Krytyka hermeneutyki

Krytyka hermeneutykiSzkoła Erlangeńska - projekt krytyki języka

Podsumowanie

Krytyka hermeneutyki - szkoła Erlangeńska(Lorenzen, Lorenz, Thiel).

Artur Machlarz

2011-10-25

Artur Machlarz Krytyka hermeneutyki - szkoła Erlangeńska (Lorenzen, Lorenz, Thiel).


Podsumowanie

Plan wykładu

1 Krytyka hermeneutykiSzkoła Erlangeńska - Krytyka stanu nauk humanistycznychSzkoła Erlangeńska - Krytyka hermeneutyki (Kamlah)

2 Szkoła Erlangeńska - projekt krytyki językaMetodyczna rekonstrukcja językaPraktyczna realizacja krytyki języka

3 Podsumowanie



Podsumowanie

Szkoła Erlangeńska - Krytyka stanu nauk humanistycznychSzkoła Erlangeńska - Krytyka hermeneutyki (Kamlah)

Krytyka hermeneutyki

Krytyka nauk humanistycznych, krytyka hermeneutyki - Kamlah,Lorenzen



Podsumowanie


Kryzys w naukach humanistycznych

Tym, czego nam dziś brakuje, nie jest nowa genialna myśl, alboawangardowy eksperyment - tego mamy wręcz zbyt wiele - lecz dyscypinamyślenia i mówienia, która umożliwiłaby nam wreszcie redukcję naszychbeznadziejnie przeciwko sobie wznoszonych stanowisk i opinii i, wspokoju, wspólnie, w racjonalnej rozmowie, stworzyć nowy początek.

KAMLAH, Wilhelm, LORENZEN, Paul, Logische Propadeutik



Podsumowanie


Krytyka stanu nauk humanistycznych

Krytyka, która nauce zarzuca brak dyscypliny, niejasność, nie jestrzeczowa, ponieważ nie pomaga ona rozstrzygnąć żadnego rzeczowegopytania, jednocześnie jest podejrzana, ponieważ irracjonalizmu doszukujesię nie w fałszywych wynikach badań, lecz w wynikach mylących iwprowadzających w błąd.

Wilhelm Kamlah, Pladoyer fur eine wieder eingeschrankte Hermeneutik,w: Propadeutik der Literaturwissenschaft, hrsg. von D. Harth.



Podsumowanie


Krytyka stanu nauk humanistycznych

Zgodnie z diagnozą Erlangeńczyków, w naukach humanistycznychdominująca stała się tendencja do pozwabionego sensu komplikowaniajęzyka służącego do opisu zjawisk i jego “zaciemniania”: bezpoważniejszych podstaw do użytku wchodzą wyrażenia, którychuzasadnieniem jest jedynie moda. Lorenzen i Kamlah wprost twierdzą, żeumiejętność ich stosowania w mętny sposób ma jedynie pozwolićpodnieść prestiż mówiącego i piszącego.



Podsumowanie


Krytyka stanu nauk humanistycznych - wnioski

Wnioski: We współczesnej sytuacji filozofii i nauk humanistycznychznajdujemy się w takim momencie, że nie powinno się już więcej mówić,dyskutować, po prostu pisać, ale musimy skoncentrować się na językunaszych dyscyplin i krytycznie je objaśnić. Nie tylko w naukachprzyrodniczych, ale także w naukach humanistycznych dążyć musimy dojasności i prostoty (Klarheit und Einfachheit).



Podsumowanie


Krytyka stanu nauk humanistycznych - wnioski?

Brak dyscypliny myślenia o której piszą Erlangeńczycy nie jest tymsamym, co brak rzetelności badawczej. Przykład różnicy:

Tzw. sprawa Sokala - http : //pl .wikipedia.org/wiki/SprawaSokala;

bardzo udana analogiczna prowokacja na gruncie polskim: http ://www .tomaszwitkowski .pl/attachments/File/Modnebzdury .pdf .



