giaûng daïy nhöõng kieán thöùc môùi hay cung caáp taøi lieäu neàn … taát caû phaûi höôùng

vaøo muïc tieâu cuûa moân hoïc .

− Löïa choïn phim :Vieäc löïa choïn phim phaûi ñaùp öùng nhöõng yeâu caàu vöøa söùc , phuø hôïp

vôùi chöông trình hoïc , löùa tuoåi vaø hieän taïi . Ngoaøi ra coøn chuù yù ñeán moái lieân heä giöõa

hình töôïng söï lieân tuïc cuûa caùc quaù trình vaø chuaån bò phaàn thuyeát minh giaûi thích ,

noùi chung giaùo vieân caàn phaûi xem tröôùc ñeå choïn löïa phim phuø hôïp.

− Saép thöù töï trình baøy : Bao goàm chuaån bò phaàn giôùi thieäu , noäi dung suùc tích chaët cheõ

trình töï hôïp lyù theo söï dieãn tieán cuûa phim , caàn phaûi chuaån bò keá hoaïch tröôùc.

− Chuaån bò veà toå chöùc : Bao goàm phoøng chieáu , maøn che toái , ñieän , maùt meû , thoaùng

vaø vò trí ngoài cuûa hoïc sinh thoâng thöôøng trong khoaûng 60 tính töø giöõa maøn aûnh vaø

gaàn nhaát khoaûng caùch laø hai laàn maøn aûnh vaø xa nhaát laø 6 laàn maøn aûnh , ñeå hoïc sinh

nhìn thaáy ñöôïc roõ raøng vaø khoâng aûnh höôûng ñeán maét.

b. Khi trình chieáu : Ñieàu caàn thieát laø phaûi duy trì tình traïng taâm lyù cuûa hoïc sinh moät

caùch tích cöïc vaø xem phim khoâng phaûi laø quaù trình thuï ñoäng maø laø söï hoaït ñoäng

nhaän thöùc caùi môùi moät caùch tích cöïc thöôøng chia laøm ba giai ñoaïn :

− Tröôùc khi chieáu : Chuùng ta caàn phaûi giôùi thieäu veà ñeà töïa ñòa ñieåm, thôøi gian, nhaân

vaät vaø caùc thuaät ngöõ môùi vaø ñaët ra nhöõng caâu hoûi mong ñôïi trong phim seõ traû lôøi .

− Trong khi chieáu : phaûi ñeå ñuû thôøi gian cho hoïc sinh ñoïc töïa vaø theo doõi phim. Neáu

baøi daøi hay phöùc taïp giaùo vieân phaûi nhaán maïnh caùc böôùc vaø yù chính .

− Sau khi chieáu phim : Neân cho hoïc sinh thaûo luaän nhöõng vaán ñeà cuûa phim ñaët ra

höôùng daãn giaûi ñaùp vaø cho baøi taäp vaän duïng caùc kieán thöùc môùi , hay thöïc haønh

nhöõng ñoäng taùc môùi.

II. CAÙC LOAÏI MAÙY CHIEÁU VAØ KYÕ THUAÄT SÖÛ DUNG

Phim aûnh tónh laø loaïi phöông tieän chieáu roïi töøng hình aûnh rieäng bieät khoâng cho thaáy

söï chuyeån ñoäng cuûa caùc hình aûnh, vaø laø loaïi phim döông baûn maøu hoaëc traéng ñen.

Trong ñoù ñöôïc söû duïng heä thoáng chieáu roïi quang hoïc bao goàm nguoàn saùng , kính tuï

quay, giaù mang phim vaät kính ñeå taïo moät aûnh thaät coù theå quan saùt , vaø chuïp laïi ñöôïc .

1. CAÙC LOAÏI MAÙY CHIEÁU

Trang-76-

Nhöõng loaïi maùy chieáu phim tónh thoâng duïng bao goàm :

a/. Maùy chieáu tröïc tieáp : Maùy chieáu phim luøa(Phim slide) , phim ñoaïn vi phim.Caùc

loaïi maùy naøy aùnh saùng thöïc tieáp töø ñeøn qua kính tuï quang qua phim , vaät kính vaø chieáu leân

maøn aûnh .

Vôùi loaïi maùy naøy söï toån thaát aùnh saùng raát ít neân coù theå chieáu ñöôïc hình aûnh roõ neùt

trong nhöõng phoøng bình thöôøng nhö maùy chieáu phim luøa maùy chieáu phim ñoaïn ……

b/. Maùy chieáu giaùn tieáp: Nhö loaïi maùy chieáu qua ñaàu taän duïng söï phaûn chieáu vaø

nguoàn aùnh saùng qua phim qua kính phaûn chieáu ñaët moät goùc 450 vaø chieáu ngöôïc qua ñaàu leân

maøn aûnh . Vôùi loaïi maùy naøy vieäc söû duïng töông ñoái thuaän tieän khoâng caàn phaûi laø phoøng toái

hoaøn toaøn vaø giaùo vieân khi söû duïng coù theå veõ vieát , giaûi thích , chöùng minh treân moät mieáng

phim trong ñaët choàng treân phim vaø coù theå tröïc tieáp theo doõi vieäc hoïc taäp cuûa hoïc sinh.

c/. Maùy chieáu phaûn quang : Trong loaïi naøy ngöôøi ta lôïi duïng söï phaûn chieáu cuûa caùc

maøu saéc döôùi tia saùng ñeå taïo thaønh hình aûnh treân maøn aûnh maø chæ caàn söû duïng nhöõng hình

aûnh treân giaáy hay trong saùch maø khoâng caàn phaûi söû duïng phim. Nhöõng loaïi naøy coù moät

nhöôïc ñieåm laø söï toån thaát aùnh saùng raát lôùn neân chæ chieáu trong nhöõng phoøng thoái thì cho

hình aûnh môùi roõ neùt.

2. KYÕ THUAÄT SÖÛ DUÏNG CAÙC LOAÏI MAÙY CHIEÁU TÓNH THOÂNG DUÏNG

a. Maùy chieáu phim ñoaïn, slide: Maùy chieáu phim ñoaïn thöôøng keát hôïp söû duïng chung

vaø chieáu ñöôïc phim slide, thoâng thöôøng thieát bò naøy phaûi ñöôïc söû duïng vôùi phim

döông baûn nhö phim ñoaïn hay phim slide. Khi söû duïng maùy chieáu phim ñoaïn ta

thöïc hieän theo nhöõng böôùc sau:

− Chuaån bò maùy bao goàm caùc coâng vieäc goàm lau chuøi baèng vaûi meàm, xem xeùt caùc

cô phaän cuûa maùy.

− Kieåm soaùt ñieän theá cuûa maùy vaø caùc oå caém thích hôïp, môû maùy chaïy thöû bao goàm

baät coâng taéc quaït vaø ñeøn cuûa maùy.

− Canh khoaûng caùch maùy vaø maøn chieáu thích hôïp vaø chieàu cao caùc cuoän phim ñaõ

ñöôïc chuaån bò .

− Môû oáng kính ra vaø laáy moät ñoaïn phim luoàn vaøo maùy ñoàng thôøi vaën nuùm baét

phim cho ñeán khi aên phim raùng aên khôùp ta ñoùng oáng kính laïi .

− Môû coâng taéc chaïy maùy xeâ dòch cho ñoä cao cuûa maøn aûnh chieáu , laáy neùt , chænh

khung vaø trình chieáu.

− Sau khi chieáu xong cuoán phim trôû laïi nhö ban ñaàu cho vaøo hoäp vaø caát maùy khi

maùy ñaõ nguoäi .

b. Phim trong vôùi maùy chieáu qua ñaàu

Trang-77-

− Phim trong: hình thöùc cuûa phim laø nhöõng taám nhöïa trong, côõ thoâng thöôøng A 4.

Ñeå cho vieäc söû duïng mang laïi hieäu quaû cao can phaûi thieát keá noäi dung treân

phim trong tuaân thuû caùc qui taéc sau:

o Löïa choïn ñuùng loaïi phim trong, baûo ñaûm söï trong suoát

o Baûo ñaûm caùc chi tieát treân phim ñöôïc trình chieáu nay ñuû treân maøn hình.

o Trình baøy moãi tôø phim laø moät yù töôûng chính vôùi caùc ñieåm quan troïng

o Choïn löïa kyõ thuaät trình baøy noäi dung treân phim phuø hôïp

o Boá cuïc hình aûnh haøi hoøa, caân ñoái, tröïc quan

o Maøu saéc phuø hôïp vôùi noäi dung vaø khoâng quaù 3 maøu chöõ treân moät slide

o Neáu chöõ vieát neân söû duïng neùt ñaäm, maøu saéc phuø hôïp vaø tuaân thuû qui taéc soá

6*6 hoaëc soá 8*8*

− Söû duïng maùy chieáu qua ñaàu.

o Chuaån bò:

• Kieåm soaùt caùc cô phaän maùy bao goàm caùc coâng taéc môû maùy, coâng taéc töï

ñoäng , nuùm chænh neùt chænh hình cao thaáp , oáng cuoán phim...vv.

• Ñaët maùy taïi baøn giaùo vieân beân tay thuaän, ngay tröôùc lôùp hoïc .

• Kieåm soaùt maïng ñieän vaø môû maùy .

• Ñieàu chænh khung hình cao thaáp , ñieàu chænh ñoä neùt vaø tieán haønh chieáu.

o Trình chieáu:

• Ñuùng tröôùc lôùp, phía beân traùi cuûa maùy chieáu, luoân höôùng maët veà phía

hoïc sinh.

• Ñoïc tôø phim thuaän vaø ñaët tôø phim treân maùy.

• Ñoïc thoâng tin treân tôø phim, buùt höôùng daãn ngay maët phim treân maùy

• Luoân bao quaùt lôùp, coù ñuû thôøi gian cho hoïc sinh quan saùt thoâng tin treân

maøn hình.

• Luoân söû duïng moät tôø bìa cöùng ñeå loùt treân tôø phim traùnh laøm baån tôø phim

• Phaûi taét coâng taét neon khi thay tôø phim

• Khi ñaõ môû maùy khoâng neân ñi qua laïi tröôùc oáng kính

o Kyõ thuaät trình chieáu hieäu quaû:

• Kyõ thuaät baûng phaán treân maùy chieáu qua ñaàu nhö: veõ, vieát, hình aûnh rôøi,

hoïc sinh tham gia xaây doing yù töôûng phaùt trieån baøi daïy

• Kyõ thuaät che loä daàn: trình baøy theo trình töï caùc söï kieän vaø duøng bìa cöùng

che laïi nhöõng phaàn chöa trình baøy

• Loàng gheùp: söû duïng nhieàu tôø phim loàng gheùp, choàng phim gaây hieäu öùng

söû duïng

Trang-78-

• Hình daùng: söû duïng caùc chi tieát nhoû ñaët treân tôø phim traéng treân maùy

chieáu ñeå giôùi thieäu hình daùng toång quaùt

o Sau khi chieáu

• Saép xeáp caùc tôø phim ñuùng thou töï.

• Ghi laïi nhöõng ñieåm coù theå caûi tieán

• Löu giöõ caùc tôø phim saün cho söû duïng laàn sau

c. Maùy chieáu phaûn quang : Vôùi loaïi maùy chieáu naøy do toån thaát aùnh saùng nhieàu neân

phaûi chieáu trong nhöõng phoøng toái thì hình aûnh môùi roõ neùt vaø khi chieáu chuùng ta

cuõng phaûi tieán haønh nhöõng böôùc sau :

− Chuaån bò maùy bao goàm caùc böôùc kieåm tra caùc cô phaän, kieåm soaùt maïng ñieän

thích hôïp.

− Ñaët maùy phía sau lôùp hoïc choïn khoaûng caùch thích hôïp, chuaån bò caùc taøi lieäu

chieáu ñaët saün moät beân.

− Môû maùy taét ñeøn trong phoøng, chænh khung hình cao hay thaáp baèng caùch keùo cao

hay haï chaân maùy, laáy neùt vaø trình chieáu.

− Trong quaù trình chieáu caàn keát hôïp giaûi thích vaø duøng tia lazer ñeå chæ daãn treân

hình aûnh, giaûi thích nhöõng ñieåm quan troïng .

− Sau khi chieáu thu doïn caùc taøi lieäu vaø taét maùy.

d. Maøn aûnh: Ñaây laø beà maët ñeå chieáu caùc hình aûnh cuûa phim vaø chaát löôïng cuûa hình

aûnh phuï thuoäc khaù nhieàu vaøo tính chaát cuûa maøn aûnh nhö ñoä choùi vaø möùc saùng ñoàng

ñeàu , trong ñoù ñoä roïi vaø möùc ñoàng ñeàu cuûa maøn aûnh phuï thuoäc vaøo heä thoáng chieáu

saùng quang hoïc nhöng ñoä choùi cuûa maøn aûnh chæ phuï thuoäc vaøo baûn chaát vaø caáu taïo

cuûa maøn aûnh .Nhö vaäy noù chæ phuï thuoäc vaøo thaønh phaàn quang thoâng phaûn xaï , haáp

thuï , thaáu quang vaø caùc qui luaät phaân boá aùnh saùng .

− Phaân loaïi maøn aûnh : Caên cöù vaøo caùc yeáu toá chieáu roïi ngöôøi ta chia maøn aûnh

laøm hai loaïi

o Maøn aûnh phaûn xaï: Laø loaïi maøn aûnh phaûn chieáu laïi caùc tia saùng tôùi coù theå laø

phaûn xaï ñeàu hay phaûn xaï coù ñònh höôùng .

o Maøn aûnh thaáu quang: Laø loaïi maøn aûnh cho qua aùnh saùng thöôøng loaïi naøy

duøng loaïi kính môø vaø söû duïng ñeå chieáu ngoaøi trôøi nhö ôû khu trieån laõm, tröng

baøy...vv.

− Caáu taïo maøn aûnh : Ñeå cho chaát löôïng hình aûnh ñöôïc toát, caùc chi tieát cuûa hình

roõ neùt thì maøn aûnh beà maët phaûi phaúng , khoâng nhaên nheo hay chuøng ; thöôøng söû

duïng trong tröôøng hoïc thoâng duïng loaïi gaén saün ôû böùc töôøng vaø loaïi löu ñoäng ñaët

treân giaù vaø beà maët coù theå traùng nhöõng lôùp hoùa chaát sau :

Trang-79-

− α �

Magieâ oâxit 0,98 0,02

Muoái barisunfat 0,82 0,18

Giaáy traéng 0,75 0,25

Kính trong 0,1 0,05 0,85

Kính môø 2 - 3 mm 0,45 0,15 0,4

− : Heä soá phaûn xaï

α : Heä soá haáp thu

� : Heä soá thaáu quang

Khi söû duïng maøn aûnh phaûn xaï thì maùy chieáu vaø ngöôøi xem cuøng moät beân, khi söû

duïng maøn aûnh thaáu quang thì ngöôøi xem vaø maùy chieáu ñaët hai beân vaø khoaûng giöõa maùy

chieáu vaø maøn aûnh laø khoaûng toái .

− Laép ñaët maøn hình: Giaùo vieân can phaûi bieát kyõ thuaät laép ñaët maøn hình ñuùng kyõ

thuaät ñeå traùnh gay hö hoûng vaø cuõng ñeå höôùng daãn cho hoïc sinh laép ñaët maøn aûnh an

toaøn, ñuùng kyõ thuaät.


Caâu 1: Maùy chieáu phaûn quang: caáu taïo, phaïm vi söû duïng?

Caâu 2: Maùy chieáu qua ñaàu: caáu taïo, kyõ thuaät söû duïng?

Caâu 3: Maùy chieáu phim slide: caáu taïo, phaïm vi söû duïng?

Caâu 4: Theá naøo laø phim döông baûn, phim trong, phim ñoaïn, phim slide ?

Caâu 5: Trình baøy caùc kyõ thuaät trình baøy noäi dung treân phim trong. ?

Trang-80-

BAØI 4. ÑA PHÖÔNG TIEÄN TRONG DAÏY HOÏC A. MUÏC TIEÂU.

Sau khi hoïc xong chuyeân ñeà treân sinh vieân coù caùc khaû naêng sau:

− Trình baøy ñöôïc caùc öu ñieåm noåi baät cuûa video vaø truyeàn hình daïy hoïc.

− Phaân bieät ñöôïc caùc loaïi truyeàn hình trong daïy hoïc.

− Toå chöùc hieäu quaû vieäc khai thaùc video vaø truyeàn hình daïy hoïc.

− Trình baøy giaûi thích caùc khaùi nieäm Ña phöông tieän, Coâng ngheä daïy hoïc, Ña

phöông tieän töông

− Taùc vaø caùc moái lieân heä

− Thieát keá ñöôïc moat file trình chieáu baèng phaàn meàm thoâng duïng nhö Powerpoint,

MS Flash, SolidWork, WorkingModel.v.v…

B. NOÄI DUNG.

I. TRUYEÀN HÌNH VAØ VIDEO DAÏY HOÏC

1. ÑAËC ÑIEÅM CUÛA TRUYEÀN HÌNH VIDEO DAÏY HOÏC:

Truyeàn hình video coù taát caû caùc öu ñieåm cuûa phim ñieän aûnh ngoaøi ra noù coøn coù

nhöõng maët maïnh khaùc .

a. Söû duïng , baûo quaûn tieän lôïi vaø saûn xuaát chöông trình linh hoaït deã daøng vaø giaù thaønh

thaáp hôn nhieàu so vôùi phim ñoäng .

b. Taän duïng ñöôïc caû ba tính chaát cuûa phöông tieän daïy hoïc nhö tính gia coâng trong vieäc

bieân taäp boå sung deã daøng , tính ngöng giöõ vaø phaân phoái cuõng raát toát .

c. Coù theå ñöa vaøo tieán trình daïy hoïc moät caùch tröïc tieáp , ñaùp öùng kòp thôøi vaø sinh ñoäng

khi keøm moät camera taïi lôùp .

d. Caùc baêng ghi hình ñöôïc saûn xuaát töông ñoái deã daøng hôn , giaù thaønh haï hôn , baûo

quaûn cuõng thuaän tieän hôn .

2. CAÙC LOAÏI TRUYEÀN HÌNH DAÏY HOÏC

Truyeàn hình thöôøng chia laøm hai loaïi chính laø truyeàn hình maïch hôû vaø truyeàn hình maïch kín trong daïy hoïc .

Trang-81-

a. Truyeàn hình maïch hôû: Laø loaïi chöông trình truyeàn hình daïy hoïc ñöôïc phaùt treân

caùc keânh truyeàn hình chung nhaèm truyeàn baù caùc lónh vöïc khoa hoïc kyõ thuaät cuûa moät

soá ngaønh ngheà hoaëc kieán thöùc phoå thoâng .

Vôùi truyeàn hình maïch hôû coù nhöõng öu ñieåm sau :

− Tính phaân phoái cao vì trong cuøng moät thôøi gian coù theå ñaùp öùng cho soá ñoâng ngöôøi

hoïc.

− Tính ngöng giöõa cuõng coù theå taän duïng ñöôïc vôùi caùc chöông trình daïy hoïc neáu keát

hôïp truyeàn hình vaø ñaàu maùy video coù theå thu ñöôïc chöông trình ñeå söû duïng sau naøy.

Tuy nhieân truyeàn hình maïch hôû cuõng coù moät soá nhöôïc ñieåm nhö :

− Lòch phaùt haønh daïy hoïc khoâng phuø hôïp vôùi ngöôøi hoïc .

− Neáu ngöôøi hoïc khoâng coù phöông tieän ñeå thu laïi chöông trình seõ raát khoù khaên cho

vieäc tieáp thu .

− Chöông trình phaùt mang tính chaát phoå thoâng ñaïi traø maø khoâng ñi vaøo chuyeân ngaønh.

b. Chöông trình truyeàn hình maïch kín

Chöông trình truyeàn hình maïch kín laø chöông trình ñöôïc lieân heä tröïc tieáp giöõa boâ

phaän phaùt vaø thu baêng caùp vaø thöôøng söû duïng mang tính chaát nhoùm tröôøng coù nhöõng

chuyeân ñeà gioáng nhau .

Nhö vaäy chöông trình truyeàn hình maïch kín coù taát caû nhöõng öu ñieåm cuûa chöông

trình truyeàn hình maïch hôû ñoàng thôøi noù coøn coù nhöõng öu ñieåm rieâng nhö :

− Chöông trình ñaùp öùng vôùi thôøi khoaù bieåu ngöôøi hoïc .

− Chöông trình phaùt phuø hôïp vôùi chuyeân ngaønh cuûa nhoùm tröôøng neân coù söï nhaát quaùt

trong chöông trình daïy.

− Quaù trình ñieàu khieån chöông trình coù keá hoaïch saün vaø chuû ñoäng .

Trong söï tieán boä cuûa coâng ngheä thoâng tin vôùi chöông trình truyeàn thoâng ña phöông

tieän vôùi söï noái maïng cuûa vi tính giuùp cho vieäc khai thaùc thoâng tin deã daøng nhanh choùng ,

môû ra nhieàu hình thöùc giaûng daïy vaø hoïc taäp phong phuù , ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu hoïc taäp cho

moïi ngöôøi vaø nhaát laø loaïi hình hoïc taäp töø xa, hoïc taäp haøm thuï...vv.

3. SÖÛ DUÏNG BAÊNG GHI HÌNH TRONG DAÏY HOÏC (VIDEO)

Caùc tính chaát cuûa PTDG nhö tính ngöng giöõa, tính gia coâng, tính phaân phoái ñöôïc söû

duïng laø khai thaùc moät caùch ñuùng möùc trong vieäc söû duïng baêng ghi hình trong daïy hoïc seõ

ñaït hieäu quaû cao.

a. Coâng duïng :

− Baêng ghi hình keát hôïp ñaàu video vaø maøn hình monitor vôùi nhieàu kích côõ khaùc nhau

ñöôïc söû duïng ñeå trình baøy nhöõng tieán trình hoaït ñoäng nhö ñang dieãn ra trong thöïc

Trang-82-

tieãn maø tieán trình naøy khoâng theå ñöa vaøo ñeå trình baøy trong phoøng hoïc hoaëc trong

xöôûng thöïc taäp .

Ví duï : Nhö tieán trình quaù lôùn nhö caùc qui trình coâng ngheä tieân tieán, hoaëc nhöõng trang thieát

bò quaù lôùn, nhöõng yeáu toá vi moâ ñöôïc phoùng lôùn hoaëc ñöôïc trình baøy vôùi nhieàu goùc caïnh

khaùc nhau, nhieàu nhòp ñoä khaùc nhau nhö nhanh chaäm, ngöng aûnh...vv.

− Duøng ñeå minh hoïa caùc quy trình saûn xuaát, caùc quy trình coâng ngheä môùi maø sinh

vieân ít coù ñieàu kieän cô hoäi ñeå tröïc tieáp tham gia quan saùt, hoaëc nhöõng hieän töôïng ít

xaûy ra nhö nuùi löûa, hay caùc hieän töôïng thieân vaên ñaëc bieät, hay caùc quaù trình maø

vieäc tieáp caän coù theå gaây ra nguy hieåm nhö quan saùt caùc ca phaåu thuaät ñaëc bieät, caùc

cuoäc thöû nghieäm vuõ khí, caùc quaù trình phoùng taøu vuõ truï...vv.

− Duøng ñeå moâ taû, minh hoïa söï tieán boä , söï phaùt trieån cuûa nhöõng hoaït ñoäng , nhöõng

hoaït ñoäng lao ñoäng coù tính khaùi quaùt trong nhieàu lónh vöïc khaùc nhau, hoaëc duøng

höôùng nghieäp...vv.

− Ñöôïc söû duïng trong hoaït ñoäng hoïc taäp nhö : cuõng coá oân taäp nhöõng noäi dung chuyeân

saâu trong chöông trình nghieân cöùu, söû duïng trong vieäc töï kieån tra trong thao dieãn

nhö giaûng daïy moät chuyeân ñeà hay trong vieäc taâp söï ñoùng vai, hoaëc söû duïng trong

vieäc töï hoïc vôùi söï trôï giuùp cuûa heä thoáng video nhaèm phaùt huy tính tích cöïc cuûa

ngöôøi hoïc.

b. Ñieàu kieän :

− Caùc trang thieát bò phaûi hoaøn chænh vaø saün saøng ñöôïc söû duïng ngay, caùc baêng ghi

hình ñaày ñuû ñaùp öùng cho nhu caàu daïy hoïc, vieäc söû duïng thaønh thaïo caùc thieát bò ñoøi

hoûi phaûi coù söï taäp döôït tröôùc.

− Veà tieän nghi phoøng oác ñeå söû duïng phaûi phuø hôïp nhö heä thoáng aâm thanh aùnh saùng

phaûi ñieàu chænh deã daøng, caùc nguoàn cung caáp ñieän ñaày ñuû vaø tieän lôïi .

− Caùc ñoaïn baêng ghi hình khi trình chieáu phaûi vöøa veà ñoä daøi caàn ñöôïc ngaét quaûng phuø

hôp trong khoaûng 10 phuùt ñeå giôùi thieäu, cuûng coá, traùnh gaây söï thuï ñoäng cho ngöôøi

hoïc .

− Giaùo vieân vaàn phaûi chuaån bò tröôùc nhöõng tieán trình nhö xem phim tröôùc ñeå choïn

löïa, ñeà xuaát caùc caâu hoûi, löu yù nhöõng khaùi nieäm môùi, nhöõng thuaät ngöõ môùi...vv.

c. Chuaån bò vaø phaùt huy tính tích cöïc cuûa ngöôøi hoïc

− Tröôùc khi trình chieáu sinh vieân caàn ñöôïc thoâng baùo veà noäi dung phim ñeå coù theå tìm

hieåu tröôùc ngöõng yeáu toá coù lieân quan ñeán noäi dung .

− Caùc caâu hoûi troïng taâm coù theå ghi ra tröôùc ñeå sinh vieân coù söï taäp trung chuù yù vaø sau

khi chieáu seõ ñöôïc thaûo luaän.

Trang-83-

− Trong quaù trình chieáu neân cho döøng phim, chieáu chaäm, hoaëc chieáu ngöôõc tuøy theo

noäi dung caàn nhaán maïnh troïng taâm, taïo söï chuù yù hay taïo ñieàu kieän toát cho caùc troïng

ñieåm thaûo luaän.

− Neân khuyeán khích vaø taïo moïi dieàu kieän cho sinh vieân töï laøm vieäc vôùi phöông tieän

nghe nhìn trong quaù trình hoïc taäp cuõng nhö nghieân cöùu.

d. Caùc khaû naêng khai trieån :

− Vôùi tính ngöng giöõa caùc baêng ghi hình coù theå söû duïng trình baøy laäp ñi laäp laïi nhieàu

laàn, coù theå cho ngöng laïi nhöõng troïng ñieåm ñeå thaûo luaän.

− Baêng ghi hình coù khaû naêng gaây chuù yù taäp trung cao, taùc ñoäng ñeán caùc giaùc quan, taùc

ñoäng veà maët taâm lyù nhö taïo ñöôïc nhöõng phaûn öùng mang tính caûm xuùc maïnh meõ.

− Coù theå trình baøy vôùi nhieàu kyõ thuaät vaø kyõ xaûo khaùc nhau nhö phoùng lôùn, ñoåi maøu,

quay chaäm, trình baøy nhieàu goùc ñoä khaùc nhau, toång hôïp caùc quaù trình phöùc taïp trình

baøy hieäu quaû .

II. ÑA PHÖÔNG TIEÄN VÔÙI COÂNG NGHEÄ THOÂNG TIN TRONG DAÏY HOÏC

1. ÑAÏI CÖÔNG

Xu theá ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc ñeå ñaùp öùng cho nhu caàu thöïc tieãn cuûa söï phaùt

trieån xaõ hoäi vôùi nhieàu coâng ngheä môùi ra ñôøi laøm thay ñoåi nhieàu yeáu toá trong ñaøo taïo ngheà

caàn phaûi thay ñoåi nhaèm ñaùp öùng cho nhu caàu coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc. Nhö

vaäy söï thay ñoåi coâng ngheä keùo theo söï thay ñoåi trang thieát bò kyõ thuaät, thay ñoåi phöông

thöùc saûn xuaát vaø daãn ñeáùn coâng taùc daïy hoïc cuõng phaûi thay ñoåi theo höôùng coâng ngheä vôùi

vieäc öùng duïng ña phöông tieän vaøo quaù trình huaán luyeän trong ñaøo taïo ngheà hieän nay, ñeå

giaûi quyeát ñöôïc vaán ñeà naøy chuùng ta caàn laøm roõ nhöõ khaùi nieäm veà ña phöông tieän vaø coâng

ngheä trong ñaøo taïo ñaùp öùng cho coâng ngheä môùi .

a. Khaùi nieäm ña phöông tieän:

Xuaát phaùt töø thuaät ngöõ “Multimedia” vaø thuaät ngöõ naøy xuaát hieän cuõng khaù laâu trong

caùc taøi lieäu nöôùc ngoaøi ( AV Instruction Media and Methods Me Grow-Hill 1969). Trong

giai ñoaïn naøy thuaät ngöõ Multimedia ñöôïc xem laø söï keát hôïp nhieàu phöông tieän vôùi nhau

moät caùch troïn veïn vaø mang tính heä thoáng trong moät quaù trình truyeàn thoâng vaø thuaät ngöõ

naøy ñöôïc dòch goïn laø “Ña phöông tieän” hieän nay söï phaùt trieån cuûa khoa hoïc coâng ngheä

cuõng laøm cho thuaät ngöõ bieán ñoåi veà maët noäi haøm cuûa noù vì vaäy thuaät ngöõ “Ña phöông

tieän” cuõng ñöôïc laáy töø neàn taûng ban ñaàu vaø keát hôïp vôùi söï thay ñoåi caùc yeáu toá môùi, nhö

vaäy “Ña phöông tieän”, ñöôïc hieåu laø söï keát hôïp cuûa nhieàu phöông tieän vôùi nhau moät caùch

coù heä thoáng noù bao haøm ña truyeàn thoâng, sieâu lieân keát, sieâu vaên baûn trong quaù truyeàn ñaït

trong daïy hoïc.

Trang-84-

“Ña phöông tieän trong daïy hoïc laø söï keát hôïp caùc loaïi phöông tieän kyõ thuaät hieän

ñaïi ñöôïc söû duïng phoái hôïp ñoàng boä hôïp lyù, nhòp nhaøng caùc chöùc naêng, coâng duïng cuûa

chuùng ñeå tieán haønh hoaït ñoäng daïy hoïc ñaït hieäu suaát cao hôn vaø keát quaû vöõng chaéc hôn

trong cuøng moät thôøi ñieåm truyeàn thoâng” [ Phan Long. Luaän aùn TS Giaùo duïc hoïc]

b. Caùc tính chaát cuûa Ña phöông tieän.

− Tính heä thoáng: Chính ngay baûn thaân cuûa ÑPT ñaõ theå hieän söï keát hôïp caùc thaønh

phaàn, caùc boä phaän töông taùc vôùi nhau giöõa phöông tieän kyõ thuaät hieän ñaïi taùc ñoäng

vaøo heä thoáng caùc giaùc quan, ña keânh, ña chieàu nhaèm ñaït hieäu quaû cao trong quaù

trình daïy hoïc.

− Tính töông taùc vaø tích hôïp: Trong moat caáu truùc ÑPT bao giôø cuõng theå hieän söï

tích hôïp coäng sinhtöông taùc vôùi nhau giöõa caùc thaønh phaàn nhö: aâm thanh-chuyeån

ñoäng, hình aûnh vôùi maøu saéc, caáu truùc vôùi moâ phoûng trong söï töông taùc ña keânh, ña

chieàu, ña lieân keát, giöõa ngöôøi hoïc vôùi phöông tieän vôùi Giaùo vieân.

c. Coâng ngheä daïy hoïc :

− Khaùi nieäm: “Coâng ngheä daïy hoïc laø khoa hoïc veà giaùo duïc, noù xaùc laäp caùc nguyeân taéc

hôïp lyù cuûa coâng taùc daïy hoïc vaø nhöõng ñieàu kieän thuaän lôïi nhaát ñeå tieán haønh quaù trình

daïy hoïc, cuõng nhö xaùc laäp caùc phöông phaùp vaø phöông tieän coù keát quaû nhaát ñeå ñaït

muïc ñích daïy hoïc ñeà ra, ñoàng thôøi tieát kieäm ñöôïc söùc löïc cuûa thaáy vaø troø” [ nguoàn

cuûa UNESCO].

Trong ñaøo taïo phaûi ñöôïc hieåu quaù trình ñaøo taïo ñöôïc xem nhö laø moät qui trình coâng

ngheä ñöôïc xaùc ñònh ñaàu vaøo,xaùc ñònh noäi dung, tieâu chí keát thuùc , kieåm tra vaø keát quaû ñöôïc

xaùc ñònh moät caùch chaët cheõ theo sô ñoà sau :

− Phöông tieän kyõ thuaät daïy hoïc: Laø caùc phöông tieän öùng duïng caùc thaønh quaû cuûa

Khoa hoïc-Coâng ngheä hieän ñaïi nhaèm thöïc hieän caùc chöùc naêng truyeàn taûi, kheách ñaïi,

lieân keát caùc thoâng tin daïy hoïc nhaèm taêng cöôøng thoâng tin vaø naâng cao hieäu quaû daïy

hoïc.

Nhö vaäy tieán trình ñaøo taïo nhöõng coâng ngheä môùi cho ngöôøi coâng nhaân ñöôïc xem

nhö moät quaù trình mang tính logic cuûa ñaøo taïo goàm caùc böôùc sau :

o Böôùc 1 : Giôùi thieäu coâng ngheä môùi .

o Böôùc 2 : Phaùt hieän nhöõng khoaûng troáng giöõa ngöôøi coâng nhaân vôùi kyõ naêng caàn

ñaït

o Böôùc 3 : Ñaøo taïo huaán luyeän cho ñeán khi ñaùp öùng yeâu caàu .

Töø quaù trình ñaøo taïo coâng ngheä môùi cho coâng nhaân ñoøi hoûi phaûi coù tieán trình moät

caùch xaùc ñònh theo caùc tieâu chí nheát ñònh , vôùi quan ñieåm naøy ñaøo taïo caùc tröôøng ngheà hieän

nay cuõng mang tính chaát ñaøo taïo ban ñaàu vôùi nhöõng kyõ naêng ngheà nghieäp cô baûn nhaát vaø

Trang-85-

thôøi gian ñaøo taïo ban ñaàu cuõng can phaûi ñöôïc giaûm thieåu ñeå ñaùp öùng cho vieäc ñaøo taïo boài

döôõng thöôøng xuyeân veà coâng ngheä môùi ñoái vôùi ñoäi nguõ coâng nhaân kyõ thuaät . Ñeå giaûi quyeát

vaán ñeà naøy caùc cô sôû ñaøo taïo caàn phaûi toå chöùc quaù trình ñaøo taïo cuûa mình theo höôùng coâng

ngheä trong daïy ngheà vaø öùng duïng ña phöông tieän ñeå taêng cöôøng hieäu quaû trong ñaøo taïo

ngheà. Trong noäi dung naøy chuùng toâi chæ muoán di saâu vaøo khía caïnh cuûa vieäc öùng duïng ña

phöông tieän trong daïy hoïc kyõ thuaät ngheà nghieäp nhö theá naøo ñeå ñaït hieäu quaû cao trong giôø

giaûng cuûa ngöôøi giaùo vieân daïy ngheà. Trong moät giôø giaûng daïy cuï theå cuûa ngöôøi giaùo vieân

thì vieäc choïn löïa vaø söû duïng phöông tieän nhö theá naøo cho hieäu quaû thì tuøy thuoäc vaøo nhieàu

yeáu toá maø ôû ñaây chuùng toâi muoán neâu leân nhöõng yeáu toá cô baûn sau :

o Muïc tieâu giôø giaûng phaûi höôùng veà ngöôøi hoïc vaø phaûi xaùc ñònh baèng ñoäng töø cuï

theå roõ raøng ngaén goïn vaø phaûi ñaït ñöôïc trong söï noå löïc cuûa baûn thaân cuûa hoï.

o Noäi dung daïy hoïc phaûi theå hieän roõ raøng vaø keát hôïp giöõa hai hoïat ñoäng daïy hoïc

moät caùch töông taùc giöõa toå chöùc hoïat ñoäng daïy cuûa giaùo vieân vaø hoïat ñoäng hoïc

cuûa hoïc sinh trong tieán trình giôø daïy vôùi söï phoái hôïp nhuaàn nhuyeãn caùc kyõ naêng

tình baøy,minh hoïa,gôïi môû cuûa thaày vaø kyõ naêng hoaït ñoäng nhoùm trong tìm

toøi,khaùm phaù cuûa troø trong quaù trình daïy hoïc.

o Khai thaùc moät caùch coù hieäu quaû giöõa phieáu höôùng daãn cuûa giaùo vieân vaø phieáu

hoïc taäp cuûa hoïc sinh moät caùch tích cöïc,sinh ñoäng,hieäu quaû vaø coù söï kieåm soaùt

treân caùc tieâu chí cuûa töøng vaán ñeà cuï theå.

o Löïa choïn phöông phaùp,phöông tieän phaûi höôùng veà muïc tieâu giôø giaûng,phuø hôïp

vôùi noäi dung vaø phöông tieän phaûi ñöôïc theå hieän caùc maët sau:

• Phöông tieän daïy hoïc phaûi ñöôïc chuaån bò saün saøng,ñoàng boä thaønh moät heä

thoáng con nhaém taùc ñoäng tích cöïc ñeán ngöôøi hoïc.

• Keát hôïp vôùi ña phöông tieän phaûi theå hieän tính muïc tieâu cuûa daïy hoïc vaø

khoâng döøng laïi ôû möùc ñoä minh hoïa maø caàn phaûi mang tính phöông phaùp tröïc

quan ñeå cung caáp caùc döõ kieän nhaèm phaùt trieån tö duy cho ngöôøi hoïc vaø nhaát

laø tö duy kyõ thuaät.

Nhö vaäy vieäc khai thaùc vaø söû duïng ña phöông tieän moät caùch coù hieäu quaû trong daïy

ngheà caàn phaûi ñöôïc tieáp caän döôùi quan ñieåm heä thoáng trong vieäc choïn löïa,söû duïng vaø tính

heä thoáng cuûa vieäc söû duïng ña phöông tieän ñöôïc theå hieän söï keát hôïp giöõa phaàn cöùng

(Hardware) vaø phaàm meàm(Software),keát hôïp trong vieäc khai thaùc giöõa hoaït ñoäng daïy cuûa

giaùo vieân vaø hoaït ñoäng hoïc cuûa hoïc sinh nhaèm tích cöïc hoùa hoaït ñoäng hoïc cuûa ngöôøi hoïc

mang tính hieäu quaû cao trong quaø trình daïy hoïc kyõ thuaät ngheà nghieäp.

2. MAÙY VI TÍNH VAØ KHAÛ NAÊNG ÖÙNG DUÏNG TRONG DAÏY HOÏC.

a. Vò trí cuûa Coâng Ngheä Thoâng Tin trong daïy hoïc.

Trang-86-

Coâng ngheä thoâng tin (CNTT) hieän nay ñaõ xaâm nhaäp vaøo taát caû moïi lónh vöïc,vaø noù

chi phoái raát maïnh meõ ñoái vôùi caùc lónh vöïc kinh teá xaõ hoäi,trong ñoù coù lónh vöïc cuûa giaùo duïc

vaø ñaøo taïo.Maët khaùc trong lónh vöïc giaùo duïc ñaøo taïo ñöôïc xem laø moät trong nhöõng lónh vöïc

coù khaû naêng öùng duïng nhöõng thaønh töïu cuûa CNTT.

− CNTT coù söï taùc ñoäng vaø laøm thay ñoåi muïc tieâu,noäi dung,phöông phaùp vaø caùch thöùc

toå chöùc quaù trình daïy hoïc.

− CNTT cuõng taùc ñoäng ñeán caùc yeâu caàu môùi trong daïy hoïc,laøm thay ñoåi caùch

daïy,caùch hoïc moät caùch ña daïng nhö söï caäp nhaät caùc coâng ngheä môùi,caùc phöông

phaùp môùi,töø ñoù taïo ra nhu caàu hoïc taäp phong phuù ,ña daïng,hoïc moïi luùc,moïi nôi vaø

hoïc suoát ñôøi.

− CNTT cuõng chính laø coâng cuï,phöông tieän nhaèm giuùp cho vieäc thöïc hieän moät caùch

coù hieäu quaû caùc yeâu caàu treân.

b. Chöùc naêng cuûa maùy vi tính vaø ña phöông tieän trong daïy hoïc .

− Maùy vi tính thöïc hieän söï moâ phoûng taùi taïo hieän thöïc : Nhôø söï keát hôïp caùc yeáu toá

nhö aâm thanh,chuyeån ñoäng,maøu saéc,hoaït hình moät soá caùc chöông trình coù khaû naêng

moâ taû vaø taùi taïo caùc hoaït ñoäng cuûa caùc söï vaät,hieân töôïng moät caùch phong phuù sinh

ñoäng.

− Moâ phoûng laø moâ taû taùi taïo laïi hieän thöïc caùc hoaït ñoâng cuûa söï vaät,hieän töôïng moät

caùch coù ñieàu khieån.

− Vôùi caùc phaàn meàm phoå bieán hieän nay nhö : 3D MAX , FLASH , DIRECTOR Ñaây

laø nhöõng phaàn meàm coù nhöõng khaû naêng moâ phoûng söï hoaït hoaù caùc quaù trình,caùc

chuyeån ñoäng nhö ñang dieãn ra trong hieän thöïc.

− Caùc phaàn meàm nhö Working Model , SolidWork ….Ñaây laø nhöõng phaàn meàm coù caùc

khaû naêng moâ phoûng taùi taïo caùc hoaït ñoäng moät caùch töông taùc vaø coù söï ñieàu chænh

cuûa ngöôøi söû duïng.Ngoaøi caùc phaàn meàm naøy thì caùc phaàn meàm caùc heä thoáng ñieàu

khieån treân caùc maùy ñieàu khieån chöông trình soá cuõng thöïc hieän söï moâ phoûng coù ñieàu

khieån.

− Maùy vi tính nhö coâng cuï trình dieãn. Vôùi maùy vi tính ña phöông tieän ñöôïc theå hieän

nhö moät coâng cuï trình dieãn moâ taû laïi theá giôùi hieän thöïc maø khoâng caàn thoâng qua

moät moâ hình naøo khaùc.

Ví duï: Phim hoaït hình, phim daïy hoïc, caùc hình aûnh sô ñoà bieåu ñoà v.v…, ngoaøi ra caùc söï vaät

hieän töôïng khoù quan saùt ñöôïc trong thöïc teá, hoaëc laø quaù phöùc taïp thì khaû naêng cuûa maùy vi

tính coù theå löôïc boû caùc chi tieát khoâng caàn thieát chæ ñeå trình baøy caùc nguyeân lyù laøm phaùt

trieån khaû naêng tö duy tröøu töôïng.

Trang-87-

Moät trong nhöõng öùng duïng cuûa maùy tính ñieän töû nhö bieân soaïn giaùo trình ñieän töû,

giaùo aùn ñieän töû hoaøn toaøn coù theå thay theá baøi giaûng truyeàn thoáng maø coøn taêng cöôøng söï lieân

keát, söï keát hôïp aâm thanh hình aûnh, chöõ vieát vaø caùc hình töôïng trong cuøng moät baøi giaûng.

− Maùy tính laø moät coâng cuï truyeàn thoâng: Söï trao ñoåi thoâng tin giöõa ngöôøi daïy vaø

ngöôøi hoïc ngaøy caøng trôû neân deã daøng vaø thuaän tieän thoâng qua maïng Internet, ñaõ

hình thaønh moät moâi tröôøng hoïc taäp taïo ñieàu kieän cho ngöôøi hoïc coù theå hoïc moïi luùc,

moïi nôi, ôû moïi löùa tuoåi vaø khoâng phaân bieät ranh giôùi cuûa quoác gia. Vôùi maùy tính

ñieän töû vaø heä thoáng maïng ñaõ taïo ra caùc ñieàu kieän ñaøo taïo phong phuù nhö ñaøo taïo

aûo, lôùp hoïc aûo, ñaøo taïo töø xa, goùp phaàn lôùn vaøo vieäc boài döôõng ñeå naâng cao daân trí.

