Embed Size (px)
Citation preview
i
DEPED COPY
Kagawaran ng Edukasyon Republika ng Pilipinas
EKONOMIKS
Ang aklat na ito ay magkatuwang na inihanda at sinuri ng mga edukador mula sa mga publiko at pribadong paaralan, kolehiyo, at/o unibersidad. Hinihikayat namin ang mga guro at ibang nasa larangan ng edukasyon na mag-email ng kanilang puna at mungkahi sa Kagawaran ng Edukasyon sa [email protected].
Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi.
Araling PanlipunanGabay sa Pagtuturo
ii
DEPED COPY
EKONOMIKS Araling Panlipunan – Gabay sa PagtuturoUnang Edisyon 2015
Isinasaad ng Batas Republika 8293, seksiyon 176 na “Hindi maaaring magkaroon ng karapatang-ari (sipi) sa anumang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayunman, kailangan muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung ito’y pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang pagtakda ng kaukulang bayad.” Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand names, tatak o trademarks, palabas sa telebisyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa aklat na ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagtibay ng isang kasunduan ng Kagawaran ng Edukasyon at Filipinas Copyright Licensing Society (FILCOLS), Inc. na ang FILCOLS ang kakatawan sa paghiling ng kaukulang pahintulot sa nagmamay-ari ng mga akdang hiniram at ginamit dito. Pinagsumikapang matunton upang makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala at mga may-akda ang karapatang-aring iyon. Tanging mga institusyon at kompanyang nakipagkontrata sa FILCOLS at yaong nakasaad lamang sa kasunduan, ang maaaring kumopya mula dito sa Gabay sa Pagtuturo. Ang hindi nakipagkontrata sa FILCOLS ay dapat, kung ninanais makakopya, makipag-ugnay nang tuwiran sa mga tagapaglathala at sa mga may-akda. Maaaring tumawag sa FILCOLS sa telepono blg. (02) 439-2204 o mag-email sa [email protected] ang mga may-akda at tagapaglathala.
Inilathala ng Kagawaran ng EdukasyonKalihim: Br. Armin A. Luistro FSCPangalawang Kalihim: Dina S. Ocampo, Ph.D.
Inilimbag sa Pilipinas ng ____________Department of Education-Instructional Materials Council Secretariat (DepEd-IMCS)Office Address: 5th Floor Mabini Bldg, DepEd Complex Meralco Avenue, Pasig City Philippines 1600 Telefax: (02) 634-1054 o 634-1072E-mail Address: [email protected]
Mga Bumuo ng Gabay sa PagtuturoKonsultant: Dr.Jose V. Camacho, Jr., Amella L. Bello, Niño Alejandro Q. Manalo, at Rodger Valientes Mga Manunulat: Bernard R. Balitao, Martiniano D. Buising, Edward D.J. Garcia, Apollo D. De Guzman, Juanito L. Lumibao, Jr., Alex P. Mateo, at Irene J. Mondejar
Mga Kontibutor: Ninian Alcasid, Romela M. Cruz, Larissa Nano, at Jeannith Sabela
Mga Tagaguhit: Eric S. de Guia, Ivan Slash Calilung, Gab Ferrera, Marc Neil Vincent Marasigan, at Erich Garcia
Mga Naglayout: Ronwaldo Victor Ma. A. Pagulayan at Donna Pamella G. Romero
Mga Tagapangasiwa: Dir. Jocelyn DR. Andaya, Dr. Jose D. Tuguinayo,Jr, Dr. Rosalie B. Masilang, Dr. Enrique S. Palacio, at
Mr. Edward D. J. Garcia
iii
DEPED COPY
Paunang Salita
Pangunahing layunin ng K-12 Kurikulum ng Araling Panlipunan ang makahubog ng mamamayang mapanuri, mapagnilay, mapanagutan, produktibo, makakalikasan, makatarungan, at makataong mamamayan ng bansa at daigdig.
Ang gabay na ito ay nakatuon sa pag-aaral ng Ekonomiks. Ang suliranin ng kakapusan ay binigyang diin at ang kaugnayan nito sa matalinong pagdedesisyon upang matugunan ang maraming pangangailangan at kagustuhan ng tao. Inaasahan na ang mga kaalaman at mga gawain sa dokumentong ito ay makatutulong upang higit na maipaunawa ang mga pangunahing kaisipan at napapanahong isyu sa Ekonomiks at pambansang pag-unlad. Batid din na malilinang ang kasanayan ng mga mag-aaral sa pagsisiyasat, pagsusuri ng datos, pagbuo at pagsusuri ng mga graph, pagkokompyut, pagsasaliksik, mapanuring pag-iisip, mabisang komunikasyon, at pag-unawa sa mga nangyayari sa kapaligiran na kanilang ginagalawan. Ipinakilala rin ang mga estratehiya sa pagtuturo ng ekonomiks upang matamo ang mga inaasahang kasanayan para sa magtatapos ng araling ito.
Upang higit na maging makabuluhan ang pag-aaral ng ekonomiks, ang mga nagsulat ng gabay na ito ay gumamit ng mga aktuwal at napapanahong datos mula sa mga ahensiya ng pamahalaan. Naglagay rin ng mga larawan, ilustrasyon, at dayagram upang mas madali ang pag-unawa sa mga konsepto at aralin. Ang ilang mga terminolohiya ay hindi isinalin sa Filipino upang hindi mabago ang kahulugan at lubos itong maunawaan ng mga mag-aaral. Sinikap ding ipaliwanag ang mga konsepto sa paraang madaling mauunawaan ng mga mag-aaral. Ang mga halimbawang ginamit ay kalimitang hinango sa karanasan ng mga mag-aaral sa araw-araw upang higit na maging kapana-panabik ang pagtuklas sa mga teorya at konseptong may kaugnayan sa ekonomiks.
Binubuo ng apat na yunit ang gabay na ito. Ang bawat yunit ay nahahati naman sa bawat aralin. Ang Yunit 1 ay nakatuon sa pag-aaral ng Pangunahing Konsepto ng Ekonomiks. Ang Yunit 2 ay nakatuon sa Maykroekonomiks. Ang Yunit 3 ay nakatuon sa Makroekonomiks. Samantalang ang Yunit 4 ay ang Mga Sektor Pang-ekonomiya at mga Patakarang Pang-ekonomiya.
Halina at maligayang paglalakbay sa daigdig ng Ekonomiks at nawa’y maging instrumento ka sa pagsulong at pag-unlad ng ating bansa.
iv
DEPED COPY
Talaan ng Nilalaman
Yunit I: Mga Pangunahing Konsepto ng Ekonomiks Panimula at Gabay na Tanong..........................................................1
Mga Aralin at Saklaw ng Yunit...........................................................1Mga Inaasahang Kakayahan.............................................................1Panimulang Pagtataya........................................................................4
Aralin 1: Kahulugan ng Ekonomiks Alamin..................................................................................................11 Paunlarin.............................................................................................14 Pagnilayan .........................................................................................16 Aralin 2: Kakapusan
Alamin..................................................................................................18 Paunlarin............................................................................................20 Pagnilayan ..........................................................................................23
Aralin 3: Pangangailangan at KagustuhanAlamin................................................................................................ 25
Paunlarin.............................................................................................27 Pagnilayan..........................................................................................30
Aralin 4: AlokasyonAlamin.................................................................................................33
Paunlarin............................................................................................ 35 Pagnilayan ........................................................................................ 36
Aralin 5: PagkonsumoAlamin.................................................................................................39
Paunlarin.............................................................................................41 Pagnilayan..........................................................................................42
Aralin 6: ProduksyonAlamin.................................................................................................45
Paunlarin............................................................................................ 48 Pagnilayan ........................................................................................51 Aralin 7: Mga Organisasyon ng Negosyo
Alamin................................................................................................ 53 Paunlarin............................................................................................ 55 Pagnilayan at Unawain.................................................................... 57 Isabuhay.............................................................................................60 Pangwakas na Pagtataya............................................................... 62
v
DEPED COPY
Yunit II: Maykroekonomiks Panimula at Gabay na Tanong........................................................69
Mga Aralin at Saklaw ng Yunit........................................................70Mga Inaasahang Kakayahan...........................................................70 Panimulang Pagtataya......................................................................72
Aralin 1: DemandAlamin..................................................................................................79
Paunlarin.............................................................................................82 Pagnilayan..........................................................................................86
Aralin 2: Elastisidad ng Demand (Price Elasticity of Demand)Alamin.................................................................................................89
Paunlarin.............................................................................................91 Pagnilayan..........................................................................................93
Aralin 3: SupplyAlamin.................................................................................................95
Paunlarin.............................................................................................98 Pagnilayan at Unawain...................................................................106
Aralin 4: Interaksyon ng Demand at SupplyAlamin................................................................................................109
Paunlarin............................................................................................111 Pagnilayan.........................................................................................115
Aralin 5: Ang Pamilihan at ang mga Istruktura NitoAlamin................................................................................................117
Paunlarin...........................................................................................121 Pagnilayan.........................................................................................127
Aralin 6: Ugnayan ng Pamilihan at PamahalaanAlamin................................................................................................131
Paunlarin...........................................................................................134 Pagnilayan........................................................................................138 Isabuhay............................................................................................143 Pangwakas na Pagtataya...............................................................146
vi
DEPED COPY
Yunit III: Makroekonomiks Panimula at Gabay na Tanong........................................................153 Mga Aralin at Saklaw ng Yunit.........................................................153
Mga Inaasahang Kakayahan...........................................................154Panimulang Pagtataya......................................................................155
Aralin 1: Paikot na daloy ng EkonomiyaAlamin..................................................................................................161
Paunlarin.............................................................................................164 Pagnilayan..........................................................................................166
Aralin 2: Pambansang KitaAlamin..................................................................................................170
Paunlarin..............................................................................................172 Pagnilayan...........................................................................................174
Aralin 3: Ugnayan ng Kita, Pag-iimpok at PagkonsumoAlamin..................................................................................................178
Paunlarin.............................................................................................180 Pagnilayan...........................................................................................186
Aralin 4: Implasyon Alamin..................................................................................................189
Paunlarin..............................................................................................191 Pagnilayan...........................................................................................194
Aralin 5: Patakarang PiskalAlamin..................................................................................................198
Paunlarin.............................................................................................201 Pagnilayan..........................................................................................203
Aralin 6: Patakarang Pananalapi Alamin.................................................................................................208 Paunlarin.............................................................................................210 Pagnilayan..........................................................................................214 Isabuhay..............................................................................................216 Pangwakas na Pagtataya.................................................................218
vii
DEPED COPY
Yunit IV: Mga Sektor ng Ekonomiya at mga Patakarang Pang- Ekonomiya Nito Panimula at Gabay na Tanong..........................................................224 Mga Aralin at Saklaw ng Yunit...........................................................225
Panimulang Pagtataya........................................................................227
Aralin 1: Konsepto at Palatandaan ng Pambansang KaunlaranAlamin....................................................................................................234
Paunlarin................................................................................................237 Pagnilayan.............................................................................................247
Aralin 2: Sektor ng AgrikulturaAlamin....................................................................................................253
Paunlarin...............................................................................................255 Pagnilayan.............................................................................................261 Aralin 3: Sektor ng Industriya
Alamin....................................................................................................266 Paunlarin................................................................................................268 Pagnilayan.............................................................................................272
Aralin 4: Sektor ng PaglilingkodAlamin....................................................................................................277
Paunlarin................................................................................................279 Pagnilayan.............................................................................................286
Aralin 5: Impormal na SektorAlamin....................................................................................................291
Paunlarin...............................................................................................294 Pagnilayan.............................................................................................301
Aralin 6: Kalakalang PanlabasAlamin....................................................................................................304
Paunlarin................................................................................................308 Pagnilayan.............................................................................................314 Isabuhay.................................................................................................318 Pangwakas na Pagtataya...................................................................320
viii
DEPED COPY
ix
DEPED COPY
x
DEPED COPY
BA
LAN
GK
AS
NG
AR
ALI
NG
PA
NLI
PU
NA
N
Des
krip
syon
N
agin
g ba
taya
n ng
K-1
2 Ar
alin
g Pa
nlip
unan
(AP
) Ku
rikul
um a
ng m
ithiin
ng
“Edu
kasy
on p
ara
sa L
ahat
201
5” (
Educ
atio
n fo
r Al
l 201
5) a
t an
g K
-12
Phi
lippi
ne
Basi
c E
duca
tion
Cur
ricul
um
Fram
ewor
k.
Layo
n n
g m
ga
ito
na
mag
karo
on
ng
mga
kak
ayah
ang
kina
kaila
ngan
sa
sigl
o 21
upa
ng m
akal
inan
g ng
“fu
nctio
nally
lite
rate
and
dev
elop
ed F
ilipi
no.”