Podsumowanie


Krytyka hermeneutyki (Kamlah)

Krytyka uniwersalnej hermeneutyki (Gadamera i Heideggera). WgKamlaha termin “hermeneutyka” należy doprecyzować:

historycznie termin “wykładnia” i “interpretacja” oznaczały:“zadanie uczynienia jakiegoś tekstu zrozumiałym dla siebie i innych”;

hermeneutyka oznaczała świadomość stosowanych przy tym metod ireguł interpretacji;

terminy te zostały w drugiej połowie XX wieku zepsute przezfilozofów - w użycie tych terminów wkradł się chaos.



Podsumowanie









Podsumowanie









Podsumowanie



Geneza “zakłóceń” w funkcjonowaniu hermeneutyki:

Dilthey - rozumienie jest zadaniem nauk humanistycznych (wodróżnieniu od przyrodniczych); “rozumienie” przy tym częstomieszane jest z “interpretacją”;

w połączeniu z wyrażeniami typu “zadaniem filozofii/naukhumanistycznych jest interpretować świat” rodzi się tendencja dotraktowania hermeneutyki jako czegoś “wszechogarniającego”;

przykładem takiego przekształcenia są wezwania do “wejścia nawyższe poziomy samorozumienia przez realizację zadaniaprzedrozumienia”, do “hermeneutyki jestestwa” itp. Wg Kamlahaginie w ten sposób właściwy sens pojęcia hermeneutyki, wyłącznieprzez pomieszanie sensu terminów. Miesza się choćby terminhermeneutyka z interpretacją - terminy te należały do innychporządków.



Podsumowanie









Podsumowanie









Podsumowanie




oddalamy się znacząco od pierwotnego sensu terminu hermeneutyka,nie precyzując bynajmniej nowych sposobów dozwolonego użycia;

nie chodzi o to, żeby zabronić np. muzykowi mówić o interpretacjijakiegoś dzieła - tu nie chodzi o potoczny język, ale o techniczny,naukowy.



Podsumowanie



Kamlah - zadania hermeneutyki:

niektóre teksty wymagają wykładni, niektóre są zrozumiałebezpośrednio. Zrozumiałe bezpośrednio mogą być np. takie, któremają bezpośredni związek z sytuacją życiową odbiorcy;

kodeksy prawne, Iliada Homera, biblia, prace Kartezjusza, Platona -wymagają wykładni.



Podsumowanie


Hermeneutyka ogólna i hermeneutyki szczegółowe(Kamlah)

biblię czyta się i wykłada z innym zamiarem niż poezje Goethego.Poiwnniśmy odróżnić zatem różne typy interpretacji;

wiele tekstów wymaga intepretacji angażującej historię. To jednaknie pomaga przy religijnej interpretacji biblii.

Czy jeśli ktoś czysto historycznie będzie interpretował Platona albobiblię, popełni błąd? - raczej tak.

Problem hermeneutyczny widać w tej chwili gołym okiem - refleksjanad normami, które powinny być stosowane przy wykładni różnegotypu wytworów kultury. hermeneutyki



Podsumowanie









Podsumowanie









Podsumowanie









Podsumowanie


Kamlah: wnioski z krytyki hermeneutyki współczesnej

Czy można sobie wyobrazić ogólną hermeneutykę, jako teorię dla całejhumanistyki?

Wg Kamlaha nie można, bo nie można sobie wyobrazić jednolitego celuwykładni.



Podsumowanie


Kamlah: wnioski z krytyki hermeneutyki współczesnej

Czy można sobie wyobrazić ogólną hermeneutykę, jako teorię dla całejhumanistyki?

Wg Kamlaha nie można, bo nie można sobie wyobrazić jednolitego celuwykładni.



Podsumowanie

Metodyczna rekonstrukcja językaPraktyczna realizacja krytyki języka

Szkoła Erlangeńska

Szkoła Erlangeńska - myślenie metodyczne (Lorenzen)



Podsumowanie


Problem ugruntowania wiedzy naukowej (Lorenzen)

Problem ugruntowania wiedzy naukowej:

tzw. zdania protokolarne,metoda aksjomatyczna (np. Euklides):

pojęcia podstawowe (niedefiniowalne),aksjomaty regulujące sposób użycia tych podstawowych pojęć.