− Maùy tính ñieän töû laø moät coâng cuï ñieàu khieån hoïc taäp.

Thoâng qua maùy tính ñieän töû vaø caùc chöông trình daïy hoïc hoaëc caùc chöông trình

höôùng daãn ñaõ ñöôïc laäp trình noù taïo ra söï ñieàu khieån cuûa quaù trình hoïc nhö sau:

o Ñieàu khieån döïa treân keát quaû ñaït ñöôïc theo ñöôøng thaúng.

o Ñieàu khieån döïa treân tieán trình phaân nhaùnh.

o Ñieàu khieån thoâng minh nhö moâ hình ITS.

o Ñieàu khieån kieåm tra khaùch quan nhö traéc nghieäm.

o Phoøng hoïc aûo.

Caùc chöùc naêng treân cuûa maùy tính ñieän töû ñöôïc söû duïng khaù phoå bieán trong giaùo duïc

töø xa, töï hoïc coù höôùng daãn, taïo ra moâi tröôøng hoïc taäp moät caùch thuaän lôïi, ngöôøi hoïc khoâng

bò raøng buoäc bôûi khoâng gian thôøi gian vaø tieán trình hoïc taäp.

c. Caùc nguyeân taéc ñònh höôùng:

Vieäc öùng duïng maùy tính vaø ña phöông tieän trong daïy hoïc caàn tuaân thuû caùc yeâu caàu

sau.

Baûo ñaûm nguyeân taéc daïy hoïc tích cöïc.

Vieäc thieát keá baøi giaûn cuûa giaùo vieân treân maùy tính ñieän töû phaûi taïo ra caùc tình

huoáng hoïc taäp moät caùch tích cöïc vaø taêng cöôøng khaû naêng öùng duïng, taïo ñieàu kieän cho

ngöôøi hoïc cuøng tham gia vôùi chöông trình treân maùy tính,ñoàng thôøi cuõng khoâng neân quaù laïm

duïng vôùi maùy tính ñieän töû.

ÖÙng duïng maùy tính khoâng phuû nhaän vai troø cuûa ngöôøi giaùo vieân trong quaù trình daïy

hoïc .

Heä thoáng maïng cuûa maùy tính giuùp cho ngöôøi hoïc thu thaäp ñöôïc nhieàu kieán thöùc maø

khoâng caàn tôùi lôùp thoâng qua caùc heä ñaøo taïo töø xa giuùp cho ngöôøi hoïc taêng cöôøng söï töï hoïc

khaû naêng töï hoïc taäp, töï ñaøo taïo tuy nhieân maùy tính chæ mang tính chaát coâng cuï laø phöông

tieän ñeå hoå trôï nhaèm taêng cöôøng hieäu quaû caùc tình huoáng trong hoïc taäp cuï theå.

Trang-88-

Khai thaùc maùy tính trong caùc tình huoáng daïy hoïc nhö :

− Khaû naêng löu tröû vaø caäp nhaät nhanh nhöõng khoái löôïng thoâng tin lôùn.

− Khaû naêng lieân keát nhanh choùng vôùi nhieàu keânh thoâng tin khaùc nhau nhö ñoà hoaï caùc

tranh aûnh chöû vieát aâm thanh.

− Khaû naêng gia coâng vaø söû lyù thoâng tin ñeå chuyeån ñoåi thaønh taøi lieäu daïy hoïc.

− Khaû naêng moâ phoûng caùc hieän töôïng caùc quaù trình tröøu töôïng, khoù quan saùt trong

thöïc teá.

− Khaû naêng lieân keát moät caùch nhanh choùng caùc phöông tieän khaùc nhau ñeå phoái hôïp

trình baøy moät caùch thuaän tieän.

3. NHÖÕNG PHAÀN MEÀM THOÂNG DUÏNG TRONG DAÏY HOÏC.

Trong lónh vöïc daïy hoïc kyõ thuaät khaû naêng öùng duïng caùc phaàn meàm voâ cuøng phong

phuù vaø ña daïng, chính vì vaäy neân vieäc choïn löïa öùng duïng caùc phaàn meàm tuyø thuoäc vaøo

nhieàu yeáu toá khaùc nhau, vì vaäy ôû phaàn naøy chæ giôùi thieäu moät soá phaàn meàm thoâng duïng

sau:

PHAÀN MEÀM VAÊN

BAÛN

PHAÀN MEÀM ÑOÀ

HOÏC

PHAÀN MEÀM MOÂ

PHOÛNG

Phaàn meàm chöông

trình

MS Word, exel,

Acess

AutoCad MS Powerpoint MTS cho CNC

PageMaker Corel MS Flash

Paint Director

SolidWork

CAÂU HOÛI KIEÅM TRA

Caâu 1: Maùy chieáu phaûn quang: caáu taïo, phaïm vi söû duïng?

Caâu 2: Maùy chieáu qua ñaàu: caáu taïo, kyõ thuaät söû duïng?

Caâu 3: Maùy chieáu phim slide: caáu taïo, phaïm vi söû duïng?

Caâu 4: Theá naøo laø phim döông baûn, phim trong, phim ñoaïn, phim slide ?

Caâu 5: Trình baøy caùc kyõ thuaät trình baøy noäi dung treân phim trong. ?

Trang-89-

PHAÀN 3. PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC

BAØI 1. ÑAÏI CÖÔNG VEÀ PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC


Sau khi hoïc xong baøi hoïc naøy, ngöôøi hoïc coù khaû naêng:

− Giaûi thích ñöôïc ñònh nghóa phöông phaùp vaø phöông phaùp daïy hoïc

− Trình baøy ñöôïc moái lieân heä daïy hoïc, giöõa sö phaïm vaø chuyeân moân. Phaân loaïi

phöông phaùp daïy hoïc.

− Phaân tích tính ñaëc thuø cuûa noäi dung moân hoïc, baøi hoïc. Löïa choïn ñöôïc phöông phaùp

daïy hoïc theo quan ñieåm tích cöïc hoaù ngöôøi hoïc.

− Neâu höôùng ñoåi môùi, caûi tieán phöông phaùp daïy hoïc.

B. NOÄI DUNG

1. KHAÙI NIEÄM PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC

1.1. KHAÙI NIEÄM PHÖÔNG PHAÙP

Thuaät ngöõ “Phöông phaùp” baét nguoàn töø tieáng Hy Laïp, Methodos” – nguyeân vaên laø

con ñöôøng, caùch thöùc vaän ñoäng cuûa moät söï vaät, hieän töôïng ñi tôùi moät caùi gì ñoù; coù nghóa laø

caùch thöùc ñaït tôùi muïc ñích.

Khaùi nieäm “Phöông phaùp” theo trieát hoïc ñöôïc xem laøø caùch nhaän thöùc hay toaøn boä

phöông thöùc vaø phöông tieän ñeå ñaït tôùi muïc ñích nhaát ñònh, ñeå giaûi quyeát nhöõng nhieäm vuï

nhaát ñònh trong nhaän thöùc vaø trong thöïc tieån (Ñònh nghóa phoå quaùt nhaát trong caùc baùch

khoa toaøn thö, töø ñieån baùch khoa). Cuøng phaïm vi trieát hoïc Hegel cho raèng: phöông phaùp laø

yù thöùc veà hình thöùc cuûa söï töï vaän ñoäng beân trong cuûa noäi dung.

Caùc ñaëc ñieåm cô baûn cuûa phöông phaùp:

- Tính muïc tieâu laø daáu hieäu cô baûn cuûa phöông phaùp. Muïc tieâu naøo phöông phaùp naáy

phöông phaùp giuùp con ngöôøi thöïc hieän ñöôïc muïc tieâu cuûa mình: nhaän thöùc theá giôùi vaø caûi

taïo theá giôùi vaø qua ñoù töï caûi taïo mình.

- Phöông phaùp coù tính caáu truùc treân con ñöôøng ñi tôùi muïc tieâu con ngöôøi phaûi thöïc hieän

moät loaït caùc thao taùc ñöôïc saép xeáp theo moät trình töï logic, coù heä thoáng, coù keá hoaïch.

- Phöông phaùp gaén lieàn vôùi noäi dung. Phöông phaùp thay ñoåi theo töøng ñoái töôïng nghieân

cöùu. Noäi dung qui ñònh phöông phaùp, nhöng baûn thaân phöông phaùp coù taùc duïng trôû laïi noäi

dung laøm cho noäi dung phaùt trieån leân moät böôùc môùi.

Trang-90-

- Phöông phaùp mang tính chuû theå. Phương phaùp do chủ thể sự dụng, cho neân bị quy

đñịnh bởi trình đñộ nhận thức veà kinh nghiệm cuûa chủ thể. Do vaäy, phương phaùp mang tính

chủ quan. Mặt chủ quan của phương phaùp thể hiện bởi năng lực, kinh nghiệm của chủ thể

- Phöông phaùp cuõng ñöôïc xaùc ñònh treân cô sôû noäi dung, ñaëc ñieåm cuûa ñoái töôïng. Nhö

vaäy ñoái töôïng naøo, muïc tieâu naøo thì coù phöông phaùp ñoù. Khoâng coù phöông phaùp vaïn naêng

cho moïi ñoái töôïng, cho moïi muïc tieâu. Ngöôïc laïi khi coù heä thoáng phöông phaùp hoaøn chænh

thì baûn thaân noù taùc ñoäng trôû laïi noäi dung laøm cho noäi dung ñaït chaát löôïng cao, muïc tieâu

saùng roõ. Noùi caùch khaùc muïc tieâu noäi dung qui ñònh phöông phaùp, phöông phaùp chòu söï chi

phoái cuûa muïc tieâu, noäi dung. Nhöng noù coù taùc ñoäng ngöôïc trôû laïi giuùp ñaït muïc tieâu, noäi

dung.

1.2. PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC

Trong quaù trình daïy hoïc, phöông phaùp daïy hoïc laø moät yếu toá cô baûn quan troïng.

Cuøng vôùi noäi dung maø ngöôøi hoïc coù theå chieám lónh tri thöùc, kó naêng- kó xaûo theo nhöõng

phöông phaùp khaùc nhau vaø keát quaû ñaït ñöôïc cuõng khoâng gioáng nhau.

Do taàm quan troïng ñoái vôùi phöông phaùp vaø quaù trình daïy hoïc, ñaõ töø laâu phöông

phaùp daïy hoïc luoân luoân laø trung taâm chuù yù cuûa caùc nhaø giaùo treân theá giôùi vaø trong nöôùc.

Cho ñeán nay phöông phaùp daïy hoïc vaãn ñang laø moät phaïm truø ñöôïc caùc nhaø lí luaän daïy hoïc

quan taâm.

Coù nhieàu yù kieán khaùc nhau veà khaùi nieäm, caáu truùc, söï phaân loaïi, xu theá phaùt

trieån…về phương phaùp dạy học.

Noùi chung lí luaän veà phöông phaùp daïy hoïc ñaõ ñöôïc phaùt trieån ngaøy caøng hoaøn thieän

treân cô sôû keá thöøa coù pheâ phaùn vaø choïn loïc nhöõng thaønh töïu veà taâm lí sö phaïm vaø lí luaän

daïy hoïc, ñaëc bieät laø nhöõng tö töôûng môùi veà daïy hoïc vaø phaùt trieån veà tích cöïc hoùa, toái öu

hoùa quaù trình daïy hoïc.

Sau ñaây laø một số ñònh nghóa veà phöông phaùp:

- Baùch khoa toaøn thö cuûa Lieân xoâ naêm 1965: ”phöông phaùp daïy hoïc laø caùch thöùc laøm

vieäc cuûa giaùo vieân vaø hoïc sinh, nhôø ñoù maø hoïc sinh naém vöõng kieán thöùc, kó naêng, kó

xaûo, hình thaønh theá giôùi quan, phaùt trieån naêng löïc nhaän thöùc”.

- Phöông phaùp daïy hoïc theo theo GS. Nguyeãn Ngoïc Quang “caùch thöùc laøm vieäc cuûa

thaày vaø troø döôùi söï chæ ñaïo cuûa thaày nhaèm laøm cho troø naém vöõng kieán thöùc kó naêng,

kyõ xaûo moät caùch töï giaùc, tích cöïc töï löïc, phaùt trieån nhöõng naêng löïc nhaän thöùc vaø naêng

löïc haønh ñoäng, hình thaønh theá giôùi quan duy vaät khoa hoïc...”.

Trang-91-

Như vậy, coù nhiều tiếp cận veà dấu hiệu khaùc nhau về khaùi niệm phương phaùp dạy

học ví dụ vài trò của giáo viên, học sinh... trong phương phaùp dạy học, song dấu hiệu chung

nhất về khaùi niệm phương phaùp dạy học như sau:

Trong thöïc tieãn, phöông phaùp daïy hoïc thöôøng ñöôïc hieåu theo nhieàu caáp ñoä:

− Caáp ñoä roäng nhaát laø phöông phaùp daïy hoïc coù tính chieán löôïc, lyù thuyeát, moâ

hình, phöông höôùng, khoâng theå taùch bieät moät caùch rieâng bieät theo caùc muïc ñích

vaø noäi dung daïy hoïc xaùc ñònh, ví duï phöông phaùp daïy hoïc tích cöïc, phöông phaùp

daïy hoïc laáy hoïc sinh laøm trung taâm, PP daïy hoïc ñònh höôùng naêng löïc thöïc hieän

(hoaït ñoäng), PPDH ñònh höôùng giaûi quyeát vaán ñeà …

− Caáp ñoä thöù hai: daïy hoïc ñöôïc hieåu laø kieåu phöông phaùp daïy hoïc nhö kieåu PPDH

môû, kieåu PPDH thoâng baùo – taùi hieän, kieåu PPDH phaùt hieän, kieåu PPDH kieán

taïo…vv.

− Caáp ñoä thöù ba: Phöông phaùp daïy hoïc ñöôïc hieåu laøphöông phaùp cuï theå, laø caùch

thöùc tieán haønh caùc hoaït ñoäng cuûa ngöôøi daïy vaø ngöôïc hoïc nhaèm thöïc hieän moät noäi

dung daïy hoïc ñaõ ñöôïc xaùc ñònh. Phöông phaùp daïy hoïc mang tính chieán thuaät, kyõ

thuaät.

2. CAÁU TRUÙC PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC

Moãi phöông phaùp daïy hoïc cuï theå laø moät cô caáu nhieàu taàng bao goàm caùc yeáu toá coù

quan heä nhaân quaû vôùi nhau: noäi dung lyù luaän cuûa phöông phaùp; heä thoáng bieän luaän kyõ

thuaät vaø caùc thuû thuaät coù tính saùng taïo.

Noäi dung lyù luaän cuûa phöông phaùp daïy hoïc bao goàm söï moâ taû toaøn boä noäi dung cuûa

phöông phaùp daïy hoïc, töø cô sôû lyù luaän cuûa phöông phaùp ñeán heä thoáng caùc bieän phaùp tieán

haønh; töø muïc ñích, chöùc naêng, tính chaát, nguyeân taéc, caùch thöùc trieån khai caùc bieän phaùp

ñeán nhöõng gôïi yù coù tính linh hoaït khi söû duïng caùc bieän phaùp daïy hoïc, trong nhöõng tình

huoáng phoå bieán. Noäi dung lyù luaän cuûa phöông phaùp cuõng ñeà caäp tôùi nhöõng öu theá vaø haïn

cheá cuûa phöông phaùp, phaïm vi söû duïng coù hieäu quaû cuûa noù; nhöõng yeâu caàu veà phía ngöôøi

daïy vaø ngöôøi hoïc khi tieán haønh phöông phaùp naøy; söù maïng hieän taïi vaø nhöõng trieån voïng

cuûa phöông phaùp trong töông lai…vv. Ñoái vôùi ngöôøi daïy vaø ngöôøi hoïc, vieäc hieåu saâu saéc vaø

thaáu ñaùo noäi dung lyù luaän cuûa phöông phaùp seõ giuùp hoï coù cô sôû lyù luaän vöõng chaéc ñeå trieån

khai caùc bieän phaùp daïy vaø hoïc trong thöïc tieãn.

Phöông phaùp daïy hoïc laø con ñöôøng, laø toång hôïp caùc caùch thöùc hoaït ñoäng cuûa ngöôøi

daïy vaø ngöôøi hoïc trong quaù trình daïy hoïc nhaèm ñaït ñöôïc muïc tieâu daïy hoïc.

Trang-92-

Noäi dung lyù luaän cuûa phöông phaùp duø ñaày ñuû, saâu saéc vaø hieän ñaïi ñeán ñaâu cuõng

môùi chæ laø hình thaùi lyù luaän cuûa phöông phaùp, chöa phaûi laø phöông phaùp daïy hoïc trong

thöïc tieãn. Ñieàu quyeát ñònh söï toàn taïi trong hieän thöïc vaø hieäu quaû cuûa phöông phaùp daïy

hoïc laø heä thoáng bieän phaùp daïy hoïc. Bieän phaùp daïy hoïc laø heä thoáng caùc caùch thöùc taùc

ñoäng cuï theå cuûa ngöôøi daïy vaø ngöôøi hoïc vaøo ñoái töôïng noäi dung daïy hoïc, qua ñoù thöïc

hieän ñöôïc nhieäm vuï daïy hoïc.

3. PHAÂN LOAÏI CAÙC PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC

Phaân loaïi phöông phaùp daïy hoïc laø vieäc ñònh danh moät phöông phaùp vaø phaân

nhoùm caùc phöông phaùp hieän coù. Giaù trò cuûa vieäc phaân loaïi phöông phaùp daïy hoïc laø ôû

choã: moät maët giuùp ngöôøi daïy vaø ngöôøi hoïc hieåu bieát veà phöông phaùp daïy hoïc, maët khaùc

ñònh danh vaø löïa choïn ñöôïc noù trong heä thoáng phöông phaùp hieän coù. Ngoaøi ra, vieäc phaân

loaïi phöông phaùp daïy hoïc coøn phaûn aùnh yeâu caàu cuûa xaõ hoäi vaø xu theá phaùt trieån cuûa daïy

hoïc. Trong thöïc teá, vieäc söû duïng caùc thuaät ngöõ daïy hoïc thuï ñoäng, daïy hoïc tích cöïc, daïy

hoïc höôùng vaøo ngöôøi hoïc… ñeå phaân loaïi caùc nhoùm phöông phaùp daïy hoïc ñaõ phaûn aùnh xu

theá phaùt trieån cuûa daïy hoïc maëc duø vieäc phaân loaïi caùc phöông phaùp daïy hoïc coøn nhieàu

tranh luaän.

Nhö vaäy, vieäc phaân loaïi phöông phaùp daïy hoïc coù giaù trò lyù luaän raát lôùn. Tuy

nhieân, ñeå ñaûm baûo vieäc söû duïng coù hieäu quaû caùc phöông phaùp trong thöïc tieãn, caàn löu yù

nhöõng ñieåm sau ñaây10:

Thöù nhaát: Ñieàu kieän tieân quyeát ñeå phaân loaïi phöông phaùp daïy hoïc laø xaùc ñònh tieâu

chí phaân loaïi. Vì vaäy, khi phaân tích vaø vaän duïng heä thoáng phöông phaùp daïy hoïc cuûa moãi

taùc giaû caàn phaûi baét ñaàu töø caùc tieâu chí ñoù. Tuy nhieân, ñaây laø vaán ñeà phöùc taïp, vì caùc nhaø

nghieân cöùu thöôøng coù goùc nhìn khaùc nhau veà cô sôû xuaát phaùt. Do ñoù hieän taïi coù nhieàu heä

thoáng phaân loaïi phöông phaùp khaùc nhau. Vieäc phaân loaïi, ñaëc bieät laø vieäc phaân nhoùm caùc

phöông phaùp daïy hoïc laø caâu chuyeän khoâng coù hoài keát vaø khoù coù theå ñaït ñeán söï thoáng

nhaát giöõa caùc nhaø lyù luaän daïy hoïc. Ñôn giaûn vì ñoù laø vaán ñeà coù tính quy öôùc. Vì vaäy

khoâng neân tuyeät ñoái hoùa caùch phaân loaïi naøo.

Thöù hai: Vieäc phaân loaïi caùc nhoùm phöông phaùp laø con dao hai löôõi. Moät maët, giuùp

cho ngöôøi daïy vaø ngöôøi hoïc ñònh danh vaø deã daøng hôn khi ñi tìm ñòa chæ moät phöông

phaùp daïy hoïc cuï theå. Nhöng maët khaùc (maët traùi cuûa vieäc phaân loaïi), do vieäc quy gaùn

theo quan ñieåm cuûa ngöôøi phaân loaïi, neân ngöôøi duøng raát deã bò hieåu laàm veà chöùc naêng vaø

giaù trò söû duïng cuûa caùc phöông phaùp daïy hoïc cuï theå.

10 Xem Phan Huy Ngoï: Daïy hoïc vaø phöông phaùp daïy hoïc trong nhaø tröôøng. Nhaø xuaát baûn Ñaïi hoïc Sö phaïm, Naêm 2005.

Trang-93-

Thöù ba: Vì phöông phaùp daïy hoïc khoâng phaûi laø phaïm thuø muïc ñích, maø laø phaïm

truø phöông tieän. Do vaäy, yeâu caàu cuûa vieäc phaân loaïi phöông phaùp daïy hoïc cuõng gioáng

vieäc phaân loaïi phöông tieän cuûa ngöôøi thôï moäc. ÔÛ ñaây khoâng theå döøng laïi ôû möùc hieåu moät

caùch tröøu töôïng cöa toát hôn ñuïc hay ngöôïc laïi. Maø phaûi hieåu ôû möùc raát cuï theå: neáu ñeå

cöa goã thì duøng cöa toát hôn duøng ñuïc, coøn ñeå ñuïc moät loã moäng thì chaéc haún duøng ñuïc toát

hôn duøng cöa. Trong lyù luaän daïy hoïc cuõng vaäy, nhaø nghieân cöùu vaø giaùo vieân khoâng theå

ñöa ra nhaän ñònh tieân quyeát, cöùng nhaéc: phöông phaùp naøy toát hôn phöông phaùp kia, maø

phaûi chæ roõ phöông phaùp ñoù laø gì? Chöùc naêng goác (cô baûn) cuûa noù? Caùch duøng noù? Phaïm

vi vaø giôùi haïn toái öu cuûa noù… Coøn vieäc söû duïng chuùng nhö theá naøo cho coù lôïi nhaát trong

thöïc tieãn hoaøn toaøn laø do muïc ñích vaø khaû naêng söû duïng cuûa ngöôøi daïy vaø ngöôøi hoïc.

Ñieàu naøy cuõng gioáng ngöôøi thôï moäc duøng caùc phöông tieän vaøo coâng vieäc cuûa mình.

Thöù tö: Trong thöïc tieãn, khoâng coù phöông phaùp naøo toàn taïi ñoäc laäp. Trong moät

quaù trình daïy hoïc cuï theå, tuøy theo muïc ñích vaø noäi dung daïy hoïc, caùc phöông phaùp daïy

hoïc ñöôïc söû duïng phoái hôïp vôùi nhau thaønh heä thoáng theo chöùc naêng cuûa moãi phöông

phaùp, nhaèm taêng cöôøng maët maïnh vaø giaûm thieåu haïn cheá cuûa noù. Ñaây laø heä thoáng cô

ñoäng, trong ñoù taïi moät thôøi ñieåm, öùng vôùi moät noäi dung hoïc xaùc ñònh, coù moät phöông

phaùp giöõ vai troø chuû yeáu, coøn caùc phöông phaùp khaùc hoã trôï. Khi chuyeån noäi dung daïy

hoïc seõ daãn ñeán chuyeån vai troø cuûa caùc phöông phaùp trong heä thoáng ñoù. Vì vaäy, vieäc söû

duïng ñôn nhaát, cuõng mang laïi hieäu quaû khoâng cao. Ñieàu naøy gioáng nhö ngöôøi thôï moäc,

ñeå taïo ra moät saûn phaåm (caùi tuû, caùi giöôøng), khoâng chæ duøng moät maø phaûi phoái hôïp nhieàu

coâng cuï.

Thöù naêm: Trong thöïc tieãn daïy hoïc, khoâng chæ ñaûm baûo tính heä thoáng cuûa phöông

phaùp daïy hoïc, maø coøn phaûi naâng leân möùc heä thoáng phöông phaùp daïy hoïc hieän ñaïi. Töùc laø

phaûi ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu vaø xu theá phaùt trieån cuûa muïc ñích vaø noäi dung daïy hoïc; phaûi

khai thaùc ñöôïc toái ña söï phaùt trieån cuûa caùc phöông tieän khoa hoïc kyõ thuaät vaøo trong daïy

hoïc, ñaëc bieät laø coâng ngheä ñieän töû vaø thoâng tin. Maët khaùc, cuõng khoâng chæ döøng laïi ôû

möùc caùc bieän phaùp kyõ thuaät, maø phaûi naâng leân möùc thuû phaùp ngheä thuaät daïy hoïc cuûa

phöông phaùp.

Caùc heä thoáng phöông phaùp daïy hoïc

Phöông phaùp daïy hoïc raát ña daïng vì hoaït ñoäng daïy vaø hoïc chòu söï chi phoái bôûi

nhieàu yeáu toá, muïc tieâu, noäi dung. Hôn nöõa baûn chaát, caáu truùc cuûa phöông phaùp daïy hoïc

cuõng raát phöùc taïp. Vì vaäy, vieäc phaân loaïi phöông phaùp coøn nhieàu tranh luaän, coøn nhieàu

quan ñieåm chöa thoáng nhaát. Hieän nay coù nhieàu caùch phaân loaïi phöông phaùp daïy hoïc.

Döôùi ñaây laø moät soá trong raát nhieàu heä thoáng phaân loaïi hieän coù trong lyù luaän daïy hoïc.

Trang-94-

(a) Heä thoáng phöông phaùp daïy hoïc caên cöù söï ñieàu khieån hoaït ñoäng nhaän thöùc cuûa

ngöôøi hoïc

Iu.K.Babaxki laø nhaø lyù luaän daïy hoïc Lieân Xoâ (tröôùc ñaây). OÂng xuaát phaùt töø quan

ñieåm daïy hoïc laø söï ñieàu khieån hoaït ñoäng nhaän thöùc cuûa ngöôøi hoïc. Theo ñoù hoïc taäp goàm

ba maët: ñoäng cô hoïc taäp, toå chöùc nhaän thöùc vaø kieåm tra nhaän thöùc. Vì vaäy, coù theå chia

phöông phaùp daïy hoïc thaønh ba nhoùm:

− Nhoùm caùc phöông phaùp kích thích vaø xaây döïng ñoäng cô hoïc taäp, bao goàm caùc

phöông phaùp kích thích höùng thuù hoïc taäp cuûa ngöôøi hoïc, phöông phaùp kích thích

nhieäm vuï vaø tinh thaàn traùch nhieäm cuûa ngöôøi hoïc.

− Nhoùm phöông phaùp toå chöùc vaø thöïc hieän hoaït ñoäng hoïc taäp. Trong nhoùm naøy coù caùc

nhoùm nhoû hôn: Caùc phöông phaùp theo nguoàn kieán thöùc vaø tri giaùc thoâng tin: Caùc

phöông phaùp duøng lôøi (keå chuyeän, dieãn giaûng, thuyeát trình), tröïc quan (minh hoïa,

bieåu dieãn), thöïc haønh (thí nghieäm, luyeän taäp…). Nhoùm phöông phaùp theo loâgic

truyeàn thuï vaø tri giaùc thoâng tin: phöông phaùp quy naïp vaø phöông phaùp suy dieãn.

Nhoùm phöông phaùp theo möùc ñoä tö duy ñoäc laäp vaø tích cöïc cuûa hoïc vieân: caùc

phöông phaùp taùi hieän (Daïy baét chöôùc theo maãu, phöông phaùp algorit, phöông phaùp

chöông trình hoùa) vaø caùc phöông phaùp saùng taïo (daïy hoïc neâu vaán ñeà, phöông phaùp

tìm toøi ôrixtic …). Caùc phöông phaùp theo möùc ñoä ñieàu khieån hoaït ñoäng hoïc taäp

(Ñieàu khieån cuûa thaày, hoïc taäp ñoäc laäp, laøm vieäc vôùi saùch…).

− Nhoùm phöông phaùp kieåm tra, bao goàm caùc phöông phaùp kieåm tra mieäng vaø töï kieåm

tra, caùc phöông phaùp kieåm tra vieát, caùc phöông phaùp kieåm tra thöïc haønh.

(b) Heä thoáng phöông phaùp daïy hoïc caên cöù vaøo muïc ñích cuûa lí luaän daïy hoïc

M.A Ñanhiloáp vaø B.P Exipoáp… ñaõ phaân ra caùc nhoùm theo muïc ñích chöùc naêng lyù

luaän cuûa daïy hoïc nhö sau:

− Nhoùm phöông phaùp daïy hoïc nghieân cöùu taøi lieäu môùi, hình thaønh kó naêng, kó xaûo.

− Nhoùm phöông phaùp daïy hoïc cuûng coá, hoaøn thieän kieán thöùc, kó naêng, kó xaûo.

− Nhoùm phöông phaùp daïy hoïc öÙng duïng kieán thöùc kó naêng, kó xaûo.

− Nhoùm phöông phaùp daïy hoïc kieåm tra ñaùnh giaù kieán thöùc, kó naêng, kó xaûo.

(c) Döïa vaøo nguoàn kieán thöùc vaø tính ñaëc tröng cuûa söï tri giaùc thoâng tin.

Vôùi quan ñieåm naøy E.I.Proâpxki, E.I.Golant…nhaø lyù luaän daïy hoïc Lieân Xoâ (tröôùc ñaây)

ñaõ phaân ra caùc nhoùm phöông phaùp sau ñaây:

− Phöông phaùp duøng ngoân ngöõ.

− Phöông phaùp tröïc quan.

− Phöông phaùp thöïc haønh.

Trang-95-

(d) Heä thoáng phöông phaùp daïy hoïc döïa vaøo ñaëc tröng hoaït ñoäng nhaän thöùc cuûa hoïc

sinh

I.Ia.Lecne laø nhaø lyù luaän daïy hoïc Lieân Xoâ (tröôùc ñaây). OÂng cho raèng coù theå chia

caùc phöông phaùp daïy hoïc thaønh naêm nhoùm:

+ Nhoùm phöông phaùp thoâng baùo – thu nhaän (phöông phaùp giaûi thích – minh hoïa).

+ Nhoùm phöông phaùp taùi taïo (hay taùi hieän).

+ Phöông phaùp trình baøy coù tính vaán ñeà (Phöông phaùp trình baøy neâu vaán ñeà).

+ Phöông phaùp tìm toøi töøng phaàn (Phöông phaùp tìm toøi ôrixtic).

+ Phöông phaùp nghieân cöùu (Phöông phaùp tìm toøi toaøn phaàn).

(e) Phaân loaïi theo maët trong vaø maët ngoaøi

Moät heä thoáng phaân loaïi coù giaù trò coá gaéng xaây döïng chaët cheõ veà maët logic xeùt töø

nhieàu phöông dieän khaùc nhau giuùp giaùo vieân naém ñöôïc toång theå veà phöông phaùp daïy hoïc,

Klingberg nhaø lyù luaän daïy hoïc cuûa CHDC Ñöùc11 vaø Nguyeãn Kim Baù12 vaø ñaõ ñöa ra moät

caùch phaân loaïi phöông phaùp daïy hoïc xeùt veà phöông dieän maët ngoaøi vaø phöông dieän maët

trong. (Theo quan ñieåm naøy, hình thöùc toå chöùc daïy hoïc vaø phöông phaùp daïy ñoàng khaùi

nieäm). Phöông phaùp daïy hoïc ñöôïc chia thaønh 2 nhoùm: Xeùt veà phöông dieän maët ngoaøi vaø

phöông dieän maët trong.

Theá naøo laø nhoùm phöông phaùp xeùt theo phöông dieän maët ngoaøi? Ñoù laø caùc phöông

phaùp coù theå deã nhaän thaáy xaûy ra trong quaù trình daïy hoïc baèng caùch quan saùt hình thöùc toå

chöùc giaùo tieáp giöõa thaày – troø - noäi dung ví duï nhö nhoùm phöông phaùp:

• Hình thöùc toå giôø hoïc (ñòa ñieåm hoïc: hoïc theo baøi lôùp, tham quan, hoïc trong quaù trình

lao ñoäng,…)

• Hình thöùc toå chöùc hoïc taäp (Daïy hoïc toaøn lôùp, daïy hoïc theo nhoùm, daïy hoïc caù nhaân –

phaân hoùa).

• Caùc hình thöùc hoaït ñoäng cuûa thaøy vaø troø: thuyeát trình, trình baøy tröïc quan, dieãn trình

laøm maãu, ñaøm thoaïi, thaûo luaän.

Nhoùm phöông phaùp daïy hoïc xeùt theo phöông dieän maët trong laø döïa theo söï vaän

ñoäng cuûa noäi dung vaø tieán trình thöïc hieän trong quaù trình daïy hoïc, noù goàm 4 nhoùm sau:

• Caùc chöùc naêng lyù luaän cuûa quaù trình daïy hoïc ( Caùc chöùc naêng ñieàu haønh quaù trình

daïy hoïc)

− Caùc phöông phaùp giôùi thieäu taøi lieäu môùi.

− Caùc phöông phaùp cuûng coá taøi lieäu môùi.

− Caùc phöông phaùp vaän duïng kieán thöùc, kyõ naêng, kyõ xaûo. 11 Xem Hortsch: Tập baøi giaûng veà Lyù luaän daïy ngheà. Dresden, 1997. 12 Xem Nguyeãn Kim Baù, Vuõ Duy Thuõy: Phöông phaùp daïy toaùn. Nhaø xuaát baûn Giaùo duïc, naêm 11992, trang 68

Trang-96-

− Caùc phöông phaùp heä thoáng hoaù, khaùi quaùt hoaù.

− Caùc phöông phaùp kieåm tra – ñaùnh giaù kieán thöùc, kyõ naêng, kyõ xaûo.

• Caáu truùc con ñöôøng lónh hoäi tri thöùc ñôn giaûn (phöông phaùp logic): Caùc böôùc tieán

haønh theo thöù töï cuûa caáu truùc con ñöôøng lónh hoäi tri thöùc ñôn giaûn cuûa con ngöôøi nhö theo

qui naïp, dieãn dòch, phaân tích hay toång hôïp, keá thöøa- phaùt trieån (genetisch)…

• Caáu truùc con ñöôøng lónh hoäi tri thöùc phöùc hôïp , chuyeân bieät: Goàm caùc phöông phaùp

nhö daïy hoïc theo chöông trình hoùa, daïy hoïc giaûi quyeát vaán ñeà, daïy hoïc theo Algorit, daïy

hoïc theo Grap...

Theo Nguyeãn Vaên Tuaán13 caùc phöông phaùp ñöôïc phaân loại coù teân trong heä thoáng

phaân loaïi treân mang tính ñôn nhaát. Khi löïa choïn ñeå söû duïng, giaùo vieân caên cöù vaøo muïc

ñích chung vaø kieåu phöông phaùp. Töø caùc phöông phaùp ñôn nhaát naøy, giaùo vieân coù theå löïa

choïn vaø keát hôïp ñeå xaây döïng thaønh caùc phöông phaùp daïy hoïc môùi. Xem baûng 1 ôû trang

sau.

13 Xem Nguyeãn Vaên Tuaán: Analyse der neueren Entwicklungen in der Ausbildung von Technischen Lehrern für die Berufsausbildung in Vietnam unter besonderer Berücksichtigung der Konzeptionierung einer angepassten Fachdidaktik Metall- und Maschinentechnik. Venturus-Verlag, 2006.

Trang-97-

Baûng 1: Heä thoáng phöông phaùp daïy hoïc.

Phöông phaùp daïy hoïc höôùng muïc tieâu chung veà giaùo duïc hay nhöõng ñònh höôùng chung veà PPDH

PP daïy hoïc ñònh höôùng naêng löïc thöïc hieän (hoaït ñoäng), PPDH ñònh höôùng giaûi quyeát vaán ñeà, PP daïy hoïc tích cöïc..

Kieåu phöông phaùp (Concept)

Kieåu PPDH môû, kieåu PPDH thoâng baùo – taùi hieän, kieåu PPDH phaùt hieän, kieåu PPDH kieán taïo…

CAÁU TRUÙC BEÂN NGOAØI (Hình thöùc toå chöùc) CAÁU TRUÙC TRONG (Vaän ñoäng cuûa noäi dung daïy hoïc)

Theo con ñöôøng nhaän thöùc Hình thöùc toå chöùc

HT. toå chöùc giôø

hoïc

HT. toå chöùc coäng

ñoàng hoïc taäp

Hình thức hoaït ñoäng

(kieåu hoaït ñoäng)

Muïc ñích, chöùc naêng

lyù luaän Ñôn giaûn

(PP loâgic)

Phöùc hôïp

- Daïy hoïc treân

lôùp (leân lôùp)

- Daïy hoïc trong

quaù lao ñoäng

- Tham quan

- Trieån laõm

- Thöïc taäp

- Thi, kieåm tra

- Daïy hoïc toaøn lôùp

- Daïy hoïc theo

nhoùm

- Daïy hoïc theo caù

nhaân

- Nhoùm pp truyền thụ:

Thuyeát trình, dieãn trình

- Nhoùm pp ñoái thoaïi: ñaøm

thoaïi, thaûo luaän

- Nhoùm pp nghieân cứu, thöïc

haønh: PP nghieân cöùu, pp

thöïc haønh...

- PP gaây ñoäng cô

- PP nghieân cöùu noäi dung

tri thöùc môùi

- PP öùng duïng tri thöùc, KN

- PP. cuûng coá

- PP. kieåm tra ñaùnh giaù

- PP phaân tích toång hôïp

- PPP qui naïp

- P dieãn dòch

- PP Keá thöøa phaùt trieån

- PP heä thoáng hoùa …

- Phöông phaùp daïy hoïc

giaûi quyeát vaán ñeà,

- PP daïy hoïc chöông

hoùa,

- PP daïy hoïc Algorit

...

Caùc phöông phaùp ña hôïp: Phöông phaùp daïy hoïc theo döï aùn, PP daïy hoïc 6 böôùc, PP nghieân cöùu tình huoáng, pp thí nghieäm, pp saém vai, PP

tình höoáùng ñieän hình (PPdaïy khaùi nieäm, PPdaïy baøi taäp...)

Trang-98-

4. CAÙC CÔ SÔÛ LÖÏA CHOÏN PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC

Coù raát nhieàu cô sôû ñeå löïa choïn phöông phaùp daïy hoïc vaø caùc nhaø lyù luaän daïy hoïc cuõng

ñöa ra nhieàu caùch ñeå löïa choïn phöông phaùp daïy hoïc. Sau ñaây laø moät soá yeáu toá quan troïng cô

sôû cho vieäc choïn phöông phaùp daïy hoïc:

a. Muïc tieâu daïy hoïc: Ngaøy nay muïc tieâu cuûa quaù trình daïy hoïc cuï theå thöôøng raát ña

daïng, phong phuù. Tuy nhieân, ngöôøi ta thöôøng chuù yù nhieàu hôn ñeán moät trong ba lónh

vöïc: Thöù nhaát, cung caáp cho ngöôøi hoïc caùc tri thöùc khoa hoïc vaø phöông phaùp nhaän

thöùc chuùng. Thöù hai: Hình thaønh vaø phaùt trieån caùc kyõ naêng haønh ñoäng trí oùc vaø thöïc

tieãn. Thöù ba: Khôi daäy, phaùt trieån caùc nhu caàu tieàm naêng cuûa ngöôøi hoïc ñeå giuùp hoï

laøm chuû ñôøi soáng cuûa mình trong hieän taïi vaø töông lai. Treân cô sôû caùc muïc tieâu ñöôïc

xaùc ñònh, seõ hình thaønh noäi dung daïy hoïc vaø phöông phaùp daïy hoïc phuø hôïp.

b. Noäi dung daïy hoïc: Noäi dung daïy hoïc laø yeáu toá tröïc tieáp quy ñònh phöông phaùp daïy

hoïc. Noäi dung daïy hoïc ñöôïc qui ñònh trong caùc chöông trình vaø keá hoaïch giaûng daïy.

Phöông phaùp daïy hoïc phaûi phuø hôïp vôùi noäi dung daïy hoïc. Ñieàu naøy ñöôïc theå hieän ít

nhaát ôû boán ñieåm: tính ñaëc thuø cuûa tri thöùc khoa hoïc boä moân; trình ñoä cuûa caùc khaùi

nieäm khoa hoïc trong caùc heä thoáng khoa hoïc, caáu truùc moân hoïc vaø tính chaát cuûa baøi

hoïc.

c. Muïc ñích sö phaïm: phöông phaùp daïy hoïc ñöôïc söû duïng nhaèm muïc ñích sö phaïm naøo.

Ví duï nhö ñeà xuaát vaø gaây yù thöùc veà nhieäm vuï nhaän thöùc; truyeàn thuï kieán thöùc môùi,

hình thaønh khaùi nieäm; cuûng coá hoaøn thieän kieán thöùc, kyõ naêng, kyõ xaûo; vaän duïng kieán

thöùc, kyõ naêng, kyõ xaûo; kieåm tra vieäc lónh hoäi kieán thöùc, kyõ naêng, kyõ xaûo...

d. Trình ñoä phaùt trieån khaû naêng cuûa ngöôøi hoïc: Yeáu toá chuû quan cuûa ngöôøi daïy; Löôïng

thôøi gian cho pheùp.

Treân daây laø moät soá yeáu toá beân trong cuûa hoaït ñoäng daïy hoïc chi phoái vieäc löïa choïn

söû duïng phöông phaùp daïy hoïc. Taát nhieân vieäc söû duïng phöông phaùp daïy hoïc khoâng chæ phuï

thuoäc vaøo nhöõng yeáu toá ñoù, maø coøn nhieàu yeáu toá khaùc nhö naêng löïc vaø phong caùch daïy hoïc

cuûa giaùo vieân… Ngoaøi ra chuùng coøn bò chi phoái nhieàu bôûi caùc yeáu toá beân ngoaøi, nhöng aûnh

höôûng raát lôùn ñeán hoaït ñoäng daïy hoïc nhö moâi tröôøng kinh teá – vaên hoùa – xaõ hoäi vaø khoa

hoïc; caùc ñieàu kieän vaät chaát, thieát bò phuïc vuï cho vieäc daïy vaø hoïc…vv. Nhöõng yeáu toá naøy

nhaát thieát phaûi ñöôïc tính ñeán trong quaù trình soaïn thaûo vaø söû duïng phöông phaùp daïy hoïc

cuûa giaùo vieân.

Toùm laïi: Khi löïa choïn phöông phaùp daïy hoïc, ta neân ñaëc bieät chuù yù ñeán caùc yeáu toá

muïc tieâu – noäi dung – phöông tieän – nhöõng ñieàu kieän khaùc. Moãi phöông phaùp daïy hoïc duø

toát nhaát vaãn coù maët maïnh, maët yeáu, khi thöïc hieän neân phoái hôïp nhieàu phöông phaùp vì khoâng

coù moät phöông phaùp naøo laø vaïn naêng. Ngoaøi ra, lao ñoäng sö phaïm laø moät lao ñoäng ñoøi hoûi

Trang-99-

tính saùng taïo cao, ngöôøi giaùo vieân coù khaû naêng phaân tích nhanh choùng caùc tình huoáng sö

phaïm, söû duïng ñuùng nhöõng tri thöùc vaø kyõ naêng sö phaïm, kinh nghieäm cuûa baûn thaân vaø cuûa

giaùo vieân khaùc, chuù yù ñaày ñuû nhöõng ñieàu kieän ñaëc thuø khi thöïc hieän baøi daïy.

C. CAÂU HOÛI THAÛO LUAÄN VAØ OÂN TAÄP

Caâu 1: Phöông phaùp daïy hoïc laø gì? Haõy phaân tích caùc ñaëc ñieåm cuûa phöông phaùp daïy hoïc?