Kay
a na
man
, tin
iyak
na
ang
mga
bin
uong
nila
lam
an, p
aman
taya
ng
pang
nila
lam
an a
t pam
anta
yan
sa p
agga
nap
sa b
awat
bai
tang
ay
mak
apag
-aam
bag
sa p
agta
tam
o ng
nas
abin
g m
ithiin
. Sa
pag-
abot
ng
nasa
bing
m
ithiin
, tu
nguh
in (
goal
) ng
K-1
2 Ku
rikul
um n
g Ar
alin
g Pa
nlip
unan
ang
mak
ahub
og n
g m
amam
ayan
g m
apan
uri,
map
agm
uni,
map
anag
utan
, pr
oduk
tibo,
mak
akal
ikas
an,
mak
aban
sa a
t m
akat
ao n
a m
ay p
amba
nsa
at p
anda
igdi
gang
pan
anaw
at
pagp
apah
alag
a sa
mga
usa
ping
pan
gka-
says
ayan
at
panl
ipun
an.
Ka
tuw
ang
sa p
agka
mit
ng
layu
ning
ito
ay a
ng p
agsu
nod
sa t
eory
a sa
pag
katu
to n
a ko
ntru
ktib
ism
o, m
agka
tuw
ang
na p
agka
tuto
(co
l-la
bora
tive
lear
ning
), a
t pa
gkat
uton
g pa
ngka
rana
san
at p
angk
onte
ksto
at
ang
pag
gam
it ng
mga
pam
araa
ng t
emat
iko-
kron
oloh
ikal
at
pak
sain
/ ko
nsep
tuw
al, p
agsi
siya
t, in
treg
ratib
o, in
terd
esip
linar
yo a
t m
ultis
iplin
aryo
. Sa
pag
kam
it n
g na
sabi
ng a
dhik
ain,
mith
i ng
kurik
ulum
na
mah
ubog
an
g pa
g-iis
ip (
thin
king
), p
erpe
kstib
o at
pag
papa
hala
gang
pan
gkas
aysa
yan
at s
a ib
a pa
ng d
isip
lina
ng a
ralin
g pa
nlip
unan
sa
pam
amag
itan
ng
mag
kasa
bay
na p
aglin
ang
sa k
anila
ng k
aala
man
at
kasa
naya
ng p
ang-
disi
plin
a.
M
ula
sa u
nang
bai
tang
han
ggan
g ik
a-la
bind
alaw
ang
baita
ng,
naka
-ang
kla
(anc
hor)
ang
mga
pak
sain
at
pam
anta
yang
pan
g-ni
lala
man
at
pam
anta
yan
sa p
agga
nap
ng b
awat
yun
it sa
pito
ng t
ema:
I)
tao,
kap
alig
iran
at li
puna
n 2
)pan
ahon
, pag
papa
tulo
y at
pag
baba
go, 3
) ku
ltura
, pa
nana
guta
n at
pag
kaba
nsa,
4)
kara
pata
n, p
anan
agut
an a
t pa
gkam
amam
ayan
5)
kap
angy
arih
an,
awto
ridad
at
pam
amah
ala,
6)
prod
uksy
on,
dist
ibus
yon
at p
agko
nsum
o 7
) at
ung
naya
ng p
angr
ehiy
on a
t pan
gmun
do S
aman
tala
, an
g ka
sana
yan
sa ib
a’t-
iban
g di
sipl
ina
ng a
ralin
g pa
nlip
u-na
n tu
lad
pagk
amal
ikha
in, m
apan
urin
g pa
g-iis
ip a
t mat
alin
ong
pagp
apas
ya ,
pags
asal
iksi
k/ p
agsi
siya
sat,
kas
anay
ang
pang
kasa
ysay
an a
t Ara
ling
Panl
ipun
an,
at p
akik
ipag
tala
stas
an a
t pa
gpap
alaw
ak
ng p
anda
igdi
gan
pana
naw
, a
y ka
saba
y na
nal
ilina
ng a
yon
sa k
inak
aila
ngan
g pa
g-un
awa
at p
agka
tuto
ng
mag
-aar
al
sa p
araa
ng e
xpan
ding
.
Sa
iba
ng s
alita
, la
yuni
n ng
pag
tutu
ro n
g K-
12 A
ralin
g Pa
nlip
unan
na
mal
inan
g sa
mag
-aar
al a
ng p
ag-u
naw
a sa
mga
pan
guna
hing
ka
isip
an a
t is
yung
pan
gkas
aysa
yan,
pan
gheo
grap
iya,
pam
pulit
ika,
eko
nom
iks
at k
augn
ay n
a di
sipl
inan
g pa
nlip
unan
upa
ng s
iya
ay m
akaa
lam
, m
akag
awa,
mag
ing
gana
p at
mak
ipam
uhay
(Pi
llars
of
Lear
ning
).
Bini
bigy
ang
diin
sa
kurik
ulum
ang
pag
-una
wa
at h
indi
pag
sasa
ulo
ng m
ga
kons
epto
at
term
inol
ohiy
a. B
ilang
pag
papa
tuna
y ng
mal
alim
na
pag-
unaw
a, a
ng m
ag-a
aral
ay
kina
kaila
ngan
g m
akab
uo n
g sa
rilin
g ka
hulu
gan
at p
agpa
paka
hulu
gan
sa b
awat
pak
sang
pin
ag-a
aral
an a
t an
g pa
gsas
alin
ni
to s
a ib
ang
kont
ekst
o la
lo n
a an
g ap
likas
yon
nito
sa
buha
y na
may
ka
bulu
han
mis
mo
sa k
anya
at
sa li
puna
ng k
anya
ng g
inag
alaw
an.
K t
o 12
BA
SIC
ED
UC
ATI
ON
CU
RR
ICU
LUM
xi
DEPED COPY
Bat
ayan
ng
K t
o 12
Ara
ling
Pan
lipun
an K
urik
ulum
Nag
ing
bata
yan
ng K
-12
Aral
ing
Panl
ipun
an K
urik
ulum
ang
mith
iin n
g “E
duka
syon
par
a sa
Lah
at 2
015”
(Ed
ucat
ion
for
All 2
015)
at
ang
K-12
Phi
lip-
pine
Bas
ic E
duca
tion
Curr
icul
um F
ram
ewor
k. L
ayon
ng
mga
ito
na m
agka
roon
ng
mga
kak
ayah
ang
kina
kaila
ngan
g sa
sig
lo 2
1 up
ang
mak
alin
ang
ng “
func
tiona
lly li
tera
te a
nd d
evel
oped
Fili
pino
.” N
ilala
yon
din
ng b
atay
ang
eduk
asyo
n an
g pa
ngm
atag
alan
g pa
gkat
uto
pagk
atap
os n
g po
rmal
na
pag-
aara
l (lif
elon
g le
arni
ng).
Ang
istr
ateh
iya
sa p
agka
mit
ng m
ga p
angk
alah
atan
g la
yuni
ng it
o ay
alin
suno
d sa
ilan
g te
orya
sa
pagk
atut
o na
kon
-st
rukt
ibis
mo,
mag
katu
wan
g na
pag
katu
to (
colla
bora
tive
lear
ning
), a
t pa
gkat
uton
g pa
ngka
rana
san
at p
angk
onte
ksto
.
Ang
sako
p at
dal
oy n
g AP
Kur
ikul
um a
y na
kaba
tay
sa k
ahul
ugan
nito
:
Ang
Aral
ing
Panl
ipun
an a
y pa
g-aa
ral n
g m
ga ta
o at
gru
po, k
omun
idad
at l
ipun
an, k
ung
paan
o si
la n
amuh
ay a
t nam
umuh
ay, a
ng k
anila
ng u
gnay
an
at in
tera
ksyo
n sa
kap
alig
iran
at s
a is
a’t
isa,
ang
kan
ilang
mga
pan
iniw
ala
at k
ultu
ra,
upan
g m
akab
uo n
g pa
gkak
akila
nlan
bila
ng P
ilipi
no,
tao
at
miy
embr
o ng
lip
unan
at
mun
do a
t m
auna
waa
n an
g sa
rilin
g lip
unan
at
ang
daig
idig
, ga
mit
ang
mga
kas
anay
an s
a pa
gsas
alik
sik,
pag
sisi
yasa
t,
map
anur
i at
mal
ikha
ing
pag-
iisip
, mat
alin
ong
pagp
apas
ya, l
ikas
-kay
ang
pagg
amit
ng p
inag
kuku
nang
-yam
an, a
t m
abis
ang
kom
unik
asyo
n. L
ayun
in
ng A
ralin
g Pa
nlip
unan
ang
pag
hubo
g ng
mam
amay
ang
map
anur
i, m
apag
mun
i, re
spon
sabl
e, p
rodu
ktib
o, m
akak
alik
asan
, mak
aban
sa, a
t m
akat
ao,
na m
ay p
amba
nsa
at p
anda
igdi
gang
pan
anaw
at
pagp
apah
alag
a sa
mga
usa
pin
sa li
puna
n sa
nak
araa
n at
kas
aluk
uyan
, tu
ngo
sa p
agpa
nday
ng
kina
buka
san.
Layu
nin
ng A
P K
urik
ulum
Nila
layo
n ng
AP
Kurik
ulum
na
mak
alin
ang
ng k
abat
aan
na m
ay tiy
ak n
a pa
gkak
akila
nlan
at pa
pel b
ilang
Pili
pino
ng lu
mal
ahok
sa
buha
y ng
lipu
nan,
ba
nsa
at d
aigd
ig. K
asab
ay s
a pa
glin
ang
ng id
entid
ad a
t kak
ayan
ang
pans
ibik
o ay
ang
pag
-una
wa
sa n
akar
aan
at k
asal
ukuy
an a
t sa
ugna
yan
sa lo
ob
ng li
puna
n, s
a pa
gita
n ng
lipu
nan
at k
alik
asan
, at
sa
mun
do,
kung
paa
no n
agba
go a
t na
gbab
ago
ang
mga
ito,
upa
ng m
akah
ubog
ng
indi
bidu
wal
at
kol
ektib
ong
kina
buka
san.
Upa
ng m
akam
it an
g m
ga
layu
ning
ito
, m
ahal
agan
g b
igya
ng
diin
an
g m
ga
mag
kaka
ugna
y n
a k
akay
ahan
sa
Ar
alin
g P
anlip
unan
: (i)
pag
sisi
yasa
t; (
ii) p
agsu
suri
at in
terp
reta
syon
ng
impo
rmas
yon;
(iii
) pa
nana
liksi
k; (
iv)
kom
unik
asyo
n, la
lo n
a an
g pa
gsul
at
ng s
anay
say;
at
(v)
pagt
upad
sa
mga
pam
anta
yang
pan
g-et
ika.
Tem
a ng
AP
Kur
ikul
um
Upa
ng tu
hugi
n an
g na
paka
law
ak a
t nap
akar
amin
g m
ga p
aksa
na
naka
palo
ob s
a Ar
alin
g Pa
nlip
unan
, ito
ang
mag
kaka
ugna
y na
tem
ang
gaga
bay
sa
buon
g AP
kur
ikul
um, n
a ha
ngo
sa m
ga t
eman
g bi
nuo
ng N
atio
nal C
ounc
il fo
r So
cial
Stu
dies
(Es
tado
s U
nido
s).1
Hin
di in
aasa
han
na la
hat
ng t
ema
ay g
agam
itin
sa b
awat
bai
tang
ng
eduk
asyo
n da
hil i
lan
sa m
ga it
o, k
atul
ad,
halim
baw
a, n
g ik
a-an
im n
a te
ma,
Pro
duks
yon,
Dis
trib
usyo
n at
Pag
-ko
nsum
o, a
y m
as a
ngko
p sa
par
tikul
ar n
a ku
rso
(Eko
nom
iks)
kay
sa s
a ib
a. B
agam
at ta
tala
kayi
n di
n an
g ila
ng m
ga k
onse
pto
nito
sa
kasa
ysay
an n
g Pi
lipin
as, n
g As
ya a
t ng
mun
do. I
aang
kop
ang
baw
at t
ema
sa b
awat
bai
tang
ngu
nit
sa k
abuu
an, n
asas
akop
ng
kurik
ulum
ang
laha
t ng
mga
tem
a.
K t
o 12
BA
SIC
ED
UC
ATI
ON
CU
RR
ICU
LUM
xii
DEPED COPY
1.
Tao,
Lip
unan
at
Kapa
ligira
nAn
g ug
naya
n ng
tao
sa
lipun
an a
t ka
palig
iran
ay p
unda
men
tal n
a ko
nsep
to s
a Ar
alin
g Pa
nlip
unan
. Bi
nibi
gyan
g di
in n
g te
man
g ito
ang
pag
igin
g ba
hagi
ng
tao
hin
di la
man
g sa
kan
yang
kin
abib
ilang
ang
kom
unid
ad a
t ka
palig
iran
kund
i sa
mas
mal
awak
na
lipun
an a
t sa
kal
ikas
an. S
a ga
nito
ng p
araa
n, m
auu-
naw
aan
ng m
ag-a
aral
ang
mga
sum
usun
od:
1.1
Ang
mga
bat
ayan
g ko
nsep
to n
g he
ogra
piya
, gam
it an
g m
apa,
atla
s at
sim
plen
g te
knol
ohik
al n
a in
stru
men
to, u
pang
mai
luga
r ni
ya a
ng k
anya
ng s
arili
at
ang
kin
abib
ilang
an n
iyan
g ko
mun
idad
; 1.
2 An
g im
pluw
ensi
ya
ng
pisi
kal
na
kapa
ligira
n s
a t
ao
at
lipun
an
at
ang
epe
kto
ng
mga
ga
wai
ng
pant
ao
sa k
alik
asan
;1.