Podsumowanie


Metodologia nauk jako dyscyplina humanistyczna

Wg Lorenzena pytanie o metodę myślenia naukowego jest pytaniemnależącym do dziedziny nauk humanistycznych:

Myślenie cały swój początek bierze z życia, tzn. praktycznejsytuacji życiowej człowieka. Przyjmujemy, że na naszepoznawanie świata ma wpływ coś więcej niż tylko bezpośredniedane zmysłowe - umujemy go bardziej całościowo ibezpośrednio.



Podsumowanie


Problem ugruntowania wiedzy naukowej (Lorenzen)

Problem ugruntowania wiedzy naukowej:

Wg hermeneutów nie da się wyeliminować koła hermeneutycznego,koniecznej okrężności naszego rozumienia,

Lorenzen - należy odnaleźć metodyczny początek myślenia: punktemwyjścia dla metodycznej rekonstrukcji będzie praktyczna sytuacjażyciowa.



Podsumowanie


Idea krytyki języka

Pierwsze zadanie krytyki języka:

ma charakter wręcz etyczno-moralny - uwolnić odbiorcę oddążenia nadawcy, żeby odbiorcę wprawić w stan uwielbieniaprzez swoją manierę mówienia, czczą retorykę.



Podsumowanie


Pierwsze zadanie krytyki języka w praktyce

Przykład wypowiedzi, której mankamenty obnażyć miałaby krytyka języka(ocena własna - AM): http://youtu.be/LcjN5I0Tq9E

...uwolnić odbiorcę od dążenia nadawcy, żeby odbiorcęwprawić w stan uwielbienia przez swoją manierę mówienia,czczą retorykę.


http://youtu.be/LcjN5I0Tq9E


Podsumowanie


Metodyczna rekonstrukcja języka (Lorenzen)

Jak systematycznie zrealizować pierwsze zadanie krytyki języka?



Podsumowanie



Metodyczny początek rekonstrukcji języka:

każdy język ma możliwość syntaktycznego budowania zdań,

można wskazać wśród zdań odpowiedniki zdań: “jest tak”, “nie jesttak” (zdania bazowe),

w każdym jezyku można egzemplaryczne wprowadzać orzeczniki -jest to sytuacja, w której wskazuje się gestem i nazywa, określa sięznaczenie terminu przez przykłady i kontrprzykłady.

Po takim zabiegu istnieje duże pole do nieporozumień. Użycie terminównie jest bowiem precyzyjnie określone. Wstępnie jednak używa się takichsłów. Nie jest to jednak bynajmniej poziom naukowy.



Podsumowanie



Wypowiedzi podstawowe: wypowiedzi o jednym orzeczniku w liczbiepojedynczej.

Formy wypowiedzi podstawowych:

a1, a2... są P

a1, a2... nie są P

a - zmienne oznaczające podmiot

P - zmienna orzecznikowa



Podsumowanie


Wypowiedzi podstawowe - uwagi

1 Każdy język naturalny ma możliwość orzekania w ten sposób opojedynczej rzeczy.

2 Sposób wyrażenia (czy mamy tam dokładnie 1 odpowiednik jest, czyteż jest to wyrażenie bardziej złożone albo jeszcze inaczej) jest bezznaczenia.



Podsumowanie


Wypowiedzi podstawowe - uwagi

Uwaga: to, że jest to pierwsza metodyczna możliwość zastosowaniaorzeczników, nie oznacza, że metoda myślenia jest ograniczona zgodnie zwymogami pozytywistów do tego, co neutralnie obserwowalne. To jesttylko rozwiązanie problemu metodycznego początku myślenia.



Podsumowanie



Kolejnym krokiem w metodycznej rekonstrukcji języka będą:

zawężenie nieokreśloności użycia,

krok ten będzie wprowadzeniem pojęć.



Podsumowanie



Kolejnym krokiem w metodycznej rekonstrukcji języka będą:

zawężenie nieokreśloności użycia,

krok ten będzie wprowadzeniem pojęć.



Podsumowanie


Metodyczna rekonstrukcja języka (Lorenzen) - pojęcia

Reguły użycia orzeczników:

orzeczniki: instrument muzyczny, instrument strunowy, instrumentsmyczkowy, instrument dęty, saksofon, puzon, kontrabas.