Caâu 2: Haõy trình baøy caùc caùch phaân loaïi phöông phaùp daïy hoïc! Haõy neâu vaø cho bieát yù nghóa

cuûa việc phaân loại phöông phaùp daïy hoïc theo cấu truùc mặt trong vaø maët ngoaøi!

Caâu 3: Ñeå löïa choïn ñöôïc phöông phaùp daïy hoïc thích hôïp, baïn caàn phaûi caên cöù vaøo nhöõng cô

sôû naøo? Neâu ví duï minh hoïa?

Trang-100-

BAØI 2. CAÙC PHÖÔNG PHAÙP TRUYEÀN THUÏ A. MỤC TIEÂU DẠY HỌC

Sau khi học xong bài này, sinh viên:

− Neâu ñược khái niệm phương pháp thuyết trình và phương pháp diễn trình làm mẫu.

− Trình baøy ñöôïc öu nhöôïc ñieåm cuûa phöông phaùp thuyeát trình vaø dieãn trình.

− Neâu ñöôïc caùch vaän duïng ñeå phöông phaùp thuyeát trình coù hieäu quaû.

− Trình baøy ñöôïc caùc löu yù maø khi söû duïng phöông phaùp dieãn trình giaùo vieân caàn quan

taâm. B. NỘI DUNG

I. PHÖÔNG PHAÙP THUYEÁT TRÌNH

1. ÑÒNH NGHÓA

Phöông phaùp thuyeát trình laø phöông phaùp daïy hoïc maø giaùo vieân duøng lôøi noùi sinh

ñoäng keát hôïp vôùi phương tiện dạy học ñeå trình baøy, giaûi thích, minh hoïa theo moät trình töï

nhaát ñònh hoaëc trình baøy kieåu neâu giaûi quyeát vaán ñeà, coøn hoïc sinh lónh hoäi tri thöùc baèng con

ñöôøng tieáp thu, taùi hieän taøi lieäu, nhaèm ñaït muïc ñích daïy hoïc laø giuùp hoïc sinh tham gia ñeå tìm

ra kieán thöùc môùi vaø phaùt trieån thaùi ñoä, tình caûm moân hoïc, baøi hoïc, hieåu ñöôïc baøi vaø ghi cheùp

ñöôïc baøi hoïc. Phương pháp thuyết trình là phương pháp giáo viên sử dụng ngôn ngữ nói và ngôn ngữ

không lời để truyền đạt cho người học hệ thống thông tin về nội dung học tập. Người học tiếp nhận hệ thống thông tin đó từ người dạy và xử lí chúng tùy theo tính chủ thể người học và yêu cầu của dạy học. Phương pháp thuyết trình được định nghĩa thống nhất như sau:

Ñieåm noåi baät cuûa phöông phaùp:

− Mang tính chaát thoâng baùo trong lôøi giaûng cuûa giaùo vieân,

− Noäi dung baøi giaûng mang tính ñoàng loaït, ít chuù yù caù bieät hoïc sinh.

− Học sinh thì tieáp nhaän moät caùch thuï ñoäng ïnhöõng thoâng tin ñoù. Hoï chæ nghe, nhìn theo

lôøi giaûng cuûa thaày vaø ghi nhôù.

− Phöông phaùp naøy cho pheùp học sinh chæ ñaït tôùi trình ñoä taùi hieän cuûa söï lónh hoäi.

Muïc ñích sö phaïm cuûa phöông phaùp thuyeát trình:

− Thoâng tin truyeàn thuï cho hoïc sinh moät noäi dung mang tính khaùch theå: baùo caùo, mieâu

taû, keå chuyeän, giaûng thuaät vaø giaûng giaûi.

− Thoâng tin veà quaûn ñieåm yù kieán tröôùc moät vaán ñeà noäi dung mang tính chuû theå: bình

luaän, nhaän xeùt.

− Thuyeát phuïc, kích thích hoïc sinh veà moái quan heä cuûa moät vaán ñeà naøo ñoù. Với mục đích là thông tin truyền thụ, thông thường bài thuyết trình bao gồm các nội dung cần truyền đạt sau:

Trang-101-

− Caùc kieán thöùc veà chính boä moân khoa hoïc ñoù (caùc bieåu töôïng, caùc khaùi nieäm, caùc quan

heä, caùc qui luaät…vv;

− Kieán thöùc veà phöông phaùp luaän, phöông phaùp nhaän thöùc söï vaät;

− Kieán thöùc veà thaùi ñoä, veà giaù trò (ñaùnh giaù, nhaän thöùc veà giaù trò, xaùc laäp giaù trò…vv);

− Kieán thöùc veà haønh vi öùng xöû (caùc quy taéc öùng xöû, nhaän thöùc veà traùch nhieäm, vai

troø...vv).

2. ĐIỂM MẠNH VÀ HẠN CHẾ CỦA PHƯƠNG PHÁP THUYẾT TRÌNH

a. Điểm mạnh

− Thứ nhất: với cách diễn đạt lưu loát, rõ ràng, dễ hiểu, phù hợp với logic nhận thức và trình độ người nghe, phương pháp thuyết trình đã chuyển tải đến người học một khối lượng lớn thông tin cần thiết cho số lượng lớn học sinh mà giáo viên đã chắt lọc được từ kho tàng tri thức của xã hội. Đây là điểm mạnh của phương pháp thuyết trình mà không dễ gì các phương pháp khác có được. Trong khoảng thời gian ngắn (chẳng hạn một tiết học), giáo viên có thể cung cấp cho người học một khối lượng thông tin rất phong phú, được cấu trúc theo một logic chặt chẽ. Học sinh tiếp thu tài liệu bằng con đường ngắn nhất. Giaùo vieân chuû ñoäng ñöôïc thôøi gian vaø keá hoaïch leân lôùp.

− Thứ hai: cung cấp cho người học những thông tin cập nhật, chưa kịp trình bày trong các tài liệu giáo khoa. Thông thường, các tri thức được mô tả trong tài liệu giáo khoa, giáo trình mà nhà trường yêu cầu người học phải đọc thường lạc hậu hơn sự phát triển hiện tại của lĩnh vực khoa học đó. Bài thuyết trình của giáo viên tốt là nguồn cung cấp những thông tin cập nhật lý thuyết và thành tựu về những chủ đề đang nghiên cứu.

− Thứ ba: bài thuyết trình khác với đọc hiểu. Thuyết trình là giao tiếp trực tiếp giữa người giảng và người nghe. Vì vậy, khi thuyết trình, giảng viên có thể thường xuyên thay đổi các biện pháp, các thủ thuật thuyết trình và hiệu chỉnh lại nội dung tài liệu cho phù hợp với trình độ hiện tại của người nghe. Thái độ và sự nhiệt tình của giảng viên khi thuyết trình có vai trò quan trọng trong việc tích cực hóa hoạt động học tập và nghiên cứu của người học, truyền cảm hứng và sáng tạo cho họ.

− Thứ tư: các bài thuyết trình không chỉ cung cấp thông tin về đối tượng học tập cho người học mà còn cung cấp cho họ khuôn mẫu và phương pháp nhận thức, phương pháp tổng hợp, cấu trúc tài liệu học tập; giúp người học phương pháp nhận thức.

b. Hạn chế

Thuyết trình cũng có nhiều hạn chế. Có thể kể ra khá nhiều hạn chế của phương pháp này khi so với các phương pháp dạy học khác:

− Thu được rất ít thông tin phản hồi từ phía người học, do dạy học chủ yếu là truyền thụ một chiều. Chủ yêú sử dụng cơ chế ghi nhớ và tư duy tái tạo của người học.

Trang-102-

− Mức độ lưu giữ thông tin của người học rất ít. Do trí nhớ ngắn hạn và trí nhớ làm việc của người nghe thường xuyên bị quá tải. Vì vậy cần thiết phải có các phương tiện hỗ trợ ghi nhớ.

− Tính cá thể hóa trong dạy học thấp, do giảng viên phải dùng một số biện pháp chung cho cả nhóm, lớp học sinh.

− Ít có sự tham gia tích cực của người học. Mức độ khai thác và liên kết giữa kinh nghiệm đã có của người học với nội dung mới rất thấp. Người học gần như thụ động tiếp nhận thông tin từ phía người thuyết trình, ít có cơ hội thể hiện và áp dụng các ý tưởng của mình đối với tài liệu học tập. Do đó, bài học dễ dẫn đến đơn điệu, nhàm chán, chóng mệt mỏi.

− Thời gian thu hút và duy trì sự chú ý của người học vào nội dung bài học thấp hơn các phương pháp khác.

3. PHAÂN LOAÏI PHÖÔNG PHAÙP THYEÁT TRÌNH

Muïc ñích chính cuûa phöông phaùp thuyeát trình trong daïy hoïc laø truyeàn thuï cho hoïc sinh

moät noäi dung mang tính khaùch theå. Treân cô sôû naøy, tuøy theo caùch thöùc thuyeát trình ngöôøi ta

phaân thaønh ba loaïi sau:

a. Giaûng giaûi

Giải giải là phương pháp thuyết trình mà trong đó giáo viên dùng lời và các phương tiện để giải thích làm sáng tỏ một vấn đề nào đó; tạo ra sự liên kết giữa vấn đề đó với kinh nghiệm hiện có của người học. Qua đó giúp người học lĩnh hội được nó.

Giaùo vieân giaûi thích, chöùng minh caùc söï kieän, caùc khaùi nieäm, caùc töø, caùc thuaät ngöõ, qui

taéc, ñònh lyù, ñònh luaät, caùc nguyeân taéc hoaït ñoäng baèng caùc luaän cöù, soá lieäu, thí duï cuï theå.

Giaûng giaûi neâu ñöôïc caùc thuoäc tính cho thí duï ñuùng - sai, töông töï khaùc bieät, duøng khaùi nieäm

ñaõ hoïc ñeå so saùnh khaùi nieäm môùi, chöùa ñöïng caùc yeáu toá phaùn ñoaùn, suy luaän neân coù nhieàu

khaû naêng phaùt trieån tö duy logic, saùng taïo cuûa hoïc sinh. Vai troø cuûa giaùo vieân reøn luyeän hoïc

sinh kyõ naêng chöùng minh vaán ñeà moät caùch toái öu. Giaûng giaûi aùp duïng ñeå giaûng caùc khaùi nieäm

cô baûn môùi, ñaëc bieät khi hoïc sinh khoâng hieåu baøi hoaëc maéc sai laàm. Thôøi gian daïy töø 5 ñeán

10 phuùt.

b. Giaûng thuaät

Giaûng thuaät laø keå laïi, thuaät laïi, moâ taû laïi nhöõng hieän töôïng, thí nghieäm hoaëc trình baøy

lòch söû quaù trình phaùt trieãn moät ñoái töôïng naøo ñoù. Noäi dung giaûng thuaät phaûi coù lieân quan ñeán

baøi hoïc, daøn baøi caâu chuyeän goàm: nhaäp ñeà, thaân baøi, keát luaän, coù soá lieäu, hình aûnh, taøi lieäu

minh hoïa ñöôïc trích daãn hay coù theå ñöôïc chöùng minh treân cô sôû khoa hoïc, ñöa thôøi söï, thoâng

tin môùi vaøo lôùp hoïc. Cuõng coù theå söû duïng phöông tieän tröïc quan, phöông tieän kyõ thuaät ñeå

minh hoaï cho vieäc trình baøy cuûa mình hoaëc ñaët moät soá caâu hoûi nhaèm thu huùt söï chuù yù, nhaèm

Trang-103-

ñònh höôùng vieäc laéng nghe hoaëc nhaèm kích thích tính tích cöïc hoaëc kieåm tra keát quaû vieäc lónh

hoäi tri thöùc cuûa hoïc sinh. Sau khi nghe giaûng thuaät hoïc sinh phaûi ruùt ra ñöôïc keát luaän caâu

chuyeän keå.

c. Dieãn giaûng:

Dieãn giaûng laø giaùo vieân thuyeát trình keát hôïp baûng phaán trình baøy moät vaán ñeà hoaøn

chænh, coù tính phöùc taïp tröøu töôïng vaø khaùi quaùt trong moät thôøi gian töông ñoái daøi. Khi dieãn

giaûng giaùo vieân coù theå keát hôïp phöông phaùp daïy hoïc khaùc nhö giaûng giaûi, giaûng thuaät, ñaøm

thoaïi, söû duïng taøi lieäu, Algorit, neâu vaán ñeà ñeå phaân tích, toång hôïp, so saùnh, heä thoáng hoaù,

khaùi quaùt hoaù, ñaùnh giaù caùc luaän ñieåm khaùc nhau, söû duïng taøi lieäu khi caàn thieát vaø chuyeån

tieáp roõ raøng nhaèm ruùt ra keát luaän vöõng chaéc coù tính thuyeát phuïc cao taïo cho hoïc sinh nieàm tin

khoa hoïc kyõ thuaät.

Dieãn giaûng ôû tröôøng phoå thoâng, daïy ngheà giaùo vieân trình baøy taøi lieäu theo noäi dung,

ñeà muïc saùch giaùo khoa giaùo trình vaø thænh thoaûng ñaët caâu hoûi xen keõ, hoïc sinh traû lôøi. Dieãn

giaûng ôû tröôøng Ñaïi hoïc chieám töø 40% - 60% thôøi gian daønh cho baøi daïy, giaùo vieân trình baøy

taøi lieäu coù theå thu heïp (boû qua bôùt hoaëc ñi saâu) hoaëc môû roäng daøn baøi cuûa giaùo trình, giaùo

vieân ñaët caâu hoûi, sinh vieân suy nghó vaø giaùo vieân traû lôøi. Neáu caùch ñaây vaøi theá kyû, nhöõng giaùo

sö vaø baùc hoïc chæ ñoïc nhöõng cuoán saùch daøy vaø keøm theo lôøi bình luaän tröôùc sinh vieân trong

nhöõng giaûng ñöôøng Ñaïi hoïc, thì ngaøy nay dieãn giaûng laø coâng trình saùng taïo baèng lôøi cuûa caùc

nhaø giaùo Ñaïi hoïc. Do ñoù noù luoân coù vai troø daãn ñaàu trong caùc phương pháp daïy hoïc Ñaïi hoïc.

Moät daïng khaùc cuûa phöông phaùp thuyeát trình laø thuyeát trình cuûa hoïc sinh: Giaùo vieân

giao cho hoïc sinh (caù nhaân, nhoùm, taäp theå) moät chuû ñeà, hoïc sinh thu thaäp taøi lieäu, ghi cheùp vaø

trình baøy keát quaû töø baùc boû. Muïc ñích giuùp hoïc sinh töï tin, töï giaùc tích cöïc, reøn luyeän khaû

naêng dieãn ñaït tröôùc ñaùm 10 ñeán 20 phuùt, sau ñoù cho hoïc sinh khaùc ñaët caâu hoûi ñeå cuûng coá,

môû roäng hoaëc thaéc maéc, ñoâng, tö duy ñuùng trình töï, bieát phaùt bieåu, baûo veä yù kieán, quan ñieåm

cuûa mình.

4. CẤU TRÚC BÀI THUYẾT TRÌNH

Một bài thuyết trình dù ngắn hay dài đều có một cấu trúc chung gồm ba phần:

a. Phần mở đầu. Phần mở đầu thường có tính chất định hướng cho người nghe chuẩn bị những yếu tố cần thiết về kinh nghiệm và phương pháp cho bài học; gợi mở, dẫn dắt cho người nghe vào nội dung của bài thuyết trình. Trong phần mở đầu, giảng viên cần tạo ra sự liên kết giữa những kiến thức, kinh nghiệm đã có của người học với những thông tin mới cần cung cấp cho người nghe.

b. Phần nội dung. Đây là phần chính của bài thuyết trình. Trong phần này, giáo viên cần cấu trúc nội dung thuyết trình thành những đơn vị kiến thức truyền thụ và sắp xếp chúng theo một logic hợp lí. Trong mỗi phần, cần dự kiến kỹ thuật thuyết trình và các kỹ thuật

Trang-104-

hỗ trợ khác (câu hỏi, các phương tiện, mô hình, …). Sau mỗi phần hoặc sau nội dung quan trọng cần có tóm tắt để nhấn mạnh cho người học dễ hiểu, dễ ghi chép và nhớ.

c. Phần kết. Giáo viên khẳng định những nội dung đã được trình bày; điều chỉnh những lỗi người học mắc phải trong khi nghe giảng; chính xác hóa kiến thức; chỉ ra phương hướng vận dụng chúng trong tương lai; đưa ra các phương pháp, phương tiện đánh giá kết quả học tập và yêu cầu người học nêu các câu hỏi, các vấn đề cần tiếp tục suy nghĩ và giải quyết…vv.

5. VẬN DỤNG

5.1. NHỮNG YẾU TỐ CHI PHỐI BÀI THUYẾT TRÌNH

Có nhiều yếu tố ảnh hưởng tới hiệu quả của bài thuyết trình. Dưới đây là một số yếu tố phổ biến14:

- Thứ nhất: khả năng tập trung chú ý của người học vào bài thuyết trình. Chú ý là điều kiện tiên quyết của việc học tập. Vậy chú ý của người học diễn ra như thế

nào? Việc tạo ra và duy trì thời gian tập trung chú ý của người học vào bài dạy tùy thuộc rất nhiều vào các thủ thuật của giáo viên. Tuy nhiên, thông thường trong một tiết học, khoảng từ 3 đến 5 phút đầu người học chưa tập trung chú ý vào bài giảng của giáo viên. Từ 5 đến 15 phút tiếp theo sự chú ý của người học đạt đến cao độ. Sau đó giảm dần đến phút thứ 30; 15 phút còn lại của tiết học người nghe thường khó tập trung chú ý, nếu không có sự thay đổi các biện pháp làm “thức tỉnh họ”. Trong khoảng thời gian này, nhiều học viên thường ngủ gật, nói chuyện, làm việc riêng hoặc giết thời gian bằng các hành động khác. Vì vậy trong một buổi thuyết trình, khoảng thời gian 5 phút đầu (vào bài) và 15 phút cuối thường là những thử thách khó khăn của giáo viên. Đòi hỏi giáo viên phải có nhiều thủ thuật dạy học viên động.

- Thứ hai: ngôn ngữ và phong cách của giáo viên trong thuyết trình. Hầu hết mọi người nói với tốc độ khỏang 100 – 200 từ/ phút. Với tốc độ như vậy, một giờ

thuyết trình có thể lên đến 12000 từ. Trong khi đó trí nhớ ngắn hạn của người học chỉ có thể tiếp nhận khỏang 800 – 1000 từ. Điều này vượt quá xa khả năng tiếp nhận và ghi nhớ của người nghe. Vì vậy, nếu giảng viên nói quá nhanh sẽ dẫn đến hiện tượng người nghe quá tải không hề động lại điều gì trong đầu của họ. Không nên nói quá nhanh, hãy nói chậm, vừa phải. Hãy dành một thời gian im lặng vừa đủ sau một câu quan trọng, sao cho nó kịp “ngắm vào” ngừơi nghe. Nếu quan sát người giảng bài giỏi ta sẽ thấy hiệu quả của bài giảng không phải ở chỗ họ giảng cái gì mà là do cách họ nói về cái đó, do họ thường xuyên thay đổi âm lượng và cường độ, nhịp độ giọng nói. Một giọng nói đều đều kéo dài sẽ là liều thúôc ngủ tốt cho học viên trong buổi thuyết trình.

Phong cách giảng bài của giảng viên cũng ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả bài thuyết trình. Nhiều giảng viên có thói quen ngồi yên một chỗ sau bàn hoặc ghế, đọc và giải thích tài liệu. Không có gì tẻ nhạt hơn thế. Giáo viên có kinh nghiệm không làm như vậy. Họ đi vòng

14 Xem Phan Huy Ngoï: Daïy hoïc vaø phöông phaùp daïy hoïc trong nhaø tröôøng. Nhaø xuaát baûn Ñaïi hoïc Sö phaïm, Naêm 2005, trang 192-194

Trang-105-

quanh lớp, qua từng bàn, mắt không ngừng quan sát người học (nếu không có sự tiếp xúc bằng ánh mắt giữa giảng viên với học viên thì lớp học bị rơi vào khỏang trống không). Cường độ và âm lượng ngôn ngữ luôn thay đổi theo từng nội dung (nhấn mạnh, thể hiện cảm xúc vui nói nhanh, giọng cao và hùng hồn hơn; buồn giọng trầm và chậm hơn,…), kết hợp với nét mặt, điệu bộ, cử chỉ và sự hài hước. Nếu có học viên muốn phát biểu, họ lại gần người đó và lắng nghe,… Họ trình bày như đang nói chuyện, không đọc, mắt không dán vào giáo án. Chính phong cách giảng của họ đã hấp dẫn, thu hút sự chu ý của học viên trong suốt giờ học. Thứ ba: phương pháp nghe giảng của người học và sự chuẩn bị bài thuyết trình của giảng viên.

Nhiều học viên có thói quen nghe giảng mà không cần chuẩn bị trước và không ghi chép lời giảng của giảng viên. Đó là thói quen không tốt. Nó tạo ra sự thụ động ở người học. Cần lưu ý rằng: việc kết hợp nghe giảng với ghi chép mang lại hiệu quả cao hơn nhiều trong việc hiểu bài và ghi nhớ tài liệu so với nghe đơn thuần. Tuy nhiên, việc ghi chép cũng có những khó khăn nhất định. Nhiều người quá chú ý vào việc ghi chép ảnh hưởng ảnh hưởng đến việc nghe bài giảng. Thậm chí có người ghi tòan bộ lời giảng của giảng viên, biến nó thành bản copy bài giảng,… Cách tốt nhất là giảng viên thống nhất với học viên cách ghi bài giảng của mình và khi giảng những vấn đề mới, khó, cần động viên người học tập trung chú ý nghe sau đó về khôi phục lại.

Việc chuẩn bị kế họach và tài liệu thuýêt trình của giảng viên cũng ảnh hưởng tới hiệu quả bài thuyết trình. Một bài thuyết trình có chất lượng phải đảm bảo tính nhất quán về tư tưởng và nội dung học thuật. Trong khi đó, điều này rất khó thực hiện, vì trong khi thuyết trình thường có nhiều sự kiện ngẫu nhiên. Để kiểm sóat và làm chủ được bài thuyết trình, giảng viên và học viên cần chuẩn bị trước đề cương cho mình. Tuy nhiên, đề cương cũng không nên quá so sài hoặc quá chi tiết. Hơn nữa, không nhất thiết tất cả những điều học viên phải học đều được thuyết trình; chỉ có những gì chủ yếu, những điều người học gặp khó khăn thì việc thuyết trình mới có giá trị; còn những thứ khác, giảng viên cần hướng dẫn cho người học tự học. Điều này cũng phải được thể hiện qua đề cương và người học cần được biết trước. Thứ tư: Sự hỗ trợ của các kĩ thuật dạy học khác. Trong dạy học hiện đại, phương pháp thuyết trình sẽ khắc phục được những hạn chế, nếu được kết hợp với những kĩ thuật dạy học khác. Trước hết là sự kết hợp thuyết trình với các kĩ thuật giải thích, kĩ thuật đặt câu hỏi gợi mở, phiếu ghi nhớ, sử dụng các phương tiện minh họa: bảng biểu, máy chiếu qua đầu, mô hình và các phương tiện kĩ thuật khác,…. 5.2. GỢI Ý CHUẨN BỊ VÀ THỰC HIỆN BÀI THUYẾT TRÌNH

(a) Chuẩn bị: Timiradep nhaø baùc hoïc Nga coù phaùt bieåu veà ngöôøi caùn boä giaûng daïy söû duïng kieán thöùc

chuyeân moân nhö moät nhaø hoïa só chöù khoâng nhö nhaø nhieáp aûnh vaø ngöôøi caùn boä ñoù khoâng theå

töï haï mình xuoáng laøm moät chieác loa phaùt thanh laïi,...Để bài thuyết trình có hiệu quả tốt, bước chuẩn bị không kém phần quan trọng. Sau đây là một số gợi ý: - Xác định rõ mục tiêu, nội dung và cấu trúc bài giảng.

Trang-106-

- Đọc và hiểu rõ nội dung cần truyền đạt (đọc nhiều lần, phân tích tài liệu, đặt câu hỏi, cấu trúc lại tài liệu, diễn đạt lại tài liệu theo ý của mình).

- Lập đề cương cho bài giảng. Xác định các bước truyền đạt tài liệu cho phù hợp với người nghe (kế họach, thời gian, phương tiện truyền đạt và phương tiện hỗ trợ).

- Có kế hoạch tốt về phương pháp kết hợp các phương pháp nhận thức logíc như phân tích-tổng hợp, qui nạp, diễn dịch...vv. Không nên sử dụng thuyết trình là phương pháp duy nhất trong một bài dạy.

- Chuẩn bị nhiều và diễn đạt dễ hiểu các câu hỏi gợi mở để kích thích tư duy người nghe.

(b) Thực hiện bài thuyết trình:

Thu huùt vaø duy trì söï chuù yù cuûa hoïc sinh, gaây ñöôïc höùng thuù hoïc taäp, höôùng daãn

tö duy hoïc sinh:

- Giaùo vieân phaûi coù thaùi ñoä tích cöïc, nhieät tình vaø say söa ñoái vôùi noäi dung baøi daïy;

- Hieåu bieát hoïc sinh vaø duy trì söï chuù yù cuûa hoï. Giaùo vieân taùc ñoäng tình caûm thaùi ñoä hoïc

sinh, taïo khoâng khí sinh ñoäng ñeå hoïc sinh töï nguyeän nghe thaày giaûng;

- Nhaäp ñeà, coù tính caùch ñoäng vieân kích thích ñeå thu huùt söï chuù yù vaø chuaån bò cuûa hoïc sinh.

- Trong khi giaûng baøi, giaùo vieân phaûi phaùn ñoaùn caùc phaûn öùng cuûa hoïc sinh, giaùo vieân phaûi

luoân luoân saün saøng coù theå thay ñoåi thuû thuaät trình baøy khi caàn, moät caâu chuyeän vui ñuùng

möùc, caùch ñaët vaø giaûi quyeát vaán ñeà keát hôïp lôøi noùi, ñieäu boä neùt maët, caùch duøng baûn veõ,

bieåu ñoà, hình aûnh vaø ñoà duøng daïy hoïc tröïc quan khaùc ñeå nhaán maïnh moät ñieåm naøo ñoù,

thænh thoaûng ñaët caâu hoûi ñeå nhaán maïnh ñieåm quan troïng hoaëc kieåm tra söï theo doõi baøi

cuûa hoïc sinh. Söï chuyeån tieáp noäi dung thaønh phaàn naøy sang noäi dung thaønh phaàn khaùc

moät caùch sinh ñoäng.

- Khi giaûng baøi neân duøng theå vaên noùi hôn vaên vieát, duøng caâu ñôn giaûn, deã hieåu vaø ñuùng

ngöõ phaùp, duøng nhieàu caâu ngaén vaø ít caâu quaù daøi, trình baøy coù logic, coù heä thoáng caùc yù

kieán. Loái tieáp caän naøy taïo khoâng khí thoaûi maùi trong lôùp vaø töø ñoù taïo neân moái lieân heä toát

ñeïp töï nhieân giöõa Thaày vaø Troø.

Ñieäu boä, phong caùch, cöû chæ cuûa giaùo vieân:

Cuõng goùp phaàn vaøo söï thaønh coâng cuûa baøi giaûng, yeáu toá khaùch quan cuûa phöông phaùp

thuyeát trình laø noäi dung baøi giaûng, yeáu toá chuû quan laø phong caùch dieãn ñaït cuûa giaùo vieân.

Giaùo vieân khoâng neân ngoài yeân moät choã ñeå giaûng baøi, neân ñöùng ngay ngaén, daùng ñieäu töï

nhieân tröôùc hoïc sinh ñeå moïi ngöôøi coù theå thaáy ñöôïc. Thoâng thöôøng nhöõng cöû ñoäng chaäm, töï

nhieân khoâng laøm xao laõng hoïc sinh, ñoâi khi moät vaøi böôùc di chuyeån qua beân naøy hoaëc beân

kia giuùp nhaán maïnh, chaám döùt moät ñieåm trong baøi ñeå chuyeån qua ñieåm khaùc. Giaùo vieân coù

theå ñi laïi tröôùc lôùp nhöng traùnh nhöõng cöû ñoäng khoâng caàn thieát nhö tung phaán trong tay,

choáng tay nghieâng mình treân baøn. Ñieäu boä, cöû ñoäng cuõng giuùp vaøo vieäc truyeàn yù nghóa cuûa

lôøi noùi, moät caùch laéc ñaàu nhìn hoïc sinh naøy moät laùt roài nhìn hoïc sinh khaùc laøm cho caû lôùp coù

Trang-107-

caûm töôûng nhö nhìn thaáy töøng ngöôøi, moät caùi giô tay ñuùng luùc truyeàn yù nghóa nhieàu hôn lôøi

noùi. Cöû ñoäng cuõng coù xu höôùng laøm dòu söï caêng thaúng thaàn kinh cuûa lôùp hoïc vaø giuùp giaùo

vieân laáy laïi bình tónh.

Gioïng noùi, toác ñoä:

Cöôøng ñoä cuûa gioïng noùi phaûi lôùn hôn möùc nghe caàn thieát ñeå moïi ngöôøi trong lôùp ñeàu

nghe roõ. Neáu lôùp ñoâng, ñeà nghò moät hoïc sinh ôû xa nhaát cho bieát coù nghe roõ khoâng? Khi noùi

neân keát hôïp vôùi ghi cheùp luùc giaûng noäi dung baøi hoïc vaø löu yù ñeán phaûn öùng cuûa ngöôøi hoïc seõ

ñeå loä treân neùt maët neáu khoâng nghe roõ, cuõng khoâng neân noùi lôùn quaù laøm cho ngöôøi noùi cuõng

nhö ngöôøi nghe deã mau meät. Gioïng noùi cao thaáp cuõng aûnh höôûng ñeán söï chuù yù, gioïng ñeàu

ñeàu cuøng moät aâm saéc laøm cho ngöôøi nghe buoàn teû, ngöôøi giaùo vieân caàn bieát thay ñoåi gioïng

cao thaáp moät caùch kheùo leùo tuøy theo yù nghóa vaø taàm quan troïng cuûa moãi caâu, moãi töø.

Toác ñoä noùi cuõng aûnh höôûng ñeán söï tieáp thu cuûa hoïc sinh, noùi nhanh quaù hoïc sinh

khoâng ñuû thôøi gian ñeå suy nghó vaø hieåu. Thoâng thöôøng neân noùi nhanh ñoái vôùi nhöõng taøi lieäu

deã hoïc vaø ñaõ hoïc, noùi chaäm khi trình baøy moät vaán ñeà khoù hieåu vaø môùi. Thænh thoaûng neân

döøng laïi ñeå hoïc sinh naém ñöôïc nhöõng ñieåm quan troïng maø giaùo vieân muoán löu yù.

Khi giaûng baøi, moãi phaàn coù toùm taét vaø cuoái baøi coù toùm taét chung. Toùm taét vaø kieåm tra

giuùp traùnh nhöõng nhaän thöùc sai vaø buoäc chaët caùc ñieåm chính laïi, giuùp hoïc sinh deã heä thoáng

laïi caùc tri thöùc vöøa tieáp thu.

Höôùng daãn hoïc sinh:

Caùch ghi cheùp vaøo taäp vaø taøi lieäu phaùt tay baèng caùch keát hôïp baûng phaán, hoïc sinh neân

ghi theo caùch hieåu, toùm taét, khoâng ghi nguyeân vaên tröø ñònh nghóa, coâng thöùc. Ghi nhöõng yù

chính cô baûn, traùnh ghi traøn lan, ghi nhanh baèng kyù hieäu, vieát taét sô ñoà, keát hôïp vôùi hình veõ,

bieåu ñoà. Ñaûm baûo ghi chính xaùc coù heä thoáng, coù tính logic vöøa ghi vöøa suy nghó ñeå kòp thôøi

phaùt hieän nhöõng ñieåm chöa hieåu, ñaùnh daáu leà taäp nhöõng choã quan troïng.

(c) Moät soá tieâu chí ñaùnh giaù baøi thuyeát trình

Tính vöøa söùc cuûa baøi thuyeát trình: khi xem xeùt tính vừa sức của baøi thuyeá trình cần traû lôøi

caùc caâu hoûi sau:

- Baøi tuyeát trình coù vöøa söùc vôùi khaû naêng cuûa hoïc sinh hay khoâng?

- Dieãn ñaït noäi dung coù deã hieåu khoâng?

Chöùc naêng daïy hoïc:

- Baøi thuyeát trình coù nhöõng muïc tieâu, chuû taâm naøo?

- Hieäu öùng cuûa noù ra sao (ví duï nhö taêng ñöôïc kieán thöùc, khôi daäy ñöôïc nhöõng quan taâm,

tình caûm,…)?

Tính lieân thoâng, lieân heä vôùi nhau:

- Coù daãn daét töø nhöõng hieåu bieát kinh nghieäm cuûa hoïc sinh hay khoâng?

Trang-108-

- Caùc böôùc daïy hoïc coù daãn daét lieân thoâng lieân heä vôùi nhau roõ raøng khoâng?

Tính troïn veïn:

- Muïc tieâu ñöa ra cho hoïc sinh coù roõ raøng khoâng?

- Coù taäp trung theo muïc tieâu noäi dung ñaõ ñònh khoâng?

- Hoïc sinh coù taäp trung chaêm chuù lónh hoäi khoâng?

- Coù söû duïng nhöõng phöông tieän daïy hoïc naøo?

Trình baøy:

- Giaùo vieân thuyeát trình töï do hay phuï thuoäc vaøo baøi chuaån bò?

- Söï giao tieáp vôùi hoïc sinh theá naøo?

- Ngoân ngöõ trình baøy: töø ngöõ, caâu?

- Coù bieän phaùp ñeå gaây söï chuù yù cuûa hoïc sinh khoâng?

- Cöû chæ beân ngoaøi theá naøo (hoaït ñoäng tay, chaân, ñaàu)?

Thuyeát trình cho pheùp trình baøy chaët cheõ nhöõng vaán ñeà lí thuyeát tröøu töôïng, phöùc taïp,

lôøi noùi truyeàn caûm loâ gích chaët cheõ, huøng bieän trong saùng seõ gaây ñöôïc caûm xuùc maïnh meõ

cho HS khi nghe giaûng.

Moät daïng cuûa phöông phaùp naøy ñöôïc aùp duïng ñeå phaùt huy tính tích cöïc cuûa HS ñoù laø

trình baøy neâu vaán ñeà. Baûn chaát cuûa phöông phaùp naøy laø giaùo vieân khoâng trình baøy vaán ñeà

moät caùch ñôn thuaàn maø saép xeáp taøi lieäu nhö theá naøo ñeå neâu ra nhöõng vaán ñeà nhöõng maâu

thuaãn caàn giaûi quyeát, sau ñoù chæ ra con ñöôøng giaûi quyeát vaán ñeà. HS khoâng tröïc tieáp tham gia

giaûi quuyeát vaán ñeà nhöng vôùi ngheä thuaät cuûa ngöôøi thaày, HS caûm thaáy nhö ñang tham gia

giaûi quuyeát vaán ñeà ñaët ra, laøm cho HS haøo höùng, tích cöïc hoïc taäp.

II. PHÖÔNG PHAÙP DIEÃN TRÌNH LAØM MAÃU

1. NHÖÕNG CÔ SÔÛ CHUNG

a. Ñònh nghóa Người học có thể học thông qua sự hướng dẫn của giáo viên, nhưng cũng có thể học qua

việc quan sát và bắt chước hành vi của người khác. Điều này dẫn đến phương pháp trình diễn làm mẫu trong dạy học.

Phöông phaùp dieãn trình laøm maãu laø phöông phaùp daïy hoïc trong ñoù giaùo vieân trình

baøy caùc thao taùc vôùi ñoà duøng daïy hoïc ñeå hoïc sinh tröïc tieáp quan saùt, nhaèm nhaän thöùc ñuùng

ñaén söï vaät, hieän töôïng, caùc thí nghieäm... hoaëc caùc thao taùc thuoäc kyõ naêng, kyõ xaûo ngheàø

nghieäp, qua ñoù hoïc sinh nhaân thöùc, ghi nhôù vaø laøm theo caùc thao taùc maãu.

b. Ñaëc ñieåm

− Giaùo vieân laø ngöôøi bieåu dieãn laøm maãu, hoïc sinh quan saùt.

− Phöông tieän: thao taùc + ñoà duøng daïy hoïc + lôøi noùi cuaû giaùo vieân.

Trang-109-

− Qua phöông phaùp dieãn trình vaø laøm maãu hoïc sinh chæ môùi nhaän thöùc maø chöa hình

thaønh kyõ naêng kyõ xaûo...vv.

c. Muïc ñích cuûa trình dieãn maãu

− Cung caáp caùc maãu thao taùc ñeå ngöôøi hoïc laëp laïi hay vaän duïng nhaèm boå sung moät soá

kieán thöùc tröôùc khi thöïc haønh.

− Trình dieãn raát ña daïng bao goàm töø vieäc neâu ví duï minh hoïa, daãn chöùng cho baøi thuyeát

trình, hay cho vieäc giaûi thích moät vaán ñeà nhaát ñònh, ñeán dieãn taû moät thöïc nghieäm, moät

quy trình kó thuaät nhö thao taùc treân caùc thieát bò maùy moùc...vv. Noäi dung trình dieãn coù

theå laø caùc haønh ñoäng thöïc tieãn hay haønh ñoäng trí oùc.

− Reøn luyeän kyõ naêng quan saùt, nhaän thöùc veà qui trình, kyõ naêng

− Laøm cho hoïc sinh hoïc ngheà hình dung ñöôïc roõ raøng töøng ñoäng taùc rieâng leõ cuûa kyõ

thuaät lao ñoäng vaø nhaän thöùc ñöôïc trình töï caùc ñoäng taùc aáy

− Laøm maãu laø ñieàu kieän cô baûn nhaát cho vieäc luyeän taäp mang tính muïc ñích cuûa hoïc

sinh hoïc ngheà vaø laø moät phaàn quan troïng trong vieäc höôùng daãn ban ñaàu cuûa baøi thöïc

haønh nhö ñeå giaûng giaûi veà qui trình, hoûng hoùc, sai laàm naøo ñoù.

(a) Phaân loaïi

Xeùt veà noäi dung coù caùc loaïi:

− Giaùo vieân laøm laøm maãu, hay trình dieãn m�u (1 ñoäng taùc, 1 coâng taùc).

− Giaùo vieân söû duïng ñoà duøng daïy hoïc phöông tieän kyõ thuaät daïy hoïc ñeå trình dieãn minh

hoïa moät soá kieán thöùc nhö nguyeân lyù, sô ñoà, ñoà thò, bieåu ñoà, baûn veõ, vaät thaät moâ hình.

Xeùt veà hình thöùc coù caùc loaïi:

− Giaùo vieân dieãn trình, laøm maãu.

− Giaùo vieân vaø hoïc sinh laøm maãu.

− Hoïc sinh laøm maãu (coù taäp döôït tröôùc).

− Chuyeân gia laøm maãu.

2. CAÙC BÖÔÙC THÖÏC HIEÄN PHÖÔNG PHAÙP DIEÃN TRÌNH

a. Giai ñoaïn chuaån bò Việc trình diễn của giáo viên chỉ có hiệu quả khi tất cả học viên trong lớp đều quan sát

được đầy đủ các động tác của giáo viên (….)

Thứ nhất: Bố trí chỗ ngồi cho học viên trong lớp. Thông thường các bàn trong phòng học được bố trí theo dãy. Điều này gây khó khăn cho việc quan sát của người học, nhất là những học viên ngồi cuối lớp. Vì vậy, cần bố trí lại chỗ ngồi cho họ. Có thể theo hình chữ U, chữ V để ai cũng quan sát được. Trong điều kiện cho phép nên chia lớp học thành từng nhóm nhỏ. Việc bố trí chỗ ngồi cho học viên cũng cần chú ý đến đặc điểm tâm sinh lí của từng người: chiều cao, đặc điểm về giác quan, thói quen, tính cách,…Trong mọi trường hợp, vị trí giáo viên đứng trình diễn không nên quá xa học viên, mà càng gần càng tốt.

Trang-110-

Thứ hai: Tìm hiểu học sinh, chuẩn bị các biện pháp gây động cơ học tập, mục tiêu nhiệm vụ nội dung bài diễn trình. Trước khi trình diễn, giáo viên cần biết người học đã sẵn sàng tập trung quan sát chưa. Đây là vấn đề quan trọng, vì trong phương pháp dùng lời, nếu học viên sao nhãng việc nghe trong vài phút, họ có thể xem vở ghi của người khác, còn trong trình diễn, điều này khó thực hiện được, do các động tác của giáo viên sẽ trôi qua. Cách làm thông thường của các giáo viên trước khi trình diễn là đưa người học vào trong tình huống có tính khởi động (tình huống có vấn đề tư duy, trò chơi,…). Mặt khác, trước khi quan sát, học viên cần được phổ biến rõ ràng về mục đích và nội dung trình diễn; được lưu ý những điểm trọng tâm để định hướng trước cho họ tập trung chú ý vào những thao tác chính của giáo viên. Trong suốt buổi trình diễn cần có sự tham gia tích cực của người quan sát. Để làm được việc này, giáo viên nên chuẩn bị trước các câu hỏi gợi mở, chất vấn và động viên sẽ dùng đối với học viên; những yêu cầu mô tả, bắt chước hay lặp lại hành động quan sát được. Đối với những kĩ thuật trình diễn phức tạp hay các thí nghiệm, cần yêu cầu người học chuẩn bị ghi chép và mô tả chi tiết bằng lời trước khi để họ tự thực hành.

Thứ ba: lựa chọn và chuẩn bị những bài trình diễn mẫu điển hình: Mục tiêu của trình diễn là cung cấp cho người học các thao tác mẫu để họ bắt chước, áp dụng hay lĩnh hội tri thức. Vì vậy, giáo viên cần lựa chọn và chuẩn bị những bài trình diễn mẫu điển hình (những ví dụ, các thao tác chuẩn, chẳng hạn thao tác khám bệnh của bác sĩ làm mẫu cho các học viên trong bệnh viện). Nguồn bài mẫu có thể do giáo viên và học viên sưu tập, cũng có thể do chính học viên trong lớp làm ra.

Thứ tư: giáo viên cần luyện tập kĩ các động tác. Các thao tác được trình diễn của giáo viên phải được thể hiện theo trình tự logic nhất định một cách thuần thục. Trong đó, có những thao tác chủ yếu và thao tác phụ. Nếu các thao tác được diễn ra rời rạc, thiếu logic (thậm chí sai), thì hiệu quả trình diễn rất thấp. Vì vậy, để trình diễn thành công, giáo viên cần luyện tập kĩ các động tác; ghi chép và chuẩn bị đầy đủ các thiết bị cần dùng cho buổi trình diễn (kể cả những thiết bị dự phòng); cần lưu ý và nhấn mạnh các thao tác chủ yếu, quan trọng để người học ghi nhớ. Phải tính đến các yếu tố an toàn cho cả người trình diễn và người quan sát, nhất là đối với những trình diễn trên thiết bị kĩ thuật, máy móc hay thí nghiệm...

b. Giai ñoaïn tieán haønh dieãn trình Việc chuẩn bị rất quan trọng, nhưng quyết định thành công buổi trình diễn là quá trình

thể hiện của giáo viên trước người học. Xoay quanh vấn đề này cần chú ý một số yêu cầu sau: - Chỉ bắt đầu trình diễn khi người học đã được bố trí chỗ ngồi hợp lí và đã sẵn sàng quan

sát. - Sắp xếp các thiết bị theo đúng trình tự của chúng trong hành động trình diễn. Nên giới

thiệu sơ qua các thiết bị đó cho người học biết, trước khi sử dụng chúng. - Trình diễn kết hợp với giải thích không chỉ về cách làm (bắt chước, lặp lại hoặc vận

dụng được) mà còn phải giải thích tại sao lại làm như vậy. - Thể hiện chậm từng động tác, cần lặp lại những động tác phức tạp, khó. Những lần lặp

lại sau có thể tiến hành nhanh dần.