3 An
g m
obili
dad
(pag
-usa
d) n
g ta
o at
pop
ulas
yon,
at
mga
dah
ilan
at e
pekt
o ng
mob
ilida
d na
ito;
at
1.4
Ang
pana
nagu
tan
ng in
dibi
dwal
bila
ng m
iyem
bro
ng li
puna
n at
tag
a-pa
ngal
aga
ng k
apal
igira
n at
tap
agpa
natil
i ng
likas
kay
ang
pag-
unla
d
2.
Pana
hon,
Pag
papa
tulo
y at
Pag
baba
goM
ahal
agan
g m
akita
ng
mag
-aar
al a
ng p
ag-u
nlad
ng
lipun
an m
ula
sa s
inau
nang
pan
ahon
han
ggan
g sa
kas
aluk
uyan
upa
ng la
lo m
auna
waa
n an
g ka
nyan
g sa
rili a
t ban
sa a
t sa
gano
ong
para
an a
y m
akap
agbu
o ng
iden
tidad
(pa
gkak
akila
nlan
) bi
lang
indi
bidu
wal
at m
iyem
bro
ng li
puna
n, b
ansa
at m
undo
. Sen
tral
sa
pag
-aar
al n
g ta
o, li
puna
n at
kap
alig
iran
ang
kons
epto
ng
pana
hon
(tim
e),
na n
agsi
silb
ing
bata
yang
kon
teks
to a
t pu
ndas
yon
ng p
ag-u
unaw
a ng
mga
pa
gbab
ago
sa b
uhay
ng
baw
at is
a, n
g lip
unan
g ka
nyan
g ki
nabi
bila
ngan
, at n
g ka
nyan
g ka
palig
iran.
Ang
kai
sipa
ng k
rono
lohi
kal a
y hi
ndi n
anga
ngah
ulug
an
ng p
agsa
saul
o ng
mga
pet
sa o
pan
gala
n ng
tao
at
luga
r, ba
gam
at m
ayro
ong
mga
mah
ahal
agan
g hi
stor
ikal
fac
t (
kato
toha
n/ im
porm
asyo
n) n
a da
pat
mat
utun
an
ng
mag
-aar
al,
kun
di
ang
pag
kila
la
sa
pagk
akai
ba
ng
naka
raan
sa
ka
salu
kuya
n,
ang
pag
papa
tulo
y n
g m
ga p
anin
iwal
a, is
truk
tura
at
iba
pa s
a pa
glip
as n
g pa
naho
n, a
ng p
ag-u
naw
a ng
kon
sept
o ng
kah
alag
ahan
g pa
ngka
says
ayan
(hi
stor
ical
sig
nific
ance
), p
agpa
hala
ga s
a ko
nste
kto
ng
pang
yaya
ri sa
nak
araa
n m
an o
sa
kasa
luku
yan,
at
ang
mga
kau
gnay
na
kaka
yaha
n up
ang
mau
naw
aan
nang
buo
ang
nag
anap
at
naga
gana
p.
3.
Kultu
ra, P
agka
kaki
lanl
an a
t Pa
gkab
ansa
Kaug
nay
sa
dal
awan
g n
auna
ng
tem
a a
ng
kons
epto
ng
ku
ltura
, n
a t
umut
ukoy
sa
ka
buua
n n
g m
ga
pani
niw
ala,
pag
papa
hala
ga,
trad
isyo
n, a
t pa
raan
ng
pam
umuh
ay n
g is
ang
grup
o o
lipun
an, k
asam
a an
g m
ga p
rodu
kto
nito
kat
ulad
ng
wik
a, s
inin
g, a
t iba
pa.
Nak
aang
kla
sa k
ultu
ra a
ng id
entid
ad
ng g
rupo
at
ng m
ga m
iyem
bro
nito
, na
sa b
ansa
ng P
ilipi
nas
at s
a ib
ang
baha
gi n
g m
undo
ay
napa
kara
mi a
t ib
a-ib
a. M
ay m
ga a
spet
o ng
kul
tura
na
nag-
baba
go s
aman
tala
ang
iba
nam
an a
y pa
tulo
y na
um
iiral
sa
kasa
luku
yan.
Sa
pag
-aar
al n
g t
eman
g it
o, i
naas
ahan
na
mak
abub
uo a
ng m
ag-a
aral
ng
sarii
ng p
agka
kaki
lanl
an b
ilang
kab
ataa
n, in
dibi
dwal
at
Pilip
ino,
at
mau
naw
aan
at m
abig
yang
gal
ang
ang
iba’
t ib
ang
kultu
ra s
a Pi
lipin
as.
Ang
pagk
akak
-ila
nlan
bila
ng P
ilipi
no a
y m
agig
ing
base
han
ng m
akab
ansa
ng p
anan
aw, n
a si
ya n
aman
g tu
tulo
ng s
a pa
gbuo
ng
mas
mal
awak
na
pana
naw
uko
l sa
mun
do.
4.
Kara
pata
n, P
anan
agut
an a
t Pa
gkam
amam
ayan
N
akab
atay
ang
kak
ayah
ang
pans
ibik
o sa
pag
-una
wa
sa p
apel
na
gina
gam
pana
n ng
baw
at is
a bi
lang
mam
amay
an a
t ka
sapi
ng
lipun
an a
t sa
pag
kila
la
at p
agtu
pad
ng m
ga k
arap
atan
at
tung
kulin
bila
ng t
ao a
t m
amam
ayan
. Pa
nana
guta
n ng
mam
amay
an n
a ig
alan
g an
g ka
rapa
tan
ng ib
a, a
num
an a
ng
kani
lang
pan
anam
pala
taya
, pa
nini
wal
ang
pam
pulit
ika,
kul
tura
l, ka
saria
n, e
tnis
idad
, ku
lay
ng b
alat
, pa
nana
mit
at p
erso
nal n
a pa
gpili
. Ka
sam
a rit
o an
g pa
ggal
ang
sa o
piny
on n
g ib
a ka
hit
hind
i ito
san
g-ay
on o
kat
ulad
ng
saril
ing
pag-
iisip
, at
res
peto
sa
pagk
atao
ng
sinu
man
sa
bans
a at
mun
do.
Ang
pag-
unaw
a sa
kar
apat
ang
pant
ao a
t ang
pan
anag
utan
g ka
akib
at d
ito a
y m
ahal
agan
g ba
hagi
ng
AP k
urik
ulum
upa
ng m
akal
ahok
ang
mag
aara
l nan
g ga
nap
at
sa m
akab
uluh
ang
para
an s
a bu
hay
ng k
omun
idad
, ban
sa a
t m
undo
.
K t
o 12
BA
SIC
ED
UC
ATI
ON
CU
RR
ICU
LUM
xiii
DEPED COPY
5.
Kapa
ngya
rihan
, Aw
torid
ad a
t Pa
mam
ahal
aBa
hagi
ng
pagk
amam
amay
an a
y an
g pa
g-un
awa
sa k
onse
pto
ng k
apan
gyar
ihan
, an
g pa
ggam
it ni
to s
a ba
nsa
at s
a pa
ng-a
raw
-ara
w n
a bu
hay,
ang
ka
hulu
gan
at k
ahal
agah
an n
g de
mok
ratik
ong
pam
amal
akad
, at
ang
uri
ng p
amah
alaa
n sa
Pili
pina
s. S
akop
din
ng
tem
ang
ito a
ng S
alig
ang
Bata
s, n
a na
gsas
aad
ng m
ga k
arap
atan
at
pana
nagu
tan
ng m
amam
ayan
at
ng s
amba
yana
ng P
ilipi
no.
Ang
pag-
unaw
a sa
kon
sept
o ng
aw
torid
ad a
t lid
erat
o sa
ib
a-ib
ang
anta
s at
asp
eto
ng p
amah
alaa
n, k
asam
a an
g m
abig
at n
a tu
ngku
lin s
a pa
gigi
ng is
ang
lider
, ay
tat
alak
ayin
sa
AP k
urik
ulum
. An
g ka
rana
san
din
ng m
ga b
ansa
sa
Asya
at
sa ib
ang
baha
gi n
g da
igid
ig n
gayo
n at
sa
naka
raan
ay
pina
gmul
an n
g m
aram
ing
halim
baw
a at
ara
lin u
kol s
a te
man
g ito
.
6.
Prod
uksy
on, D
istr
ibus
yon
at P
agko
nsum
oPa
ano
gaga
stus
in a
ng s
arili
ng a
llow
ance
o k
ita n
g m
agul
ang?
Paa
no p
alal
agui
n an
g na
ipon
g po
ndo
ng p
amily
a? A
ng s
agot
sa
mga
sim
plen
g t
anon
g na
ito
ay
may
kin
alam
an s
a b
atay
ang
kon
sept
o n
g p
agpi
li (
choi
ce),
pan
gang
aila
ngan
, pag
gast
os (
expe
nditu
re),
hal
aga
at p
akin
aban
g (c
ost
and
bene
fit)
na s
akop
una
ng-u
na n
g Ek
onom
iks,
ngu
nit g
inag
amit
din
sa p
ag-a
aral
ng
kasa
ysay
an n
g Pi
lipin
as a
t mga
lipu
nan
sa re
hiyo
n ng
Asy
a at
dai
gidi
g.
Sa p
ag-a
aral
ng
tem
ang
Prod
uksy
on, D
istr
ibus
yon
at P
agko
nsum
o, m
agag
amit
ng m
ag-a
aral
ang
mga
kon
sept
ong
ito s
a sa
riiln
g bu
hay
at m
auun
awaa
n an
g ib
ang
kons
epto
kat
ulad
ng
infla
tion,
GD
P, d
efici
t, n
a ka
rani
wan
g na
baba
sa s
a dy
aryo
o n
ariri
nig
sa b
alita
sa
rady
o. M
ahal
aga
ring
mau
naw
aan
ng
mag
-aar
al a
ng p
anlip
unan
g ep
ekto
ng
desi
syon
ng
indi
bidw
al n
a ko
nsyu
mer
at n
g m
ga k
umpa
nya,
kat
ulad
ng
epek
to n
g ka
nila
ng p
agpa
pasy
a sa
pre
syo
ng b
ilihi
n o
ang
epek
to n
g pa
taka
ran
ng p
amah
alaa
n sa
pag
debe
lop
ng e
kono
miy
a, g
amit
ang
pam
amar
aang
mat
emat
ikal
. (
Cons
umer
Ed.
Fi
nanc
ial
Lite
racy
, Pag
-iim
pok)
7.
Ugn
ayan
g Pa
nreh
iyon
at
Pang
mun
doSi
nusu
port
ahan
ng
tem
ang
ito
ang
lay
unin
ng
AP
kur
ikul
um n
a m
akab
uo a
ng m
ag-a
aral
ng
pam
bans
a a
t pa
ndai
gdig
ang
pana
naw
at
pagp
a-pa
hala
ga s
a m
ga p
angu
nahi
ng u
sapi
n sa
lipu
nan
at m
undo
. Ar
alin
g As
yano
sa
baita
ng 7
, Ka
says
ayan
ng
Dai
gdig
sa
baita
ng 8
, Ek
onom
iks
sa
baita
ng
9 at
Mga
Kon
tem
pora
ryon
g I
syu
sa
baita
ng 1
0. M
akat
utul
ong
ang
kaal
aman
tun
gkol
sa
iban
g ba
nsa
sa p
ag-u
naw
a ng
luga
r at
pap
el n
g Pi
lipin
as s
a re
hiyo
n at
mun
do, a
t kun
g pa
ano
maa
arin
g ku
milo
s an
g Pi
lipin
o at
ang
ban
sa s
a pa
glut
as n
g m
ga s
ulira
nin
bila
ng k
asap
i ng
pand
aigd
igan
g ko
mun
idad
.
Inaa
saha
n na
sa
ika-
11 a
t ik
a-12
na
baita
ng a
y m
agka
karo
on n
g m
ga e
lekt
ib n
a ku
rson
g ta
tala
kay
sa ib
a’t
iban
g is
yu (
loka
l, pa
mba
nsa,
pan
rehi
yon,
at
pand
aigi
dig)
upa
ng lu
maw
ak a
ng k
aala
man
ng
mga
mag
-aar
al a
t mal
inan
g an
g ka
nila
ng m
ga m
apan
urin
g ka
kaya
han.
Sa
gani
tong
par
aan
din
ay la
long
m
ahah
asa
ang
pagk
akad
alub
hasa
ng
baw
at A
P na
gur
o sa
pag
dise
nyo
ng n
ilala
man
ng
kurs
o at
sa
istr
ateh
iya
ng p
agtu
ro n
ito a
linsu
nod
sa p
angk
ala-
hata
ng b
alan
gkas
ng
AP. I
lang
hal
imba
wa
ng m
ga p
aksa
ng
elek
tib n
a ku
rso
ay:
1.
Mga
pan
gani
b sa
kap
alig
iran
at k
alik
asan
, ang
pan
gang
alag
a ni
to a
t m
ga h
akba
ng n
a m
aaar
ing
gaw
in n
g m
ga m
ag-a
aral
at
ng k
omun
idad
up
ang
mat
ugun
an a
ng m
ga p
anga
nib
na it
o;2.