Ich użycie może być bliżej określone przez reguły.



Podsumowanie



Schemat reguł (przykłady):

x jest instrumentem smyczkowym to x jest instrumentemstrunowym,

x jest instrumentem strunowym, to x jest instrumentem muzycznym,

x jest instrumentem dętym, to x nie jest instrumentem strunowym(nie można tej samej rzeczy nazwać jednym i drugim).

itd.



Podsumowanie



Powstają piramidy pojęciowe, porządkujące listę pojęć. Nie jest to jedynytyp uporządkowania.



Podsumowanie


Metodyczna rekonstrukcja języka (Lorenzen) - reguły

Charakterystyka reguł:

Są to praktyczne wskazówki, które mówią nam, jak możnaprzechodzić od jednych zdań do innych. Są to reguły pewnej gry,można się ich nauczyć.

Nic też nie zmusza nas do porządkowania orzeczników w jedenwybrany sposób. System reguł może też ulec modyfikacjom, np.przez wprowadzenie nowych przykładów.

Zanim jednak zaczniemy dyskutować o jakichś pojęciach, należypostawić sobie pytanie, czy proponowany system reguł będziepowszechnie uznany, czy też nie.

Reguły dotyczą pewnego zestawu orzeczników wprowadzonych wsposób egzemplaryczny.



Podsumowanie










Podsumowanie










Podsumowanie










Podsumowanie



Czym są pojęcia?

Orzeczniki mogą dać się wyprowadzić jeden z drugiego (ze zwierzęistota żyjąca). Mogą też dać się wyprowadzić wzajemnie.

Jeśli zachodzi ten ostatni przypadek, to mówimy, że orzeczniki są wramach danego systemu równowartościowe - możemy wtedypowiedzieć, że dwa orzeczniki przedstawiają to samo pojęcie.

Pojęcia powstają przez abstrakcję orzeczników. Pojęcia możemytraktować jako orzeczniki orzeczników - pojęcia są inwariantnymiorzecznikami orzeczników (np. jest wyprowadzalny z...).

Pojęcia - abstrakcja pewnych różnic orzecznikówrównowartościowych.



Podsumowanie



Czym są pojęcia?







Podsumowanie



Czym są pojęcia?







Podsumowanie



Czym są pojęcia?







Podsumowanie


Racjonalna gramatyka - wprowadzenie partykuł logicznych

Musimy wprowadzić jeszcze partykuły logiczne - punktem wyjścia takżei tutaj będzie sięgnięcie do sytuacji praktycznej, w której posługujemy sięmową - dialogu:

Podtrzymywanie wypowiedzi jest równoznaczne ze zobowiązaniemdo jej obrony w dialogu. Żeby móc prowadzić racjonalny dialog, totrzeba ustalić sens partykuł logicznych.

Tak wprowadzimy inne partykuły logiczne. Zakładamy, że uczestnicydialogu są w stanie porozumiec się odnośnie tego, czy obronazostała przeprowadzona prawidłowo, czy też nie.



Podsumowanie


Racjonalna gramatyka - wprowadzenie partykuł logicznych

Przykład - Jak wprowadzić kwantyfikator ogólny?

Oponent ma prawo wybrać w dialogu dowolne x z ustalonejdziedziny,

a proponent ma bronić (każdy P jest Q).



Podsumowanie


Praktyczna realizacja krytyki języka - termin“hermeneutyka”

Z przykładem praktycznej realizacji mieliśmy już do czynienia w pierwszejczęści wykładu: krytyka hermeneutyki autorstwa Kamlaha.



Podsumowanie

Podsumowanie

Hermeneutyka rezygnuje z metodycznego początku krytyczngomyślenia. Wg Lorenzena można, a nawet należy, wypracowaćmetodycznie także sam język hermeneutyki.

Można metodycznie budować każdą naukę “od samego początku” -tzn. znaleźć jej podstawy.



Podsumowanie

Dziękuję za uwagę i zapraszam do stawiania pytań!

Artur Machlarz

e-mail: [email protected]: http://www.uni.opole.pl/∼machlarz


Education

Krytyka hermeneutyki