Trang-111-

- Vừa trình diễn, vừa giải thích, vừa quan sát người học, vừa sử dụng các câu hỏi gợi mở, chất vấn người học. Việc giải thích có thể dưới dạng câu hỏi: Tại sao tôi làm thế này? Tôi sẽ làm gì tiếp theo? Điều gì sẽ xảy ra nếu tôi sẽ làm thế này?... Kĩ thuật phối hợp trên đây rất khó, nhưng nếu thực hiện được sẽ mang lại hiệu quả cao.

- Thường xuyên thu nhận thông tin phản hồi từ phía người học. Để phát hiện những thông tin này, ngoài việc đặt các câu hỏi và câu trả lời của người học, giáo viên có thể lặp lại các thao tác dưới hình thức “người thực hiện” theo “sự hướng dẫn” của người học. Nếu được, “người dạy” có thể thực hiện một vài động tác sai để kiểm tra mức độ hiểu biết của người học.

- Cần lưu ý đến khía cạnh của trình diễn là người học học qua bắt chước, học theo mẫu hành vi. Người học chú ý nhiều hơn đến hành vi của người dạy so với lời giảng. Vì vậy, không chỉ những hành động có ý thức mà cả những hành động không chủ ý, theo thói quen của người dạy cũng có giá trị dạy học. Do đó, muốn đảm bảo thuyết trình thành công thì người dạy cần chú ý cả những hành động tưởng như nhỏ nhặt: sằp đặt thiết bị, tắt công tắc sau khi trình diễn,….

Một số kĩ thuật trình diễn: Giáo viên có thể sử dụng nhiều cách trình diễn. Dưới đây là một số cách thông dụng:

- Trình diễn không cần giải thích. Theo cách này, trước khi trình diễn, giáo viên cần nêu rõ trong phần trình diễn tiếp theo sẽ không có giải thích và yêu cầu người học quan sát cẩn thận để sau đó trả lời các câu hỏi của người dạy. Yêu cầu này thường có giá trị kích thích sự chú ý của người học, đặc biệt là những chi tiết phức tạp hoặc khó hiểu.

- Trình bày có giải thích. Đây là cách trình bày phổ biến nhất và thường đem lại kết quả cao, vì có sự kết hợp giữa hành động với lời mô tả, giải thích của người dạy. Theo cách này, người dạy vừa trình diễn từng động tác vừa mô tả bằng lời cách tiến hành hành động đó, kết hợp với câu hỏi gợi mở, dẫn dắt người học tham gia vào việc trình diễn của giáo viên.

- Người học tự trình diễn. Theo cách này người học có thể tự trình diễn dưới sự hướng dẫn của người dạy. Đây là cách khá phổ biến trong việc củng cố các ví dụ hoặc các thí nghiệm được lặp lại. Chẳng hạn như học viên làm bài tập, giải quyết các tình huống theo mô hình mẫu,….

Các bước tiến hành diễn trình làm mẫu: - Laøm maãu vôùi toác ñoä bình thöôøng: Hoïc sinh hoïc ngheà naém khaùi quaùt veà coâng vieäc aáy.

Giaùo vieân neâu ra caùc böôùc coâng vieäc.

- Laøm maãu vôùi toác ñoä chaäm: Chia coâng vieäc ra caùc thao taùc, ñoäng taùc rieâng bieät, trong ñoù

phaûi phaân bieät roõ caùc phaàn coâng vieäc chaúng haïn nhö ñieàu khieån coâng cuï, keïp phoâi lieäu...

vaø neâu baät caùc böôùc chuyeån tieáp giöõ chuùng. Troïng taâm ôû ñaây laø vieäc giaûng giaûi. Neáu caàn

thieát thì phaûi döøng laïi ñeå giaûng giaûi khi chuyeån thao taùc ñoäng taùc. Khi ñoù hoïc sinh phaûi

naém moät caùch chính xaùc töøng ñoäng taùc rieâng reõ vaø ghi nhôù trình töï cuûa caùc thao taùc,

Trang-112-

ñoäng taùc. Laëp laïi vieäc laøm maãu nhöõng thao taùc, ñoäng taùc môùi hay ñaëc bieät phöùc taïp.

Nhaát laø ñoái vôùi nhöõng ñoäng taùc môùi, giaùo vieân phaûi giaûng giaûi caën keõ.

- Laøm maãu toùm taét toaøn boä coâng vieäc vôùi toác ñoä bình thöôøng: Mục ñích cuûa böôùc naøy laø

nhaèm taïo ôû hoïc sinh aán töôïng toång theå veà tieán trình coâng vieäc. Khi laøm maãu, giaùo vieân

phaûi thöïc hieän trong caùc ñieàu kieän y nhö sau ñoù hoïc sinh seõ luyeän taäp. Ñieàu ñoù laøm taêng

taùc duïng chuaån möïc cuûa vieäc laøm maãu. Phaûi saép xeáp sao cho taát caû hoïc sinh ñeàu coù theå

quan saùt ñöôïc moïi vieäc ñeå ghi nhôù tieán trình coâng vieäc. Giaùo vieân phaûi laøm maãu tröôùc

ñaày ñuû caû nhoùm hoïc sinh hoaëc laøm sao ñeå phaân phoái ñeàu khaû naêng quan saùt cho caû

nhoùm. Vieäc giao nhieäm vuï quan saùt seõ laøm taêng söï chuù yù cuûa hoïc sinh trong khi laøm

maãu.

c. Giai ñoaïn cuûng coá

Sau khi diễn trình laøm maãu giaùo vieân phaûi xem taát caû hoïc sinh ñaõ naém vöõng quaù trình

coâng ngheä vôùi nhöõng ñieåm chi tieát cuûa noù chöa. Giaùo vieân yeâu caàu hoïc sinh coù nhieäm vuï

nhaéc laïi vaø giaûng giaûi, laøm maãu laïi tröôùc toå, nhoùm quaù trình coâng vieäc. Trong khi caùc hoïc

sinh khaùc phaûi chuù yù phaùt hieän sai soùt vaø boå sung. Neáu nhö keát quaû kieåm tra chöa thoûa maõn

thì giaùo vieân phaûi laøm maãu laïi laàn nöõa tröôùc khi cho hoïc sinh tieán haønh luyeän taäp.

3. VAÄN DUÏNG VAØ ÑAÙNH GIAÙ BAØI DIEÃN TRÌNH LAØM MAÃU:

a. Vaän duïng:

- Khi laøm maãu giaùo vieân phaûi thöïc hieän trong caùc ñieàu kieän y nhö sau ñoù hoïc sinh hoïc

ngheà seõ luyeän taäp, ñieàu ñoù laøm taêng taùc duïng chuaån möïc cuûa vieäc laøm maãu. Phaûi saép

xeáp sao cho taát caû hoïc sinh ñeàu coù theå quan saùt ñöôïc moïi vieäc ñeå ghi nhôù ñöôïc tieán

trình coâng vieäc.

- Giöõ caùc böôùc theo trình töï phuø hôïp.

- Taïm ngöøng laïi nhöõng ñieåm choát, ñaët caâu hoûi ñeå chaéc chaén raèng caùc hoïc vieân ñang

theo doõi.

- Giaùo vieân phaûi laøm maãu tröôùc ñaày ñuû caùc toå hôïp hoïc sinh hoïc ngheà hoaëc laøm sao coù

theå phaân phoái ñeàu khaû naêng quan saùt cho caû toå. Vieäc giao nhieäm vuï quan saùt seõ laøm

taêng söï chuù yù cuûa hoïc sinh trong khi laøm maãu.

- Dieãn trình troïn veïn moät ñoäng taùc hoaøn chænh ñeå taïo söï tin töôûng cho hoïc sinh.

- Trong khi giaûi thích veà thieát bò thì khoâng neân noùi quay maët vaøo thieát bò maø phaûi theo

doõi hoïc sinh.

- Söû duïng caùc phöông tieän tröïc quan ñeå laøm saùng toû caùc böôùc phöùc taïp. Caùc bieåu ñoà

treo töôøng laø raát höõu duïng cho vieäc trình dieãn ôû xöôûng thöïc haønh, chuùng coøn löu laïi

treân töôøng trong suoát thôøi gian thöïc haønh.

Trang-113-

- Baèng caùc caâu hoûi nhö: “Toâi laøm gì ñaây?”, “ Taïi sao phaûi caàn thieát laøm caùi ñoù theo

caùch naøy?”, “Caùi gì xaûy ra neáu toâi laøm ñieàu ñoù baèng caùch khaùc?”.

b. Ñaùnh giaù baøi dieãn trình laøm maãu:

Sau ñaây laø moät soá tieâu chí ñaùnh giaù baøi dieãn trình laøm maãu:

Tröôùc khi trình dieãn :

- Saép xeáp moâi tröôøng vaät chaát? Thöïc taäp trình dieãn tröôùc?

- Thu thaäp toaøn boä coâng cuï, thieát bò, phuï kieän caàn thieát vaø ñoà duøng daïy hoïc tröïc quan?

- Xaây döïng danh muïc kieåm tra kyõ naêng? Ñeå phöông tieän daïy hoïc trong taàm tay?

Trong khi trình dieãn :

- Trình baøy kyõ naêng caàn ñöôïc trình dieãn? Ñaûm baûo chaéc chaén taát caû ñeàu nghe, nhìn

thaáy.

- Noùi vôùi hoïc vieân chöù khoâng noùi vôùi thieát bò? Trình dieãn caùc böôùc moät caùch chaäm raõi.?

- Chæ trình baøy moãi qui trình moät laàn? Giöõ caùc böôùc trình dieãn theo trình töï ñuùng?

- Söû duïng ñoà duøng daïy hoïc tröïc quan ñeå laøm roõ caùc böôùc phöùc taïp.

- Nhaán maïnh nhöõng ñieåm kieåm tra an toaøn vaø nhöõng ñieåm gay caán.

- Loâi cuoán hoïc vieân baèng caùch hoûi hoï moät soá caâu hoûi toùm taét.

- Laäp laïi toaøn boä hay töøng phaàn cuoäc trình dieãn neáu caàn.

CAÂU HOÛI THAÛO LUAÄN VAØ OÂN TAÄP

Caâu 1: Phöông phaùp thuyeát trình: ñònh nghóa, yù nghóa sö phaïm, öu ñieåm, haïn cheá?

Caâu 2: Phöông phaùp thuyeát trình coù caùc hình thöùc naøo? Haõy phaân tích vaø cho ví duï minh

hoïa?

Caâu 3: Ñeå thöïc hieän toát nhieäm vuï truyeàn ñaït kieán thöùc cho hoïc sinh, baøi thuyeát trình caàn coù

caáu truùc noäi dung ra sao?

Caâu 4: Trình baøy ngaén goïn quy trình daïy moät baøi thuyeát trình?

Caâu 5: Ñeå baøi daïy baèng thuyeát trình coù hieäu quaû toát, caàn coù nhöõng bieän phaùp naøo?

Caâu 6: Haõy trình baøy caùc tieâu chí ñaùnh giaù moät baøi thuyeát trình!

Caâu 7: Haõy trình baøy ñònh nghóa, phaân loaïi vaø muïc ñích sö phaïm cuûa phöông phaùp dieãn trình

laøm maãu!

Caâu 8: Haõy trình baøy ngaén goïn caùc böôùc thöïc hieän moät baøi dieãn trình? Tröôùc luùc vaø trong luùc

dieãn giaùo vieân caàn löu yù ñieàu gì?

Trang-114-

BAØI 3. CAÙC PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC COÙ TÍNH CHAÁT ÑOÁI THOAÏI


Học xong bài này sinh viên có khả năng:

− Giải thích được muïc ñích sö phaïm cuûa phöông phaùp daïy hoïc coù tính chaát ñoái thoaïi.

− Trình baøy öu nhöôïc ñieåm cuûa phöông phaùp ñaøm thoaïi, phöông phaùp thaûo luaän.

− Trình baøy quy trình toå chöùc baøi daïy baèng phöông phaùp thaûo luaän.

− Trình baøy yeâu caàu cô baûn khi söû duïng phöông phaùp ñaøm thoaïi.

B. NỘI DUNG

I. PHÖÔNG PHAÙP ÑAØM THOAÏI

1. NHÖÕNG CÔ SÔÛ CHUNG

(a) Khaùi nieäm

Phöông phaùp ñaøm thoaïi laø phöông phaùp hoûi ñaùp trong daïy hoïc, trong ñoù giaùo vieân ñaët

ra caâu hoûi, khích leä vaø gôïi môû ñeå hoïc sinh döïa vaøo kieán thöùc ñaõ hoïc maø traû lôøi nhaèm ruùt ra

nhöõng kieán thöùc môùi hay cuûng coá hoaëc kieåm tra.

Phöông phaùp ñaøm thoaïi laø phöông phaùp maø giaùo vieân caên cöù vaøo noäi dung baøi hoïc

kheùo leùo ñaët caâu hoûi ñeå hoïc sinh caên cöù vaøo nhöõng ñieàu ñaõ bieát veà kieán thöùc, kinh nghieäm

ñaõ coù cuûa baûn thaân hoaëc sau khi hoïc sinh quan saùt hình, ñoïc taøi lieäu, nghe baêng ghi aâm..., ñöa

ra nhöõng tri thöùc môùi, hay nhaèm cuûng coá, môû roäng, ñaøo saâu nhöõng tri thöùc ñaõ tieáp thu ñöôïc

hoaëc nhaèm toång keát heä thoáng hoùa tri thöùc ñaõ thu löôïm ñöôïc, hay kieåm tra, ñaùnh giaù vieäc naém

vöõng tri thöùc cuûa hoïc sinh.

(b) Ñaëc ñieåm:

- Phöông tieän giao tieáp laø lôøi noùi, coù söï hoûi ñaùp giöõa giaùo vieân vaø hoïc sinh, ñaët caâu hoûi –

traû lôøi.

- Coù tính kích leä laø vai toø chuû ñaïo cuûa giaùo vieân, giuùp cho hoïc sinh hoaït ñoäng coù tính töï

giaùc, töï löïc, tích cöïc tham gia vaøo quaù trình ñaøm thoaïi.

(c) Mục ñích sö phaïm cuûa phöông phaùp:

- Taùi hiện kieán thöùc vaø cuûng coá kieán thöùc

- Phaùt trieån kieán thöùc môùi

- Lieân thoâng vôùi kieán thöùc kinh nghieäm cuûa hoïc sinh

- Phaùt trieån naêng löïc dieãn ñaït

(d) Phaân loaïi

Döïa vaøo muïc ñích lyù luaän daïy hoïc coù theå phaân loaïi: ñaøm thoaïi gôïi môû, ñaøm thoaïi

cuûng coá, ñaøm thoaïi toång keát, ñaøm thoaïi kieåm tra.

Trang-115-

Döïa vaøo tính chaát nhaän thöùc cuûa hoïc sinh goàm, ñaøm thoaïi taùi hieän, ñaøm thoaïi giaûi

thích – minh hoïa, ñaøm thoaïi kieåm tra.

Nhìn chung phöông phaùp ñaøm thoaïi chia ra 2 daïng chính :

(1) Ñaøm thoaïi taùi hieän

Laø phöông phaùp ñaøm thoaïi, trong ñoù nhöõng caâu hoûi vaø traû lôøi höôùng vaøo cuûng coá, oân

taäp caùc noäi dung ñaõ hoïc hoaëc toång keát, kieåm tra baøi môùi. Taùc duïng ñaøm thoaïi taùi hieän laø giuùp

hoïc sinh reøn luyeän trí nhôù vaø taïo söï tin töôûng cho hoïc sinh trong vieäc naém vöõng tri thöùc.

(2) Ñaøm thoaïi gôïi môû (ñaøm thoaïi phaùt trieãn)

Giaùo vieân ñaët ra moät heä thoáng caâu hoûi lieân tieáp nhau ñeå hoïc sinh suy nghó vaø traû lôøi

töøng caâu hoûi ñeå tìm ra tri thöùc môùi maø tröôùc ñoù baûn thaân hoïc sinh chöa coù kieán thöùc naøy.

Ñaøm thoaïi gôïi môû coù 2 daïng sau:

- Ñaøm thoaïi gôïi môû Algorit : caâu hoûi ñaët theo moät trình töï Algorit, hoïc sinh suy nghó seõ tìm

keát quaû.

- Ñaøm thoaïi gôïi môûi neâu vaán ñeà : Heä thoáng caùc caâu hoûi- traû lôøi xuaát phaùt töø tình huoáng coù

vaán ñeà, chöùa ñöïng ñieàu ñaõ bieát vaø caùi chöa bieát. hoïc sinh phaûi tö duy vaø traû lôøi laàn luôït

caùc hoûi thì cuoái cuøng ñöa ra ñöïôïc keát quaû giaûi quyeát vaán ñeà ñoù.

(e) Öu ñieåm vaø nhöõng haïn cheá cuûa phöông phaùp ñaøm thoaïi

So vôùi phöông phaùp truyeàn thuï nhö phöông phaùp thuyeát trình, phöông phaùp ñaøm thoaïi

coù chuù yù ñeán vai troø chuû theå nhaän thöùc cuûa hoïc sinh vaø neáu vaän duïng toát phöông phaùp seõ coù

nhöõng öu ñieåm sau :

Öu ñieåm

- Ñieàu khieån toát hoaït ñoäng tö duy cuûa hoïc sinh, kích thích tính tích cöïc hoaït ñoäng nhaän thöùc

cuûa hoïc sinh.

- Boài döôõng cho hoïc sinh naêng löïc dieãn ñaït baèng lôøi nhöõng vaán ñeà khoa hoïc moät caùch

chính xaùc, ñaày ñuû, goïn gaøng, nhôù laâu taøi lieäu.

- Giuùp giaùo vieân thu ñöôïc tín hieäu ngöôïc töø hoïc sinh moät caùch nhanh goïn ñeå kòp thôøi ñieàu

chænh hoaït ñoäng cuûa mình vaø hoïc sinh. Thoâng qua ñoù giaùo vieân vöøa coù vai troø chæ ñaïo

nhaän thöùc toaøn lôùp, vöøa chæ ñaïo nhaän thöùc cuûa töøng hoïc sinh.

Nhöõng haïn cheá

- Neáu vaän duïng khoâng kheùo leùo, ñaøm thoaïi taùi hieän chieám nhieàu thôøi gian thì khoâng phaùt

trieån trí tueä cuûa hoïc sinh.

- Neáu quaù nhieàu caâu hoûi seõ maát nhieàu thôøi gian, aûnh höôûng keá hoaïch leân lôùp.

- Ñaøm thoaïi coù theå trôû thaønh ñoái thoaïi giöõa giaùo vieân vaø moät vaøi hoïc sinh, khoâng thu huùt

toaøn lôùp tham gia vaøo hoaït ñoäng chung.

2. NHÖÕNG YEÂU CAÀU CÔ BAÛN TRONG VIEÄC SÖÛ DUÏNG PHÖÔNG PHAÙP

Trang-116-

(a) Ñaët caâu hoûi

Ñaëc ñieåm cuûa caâu hoûi toát:

- Caâu hoûi phaûi kích thích söï suy nghó, ñoøi hoûi hoïc sinh phaûi gia coâng trí nhôù vaø vaän duïng tri

thöùc, traùnh caâu hoûi coù, khoâng? Ñuùng, sai? Neáu coù giaûi thích lyù do?

- Caâu hoûi phaûi vaén taét, roõ raøng, deã hieåu vaø ñaày ñuû, moãi laàn neân hoûi moät caâu, neân duøng

ngoân ngöõ ñôn giaûn, vöøa söùc trình ñoä hoïc sinh, traùnh nhöõng caâu hoûi hai nghóa lôø môø, hoûi kyõ

laïi khi coù nhieàu caâu traû lôøi.

- Caâu hoûi phaûi coù muïc ñích, lieân quan tröïc tieáp tôùi taøi lieäu cô baûn trong baøi vaø ñöôïc ñaët

ñuùng vò trí vaø ñuùng luùc trong baøi ñeå nhaán maïnh ñieåm choát.

- Caâu hoûi kích thích söï quan saùt (ñaët ñieåm, bieän phaùp).

- Caâu hoûi vaän duïng phöông phaùp logíc, höôùng daãn khaû naêng khaùi quaùt hoùa, heä thoáng hoùa

caùc moái quan heä nhaân quaû...

- Ñoái vôùi caâu hoûi taùi hieän, giaùo vieân ñoøi hoûi hoïc sinh phaûi tích cöïc ñöa ra noäi dung taøi lieäu

ñaõ ñöôïc lónh hoäi tröôùc ñaây, vaïch ra yù nghóa cô baûn cuûa tri thöùc ñaõ hoïc, vaän duïng nhöõng tri

thöùc ñaõ hoïc ñoù ñeå giaûi quyeát vaán ñeà môùi. Caâu hoûi phaûi neâu ñöôïc baûn chaát cuûa nhöõng söï

vaät, hieän töôïng hình thaønh vaø phaùt trieån tö duy logic.

- Khoái löôïng cuûa nhöõng khaùi nieäm trong caâu hoûi cuûa giaùo vieân khoâng ñöôïc vöôït quaù khaû

naêng tìm ra caâu traû lôøi cuûa hoïc sinh (caâu hoûi vöøa söùc vaø ñeå hoïc sinh coù thôøi gian suy nghó

traû lôøi).

Soaïn caâu hoûi: Ñaët caâu hoûi ôû nhieàu daïng khaùc nhau

- Loaïi xaùc ñònh : Ai? Taïi sao? Theá naøo? Ôû ñaâu? Bao giôø? Caùch naøo? Laøm gì?

- Loaïi löïa choïn vaø giaûi thích.

- Loaïi gôïi môû: lieät keâ, moâ taû, chöùng minh, giaûi thích, so saùnh, phaân tích, toång hôïp.

- Loaïi ñaùnh giaù: nhaän xeùt, pheâ bình, yù kieán rieâng, thí duï.

- Loaïi gôïi môû söï ham muoán hieåu bieát baøi môùi? Ñieän laø gì?

- Loaïi loâi cuoán söï chuù yù cuûa hoïc sinh lô ñeãnh hoaëc thôø ô: “Anh haõy toùm taét caùc ñieàu vöøa

noùi xong”.

- Loaïi gôïi môû baøi giaûng môùi, caâu hoûi maïch laïc, coù heä thoáng, theo trình töï ñaõ hoaïch ñònh

caån thaän tröôùc, ñi töø ñieàu ñaõ bieát, töø deã ñeán khoù, töø nguyeân nhaân ñeán keát quaû hoaëc theo

phöông phaùp quy naïp hay suy dieãn.

- Kích thích hoïc sinh suy nghó töï laäp theo maãu trong saùch hoaëc cuûa thaày “coøn ai muoán ñoùng

goùp yù kieán, muoán hoûi gì, yù kieán rieâng veà vaán ñeà naøy, coù theå giaûi baèng caùch khaùc hôn…”.

- Caâu hoûi phaûi coù ñaùp aùn keøm theo ñeå ñaùnh giaù caâu traû lôøi cuûa hoïc sinh.

Kyõ thuaät ñaët caâu hoûi vaø goïi hoïc sinh traû lôøi:

Trang-117-

Giaùo vieân ñaët caâu hoûi cho toaøn lôùp, nghe suy nghó (noùi chaäm raõi, lôùn ñeå moïi ngöôøi

cuøng nghe, khoâng laëp laïi nhieàu laàn), chæ ñònh cho hoïc sinh traû lôøi. Khi hoïc sinh naøo ñoù traû lôøi

xong, caàn yeâu caàu caùc hoïc sinh khaùc nhaän xeùt boå sung caâu traû lôøi (ñuùng, sai, thieáu, thöøa, dieãn

ñaït roõ hôn) nhaèm kích thích chuù yù vaø kích thích hoaït ñoäng chung cuûa toaøn lôùp. Giaùo vieân

cuõng taïo ñieàu kieän cho hoïc sinh ñính chính, boå sung. Sau ñoù giaùo vieân nhaán maïnh caâu traû lôøi

ñuùng cuûa hoïc sinh.

Vaán ñeà goïi hoïc sinh, neân traùnh goïi moät soá hoïc sinh nhieàu laàn vaø boû queân moät soá khaùc.

Muoán nhö vaäy neân duøng nhöõng theû teân vaø duøng caùch naøo ñoù ñeå ñaùnh daáu soá hoïc sinh traû lôøi

trong giôø hoïc. Caâu hoûi phaûi vöøa söùc trình ñoä ngöôøi hoïc, ñeå duy trì nhòp ñieäu caàn thieát cuûa

phöông phaùp ñaøm thoaïi vaø baûo ñaûm tính caù bieät trong daïy hoïc. Giaùo vieân chuaån bò nhöõng caâu

hoûi khoù vaø caâu hoûi deã, neân daønh caâu hoûi khoù cho hoïc sinh gioûi. Tuy nhieân, vaán ñeà naøy coøn

phuï thuoäc vaøo tình huoáng cuûa lôùp, ñoâi luùc hoïc sinh khaù cuõng theo doõi söï phaùt bieåu cuûa caâu

hoûi deã vaø hoïc sinh keùm cuõng hieåu ñöôïc caâu hoûi khoù nhôø söï daãn daét töøng böôùc cuûa giaùo vieân.

(b) Thaùi ñoä cuûa giaùo vieân :

Khuyeán khích hoïc sinh traû lôøi baèng caâu hoûi phuï, neùt maët vui töôi, laéng nghe, teá nhò,

khoâng cheá dieãu caâu traû lôøi sai, khoâng khí thoaûi maùi khoâng coù söï choáng ñoái, traùnh ñoái thoaïi

tay ñoâi giöõa giaùo vieân vaø hoïc sinh hoaëc nhoùm rieâng. Giaùo vieân neân laéng nghe thaéc maéc cuûa

hoïc sinh, phöùc taïp neân ñeå cuoái baøi giaûng hoaëc dieãn trình, giaùo vieân seõ giaûi thích.

Thaêm doø laø moät kyõ xaûo “ñaøo xôùi” suy nghó cuûa hoïc sinh ñeå tìm ra yù töôûng, yù kieán.

Caùc kieåu thaêm doø nhö :

- Im laëng – cho pheùp hoïc sinh coù thôøi gian suy nghó vaø coù theå noùi vôùi baïn nhieàu hôn (coù

giôùi haïn thôøi gian).

- Khích leä – “xin cöù tieáp tuïc”

- Chi tieát hoùa – “haõy cho toâi bieát roõ hôn”.

- Laøm roõ – “yù baïn ñònh noùi gì vôùi”

- Thaùch thöùc – “nhöng neáu ñieàu ñoù ñuùng, thì ñieàu gì seõ…”

- Baèng chöùng – “baïn coù baèng chöùng gì cho thaáy raèng…”.

- Söï lieân quan – “phaûi, nhöng phöông phaùp duøng vaøo ñaây theá naøo…”.

- Neâu thí duï : “cho toâi moät ví duï cuï theå veà…”.

Trong tröôøng hôïp hoïc sinh khoâng traû lôøi caùc caâu chuùng giaùo vieân ñaët ra, coù theå do caùc

caâu hoûi khoâng roõ raøng hoaëc baøi giaûng chöa roõ troïng taâm. Vì theá, giaùo vieân phaûi tìm caùch ñaët

laïi caâu hoûi khaùc phuø hôïp vôùi khaû naêng nhaän thöùc cuûa hoïc sinh.

(c) Ñaùnh giaù caâu traû lôøi cuûa hoïc sinh :

Trang-118-

Ñeå hoïc sinh bieát caâu traû lôøi ñuùng hay sai nhieàu ít baèng caùch hieåu moät caùch khaùc caâu

traû lôøi cuûa hoïc sinh hoaëc gôïi môû theâm nhöng khoâng neân thaønh thoùi quen luoân nhaéc laïi caâu traû

lôøi cuûa hoïc sinh. Khi hoïc sinh traû lôøi giaùo vieân löu yù:

- Caâu traû lôøi phaûi roõ raøng ñeå moïi ngöôøi coù theå nghe thaáy roõ.

- Nhöõng nhaän thöùc sai laàm hoaëc nhöõng tin töùc khoâng chính xaùc, caàn ñöôïc söûa chöõa, boå sung

ngay .

- Khoâng khí trong lôùp thoaûi maùi, hôïp taùc, khoâng coù söï choáng ñoái giöõa hoïc sinh.

- Vieäc quan troïng nhaát phaûi laøm laø nghe caâu traû lôøi. Haõy xem xeùt boán khaû naêng coù theå vaø

caùc öùng xöû cuûa hoïc sinh.

(1) Traû lôøi ñuùng: khen ngôïi, thöøa nhaän hoïc sinh ñoù.

(2) Traû lôøi ñuùng moät phaàn : ñaàu tieân khaúng ñònh phaàn traû lôøi ñuùng, roài ñeà nghò ngöôøi

khaùc boå sung, caûi tieán phaàn khoâng ñuùng.

(3) Traû lôøi sai:

- Ghi nhaän ñoùng goùp cuûa hoïc sinh ñoù, söûa caâu traû lôøi, khoâng phaûi söûa hoïc sinh.

- Ñeà nghò nhöõng ngöôøi khaùc traû lôøi.

- Neáu caàn laøm roõ theâm, thoâng baùo vôùi hoïc sinh seõ quay trôû laïi.

- Khoâng pheâ bình hoïc sinh.

(4) Khoâng traû lôøi:

- Ñöøng laøm to chuyeän, hoûi moät hoïc vieân khaùc.

- Ñaët laïi caâu hoûi döôùi daïng khaùc.

- Duøng caùc phöông tieän nhìn ñeå laøm saùng toû caâu hoûi roài hoûi laïi.

- Giaûng laïi khaùi nieäm ñoù hoaëc yeâu caàu hoïc vieân tìm trong caùc taøi lieäu tham khaûo.

3. MOÄT SOÁ ÑÒNH HÖÔÙNG ÑAÙNH GIAÙ BAØI DAÏY BAÈNG PHÖÔNG PHAÙP ÑAØM

THOAÏI Để đánh giá một bài dạy bằng phương pháp thuyết trình người ta căn cứ cào các yếu tố sau:

• Caùc chöùc naêng daïy hoïc cuûa phöông phaùp

- Ñaøm thoaïi coù khôi daäy söï chuù yù cuûa hoïc sinh hay khoâng?

- Ñaøm thoaïi coù taïo ñöôïc yù thöùc veà vaán ñeà ôû hoïc sinh hay khoâng?

- Ñaøm thoaïi coù taùi hieän ñöôïc kieán thöùc ôû hoïc sinh khoâng?

- Ñaøm thoaïi coù daãn daét hoïc sinh trieån khai phaùt trieån kieán thöùc môùi khoâng?

- Ñaøm thoaïi coù vaän duïng cuûng coá kieán thöùc hay khoâng?

• Caáu truùc ñaøm thoaïi

- Baøi ñaøm thoaïi coù tuaân thuû theo caùc böôùc caáu truùc cuûa noù hay khoâng?

• Kyõ thuaät ñaët caâu hoûi

- Caâu hoûi coù deã hieåu, roõ raøng phuø hôïp vôùi trình ñoä cuûa hoïc sinh hay khoâng?

- Coù khoaûng thôøi gian thích öùng ñeå kích thích hoïc sinh suy nghó khoâng?

Trang-119-

• Vai troø chuû theå cuûa giaùo vieân

- Phaûn öùng cuûa thaày giaùo tröôùc caùc caâu traû lôøi cuûa hoïc sinh: coù gaây ñoäng cô hoïc taäp toát

khoâng?

- Giaùo vieân coù khuyeán khích kích thích tính tích cöïc ñoùng goùp yù kieán (caâu traû lôøi) cuûa hoïc

sinh hay khoâng?

- Giaùo vieân coù daãn daét hoïc sinh traû lôøi ñuùng höôùng, ñuùng noäi dung cuûa caâu hoûi hay

khoâng?

II. PHÖÔNG PHAÙP THAÛO LUAÄN

1. NHỮNG CƠ SỞ CHUNG

(a) Khái niệm Phöông phaùp thaûo luaän laø phöông phaùp duøng lôøi noùi trong ñoù giaùo vieân hoaëc tröôûng

nhoùm gôïi môû ñoäng vieân vaø toå chöùc cho hoïc sinh tham gia yù kieán veà moät vaán ñeà môû, treân cô

sôû ñoù ruùt ra keát luaän, kieán thöùc môùi, xaùc ñònh vaø laøm saùng toû vaán ñeà, trao ñoåi yù kieán, tin töùc

lieân quan ñeán baøi hoïc, chuaån bò cho moät keá hoaïch tìm toøi hay nghieân cöùu vaán ñeà...vv.

(b) Ñaëc ñieåm cuûa phöông phaùp thaûo luaän:

- Ñaây laø phöông phaùp toå chöùc vieäc hoïc taäp mang tính tích cöïc, töï löïc, töï giaùc raát cao vaø

coù tính chaát chuû theå.

- Ñoøi hoûi ngöôøi hoïc phaûi coù kieán thöùc, kinh nghieäm, coù ñuû taøi lieäu tham khaûo.

- Ngöôøi hoïc tìm ra kieán thöùc môùi döôùi söï gôïi môû cuûa giaùo vieân.

- Phaùt huy tính tích cöïc, nhìn vaán ñeà nhieàu goùc caïnh khaùc nhau.

- Veà maët xaõ hoäi : thaûo luaän taïo ñieàu kieän phaùt trieån quan heä giöõa caùc thaønh vieân nhoùm

hoïc sinh, nghe, noùi, tranh luaän, laõnh ñaïo.

- Veà maët giaùo duïc phaùt trieån tính daân chuû, hôïp taùc ôû hoïc sinh.

(c) Muïc ñích sö phaïm cuûa phöông phaùp:

- Taïo cho hoïc sinh coù cô hoäi laäp luaän baûo veä yù kieán cuûa mình.

- Taïo cho hoïc sinh coù cô hoäi laéng nghe yù kieán cuûa baïn vaø ñieàu chænh quan ñieåm cuûa

mình

- Ñöa ra moät yù kieán quyeát ñònh chung cuûa moät nhoùm hoaëc moät taäp theå töø nhieàu yù kieán,

kinh nghieäm khaùc nhau

2. PHAÂN LOAÏI PHÖÔNG PHAÙP THAÛO LUAÄN

(a) Thaûo luaän coù höôùng daãn:

Toaøn lôùp hay nhoùm nhoû cuøng ñeà taøi thaûo luaän hoaëc khaùc ñeà taøi thaûo luaän, nhaèm ñöa

ra nhieàu yù kieán keát quaû khaùc nhau töø ñoù thoáng nhaát chung laïi döôùi söï höôùng daãn cuûa giaùo

vieân.

Trang-120-

(b) Baùo caùo Xeâmina coù thaûo luaän:

Sau khi baùo caùo chuyeân ñeà, ngöôøi nghe seõ ñoùng goùp yù kieán hoaëc neâu thaéc maéc, moät

hoaëc nhieàu ngöôøi seõ trao ñoåi yù kieán vôùi ngöôøi nghe, daãn ñeán keát luaän.

(c) Toïa ñaøm:

Theo cuøng moät chuû ñeà, coù nhieàu yù kieán coù theå maâu thuaãn, khoâng khí oân hoaø, khoâng pheâ

bình yù kieán, töï ruùt ra keát luaän.

(d) Tranh luaän :

Thaûo luaän cuøng moät ñeà taøi, nhieàu ngöôøi coù nhieàu yù kieán, coù theå baùc boû yù kieán ngöôøi

khaùc ñeå baûo veä yù kieán nhoùm treân cô sôû coù daãn chöùng taøi lieäu, khoâng khí khaù caêng thaúng.

Trong daïy hoïc kyõ thuaät ôû baäc THCN vaø daïy ngheà, giaùo vieân thöôøng söû duïng phöông phaùp

thaûo luaän nhoùm coù söï höôùng daãn.

3. ÖU ÑIEÅM VAØ HAÏN CHEÁ

(a) Öu ñieåm

− Taêng khaû naêng giao tieáp hoïc sinh vaø giaùo vieân hoaëc hoïc sinh vôùi hoïc sinh.

− Nhieàu ngöôøi trình baøy ñöôïc nhieàu yù kieán döôùi goùc nhìn khaùc nhau. Vôùi thaùi ñoä hieåu

bieát vaø chaáp nhaän.

− Coù khaû naêng xöû lyù thoâng tin, nhaïy beùn vôùi caùc quyeát ñònh.

− Phaùt huy tính töï giaùc, tích cöïc, töï löïc cuûa hoïc sinh.

− Taêng tinh thaàn hôïp taùc, töï toå chöùc cuûa hoïc sinh.

(b) Nhöõng haïn cheá

− Soá ngöôøi thaûo luaän nhoùm phaûi coù giôùi haïn.

− Haïn cheá chuû ñeà moät soá noäi dung, moät soá hoïc sinh.

− Toán nhieàu thôøi gian chuaån bò, tieán haønh, ñuùc keát.

− Ngöôøi tham gia phaûi coù kinh nghieäm vaø ñuû taøi lieäu tham khaûo.

− Ngöôøi hoïc khoù chòu vì phaûi suy nghó, chuù yù nhieàu, goùp yù kieán nhieàu.

− Moät soá ngöôøi coøn chuû quan, thaønh kieán daãn ñeán baûo thuû, nguïy bieän, laïc ñeà.

4. TOÅ CHÖÙC THAÛO LUAÄN NHOÙM

(a). Chuaån bò

Giaùo vieân choïn muïc tieâu cho buoåi thaûo luaän, nghóa laø xaùc ñònh roõ ngöôøi hoïc bieát, hieåu

nhöõng gì vaø muoán thöïc hieän ñieàu gì trong hoaït ñoäng thaûo luaän hoïc sinh seõ laøm ñöôïc gì vôùi

nhöõng thoâng tin vaø yù töôûng trong thaûo luaän (tranh luaän/phaûn baùc treân cô sôû hôïp lyù), baøi taäp

goàm caùc caâu hoûi ñöôïc vieát leân baûng phaán hoaëc baûng laät, hoaëc caâu hoûi phaùt tay keøm caùc

thoâng tin caàn thieát cho nhoùm hoaït ñoäng vaø ít thaéc maéc, caâu hoûi veà tình huoáng ñaõ giaûi quyeát

ñöôïc hoaëc chöa giaûi quyeát, ñaâu laø coát loõi cuûa vaán ñeà, thoâng tin naøy ôû ñaâu coù laøm caùch naøo

naøo ñeå coù thoâng tin ñoù hoaëc caâu hoûi ñoù, vaán ñeà caàn giaûi quyeát trong moät buoåi hoïc, giaû ñònh

Trang-121-

hoaëc giaûi thuyeát, tieâu chí cuûa caâu hoûi ñaët ra. Caùc nhoùm cuøng moät baøi taäp hoaëc nhöõng baøi taäp

khaùc nhau.

Giaùo vieân soaïn phaàn nhaäp ñeà, nhöõng tieâu ñeà chính, caâu hoûi gôïi môû, thaùch thöùc ñeå loâi

cuoán chuù yù cuûa hoïc sinh chuû ñeà thaûo luaän.

Giaùo vieân xaùc ñònh roõ soá nhoùm, caùc nhoùm thöôøng phaûi baùo caùo phuø hôïp, caøng nhieàu

nhoùm thì thôøi baùo caøng nhieàu, hình thöùc baùo caùo (ñaïi dieän nhoùm trình baøy, hoaëc baûng bieåu

treo töôøng, phim trong, ñoùng vai).

Soá ngöôøi trong moãi nhoùm töø 3 – 7 ngöôøi laø toát vaø hôïp lyù, soá ngöôøi lyù töôûng laø 3

ngöôøi/nhoùm ñôn giaûn, nhaát trí cao. Soá ngöôøi 4 -7 ngöôøi phöùc taïp, nhieàu yù ( lôùn hôn 07 ngöôøi

laø nhoùm lôùn). Caùch choïn ngöôøi trong moãi nhoùm ngaãu nhieân, döï kieán, ñeám soá theo sôû thích

quan heä baïn beø chuû ñeà, nhoùm troïng taâm khaû naêng töø thaønh vieân tröôûng nhoùm, thö kyù, thaønh

vieân), nhoùm hình thaønh theo töøng buoåi, hoaëc hoïc kyø: nhoùm theo buoåi caùc thaønh vieân haêng

say, nhoùm theo hoïc kyø ñeå lieân keát, hôïp taùc, cuõng deã meät moûi.

Hoaït ñoäng toå nhoùm ña daïng: ñoäng naõo, saém vai, laøm döï aùn nghieân cöùu tình huoáng,

laøm vieäc theo caëp ñoäng naõo phaùt yù vaø phaân tích yù kieán...

Chuaån bò nôi thaûo luaän, phöông tieän hoã trôï cho buoåi thaûo luaän vaên phoøng phaåm cho

thaûo luaän, vò trí caùc nhoùm ngoài thaûo luaän nhìn thaáy maët nhau.

(b). Tieán haønh thaûo luaän

Coù nhieàu caùch tieán haønh thaûo luaän tuøy thuoäc vaøo muïc ñích nhieäm vuï, chuû ñeà cuûa baøi

daïy. Moät caùch tieáp caän thöôøng ñöôïc söû duïng laø cho hoïc sinh bieát ñeà taøi thaûo luaän veà muïc

ñích cuûa baøi, sau ñoù goïi hoïc vieân phaùt bieåu yù kieán veà ñeà taøi vaø keá ñeán ñaët caâu hoûi thaùch thöùc

ñeå hoïc vieân traû lôøi. Vì laø moät caâu hoûi thaùch thöùc neân caâu ñaùp thöôøng chæ traû lôøi moät phaàn naøo

thoâi. Töø ñoù giaùo vieân (nhoùm tröôûng) loâi cuoán hoïc sinh vaøo vieäc phaùt bieåu yù kieán. YÙ kieán seõ

ñöôïc chia nhoû giaûi quyeát töøng phaàn hoaëc giaûi quyeát theo kieåu keá thöøa moùc xích, hoaëc thay

ñoåi quan ñieåm veà moät vaán ñeà, trình baøy theo thöù töï thôøi gian hoaëc chæ roõ söï khaùc nhau vaø

gioáng nhau giöõa caùc loaïi yù kieán trong thaûo luaän...

Duy trì cuoäc thaûo luaän:

Ñeå duy trì cuoäc thaûo luaän tieán haønh soâi noåi giaùo vieân phaûi thænh thoaûng ñöa ra nhöõng

caâu hoûi gôïi môû. Nhöng neân traùnh traû lôøi nhöõng caâu hoûi cuûa lôùp. Neáu moät caâu hoûi ñöôïc ñaët ra

cho giaùo vieân thì giaùo vieân neân ñöa laïi caû lôùp baèng caùch noùi. Thí duï nhö : “Tröôùc khi toâi coù yù

kieán, toâi muoán nghe yù kieán cuûa caùc em” hoaëc “Em naøo muoán traû lôøi caâu hoûi ñoù khoâng?”. Ñeå

traùnh hoïc sinh coù xu höôùng hoûi thaày, giaùo vieân vöøa theo doõi thaûo luaän vöøa vieát leân baûng

nhöõng ñieåm quan troïng keát quaû cuûa thaûo luaän. Ñieàu naøy laøm cho hoïc sinh coù caûm giaùc laø

nhöõng ñoùng goùp ñaõ ñöôïc ghi nhaän vaø cuõng khuyeán khích hoï tham gia tích cöïc hôn.

Löu yù söï tham gia ñeàu ñaën cuûa taát caû thaønh vieân:

Trang-122-

Trong thaûo luaän coù xu höôùng caùc hoïc sinh lanh leï, xoâng xaùo thöôøng thích phaùt bieåu

coøn caùc hoïc sinh deø daët ít tham gia. Nhieäm vuï cuûa giaùo vieân laø laøm cho moïi ngöôøi ñeàu ñoùng

goùp yù kieán. Caùc hoïc sinh ít noùi caàn ñöôïc ñoäng vieân theâm baèng caùch giaùo vieân ñöa ra nhöõng

caâu nhö : “Em muoán theâm gì vaøo yù kieán vöøa roài khoâng?” hoaëc “Ñeà nghò em phaùt bieåu yù kieán

vöøa roài theo caùch khaùc?” hoaëc “Em thaáy coøn lyù do gì khaùc khoâng?”. Nhöõng caâu hoûi naøy taïo

dòp cho hoïc sinh kieåm ñieåm vaø phaùn ñoaùn nhöõng yù kieán cuûa mình vaø cuõng cho hoï thaáy raèng

yù kieán cuûa hoï ñaõ ñöôïc nghe ñeå giuùp cho hoïc sinh coù söï coá gaéng tìm hieåu, löu yù nhöõng hoïc

vieân coù gaëp khoù khaên khi phaùt bieåu yù kieán.