An
g la
yuni
n at
pilo
sopi
ya n
g is
ang
bata
s o
pata
kara
ng o
pisy
al, a
ng e
pekt
o ni
to s
a ta
o at
lipu
nan
(at
kalik
asan
), a
ng m
ga p
robl
ema
sa im
ple-
men
tasy
on a
t po
sibl
eng
solu
syon
sa
prob
lem
a3.
An
g ug
naya
n ng
kul
tura
sa
pags
ulon
g ng
lipu
nan
(kom
unid
ad, b
ansa
) at
mga
isyu
ng k
augn
ay s
a ka
unla
ran
ng li
puna
n4.
M
ga p
anda
igdi
gang
pro
blem
a sa
klim
a, k
alam
idad
(na
tura
l at
likha
ng
tao)
, at
ang
pagl
utas
ng
mga
sul
irani
ng it
o
K t
o 12
BA
SIC
ED
UC
ATI
ON
CU
RR
ICU
LUM
xiv
DEPED COPY
Mga
Kak
ayah
an
Ang
mga
kak
ayah
an n
g ba
gong
AP
kurik
ulum
ay
naka
ugat
sa
mga
layu
nin
ng b
atay
ang
eduk
asyo
n: a
ng k
apak
i- pa
kina
bang
(fu
nctio
nal)
na
lite
rasi
ng
laha
t; a
ng p
aglin
ang
ng “
func
tiona
lly
liter
ate
and
de
velo
ped
Fili
pino
;”
at
ang
pang
mat
agal
ang
pagk
atut
o pa
gkat
apos
ng
porm
al n
a pa
g-aa
ral
(life
long
lear
ning
). M
akik
ita a
ng m
ga p
angk
alah
atan
g la
yuni
ng it
o sa
mga
par
tikul
ar n
a ka
kaya
han
ng A
P ka
tula
d ha
limba
wa,
ng
pags
isiy
asat
at
pag-
susu
ri. S
amak
atuw
id,
ang
AP k
urik
ulum
ay
di la
man
g ba
se s
a ni
lala
man
(co
nten
t-ba
sed)
kun
di r
in s
a m
ga k
akay
ahan
(co
mpe
tenc
e-ba
sed)
. Sa
dyan
g in
isa-
isa
ang
mga
kak
ayah
an n
g AP
upa
ng: (
a) ip
akita
ang
ugn
ayan
nito
sa
mga
layu
nin
ng b
atay
ang
eduk
asyo
n, a
t (b)
big
yang
diin
ang
mga
map
anur
-in
g ka
kaya
han
na h
indi
mal
ilina
ng s
a pa
mam
agita
n ng
pag
sasa
ulo
ng im
porm
asyo
n.
Sa ib
aba
ang
kabu
uan
ng m
ga p
angk
alah
atan
g ka
kaya
han
sa A
P ku
rikul
um a
t sa
baw
at k
akay
ahan
, ang
mga
par
tikul
ar n
a ka
sana
yan.
Mag
kaka
ugna
y an
g m
ga k
akay
ahan
at
kapw
a na
gpap
atib
ay a
ng m
ga it
o sa
isa’
t is
a. N
ilala
yong
lina
ngin
ang
mga
kak
ahay
an s
a de
belo
pmen
tal n
a pa
mam
araa
n na
an
gkop
sa
baw
at a
ntas
ng
bata
yang
edu
kasy
on a
t sa
pros
eso
ng s
caffo
ldin
g, u
pang
mai
tata
g an
g pu
ndas
yon
ng m
ga k
asan
ayan
par
a sa
mas
mal
alim
(a
t m
as k
ompl
ex)
na k
akay
ahan
.
Kak
ayah
anP
arti
kula
r na
Kas
anay
an
Pag
sisi
yasa
t1.
N
atut
ukoy
ang
mga
san
ggun
ian
o pi
nagm
ulan
ng
impo
rmas
yon
2.
Nak
agag
amit
ng m
apa
at a
tlas
upan
g m
atuk
oy a
ng ib
a’t
iban
g lu
gar,
loka
syon
at
iban
g im
porm
asyo
ng p
angh
eogr
apiy
a 3.
N
akag
agam
it ng
mga
kas
angk
apan
g te
knol
ohik
al u
pang
mak
akita
o m
akah
anap
ng
mga
san
ggun
iang
impo
rmas
yon
Pag
susu
ri a
t in
terp
reta
syon
ng
dat
os
1.
Nak
abab
asa
ng is
tatis
tikal
na
dato
s2.
N
akag
agam
it ng
pam
amar
aang
ista
tistik
al o
mat
emat
ikal
sa
pags
uri n
g kw
antit
atib
ong
impo
rmas
yon
at n
g da
tos
peno
men
ong
pang
-eko
nom
iya
3.
Nak
abab
asa
sa
map
anur
ing
pam
amar
aan
upa
ng m
auna
waa
n a
ng h
isto
rikal
na
kon
teks
to n
g sa
nggu
nian
at a
ng m
otib
o at
pan
anaw
ng
may
-akd
a
Pag
susu
ri a
t in
terp
reta
syon
ng
im
porm
asyo
n
1.
Nak
auun
awa
ng k
ahul
ugan
, uri
at k
ahal
agah
an n
g pr
imar
yang
san
ggun
ian
at a
ng k
aiba
han
nito
sa
seku
ndar
yang
san
ggun
ian
2.
Nak
abub
uo n
g ka
mal
ayan
sa
mga
pag
papa
hala
ga, g
awi a
t kau
galia
n ng
pan
ahon
at n
akik
ilala
ang
impo
rmas
yon
pagk
akai
ba
at/o
pag
kaka
tula
d ng
mga
iyon
sa
kasa
luku
yan
3.
Nak
ikila
la a
ng h
isto
rikal
na
pers
pekt
ibo
ng a
wto
r o
man
lilik
ha4.
N
atut
ukoy
ang
pag
kaka
iba
ng o
piny
on a
t fa
ct5.
N
akat
atay
a ng
impo
rmas
yon
sa p
amam
agita
n ng
pag
kila
la s
a bi
as o
pun
to d
e bi
sta
ng a
wto
r/m
anlil
ikha
6.
Nak
akuk
uha
ng d
atos
mul
a sa
iba’
t ib
ang
prim
arya
ng s
angg
unia
n7.
N
akah
ihin
uha
mul
a sa
dat
os o
ebi
dens
ya8.
N
akap
ag-a
ayos
at
naka
gaga
wa
ng b
uod
ng im
porm
asyo
n—pa
ngun
ahin
g ka
toto
hana
n at
idey
a sa
sar
iling
sal
ita9.
N
akau
unaw
a ng
ugn
ayan
g sa
nhi a
t ep
ekto
(ca
use
and
effe
ct)
10.
Nak
apag
haha
mbi
ng n
g im
porm
asyo
n m
ula
sa m
ga m
agka
ugna
y na
san
ggun
ian
at n
akik
ilala
ang
mga
pun
to n
g pa
gkak
asun
do
at d
i pag
kaka
sund
o11
. N
akab
ubuo
ng
inte
rpre
tasy
on t
ungk
ol s
a m
agka
iba
at p
osib
leng
mag
kasa
lung
at n
a pa
liwan
ag n
g is
ang
pang
yaya
ri
K t
o 12
BA
SIC
ED
UC
ATI
ON
CU
RR
ICU
LUM
xv
DEPED COPY
Kak
ayah
anP
arti
kula
r na
Kas
anay
an12
. N
akap
agbi
biga
y ng
his
torik
al n
a ka
hala
gaha
n sa
mga
tao
, gru
po, p
angy
ayar
i, pr
oses
o o
kilu
san
at in
stitu
syon
13.
Nap
ag-ii
sipa
n a
ng
saril
ing
idey
a o
pa
gtin
gin
tun
gkol
sa
pi
nag-
uusa
pan
at
mga
na
tutu
han
mul
a s
a sa
nggu
nian
14.
Nak
apag
haha
mbi
ng n
g sa
rilin
g ka
isip
an s
a ka
isip
an n
g aw
tor/
man
lilik
ha a
t na
ipal
iliw
anag
kun
g sa
an a
t ba
kit
sum
asan
g-ay
on
o h
indi
an
g d
alaw
ang
kai
sipa
n15
. N
akau
unaw
a n
g m
obili
dad
at
mig
rasy
on
ng p
opul
asyo
n, a
ng d
istr
ibus
yon
nito
, dah
ilan
at e
pekt
o16
. N
akau
unaw
a ng
pap
el a
t ep
ekto
ng
heog
rapi
ya s
a pa
gbab
agon
g pa
nlip
unan
at
pang
kalik
asan
17.
Nak
agag
amit
ng p
amam
araa
ng m
atem
atik
al s
a pa
g-un
awa
ng m
ga b
atay
ang
kons
epto
ng
Ekon
omik
s at
sa
pags
usur
i ng
kwan
titat
ibon
g da
tos
18.
Nak
abub
uo n
g ko
nklu
syon
bas
e sa
inte
rpre
tasy
on n
g im
porm
asyo
n
Pag
sasa
liksi
k
1.
Nak
asas
agot
ng
tano
ng b
ase
sa a
ngko
p at
sap
at n
a eb
iden
sya
2.
Nak
apag
-aay
os a
ng r
esul
ta n
g pa
gsas
alik
sik
sa lo
hika
l na
para
an
3.
Nak
agag
amit
ng
tek
nolo
hika
l na
ins
trum
ento
sa
pag
sasa
liksi
k, p
agsu
suri
ng
dat
os,
pags
ulat
ng
sana
ysay
o p
apel
, at
pagh
anda
ng
pres
enta
syon
ng
pana
nalik
sik
Kom
unik
asyo
n
1.
Nak
apag
-uug
nay
ng s
ari-s
arin
g im
porm
asyo
n m
ula
sa m
ga a
ngko
p na
san
ggun
ian
2.
Nai
paki
kila
la a
ng s
ipi m
ula
sa s
angg
unia
n at
nag
agam
it ito
nan
g ta
ma
3.
Nai
para
ratin
g sa
mal
inaw
at
maa
yos
na p
araa
n an
g sa
rilin
g ka
isip
an t
ungk
ol s
a ka
gana
pan
o is
yung
pin
ag-a
aral
an n
a pi
natit
ibay
ng
nara
rapa
t na
ebi
dens
ya o
dat
os
4.
Nak
abub
uo n
g m
aikl
i ngu
nit
mal
inaw
na
intr
oduk
syon
at
konk
lusy
on k
apag
nag
papa
liwan
ag
5.
Nak
asus
ulat
ng
sana
ysay
(na
may
hab
ang
3-5
pahi
na s
a m
ataa
s na
bai
tang
) na
nag
papa
liwan
ag n
g is
ang
pang
yaya
ri, is
yu
o pe
nom
eno,
gam
it an
g na
rara
pat
at s
apat
na
impo
rmas
yon
o eb
iden
siya
sa
angk
op n
a pa
mam
araa
n
Pag
tupa
d sa
pa
man
taya
ng
pang
-eti
ka
1.
Nak
auun
awa
ng k
arap
atan
at
tung
kulin
bila
ng m
amam
ayan
upa
ng m
akal
ahok
sa
mak
abul
uhan
g pa
raan
sa
buha
y ng
pa
may
anan
, ban
sa a
t da
gidi
g2.
N
aiga
gala
ng
at
nabi
bigy
ang
kah
alag
ahan
an
g p
agka
kaib
a n
g m
ga
tao,
ko
mun
idad
, k
ultu
ra,
at
pani
niw
ala,
at
ang
kani
lang
kar
apat
ang
pant
ao3.
N
agig
ing
mai
ngat
sa
saril
ing
nais
in, p
anin
iwal
a, p
unto
de
bist
a o
posi
syon
4.
Nak
apag
papa
kita
ng
pant
ay n
a pa
kiki
tung
o at
pag
gala
ng s
a m
ga m
ay i
bang
pag
-iisi
p ka
hit
hind
i ito
sum
asan
g-ay
on s
a sa
rilin
g id
eya,
pos
isyo
n o
pagt
ingi
n5.