Trong quaù trình thaûo luaän ñoâi khi coù nhöõng phaùt bieåu sai laàm hoaëc khoâng thích hôïp

theo söï mong muoán cuûa giaùo vieân. Giaùo vieân khoâng neân laáy ñoù laøm moät vaán ñeà tranh luaän.

Neân ñôïi gaàn cuoái giôø khi toùm taét môùi ñem vaán ñeà ra ñeå tieáp tuïc trao ñoåi theâm.

Höôùng daãn thaûo luaän ñi tôùi keát quaû mong muoán:

Ñeán ñieåm naøo ñoù cuûa thaûo luaän, lôùp baét ñaàu löïa choïn nhöõng yù kieán vaø ñeà nghò noåi

baät, giaùo vieân caàn phaûi höôùng daãn söï löïa choïn ñoù vaø lieät keâ leân baûng ñeå moïi ngöôøi ñeàu thaáy.

Nhöõng keát luaän neân giöõ voâ danh khoâng caàn phaûi ñöôïc neâu roõ laø cuûa ai ñaõ ñoùng goùp, coù theå

laáy bieåu quyeát.

(c). Keát thuùc thaûo luaän: Ñaùnh giaù buoåi thaûo luaän

− Söï chuaån bò ñeà taøi thaûo luaän cuûa thaønh vieân lôùp; Soá ngöôøi tham gia thaûo luaän.

− Noäi dung thaûo luaän so vôùi muïc ñích – yeâu caàu ñaët ra.

− Khoâng khí buoåi thaûo luaän coù hôïp lyù, tranh luaän, coù thoaû maõn tröôùc khi ra veà khoâng.

Toùm laïi buoåi thaûo luaän toát:

Nhaäp ñeà ñeå söûa soaïn cho hoïc sinh veà vaán ñeà seõ thaûo luaän vaø thu huùt söï chuù yù cuûa

hoïc sinh. Coù theå môû ñaàu baèng:

− Xaùc ñònh moät hoaëc nhieàu söï vieäc; Xaùc ñònh moät yù kieán; Duøng moät thí duï minh hoaï.

− Duøng moät baøi dieãn trình ñeå chöùng minh hoaëc tranh aûnh...vv.

Xaây döïng thaûo luaän treân cô sôû kieán thöùc vaø kinh nghieäm cuûa hoïc sinh ñaõ coù.

Ñaët caâu hoûi quanh chuû ñeà ñeå giöõ cuoäc thaûo luaän lieân tuïc khoâng laïc ñeà, hoûi xa ñeà ôû möùc ñoä

toái thieåu, duy trì cuoäc thaûo luaän cho caàn baèng. Ngay khi baét ñaàu hay khi kích thích söï tham

döï töï giaùc vaø giöõ ñaø naøy suoát buoåi. Khuyeán khích hoïc sinh ruït reø vaø giôùi haïn hoïc sinh quaù

khích.

Khoâng neân ñeå hoïc sinh ghi cheùp maø ñeå hoï taäp trung thaûo luaän. Giaùo vieân (hoïc

sinh) neân ghi (löu) nhöõng yù quan troïng, nhöõng keát luaän treân baûng.

Toùm taét tieåu keát sau moãi phaàn vaø cuoái cuøng toùm taét toång keát baøi.

Trang-123-


Caâu 1: Phöông phaùp ñaøm thoaïi: khaùi nieäm, ñaëc ñieåm, yù nghóa sö phaïm?

Caâu 2: Phöông phaùp ñaøm thoaïi coù nhöõng loaïi naøo? Haõy neâu öu nhöôïc ñieåm cuûa phöông phaùp

ñaøm thoaïi?

Caâu 3: Neâu ngaén goïn nhöõng yeâu caàu cô baûn khi söû duïng phöông phaùp ñaøm thoaïi?

Caâu 4: Ñeå ñaùnh giaù baøi daïy baèng phöông phaùp ñaøm thoaïi, ngöôøi ta caên cöù vaøo nhöõng yeáu toá

naøo?

Caâu 5: Phöông phaùp thaûo luaän: ñònh nghóa, ñaëc ñieåm, muïc ñích sö phaïm?

Caâu 6: Phöông phaùp thaûo luaän coù nhöõng loaïi naøo? Haõy neâu öu nhöôïc ñieåm cuûa phöông phaùp

thaûo luaän?

Caâu 7: Trình baøy quy trình toå chöùc baøi daïy baèng phöông phaùp thaûo luaän?

Trang-124-

BAØI 4. TOÅ CHÖÙC DAÏY THÖÏC HAØNH A. MUÏC TIEÂU DAÏY HOÏC

Sau baøi hoïc naøy, ngöôøi hoïc coù khaû naêng:

- Trình baøy ñöôïc caùch phaân loaïi cuûa phöông phaùp thöïc haønh vaø baûn chaát cuûa töøng loaïi.

- Trình baøy ñöôïc caùch vaän duïng phöông phaùp thöïc haønh 3 böôùc, 4 böôùc, 6 böôùc.

- Trình baøy ñöôïc öu nhöôïc ñieåm cuûa phöông phaùp thöïc haønh.

B. NOÄI DUNG

I. CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT VEÀ PHÖÔNG PHAÙP DAÏY THÖÏC HAØNH

1. KHAÙI NIEÄM

Daïy hoïc ñöôïc dieãn ra döôùi nhieàu hình thöùc toå chöùc khaùc nhau nhaèm ñaït ñöôïc caùc

muïc tieâu daïy hoïc cuõng nhö phuø hôïp vôùi nhieàu noäi dung lyù thuyeát hay thöïc haønh. ÔÛ phaàn naøy

chæ xeùt ñeán caùc phöông phaùp daïy hoïc chuû ñaïo trong vieäc toå chöùc giôø hoïc thöïc haønh.

Phöông phaùp daïy thöïc haønh laø phöông phaùp daïy hoïc höôùng ñeán vieäc lónh hoäi vaø hình

thaønh moät kyõ naêng, kyõ xaûo hoïat ñoäng ngheà nghieäp.

2. NHIEÄM VUÏ CUÛA DAÏY THÖÏC HAØNH

− Hoaøn thieän vaø vaän duïng hieåu bieát kyõ thuaät

− Hình thaønh vaø reøn luyeän kyõ naêng kyõ xaûo lao ñoäng

− Hình thaønh vaø phaùt trieån tö duy kyõ thuaät, boài döôõng naêng löïc kyõ thuaät

− Thöïc hieän caùc chöùc naêng giaùo duïc nhö taùc phong lao ñoäng, hôïp taùc, ñoäc laäp saùng taïo,

giaûi quyeát vaán ñeà, veä sinh moâi tröôøng.

− Thöïc haønh kieåm nghieäm lyù thuyeát

3. PHAÂN LOAÏI

Phöông phaùp daïy thöïc haønh ñöôïc phaân loaïi theo noäi dung vaø hình thöùc.

Phaân loaïi theo noäi dung:

- Thöïc haønh nhaän bieát: Laø xaùc ñònh vaät maãu, ñoøi hoûi hoïc sinh phaûi coù khaû naêng quan saùt.

Giaùo vieân phaûi höôùng daãn hoïc sinh quan saùt baèng giaùc quan vaø keát hôïp caùc phöông tieän

daïy hoïc khaùc, caùc bieân phaùp so saùnh, ñoái chieáu vaø höôùng daãn hoïc sinh coù kyõ naêng, thoùi

quen quan saùt.

Phöông phaùp dạy thöïc haønh laø phöông phaùp daïy học maø trong ñoù hoïc sinh döïa vaøo söï

quan saùt giaùo vieân laøm maãu vaø tieán haønh thöïc haønh töï löïc döôùi söï höôùng daãn cuûa giaùo

vieân, nhaèm giuùp cho hoïc sinh reøn luyeän kyõ naêng thöïc haønh.

Trang-125-

- Thöïc haønh khaûo saùt: Ñoøi hoûi hoïc sinh phaûi phaân tích caùc döõ kieän ñeå coù ñuû cô sôû naém

vöõng noäi dung.

- Thöïc haønh kieåm nghieäm: Ñoái vôùi moät noäi dung hoïc sinh ñaõ naém ñöôïc veà maët lyù thuyeát

vaø thöïc haønh ñeå kieåm nghieäm lyù thuyeát ñoù. ÔÛ hình thöùc naøy ta coù theå giaû thuyeát (giaû

thuyeát laø nhöõng phoûng ñoaùn hôïp lyù döïa treân cô sôû khoa hoïc. Giaû thuyeát coù theå ñuùng

hoaëc sai, ñuùng khi keát quaû thöïc haønh phuø hôïp giaû thuyeát, sai khi keát quaû khoâng phuø hôïp

giaû thuyeát).

- Thöïc haønh theo quy trình saûn xuaát : Nhaèm reøn luyeän hoïc sinh coù kyõ naêng, kyõ xaûo nhö:

thöïc hieän moät saûn phaåm, thieát keá, söû duïng duïng cuï (ño kieåm tra, vaän haønh, caàm tay, ña

muïc ñích), söûa chöõa, thaùo raùp.

b. Phaân loaïi theo hình thöùc:

Phöông phaùp thöïc haønh 4 böôùc, phöông phaùp thöïc haønh 3 böôùc, phöông phaùp thöïc

haønh 6 böôùc.

4. QUAÙ TRÌNH HÌNH THAØNH KYÕ NAÊNG

Hình 3.1: Quá trình hình thành kỹ năng - Hoạt động của giáo viên và học sinh 15

Kyõ naêng coù nhieàu loaïi, nhöng chuùng thöôøng ñöôïc hình thaønh theo nhöõng quy luaät nhaát

ñònh, thöôøng baét ñaàu töø vieäc nhaän thöùc vaø keát thuùc laø bieåu hieän ôû haønh ñoäng cuû theå. Coù theå

toùm taét theo hình treân.

Qua sô ñoà treân cho ta thaáy, quaù trình hình thaønh kyõ naêng ôû hoïc sinh goàm ba giai ñoaïn:

(1) Giai ñoaïn hình thaønh ñoäng cô vaø lónh hoäi hieåu bieát caàn thieát cho hoaït ñoäng.

Keát quaû cuûa giai ñoaïn naøy laø hình thaønh bieåu töôïng vaø hình aûnh haønh ñoäng, bao goàm

15 Xem Nguyễn Văn Bính, Traàn Sinh Thaønh vaø Nguyeãn Vaên Khoâi: Phöông phaùp daïy kyõ thuaät coâng nghieäp. Nhaø xuaát baûn Giaùo duc, Haø noäi, naêm 1999, trang 84.

Ñònh höôùng, thoâng tin kyõ thuaät

Laøm maãu Huaán luyeän

Hình aûnh, bieåu töôïng vaän ñoäng

Ñoäng hình vaän ñoäng

Kyõ naêng

Lónh hoäi hieåu bieát kyõ thuaät

Baét chöôùc Luyeän taäpHS

KQ

GV

Trang-126-

nhaän thöùc veà muïc ñích, nhieäm vuï vaø trình töï caùc ñoäng taùc caàn thöïc hieän. Ñeå ñaït ñöôïc keát

quaû naøy giaùo vieân phaûi ñònh höôùng taïo ñoäng cô hoïc taäp vaø caùc hieåu bieát caàn thieát cho hoïc

sinh.

(2) Giai ñoaïn taïo döïng ñoäng hình vaän ñoäng: Nhaèm chuyeån bieåu töôïng vaän ñoäng thaønh

caùc vaän ñoäng tay chaân, hay coøn goïi laø ñoäng hình vaän ñoäng. Ñoäng hình coù ñöôïc nhôø quan

saùt vaø baét chöôùc moät caùch coù yù thöùc nhöõng ñoäng taùc ñang vaø ñaõ coù tröôùc ñaây. Ñeå hoã trôï

cho hoïc sinh ñoäng hình giaùo vieân caàn phaûi laøm maãu, giaûi thích kyõ löôïng cho hoïc sinh veà

haønh ñoäng caàn hình thaønh kyõ naêng.

(3) Giai ñoaïn hình thaønh kyõ naêng: Ở giai ñoaïn naøy kyõ naêng ñöôïc hình thaønh daàn daàn

nhôø taùi hieän, laëp ñi laëp laïi nhieàu laàn nhöõng ñoäng hình ñaõ coù keát hôïp vôùi vieäc phaân tích,

ñieàu chænh vaän ñoäng. Do ñoù giai ñoaïn naøy giaùo vieân caàn toå chöùc huaán luyeän cho hoïc sinh.

Töø vieäc phaân tích quaù trình hình thaønh kyõ naêng treân chuùng ta thaáy ñöôïc raèng trong daïy

thöïc haønh caàn keát hôïp söû duïng nhieàu phöông phaùp daïy hoïc ñôn leõ khaùc nhau tuøy theo muïc

ñích vaø noäi dung cuûa töøng giai ñoaïn nhö phuông phaùp laøm maãu – quan saùt, huaán luyeän –

luyeän taäp. Caùc giai ñoaïn hình thaønh kyõ naêng laø cô sôû cho vieäc thieát keá caáu truùc baøi daïy thöïc

haønh (giai ñoaïn höôùng daãn ban ñaàu, höôùng daãn thöôøng xuyeân, höôùng daãn keát thuùc) vaø caùc

phöông phaùp daïy thöïc haønh ñeà caäp ôû phaàn keá tieáp.

5. THÖÏC HIEÄN BAØI DAÏY THÖÏC HAØNH

(a) Chuaån bò:

Giaùo vieân phaûi:

- Choïn phöông aùn thöïc haønh döïa vaøo nhieàu yeáu toá nhö hoïc sinh, thôøi gian, noäi dung,

phöông tieän maø ta choïn phöông aùn caù nhaân, ñoàng loaït hay nhoùm.

- Chuaån bò duïng cuï: ÔÛ trong tình trang söû duïng ñöôïc vaø ñuû cho töøng hoïc sinh.

- Döïa treân phöông aùn thöïc haønh ñaõ choïn ñeå chia nhoùm, phaân coâng hoïc sinh.

- Kieåm tra vaø saép xeáp duïng cuï, chuù yù yeáu toá an toaøn.

- Khi ñaõ coù ñaày ñuû phöông tieän thì giaùo vieân coù theå choïn phöông aùn caù nhaân giao cho

töøng hoïc sinh thöïc hieän vôùi phöông tieän vaø thôøi gian töông ñöông nhau.

(b) Giai ñoaïn tieán haønh baøi daïy: Thoâng thöôøng ñöôïc tieán haønh theo 3 giai ñoaïn:

Giai ñoaïn höôùng daãn môû ñaàu:

Giaùo vieân phaûi söû duïng moät soá phöông phaùp daïy hoïc khaùc nhö phöông phaùp thuyeát

trình ñeå trình baøy roõ muïc tieâu baøi hoïc vaø phöông phaùp dieãn trình ñeå höôùng daãn caùch thöïc

hieän.

Giaùo vieân söû duïng caùc sô ñoà vaø nhaán maïnh vieäc söû duïng duïng cuï vaø löu yù caùc moác

kieåm, ñieåm khoùa.

Trang-127-

Giaùo vieân kieåm tra hoïc sinh veà baøi lyù thuyeát coù tính chaát baét buoäc.

Giai ñoaïn höôùng daãn thöôøng xuyeân:

Sau khi hoïc sinh ñaõ naém vöõng veà caùch thöïc hieän baøi thöïc haønh thì cho hoïc sinh tieán

haønh theo töøng nhoùm, töøng toå hay caù nhaân. Trong luùc thöïc haønh hoïc sinh ghi nhaän nhöõng keát

quaû vaøo phieáu ñeå giaùo vieân coù theå ñaùnh giaù.

Giaùo vieân phaûi theo doõi töøng nhoùm hay töøng caù nhaân ñeå höôùng daãn kòp thôøi vaø giaûi

ñaùp nhöõng thaéc maéc bao goàm caû lôùp. Phaûi coù söï phaân phoái thôøi gian ñeå höôùng daãn ñoàng ñeàu

taát caû hoïc sinh.

Giai ñoaïn höôùng daãn keát thuùc:

Yeâu caàu veà maët sö phaïm laø phaûi keát thuùc thöïc haønh tröôùc giôø qui ñònh ñeå giaùo vieân

nhaän xeùt:

+ Phaân tích keát quaû thöïc hieän vaø giaûi ñaùp thaéc maéc.

+ Löu yù nhöõng sai soùt maø ña soá hoïc sinh vaáp phaûi

+ Cuûng coá kieán thöùc ñaõ hoïc thoâng qua thöïc haønh.

II. CAÙC PHÖÔNG PHAÙP DAÏY THÖÏC HAØNH

1. PHÖÔNG PHAÙP DẠY THỰC HAØNH 4 BÖÔÙC

Muïc ñích chính cuûa daïy thöïc haønh laø hình thaønh kyõ naêng cao hôn laø kyõ xaûo. Töø caáu

truùc toå chöùc baøi daïy thöïc haønh 3 giai ñoaïn tieán haønh baøi daïy treân, ñeå daïy kyõ naêng laàn ñaàu

ngöôøi ta chia höôùng daãn môû ñaàu vaø höôùng daãn thöôøng xuyeân thaønh moät moâ hình phöông

phaùp môùi laø moâ hình phöông phaùp 4 böôùc.

• Moâ hình phöông phaùp 4 böôùc laø moät phöông phaùp ñöôïc xuaát phaùt töø thuyeát haønh ñoäng

vaø ñöôïc caûi tieán thaønh 4 böôùc coù söï dieãn trình cuûa giaùo vieân. Noù laø moät phöông phaùp quan

troïng trong daïy thöïc haønh ngheà maø ôû ñoù hoïc sinh phaùt trieån caû trí tueä vaø kyõ naêng thöïc haønh.

Coù nhieàu taùc giaû goïi phöông phaùp naøy laø phöông phaùp daïy thöïc haønh. Phöông phaùp naøy

ñöôïc tuaân thuû theo nguyeân taéc dieãn trình /laøm maãu vaø laøm theo sau ñoù tieán haønh luyeän taäp.

Trang-128-

Hình 3.2: Caáu truùc phöông phaùp daïy thöïc haønh 4 böôùc16

Böôùc 1: Môû ñaàu baøi daïy, muïc ñích cuûa böôùc naøy laø khôi daäy ñoäng cô hoïc taäp ñoái vôùi noäi

dung baøi hoïc ñoù vaø nhaèm giuùp hoïc sinh nhaän bieát ñöôïc nhieäm vuï hoïc taäp. Nhieäm vuï daïy hoïc

cuûa giaùo vieân luùc naøy laø:

- OÅn ñònh lôùp, taïo khoâng khí hoïc taäp.

- Gaây ñoäng cô hoïc taäp.

- Xaùc ñònh nhieäm vuï cuûa hoïc sinh, tieâu chuaån chaát löôïng (kyõ thuaät, qui trình, thôøi gian,

noäi quy).

- Kieåm tra söï chuaån bò duïng cuï, vaät lieäu cuûa hoïc sinh.

16Xem Arnold R, Lipsmeier A, Ott H: Berufspaedagogik Kompakt. Cornelsen, 1998, trang 39.

Böôùc 4: Töï luyeän taäp/ chuyeån hoùa - Töï thöïc hieän caùc coâng ñoaïn coâng vieäc - Can thieäp vaøo baèng söï giuùp ñôõ neáu caàn thieát - Kieåm tra keát quaû, kieåm tra caùc tieâu chuaån ñaùnh giaù- Höôùng daãn caùc kyõ naêng tieáp theo

Böôùc 3: Laøm laïi vaø giaûi thích - Laøm laïi caùc böôùc coâng vieäc vaø giaûi thích laøm caùi

gì, nhö theá naøo, taïi sao - Giaùo vieân: Ñaët caâu hoûi kieåm tra, söûa loãi, ñem ñeán

söï chaéc chaén, taïo ñoäng cô hoïc taäp, khen ngôïi, kieåm traùch, pheâ bình coù theå

Böôùc 2: Laøm maãu vaø giaûi thích - Laøm maãu vaø giaûi thích caùi gì, nhö theá naøo, taïi sao

(böôùc/coâng ñoaïn coâng vieäc laø gì? Böôùc coâng vieäc ñoù laøm nhö theá naøo? vaø taïi sao thöïc hieän coâng ñoaïn ñoù?)

- Ñöa ra nhöõng ñieåm cô baûn - Laëp laïi nhöõng böôùc coâng vieäc

Böôùc 1: Trình baøy thoâng tin baøi thöïc haønh, thao taùc caàn luyeân taäp - Khôi daäy söï chuù yù - Giôùi thieäu, laøm roõ nhieäm vuï, kieán thöùc sô boä

TÖÏ LUYEÄN TAÄP

THOÂNG TIN

LAØM MAÃU

LAØM LAÏI

Trang-129-

Böôùc 2: Giaùo vieân dieãn trình laøm maãu: Dieãn trình (giaûi thích + phaân tích).

Muïc ñích cuûa böôùc naøy laø dieãn trình laøm maãu ñeå hoïc sinh quan saùt vaø tieáp thu. Bôûi vaäy giaùo

vieân caàn chuù yù:

- Phaûi saép xeáp lôùp sao cho toaøn boä hoïc sinh coù theå quan saùt ñöôïc.

- Thöïc hieän baøi dieãn trình vôùi toác ñoä vöøa phaûi, khoâng cuøng moät luùc dieãn trình nhieàu thao

taùc.

- Giaûng giaûi cuøng vôùi bieåu dieãn.

- Ñaët caâu hoûi ñeå thuùc ñaåy lôùp suy nghó hoïc loâi keùo söï chuù yù caû lôùp vaøo nhöõng ñieåm chính.

- Nhaán maïnh nhöõng ñieåm chính.

- Laëp ñi, laëp laïi moät vaøi laàn, neáu caàn thieát coù theå kieåm tra laïi söï tieáp thu cuûa hoïc sinh.

Böôùc 3: Hoïc sinh laøm laïi vaø giaûi thích (hoïc sinh laøm töøng phaàn, bôû ngôõ).

Muïc ñích cuûa böôùc naøy laø taïo cho hoïc sinh trieån khai söï tieáp thu thaønh hoïat ñoäng chaân tay ôû

giai ñoïan ñaàu tieân coù söï giuùp ñôõ, kieåm tra cuûa giaùo vieân. Noäi dung cuûa böôùc naøy laø:

- Hoïc sinh neâu laïi vaø giaûi thích ñöôïc caùc böôùc coâng taùc.

- Hoïc sinh laäp laïi caùc böôùc coâng taùc.

- Kieåm tra, ñieåu chænh laïi hoïat ñoäng cho hoïc sinh.

Böôùc 4: luyeän taäp ñoäc laäp (HS laøm hoøan chænh).

Muïc ñích cuûa böôùc naøy laø hoïc sinh luyeän taäp kyõ naêng. Noäi dung cuûa böôùc naøy laø:

- Hoïc sinh luyeän taäp.

- Giaùo vieân quan saùt, kieåm tra, giuùp ñôõ hoïc sinh.

2. PHÖÔNG PHAÙP DẠY THỰC HAØNH 3 BÖÔÙC

Khi hoïc sinh ñaõ coù moät ít kyõ naêng veà hoaït ñoäng ngheà naøo ñoù, nhaèm luyeän taäp kyõ naêng

cao hôn , hoaëc nhöõng kyõ naêng ñôn giaûn thì giaùo vieân söû duïng moâ hình phöông phaùp daïy thöïc

haønh 3 böôùc.

Phöông phaùp naøy coù taùc duïng taïo ñieàu kieän cho hoïc sinh tieáp thu caùc qui trình thao taùc

thöïc haønh ñeå hình thaønh bieåu töôïng vaø chuyeån taïi nhöõng tri thöùc thaønh kyõ naêng thao taùc thöïc

haønh. Chính vì vaäy hoïc sinh hoïc taäp coøn bò ñoäng vaøo nhöõng gì giaùo vieân truyeàn vaø phaûi laøm

theo.

Trang-130-

Hình 3.3: Caáu truùc phöông phaùp daïy thöïc haønh 3 böôùc

3. PHÖÔNG PHAÙP DAÏY THÖÏC HAØNH 6 BÖÔÙC

Ngoaøi muïc ñích hình thaønh kyõ naêng thöïc haønh ngheà, toå chöùc daïy thöïc haønh theo moâ

hình phöông phaùp naøy coøn phaùt trieãn ôû hoïc sinh naêng löc hôïp taùc, töï thu nhaäân thoâng tin vaø kyõ

naêng laäp keá hoaïch lao ñoäng.

Moâ hình phöông phaùp 6 böôùc xaây döïng treân cô sôû cuûa lyù thuyeát hoaït ñoäng keát hôïp vôùi

chöùc naêng höôùng daãn vaø thoâng tin taøi lieäu ñeå kích thích hoïc sinh ñoäc laäp giaûi quyeát nhieäm vuï

hoïc taäp, hình thaønh nhaân caùch.

Moâ hình phöông phaùp 6 böôùc laø moät phöông phaùp ña hôïp, trong ñoù, hoïc sinh töï thu

nhaän thoâng tin, nhieäm vuï hoïc taäp vaø tieán haønh laäp keá hoaïch, qui trình, thöïc hieän chuùng theo

caùc phieáu hoïc taäp.

Caùc böôùc cuûa phöông phaùp 6 böôùc:

1. Trình baøy thoâng tin baøi thöïc haønh, - Khôi daäy söï chuù yù - Giôùi thieäu, laøm roõ nhieäm vuï, kieán thöùc sô boä

2. Trình baøy lyù thuyeát veà baøi thöïc haønh - Noäi dung lyù thuyeát, qui trình luyeän taäp - Phaân nhoùm, giao nhieäm vuï - Löu yù veà an toaøn lao ñoäng ( Hình thöùc toå chöùc hoïc: toaøn lôùp)

3. Toå chöùc luyeän taäp- Hoïc sinh luyeän taäp theo qui trình höôùng

daãn ôû böôùc 2. - Giaùo vieân quan saùt, giuùp ñôõ

TÖÏ LUYEÄN TAÄP

THOÂNG TIN

LÓNH HOÄI LYÙ THUYEÁT

Trang-131-

Hình 3.4: Caáu truùc moâ hình phöông phaùp daïy thöïc haønh 6 böôùc 17

Muïc ñích cuûa phöông

phaùp

Naâng cao naêng löïc hoaït ñoäng nhö thu nhaän thoâng tin, toå chöùc thöïc

hieän coâng vieäc;

Khôi daäy vaø vaän duïng nhöõng kinh nghieäm cuûa hoïc sinh;

Chuû ñoäng, tích cöïc hoùa ngöôøi hoïc;

Hoïc sinh ñoäc laäp thu nhaän thoâng tin;

Hoïc sinh hôïp taùc theo nhoùm ñeå töï laäp keá hoaïch laøm vieäc;

Chòu traùch nhieäm tröôùc saûn phaåm cuûa mình;

Töï toå chöùc lao ñoäng;

Töï kieåm tra – Ñaùnh giaù.

17Xem Arnold R, Lipsmeier A, Ott H: Berufspaedagogik Kompakt. Cornelsen, 1998, trang 40

1. Nhöõng höôùng daãn ban đầu, nhiệm vụ thực

hành.

6. Caùi gì phaûi ñöôïc laøm toát hôn ôû laàn sau? Trao ñoåi chuyeân moân vôùi giaùo vieân

4. Hoïc sinh thöïc hieän

nhieäm vuï theo keá hoaïch

3. Nhoùm trao ñoåi chuyeân moân vôùi giaùo vieân ñeå ñi

ñeán quyeát ñònh keá hoaïch, qui trình

5. Keát hôïp vôùi phieáu

kieåm tra

2. Nhoùm hoïc sinh töï laäp keá

hoaïch, qui trình laøm vieäc

1. Thoâng tin

6. Ñaùnh giaù

2. Keá hoaïch

3. Quyeát ñònh

4. Thöïc hieän

5. Kieåm tra

Trang-132-

Ñieàu kieän cho vieäc söû

duïng phöông phaùp

Toå chöùc hoïc theo nhoùm;

Phaûi coù caùc taøi lieäu hoïc taäp ñaày ñuû;

Coù ñuû khoâng gian vaø phöông tieän ñeå hoïc sinh hoïc theo nhoùm.

Hoïc sinh tích cöïc, töï giaùc, ñoäc laäp vaø tinh thaàn hôïp taùc (vöøa laø

ñieàu kieän vöøa laø muïc tieâu);

Öu ñieåm Tích cöïc hoùa hoïc sinh

Ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu giaùo duïc nhö chòu traùch nhieäm cao, ñoäc

laäp saùng taïo.

Haïn cheá Toán nhieàu thôøi gian, phaûi coù ñaày ñuû phöông tieän daïy hoïc nhö

phieáu daïy hoïc.

Vai troø cuûa giaùo vieân:

- Taïo ñieàu kieän cho hoïc sinh hoaït ñoäng ñoäc laäp

- Quan saùt hoïc sinh vaø coá vaán khi coù nhu caàu

- Giaùo vieân khoâng laø trung taâm cuûa quaù trình daïy hoïc.


Caâu 1: Haõy trình baøy khaùi nieäm cuûa phöông phaùp daïy thöïc haønh!

Caâu 2: Neâu quy trình hình thaønh kyõ naêng vaø vai troø cuûa giaùo vieân cuõng nhö caùc hoaït ñoäng

cuûa hoïc sinh trong quaù trình ñoù!

Caâu 3: Neâu quy trình thöïc hieän baøi daïy thöïc haønh!

Caâu 4: Haõy trình baøy baûn chaát vaø muïc ñích sö phaïm cuûa moâ hình phöông phaùp 4 böôùc!



Trang-133-

BAØI 5. HÌNH THÖÙC TOÅ CHÖÙC HOÏC A. MUÏC TIEÂU BAØI DAÏY

− Trình baøy vaø giaûi thích ñöôïc caùc ñaëc ñieåm cuûa hình thöùc daïy hoïc: daïy hoïc toøan lôùp –

tröïc dieän; daïy hoïc caù nhaân – chuyeân bieät hoùa; daïy hoïc theo nhoùm.

− Trình baøy ñöôïc khaû naêng vaän duïng cuûa hình thöùc daïy hoïc caù nhaân – chuyeân bieät hoùa.

− Trình baøy ñöôïc caùc böôùc thöïc hieän cuûa hình thöùc daïy hoïc theo nhoùm.

B. NOÄI DUNG

I. ÑAÏI CÖÔNG VEÀ HÌNH THÖÙC TOÅ CHÖÙC HOÏC

Hình thöùc toå chöùc hoïc laø moät phaïm truø cuûa phöông phaùp daïy hoïc. Noù coù muïc ñích sö

phaïm laø nhaèm vaøo caùc muïc tieâu giaùo duïc coäng ñoàng nhö giaùo duïc naêng löïc hôïp taùc, tinh thaàn

töông trôï vaø tinh thaàn hôïp taùc hoïc taäp lao ñoäng. Ñeå heä thoáng hoùa vaø phaân loaïi veà hình thöùc toå

chöùc hoïc coäng ñoàng, ngöôøi ta caên cöù vaøo moái quan heä giöõa hoïc sinh vôùi nhau vaø giöõa hoïc

sinh vaø giaùo vieân. Thöôøng coù ba hình thöùc toå chöùc hoïc laø:

(a) Daïy hoïc toaøn lôùp

(b) Daïy hoïc theo nhoùm

(c) Daïy hoïc theo caù nhaân

II. CAÙC HÌNH THÖÙC TOÅ CHÖÙC HOÏC

1. DAÏY HOÏC TOAØN LÔÙP - TRÖÏC DIEÄN

Daïy hoïc toaøn lôùp laø moät hình thöùc toå chöùc hoïc phoå bieán maø trong ñoù moái quan heä giöõa

giaùo vieân vaø hoïc sinh coù öu theá hôn moái quan heä giöõa hoïc sinh vôùi nhau vaø thaäm chí khoâng

coù moái quan heä ñoù. Trong hình thöùc daïy hoïc toaøn lôùp thöôøng xuaát hieän caùc phöông phaùp daïy

hoïc nhö phöông phaùp thuyeát trình, ñaøm thoaïi, dieãn trình. Öu ñieåm cuûa hình thöùc toå chöùc hoïc

naøy laø truyeàn ñaït ñöôïc löôïng thoâng tin cho toaøn boä hoïc sinh trong lôùp, chuaån bò baøi ít phöùc

taïp. Song cuõng coù nhöõng haïn cheá laø söï tích cöïc vaø saùng taïo cuûa hoïc sinh khoù ñöôïc trieån khai,

maët khaùc caùc muïc tieâu veà coäng ñoàng khoù coù theå thöïc hieän. Trong hình thöùc toå chöùc daïy hoïc

naøy, giaùo vieân luoân laø ngöôøi chuû theå, coøn hoïc sinh laø khaùch theå nhö baûng sau:

Baûng 3.1: Hoaït ñoäng trong hình thöùc toå chöùc hoïc toaøn lôùp tröïc dieän

Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh

Laøm maãu, dieãn trình Laøm laïi

Veõ vieát leân baûng Cheùp, veõ laïi vaøo taäp

Trình baøy vôùi vaät thöïc, moâ hình, sô ñoà, ñoà

thò...vv.

Quan saùt, theo doûi, ghi cheùp

Thuyeát trình, moâ taû, giaûi thích... Chuù yù laéng nghe, theo doûi

Höôùng daãn Thu nhaän vaø thöïc hieän

Trang-134-

Hình thöùc daïy hoïc toaøn lôùp ñöôïc söû duïng roäng raõi hôn caùc hình thöùc toå chöùc hoïc khaùc

vì noù ñaït ñöôïc muïc tieâu veà kieán thöùc cao vaø deã toå chöùc. Hôn nöõa caùc nhöôïc ñieåm cuûa noù coù

theå khaéc phuïc baèng caùch giaùo vieân xen keõ thay ñoåi caùc hình thöùc toå chöùc hoïc khaùc.

2. DAÏY HOÏC CAÙ NHAÂN – CHUYEÂN BIEÄT HOÙA

Daïy hoïc caù nhaân laø moät hình thöùc cuûa hình thöùc toå chöùc coäng ñoàng hoïc taäp maø trong

ñoù söï caù theå hoùa ñöôïc ñeà cao. Hoïc sinh coù theå töï toå chöùc hoïc taäp ñoäc laäp theo toác ñoä phuø hôïp

vôùi khaû naêng cuûa mình. Trong thöïc teá giaùo vieân thöôøng söû duïng khoaûng 10 – 15 phuùt ngay

trong hình thöùc daïy hoïc toaøn lôùp nhö töï cuûng coá baøi hoïc, giaûi baøi toaùn aùp duïng,... Hình thöùc

toå chöùc hoïc naøy khoâng phaûi laø hình thöùc töï hoïc maø laø döôùi söï höôùng daãn tröïc tieáp vaø theo keá

hoaïch ñònh tröôùc cuûa giaùo vieân. Muïc ñích sö phaïm cuûa noù laø:

− Caù bieät hoùa veà khaû naêng hoïc taäp: Hoïc sinh töï toå chöùc quaù trình hoïc cuûa mình

− Caù bieät hoùa veà toác ñoä hoïc: HS tö xaùc ñònh toác ñoä hoïc phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm cuûa mình

Daïy hoïc caù nhaân coù theå ñöôïc toå chöùc khi:

(a) Chuaån bò baøi hoïc môùi: Hoïc sinh ñöôïc nhaän nhieäm vuï töï hoïc naøo ñoù veà baøi hoïc môùi.

Ví duï: Hoïc sinh ñoïc taøi lieäu vaø ruùt ra nhöõng ñaëc ñieåm cuûa caùc phöông phaùp daïy hoïc : thuyeát

trình, ñaøm thoaïi, thaûo luaän, dieãn trình vaø trình baøy tröïc quan ñeå chuaån bò cho baøi : “Caùc hình

thöùc toå chöùc daïy“.

(b) Tieáp tuïc phaùt trieån: Hoïc sinh vaän duïng nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc ñeå töï tìm ra nhöõng

kieán thöùc môùi.

Ví duï: Hoïc sinh töï veõ caùc hình chieáu ñöùng, caïnh sau khi ñaõ bieát caùch veõ hình chieáu baèng.

(c) Vaän duïng vaø cuûng coá: Khi hoïc sinh ñaõ coù kieán thöùc.

Ví duï: Hoïc sinh vaän duïng kieán thöùc veõ hình chieáu ñöùng, caïnh, baèng ñeå theå hieän veõ ba hình

chieáu ñoù veà moät chi tieát khaùc.

Moät soá caâu hoûi ñònh höôùng cho vieäc toå chöùc daïy hoïc caù nhaân:

(1) Muïc tieâu daïy hoïc naøo hoaëc phaàn muïc tieâu daïy hoïc naøo thích hôïp cho vieäc daïy hoïc

theo caù nhaân? ÔÛ möùc ñoä khoù cuûa baøi hoïc caù nhaân hoïc sinh coù theå hoïc taäp ñoäc laäp

ñöôïc khoâng vaø thôøi gian ñeå thöïc hieän coù tính hieäu quaû hay khoâng?

(2) Hoïc sinh ñaõ coù nhöõng kieán thöùc, kyõ naêng vaø phöông phaùp naøo ñeå thöïc hieän vieäc töï

hoïc? Hoïc sinh coù thoùi quen hoïc taäp ñoäc laäp khoâng? Hoïc sinh caàn nhöõng kieán thöùc naøo

ñeå giaûi quyeát vieäc töï hoïc ñoù?

(3) Nhöõng phieáu giao baøi, phöông tieän caàn thieát naøo phaûi chuaån bò cho hoïc sinh? Noù ñaùp

öùng ñöôïc chöùc naêng ñieàu khieån hoïc sinh khoâng?

(4) Nhieäm vuï, baøi taäp vaø söï phaân phoái nhieäm vuï cho hoïc sinh phaûi nhö theá naøo? Ñòa ñieåm

thöïc hieän nhieäm vuï hoïc taäp ñöôïc thöïc hieän ôû ñaâu?

Trang-135-

(5) Choã naøo trong khi hoïc sinh thöïc hieän ñoäc laäp seõ gaëp khoù khaên vaø caàn nhöõng bieän

phaùp naøo ñeå giuùp ñôõ hoïc sinh?

(6) Vieäc tieán haønh ñaùnh giaù thaønh tích, keát quaû hoïc taäp cuûa töøng caù nhaân hoïc sinh phaûi

ñöôïc tieán haønh nhö theá naøo? Cuûng coá kieán thöùc caàn phaûi gaây ñöôïc söï chuù yù cuûa hoïc

sinh bôûi muïc ñích cuûa hình thöùc naøy khoâng chæ nhaèm muïc tieâu hoïc sinh hoïc taäp ñoäc

laäp maø coøn phaùt trieån kieán thöùc, kyõ naêng, kyõ xaûo ôû hoïc sinh. Vieäc ñaùnh giaù coù theå töï

hoï hoaëc thoâng qua ñaøm thoaïi hay kieåm tra vieát hay laøm tieáp baøi hoïc döôùi daïng baøi taäp

veà nhaø.

3. DAÏY HOÏC THEO NHOÙM

Daïy hoïc nhoùm laø moät hình thöùc toå chöùc coäng ñoàng hoïc taäp maø trong ñoù khoaûng töø 3

ñeán 7 hoïc sinh cuøng thöïc hieän moät nhieäm vuï hoïc taäp moät caùch ñoäc laäp. Hoïc theo nhoùm hoïc

sinh coù ñieàu kieän trao ñoåi yù kieán cuûa mình veà noäi dung vaø cuøng vôùi caùc hoïc sinh khaùc trong

nhoùm tìm ra moät lôøi giaûi chung. Qui trình toå chöùc daïy hoïc nhoùm ñöôïc tieán haønh theo caùc

böôùc nhö sau: (a) Giao bài tập, hình thành nhóm

• Tuyên bố mục tiêu hoạt động nhóm; • Giải thích hoạt động phải thực hiện và kết quả mong đợi; Phân nhóm (cỡ nhóm và cách

chia nhóm) • Cung cấp thông tin, nguồn lực và thời gian; Các câu hỏi của học sinh

(b) Các nhóm làm việc • Giám sát tiến độ công việc; Thông báo thời gian còn lại; Gợi ý khi cần thiết

(c) Trình bày kết quả • Hướng dẫn các nhóm trình bày • Các nhóm trình bày • Đúc kết và rút kinh nghiệm

Tùy theo nhiệm vụ của các nhóm, giáo viên có thể tổ chức học theo nhóm theo hai kiểu

sau: Taát caû caùc nhoùm cuøng coù nhieäm vuï hoïc taäp gioáng nhau vaø caùc nhoùm khoâng coù chung

moät nhieäm vuï hoïc taäp. Sau ñaây laø sô ñoà moâ taû qui trình toå chöùc daïy hoïc theo nhoùm (hình 3.5)

Daïy hoïc nhoùm, vai troø trung taâm cuûa giaùo vieân ñöôïc giaûm ñi. Moãi moät hoïc sinh coù theå

hoaït ñoäng hoïc taäp theo khaû naêng cuûa mình moät caùch ñoäc laäp vaø coù theå trao ñoåi yù kieán, laäp

luaän cuûa mình tröôùc nhoùm. Thoâng qua ñoù maø ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu daïy hoïc veå khaû naêng hôïp

taùc, khaû naêng pheâ phaùn vaø ñoäc laäp, töï giaùc hoïc taäp. Cuõng nhö caùc hình thöùc toå chöùc hoïc treân

(toaøn lôùp, caù nhaân) ñöôïc thöïc hieän xen keõ vôùi nhau thì toång hôïp ñöôïc taát caû caùc öu ñieåm vaø

laøm giaûm ñi raát nhieàu nhöõng haïn cheá.

Trang-136-

Hình 3.5: Caáu truùc toå chöùc giôø daïy hoïc theo nhoùm


Caâu 1: Haõy trình baøy ñaëc ñieåm cuûa hình thöùc daïy hoïc toaøn lôùp – tröïc dieän!

Caâu 2: Haõy trình baøy ñaëc ñieåm khaû naêng vaän duïng cuûa hình thöùc daïy hoïc caù nhaân – chuyeân

bieät hoùa!

Caâu 3: Haõy trình baøy ñaëc ñieåm vaø caùc böôùc thöïc hieän cuûa hình thöùc daïy hoïc theo nhoùm?

• Giai ñoaïn 1: Nhaän bieát vaán ñeà, phaân tích vaán ñeà thaønh caùc muïc nhoû. Chia nhoùm, giao nhieäm vuï. Laäp keá hoaïch thöïc hieän • Giai ñoaïn 2: Laøm vieäc theo nhoùm. Ñuùc keát caùc thoâng tin Thaûo luaän caùc lôøi giaûi Trình baøy keát quaû • Giai ñoaïn 3: Thuyeát trình vaø thoáng nhaát keát quaû nhoùm. Caûi tieán vaø hoaøn thieän keát quaû Hoïc keát quaû vöøa tìm ñöôïc cho ñeán khi thaønh thaïo

Vaán ñeà/ Nhieäm vuï

Toaøn lôùp

Caùc nhoùm

Thoáng nhaát keát quaû

Toaøn lôùp

Cuûng coá

1. Gaây yù thöùc 2. Phaân tích vaán

ñeà 3. Giao nhieäm vuï 4. Laäp keá hoaïch 5. Laøm vieäc nhoùm

nhoû 6. Thoáng nhaát keát quaû 7. Cuûng coá

Trang-137-

BAØI 6. PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC GIAÛI QUYEÁT VAÁN ÑEÀ A. MUÏC TIEÂU DAÏY HOÏC

− Ñònh nghóa vaø giaûi thích ñöôïc phöông phaùp daïy hoïc giaûi quyeát vaán ñeà.

− Neâu vaø giaûi thích ñöôïc baûn chaát cuûa tình huoáng coù vaàn ñeà trong phöông phaùp daïy hoïc

giaûi quyeát vaán ñeà.

− Giaûi thích vaø cho ví duï veà caùc ñaëc tröng cuûa phöông phaùp daïy hoïc giaûi quyeát vaán ñeà.

− Trình baøy ñöôïc khaùi nieäm, yù nghóa sö phaïm, caùc ñieåm quan troïng caàn löu yù khi söû

duïng daïy hoïc giaûi quyeát vaán ñeà baèng phöông phaùp nghieân cöùu tình huoáng.

− Trình baøy ñöôïc khaùi nieäm, yù nghóa sö phaïm, caùc ñieåm quan troïng caàn löu yù khi söû

duïng daïy hoïc giaûi quyeát vaán ñeà baèng phöông phaùp daïy hoïc theo döï aùn.

B. NOÄI DUNG

1. KHAÙI NIEÄM

Phöông phaùp daïy hoïc giaûi quyeát vaán ñeà laø caùch thöùc, con ñöôøng maø giaùo vieân aùp

duïng trong vieäc daïy hoïc ñeå laøm phaùt trieån khaû naêng tìm toøi khaùm phaù ñoäc laäp cuûa hoïc sinh

baèng caùch ñöa ra caùc tình huoáng coù vaán ñeà

Phöông phaùp daïy hoïc giaûi quyeát vaán ñeà laø caùch thöùc toå chöùc cuûa giaùo vieân nhaèm

taïo ra moät chuoãi tình huoáng coù vaán ñeà vaø ñieàu khieån hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh nhaèm ñoäc laäp

giaûi quyeát caùc vaán ñeà hoïc taäp.

2. ÑAËC TRÖNG CUÛA DAÏY HOÏC GIAÛI QUYEÁT VAÁN ÑEÀ:

Goàm coù boán ñaëc tröng sau:

2.1. ÑAËC TRÖNG CÔ BAÛN CUÛA DAÏY HOÏC GIAÛI QUYEÁT VAÁN ÑEÀ LAØ XUAÁT TÖØ

TÌNH HUOÁNG COÙ VAÁN ÑEÀ

− Tình huoáng coù vaán ñeà (THCVÑ) luoân luoân chöùa ñöïng noäi dung caàn xaùc ñònh, moät

nhieäm vuï caàn giaûi quyeát, moät vöôùng maéc caàn thaùo gôõ... vaø do vaäy, keát quaû cuûa vieäc

nghieân cöùu vaø giaûi quyeát THCVÑ seõ laø tri thöùc môùi, nhaän thöùc môùi hoaëc phöông thöùc

haønh ñoäng môùi ñoái vôùi chuû theå.

− Tình huoáng coù vaán ñeà ñöôïc ñaëc tröng bôûi moät traïng thaùi taâm lyù xuaát hieän ôû chuû theå

trong khi giaûi quyeát moät baøi toaùn, maø vieäc giaûi quyeát vaán ñeà ñoù laïi caàn ñeán tri thöùc

môùi, caùch thöùc haønh ñoäng môùi chöa heà bieát tröôùc ñoù. Coù 3 yeáu toá caáu thaønh THCVÑ:

Nhu caàu nhaän thöùc hoaëc haønh ñoäng cuûa ngöôøi hoïc; Söï tìm kieám nhöõng tri thöùc vaø

phöông thöùc haønh ñoäng chöa bieát; Khaû naêng trí tueä cuûa chuû theå, theå hieän ôû kinh

nghieäm vaø naêng löïc.

− Ñaëc tröng cô baûn cuûa THCVÑ laø nhöõng luùng tuùng veà lyù thuyeát vaø thöïc haønh ñeå giaûi

quyeát vaán ñeà; noù xuaát hieän nhôø tính tích cöïc nghieân cöùu cuûa chính ngöôøi hoïc. THCVÑ

laø moät hieän töôïng chuû quan, moät trang thaùi taâm lyù cuûa chuû theå, traïng thaùi luùng tuùng

Trang-138-

xuaát hieän trong quaù trình nhaän thöùc nhö moät maâu thuaãn giöõa chuû theå vaø khaùch theå

nhaän thöùc trong hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi öùng vôùi moät muïc tieâu xaùc ñònh. Nhöõng thaønh

phaàn chuû yeáu cuûa moät tình huoáng hoïc taäp goàm:

o Noäi dung cuûa moân hoïc hoaëc chuû ñeà;

o Tình huoáng khôûi ñaàu;

o Hoaït ñoäng trí löïc cuûa hoïc sinh trong vieäc traû lôøi caâu hoûi hoaëc giaûi quyeát vaán ñeà;

o Keát quaû hoaëc saûn phaåm cuûa hoaït ñoäng;

o Ñaùnh giaù keát quaû.

Tình huoáng coù vaán ñeà trong daïy hoïc laø:

− Khi hoïc sinh muoán ñaït ñöôïc moät muïc tieâu hoïc taäp naøo ñoù, nhöng hoï khoâng bieát laøm

theá naøo ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu ñoù. Khi ñoù xuaát hieän moät tình huoáng coù maâu thuaãn (maãu

thuaãn nhaän thöùc), maø hoïc sinh muoán ñaït ñöôïc muïc tieâu baét buoäc hoï phaûi ñoäng naõo

vaán ñeà caàn giaûi quyeát;

− Vaán ñeà nhö laø moät maâu thuaãn giöõa caùi ñaõ bieát vaø caùi chöa bieát

− Bao haøm moät caùi gì chöa bieát ñoøi hoûi phaûi tìm toøi saùng taïo, coù hoaït ñoäng cuûa tö duy

− Chöùa ñöïng moät ñieàu gì ñoù chöa bieát, laø ñieàu kieän cho söï suy nghó..

Toùm laïi: Ñaëc ñieåm noåi baät cuûa tình huoáng coù vaán ñeà laø: Nhu caàu, höùng thuù; Caâu hoûi

hay vaán ñeà: chöùa ñöïng caùi ñaõ bieát vaø chöa bieát; coù khaû naêng giaûi quyeát ñöôïc.

Tình huoáng coù vaán ñeà ñöôïc giaùo vieân taïo ra ôû nhöõng daïng khaùc nhau nhö: Ñoät bieán,

baát ngôø, khoâng phuø hôïp, xung ñoät, baùc boû, löïa choïn.

2.2. QUAÙ TRÌNH DAÏY HOÏC THEO PHÖÔNG PHAÙP GQVÑ ÑÖÔÏC CHIA THAØNH

NHÖÕNG GIAI ÑOAÏN COÙ MUÏC ÑÍCH CHUYEÂN BIEÄT.

Coù nhieàu caùch chia böôùc, chia giai ñoaïn ñeå giaûi quyeát vaán ñeà. Ví duï:

− John Dewey ñeà nghò 5 böôùc ñeå giaûi quyeát vaán ñeà: Tìm hieåu vaán ñeà; Xaùc ñònh vaán

ñeà; Ñöa ra nhöõng giaû thuyeát khaùc nhau ñeå giaûi quyeát vaán ñeà; Xem xeùt heä quaû cuûa

töøng giaû thuyeát döôùi aùnh saùng cuûa nhöõng kinh nghieäm tröôùc ñaây; Thöû nghieäm giaûi

phaùp thích hôïp nhaát.

− Kudriasev chia 4 giai ñoaïn: Söï xuaát hieän cuûa chính vaán ñeà vaø nhöõng kích thích ñaàu

tieân thuùc ñaåy chuû theå GQVÑ; Chuû theå nhaän thöùc saâu saéc vaø chaáp nhaän vaán ñeà caàn

giaûi quyeát; Quaù trình tìm kieám lôøi giaûi cho vaán ñeà ñaõ ñöôïc “chaáp nhaän“ giaûi quyeát,

lyù giaûi, chöùng minh, kieåm tra; Tìm ñöôïc keát quaû cuoái cuøng vaø ñaùnh giaù toaøn dieän caùc

keát quaû tìm ñöôïc

− Nhö vaäy hoïc taäp theo phöông phaùp GQVÑ laø hình thöùc daïy hoïc ôû ñoù ta toå chöùc ñöôïc

THCVÑ, giuùp ngöôøi hoïc nhaän thöùc noù, chaáp nhaän giaûi quyeát vaø tìm kieám lôøi giaûi

Trang-139-

trong quaù trình “hoaït ñoäng hôïp taùc“ giöõa thaày vaø troø, phaùt huy toái ña tính ñoäc laäp cuûa

sinh vieân keát hôïp vôùi söï höôùng daãn cuûa thaày giaùo.

− Ñaëc tröng ñoäc ñaùo cuûa daïy hoïc GQCÑ laø söï tieáp thu tri thöùc trong hoaït ñoäng tö duy

saùng taïo.

Sau ñaây laø moät soá ví duï veà caùc böôùc thöïc hieän daïy hoïc giaûi quyeát vaán ñeà:

Coù nhieàu taùc giaû ñeà caäâp ñeán vaán ñeà naøy, coù taùc giaû trình baøy tieán trình theo 3, 4 hoaëc

5 böôùc vaø coù taùc giaû chia daïy hoïc giaûi quyeát vaán ñeà thaønh 4 giai ñoaïn.

(a) Thöïc hieän daïy hoïc giaûi quyeát vaán ñeà theo 3 böôùc:

Böôùc 1: Tri giaùc vaán ñeà

- Taïo tình huoáng gôïi vaán ñeà

- Giaûi thích vaø chính xaùc hoùa ñeå hieåu ñuùng tình huoáng

- Phaùt bieåu vaán ñeà vaø ñaët muïc ñích giaûi quyeát vaán ñeà ñoù

Böôùc 2: Giaûi quyeát vaán ñeà

- Phaân tích vaán ñeà, laøm roõ nhöõng moái lieân heä giöõa caùi ñaõ bieát vaø caùi phaûi tìm

- Ñeà xuaát vaø thöïc hieän höôùng giaûi quyeát, coù theå ñieàu chænh, thaäm chí baùc boû vaø chuyeån

höôùng khi caàn thieát. Trong khaâu naøy thöôøng hay söû duïng nhöõng qui taéc tìm ñoaùn vaø

chieán löôïc nhaän thöùc nhö sau: Qui laï veà quen; Ñaëc bieät hoùa vaø chuyeån qua nhöõng

tröôøng hôïp giôùi haïn; Xem töông töï; Khaùi quaùt hoùa; Xeùt nhöõng moái lieân heä vaø phuï

thuoäc; Suy ngöôïc (tieán ngöôïc, luøi ngöôïc) vaø suy xuoâi (khaâu naøy coù theå ñöôïc laøm

nhieàu laàn cho ñeán khi tìm ra höôùng ñi ñuùng)

- Trình baøy caùch giaûi quyeát vaán ñeà

Böôùc 3: Kieåm tra vaø nghieân cöùu lôøi giaûi

- Kieåm tra söï ñuùng ñaén vaø phuø hôïp thöïc teá cuûa lôøi giaûi

- Kieåm tra tính hôïp lyù hoaëc toái öu cuûa lôøi giaûi

- Tìm hieåu nhöõng khaû naêng öùng duïng keát quaû

- Ñeà xuaát nhöõng vaán ñeà môùi coù lieân quan nhôø xeùt töông töï, khaùi quaùt hoùa, laät ngöôïc

vaán ñeà vaø giaûi quyeát neáu coù theå.

(b) Thöïc hieän daïy hoïc giaûi quyeát vaán ñeà theo 4 böôùc Böôùc 1: Ñöa ra vaán ñeà

- Ñöa ra caùc nhieäm vuï vaø tình huoáng; Ñöa ra muïc ñích cuûa hoaït ñoäng

Böôùc 2 : Nghieân cöùu vaán ñeà

- Thu thaäp hieåu bieát cuûa hoïc sinh; Nghieân cöùu taøi lieäu

Böôùc 3: Giaûi quyeát vaán ñeà

- Ñöa ra lôøi giaûi; Ñaùnh giaù choïn phöông aùn toái öu

Böôùc 4: Vaän duïng:

- Vaän duïng keát quaû ñeå giaûi quyeát baøi tình huoáng, vaán ñeà töông töï.

Trang-140-

2.3. QUAÙ TRÌNH DAÏY HOÏC THEO PHÖÔNG PHAÙP GQVÑ BAO GOÀM NHIEÀU

HÌNH THÖÙC TOÅ CHÖÙC ÑA DAÏNG

Quaù trình hoïc taäp coù theå dieãn ra vôùi nhöõng caùch toå chöùc ña daïng loâi cuoán ngöôøi hoïc

tham gia cuøng taäp theå, ñoäng naõo, tranh luaän döôùi söï daãn daét, gôïi môû, coá vaán cuûa thaày; ví duï:

− Laøm vieäc theo nhoùm nhoû (trao ñoåi yù kieán, khuyeát khích tìm toøi...);

− Thöïc hieän nhöõng kyõ thuaät hoã trôï tranh luaän (ngoài voøng troøn, chia nhoùm nhoû theo

nhöõng yù kieán cuøng loaïi...);

− Taán coâng naõo (brain storming), ñaây thöôøng laø böôùc thöù nhaát trong söï tìm toøi giaûi

quyeát vaán ñeà (ngöôøi hoïc thöôøng ñöôïc yeâu caàu suy nghó, ñeà ra nhöõng yù hoaëc giaûi phaùp

ôû möùc ñoä toái ña coù theå coù cuûa mình);

− Saém vai / troø chôi ñoùng vai (role play) (taäp luyeän cho ngöôøi hoïc taêng theâm khaû naêng

nghó ra nhöõng höôùng khaùc nhau vaø phaùt trieån kyõ naêng giaûi quyeát vaán ñeà vaø giaûi quyeát

xung ñoät.);

− Moâ phoûng (simulation) (coù theå coi nhö môû roäng cuûa caùch saém vai, thu huùt caû lôùp ñoàng

thôøi tham gia, treân cô sôû taát caû hoïc vieân ñaõ hieåu roõ gaây caán goác, nhaèm giaûi quyeát

nhöõng vaán ñeà phöùc taïp lieân quan ñeán nhöõng con ngöôøi, nhöõng nhoùm ngöôøi coù nhöõng

quan taâm ña daïng);

− Baùo caùo vaø trình baøy (thöïc hieän nhieàu caùch laøm, töø caù nhaân vieát, trình baøy ôû nhoùm

nhoû, baùo caùo cuûa nhoùm tröôùc caû lôùp) ...

2.4. COÙ NHIEÀU MÖÙC ÑOÄ TÍCH CÖÏC THAM GIA CUÛA HOÏC SINH KHAÙC NHAU

Tuøy theo möùc ñoä ñoäc laäp cuûa hoïc sinh trong quaù trình giaûi quyeát vaán ñeà, ngöôøi ta ñeà

caäp ñeán caùc caáp ñoä khaùc nhau, cuõng ñoàng thôøi laø nhöõng hình thöùc khaùc nhau cuûa daïy hoïc giaûi

quyeát vaán ñeà:

Trang-141-

(1) Töï nghieân cöùu vaán ñeà

Trong töï nghieân cöùu vaán ñeà, tính ñoäc laäp cuûa hoïc sinh ñöôïc phaùt huy cao ñoä. Ngöôøi

thaày chæ taïo ra tình huoáng coù vaán ñeà, ngöôøi hoïc töï phaùt hieän vaø giaûi quyeát vaán ñeà ñoù. Coù theå

chaâm chöôùc moät chuùt: giaùo vieân giuùp hoïc troø cuøng laém laø ôû khaâu phaùt hieän vaán ñeà. Nhö vaäy

trong hình thöùc naøy hoïc sinh ñoäc laäp nghieân cöùu vaán ñeà vaø thöïc hieän taát caû caùc khaâu cô baûn

cuûa quaù trình nghieân cöùu naøy.

(2) Tìm toøi töøng phaàn

Trong caùch toå chöùc naøy, hoïc sinh giaûi quyeát vaán ñeà khoâng hoaøn toaøn ñoäc laäp maø laø coù

söï gôïi yù daãn daét cuûa thaày khi caàn thieát. Phöông tieän ñeå thöïc hieän hình thöùc naøy laø nhöõng caâu

hoûi cuûa giaùo vieân vaø nhöõng caâu traû lôøi hoaëc haønh ñoäng ñaùp laïi cuûa hoïc sinh. Nhö vaäy coù söï

ñan keát thay ñoåi hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø döôùi hình thöùc ñaøm thoaïi.

Vôùi hình thöùc naøy, ta nhaän thaáy daïy hoïc giaûi quyeát vaán ñeà coù theå tieán theo phöông

phaùp ñaøm thoaïi hoaëc toå chöùc töï nghieân cöùu sau ñoù baùo caùo laïi. Neùt quan troïng cuûa daïy hoïc

giaûi quyeát vaán ñeà laø tình huoáng coù vaán ñeà chöù khoâng phaûi laø caâu hoûi. Trong moät giôø hoïc,

giaùo vieân ñaët nhieàu caâu hoûi nhaèm muïc ñích taùi hieän kieán thöùc thì ñoù khoâng phaûi laø daïy hoïc

neâu vaán ñeà. Ngöôïc laïi, trong moät soá tröôøng hôïp, vieäc giaûi quyeát vaán ñeà cuûa hoïc sinh coù theå

dieãn ra maø khoâng coù moät caâu hoûi naøo cuûa ngöôùi thaày.

(3) Trình baøy giaûi quyeát vaán ñeà

ÔÛ hình thöùc naøy, möùc ñoä ñoäc laäp cuûa hoïc sinh thaáp hôn hai hình thöùc treân. Thaày giaùo

taïo ra tình huoáng coù vaán ñeà, sau ñoù thaày tieáp tuïc ñaët vaán ñeà vaø trình baøy quaù trình suy nghó

giaûi quyeát. Trong quaù trình naøy coù söï moø maãm, döï ñoaùn, coù luùc thaønh coâng, coù pha laãn thaát

baïi phaûi ñieàu chænh phöông höôùng môùi ñi ñeán keát quaû. Nhö vaäy, kieán thöùc ñöôïc trình baøy

khoâng phaûi döôùi daïng coù saün maø chuùng ñöôïc khaùm phaù ra baèng caùch moâ phoûng vaø ruùt ngaén

quaù trình khaùm phaù thöïc.

3. ÖU ÑIEÅM VAØ HAÏN CHEÁ CUÛA PHÖÔNG PHAÙP

Öu ñieåm

- Ñaëc bieät phaùt trieån tö duy saùng taïo giaûi quyeát vaán ñeà ôû hoïc sinh.

- Vôùi tình huoáng coù vaán ñeà ngöôøi hoïc sinh thaáy ñöôïc moái lieân heä giöõa kieán thöùc cuõ vaø kieán

thöùc môùi giuùp hoï cuûng coá vaø vaän duïng kieán thöùc. Maët khaùc hoïc sinh thaáy coù nhu caàu vaø

höùng thuù trong vieäc tìm kieán thöùc môùi.

- Trong quaù trình daïy hoïc, hoïc sinh thaät söï trôû thaønh chuû theå .

Haïn cheá:

- Tuøy theo phöông phaùp cuï theå, nhìn chung toán nhieàu thôøi gian.

- Khoâng phaûi baøi hoïc naøo cuõng taïo ñöôïc tình huoáng coù vaán ñeà.

- Daïy hoïc neâu vaán ñeà ñoøi hoûi möùc ñoä caù nhaân hoùa raát cao vaø giaùo vieân coù trình ñoä cao.

Trang-142-

4. CAÙC PHÖÔNG PHAÙP CUÏ THEÅ DAÏY HOÏC GIAÛI QUYEÁT VAÁN ÑEÀ

4.1. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU TÌNH HUOÁNG

a. Khaùi nieäm:

Phöông phaùp nghieân cöùu tình huoáng laø phöông caùch toå chöùc nhaän thöùc cho hoïc sinh

döôùi daïng nghieân cöùu tình huoáng vaø giaûi quyeát tình huoáng coù vaán ñeà.

Tình huoáng trong phöông phaùp naøy ñöôïc moâ taû vaø caáu truùc laïi tình huoáng thöïc tieãn

ngheà nghieäp, chuyeân moân vaø ñöôïc giôùi haïn veà phaïm vi ñoä lôùn cuûa söï kieän. Ngöôøi hoïc thoâng

qua tình huoáng vaø vôùi kinh nghieäm cuûa mình ñeå hình thaønh quan ñieåm vaø naêng löïc quyeát

ñònh.

Phương pháp dạy học nghiên cứu tình huống là một phương pháp dạy học có tính giải quyết vấn đề, trong đó việc dạy học được tổ chức theo những tình huống gần với những tình huống lao động nghề nghiệp hoặc tình huống của cuộc sống cụ thể. Thông qua việc giải quyết vấn đề trong các tình huống, giúp người học vận dụng, lĩnh hội kiến thức, kỹ năng kỹ xảo, rèn luyện năng lực giải quyết các tình huống cuộc sống và nghề nghiệp. Dạy học theo tình huống có thể dẫn đến những kết quả đặc biệt và năng lực chuyển giao, chẳng hạn hình thành năng lực sáng tạo, khả năng vận dụng tri thức để giải quyết những nhiệm vụ hoặc tình huống phức hợp trong cuộc sống và nghề nghiệp.

Những đặc điểm chính của phương pháp nghiên cứu tình huống:

− Trường hợp được rút ra từ thực tiễn dạy học hoặc phản ánh một tình huống thực tiễn dạy học. Do đó, một trường hợp thường mang tính phức hợp và nhiều tầng bậc.

− Mục đích hàng đầu của phương pháp trừơng hợp không phải là việc truyền thụ tri thức lí thuyết mà là việc vận dụng tri thức vào việc giải quyết vấn đề trong những tình huống cụ thể.

− Học viên được đặt trước những tình huống cần quyết định, họ cần xây dựng các phương án giải quyết vấn đề cũng như đánh giá các phương án đó, để quyết định một phương án giải quyết vấn đề.

− Học viên cần xác định những phương hướng hành động có ý nghĩa quan trọng trong việc tìm ra quyết định

Muïc ñích cuûa phöông phaùp

− Luyeän taäp naêng löïc quyeát ñònh, naêng löïc nhaän xeùt;

− Töø caùc tình huoáng cuû theå ñeå hình thaønh tri thöùc toång theå töø ñoù ngöôøi hoïc coù theå vaän

duïng giaûi quyeát caùc tröôøng hôïp cuï theå trong thöïc tieãn sau naøy;

− Thöû söùc tri thöùc kinh nghieäm cuûa ngöôøi hoïc treân cô sôû ñoù hình thaønh nhaân caùch môùi.

Trang-143-

Ñieàu kieän ñeå thöïc hieän phöông phaùp

− Chöông trình moân hoïc phaûi “meàn“ ñeå coù theå tieán haønh ñöôïc phöông phaùp naøy;

− Tình huoáng phaûi vöøa söùc, coù yù nghóa, coù tính khoa hoïc.

Những giới hạn của phương pháp trường hợp:

− Phương pháp trường hợp đòi hỏi cao đối với giáo viên: Nhiệm vụ truyền thụ tri thức của giáo viên là thứ yếu. Giáo viên cần biết làm việc với tư cách là người điều phối và tổ chức quá trình học tập

− Đòi hỏi cao đối với người học: Hình thức học quen thuộc là lĩnh hội tri thức được sắp xếp sẵn một cách hệ thống từ giáo viên không còn thích hợp. Học viên cần biết vận dụng tri thức một cách tự lực. Học viên thường có khó khăn trong việc tự lực với mức độ cao.

− Đòi hỏi cao đối với các tình huống được lựa chọn. Các tình huống được lựa chọn từ thực tiễn, được mô tả rõ ràng và cần thực hiện các chức năng lí luận dạy học sau:

o Trường hợp tình huống cần chứa đựng vấn đề và xung đột

o Trường hợp tình huống cần có thể có nhiều cách giải quyết

o Trường hợp tình huống cần tạo điều kiện cho người học có thể trình bày theo cách nhìn của mình

o Trường hợp tình huống cần vừa sức, phù hợp với điều kiện thời gian và người học có thể giải quyết được trên cơ sở kiến thức và kĩ năng của họ.

b. Caùc kieåu phöông phaùp tình huoáng:

Cùng với sự phát triển của phương pháp, có nhiều dạng nghiên cứu tình huống khác nhau được xây dựng, chúng khác nhau ở qui mô và tính chất của vấn đề được mô tả cũng như trọng tâm của nhiệm vụ khi nghiên cứu tình huống. Có tình huống trọng tâm là việc phát hiện vấn đề, hoặc trọng tâm là việc giải quyết vấn đề, hay trọng tâm là việc đánh giá, phê phán cách giải quyết vấn đề trong thực tiễn. Sau đây là bảng tóm tắt một số dạng trường hợp:

Bảng 3.2. Các dạng của phương pháp trường hợp18

Bước

Dạng PP

Nhận biết vấn đề

Chiếm lĩnh thông tin

Tìm các phương án giải quyết vấn đề/Quyết định

Phê phán cách giải quyết

Trường Trọng tâm: Cần Thông tin được Tìm các phương án So sánh phương

18 Keiser 1976, trang 55

Trang-144-

hợp tìm vấn đề

(Case-

Study-

Method)

phát hiện các vấn đề ẩn: vấn đề chưa được nêu rõ

cho trước nhiều; trong đó có cả các thông tin nhiễu

giải quyết vấn đề đã phát hiện, quyết định phương án giải quyết

án giải quyết vấn đề với quyết định trong thực tế

Trường hợp giải quyết vấn đề

(Case-

Problem-

Method)

Các vấn đề đã được nêu rõ trong trường hợp

Thông tin được cung cấp đầy đủ

Trọng tâm: Tìm các phương án giải quyết và quyết định phương án giải quyết vấn đề

So sánh phương án giải quyết vấn đề với phương án thực tế

Trường hợp tìm thông tin

(Case-

Incident-

Method)

Thông tin chưa được nêu ra đầy đủ trong khi mô tả trường hợp

Trọng tâm: Cần tự thu thập thông tin cho việc giải quyết trường hợp

Tìm các phương án giải quyết và quyết định phương án giải quyết trường hợp

Trường hợp đánh giá phương án giải quyết vấn đề

(Stated-

Problem-

Method)

Các vấn đề đã được đưa ra

Các thông tin đã được cung cấp

Phương án giải quyết cũng đã được đưa ra. Người học cần tìm những phương án thay thế khác

Trọng tâm: Bình luận phương án giải quyết đã đưa ra trước

c. Các bước tiến hành của phương pháp

Tiến trình các giai đoạn được trình bày sau đây là tiến trình lý tưởng của phương pháp nghiên cứu tình huống. Trong thực tiễn vận dụng có thể linh hoạt, chẳng hạn có những giai đoạn được rút gọn, kéo dài hơn hoặc bỏ qua tùy theo các trường hợp cụ thể.

Trang-145-

Bảng 3.3: Các bước tiến hành phương pháp nghiên cứu tình huống

CÁC GIAI ĐOẠN MỤC ĐÍCH

1. Nhận biết trường hợp, tình huống : Làm quen với trường hợp

Nắm được vấn đề và tình huống cần quyết định. Tự nhận biết các mối quan hệ về chuyên môn

2. Thu thập thông tin: Thu thập thông tin về trường hợp từ các tài liệu sẵn có và tự tìm

Học cách tự lực thu thập thông tin, hệ thống hóa và đánh giá thông tin

3. Nghiên cứu, tìm các phương án giải quyết: Tìm các phương án giải quyết và thảo luận (tìm hiểu, nghiên cứu, khảo sát, điều tra)

Phát triển tư duy sáng tạo, tư duy theo nhiều hướng, làm việc trong nhóm, hiểu các ý kiến khác nhau, biết trình bày ý kiến trong nhóm

4. Quyết định: Quyết định trong nhóm về phương án giải quyết

Đối chiếu và đánh giá các phương án giải quyết trên cơ sở các tiêu chuẩn đánh giá đã được lập luận

5. Bảo vệ: Các nhóm lập luận và bảo vệ quyết định của nhóm

Bảo vệ các quyết định với những luận cứ rõ ràng, trình bày các quan điểm một cách rõ ràng, phát hiện các điểm yếu trong các lập luận

6. So sánh: So sánh các phương án giải quyết của nhóm với các quyết định trong thực tế

Cân nhắc mối quan hệ theo các phương án giải quyết khác nhau; việc quyết định luôn liên quan đến các tình huống, điều kiện, thời gian cụ thể.

Sô ñoà sau moâ taû caáu truùc hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân vaø hoïc sinh trong phöông phaùp

nghieân cöùu tình huoáng:

Trang-146-

Hình 3.6: Caáu truùc phöông phaùp nghieân cöùu tình huoáng

4.2. PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC THEO DÖÏ AÙN (Projectmethode)

Phöông phaùp daïy hoïc theo döï aùn laø moät phöông phaùp daïy hoïc thoâng qua döï aùn, trong

ñoù hoïc sinh ñöôïc ñeà xuaát, thöïc hieän döï aùn giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà trong thöïc tieãn vaø chuyeân

moân. Thoâng qua phöông phaùp daïy hoïc theo döï aùn khuyeán khích hoïc sinh hoaït ñoäng tích cöïc,

chòu traùch nhieäm giaûi quyeát moät vaán ñeà mang tính toång theå toaøn dieän lieân moân. Qua ñoù hoï

hoïc ñöôïc thaùi ñoä vaø caùch thöùc thu nhaän thoâng tin, toå chöùc thöïc hieän vaø tieán haønh, kieåm tra

hoaït ñoäng thöïc hieän moät caùch ñoäc laäp. Trong quaù trình daïy hoïc theo phöông phaùp naøy hoïc

sinh lónh hoäi ñöôïc nhöõng noäi dung mang tính lieân moân, lieân ngaønh.

Ñaëc ñieåm cuûa daïy hoïc theo döï aùn :

Döï aùn lieân quan ñeán chuyeân moân : chuyeân moân; thöïc tieån cuoäc soáng hoaëc taùc

ñoäng xaõ hoäi tích cöïc (laøm thay ñoåi caùch nghó, caùch laøm vaø coù giaù trò.)

Noäi dung döï aùn mang tính tích hôïp nhieàu lónh vöïc trong moät moân hay nhieàu moân

hoïc khaùc nhau.

Hoaït ñoäng trong döï aùn xuaát phaùt töø nhu caàu kinh nghieäm, söï quan taâm, höùng thuù

cuûa hoïc vieân vaø vöøa söùc giaûi quyeát vaán ñeà theo khaû naêng cuûa ngöôøi hoïc .

Hoaït ñoäng trong döï aùn :laø moät hoaït ñoäng hoïc taäp troïn veïn theo caáu truùc giaûi quyeát

vaán ñeà cuûa nhaø nghieân cöùu khoa hoïc .

Hoaït ñoäng trong döï aùn : laø sinh vieân hoaëc nhoùm sinh vieân töï toå chöùc töï löïc chòu

traùch nhieäm; sinh vieân tham gia tích cöïc trong caùc giai ñoaïn cuûa döï aùn, giaùo vieân

vaø caùc chuyeân gia, nhoùm coäng taùc ñoùng vai troø tö vaán giuùp ñôõ hoå trôï .

Thöïc tieãn

Giaùo vieân

Hoïc sinh

Tìm lôøi giaûi, phöông aùn

Baûo veä lôøi giaûi

Trang-147-

Hoaït ñoäng döï aùn chuû yeáu laø hoaït ñoäng hoïc taäp taäp theå, nhoùm coâng taùc, phaân coâng

coâng vieäc giöõa caùc thaønh vieân, söï saún saøng vaø naêng löïc laøm vieäc giöõa caùc thaønh

vieân tham gia .

Keát quaû cuûa döï aùn laø laø saûn phaåm ñöôïc taïo ra ( Lyù thuyeát hoaëc thöïc haønh) coù giaù

trò söû duïng mang tính khaùch theå hoaëc chuû theå, ñöôïc coâng boá giôùi thieäu .

Daïy hoïc theo döï aùn khaéc phuïc caùc haïn cheá cuûa phöông phaùp daïy hoïc truyeàn thoáng

nhö : sinh vieân thieáu kinh nghieäm thöïc tieãn , sinh vieân thieáu kieán thöùc chuyeân

ngaønh , sinh vieân khoâng bieát laøm vieäc theo nhoùm , thieáu kyõ naêng laøm vieäc, khoâng

bieát caùch trình baøy dieãn ñaït (vaên noùi vieát) vaø thieáu töï tin, ñam meâ coâng vieäc .

Muïc ñích sö

phaïm cuûa

phöông phaùp

Giaûi quyeát moät vaán ñeà toång theå lieân moân;

Naâng cao naêng löïc hoaït ñoäng nhö thu nhaän thoâng tin, toå chöùc thöïc hieän

coâng vieäc; Khuyeán khích hôïp taùc giaûi quyeát nhieäm vuï toång theå;

Khôi daäy vaø vaän duïng nhöõng kinh nghieäm cuûa hoïc sinh, chuû ñoäng, tích

cöïc hoùa ngöôøi hoïc.

Baûn chaát cuûa

hoaït ñoäng hoïc

taäp trong döï

aùn vaø baèng döï

aùn xeùt theo

phöông dieän

cuûa lyù luaän

daïy hoïc

Phaûi coù saün moät döï aùn

Hoaït ñoäng trong döï aùn theo nhöõng caáu truùc giaûi quyeát vaán ñeà

Hoïat ñoäng trong döï aùn luoân ñònh höôùng ñeán nhöõng kinh nghieäm vaø

nhöõng quan taâm cuûa hoïc vieân

Hoaït ñoäng trong döï aùn laø moät hoaït ñoäng hoïc taäp coù tính troïn veïn

Hoaït ñoäng trong döï aùn laø töï toå chöùc vaø töï chòu traùch nhieäm cuûa hoïc sinh

Hoaït ñoäng trong döï aùn chuû yeáu laø hoaït ñoäng hoïc taäp taäp theå

Hoaït ñoäng trong döï aùn luoân lieân quan ñeán chuyeân moân

Saûn phaåm cuûa hoaït ñoäng trong döï aùn luoân coù giaù trò söû duïng mang tính

khaùch theå hay chuû theå

Ñieàu kieän cho

vieäc söû duïng

phöông phaùp

Nguyeân taéc cuûa phöông phaùp daïy hoïc theo döï aùn:

- Phaûi coù moät döï aùn (moät vaán ñeà mang tính toång theå lieân moân)

- Hoïc sinh tham gia tích cöïc vôùi vai troø laø ngöôøi chuû theå trong vieäc laäp vaø

thöïc hieän döï aùn,

- Keát quaû cuûa vieäc daïy hoïc theo döï aùn laø taïo ñöôïc moät thaønh phaåm coù giaù

trò cho chuû theå hoaëc khaùch theå.

Toå chöùc hoïc theo nhoùm,

Phaûi coù caùc taøi lieäu hoïc taäp ñaày ñuû.

Phaûi laø nhöõng quan taâm cuûa hoïc sinh veà döï aùn

Döï aùn phaûi coù giaù trò ñaøo taïo

Trang-148-

Döï aùn phaûi thöïc hieän ñöôïc

Saûn phaåm cuûa döï aùn phaûi coù giaù trò söû duïng.

Öu ñieåm Tích cöïc hoùa hoïc sinh

Tö duy lieân moân, toång theå toaøn dieän

Ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu daïy hoïc chieán löôïc then choát nhö chòu traùch

nhieäm cao, ñoäc laäp saùng taïo, giaûi quyeát vaán, hôïp taùc, phaùt trieån naêng löïc giao

tieáp.

Haïn cheá Toán nhieàu thôøi gian

Hoïc sinh khoù töï xaùc ñònh ñöôïc döï aùn daïy hoïc

Phaûi coù chöông trình ñaøo taïo phuø hôïp

Caáu truùc daïy hoïc theo döï aùn : Tieán trình giaûi quyeát vaán ñeà goàm 7 böôùc : - Caûm nhaän vaán ñeà . - Nhaän thöùc vaán ñeà. - Suy nghó . - Quyeát ñònh . - Haønh ñoäng . - Theo doõi thöïc hieän . - Ñaùnh giaù keát quaû. Xaây Döïng Döï Aùn Goàm 7 Böôùc :

Phaân tích tình hình vaø choïn ñeà taøi: Döïa vaøo thoâng tin beân ngoaøi vaø beân trong coäng ñoàng, noäi boä. Tìm hieåu phaân tích nhu caàu

ngöôøi hoïc, nhu caàu coäng ñoàng vaø hoaøn caûnh thöïc teá xaõ hoäi caûi thieän moâi tröôøng keát quaû hoïc taäp . Giaùo vieân giôùi thieäu moät soá höôùng ñeà taøi, sinh vieân töï ñeà xuaát moät soá ñeà taøi, sinh vieân löïa choïn vaø cuï theå hoaù döï aùn. Tieâu chuaån choïn döï aùn daïy hoïc :

- Phaûi laø vaán ñeà quan taâm cuûa sinh vieân . - Döï aùn phaûi coù giaù trò ñaøo taïo . - Döï aùn phaûi thöïc hieän ñöôïc trong thôøi gian nhaát ñònh . - Saûn phaåm döï aùn phaûi coù giaù trò söû duïng .

Xaùc ñònh muïc tieâu toång quaùt vaø muïc tieâu cuï theå döï aùn : - Muïc tieâu toång quaùt laø muïc tieâu cuoái cuøng cho döï aùn chæ ra phöông höôùng ñi tôùi cho taát caû

nhöõng ngöôøi tham gia thöïc hieän döï aùn ñaït muïc ñích cuûa nhöõng ngöôøi laøm döï aùn. - Muïc tieâu cuï theå : SMART :Ñaëc thuø roõ raøng, ño löôøng ñöôïc, coù theå ñaït ñöôïc, coù neùt khaû

thi trong thôøi haïn nhaát ñònh, thöïc teá nhaèm traû lôøi caùc caâu hoûi : Noù laø caùi gì? Laøm caùi gì ? Khi naøo coù theå laøm ñöôïc hay khoâng (vôùi thôøi gian, tieàn baïc, nhaân söï, coù theå ño löôøng ñöôïc ) .

- Muïc tieâu toång quaùt laø con ñöôøng thuïc hieän döï aùn vaø thôøi ñieåm keát thuùc döï aùn . - Muïc tieâu cuï theå xaùc ñònh ôû töøng thôøi ñieåm vôùi ñieàu kieän : thôøi gian , tieàn baïc nguoàn löïc

coù theå ñaït ñöôïc muïc tieâu cuï theå khoâng ? Choïn chieán löôïc haønh ñoäng:

Phaân tích ñaùnh giaù nguoàn nhaân löïc taïi choå vaø beân ngoaøi : - Choïn yeáu toá thuaän lôïi, taän duïng cô hoäi giaûm toái ña, nguy cô, ruûi ro haïn cheá . - Chi phí thaáp, thôøi gian coù haïn, thôøi ñieåm cuï theå, ít toán coâng söùc .

Trang-149-

- Phaân coâng ngöôøi tham gia vaø ngöôøi chòu traùch nhieäm phoái hôïp - Coù tính khaû thi beàn vöõng . - Chi phí chaáp nhaän ñöôïc, taøi nguyeân huy ñoäng phuø hôïp ñieàu kieän . - Coù theå ñieàu chænh trong quaù trình thöïc hieän duï aùn .

Vieát döï aùn: - Coâng vieäc gì caàn laøm ? taïi sao phaûi laøm ? - Ai laøm, laøm vôùi ai ? - Laøm ôû ñaâu, khi naøo laøm, laøm vôùi ñieàu kieän gì?( vaät lieäu, thieát bò, kinh phí ) laøm nhö theá

naøo ? - Keát quaû chaát löôïng ra sao?

Phöông phaùp tieán haønh döï aùn (taäp huaán chuyeân moân, thöïc hieän ñaùnh giaù ) Nhöõng ngöôøi tham gia döï aùn caàn bieát nhieäm vuï vaø traùch nhieäm cuûa töøng thaønh vieân trong nhoùm.Thoâng tin ñöôïc cung caáp döôùi daïng moâ taû coâng vieäc vaø sô ñoà traùch nhieäm.

* Moät baûng moâ taû coâng vieäc höõu hieäu goàm : - Coâng vieäc gì neân ñaït ñöôïc Teân coâng vieäc . - Caàn laøm gì ñeå ñaït ñöôïc ñieàu ñoù . - Chòu traùch nhieäm ñoái vôùi vò trí hay coâng vieäc gì ?. - Coâng vieäc coù quyeàn gì treân phöông dieän ra quyeát ñònh thueâ ngöôøi vaø sa thaûi, quyeát ñònh

chæ tieâu . - Coù traùch nhieäm gì ( neáu coù) ñoái vôùi thoâng tin giao dòch khaùch haøng ? - Vieäc thöïc hieän ñöôïc ñaùnh giaù theá naøo ?

Sô ñoà traùch nhieäm cho moïi ngöôøi thaáy roõ ngöôøi chòu traùch nhieäm veà nhöõng coâng vieäc laøm trong toaøn boä döï aùn, phaûn aûnh söï qui moâ cuõng nhö tính phöùc taïp cuõng nhö nhu caàu cuûa döï aùn . Ngoaøi ra döï aùn coù theå ñieàu chænh, thay ñoåi. Baûng kieåm tra söï thay ñoåi cuûa döï aùn goàm : - Nhöõng thay ñoåi ñeà nghò : Ngöôøi, noäi dung, kinh phí . - Lyù do ñeà nghò thay ñoåi. - Nhöõng khu vöïc chi phí, taøi lieäu, baûn veõ cuûa döï aùn bò aûnh höôûng - Ngöôøi ñeà nghò thay ñoåi . - Ngöôøi ñaùnh giaù vaø pheâ duyeät ( Töø choái hay chaáp thuaän ) . Keá hoaïch thöïc hieän döï aùn thöôøng duøng coâng cuï :

Sô ñoà thanh hay sô ñoà Gantt do kyõ sö Henry L . Gantt phaùt minh 1917 ôû Myõ, nhieäm vuï vaø coâng vieäc . - Moác thôøi gian ( Coät naèm ngang ) ñôn vò: phuùt, giôø, ngaøy. - Caùc giai ñoaïn vaø caùc hoaït ñoäng trong 1 döï aùn ( coät doïc ) . - Caùc doaïn thaúng töôïng tröng cho hoaït ñoäng song song vaø coù theå thöïc hieän ñoàng thôøi . - Thôøi gian döï kieán baét ñaàu vaø keát thuùc [ ] : - Tieán trình thöïc söï . - Thôøi ñieåm hieän taïi .

Theo doõi vaø giaùm saùt döï aùn : - Coâng vieäc ñaõ vaø ñang thöïc hieän . - Chi phí thöïc söï so vôùi döï truø . - Hieäu quaû vaø hieäu naêng töøng phaàn cuûa döï aùn . - Söï hôïp taùc vaø phoái hôïp giöõa caùc beân . - Söï tin töông laån nhau . - Keát quaû coù phuø hôïp vôùi muïc tieâu döï truø khoâng .

Trang-150-

- Coù thay ñoåi gì khoâng ? - Ngöôøi thöïc hieän coù nhaän traùch nhieäm khoâng ?

Ñaùnh giaù döï aùn : quaù trình thöïc hieän, keát quaû kinh nghieäm ñaït ñöôïc .

Nguyeân taéc ñaùnh giaù : - Kieåm soaùt coâng vieäc hôn kieåm soaùt ngöôøi thöïc hieän . - Kieåm soaùt coâng vieäc ñaõ hoaøn thaønh töøng giai ñoaïn . - Coâng vieäc phöùc taïp caàn döïa vaøo töï kieåm soaùt vaø coù söï khích leä. - Kieåm soaùt quaù trình laøm vieäc baèng caùc döõ lieäu kieåm soaùt laø ngöôøi thöïc hieän coâng vieäc . - Kieåm soaùt coâng vieäc bình thöôøng vaø coâng vieäc ñaëc bieät . Hình thöùc : Hoïp ñònh kyø ôû cô quan, toå chöùc döï aùn : - Baùo caùo söï coá, tieán ñoä vaø taøi chaùnh . - Gaëp gôõ ( chính thöùc, khoâng chính thöùc ) . - Quan saùt hieän tröôøng . Thuû tröôûng ra quyeát ñònh baèng möùc ñoä töø thaáp tôùi cao : - Thoâng tin töï thu nhaän . - Baùo caùo töø thuoäc caáp . - Trao ñoåi yù kieán heä quaûn lyù . - Laáy yù kieán taäp theå . - Thaûo luaän vôùi taäp theå .