N
atut
ukoy
an
g s
angg
unia
ng
gina
mit
sa
pap
el (
reak
syon
, m
aikl
ing
san
aysa
y)
bila
ng
pagk
ilala
sa
kar
apat
an s
a pa
g-aa
ring
inte
lekt
uwal
ng
awto
r/m
anlil
ikha
Pam
anta
yan
sa P
rogr
ama
(Cor
e le
arni
ng A
rea
Stan
dard
):N
aipa
mam
alas
ang
pag
-una
wa
sa m
ga k
onse
pto
at is
yung
pan
gkas
aysa
yan,
pan
gheo
grap
iya,
pan
g-ek
onom
iya,
pan
gkul
tura
, pa
mpa
mah
alaa
n, p
ansi
biko
, at
pan
lipun
an g
amit
ang
mga
kas
anay
ang
nalin
ang
sa p
ag-a
aral
ng
iba’
t ib
ang
disi
plin
a at
lara
ngan
ng
aral
ing
panl
ipun
an k
abila
ng a
ng p
anan
alik
sik,
pag
-si
siya
sat,
map
anur
ing
pag-
iisip
, mat
alin
ong
pagp
apas
ya, p
agka
mal
ikha
in, p
akik
ipag
kapw
a, li
kas-
kaya
ng p
agga
mit
ng p
inag
kuku
nang
-yam
an, p
akik
ipag
ta-
last
asan
at p
agpa
pala
wak
ng
pand
aigd
igan
g pa
nana
w u
pang
m
agin
g is
ang
map
anur
i, m
apag
nila
y, m
apan
agut
an, p
rodu
ktib
o, m
akak
alik
asan
, mak
aban
sa
at m
akat
ao n
a pa
pand
ay s
a ki
nabu
kasa
n ng
mam
amay
an n
g ba
nsa
at d
aigd
ig.
xvi
DEPED COPY
Pan
guna
hing
Pam
anta
yan
ng B
awat
Yug
to (
Key
Sta
ge S
tand
ards
):K
– 3
4 –
67
– 10
Nai
pam
amal
as
ang
pani
mul
ang
pag-
unaw
a
at
pag
papa
hala
ga
sa
sa
rili,
pam
ilya,
paa
rala
n, a
t ko
mun
idad
, at
sa
m
ga
bata
yang
kons
epto
ng
pa
gpap
atul
oy
at
pagb
abag
o, d
ista
nsya
at d
ireks
yon
gam
it an
g m
ga k
asan
ayan
tun
go s
a m
alal
im n
g pa
g-un
awa
tung
kol
sa s
arili
at k
apal
igira
ng p
isik
al
at s
osyo
-kul
tura
l ,
bila
ng k
asap
i ng
sar
iling
ko
mun
idad
at
ng m
as m
alaw
ak n
a lip
unan
.
Nai
pam
amal
as a
ng m
ga ka
kaya
han
bila
ng
bata
ng
prod
uktib
o,
map
anag
utan
at
m
akab
ansa
ng
mam
amay
ang
Pilip
ino
gam
it an
g ka
sana
yan
sa
pags
asal
iksi
k,
pags
isiy
asat
, m
apan
urin
g pa
g-iis
ip,
mat
alin
ong
pagp
apas
ya,
pagk
amal
ikha
in,
paki
kipa
gkap
wa,
lik
as-k
ayan
g pa
ggam
it ng
pi
nagk
ukun
ang-
yam
an
at
paki
kipa
gtal
asta
san
at
pag-
unaw
a sa
m
ga b
atay
ang
kons
epto
ng
heog
rapi
ya,
kasa
ysay
an,
ekon
omiy
a,
pam
amah
ala,
si
bika
at
kultu
ra tun
go s
a pa
gpap
anda
y ng
m
aunl
ad n
a ki
nabu
kasa
n pa
ra s
a ba
nsa.
Nai
pam
amal
as
ang
mga
ka
kaya
han
bila
ng
kaba
taan
g m
amam
ayan
g Pi
lipin
o na
m
apan
uri,
map
agni
lay,
m
alik
hain
, m
ay
mat
alin
ong
pagp
apas
ya a
t ak
tibon
g pa
kiki
laho
k,
mak
akal
ikas
an,
map
anag
utan
,pro
dukt
ibo,
m
akat
ao a
t m
akab
ansa
, na
may
pan
daig
diga
ng
pana
naw
ga
mit
ang
mga
ka
sana
yan
sa
pags
isiy
asat
, pa
gsus
uri
ng
dato
s at
ib
a’t
iban
g sa
nggu
nian
, pa
gsas
alik
sik,
m
abis
ang
kom
unik
asyo
n at
pag
-una
wa
sa m
ga b
atay
ang
kons
epto
ng
heog
rapi
ya, k
asay
saya
n, e
kono
miy
a,
polit
ika
at
kultu
ra t
ungo
sa
pagp
apan
day
ng
mau
nlad
na
kina
buka
san
para
sa
bans
a.
Pam
anta
yan
sa B
awat
Bai
tang
/ A
ntas
(G
rade
Lev
el S
tand
ards
):
Bai
tang
Pam
anta
yan
sa P
agka
tuto
KN
aipa
mam
alas
ang
pan
imul
ang
pag-
unaw
a sa
pag
kila
la s
a sa
rili a
t pa
kiki
pag-
ugna
yan
sa k
apw
a bi
lang
pun
dasy
on s
a pa
glin
ang
ng k
amal
ayan
sa
kapa
ligira
ng s
osya
l.
1N
aipa
mam
alas
ang
kam
alay
an a
t pa
g-un
awa
sa
saril
i bila
ng k
asap
i ng
pam
ilya
at p
aara
lan
at p
agpa
paha
laga
sa
kapa
ligira
ng
pisi
kal g
amit
ang
kons
epto
ng
pagp
apat
uloy
at
pagb
abag
o, in
tera
ksyo
n, d
ista
nsya
at
dire
ksyo
n tu
ngo
sa p
agka
kaki
lanl
an b
ilang
in
dibi
dwal
at
kasa
pi n
g pa
ngka
t ng
lipu
nan,
kom
unid
ad.
2N
aipa
mam
alas
ang
kam
alay
an,
pag-
unaw
a at
pag
papa
hala
ga s
a ka
salu
kuya
n at
nak
araa
n ng
kin
abib
ilang
ang
kom
unid
ad, g
amit
ang
kons
epto
ng
pagp
apat
uloy
at
pagb
abag
o,ka
pang
yarih
an,
pam
umun
o at
pan
anag
utan
, pa
ngan
gaila
ngan
at
kagu
stuh
an,
pagk
akila
nlan
, mga
sim
plen
g ko
nsep
tong
heo
grap
ikal
tula
d ng
loka
syon
at p
inag
kuku
nang
-yam
an a
t ng
mga
sak
si n
g ka
says
ayan
tu
lad
ng t
radi
syon
g or
al a
t m
ga la
bi n
g ka
says
ayan
.
3N
aipa
mam
alas
ang
mal
awak
na
pag-
unaw
a at
pag
papa
hala
ga n
g m
ga k
omun
idad
ng
Pilip
inas
bila
ng b
ahag
i ng
mga
lala
wig
an
at r
ehiy
on n
g ba
nsa
bata
y sa
(a)
kat
angi
ang
pisi
kal
(b)
kultu
ra;
(c)
kabu
haya
n; a
t (d
) pu
litik
al, ga
mit
ang
mal
alim
na
kons
epto
ng
pag
papa
tulo
y at
pag
baba
go, i
nter
aksy
on n
g ta
o at
kap
alig
irang
pis
ikal
at
sosy
al.
xvii
DEPED COPY
Bai
tang
Pam
anta
yan
sa P
agka
tuto
4N
aipa
gmam
alak
i an
g pa
gka-
Pili
pino
at
ang
bans
ang
Pilip
inas
na
may
pag
papa
hala
ga s
a pa
gkak
aiba
-iba
ng m
ga k
ultu
rang
Pi
lipin
o ba
tay
sa p
agga
mit
ng m
ga k
asan
ayan
sa
heog
rapi
ya, p
ag-u
naw
a sa
kul
tura
at k
abuh
ayan
, pak
ikila
hok
sa p
amam
ahal
a at
pa
gpap
ahal
aga
sa m
ga m
ithiin
ng
bans
ang
Pilip
inas
.
5N
aipa
mam
alas
ang
pag
-una
wa
at p
agpa
paha
laga
sa
pagk
akab
uo n
g ka
pulu
an n
g Pi
lipin
as a
t m
ga s
inau
nang
lipu
nan
hang
gang
sa
mga
mal
alak
ing
pagb
abag
ong
pang
-eko
nom
iya
at a
ng i
mpl
ikas
yon
nito
sa
lipun
an s
a si
mul
a ng
ika
-labi
ng s
iyam
na
sigl
o,
gam
it an
g ba
taya
ng k
onse
pto
katu
lad
ng k
ahal
agah
ang
pang
kasa
ysay
an (
hist
oric
al s
igni
fican
ce),
pag
papa
tulo
y at
pag
baba
go,
ugna
yang
san
hi a
t ep
ekto
tun
go s
a pa
glin
ang
ng is
ang
bata
ng m
amam
ayan
g m
apan
uri,
map
agm
uni,
resp
onsa
ble,
pro
dukt
ibo,
m
akak
alik
asan
, m
akat
ao a
t m
akab
ansa
at
may
pag
papa
hala
ga s
a m
ga u
sapi
n sa
lipu
nan
sa n
akar
aan
at k
asal
ukuy
an t
ungo
sa
pagp
anda
y ng
mau
nlad
na
kina
buka
san
para
sa
bans
a.
6N
aipa
mam
alas
ang
pat
uloy
na
pag-
unaw
a at
pag
papa
hala
ga s
a ka
says
ayan
ng
Pilip
inas
mul
a sa
ika
-20
sigl
o ha
ngga
ng s
a ka
salu
kuya
n, t
ungo
sa
pagb
uo n
g tiy
ak n
a pa
gkak
akila
nlan
bila
ng P
ilipi
no a
t m
amam
ayan
ng
Pilip
inas
; N
aipa
mam
alas
ang
m
alal
im n
a pa
g-un
awa
sa k
asay
saya
n ng
Pili
pina
s ba
se s
a pa
gsus
uri n
g si
pi n
g m
ga p
iling
prim
arya
ng
sang
guni
ang
nak
asul
at,
pasa
lita,
aw
dyo-
bisw
al
at
kum
bina
syon
ng
m
ga
ito,
mul
a s
a ib
a-ib
ang
pana
hon,
tu
ngo
sa
pag
buo
ng
mak
aban
sang
ka
isip
an
na
siya
ng
mag
sisi
lbin
g b
aseh
an
ng
mas
m
alaw
ak
na p
anan
aw t
ungk
ol s
a m
undo
7N
aipa
mam
alas
ang
mal
alim
na
pag
-una
wa
at
pag
papa
hala
ga s
a ka
mal
ayan
sa
heo
grap
iya
, ka
says
ayan
, ku
ltura
, lip
unan
, pa
mah
alaa
n at
eko
nom
iya
ng
mga
ban
sa s
a re
hiyo
n t
ungo
sa
pagb
ubuo
ng
pagk
akak
ilanl
ang
Asy
ano
at
mag
kaka
tuw
ang
na
pag-
unla
d at
pag
hara
p sa
mga
ham
on n
g As
ya
8N
aipa
mam
alas
ang
mal
alim
na
pag-
unaw
a at
pag
papa
hala
ga s
a sa
ma-
sam
ang
pagk
ilos
at p
agtu
gon
sa
mga
pan
daig
diga
ng
ham
on s
a sa
ngka
tauh
an s
a ka
bila
ng
mal
awak
na
pagk
akai
ba-ib
a ng
heo
grap
iya,
kas
aysa
yan,
kul
tura
, lip
unan
, pam
ahal
aan
at
ekon
omiy
a tu
ngo
sa p
agka
karo
on n
g m
apay
apa,
mau
nlad
at
mat
atag
na
kina
buka
san
9N
aipa
mam
alas
ang
mal
alim
na
pag-
unaw
a at
pag
papa
hala
ga s
a m
ga p
angu
nahi
ng k
aisi
pan
at n
apap
anah
ong
isyu
sa
ekon
omik
s ga
mit
ang
mga
kas
anay
an a
t pa
gpap
ahal
aga
ng m
ga d
isip
linan
g pa
nlip
unan
tun
go s
a pa
ghub
og n
g m
amam
ayan
g m
apan
uri ,
m
apag
nila
y, m
apan
agut
an, m
akak
alik
asan
, pro
dukt
ibo,
mak
atar
unga
n, a
t m
akat
aong
m
amam
ayan
ng
bans
a at
dai
gdig
10N
aipa
mam
alas
ang
mal
alim
na
pag-
unaw
a a
t pa
gpap
ahal
aga
sa
mga
ko
ntem
pora
ryon
g is
yu a
t ha
mon
g pa
ng-e
kono
miy
a,
pang
kalik
asan
, pa
mpo
litik
a, k
arap
atan
g pa
ntao
, pa
ng-e
duka
syon
at
pana
nagu
tang
sib
iko
at p
agka
mam
amay
an s
a ki
naka
hara
p ng
mga
ban
sa s
a ka
salu
kuya
ng p
anah
on g
amit
ang
mga
ka
sana
yan
sa
pags
isiy
asat
, pa
gsus
uri
ng d
atos
at
iba’
t ib
ang
sang
guni
an, p
agsa
salik
sik,
map
anur
ing
pag-
iisip
, mab
isan
g ko
mun
ikas
yon
at
mat
alin
ong
pagp
apas
ya
xviii
DEPED COPY
Sakl
aw a
t D
aloy
ng
Kur
ikul
um
Nai
pam
amal
as a
ng k
amal
ayan
bila
ng b
atan
g Pi
lipin
o sa
kat
angi
an a
t ba
hagi
ng g
inag
ampa
nan
ng t
ahan
an, p
aara
lan
at p
amay
anan
tu
ngo
sa
pagh
ubog
ng
isan
g m
amam
ayan
g m
apan
agut
an, m
ay p
agm
amah
al s
a ba
nsa
at p
agm
amal
asak
it sa
kap
alig
iran
at k
apw
a.
Gra
doD
aloy
ng
Pak
saD
eskr
ipsy
onTe
ma
KAk
o at
ang
Aki
ng
kapw
aPa
gkila
la s
a sa
rili a
t pa
kiki
pag-
ugna
yan
sa
kapw
a bi
lang
pun
dasy
on s
a pa
glin
ang
ng k
ama-
laya
n sa
kap
alig
irang
sos
yal
1-2
1Ak
o, a
ng
Akin
g Pa
mily
a at
Paa
rala
n
Ang
saril
i bila
ng k
abah
agi
ng p
amily
a at
paa
rala
n tu
ngo
sa
pagk
akak
ilanl
an b
ilang
indi
-bi
dwal
at
kasa
pi n
g ko
mun
idad
, gam
it an
g ko
nsep
to n
g pa
gpap
atul
oy a
t pa
gbab
ago,
inte
r-ak
syon
dis
tans
ya a
t di
reks
yon
at a
ng p
agpa
paha
laga
sa
kapa
ligira
ng p
isik
al a
t pa
aral
an1-
3
2An
g Ak
ing
Kom
unda
d,
Nga
yon
at N
oon
Pag-
unaw
a sa
kas
aluk
uyan
at
naka
raan
ng
kina
bibi
lang
ang
kom
unid
ad, g
amit
ang
kons
epto
ng
pag
papa
tulo
y at
pag
baba
go, i
nter
aksy
on, p
agka
kasu
nod-
suno
d ng
pan
gyay
ari,
mga
si
mpl
eng
kons
epto
ng h
eogr
apik
al t
ulad
ng
loka
syon
at
pin
agku
kuna
ng y
aman
, at
kons
epto
ng
mga
sak
si n
g ka
says
ayan
tul
ad n
g tr
adis
yon
oral
at
mga
labi
ng
kasa
ysay
an
1-5
3An
g M
ga L
alaw
igan
sa
Akin
g Re
hiyo
n
Pag-
unaw
a sa
pin
agm
ulan
at
pag-
unla
d n
g sa
rilin
g la
law
igan
at
rehi
yon
kasa
ma
ang
aspe
-kt
ong
pan
gkul
tura
, pam
pulit
ika,
pan
lipun
an a
t pa
ngka
buha
yan
gam
it an
g m
alal
im n
a ko
n-se
pto
ng p
agpa
patu
loy
at
pagb
abag
o, in
tera
ksyo
n ng
tao
at
kapa
ligira
ng p
isik
al a
t so
syal
1-
6
4An
g Ba
nsan
g Pi
lipin
as
Pagp
apah
alag
a sa
pam
bans
ang
pagk
akak
ilanl
an a
t an
g m
ga k
ontr
ibus
yon
ng b
awat
reh
i-yo
n sa
pag
hubo
g ng
kul
tura
ng P
ilipi
no a
t pa
mba
nsan
g pa
g-un
lad
gam
it ng
mga
kas
anay
an
sa h
eogr
apiy
a, p
ag-u
naw
a sa
kul
tura
at
kabu
haya
n, p
akik
ilaho
k sa
pam
amah
ala
at p
agpa
-pa
hala
ga s
a m
ga m
ithiin
ng
bans
ang
Pilip
inas
.
1-6
5Pa
gbuo
ng
Pilip
inas
bi
lang
Nas
yon
Pagk
akab
uo n
g ka
pulu
an n
g Pi
lipin
as a
t m
ga s
inau
nang
lipu
nan
hang
gang
sa
sim
ula
ng
ika-
20 s
iglo
gam
it an
g ba
taya
ng k
onse
pton
g ka
tula
d n
g ka
hala
gaha
ng p
angk
asay
saya
n (h
isto
rical
si
gnifi
canc
e), p
agba
bago
, pag
-unl
ad a
t p
agpa
patu
loy.
1-6
6M
ga H
amon
at
Tugo
n sa
Pag
kaba
nsa
Ang
Pilip
inas
sa
har
ap n
g m
ga h
amon
at
tugo
n ng
ika-
20 s
iglo
han
ggan
g sa
kas
aluk
uyan
tu
ngo
sa p
agbu
o ng
tiy
ak n
a pa
gkak
akila
nlan
g P
ilipi
no
at m
atat
ag n
a pa
gkab
ansa
(str
ong
natio
nhoo
d)1-
6
7Ar
alin
g As
yano
Pag-
unaw
a a
t p
agpa
paha
laga
sa
kam
alay
an
sa
heog
rapi
ya ,
kas
aysa
yan,
ku
ltura
, lip
u-na
n, p
amah
alaa
n at
eko
nom
iya
ng
mga
ban
sa s
a re
hiyo
n
tung
o sa
pag
bubu
o n
g pa
gka-
kaki
lanl
ang
Asy
ano
at m
agka
katu
wan
g na
pag
-unl
ad a
t pa
ghar
ap s
a m
ga h
amon
ng
Asya
1-7
xix
DEPED COPY
Gra
doD
aloy
ng
Pak
saD
eskr
ipsy
onTe
ma
8Ka
says
ayan
ng
Dai
gdig
Pag-
unaw
a at
pag
papa
hala
ga s
a sa
ma-
sam
ang
pagk
ilos
at p
agtu
gon
sa m
ga p
anda
igdi
-ga
ng h
amon
sa
san
gkat
auha
n sa
kab
ila n
g m
alaw
ak n
a pa
gkak
aiba
-iba
ng h
eogr
apiy
a,
kasa
ysay
an,
kultu
ra,
lipun
an, p
amah
alaa
n at
eko
nom
iya
tung
o sa
pag
kaka
roon
ng
map
ay-
apa,
mau
nlad
at
mat
atag
na
kina
buka
san.
1-7
9 E
kono
mik
s
Pag-
unaw
a sa
mga
pan
guna
hing
kai
sipa
n at
nap
apan
ahon
g is
yu s
a ek
onom
iks
gam
it an
g m
ga k
asan
ayan
at
pagp
apah
alag
a ng
mga
dis
iplin
ang
panl
ipun
an t
ungo
sa
pagh
ubog
ng
mam
amay
ang
map
anur
i, m
apag
nila
y, m
apan
agut
an, m
akak
alik
asan
, pro
dukt
ibo,
mak
ata-
rung
an, a
t m
akat
aong
mam
amay
an n
g ba
nsa
at d
aigd
ig
1-7
10 M
ga K
onte
mpo
rary
ong
Isyu
Pag
-una
wa
at
pagp
apah
alag
a sa
mga
kon
tem
pora
ryon
g is
yu a
t ha
mon
g pa
ng-e
kono
mi-
ya, p
angk
alik
asan
, pam
polit
ika,
kar
apat
ang
pant
ao, p
ang-
eduk
asyo
n at
pan
anag
utan
g si
biko
at
pagk
amam
amay
an s
a ki
naka
hara
p ng
mga
ban
sa s
a ka
salu
kuya
ng p
anah
on g
amit
an
g m
ga k
asan
ayan
sa
pag
sisi
yasa
t, p
agsu
suri
ng d
atos
at
iba’
t ib
ang
sang
guni
an, p
agsa
-sa
liksi
k, m
apan
urin
g pa
g-iis
ip, m
abis
ang
kom
unik
asyo
n at
mat
alin
ong
pagp
apas
ya
1-7
BIL
AN
G N
G O
RA
S SA
PA
GTU
TUR
O:
10
wee
ks/q
uart
er;
4 qu
arte
rs/y
ear
Gra
deTi
me
Allo
tmen
t
1-2
30 m
in/d
ay x
5 d
ays
3-6
40 m
in/d
ay x
5 d
ays
7-10
3 hr
s/w
eek
xx
DEPED COPY
EKO
NO
MIK
S
Pam
anta
yang
Pan
gnila
lam
an:
Nai
pam
amal
as a
ng m
alal
im n
a p
ag-u
naw
a sa
mga
pan
guna
hing
kai
sipa
n at
nap
apan
ahon
g is
yu s
a ek
onom
iks
at
pam
bans
ang
pag-
unla
d ga
mit
ang
mga
kas
anay
an a
t pa
gpap
ahal
aga
ng m
ga d
isip
linan
g pa
nlip
unan
tun
go s
a pa
ghub
og n
g m
amam
ayan
g m
apan
uri,
map
agni
lay,
map
anag
utan
, mak
akal
ikas
an, p
rodu
ktib
o, m
akat
arun
gan,
at
mak
atao
ng m
amam
ayan
ng
bans
a at
dai
gdig
.
NIL
ALA
MA
N(C
onte
nt)
PA
MA
NTA
YA
NG
P
AN
GN
ILA
LAM
AN
(Con
tent
Sta
ndar
d)
PA
MA
NTA
YA
N
SA P
AG
GA
NA
P(P
erfo
rman
ce S
tand
ard)
PA
MA
NTA
YA
N S
A P
AG
KA
TUTO
(Lea
rnin
g Co
mpe
tenc
ies)
CO
DE
UN
AN
G M
AR
KA
HA
N -
Mga
Pan
guna
hing
Kon
sept
o ng
Eko
nom
iks:
Bat
ayan
ng
Mat
alin
ong
Pag
gam
it n
g P
inag
kuku
nang
Yam
an t
ungo
sa
Pag
kam
it n
g K
aunl
aran
A. K
ahul
ugan
ng
Ekon
omik
sAn
g m
ga m
ag-a
aral
ay
may
pag
-una
wa:
sa
mga
pan
guna
hing
ko
nsep
to n
g Ek
onom
iks
bila
ng
bata
yan
ng
mat
alin
o at
m
aunl
ad
na
pang
-ara
w-a
raw
na
pa
mum
uhay
Ang
mga
mag
-aar
al a
y:
nais
asab
uhay
ang
pa
g-un
awa
sa m
ga
pang
unah
ing
kons
epto
ng
Eko
nom
iks
bila
ng
bata
yan
ng m
atal
ino
at
mau
nlad
na
pang
-ara
w-
araw
na
pam
umuh
ay
Ang
mga
mag
-aar
al a
y
1.
Nai
lala
pat
ang
kahu
luga
n ng
ek
onom
iks
sa p
ang-
araw
-ara
w
na p
amum
uhay
bila
ng is
ang
mag
-aar
al,
at k
asap
i ng
pam
ilya
at li
puna
n.
AP
9MK
E-Ia
-1
2.
Nat
atay
a an
g ka
hala
gaha
n ng
eko
nom
iks
sa p
ang-
araw
-ar
aw n
a pa
mum
uhay
ng
baw
at
pam
ilya
at n
g lip
unan
.
AP
9MK
E-Ia
-2
B. K
akap
usan
1.
Kons
epto
ng
Ka
kapu
san
at
ang
Kaug
naya
n ni
to
sa
Pang
- ar
aw-
araw
na
Pam
umuh
ay2.
Pa
lata
ndaa
n ng
Ka
kapu
san
sa
Pang
- ar
aw-
araw
na
Buha
y3.
Ka
kapu
san
Bila
ng
Pang
unah
ing
Sulir
anin
sa
Pang
- ar
aw-a
raw
na
Pam
umuh
ay4.
M
ga P
araa
n up
ang
Mal
aban
an a
ng
Kaka
pusa
n sa
Pan
g- a
raw
- ar
aw n
a Pa
mum
uhay
3.
Nai
paki
kita
ang
ugn
ayan
ng
kaka
pusa
n sa
pan
g-ar
aw-
araw
na
pam
umuh
ay.
AP
9MK
E-Ia
-3
4.
Nat
utuk
oy a
ng m
ga p
alat
anda
an
ng k
akap
usan
sa
pang
-ara
w-
araw
na
buha
y.A
P9M
KE-
Ib-4
5.
Nak
akab
uo a
ng k
onkl
usyo
n na
ang
kak
apus
an a
y is
ang
pang
unah
ing
sulir
anin
g pa
nlip
unan
.
AP
9MK
E-Ib
-5
6.
Nak
apag
mum
ungk
ahi n
g m
ga
para
an u
pang
mal
aban
an a
ng
kaka
pusa
nA
P9M
KE-
Ic-6
xxi
DEPED COPY
NIL
ALA
MA
N(C
onte
nt)
PA
MA
NTA
YA
NG
P
AN
GN
ILA
LAM
AN
(Con
tent
Sta
ndar
d)
PA
MA
NTA
YA
N
SA P
AG
GA
NA
P(P
erfo
rman
ce S
tand
ard)
PA
MA
NTA
YA
N S
A P
AG
KA
TUTO
(Lea
rnin
g Co
mpe
tenc
ies)
CO
DE
C.
Pang
anga
ilang
an a
t Ka
gust
uhan
1.
Pagk
akai
ba n
g Pa
ngan
gaila
ngan
at
Kag
ustu
han
2.
Ang
Kaug
naya
n ng
Per
sona
l na
Kagu
stuh
an a
t Pa
ngan
gaila
ngan
sa
Sul
irani
n ng
Kaka
pusa
n3.
H
irark
iya
ng P
anga
ngai
lang
an4.
Ba
taya
n ng
Per
sona
l na
Pang
anga
ilang
an a
t K
agus
tuha
n 5.
Sa
lik n
a na
kaka
impl
uwen
siya
sa
Pa
ngan
gaila
ngan
at
Kagu
stuh
an
7.
Nas
usur
i ang
kai
baha
n ng
ka
gust
uhan
(w
ants
) sa
pa
ngan
gaila
ngan
(
need
s)
bila
ng b
atay
an s
a pa
gbuo
ng
mat
alin
ong
desi
syon
AP
9MK
E-Ic
-7
8.