Caâu 1: Phöông phaùp daïy hoïc giaûi quyeát vaán ñeà laø gì? Haõy trình baøy nhöõng ñaëc tröng cuûa

phöông phaùp naøy!

Caâu 2: Haõy trình baøy baûn chaát cuûa tình huoáng coù vaán ñeà trong phöông phaùp daïy hoïc giaûi

quyeát vaán ñeà!

Caâu 3: Vai troø, khaû naêng tham gia cuûa giaùo vieân vaø hoïc sinh trong daïy hoïc giaûi quyeát vaán ñeà

nhö theá naøo?

Caâu 5: Daïy hoïc giaûi quyeát vaán ñeà baèng phöông phaùp nghieân cöùu tình huoáng: khaùi nieäm, yù

nghóa sö phaïm, caùc ñieåm quan troïng caàn löu yù khi söû duïng?

Caâu 6: Daïy hoïc giaûi quyeát vaán ñeà baèng phöông phaùp daïy hoïc theo döï aùn: khaùi nieäm, yù nghóa

sö phaïm, caùc ñieåm quan troïng caàn löu yù khi söû duïng?

Trang-151-

PHAÀN 4. KIEÅM TRA VAØ ÑAÙNH GIAÙ BAØI 1: ÑAÏI CÖÔNG VEÀ KIEÅM TRA VAØ ÑAÙNH GIAÙ

A. MUÏC TIEÂU


− Trình baøy ñöôïc caùc khaùi nieäm kieåm tra- ñaùnh giaù.

− Trình baøy ñöôïc mục ñích của kiểm tra – ñaùnh giaù.

− Giaûi thích ñöôïc caùc chức năng, tieâu chuaån vaø nguyeân taéc kieåm tra ñaùnh giaù.

B. NOÄI DUNG

I. KHAÙI NIEÄM

1. ÑÒNH NGHÓA

Kieåm tra vaø ñaùnh giaù laø moät khaâu khoâng theå thieáu trong quaù trình daïy hoïc.

− Kieåm tra: laø coââng cuï hay phöông tieän ñeå ño löôøng trình ñoä kieán thöùc, kyõ naêng, kyõ xaûo

cuûa hoïc sinh.

− Ñaùnh giaù: laø moät khaùi nieäm nhaèm xaùc ñònh möùc ñoä cuûa trình ñoä cuûa hoïc sinh.

− Moái quan heä giöõa kieåm tra vaø ñaùnh giaù: Kieåm tra - ñaùnh giaù coù moái lieân heä khaêng

khít vôùi nhau. Kieåm tra laø phöông tieän cuûa ñaùnh giaù. Ñaùnh giaù laø muïc ñích cuûa kieåm

tra. Muïc ñính ñaùnh giaù quyeát ñònh noäi dung vaø hình thöùc cuûa kieåm tra.

− Khoâng theå ñaùnh giaù maø khoâng döïa vaøo kieåm tra. Và Thi laø moät hình thöùc kieåm tra coù

taàm quan troïng ñaëc bieät, cho ñieåm laø daïng ñaùnh giaù phoå bieán nh�m xaùc ñònh trình ñoä

cuûa hoïc sinh.

2. CHÖÙC NAÊNG CUÛA KIEÅM TRA VAØ ÑAÙNH GIAÙ.

Goàm coù 3 chöùc naêng sau: So saùnh, phaûn hoài, döï ñoaùn.

− Chöùc naêng so saùnh: Giöõa MÑYC ñeà ra vôùi keát quaû đñaït ñöôïc. Neáu khoâng coù kieåm tra

vaø ñaùnh giaù thì khoâng coù döõ kieän, soá lieäu xaùc thöïc ñeå so saùnh keát quaû nhaän ñöôïc vôí

MÑYC.

− Chöùc naêng phaûn hoài: Töø thoâng tin kieåm tra vaø ñaùnh giaù, hoïc sinh töï giaùc söûa chöõa caùc

khuyeát ñieåm, phaùt huy öu ñieåm, laáp caùc loã hoång kieán thöùc cuûa mình trong quaù trình

hoïc taäp, giaùo vieân caûi tieán phöông phaùp giaûng daïy cho phuø hôïp vôùi hoïc sinh hôn, và

daàn daàn ñieàu chænh quaù trình daïy hoïc ngaøy moät toái öu.

GV ND HS

KT

Trang-152-

− Chöùc naêng döï ñoaùn: Qua keát quaû cuûa kieåm tra ñaùnh giaù giuùp giaùo vieân tieân ñoaùn ñöôïc

khaû naêng keát quaû hoïc taäp cuûa hoïc sinh trong töông lai gaàn.

3. PHAÂN LOAÏI KIEÅM TRA

− Theo hình thöùc: kieåm tra mieäng, kieåm tra vieát, kieåm tra traéc nghieäm, thöïc haønh.

− Theo noäi dung: kieåm tra kieán thöùc, kieåm tra kyõ naêng, kyõ xaûo.

− Theo tính tin caäy: kieåm tra chuû quan, kieåm tra khaùch quan.

II. MUÏC ÑÍCH CUÛA KIEÅM TRA VAØ ÑAÙNH GÍA

1. MUÏC ÑÍCH CÔ BAÛN

Laø xaùc ñònh soá löôïng vaø chaát löôïng cuûa söï giaùo duïc vaø hoïc taäp. Nhaèm kích thích giaùo

vieân daïy toát vaø hoïc sinh tích cöïc töï löïc ñeå ñaït keát quaû toát trong vieäc hoïc.

2. MUÏC ÑÍCH CUÏ THEÅ

2.1 ÑOÁI VÔÙI HOÏC SINH

− Thoâng tin kieåm tra seõ giuùp hoïc sinh ñaøo saâu kieán thöùc, heä thoáng hoùa nhöõng kieán thöùc

đã học. Khaùi quaùt hoùa nhöõng tri thöùc ñaõ ñöôïc tieáp thu vaø giuùp hoïc sinh phaùt trieån tö

duy trí nhôù.

− Giuùp hoïc sinh traùnh ñöôïc loã hoång trong tri thöùc vaø kòp thôøi boå sung.

− Giuùp hoïc sinh naâng cao tính ñoäc laäp vaø tích cöïc trong hoïc taäp, reøn luyeän thoùi quen tìm

hieåu saâu taøi lieäu hoïc taäp, tham gia tích cöïc vaøo vieäc hoïc taäp, thaûo luaän, phaân tích coù

pheâ phaùn, reøn luyeän khaû naêng giaûi quyeát vaàn ñeà trong hoïc taäp.

2.2 ÑOÁI VÔÙI GIAÙO VIEÂN

− Hieåu roõ keát quaû cuûa coâng taùc giaûng daïy daãn ñeán hoaøn thieän keát quûa hoïc taäp cuûa hoïc

sinh.

− Hoaøn chænh caùc hình thöùc toå chöùc vaø phöông phaùp giaûng daïy ñeå taêng phaàn höõu hieäu.

− Hieåu roõ trình ñoä hoïc taäp cuûa hoïc sinh đ naâng cao chaát löôïng giaûng daïy vaø laäp keá hoaïch

boái döôõng cho hoïc sinh khaù, phuï ñaïo cho hoïc sinh keùm.

2.3 ÑOÁI VÔÙI NHAØ TRÖÔØNG, PHUÏ HUYNH VAØ CAÙC CÔ QUAN GIAÙO DUÏC

− Giuùp nhaø tröôøng theo doõi tình hình hoïc taäp cuûa hoïc sinh qua ñoù ñaùnh giaù ñöôïc coâng

vieäc giaûng daïy cuûa giaùo vieân.

− Giuùp cho phuï huynh bieát roõ söï hoïc taäp cuûa con em mình, nhôø ñoù taêng cöôøng moái lieân

heä giöõa nhaø tröôøng vaø gia ñình chaët cheõ hôn.

− Giuùp cô quan giaùo duïc naém chính xaùc tình hình hoïc taäp cuûa hoïc sinh ñeå töø ñoù söûa ñoåi

laïi chöông trình vaø coù nhöõng bieän phaùp boå sung thích hôïp.

Trang-153-

III. CAÙC TIEÂU CHUAÅN CUÛA MOÄT BAØI KIEÅM TRA

Trong nhaø tröôøng, kieåm tra ñöôïc xem nhö laø phöông tieän thöôøng duøng ñeå ñaùnh giaù keát

quaû hoïc taäp cuûa hoïc sinh. Moät baøi kieåm tra caàn phải coù 3 tieâu chuaån: coù giaù trò, ñaùng tin caäy

và deã söû duïng.

1. COÙ GIAÙ TRÒ

Laø khaùi nieäm cho bieát möùc ñoä maø moät baøi kieåm tra ño ñöôïc ñuùng caùi maø noù ñònh ño.

Moät baøi kieåm tra coù giaù trò laø phaûi thöïc söï ño löôøng ñuùng vôùi ñoái töôïng caàn ño. Ñoù chính laø

noäi dung baøi kieåm tra.

Moät baøi lieåm tra coù quaù trò ñöôïc xaùc ñònh 3 ñieåm sau: Noäi dung kieåm tra, söï nhaát trí

noäi taïi cuûa baøi kieåm tra vaø söï so saùnh caùc tieâu chuaån ngoaïi lai.

− Noäi dung kieåm tra: phaûi phuø hôïp vaø bao goàm caùc phaàn quan troïng cuûa giaùo trình,

saùch giaùo khoa vaø baøi giaûng cuûa giaùo vieân.

− Söï nhaát trí noäi taïi cuûa baøi kieåm tra: phaûi theå hieän söï lieân heâä nhaát quaùn cuûa caùc caâu

hoûi trong toaøn baøi kieåm tra. Caâu hoûi coù giaù trò phaûi phaân bieät ñöôïc hoïc sinh gioûi vaø

hoïc sinh keùm.

− Söï so saùnh caùc tieâu chuaån ngoaïi lai: Cho thaáy keát quaû kieåm tra coù söï phuø hôïp vôùi

caùc keát quaû ñaùnh giaù khaùc coù ñoái töôïng töông töï.

2. ÑAÙNG TIN CAÄY

Baøi kieåm tra ñaùng tin caäy noùi leân tính chaát vöõng chaéc cuûa ñieåm soá. Möùc tin caäy cuûa

baøi kieåm tra tuøy thuoäc vaøo 3 yeáu toá:

− Vöøa söùc vôùi trình ñoä hoïc sinh theå hieän ôû ñoä khoù cuûa caâu hoûi.

− Caùc aûnh höôûng ngoaïi lai khi hoïc sinh laøm baøi.

− Söï khaùch quan cuûa ngöôøi chaám theå hieän ôû ñieåm soá oån ñònh.

3. DEÃ SÖÛ DUÏNG

Baøi kieåm tra deã söû duïng theå hieän ôû 3 khía caïnh :

− Hình thöùc toå chöùc kieåm tra: Baøi kieåm tra phaûi soaïn kyõ löôõng, traùnh nhöõng trôû ngaïi khi

hoïc sinh laøm baøi, phaûi coù höôùng daãn roõ raøng, ghi thôøi gian laøm baøi, caùc ñieåm soá vaø taøi

lieäu ñöôïc söû duïng (neáu coù).

− Deã chaám: Baøi kieåm tra phaûi coù thang ñieåm roõ raøng ñeå vieäc chaám baøi deã daøng vaø ñeå

naâng cao möùc tin caäy cuûa baøi kieåm tra.

− Ít toán keùm: ñeå thöïc hieän moät baøi kieåm tra, caùc yeáu toá nhö thôøi gian laøm baøi, chaám baøi

cuõng nhö thôøi gian soaïn ñeà vaø phöông tieän lieân heä phaûi ñöôïc giaûm thieåu. Tuy nhieân

vieäc tieát kieäm naøy khoâng aûnh höôûng ñeán tính chaát ñaùng tin caäy vaø coù giaù trò cuûa baøi

kieåm tra. Söï tieát kieäm ñuùng ñaén khoâng rôøi möùc ñoä thoûa maõn muïc ñích cuûa baøi kieåm

tra.

Trang-154-

IV. CAÙC NGUYEÂN TAÉC ÑAÙNH GIAÙ

1. KHAÙCH QUAN

− Vieäc ñaùnh giaù khoâng coù tình caûm vaø taùc nhaân ngoaïi lai xen vaøo keát quaû ñieåm soá.

− Phuø hôïp vôùi trình ñoä thöïc teá keát quaû hoïc taäp cuûa hoïc sinh.

Ñeå ñaït ñöôïc nguyeân taéc khaùch quan trong ñaùnh giaù thì ta phaûi xaùc ñònh ñuùng ñaén ñoái

vôùi ñaùnh giaù. Baøi kieåm tra nhaèm muïc ñích khaûo saùt kieán thöùc, kyõ naêng, kyõ xaûo cuûa hoïc sinh

thì vieäc ñaùnh giaù phaûi theo saùt muïc ñích ñoù.

2. DÖÏA VAØO MUÏC TIEÂU DạY HọC

− Muïc tieâu daïy hoïc laø khôûi ñieåm cuûa chöông trình giaûng daïy vaø hoïc taäp.

− Vieäc ñaùnh giaù laø xem xeùt caùc muïc tieâu ñaõ ñaït ñöôïc ñeán möùc ñoä naøo. Do ñoù ñaùnh thì

phaûi laáy muïc tieâu daïy hoïc laøm chuaån.

− Muïc tieâu giaùo duïc naøy, ngöôøi giaùo vieân khoâng tuøy tieän ñaët ra.

3. TOAØN DIEÄN

− Ñaùnh gía kieán thöùc, kyõ naêng, kyõ xaûo cuûa hoïc sinh phaûi bao goàm noäi dung ñöôïc xaùc

ñònh.

− Ñaùnh giaù khoâng nhöõng chæ chuù troïng vaøo kieán thöùc cuûa hoïc sinh maø coøn caû veà tö

töôûng chính trò, taùc phong, thaùi ñoä veà khoa hoïc kyõ thuaät.

4. ÑAÙNH GIAÙ PHAÛI THÖÔØNG XUYEÂN VAØ COÙ KEÁ HOAÏCH

− Kieán thöùc, kyõ naêng, kyõ xaûo cuõng nhö moïi hoaït ñoäng cuûa thöôøng xuyeân cuûa con ngöôøi

ñeàu vaän ñoäng vaø phaùt trieån khoâng ngöøng. Do ñoù keát quaû ñaùnh giaù chæ coù giaù trò thöïc

söï ngay trong thôøi ñieåm ñaùnh giaù. Chính vì vaäy, vieäc ñaùnh giaù chính xaùc, phaûi thöïc

hieän thöôøng xuyeân trong suoát quaù trình hoïc taäp vôùi nhieàu daïng khaùc nhau.

− Vieäc ñaùnh giaù phaûi coù keá hoaïch, phaûi nghieân cöùu thôøi gian vaø hình thöùc kieåm tra thích

hôïp.

5. ÑAÙNH GIAÙ NHAÈM CAÛI TIEÁN PHÖÔNG PHAÙP GIAÛNG DAÏY, HOAØN CHÆNH

CHÖÔNG TRÌNH HOÏC

Döïa vaøo cô sôû keát quûa cuûa kieåm tra vaø đánh giá, giaùo vieân vaø caùc cô quan giaùo duïc

tìm hieåu nhöõng taùc nhaân ñöa ñeán keát quaû ñeå phaùt huy nhöõng öu ñieåm, söûa chöõa nhöôïc ñieåm,

caûi tieán phöông phaùp giaûng daïy vaø söûa ñoåi chöông trình hoïc cho thích hôïp vôùi muïc tieâu ñaøo

taïo.

Trang-155-


Caâu 1: Kieåm tra ñaùnh giaù laø gì? Phaân tích caùc chöùc naêng cuûa kieåm tra vaø ñaùnh giaù? Cho ví

duï minh hoïa?

Caâu 2: Phaân tích muïc ñích cuûa vieäc kieåm tra vaø ñaùnh giaù?

Caâu 3: Phaân tích caùc tieâu chuaån cuûa moät baøi kieåm tra. Ñeå coâng taùc kieåm tra vaø ñaùnh giaù keát

quaû hoïc taäp cuûa hoïc sinh ñöôïc toát, chuùng ta caàn löu yù ñieàu gì?

Trang-156-

BAØI 2 CAÙC PHÖÔNG PHAÙP KIEÅM TRA A. MUÏC TIEÂU


− Trình baøy vaø giaûi thích caùc tröôøng hôïp kieåm tra vieát, vaán ñaùp vaø kieåm tra thöïc haønh .

− Trình baøy vaø giaûi thích ñöôïc öu nhöôïc ñieåm cuûa kieåm tra vieát, vaán ñaùp vaø kieåm tra

thöïc haønh .

B. NOÄI DUNG

Kieåm tra keát quaû hoïc taäp ñöôïc thöïc hieän ôû taát caû caùc khaâu cuûa quaù trình daïy hoïc. Do

ñoù caùc phöông phaùp kieåm tra cuõng laø nhöõng phöông phaùp daïy hoïc nhöng chuùng ñöôïc söû duïng

ôû giai ñoaïn giaûng daïy khi giaùo vieân coù ñaày ñuû caên cöù ñeå yeâu caàu hoïc sinh baùo caùo laïi söï lónh

hoäi taøi lieäu cuûa töøng hoïc sinh.

Caùc phöông phaùp kieåm tra kieán thöùc, kyõ naêng, kyõ xaûo goàm kieåm tra mieäng, kieåm ta vieát,

kieåm tra thöïc haønh vaø traéc nghieäm.

I. KIEÅM TRA VAÁN ÑAÙP (KIEÅM TRA MIEÄNG)

1. CAÙC TRÖÔØNG HÔÏP SÖÛ DUÏNG KIEÅM TRA VAÁN ÑAÙP

− Kieåm tra vaàn ñaùp ñöôïc söû duïng baát cöù luùc naøo trong daïy hoïc.

− Ñaàu buoåi hoïc: oân laïi baøi cuõ hay ñeå môû ñaàu baøi môùi.

− Ñang luùc giaûng baøi: ñaët caâu hoûi lieân quan ñeán kieán thöùc cuõ hay ñeå phaùt hieän tình hình

kieán thöùc cuûa hoïc sinh.

− Cuoái baøi hoïc: cuõng coá taøi lieäu ñaõ hoïc hay tröôùc khi thöïc haønh thí nghieäm.

− Kieåm tra ñònh kyø hay cuoái hoïc kyø.

2. PHAÂN LOAÏI KIEÅM TRA VAÁN ÑAÙP

− Kieåm tra caù nhaân: laø hình thöùc kieåm tra maø töøng hoïc sinh coù noäi dung rieâng.

− Kieåm tra ñoàng loaït: laø hình thöùc ñaët caâu hoûi chung vaø taát caû hoïc sinh ñeàu coù theå tham

gia traû lôøi ñöôïc.

− Kieåm tra phoái hôïp: laø hình thöùc tieán haønh kieåm tra caù nhaân vaø kieåm tra ñoàng loaït.

3. ÖU VAØ NHÖÔÏC ÑIEÅM CUÛA KIEÅM TRA VAÁN ÑAÙP

a. Öu ñieåm

− Kieåm tra vaán ñaùp giuùp cho giaùo vieân deã daøng naém ñöôïc tö töôûng vaø caùch suy luaän cuûa

hoïc sinh ñeå kòp thôøi uoán naén nhöõng sai soùt trong lôøi noùi ñoàng thôøi giuùp hoïc sinh söû

duïng ñuùng nhöõng thuaät ngöõ vaø dieãn ñaït yù moät caùch logíc.

− Hoïc sinh hieåu roõ baøi hôn vaø nhôù laâu taøi lieäu nhôø trình baøy qua ngoân ngöõ cuûa chính

mình.

− Giuùp giaùo vieân coù theå nhaän ñònh ñöôïc ngay vaø xaùc ñònh ñuùng trình ñoä cuûa hoïc sinh

nhôø hoûi theâm nhöõng caâu phuï vaø caùc chi tieát hoûi boå sung.

Trang-157-

− Kieåm tra vaán ñaùp laø phöông tieän giuùp cho hoïc sinh maïnh daïn phaùt bieåu yù kieán, luyeän

taäp khaû naêng ñoái ñaùp, dieãn ñaït yù töôûng ñöôïc chính xaùc vaø taäp cho hoïc sinh quan saùt,

suy nghó phaùn ñoaùn ñöôïc nhanh choùng.

b. Nhöôïc ñieåm

− Keát quaû traû lôøi cuûa moät soá hoïc sinh khoâng theå xem laø ñaïi dieän cho caû lôùp. Ñieåm soá

cuûa vaøi hoïc sinh khoâng giuùp cho giaùo vieân ñaùnh giaù ñuùng möùc trình ñoä chung cho caû

lôùp.

− AÙp duïng kieåm tra vaán ñaùp cho caû lôùp maát nhieàu thôøi gian.

− Caùùc caâu hoûi phaân phoái cho caùc hoïc sinh coù ñoä khoù khoâng ñoàng ñeàu nhau.

− Do nhöõng yeáu toá ngoaïi lai coù theå daãn ñeán söï chuû quan cuûa giaùo vieân.

4. VAÄN DUÏNG KIEÅM TRA VAÁN ÑAÙP

a. Kieåm tra vaán ñaùp phaûi loâi cuoán ñöôïc söï chuù yù cuûa caû lôùp

Ñeå loâi cuoán ñöôïc caû lôùp tham cuøng tham gia trong luùc kieåm tra vaán ñaùp, giaùo vieân phaûi

tieán haønh caùc böôùc theo thöù töï sau:

− Ñaët caâu hoûi cho caû lôùp, giaønh thôøi gian cho hoïc sinh suy nghó.

− Goïi hoïc sinh traû lôøi.

− Goïi hoïc sinh boå sung hoaëc coù yù kieán khaùc.

− Giaùo vieân boå sung vaø nhaän xeùt caâu traû lôøi.

b. Tính chaát caâu hoûi

− Caâu hoûi phaûi roõ raøng, cuï theå chaët cheõ laøm cho hoïc sinh xaùc ñònh ñuùng möùc ñoä cuûa caâu

hoûi.

− Caâu hoûi phaûi ñaûm baûo tính lieân tuïc vaø heä thoáng.

− Trình töï caâu hoûi phaûi logíc, caùc caâu hoûi phaûi lieân heä vôùi nhau theo moät thöù töï nhaát

ñònh.

− Löu yù ñeán caâu hoûi caàn tö duy pheâ phaùn hay tö duy lieân heä. Neân traùnh nhöõng caâu hoûi

chæ ñoøi hoûi trí nhôù.

c. Giaùo vieân phaûi chuù yù ñeán tính chaát cuûa caâu traû lôøi

− Caâu traû lôøi phaûi laøm saùng toû trình ñoä lyù giaûi, hieåu vaø naém vöõng taøi lieäu cuûa hoïc sinh.

− Moïi caâu hoûi ñaët ra phaûi ñöôïc traû lôøi ñaày ñuû, giaùo vieân phaûi boå sung vaø caàn phaûi ñaùnh

giaù.

d. Thaùi ñoä cuûa giaùo vieân

− Khi kieåm tra mieäng, giaùo vieân caàn phaûi khuyeán khích hoïc sinh bình tónh nhaát laø kyø thi

cuoái hoïc kyø hay cuoái naêm baèng baèng thaùi ñoä hay caâu hoûi phuï.

− Khoâng caét ngang caâu traû lôøi cuûa hoïc sinh tröø tröôøng hôïp hoïc sinh laïc ñeà hay sai laàm

nghieâm troïng.

Trang-158-

− Giaùo vieân phaûi theo doõi hoïc sinh traû lôøi nhaát laø giaûng daïy treân lôùp.

− Caùc caâu hoûi phaûi ñöôïc chuaån bò tröôùc caâu traû lôøi vaø coù keá hoaïch phaân phoái caâu traû lôøi

cho hoïc sinh.

− Giaùo vieân coù theå chuaån bò ñoà duøng daïy hoïc caàn thieát ñeå hoïc sinh söû duïng khi traû lôøi

caâu hoûi.

II. KIEÅM TRA VIEÁT

1. CAÙC TRÖÔØNG HÔÏP SÖÛ DUÏNG

− Thöôøng haïn cheá söû duïng vì ñoøi hoûi phaûi coù thôøi gian.

− Coù theå söû duïng ngay trong luùc giaûng nhöng trong thôøi gian ngaén, vì vaäy coù yù nghóa

khaûo saùt tính chuyeân caàn cuûa hoïc sinh.

− Kieåm tra ñònh kyø sau khi hoïc xong moät chöông trình hay moät phaàn, thôøi gian kieåm tra

laø moät tieát hay hôn.

− Kieåm tra cuoái hoïc kyø, thôøi gian 2-3 tieát.

2. PHAÂN LOAÏI

Kieåm tra vieát ñoøi hoûi hoïc sinh dieãn ñaït kieán thöùc, kyõ naêng baèng caùch vieát ra giaáy

trong thôøi gian nhaát ñònh. Thôøi gian aán ñònh tuøy thuoäc vaøo taàm quan troïng vaø muïc ñích cuûa

baøi kieåm tra vieát.

Kieåm tra vieát thöôøng coù 2 loaïi: loaïi luaän ñeà vaø loaïi caùc caâu hoûi.

a. Loaïi luaän ñeà

− Thôøi gian kieåm tra daøi.

− Ñaàu ñeà laø caâu hoûi veà moät vaán ñeà lôùn.

− Hoïc sinh trình baøy phaûi coù nhaäp vaán ñeà, keát luaän vaø caáu truùc.

b. Loaïi caâu hoûi ngaén

− Moãi caâu traû lôøi khoaûng 20 - 15 phuùt.

− Chæ yeâu caàu hoïc sinh traû lôøi ngaén goïn, ñuùng troïng taâm khoâng caàn vieát daøi doøng nhaäp

ñeà, keát luaän.

− Ñeå roõ raøng, caùc yù chính ñöôïc gaïch ñaàu doøng.

3. ÖU VAØ NHÖÔÏC ÑIEÅM

a. Öu ñieåm

− Trong moät thôøi gian ngaén coù theå kieåm tra toaøn theå hoïc sinh trong lôùp veà moät soá noäi

dung nhaát ñònh.

− Hoïc sinh coù ñuû thôøi gian suy nghó, vaän duïng kieán thöùc vaø trình baøøy ñaày ñuû hieåu bieát

cuûa mình, ñoàng thôøi phaùt huy ñöôïc naêng löïc saùng taïo.

Trang-159-

− Qua baøi kieåm tra vieát giaùo vieân naém ñöôïc tình hình trình ñoä chung cuûa caû lôùp vaø cuûa

töøng hoïc sinh, giuùp giaùo vieân hoaøn thieän noäi dung baøi giaûng, phöông phaùp daïy hoïc ñeå

töø ñoù coù keá hoaïch boài döôõng hoïc sinh khaù vaø phuï ñaïo hoïc sinh yeáu keùm.

b. Nhöôïc ñieåm

− Noäi dung kieåm tra duø roäng nhöng cuõng khoâng bao truøm heát toaøn chöông trình aán ñònh

maø thöôøng taäp trung vaøo moät soá noäi dung nhaát ñònh. Chính vì vaäy hoïc sinh deã hoïc tuû.

− Neáu moät ñeà taøi quaù roäng ñoøi hoûi thang ñieåm phöùc taïp thì vieäc ñaùnh giaù seõ khoù khaên.

− Keát quaû baøi kieåm tra thöôøng chòu aûnh höôûng qua caùch trình baøy, chöõ vieát vaø caùch

haønh vaên cuûa hoïc sinh.

4. VAÄN DUÏNG

− Kieåm tra vieát ñònh kyø phaûi ñöôïc thoâng baùo tröôùc ngaøy giôø vaø noäi dung kieåm tra.

− Baøi kieåm tra phaûi vöøa söùc vôùi hoïc sinh vaø noäi dung kieåm tra phaûi phuø hôïp vôùi thôøi

gian laøm baøi.

− Caâu hoûi kieåm tra phaûi löu yù ñeán ñoä khoù vaø ñoä phöùc taïp. Ñoä khoù gaén lieàn vôùi trình

trình ñoä cuûa hoïc sinh. Ñoä phöùc taïp tuøy thuoäc vaøo baûn thaân cuûa caâu hoûi.

− Ñeå hoïc sinh hoaøn toaøn töï löïc khi laøm baøi, neân coù nhieàu phöông aùn khi toå chöùc kieåm

tra. Luùc ñoù caàn xaùc ñònh ñoä khoù vaø ñoä phöùc taïp ñoàng ñeàu nhau giöõa caùc phöông aùn.

− Chaám baøi kieåm tra phaûi keøm theo lôøi pheâ bình, giaûi thích nhöõng sai laàm ñieån hình vaø

giaûi ñaùp caùc thaéc maéc.

− Neân traû baøi cho hoïc sinh caøng sôùm caøng toát, sau 1 - 2 tuaàn.

III. KIEÅM TRA THÖÏC HAØNH

1. CAÙC TRÖÔØNG HÔÏP SÖÛ DUÏNG

Raát haïn cheá chæ duøng ñoái vôùi kyõ naêng, kyõ xaûo ngheà nghieäp: kyõ thuaät thao taùc söû duïng

coâng cuï lao ñoäng. Kieåm tra caùch tieán haønh caùc böôùc lao ñoäng saûn xuaát hay caùch tieán haønh

moät thao taùc.

2. PHAÂN LOAÏI

a. Kieåm tra thaønh phaåm thöïc haønh

− Muïc ñích kieåm tra laø ñaùnh giaù saûn phaåm laøm ra cuûa hoïc sinh döïa vaøo caùc tieâu chuaån

kyõ thuaät ñaõ ñöôïc phoå bieán tröôùc.

− Caùc tieâu chuaån kyõ thuaät bao goàm caùc yeâu caàu veà: hình daùng, kích thöôùc, phaåm chaát,

thôøi gian thöïc hieän, soá löôïng, nhöõng sai soá cho pheùp.

b. Kieåm tra thao taùc thöïc haønh

− Trong thôøi gian kieåm tra giaùo vieân phaûi theo doõi quan saùt hoïc sinh thöïc haønh töø ñaàu

ñeán cuoái.

Trang-160-

− Trong vieäc kieåm tra thao taùc thöïc haønh, giaùo vieân caên cöù vaøo tieâu chuaån sau ñeå ñaùnh

giaù:

o Tieâu chuaån thao taùc: coù tieán haønh ñuùng trình töï caùc böôùc khoâng?

o Tieâu chuaån kyõ thuaät: söû duïng duïng cuï lao ñoäng coù thích hôïp khoâng?

o Tieâu chuaån noäi quy: coù aùp duïng ñuùng caùc noäi quy aán ñònh khoâng, thoùi quen, thaùi

ñoä toå chöùc trong khi thöïc hieän coâng taùc.

3. ÖU VAØ NHÖÔÏC ÑIEÅM

a. Öu ñieåm

Ñaây laø phöông phaùp kieåm tra höõu hieäu nhaát vaø khoâng loaïi kieåm tra naøo coù theå thay

theá ñöôïc ñeå ñaùnh giaù kyõ naêng, kyõ xaûo tay ngheà.

b. Khuyeát ñieåm

− Ñoøi hoûi thôøi gian phaûi thöïc hieän vaø ñoøi hoûi giaùo vieân phaûi theo doõi suoát quùa trình.

− Vì phaûi theo doõi cuøng moät luùc nhieàu hoïc sinh neân giaùo vieân khoâng theå theo doõi moät

caùch caån thaän. Ñeå haïn cheá ñieåm naøy neân toå chöùc thöïc haønh töø 2 - 6 ngöôøi cuøng moät

luùc.

− Kieåm tra thöïc hoaøn chænh khaûo saùt moät soá moân giôùi haïn ôû phaïm vi thöïc haønh maø thoâi.

− Ñieåm kieåm tra ñaùnh giaù kyõ naêng, kyõ xaûo cuûa hoïc sinh ñöôïc khaùch quan, ñaày ñuû, vieäc

toå chöùc thöïc haønh phaûi coù ñaày ñuû caùc phöông tieän, duïng cuï trang thieát bò, maùy moùc.

− Khoâng phaûi tröôøng hôïp naøo cuõng coù ñaày ñuû phöông tieän cho coâng taùc thöïc haønh.

4. VAÄN DUÏNG

− Chæ ñöôïc kieåm tra thöïc haønh sau moät thôøi gian hoïc sinh ñaõ luyeän taäp kyõ naêng, kyõ xaûo.

Khi ñoù kieåm tra môùi chính xaùc.

− Noäi dung kieåm tra phaûi döïa treân phaân tích ngheà, döïa vaøo noäi dung cuûa caùc ñoäng taùc.

Neân kieåm tra caùc ñoäng taùc thöôøng xuyeân xaûy ra trong ngheà.

− Noäi dung kieåm tra phaûi döïa vaøo caùc phieáu ñoäng taùc. Neân kieåm tra noäi dung ñaõ ñöôïc

reøn luyeän.

− Khi soaïn baøi kieåm tra thöïc haønh, giaùo vieân thöôøng soaïn theo caùc böôùc:

o Xaùc ñònh muïc ñích yeâu caàu.

o Choïn löïa coâng taùc.

o Phaân tích coâng taùc goàm nhöõng ñoäng taùc ñaõ hoïc.

o Lieät keâ moät baûng ñeå theo doõi hoïc sinh.

o Chuaån bò ñaày ñuû nguyeân vaät lieäu vaø duïng cuï lao ñoäng cho baøi kieåm tra.

o Soaïn caùc chæ daãn.

Trang-161-

CAÂU HOÛI KIEÅM TRA VAØ THAÛO LUAÄN

Caâu 1: Haõy neâu öu nhöôïc ñieåm cuûa phöông phaùp kieåm tra vieát? Ñeà xuaát moät soá bieän phaùp ñeå

xaây döïng baøi kieåm tra vieát coù hieäu quaû?

Caâu 2: Kieåm tra thöïc haønh: khaùi nieäm, phaân loaïi?

Caâu 3: Haõy phaân tích quy trình soaïn baøi kieåm tra thöïc haønh? Cho ví duï minh hoïa?

Caâu 4: Haõy neâu öu nhöôïc ñieåm cuûa baøi kieåm tra thöïc haønh?

Trang-162-

BAØI 3 TRAÉC NGHIEÄM

“Traéc nghieäm quaû thöïc laø goùp phaàn

toaùn hoïc hoùa vaø töï ñoäng hoaù vieäc

ñaùnh giaù tri thöùc“ ( T.A.ILINA)

A. MUÏC TIEÂU


− Trình baøy ñöôïc caùc khaùi nieäm kieåm tra khaùch quan, kieåm tra chuû quan .

− Bieân soïan ñöôïc caùc loïai caâu hoûi kieåm tra traéc nghieäm ñuùng sai - löïa choïn - gheùp hôïp

ñieàn khuyeát.

− Trình baøy giaûi thích ñöôïc öu nhöôïc ñieåm chung cuûa traéc nghieäm .

B. NOÄI DUNG

I. ÑAÏI CÖÔNG VEÀ TRAÉC NGHIEÄM

1. SÔ LÖÔÏC VEÀ QUAÙ TRÌNH HÌNH THAØNH VAØ PHAÙT TRIEÅN CUÛA TRAÉC

NGHIEÄM

Traéc nghieäm dòch töø chöõ Test. Test coù nguoàn goác Latinh laø testum vôùi nghóa nguyeân

thuûy laø loï ñaát seùt duøng trong thuaät luyeän kim ñan ñeå thöû vaøng.

Chöõ test ñöôïc xuaát hieän vaøo naêm 1890 do nhaø taâm lyù hoïc Hoa Kyø Mac K. Cattell

ñöa ra. Töø ñoù traéc nghieäm ñöôïc hieåu theo nghóa moå roäng laø duïng cuï, phöông tieän, caùch thöùc

ñeå khaûo saùt, ño löôøng kieán thöùc, söï hieåu bieát nhaân caùch trí thoâng minh...

Sang theá kyû 20, traéc nghieäm phaùt trieàn maïnh meõ vôùi nhieàu coâng trình nghieân cöùu.

Ñaëc bieät Binet vaø Simon ( Phaùp) phaùt minh loaïi traéc nghieäm trí thoâng minh treû em.

Sau theá chieán thöù nhaát, traéc nghieäm cuûa Binet ñöôïc tu chænh vaø aùp duïng cho taát caû caùc

tröôøng trung hoïc vaø ñaïi hoïc Myõ. Taïi ñaây, thoáng keâ trong voøng 20 naêm töø 1929 ñeán 1949 coù

2544 coâng trình nghieân cöùu traéc nghieäm. Chæ tính trong voøng 3 naêm 1959 - 1961 ñaõ coù 800

coâng trình. thoáng keâ taïi Myõ vaøo naêm 1961 taïi Myõ cho bieát ñaõ coù ñöôïc 2126 traéc nghieäm tieâu

chuaån. Haøng naêm, tröôøng Ñaïi hoïc Michigan môû hoäi nghò veà traéc nghieäm vaø ñöôïc ghi vaøo

quyeån saùch mang teân: "Tear book of the National Council on Measur - men used in

education".

ÔÛ Phaùp, nôi phaùt xuaát traéc nghieäm Binet (1905), nhöng laïi khoâng phaùt trieån ñöôïc.

Maõi ñeán sau theá chieán thöù hai, traéc nghieäm thaønh tích thöïc taäp môùi ñöôïc söû duïng vaø thöïc taäp

phoå bieán roäng raõi vaøo thaäp nieân 60.

ÔÛ Lieân xoâ, naêm 1926 ñaõ coù söû duïng traéc nghieäm. Thôøi aáy, traéc nghieäm chöa hoaøn

chænh, giaùo vieân chöa thaáy heát ñöôïc nhöõng nhöôïc ñieåm cuûa traéc nghieäm neân vieäc söû duïng

gaëp nhieàu sai soùt. Vì vaäy töø naêm 1931, ôû Lieân Xoâ, traéc nghieäm bò ñình chæ. Maõi ñeán naêm

Trang-163-

1960 môùi coù nghieân cöùu traéc nghieäm trôû laïi. Ñeán thaäp nieân 70 thì traéc nghieäm môùi ñöôïc aùp

duïng ôû caùc tröôøng hoïc.

ÔÛ mieàn Nam Vieät Nam, naêm 1964 ñaõ coù thaønh laäp moät cô quan ñaëc traùch veà traéc

nghieäm laáy teân: “Trung taâm traéc nghieäm vaø höôùng daãn“, cô quan naøy phoå bieán nhieàu taøi lieäu

höôùng daãn traéc nghieäm.

Ngoaøi ra coøn coù moät soá taøi lieäu khaùc nhö:

− Vieát vaø phaân tích traéc nghieäm giaùo duïc - Taùc giaû Huyønh Huynh.

− Traéc nghieäm vaø ño löôøng hình thöùc hoïc taäp _ Döông Trieäu Toáng.

− Traéc nghieäm - Chaâu Kim Lang.

Nieân hoïc 1995 - 1996, kyø thi trung hoïc ñeä nhaát caáp caùc moân Söû, Ñòa, Coâng daân ñöôïc

thi baèng traéc nghieäm. Nieân hoïc 1973 - 1974, thi tuù taøi taát caû caùc moân baèng traéc nghieäm.

2. ÑAËC ÑIEÅM CÔ BAÛN CUÛA TRAÉC NGHIEÄM

Traéc nghieäm thaønh tích hoïc taäp vôùi tính caùch laø moät coâng cuï ñeå khaûo saùt trình ñoä hoïc

taäp cuûa hoïc sinh, coù 2 ñaëc ñieåm cô baûn: tính tin caäy vaø tính giaù trò.

a. Tính tin caäy

− Tính tin caäy cuûa traéc nghieäm bieåu hieän qua söï oån ñònh cuûa keát quaû ño löôøng. Chaám

nhieàu laàn baûng traû lôøi traéc nghieäm cuûa hoïc sinh, hoaëc do nhieàu ngöôøi chaám, keát quûa

ñieåm soá khoâng thay ñoåi. Ñieåm soá traéc nghieäm khoâng phuï thuoäc vaøo ngöôøi chaám neân

coøn goïi laø kieåm tra khaùch quan.

− Tính tin caäy cuûa baøi traéc nghieäm coøn theå hieän ôû keát quûa ño löôøng phaân bieät ñöôïc trình

ñoä cuûa hoïc sinh.

b. Tính giaù trò

Moät baøi traéc nghieäm coù giaù trò khi noù ñaùp öùng ñöôïc muïc ñích ñeà ra. Neáu muïc ñích

nhaèm ño löôøng trình ñoä tieáp thu khoái löôïng kieán thöùc cuûa hoïc sinh veà moät moân hoïc thì nhöõng

ñieåm soá töø baøi traéc nghieäm cuûa hoïc sinh phaûi phaûn aùnh ñuùng khaû naêng lónh hoäi cuûa hoïc sinh

veà moân hoïc aáy. Tuøy muïc ñích khaûo saùt khaùc nhau maø coù nhöõng loaïi giaù trò khaùc nhau cuûa

traéc nghieäm: giaù trò noäi dung, giaù trò chöông trình, giaù trò muïc tieâu vaø giaù trò tieân ñoaùn.

II. PHAÂN LOAÏI TRAÉC NGHIEÄM

ÔÛ nhöõng muïc tieâu cuûa nhöõng lónh vöïc khaûo saùt khaùc nhau: traéc nghieäm trí thoâng

minh, traéc nghieäm nhaân caùch, traéc nghieäm sôû thích traéc nghieäm chuaån ñoaùn, traéc nghieäm

thaønh tích hoïc taäp...

Phöông tieän tieán haønh traéc nghieäm coù theå baèng chöõ vieát (traéc nghieäm baèng buùt), baèng

vaán ñaùp, hoaëc baèng thao taùc vaän ñoäng cuï theå. Ñoái vôùi traéc nghieäm thaønh tích hoïc taäp, daïng

traéc nghieäm giaáy buùt ñöôïc söû duïng nhieàu nhaát. Caâu hoûi traéc nghieäm in saün treân giaáy roài hoïc

sinh duøng buùt ñaùnh daáu hoaëc ghi keát quûa traû lôøi. Vôùi daïng traéc nghieâm naøy, hình thöùc caâu

Trang-164-

traéc nghieäm goàm: traéc nghieäm Ñuùng - Sai, traéc nghieäm nhieàu löïa choïn, traéc nghieäm gheùp

hôïp, traéc nghieäm ñieàn khuyeát, traéc nghieäm phoái hôïp vaø traéc nghieäm thöù töï.

1. TRAÉC NGHIEÄM ĐUÙNG - SAI

a. Hình thöùc

Hình thöùc traéc nghieäm Ñuùng - Sai laø moät caâu khaúng ñònh goàm moät hoaëc nhieàu meänh

ñeà, hoïc sinh ñaùnh giaù noäi dung cuûa caâu aáy ñuùng hay sai. Hoïc sinh traû lôøi baèng caùch ñaùnh daáu

cheùo “X’’ vaøo phieáu traû lôøi ôû caâu thích hôïp vôùi chöõ Ñ (ñuùng) hoaëc S (sai).

Thí duï:

1. Trong phöông phaùp kieåm tra thöïc haønh thaønh phaåm, giaùo vieân theo doõi vaø cho

ñieåm quy trình hoïc sinh thöïc haønh.

2. Traéc nghieäm laø coâng cuï, laø phöông tieän duøng ñeå kieåm tra ñaùnh gía thaønh tích hoïc

taäp cuûa hoïc sinh khaùch quan nhaát trong caùc phöông phaùp kieåm tra.

(Caâu 1 coù noäi dung Sai vaø caâu 2 coù noäi dung Ñuùng. Hoïc sinh coù theå ñaùnh daáu cheùo

vaøo chöõ S cuûa caâu 1 vaø chöõ Ñ cuûa caâu 2 trong phieáu traû lôøi.)

Ñoái vôùi caâu ñuùng, moïi chi tieát cuûa noäi dung trong caâu traéc nghieäm phaûi phuø hôïp vôùi

tri thöùc khoa hoïc. Coøn ñoái vôùi caâu sai chæ caàn moät chi tieát khoâng phuø hôïp vôùi tri thöùc khoa

hoïc thì toaøn boä caâu traéc nghieäm ñoù ñöôïc ñaùnh giaù laø sai.

b. Öu vaø nhöôïc ñieåm

Öu ñieåm

− Traéc nghieäm Ñ - S ñöôïc duøng nhieàu vì hình thöùc ñôn giaûn coù theå soaïn nhieàu caâu traéc

nghieäm cho töøng baøi hoïc, khaûo saùt baát kyø noäi dung naøo neân hoïc sinh khoâng theå hoïc

“tuû’’ ñöôïc.

− Hình thöùc traéc nghieäm goïn gaøng, ít toán giaáy, ngoaïi tröø hình veõ.

− Thôøi gian traû lôøi cuûa hoïc sinh khaù nhanh. Moät phuùt coù theå traû lôùi 3 -4 caâu traéc nghieäm.

Nhöôïc ñieåm

− Xaùc suaát may ruûi cuûa töøng caâu traéc nghieäm Ñ - S laø 50%, hoïc sinh khoâng naém vöõng

baøi cuõng hy voïng traû lôøi ñuùng 50% cho moãi caâu traéc nghieäm.

− Giaùo vieân thöôøng coù xu höôùng trích nguyeân vaên trong saùch ñeå soaïn caâu Ñ vaø söûa moät

vaøi chöõ ñeå trôû thaønh caâu S. Hoïc sinh deã daøng nhaän ra.

− Deã coù caùc caâu traéc nghieäm khoâng coù giaù trò. Vì caâu vaên gaây nhieàu caùch giaûi thích vaø

ñaùnh giaù cuõng coù theå laø Ñ cuõng coù theå laø S, ñeàu ñöôïc caû.

− Deã coù moät söï tieát loä keát quaû trong caâu traéc nghieäm.

c. Quy taéc bieân soaïn

− Traùnh trích nguyeân vaên caâu hoûi töø saùch giaùo khoa hoaëc giaùo trình.

Trang-165-

− Noäi dung caâu traéc nghieäm S chæ caàn moät yeáu toá sai. Khoâng neân coù nhieàu yeáu toá sai vì

hoïc sinh coù cô hoäi deã daøng phaùt hieän ra caâu S.

− Noäi dung caâu Ñ hoaëc caâu S phaûi chaéc chaén döïa vaøo cô sôû khoa hoïc, khoâng phuï thuoäc

vaøo quan ñieåm rieâng cuûa caù nhaân.

− Traùnh duøng caùc töø mô hoà.

− Traùnh duøng caùc töø tieát loä keát quaû: caùc töø “thöôøng thöôøng’’, “ñoâi khi’’, “ coù theå’’, “moät

vaøi’’ thöôøng laø caâu Ñ. Coøn caùc töø : “taát caû’’, “ khoâng bao giôø’’, “luoân luoân’’ thöôøng laø

caâu S.

− Traùnh caâu coù caáu truùc quaù daøi goàm nhieàu chi tieát phöùc taïp laøm roái hoïc sinh.

− Traùnh duøng nhöõng caâu phuû ñònh nhaát laø phuû ñònh keùp.

− Trong baøi traéc nghieäm, soá löôïng caâu Ñ töông ñöông vôùi soá löôïng caâu S ñeå giöõ keát quaû

ñoàng ñeàu khi hoïc sinh ñoaùn moø.

− Thöù töï caâu ñuùng vaø caâu sai ñöôïc saép xeáp moät caùch ngaãu nhieân, khoâng theo moät quy

luaät naøo.

− Ñoä khoù cuûa caâu traéc nghieäm phuø hôïp vôùi trình ñoä cuûa hoïc sinh.

2. TRAÉC NGHIEÄM NHIEÀU LÖÏA CHOÏN: KYÙ HIEÄU "MCQ"

a. Hình thöùc:

Caâu traéc nghieäm goàm hai phaàn:

‐ Phaàn tieân ñeà coøn goïi laø phaàn goác vaø phaàn giaûi ñaùp hay phaàn löïa choïn.

‐ Phaàn goác laø caâu hoûi, tieáp theo laø phaàn löïa choïn goàm moät soá keát quûa traû lôøi trong ñoù coù

moät caâu traû lôøi ñuùng.

Thí duï:

Câu 1: Öu ñieåm noåi baät cuûa phöông phaùp daïy hoïc neâu vaán ñeà:

a. HoïÏc sinh khoù queân, nhôù laâu.

b. Hoïc sinh töï giaùc, tích cöïc, töï löïc.

c. Hoïc sinh laø chuû theå cuûa quùa trình ñaøo taïo.

d. Hoïc sinh phaùt trieån oùc tö duy.

Câu 2: Tieâu chuaån cuûa baøi kieåm tra:

a. Coù giaù trò, coù söï oån ñònh cuûa ñieåm soá.

b. Coù giaù trò, vöøa söùc, deã söû duïng.

c. Coù giaù trò, deã söû duïng, ñaùng tin caäy.

d. Coù giaù trò, deã chaám baøi, khaùch quan.

Phaàn goác duø laø caâu traû lôøi hay caâu löõng phaûi laø ñieåm töïa cho cho vieäc löïa choïn keát

quaû traû lôøi. Caùc giaûi ñaùp trong phaàn löïa choïn coù söùc haáp daãn töông ñöông ñoøi hoûi hoïc sinh

suy luaän.

Trang-166-

Traéc nghieäm nhieàu löïa choïn coù theå ñaët döôùi daïng hình veõ.


Traéc nghieäm nhieàu löïa choïn laø daïng traéc nghieäm khaùch quan ñöôïc öa chuoäng nhaát.

Öu ñieåm:

− Traéc nghieäm nhieàu löïa choïn coù xaùc suaát may ruûi thaáp hôn so vôùi traéc nghieäm Ñ - S.

Neáu caâu traéc nghieäm laø 4 löïa choïn thì tæ leä may ruûi laø 25%, neáu coù 5 löïa choïn thì tyû leä

mai ruõi laø 20%.

− Phaân bieät ñöôïc moät caùch khaù chính xaùc hoïc sinh gioûi vaø hoïc sinh keùm.

− Traéc nghieäm nhieàu löïa choïn laø cô sôû ñeå soaïn thaûo noäi dung daïy hoïc chöông trình theo

kieåu phaân nhaùnh.

Nhöôïc ñieåm:

− Ñoøi hoûi toán nhieàu coâng lao soaïn thaûo, vì phaûi tìm nhöõng yeáu toá traû lôøi coù söùc haáp daãn

töông ñöông.

− Toán giaáy vaø maát nhieàu thôøi gian traû lôøi so vôùi traéc nghieäm Ñ - S.

− Keát quaû traéc nghieäm naèm saün ôû phaàn traû lôøi hoïc sinh coù theå nhaän ra. Taùi nhaän bao giôø

cuõng deã daøng hôn taùi hieän.

− Hoïc sinh naøo coù oùc saùng kieán coù theå tìm ra nhöõng caâu traû lôøi hay hôn phöông aùn ñuùng

ñaõ cho, neân hoï coù theå khoâng thoûa maõn hay caûm thaáy khoù chòu.


− Caùc caâu traéc nghieäm phaûi hoaøn toaøn ñoäc laäp vôùi nhau.

− Caùc traéc nghieäm goàm phaàn goác vaø phaàn löïa choïn coù caáu truùc caâu vaên goïn gaøng, traùnh

caâu quaù daøi goàm nhieàu chi tieát phöùc taïp laøm roái trí hoïc sinh.

− Neáu phaàn goác laø caâu löõng, thì phaàn goác vaø phaàn löïa choïn phaûi aên khôùp vôùi nhau theo

ñuùng cuù phaùp.

− Phaàn traû lôøi thöôøng laø 4 löïa choïn, thoáng nhaát caùc caâu trong baøi traéc nghieäm.

− Phaàn löïa choïn chæ coù moät keát quaû ñuùng maø thoâi. Tröôøng hôïp xeùt caùc keát quaû ñeàu coù

phaàn ñuùng ít nhieàu, thì trong phaàn daãn phaûi ghi roõ "hôn caû", "nhaát".

− Trong phaàn goác, traùnh nhöõng töø ñeå loä keát quaû . Trong phaàn löïa choïn yeáu toá löïa choïn

ñuùng ñöôïc ñaët ôû vò trí ngaãu nhieân.

3. TRAÉC NGHIEÄM GHEÙP HÔÏP

a. Hình thöùc

− Phaàn höôùng daãn laø moät caâu cho bieát yeâu caàu gheùp töøng phaàn töû cuûa moät taäp hôïp caùc

döõ lieäu thöù nhaát (ôû coät beân traùi) phuø hôïp vôùi 1 phaàn töû cuûa taäp hôïp caùc döõ kieän thöù hai

( ôû coät beân phaûi).

Trang-167-

− Hai taäp hôïp caùc döõ kieän xeáp thaønh hai coät coù soá löôïng caùc phaàn töû khoâng baèng nhau.

Caùc phaàn töû ôû coät beân traùi laø nhöõng yeáu toá ñeå hoûi, coøn caùc phaàn töû ôû coät beân phaûi laø

nhöõng yeáu toá löïa choïn ñeå traû lôøi. Soá löôïng caùc phaàn töû ôû coät beân phaûi bao giôø cuõng

nhieàu hôn soá phaàn töû ôû coät beân traùi, thoâng thöôøng nhieàu gaáp ñoâi.

Thí duï:

Gheùp coät beân traùi (muïc ñích) vaøo coät beân phaûi (phöông phaùp) sao cho phuø hôïp nhaát.

1. Kieán thöùc

2. Kyõ naêng

3. Kyõ xaûo

A. Dieãn trình

B. Thao taùc

C. Thuyeát trình

D. Luyeän taäp

E. OÂn taäp

F.Thöïc haønh


Öu ñieåm

− Traéc nghieäm gheùp hôïp coù theå xem laø moät daïng cuûa traéc nghieäm nhieàu löïa choïn. Traéc

nghieäm nhieàu löïa choïn coù yeáu toá hoûi töông öùng vôùi yeáu toá traû lôøi, coøn traéc nghieäm

gheùp hôïp coù nhieàu yeáu toá hoûi töông öùng vôùi nhieàu yeáu toá traû lôøi.

− Xaùc suaát may ruûi ñeå traû lôøi baèng caùch toø moø raát thaáp, khoâng ñaùng keå.

Nhöôïc ñieåm

− Raát khoù bieân soaïn caâu traéc nghieäm gheùp hôïp.

− Toán giaáy vaø thôøi gian cho caû vieäc bieân soaïn vaø traû lôøi.


Moãi caâu traéc nghieäm phaûi coù phaàn chæ daãn roõ moái quan heä. Moãi taäp hôïp caùc phaàn töû,

töùc laø moãi coät ñeàu phaûi coù tieâu ñeà.

Caùc phaàn töû trong cuøng moät coät phaûi cuøng loaïi, hoaëc cuøng tính chaát. Caùc phaàn töû trong

moãi coät ñöôïc xeáp theo thöù töï 1, 2, 3... coät phaûi ñaùnh kyù hieäu A, B, C, D...

Moãi caâu gheùp hôïp trung bình coù 3 phaàn töû hoûi öùng vôùi 6 - 10 phaàn töû löïa choïn traû lôøi.

Moät phaàn töû ôû coät beân traùi chæ gheùp vôùi moät phaàn töû ôû coät beân phaûi. Neáu khoâng ñöôïc

thì ñieàu naøy phaûi ghi chuù.

4. TRAÉC NGHIEÄM ÑIEÀN KHUYEÁT

a. Hình thöùc

Traéc nghieäm ñieàn khuyeát laø caâu phaùt bieåu trong ñoù coù choã chöøa troáng hoaëc hoïc sinh

ñieàn töø hoaëc soá hay coâng thöùc cho noäi dung coù yù nghóa nhaát.

Thí duï: Haõy ñieàn vaøo choã troáng trong caùc caâu sau ñaây cho thích hôïp:

1. Daïng oân taäp .......................... ñöôïc tieán haønh trong moãi laàn leân lôùp cuûa giaùo vieân.

Trang-168-

2. Tình huoáng ñöùng tröôùc khoù khaên veà taâm lyù coù nhieàu phöông aùn giaûi quyeát laø tình

huoáng ............................

3. Ba cách phân loại phương pháp thuyết trình: .……..,……….,……….


Öu ñieåm:

− Traéc nghieäm ñieàn khuyeát ñoøi hoûi möùc ñoä taùi hieän cao, hoïc sinh khoâng theå ñoaùn moø.

Tyû leä may ruûi traû lôøi ñuùng khoâng ñaët ra.

− Traéc nghieäm ñieàn khuyeát thöôøng ñeå kieåm tra trí nhôù caùc khaùi nieäm, thuaät ngöõ, teân

ngöôøi, ñòa danh, kyù hieäu, coâng thöùc, soá lieäu, döõ kieän, hieän töôïng ...

− Deã soaïn.

− Ñoâi khi traéc nghieäm ñieàn khuyeát laø bieán theå cuûa caâu hoûi ngaén hoaëc laø phaàn goác cuûa

caâu traéc nghieäm löïa choïn coù daïng caâu löûng.

Nhöôïc ñieåm:

− Chæ kieåm tra ñöôïc nhöõng kieán thöùc rôøi raïc, khoâng khaûo saùt ñöôïc khaû naêng toång hôïp

cuûa hoïc sinh.

− Khoù chaám baøi hôn vaø toán thôøi gian chaám hôn.


Khoâng neân soaïn caâu traéc nghieäm ñieàn khuyeát coù nhieàu choã chöøa troáng laøm cho caâu

vaên toái nghóa.

Choã ñieàn khuyeát ñaët ôû giöõa caâu hoaëc ôû cuoái caâu.

Noäi dung ñieàn khuyeát phaûi laø kieán thöùc cô baûn, traùnh hoûi nhöõng chi tieát vuïn vaët.

Caùc khoaûng chöøa troáng ñieàn khuyeát neân coù chieàu daøi ñoàng ñeàu.

Caâu traéc nghieäm khoâng quaù daøi, lôøi vaên phaûi saùng suûa, töø ngöõ phaûi roõ raøng, coù caáu

truùc ñuùng ngöõ phaùp vaø hôïp vôùi ñieàn khuyeát ñeå caâu vaên coù yù nghóa.

III. SOAÏN BAØI TRAÉC NGHIEÄM

1. DAØN BAØI TRAÉC NGHIEÄM

− Laäp baûng lieät keâ noäi dung: ñöôïc thöïc hieän cho baøi hoïc.

− Khaùi nieäm cô baûn: thieáu noù baøi hoïc thieáu phaàn troïng taâm.

− Khaùi nieäm khoâng cô baûn: ñaõ coù ôû nhöõng baøi hoïc tröôùc, xuaát hieän trong baøi hoïc môùi.

Khaùi nieäm cô baûn Khaùi nieäm khoâng cô baûn

− Laäp daøn baøi traéc nghieäm: Söû duïng baûng chi tieát

Trang-169-

Ñeà muïc Toång coäng Muïc tieâu

I II ....

Töø ngöõ

Söï kieän, hieän töôïng

Coâng thöùc

So saùnh

Phaân tích

Toång hôïp

Ñaùnh giaù

Toång ccäng ∑

Ñeà muïc: tuøy theo baøi hoïc hoaëc moân hoïc (I,II,III... )

Muïc tieâu khaûo saùt.

2. HÌNH THÖÙC TRAÉC NGHIEÄM

Baøi traéc nghieäm phaûi ñuû 4 loaïi caâu hoûi traéc nghieäm vaø ñöôïc phaân ra thaønh töøng nhoùm.

Trong töøng ñeà muïc neân hoûi ñuû caùc loaïi traéc nghieäm vaø saép xeáp rieâng töøng loaïi. Baøi traéc

nghieäm phaûi coù höôùng daãn hoïc sinh caùch traû lôøi.

Toå chöùc kieåm tra traéc nghieäm

− Ñeà traéc nghieäm phaûi ñöôïc in. Phaûi coù 2 boä ñeà khaùc nhau veà thöù töï.

− Khi traû lôøi hoïc sinh ghi treân phieáu traû lôøi rieâng, khoâng ghi leân boä ñeà.

IV. ÖU NHÖÔÏC ÑIEÅM CUÛA KIEÅM TRA TRAÉC NGHIEÄM

1. ÖU ÑIEÅM

− Ñoä tin caäy cao (ñieåm soá khoâng phuï thuoäc vaøo ngöôøi chaám).

− Baøi chaám nhanh, chính xaùc, coù theå keát hôïp chaám baèng maùy.

− Khaûo saùt ñöôïc toaøn boä noäi dung chöông trình moân hoïc, traùnh vieäc hoïc tuû, yeáu toá may

ruûi trong thi cöû.

2. NHÖÔÏC ÑIEÅM

− Khoâng khaûo saùt ñöôïc dieãn bieán tö duy cuûa hoïc sinh khi laøm baøi, maø chæ ñaùnh giaù ñöôïc

keát quaû tö duy cuûa hoïc sinh maø thoâi.

− Ñoøi hoûi giaùo vieân naém vöõng chuyeân moân vaø kieán thöùc (kieåm tra) soaïn caâu hoûi traéc

nghieäm.

− Toán coâng söùc, tieàn cuûa, thôøi gian.

− Hoïc sinh coù khuynh höôùng ñoaùn moø khi laøm baøi test.

− Khoù soaïn nhöõng caâu coù giaù trò ñoàng ñeàu.

Trang-170-

− Kieåm tra baèng test phaûi coù baøi in saün, phaûi toå chöùc chaët cheõ traùnh söï thoâng ñoàng ( cöû

chæ - tieáng noùi).

3. MOÄT SOÁ ÑIEÅM KHAÙC BIEÄT, TÖÔNG ÑOÀNG GIÖÕA KIEÅM TRA THOÂNG

THÖÔØNG, KIEÅM TRA TRAÉC NGHIEÄM.

a. Khaùc bieät KIEÅM TRA THOÂNG THÖÔØNG

- Phaàn traû lôøi do hoïc vieân töï soaïn vaø dieãn taû

noù baèng ngoân ngöõ cuûa chính mình.

- Caâu hoûi thöôøng coù tính toång quaùt. Hoïc sinh

traû lôøi daøi doøng.

- Thôøi gian laøm baøi cuûa hoïc vieân: suy nghó

vaø trình baøy (vieát, noùi, laøm)

- Ñeà thi deã soaïn, khoù chaám vaø khoù cho ñieåm

chính xaùc.

- Chaát löôïng baøi thi tuøy thuoäc vaøo kyõ naêng

cuûa ngöôøi chaám.

- Hoïc vieân ñöôïc töï do boïc loä caù tính cuûa

mình vaø ngöôøi daïy coù phaàn töï do cho ñieåm

caùc caâu traû lôøi theo xu höôùng cuûa mình.

- Kieåm tra thoâng thöôøng cho pheùp vaø ñoâi

khi khuyeán khích söï löøa phænh ( töø ngöõ hoa

myõ hoaëc baèng chöùng khoù xaùc ñònh) ñieåm soá

phuï thuoäc vaøo ngöôøi chaám.

KIEÅM TRA TRAÉC NGHIEÄM

- Hoïc vieân ñöôïc choïn caâu ñuùng nhaát trong

soá caùc caâu traû lôøi coù saün.

- Caùc baøi traéc nghieäm: thöôøng nhieàu caâu

hoûi coù tính chuyeân bieät ñoøi hoûi caâu traû lôøi

ngaén goïn.

- Ñoïc vaø suy nghó.

- Ñeà baøi traéc nghieäm khoù soaïn, deã chaám,

vaø cho ñieåm chính xaùc.

- Phuï thuoäc vaøo kyû naêng ngöôøi soaïn thaûo

baøi traéc nghieäm.

- Ngöôøi soaïn thaûo coù nhieàu töï do boäc loä

kieán thöùc vaø giaù trò cuûa mình qua vieäc ñaët

caâu hoûi. Coøn hoïc vieân chæ theå hieän quyeàn

töï do chöùng toû möùc ñoä hieåu bieát qua tæ leä

caâu traû lôùi ñuùng.

- Ñieåm soá phuï thuoäc vaøo baøi traéc nghieäm.

b. Töông ñoàng: Nhaèm ño löôøng keát quaû hoïc taäp quan troïng. − Khuyeán khích hoïc vieân hoïc taäp nhaèm ñaït muïc tieâu: hieåu bieát nguyeân lyù, toå chöùc vaø

phoái hôïp caùc yù töôûng, öùng duïng kieán thöùc trong vieäc giaûi quyeát vaán ñeà.

− Ñoøi hoûi söï vaän duïng ít nhieàu phaùn ñoaùn chuû quan.

− Giaù trò cuûa caû hai loaïi kieåm tra tuøy thuoäc tính caùch khaùch quan vaø ñaùng tin caäy cuûa

chuùng.

Trang-171-


Caâu 1: Haõy phaân tích caùc ñaëc ñieåm cô baûn cuûa baøi kieåm tra traéc nghieäm?

Caâu 2: Traéc nghieäm ñuùng – sai: hình thöùc, öu nhöôïc ñieåm, quy taéc bieân soaïn?

Caâu 3: Traéc nghieäm nhieàu löïa choïn: hình thöùc, öu nhöôïc ñieåm, quy taéc bieân soaïn?

Caâu 4: Traéc nghieäm gheùp hôïp: hình thöùc, öu nhöôïc ñieåm, quy taéc bieân soaïn?

Caâu 5: Traéc nghieäm ñieàn khuyeát: hình thöùc, öu nhöôïc ñieåm, quy taéc bieân soaïn?

Caâu 6: Trình baøy quy trình xaây döïng vaø toå chöùc baøi thi traéc nghieäm?

Caâu 7: Neâu öu nhöôïc ñieåm cuûa baøi kieåm tra traéc nghieäm. Giöõa kieåm tra traéc nghieäm vaø kieåm

tra thoâng thöôøng coù nhöõng ñieåm töông ñoàng chính naøo?

Trang-172-

BAØI 4. XÖÛ LYÙ KEÁT QUAÛ KIEÅM TRA ÑAÙNH GIAÙ

A. MUÏC TIEÂU

− Trình baøy ñöôïc yù nghóa caùc heä thoáng ñieåm vaø heä thoáng ñieåm 10 .

− Tính toaùn ñöôïc caùc trò soá trong thoáng keâ ñieåm .

− Giaûi thích vaø so saùnh keát quaû cuûa kieåm tra traéc nghieäm .

B. NOÄI DUNG

I. HEÄ THOÁNG ÑIEÅM

1. CAÙC LOAÏI HEÄ THOÁNG ÑIEÅM

− Heä thoáng ñieåm 20;

− Heä thoáng ñieåm 10;

− Heä thoáng baäc 5;

− Heä thoáng chöõ A, B, C, D.

2. YÙ NGHÓA HEÄ THOÁNG ÑIEÅM 10

− Xuaát saéc 10 , 9

− Gioûûi 8 ñeán caän 9

− Khaù 7 ñeán caän 8

− Trung bình khaù 6 ñeán caän 7

− Trung bình 5 ñeán caän 6

− Yeáu 4 ñeán caän 5

− Keùm <4

Điểm xuất sắc: bài kiểm tra hoàn chỉnh, có tính sáng tạo.

Ñieåm gioûi: laø baøi kieåm tra hoaøn chænh, hoaëc coù moät chuùt ít thieáu soùt ( neáu kieåm tra

vieát) vaø traû lôøi ñöôïc caùc caâu hoûi theâm (neáu kieåm tra mieäng).

Ñieåm khaù: laø baøi kieåm tra traû lôøi ñuùng caùc caâu hoûi coù nhöõng thieáu soùt nhaát ñònh maø

khoâng sai nguyeân taéc.

Ñieåm trung bình: laø baøi kieåm tra coù phaàn traû lôøi ñuùng vaø sai, trong ñoù ñuùng nhieàu hôn

sai vaø khoâng sai cô baûn.

Ñieåm keùm: laø baøi coù nhieàu sai soùt veà nguyeân taéc, hoïc sinh chöa naém vöõng yeâu caàu toái

thieåu cuûa baøi kieåm tra.

Chuù yù: Trong heä thoáng ñieåm 10 coù theå:

− Coäng laáy ñieåm trung bình.

− Cuøng baäc coù theå naâng töø ñieåm 0,5 leân 1 ñieåm.

Ví duï: 9,5 ñieåm 10 ñieåm.

− Nhöõng ñieåm khaùc baäc chæ naâng ñöôïc khi ñieåm leû baèng 0.75 trôû leân

Trang-173-

Ví duï: 8.75 → 9 nhöng 8.5 ≠ 9.

3. HEÄ THOÁNG ÑIEÅM BAÄC 5

(thöïc tieãn chæ coù 4 baäc)

− Gioûi 5 + Khoâng theå naâng baäc

− Khaù 4 + Khoâng theå chia laáy trung bình

− Trung bình 3

− Yeáu 2

Muoán ñaùnh giaù phaûi xeùt theo tæ troïng cuûa baäc hay nghieân cöùu theo tình hình phaùt trieån

cuûa keát quûa ñieåm.

- Laáy ñieåm coù taàn soá cao nhaát.

Vd: 3 4 4 4 5 Keát quûa 4

- Laáy keát quûa cuoái cuøng (neáu ñaùnh giaù thöôøng xuyeân)

4. ÑIEÅM CHÖÕ A,B,C,D

Cuõng có cách đánh giá töông töï với các thang điểm trên.Tuøy töøng nuôùc maø coù nhieàu heä

thoáng cho ñieåm khaùc nhau. Ví dụ như ở Nhật có cách đánh giá như sau: − Điểm A: bài kiểm tra đạt được từ 80% - 100% câu trả lời đúng. − Điểm B: bài kiểm tra đạt được từ 65% - 79% câu trả lời đúng − Điểm C: bài kiểm tra đạt được từ 55% - 64% câu trả lời đúng − Điểm A: bài kiểm tra đạt dưới 55% câu trả lời đúng

II. YÙÙ NGHÓA CUÛA CAÙC LOAÏI TRÒ SOÁ

1. ÑIEÅM TRUNG BÌNH LYÙ THUYEÁT CUÛA BAØI TRAÉC NGHIEÄM

Laø ñieåm giöõa toái ña coù theå ñöôïc vôùi ñieåm may ruõi cuûa baøi test.

2

TKTB +=

K: soá ñieåm toái ña baèng caâu test.

T: soá ñieåm may ruûi cuûa baøi test ñöôïc tính baèng toång soá caâu test chia cho soá löïa choïn

cuûa moãi caâu.

Ví duï:

Baøi test coù 80 caâu (K = 80)

Loaïi ñuùng sai = 20 caâu

Loaïi löïa choïn = 16 caâu

Loaïi gheùp hôïp = 30 caâu (1/2) 3 yeáu toá ñeå hoûi, 6 yeáu toá traû lôøi.

Loaïi ñieàn khuyeát = 14 caâu.

Ñieåm may ruûi T ñöôïc tính nhö sau:

Loaïi ñuùng – sai: 102

20=

Trang-174-

Loaïi löïa choïn: 44

16=

Loaïi gheùp hôïp:

- Xaùc xuaát ñeå ñaùp ñuùng 3 yeáu toá trong 6 caâu baèng caùch ñoaùn moø laø

120

141

51

61

=××

- Vaäy vôùi 30 caâu gheùp hôïp ñieåm may ruûi:

25,012030

=

Loaïi ñieàn khuyeát = 0

Toång coäng: 14,25

125,472

25,1480=

+=TBLT

2. ÑIEÅM TRUNG BÌNH CUÛA BAØI TEST: ( X )

Laø trung bình coäng cuûa taát caû ñieåm test cuûa hoïc sinh:

Nfx

X ∑=

x : ñieåm test cuûa moãi hoïc sinh.

f : taàn soá cuûa moïi loaïi ñieåm.

N: toång soá hoïc sinh laøm baøi test.

So saùnh TBLT vaø X :

TBLT > X : baøi khoù ñoái vôùi trình ñoä hoïc sinh.

TBLT < X : baøi deã ñoái vôùi trình ñoä hoïc sinh.

TBLT ≈ X : baøi vöøa söùc vôùi trình ñoä hoïc sinh.

3. ÑIEÅM TRUNG VÒ CUÛA BAØI TEST ME (MEDIAN)

Laø ñieåm soá naèm giöõa caùc ñieåm test ñöôïc saép xeáp theo thöù töï töø thaáp ñeán cao hoaëc

ngöôïc laïi vaø chia taäp hôïp ñieåm soá thaønh hai nhoùm baèng nhau.

Noùi caùch khaùc: ñieåm trung vò laø vò trí ngay chính giöõa cuûa taäp hôïp ñieåm soá, treân noù coù 50%

hoïc sinh, döôùi noù coù 50% hoïc sinh.

Neáu N laø soá leû thì 2

1+= Ne XM

Neáu N laø soá chaün Me = 2

21

2Nn XX +

+

Trang-175-

X laø ñieåm soá cuûa moät hoïc sinh baát kyø.

Moái lieân heä giöõa X vaø Me.

Nhaèm so saùnh keát quaû hoïc taäp giöõa 2 lôùp coù cuøng ñieåm X thì lôùp naøo coù Me lôùn hôn thì lôùp

ñoù hoïc sinh khaù hôn.

4. ÑIEÅM YEÁU VÒ MO

Laø ñieåm coù taàn soá cao nhaát.

So saùnh giöõa ñieåm X & Mo & Me.

Neáu treân ñoà thò ñöôøng bieåu dieãn ñieåm cuûa moät lôùp hoïc thì ñoà theå coù daïng ñöôøng cong khoâng

ñeàu.

Truïc ngang : ñieåm soá.

Truïc ñöùng : soá löôïng hoïc sinh.

Leäch phaûi khi:

Mo < Me < X : Hoïc sinh döôùi ñieåm trung bình 50%.

Baøi kieåm tra khoù ñoái vôùi hoïc sinh.

Neáu X cao ⇒ giaùo vieân cho ñieåm deã hay moät soá hoïc sinh hoïc gioûi.

Neáu X & Me ≈ lôùp hoïc coù 2 nhoùm ñoàng ñeàu.

Muoán ñöôøng bieåu dieãn laø ñöôøng cong ñeàu, soá löôïng khaûo saùt > 100.000 hoïc sinh.

Leäch traùi:

Mo > Me > X

- Treân 50% hoïc sinh ñaït ñieåm cao hôn ñieåm trung bình.

- Hoïc sinh hoïc khaù hoaëc ñeà deã

5. ÑOÄ LEÄCH TIEÂU CHUAÅN δ

∑ ∑−= 22 )(1 fxfxNN

δ

Ñoù laø soá ño söï phaân taùn cuûa caùc ñieåm soá so vôùi ñieåm trung bình.

- Neáu ñoä leäch tieâu chuaån thaáp ⇒ trình ñoä hoïc sinh khaù ñoàng ñeàu.

- Neáu ñoä leäch tieâu chuaån cao trình ñoä hoïc sinh cheânh leäch.

6. TÍNH ÑIEÅM

Tính ñieåm laø ñoåi keát quaû ñieåm soá töø traéc nghieäm ra ñieåm soá thoâng duïng töø 0 ñieåm ñeán

10 ñieåm. Sau ñaây laø caùc quy taéc ñôn giaûn ñeå tính ñieåm:

a. Neáu toång soá ñieåm toái ña laø 100 hay 200 thì tính nhaåm deã daøng baèng caùch chia keát soá cho

10, 20.

b. Coù nhieàu caùch ñeå ñoåi ñieåm toång keát ra ñieåm soá. Ba caùch ñoåi thoâng duïng nhaát laø:

- Tính baèng soá .

- Duøng ñoà thò chuyeån hoùa.

Trang-176-

- Duøng baûng ñoåi.

Caùch tính baèng soá: döïa treân quy taéc tam suaát vaø thöïc hieän nhö sau: chia ñieåm toái ña D

(thöôøng laø ñieåm 10) cho ñieåm toái ña cuûa baøi test K. Nhaân soá tìm ñöôïc ( KD ) vôùi ñieåm cuûa baøi

test.

Thí duï: Ñieåm soá toái ña : D = 10

Ñieåm toái ña : K = 120

Ñieåm cuûa baøi : k = 90

Ñieåm soá 5,79012010

=×=d

Ñoà thò chuyeån hoùa: thò maø truïc tung ñöôïc chia ñoä theo ñieåm toái ña vaø truïc hoaønh ñöôïc chia

theo ñieåm soá. Treân ñoà thò ta keû ñöôøng chuyeån hoùa ñoù laø ñöôøng thaúng noái ñieåm goác 0 vaø ñieåm

töông öùng vôùi ñieåm soá toái ña (ñieåm M). Caùch veõ nhö sau:

‐ Treân truïc tung laáy ñieåm A töông ñöông vôùi ñieåm soá toái ña.

‐ Töø ñieåm A keû ñöôøng ngang AA’ (song song vôùi truïc hoaønh).

‐ Treân truïc hoaønh laáy ñieåm B töông öùng vôùi soá ñieåm toái ña (thí duï ñieåm 10).

‐ Töø B keû ñöôøng BB’ (song song vôùi truïc tung).

‐ Noái ñieåm ) vôùi ñieåm M (giao ñieåm cuûa AA’ vaø BB’) ta seõ coù ñöôøng chuyeån hoùa OM.

- Ñoåi toång soá ñieåm (90 ñieåm chaún haïn) ra ñieåm soá ta laøm nhö sau:

‐ Treân truïc tung laáy ñieåm C töông öùng vôùi keát soá 90.

‐ Töø C keû ñöôøng ngang cho ñeán khi gaëp ñöôøng chuyeån hoùa OM ôû ñieåm D. Töø D keû ñöôøng

doïc xuoáng gaëp truïc hoaønh ôû ñieåm E, hoaønh ñoä cuûa E chính laø ñieåm caàn tìm.

Ñeå chính xaùc coù theå duøng giaáy keû ly vuoâng hay keû oâ vuoâng nhoû

B’

E B

120

90

Ñieåm toái ña

D

A

MA’

0 7,5 10 Ñieåm soá

kKDd ×=

Trang-177-

Baûng ñoåi: baûng ñoåi goàm 2 coät song song moãi coät laø ñieåm toång kết, một coät laø ñieåm soá

töông öùng vôùi ñieåm toång keát ôû coät beân. Khi ñaõ aán ñònh ñieåm toång keát toái ña, ta coù theå laäp

baûng ñoåi nhôø caùch tính baèng soá hay ñoà thò chuyeån hoùa noùi treân. Tuy nhieân vieäc laäp baûng raát

toán coâng nhöng khi laäp xong baûng thì ñaây laø phöông tieän cho ñieåm chính xaùc vaø mau leï nhaát.

Ñieåm soá Ñieåm toång keát

120 10

100 9,5

108 9

102 8,5

96 8

90 7,5

Baûng ñoåi ñeå ñoåi keát soá ra ñieåm soá

7. TRÖØ ÑIEÅM ÑOAÙN MOØ

Ñeå laøm naûn chí caùc hoïc sinh hay ñoaùn moø, neân aùp duïng caùc bieän phaùp keå sau:

− Thi haønh ñuùng nhöõng quy taéc soaïn caùc loaïi traéc nghieäm nhö ñaõ noùi ôû caùc chöông

tröôùc.

− Neân traùnh caâu hoûi traéc nghieäm Ñuùng - Sai. Neáu caàn thì chæ neân duøng moät soá löôïng

nhaät ñònh, nghóa laø keát soá daønh cho caâu Ñuùng - Sai chæ chieám moät tæ leä nhoû trong toång

soá (khoâng quaù 20%) ñieåm toång keát.

− Caâu traéc nghieäm nhieàu löïa choïn coù theå duøng nhieàu hôn nhöng khoâng quaù 60% toång soá

caâu traéc nghieäm.

− Caâu hoûøi traéc nghieäm gheùp hôïp, ñieàn khuyeát cuõng neân giôùi haïn soá löôïng.

Thoâng thöôøng nhu caàu tröø ñieåm ñoaùn moø vaø may ruûi thöôøng chæ caàn thieát ñoái vôùi loaïi

traéc nghieäm nhieàu löïa choïn Ñuùng - Sai. Coù nhieàu phöông phaùp tröø ñieåm ñoaùn moø.

Phöông phaùp döôùi ñaây laø phöông phaùp töông ñoái ñôn giaûn vaø deã aùp duïng caên cöù treân nhaän

ñònh sau ñaây:

− Neáu hoïc sinh khoâng bieát gì, chæ laøm ñuùng moät soá caâu hoûi nhôø ñoaùn moø thoâi thì chæ

ñaùng ñöôïc khoâng ñieåm. Trong tröôøng hôïp naøy theo xaùc suaát hoïc sinh vaãn coù ñieåm

toång keát toái ña laø 1/4 ñieåm toång keát cuûa caâu hoûi nhieàu löïa choïn (neáu caâu hoûi coù boán

caâu löïa choïn) giaû söû coù 48 caâu hoûi nhieàu löïa choïn coäng vôùi 1/2 keát soá toái ña cuûa loaïi

traéc nghieäm Ñuùng - Sai vaø giaû söû coù 12 caâu hoûi Ñuùng - Sai.

− Moät hoïc sinh khoâng bieát gì vaãn coù theå ñaït ñöôïc ñieåm soá toái thieåu laø:

182

12448

=+

Trang-178-

Keát soá toái thieåu noùi treân phaûi ñöôïc coi nhö töông ñöông vôùi ñieåm soá 0. Töø nhöõng nhaän

ñònh treân phöông phaùp tính ñieåm seõ ñöôïc ñieàu chỉnh laïi nhö sau:

Vôùi ñoà thò chuyeån hoùa: ñöôøng chuyeån hoùa thay vì keû töø ñieåm 0 seõ ñöôïc keû töø ñieåm T treân

truïc töông öùng vôùi ñieåm tổng keát toái thieåu (18 nhö ví duï treân). Nhö vaäy töø T ta keû moät ñöôøng

xuoáng ñieåm 0 ta seõ coù ñieåm toång keát toái thieåu 18 töông öùng vôùi ñieåm 0 (goác 0).

Vôùi caùch tính ñieåm baèng soá ta cuõng aùp duïng nhö coâng thöùc soá (1) nhöng thay K baèng

K - T vaø k = k - T. ÔÛ ñaây T laø ñieåm toång keát toái thieåu (nhö ví duï treân T=18). Coâng thöùc (1)

trôû thaønh:

Thí duï: D = 10, K = 100, k = 59, T = 18.

Ta coù: 5)1859(18100

10=−×

−=d

Vôùi caùch duøng baûng ñoåi nhôø hai caùch treân ta cuõng coù theå tính ra baûng ñoåi ñeå duøng.

Theo caùch naøy neáu hoïc sinh laøm sai moät caâu thay vì ñöôïc ñieåm 0 thì hoïc sinh seõ bò tröø ñi 1

ñieåm (ñieåm toång keát). Phöông phaùp naøy gaëp trôû ngaïi laø nhieàu khi hoïc sinh laøm sai vì lyù do

khaùc nhö hieåu laàm caâu hoûi, vieát laàm... chöù khoâng coù yù ñoaùn moø. Neáu hoïc sinh coù ñieåm toång

keát toång coäng laø moät soá aâm nhieàu hoaëc ít thì ñeàu ñöôïc ñieåm soá 0.

0 10

Ñieåm toái ña

120

18 T

Ñieåm soá

M

)( TkTK

Dd −×−

=

Trang-179-


Caâu 1: Neâu vaø cho bieát caùc möùc ñaùnh giaù cuûa caùc heä thoáng ñieåm maø baïn bieát?

Caâu 2: Trong baøi kieåm tra traéc nghieäm, haõy neâu caùc coâng thöùc cuûa caùc thoâng soá sau:

‐ Ñieåm trung bình lyù thuyeát

‐ Ñieåm trung bình

‐ Ñieåm trung vò

‐ Ñieåm yeáu vò

‐ Ñoä leäch tieâu chuaån

Baïn haõy cho moät ví duï minh hoïa vieäc tính caùc thoâng soá treân?

Caâu 3 Trình baøy ngaén goïn phöông phaùp tính ñieåm traéc nghieäm ra ñieåm lôùp.

Trang-180-

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

[1] Nguyeãn Thuïy Aùi: Phöông phaùp daïy kyõ thuaät. ÑHSPKT, 1983

[2] Nguyeãn Kim Baù, Vuõ Duy Thuõy: Phöông phaùp daïy toaùn. NXB Giaùo duïc, naêm 1992.

[3] Nguyễn Văn Bính, Traàn Sinh Thaønh vaø Nguyeãn Vaên Khoâi: Phöông phaùp daïy kyõ thuaät

coâng nghieäp. Nhaø xuaát baûn Giaùo duc, Haø noäi, naêm 1999.

[4] Nguyễn Cương: Phương tiện kỹ thuật và đồ dùng dạy học. NXB GD Hà Nội, năm 1995

[5] Tô Xuân Giáp: Phương tiện dạy học. Nhà Xuất bản Giáo dục, 1998.

[6] Chaâu Kim Lang: Traéc nghieäm kieán thöùc Kyõ thuaät Noâng nghieäp ôû tröôøng phoå thoâng

trung hoïc. Nhaø xuaát baûn Giaùo duïc, 1988.

[7] Phan Huy Ngọ: Những vấn đề trực quan trong dạy học. NXB ĐH QG Hà Nội, năm

2000

[8] Döông Thieäu Toáng – “Traéc nghieäm vaø ño löôøng thaønh quaû hoïc taäp”- Boä GDÑT,

1995.

[9] Nguyeãn Vaên Tuaán: Analyse der neueren Entwicklungen in der Ausbildung von

Technischen Lehrern für die Berufsausbildung in Vietnam unter besonderer

Berücksichtigung der Konzeptionierung einer angepassten Fachdidaktik Metall- und

Maschinentechnik. Venturus-Verlag, 2006.

[10] Thái Duy Tuyên: Giáo dục học hiện đại. NXB ĐH QG Hà Nội, năm 2001

[11] Leâ Ñình Vieän, Giaùo duïc hoïc chuyeân nghieäp vaø lyø luaän daïy hoïc kyõ thuaät, 1989.

[12]

[13] Arnold R, Lipsmeier A, Ott H: Berufspaedagogik Kompakt. Cornelsen, 1998.

[14] Babara Matisu: Teach Your Best, DSE,1995

[15] Bloom, Benjamin: Taxonomy of Education Objectives, Hanbook I and II, New

York 1956/1964

[16] BRUNER, J.S.: Learning Through Experience and Learning Through Media. In:

Olson, Media and Symbols. The 73rd Yearbook of the NSSE, I, Chikago (1974) S.

120-150

[17] Christian Buehrdel:Unterrichtsmethodik Maschinenwesen. VEB VerlagTechnik,

Berlin. 1988.

[18] Decker, Grundlagen und neue Ansaetze in der Weiterbildung 1984 trang 45

[19] E..Rathenber- A.Miclck : How does one deverlop Teaching aids for prosseional

education, ZGB, 1991

Trang-181-

[20] Hortsch: Tập baøi giaûng veà Lyù luaän daïy ngheà. Dresden, 1997.

[21] Klafki Wolfgang: Neue Studien zur Bildungstheorie und Didaktik. Weinheim,

1983.

[22] NEC Corporation: Teaching Methodology – JaPan, 2003

[23] Wolfgang Mausolf vaø Gunter Patzold: Planung und durch fuehrung beruflichen Unterrichts,

Verlag W.Girardet, Essen, 1982.

[24] Bộ Lao động –Thương binh và Xã hội: Qui đinh nguyên tắc và tổ chức thực hiện

chương trình dạy nghề (ban hành kèm theo quyết định số: 212/2003/QĐ-BLĐTBXH,

điều 2).

[25] Tröôøng Cao ñaúng Sö phaïm kyõ thuaät Vinh Long: Maãu chöông trình ñaøo taïo theo döï

aùn xaây döïng chöông trình. 2003.