Nai
paki
kita
ang
ugn
ayan
ng
pers
onal
na
kagu
stuh
an a
t pa
ngan
gaila
ngan
sa
sulir
anin
ng
kaka
pusa
n
AP
9MK
E-Id
-8
9.
Nas
usur
i ang
hira
rkiy
a ng
pa
ngan
gaila
ngan
.A
P9M
KE-
Id-9
10.
Nak
abub
uo n
g sa
rilin
g pa
man
taya
n sa
pag
pili
ng m
ga
pang
anga
ilang
an b
atay
sa
mga
hi
rark
iya
ng p
anga
ngai
lang
an
AP
9MK
E-Ie
-10
11.
Nas
usur
i ang
mga
sal
ik n
a na
kaka
impl
uwen
siya
sa
pang
anga
ilang
an a
t ka
gust
uhan
AP
9MK
E-Ie
-11
D.
Alok
asyo
n1.
Ka
ugna
yan
ng
Ko
nsep
to
ng
Alok
asyo
n sa
Ka
kapu
san
at
Pang
anga
ilang
an a
t K
agus
tuha
n2.
Ka
hala
gaha
n ng
Pa
ggaw
a ng
Ta
man
g D
esis
yon
Upa
ng
Mat
ugun
an a
ng P
anga
ngai
lang
an3.
Ib
a’t-
Ib
ang
Sist
eman
g Pa
ng-
ekon
omiy
a
12.
Nas
usur
i ang
kau
gnay
an n
g al
okas
yon
sa k
akap
usan
at
pa
ngan
gaila
ngan
at
kagu
stuh
anA
P9M
KE-
If-1
2
13.
Nap
ahah
alag
ahan
ang
pa
ggaw
a ng
tam
ang
desi
syon
up
ang
mat
ugun
an a
ng
pang
anga
ilang
an
AP
9MK
E-If
-13
14.
Nas
usur
i ang
mek
anis
mo
ng a
loka
syon
sa
iba’
t-ib
ang
sist
eman
g pa
ng-e
kono
miy
a bi
lang
sag
ot s
a ka
kapu
san
AP
9MK
E-Ig
-14
xxii
DEPED COPY
NIL
ALA
MA
N(C
onte
nt)
PA
MA
NTA
YA
NG
P
AN
GN
ILA
LAM
AN
(Con
tent
Sta
ndar
d)
PA
MA
NTA
YA
N
SA P
AG
GA
NA
P(P
erfo
rman
ce S
tand
ard)
PA
MA
NTA
YA
N S
A P
AG
KA
TUTO
(Lea
rnin
g Co
mpe
tenc
ies)
CO
DE
E.
Pagk
onsu
mo
1.
Kons
epto
ng
Pagk
onsu
mo
2.
Salik
sa
Pagk
onsu
mo
3.
Pam
anta
yan
sa M
atal
inon
g Pa
mim
ili4.
Ka
rapa
tan
at
Tung
kulin
Bi
lang
Is
ang
Mam
imili
15.
Nai
palil
iwan
ag a
ng k
onse
pto
ng
pagk
onsu
mo
AP
9MK
E-Ig
-15
16.
Nas
usur
i ang
mga
sal
ik n
a na
kaka
apek
to s
a pa
gkon
sum
o.A
P9M
KE-
Ih-1
6
17.
Nai
pam
amal
as a
ng t
alin
o sa
pa
gkon
sum
o sa
pam
amag
itan
ng p
agga
mit
ng p
aman
taya
n sa
pa
mim
ili
AP
9MK
E-Ih
-17
18.
Nai
pagt
atan
ggol
ang
mga
ka
rapa
tan
at n
agag
ampa
nan
ang
mga
tun
gkul
in b
ilang
is
ang
mam
imili
AP
9MK
E-Ih
-18
F.
Prod
uksy
on1.
Ka
hulu
gan
at
Pros
eso
ng
Prod
uksy
on
at a
ng P
agtu
gon
nito
sa
Pan
g- a
raw
ara
w n
a Pa
mum
uhay
2.
Salik
(Fa
ctor
s) n
g Pr
oduk
syon
at
ang
Impl
ikas
yon
nito
sa
Pa
ng-
araw
ara
w n
a Pa
mum
uhay
3.
Mga
Org
anis
asyo
n ng
Neg
osyo
19.
Nai
bibi
gay
ang
kahu
luga
n ng
pr
oduk
syon
AP
9MK
E-Ii
-19
21.
Nap
ahah
alag
ahan
ang
mga
sa
lik n
g pr
oduk
syon
at
ang
impl
ikas
yon
nito
sa
pang
- ar
aw-
araw
na
pam
umuh
ay
AP
9MK
E-Ii
-19
22.
Nas
usur
i ang
mga
tun
gkul
in n
g ib
a’t-
iban
g or
gani
sasy
on n
g ne
gosy
oA
P9M
KE-
Ij-2
0
IKA
LAW
AN
G M
AR
KA
HA
N -
May
kroe
kono
mik
sA.
D
eman
d
1.
Kahu
luga
n ng
”D
eman
d”
2.
Mga
Sa
lik n
a N
akak
apek
to s
a D
eman
d 3
. El
astis
idad
ng
Dem
and
Ang
mga
mag
-aar
al a
y m
ay p
ag-u
naw
a
sa
mga
pa
ngun
ahin
g ka
alam
an s
a u
gnay
an
ng p
wer
sa n
g de
man
d at
su
play
, at
sa
sist
ema
ng p
amili
han
bila
ng
Ang
mga
mag
-aar
al a
y
kriti
kal n
a na
kapa
gsus
uri s
a m
ga
pang
unah
ing
kaal
aman
sa
ug
naya
n ng
pw
ersa
ng
dem
and
at s
upla
y, a
t si
stem
a ng
pam
iliha
n
1.
Nai
lala
pat
ang
kahu
luga
n ng
de
man
d s
a pa
ng a
raw
-ara
w n
a pa
mum
uhay
ng
baw
at p
amily
aA
P9M
YK
-IIa
-1
2.
Nas
usur
i ang
mga
sal
ik n
a na
kaaa
pekt
o sa
dem
and
AP
9MY
K-I
Ia-2
3.
Mat
alin
ong
naka
pagp
apas
ya s
a pa
gtug
on s
a m
ga p
agba
bago
ng
salik
na
AP
9MY
K-I
Ib-3
xxiii
DEPED COPY
NIL
ALA
MA
N(C
onte
nt)
PA
MA
NTA
YA
NG
P
AN
GN
ILA
LAM
AN
(Con
tent
Sta
ndar
d)
PA
MA
NTA
YA
N
SA P
AG
GA
NA
P(P
erfo
rman
ce S
tand
ard)
PA
MA
NTA
YA
N S
A P
AG
KA
TUTO
(Lea
rnin
g Co
mpe
tenc
ies)
CO
DE
bata
yan
ng m
atal
inon
g pa
gded
esis
yon
ng
sam
baha
yan
at b
ahay
-
bila
ng b
atay
an
ng m
atal
inon
g pa
gded
esis
yon
ng
sam
baha
yan
at b
ahay
-
4.
Nai
uugn
ay a
ng e
last
isid
ad n
g de
man
d sa
pre
syo
ng k
alak
al a
t pa
glili
ngko
dA
P9M
YK
-IIb
-4
B.
Supp
ly”
(Sup
lay)
1.
Kahu
luga
n ng
Sup
lay
2.
Mga
Sal
ik n
g N
akak
apek
to
s
a Su
play
3.
Elas
tisid
ad n
g Su
play
5.
Nai
lala
pat
ang
kah
ulug
an n
g su
play
bat
ay s
a pa
ng-a
raw
-ar
aw n
a pa
mum
uhay
ng
baw
at
pam
ilya
AP
9MY
K-I
Ic-5
6.
Nas
usur
i ang
mga
sal
ik n
a na
kaaa
pekt
o sa
sup
lay
AP
9MY
K-I
Ic-6
7.
Mat
alin
ong
naka
pagp
apas
ya s
a pa
gtug
on s
a m
ga p
agba
bago
ng
salik
na
naka
aape
kto
sa s
upla
yA
P9M
YK
-IId
-7
C.
Inte
raks
yon
ng D
eman
d at
Sup
lay
1.
Inte
raks
yon
ng d
eman
d at
sup
lay
sa
kala
gaya
n ng
pr
esyo
at
ng
pa
mili
han
2.
”Sho
rtag
e” a
t ”S
urpl
us”
3.
Mga
Par
aan
ng p
agtu
gon/
kalu
tasa
n sa
mga
sul
irani
ng d
ulot
ng
kak
ulan
gan
at k
alab
isan
sa
pam
iliha
n
8.
Nai
uugn
ay a
ng e
last
isid
ad n
g de
man
d at
sup
lay
sa p
resy
o ng
ka
laka
l at
pagl
iling
kod
AP
9MY
K-I
Id-8
9.
Nai
papa
liwan
ag a
ng in
tera
ksyo
n ng
dem
and
at s
upla
y sa
ka
laga
yan
ng p
resy
o at
ng
pam
iliha
n
AP
9MY
K-I
Ie-9
10.
Nas
usur
i ang
mga
epe
kto
ng
shor
tage
at
surp
lus
sa p
resy
o at
da
mi n
g ka
laka
l at
pagl
iling
kod
sa p
amili
han
AP
9MY
K-I
If-9
11.
Nai
mum
ungk
ahi a
ng p
araa
n ng
pag
tugo
n/ka
luta
san
sa m
ga
sulir
anin
g du
lot
ng k
akul
anga
n at
ka
labi
san
AP
9MY
K-I
Ig-1
0
xxiv
DEPED COPY
NIL
ALA
MA
N(C
onte
nt)
PA
MA
NTA
YA
NG
P
AN
GN
ILA
LAM
AN
(Con
tent
Sta
ndar
d)
PA
MA
NTA
YA
N
SA P
AG
GA
NA
P(P
erfo
rman
ce S
tand
ard)
PA
MA
NTA
YA
N S
A P
AG
KA
TUTO
(Lea
rnin
g Co
mpe
tenc
ies)
CO
DE
D.
Pam
iliha
n1.
Ko
nsep
to n
g P
amili
han
2.
Iba’
t ib
ang
Istr
aktu
ra n
g Pa
mili
han
3.
Gam
pani
n ng
Pam
ahal
aan
sa m
ga
Gaw
aing
Pan
gkab
uhay
an s
a Ib
a’t
Iban
g Is
trak
tura
ng
Pam
iliha
n
12.
Nap
apal
iwan
ag a
ng k
ahul
ugan
ng
pam
iliha
nA
P9M
YK
-IIh
-11
13.
Nas
usur
i ang
iba’
t ib
ang
Istr
aktu
ra n
g Pa
mili
han
AP
9MY
K-I
Ii-1
2
14.
Nap
anga
ngat
wira
nan
ang
kina
kaila
ngan
g pa
kiki
alam
at
regu
lasy
on n
g pa
mah
alaa
n sa
m
ga g
awai
ng p
angk
abuh
ayan
sa
iba’
t ib
ang
istr
aktu
ra n
g pa
mili
han
upan
g m
atug
unan
an
g pa
ngan
gaila
ngan
ng
mga
m
amam
ayan
AP
9MY
K-I
Ij-1
3
IKA
TLO
NG
MA
RK
AH
AN
- M
akro
ekon
omik
sPa
ikot
na
Dal
oy n
g Ek
onom
iya
1.
Baha
ging
gin
agam
pana
n ng
mga
bu
mub
uo s
a p
aiko
t na
dal
oy n
g ek
onom
iya
2.
Ang
kaug
naya
n sa
is
a’t
isa
ng
m
ga b
ahag
ing
bum
ubuo
sa
pai
kot
na d
aloy
ng
eko
nom
iya
Nai
pam
amal
as n
g m
ag-
aara
l ang
pag
-una
wa
sa m
ga p
angu
nahi
ng
kaal
aman
tun
gkol
sa
pam
bans
ang
ekon
omiy
a bi
lang
kab
ahag
i sa
pag
papa
buti
ng
pam
umuh
ay n
g ka
pwa
mam
amay
an t
ungo
sa
pam
bans
ang
kaun
lara
n
Ang
mag
-aar
al a
y na
kapa
gmum
ungk
ahi n
g m
ga p
amam
araa
n k
ung
paan
o an
g pa
ngun
ahin
g ka
alam
an t
ungk
ol s
a pa
mba
nsan
g ek
onom
iya
ay n
akap
agpa
pabu
ti sa
pa
mum
uhay
ng
kapw
a m
amam
ayan
tun
go s
a pa
mba
nsan
g ka
unla
ran
1.
Nai
lala
lara
wan
ang
pai
kot
na
dalo
y ng
eko
nom
iya
AP
9MA
K-I
IIa-
1
2.
Nat
atay
a an
g ba
hagi
ng
gina
gam
pana
n ng
mga
bu
mub
uo s
a p
aiko
t na
dal
oy n
g ek
onom
iya
AP
9MA
K-I
IIa-
2
2.
Nas
usur
i ang
ugn
ayan
sa
isa’
t is
a ng
mga
bah
agin
g bu
mub
uo s
a pa
ikot
na
dalo
y ng
eko
nom
iya
AP
9MA
K-I
IIa-
3
B. P
amba
nsan
g Ki
ta
1.
Pam
bans
ang
prod
ukto
(G
ross
N
atio
nal
Prod
uct-
Gro
ss D
omes
tic
Prod
uct)
bi
lang
pa
nuka
t ng
ka
kaya
han
ng is
ang
ekon
omiy
a2.
M
ga p
amam
araa
n sa
pag
suka
t ng
pa
mba
nsan
g pr
oduk
to
3.
Nas
usur
i ang
pam
bans
ang
prod
ukto
(G
ross
Nat
iona
l Pr
oduc
t-G
ross
Dom
estic
Pro
duct
) bi
lang
pan
ukat
ng
kaka
yaha
n ng
is
ang
ekon
omiy
a
AP
9MA
K-I
IIb-
4
4.
Nak
ikila
la a
ng m
ga p
amam
araa
n sa
pag
suka
t ng
pam
bans
ang
prod
ukto
AP
9MA
K-I
IIb-
5
xxv
DEPED COPY
NIL
ALA
MA
N(C
onte
nt)
PA
MA
NTA
YA
NG
P
AN
GN
ILA
LAM
AN
(Con
tent
Sta
ndar
d)
PA
MA
NTA
YA
N
SA P
AG
GA
NA
P(P
erfo
rman
ce S
tand
ard)
PA
MA
NTA
YA
N S
A P
AG
KA
TUTO
(Lea
rnin
g Co
mpe
tenc
ies)
CO
DE
3.
Kaha
laga
han
ng p
agsu
kat
ng p
amba
nsan
g ki
ta s
a ek
onom
iya
5.
Nas
usur
i ang
kah
alag
ahan
ng
pags
ukat
ng
pam
bans
ang
kita
sa
ekon
omiy
aA
P9M
AK
-III
c-6
C.
Ugn
ayan
ng
Kita
, Pa
g-iim
pok,
at
Pagk
onsu
mo
1.
Kaug
naya
n ng
kita
sa
pagk
onsu
mo
at p
ag-ii
mpo
k2.
Ka
tutu
ran
ng
cons
umpt
ion
at
savi
ngs
sa p
ag-ii
mpo
k
6.
Nai
papa
haya
g an
g ka
ugna
yan
ng
kita
sa
pagk
onsu
mo
at p
ag-
iimpo
kA
P9M
AK
-III
c-6
7.
Nas
usur
i ang
ka
tutu
ran
ng
cons
umpt
ion
at s
avin
gs s
a pa
g-iim
pok
AP
9MA
K-I
IIc-
7
D. I
mpl
asyo
n1.
Ko
nsep
to n
g Im
plas
yo2.
M
ga D
ahila
n ng
Im
plas
yon
3.
Mga
Epe
kto
ng
Impl
asyo
n 4.
Pa
raan
ng
Pagl
utas
ng
Im
plas
yon
8.
Nas
usur
i ang
kon
sept
o at
pa
lata
ndaa
n ng
Im
plas
yon
AP
9MA
K-I
IId-
8
9.
Nat
atay
a an
g m
ga d
ahila
n sa
pa
gkar
oon
ng im
plas
yon
AP
9MA
K-I
IId-
9
10.
Nas
usur
i ang
iba’
t ib
ang
epe
kto
ng im
plas
yon
AP
9MA
K-I
IIe-
10
11.
Nap
apah
alag
ahan
ang
mga
pa
raan
ng
pagl
utas
ng
impl
asyo
nA
P9M
AK
-III
e-11
12.
Aktib
ong
naki
kila
hok
sa p
aglu
tas
ng m
ga s
ulira
ning
kau
gnay
ng
impl
asyo
nA
P9M
AK
-III
f-12
A.
Pata
kara
ng P
iska
l 1.
La
yuni
n ng
Pat
akar
ang
Pisk
al2.
Ka
hala
gaha
n ng
Pa
pel
na
Gin
agam
pana
n ng
Pa
mah
alaa
n ka
ugna
y ng
m
ga
Pata
kara
ng
Pisk
al n
a Ip
inap
atup
ad n
ito3.
Pa
taka
ran
sa P
amba
nsan
g Ba
dyet
at
ang
Kal
akar
an n
g Pa
ggas
ta n
g Pa
mah
alaa
n
13.
Nai
palil
iwan
ag a
ng la
yuni
n ng
pa
taka
rang
pis
kal
AP
9MA
K-I
IIf-
13
14.
Nap
ahah
alag
ahan
ang
pap
el n
a gi
naga
mpa
nan
ng p
amah
alaa
n ka
ugna
y ng
mga
pat
akar
ang
pisk
al n
a ip
inat
utup
ad n
ito
AP
9MA
K-I
IIg-
14
15.
Nas
usur
i ang
bad
yet
at a
ng
kala
kara
n ng
pag
gast
a ng
pa
mah
alaa
nA
P9M
AK
-III
g-15
xxvi
DEPED COPY
NIL
ALA
MA
N(C
onte
nt)
PA
MA
NTA
YA
NG
P
AN
GN
ILA
LAM
AN
(Con
tent
Sta
ndar
d)
PA
MA
NTA
YA
N
SA P
AG
GA
NA
P(P
erfo
rman
ce S
tand
ard)
PA
MA
NTA
YA
N S
A P
AG
KA
TUTO
(Lea
rnin
g Co
mpe
tenc
ies)
CO
DE
Hal
imba
wa:
- Po
licy
on P
riorit
y As
sist
ance
D
evel
opm
ent
Fund
-
Polic
y on
the
Priv
atiz
atio
n of
GO
CCs
- Po
licy
on C
ondi
tiona
l Cas
h Tr
ansf
er
- Pa
taka
ran
sa W
asto
ng P
agba
baya
d ng
Buw
is (
VAT
EVAT
/ RV
AT)
4.
Mga
Epe
kto
ng P
atak
aran
g
Pisk
al s
a K
atat
agan
ng
Pam
bans
ang
Ekon
omiy
a
16.
Nak
abab
alik
at n
g pa
nana
guta
n bi
lang
mam
amay
an s
a w
asto
ng
pagb
abay
ad n
g bu
wis
AP
9MA
K-I
IIg-
16
17.
Nai
uuug
nay
ang
mga
epe
kto
ng
pata
kara
ng p
iska
l sa
kata
taga
n ng
pam
bans
ang
ekon
omiy
a
AP
9MA
K-I
IIh-
17
F.
Pata
kara
ng P
anan
alap
i (
Mon
etar
y Po
licy)
1.
Layu
nin
ng P
atak
aran
g P
anan
alap
i2.
Ka
hala
gaha
n ng
Pa
g-iim
pok
at
Pam
umuh
unan
b
ilang
isan
g sa
lik
sa E
kono
miy
a3.
M
ga
Bum
ubuo
sa
Se
ktor
ng
Pa
nana
lapi
4.
Ang
Pape
l na
G
inag
ampa
n ng
Ba
wat
Sek
tor
ng P
anan
alap
i 5.
M
ga
Para
an
at
Pata
kara
n ng
Ba
ngko
Sen
tral
ng
Pilip
inas
(BS
P)
upan
g m
apat
atag
ang
hal
aga
ng
sala
pi -
Mon
ey L
aund
erin
g -
Eas
y an
d Ti
ght
M
onet
ary
Polic
y
18.
Nai
palil
iwan
ag a
ng la
yuni
n ng
pa
taka
rang
pan
anal
api
AP
9MA
K-I
IIh-
18
19.
Nai
paha
haya
g an
g ka
hala
gaha
n ng
pag
-iim
pok
at p
amum
uhun
an
bila
ng is
ang
salik
ng
ekon
omiy
aA
P9M
AK
-III
i-19
20.
Nat
atay
a a
ng b
umub
uo n
g se
ktor
ng
pana
nala
piA
P9M
AK
-III
i-20
21.
Nas
usur
i ang
mga
pa
taka
rang
pa
ng-e
kono
miy
a na
na
kaka
tulo
ng s
a pa
taka
rang
pa
nlab
as n
g ba
nsa
sa b
uhay
ng
na
kara
ram
ing
Pilip
ino
AP
9MSP
-IV
j-21
22.
Nat
itim
bang
ang
epe
kto
ng m
ga
pata
kara
n pa
ng-e
kono
miy
a na
na
kaka
tulo
ng s
a pa
taka
rang
pa
nlab
as n
g ba
nsa
sa b
uhay
ng
naka
rara
min
g Pi
lipin
o
AP
9MSP
-IV
j-22
xxvii
DEPED COPY
NIL
ALA
MA
N(C
onte
nt)
PA
MA
NTA
YA
NG
P
AN
GN
ILA
LAM
AN
(Con
tent
Sta
ndar
d)
PA
MA
NTA
YA
N
SA P
AG
GA
NA
P(P
erfo
rman
ce S
tand
ard)
PA
MA
NTA
YA
N S
A P
AG
KA
TUTO
(Lea
rnin
g Co
mpe
tenc
ies)
CO
DE
IKA
AP
AT
NA
MA
RK
AH
AN
- M
ga S
ekto
r Pa
ng-e
kono
miy
a at
Mga
Pat
akar
ang
Pang
-Eko
nom
iya
A.
Kons
epto
at
Pala
tand
aan
ng Pa
mba
nsan
g Ka
unla
ran
1.
Pam
bans
ang
Kaun
lura
n2.
M
ga p
alat
anda
an n
g Pa
mba
nsan
g ka
unla
ran
3.
Iba’
t ib
ang
gam
pani
n ng
m
amam
ayan
g Pi
lipin
o up
ang
mak
atul
ong
sa
pam
bans
ang
kaun
lara
n4.
Sa
ma-
sam
a Pa
gkilo
s pa
ra s
a Pa
mba
nsan
g K
aunl
aran
Ang
mga
mag
-aar
al a
y m
ay p
ag-u
naw
asa
m
ga
se
ktor
ng
ek
onom
iya
at
m
ga
pata
kara
ng
pa
ng-
ekon
omiy
a ni
to
sa
hara
p ng
mga
ha
mon
at
pwer
sa
tung
o sa
pa
mba
nsan
g pa
gsul
ong
at p
ag-u
nlad
Ang
mga
mag
-aar
al a
yak
tibon
g na
kiki
baha
gi
sa m
aayo
s na
pa
gpap
atup
ad a
t pa
gpap
abut
i ng
mga
se
ktor
ng
ekon
omiy
a at
mga
pat
akar
ang
pang
-eko
nom
iya
nito
tu
ngo
sa p
amba
nsan
g pa
gsul
ong
at p
ag-u
nlad
1.
Nak
apag
bibi
gay
ng s
arili
ng
paka
hulu
gan
sa p
amba
nsan
g ka
unla
ran
AP
9MSP
-IV
a-1
2.
Nas
isiy
asat
ang
m
ga
pala
tand
aan
ng p
amba
nsan
g ka
unla
ran
AP
9MSP
-IV
a-2
3.
Nat
utuk
oy a
ng ib
a’t
iban
g ga
mpa
nin
ng m
amam
ayan
g Pi
lipin
o up
ang
mak
atul
ong
sa
pam
bans
ang
kaun
lara
n
AP
9MSP
-IV
b-3
4.
Nap
ahah
alag
ahan
ang
sa
ma-
sam
ang
pagk
ilos
ng
mam
amay
ang
Pilip
ino
pa
ra s
a pa
mba
nsan
g ka
unla
ran
AP
9MSP
-IV
b-4
5.
Nak
apag
sasa
gaw
a ng
isan
g pa
gpap
lano
ku
ng p
aano
m
akap
ag-a
mba
g bi
lang
m
amam
ayan
sa
pa
g-un
lad
ng
bans
a
AP
9MSP
-IV
c-5
B.
Sekt
or n
g Ag
rikul
tura
1.
An
g ba
hagi
ng
gina
gam
pana
n ng
ag
rikul
tura
, pa
ngin
gisd
a at
pa
ggug
ubat
sa
ek
onom
iya
at
sa
bans
a2.
M
ga
dahi
lan
at
epek
to
ng
sulir
anin
ng
sekt
or n
g ag
rikul
tura
, pa
ngin
gisd
a,
at
pagg
ugub
at
sa
baw
at P
ilipi
no3.
M
ga
pata
kara
ng p
ang
Ekon
omiy
a na
katu
tulo
ng
sa
sekt
or
ng
agrik
ultu
ra
6.
Nas
usur
i ang
bah
agin
g gi
naga
mpa
nan
ng a
grik
ultu
ra,
pang
ingi
sda,
at
pagg
ugub
at s
a ek
onom
iya
at s
a ba
nsa
AP
9MSP
-IV
c-6
7.
Nas
usur
i ang
mga
dah
ilan
at
epek
to n
g su
liran
in n
g se
ktor
ng
agr
ikul
tura
, pan
ging
isda
, at
pagg
ugub
at s
a ba
wat
Pili
pino
AP
9MSP
-IV
d-7
8.
Nab
ibig
yang
-hal
aga
ang
mga
pa
taka
rang
pan
g-ek
onom
iya
na
katu
tulo
ng s
a se
ktor
ng
agrik
ultu
ra
AP
9MSP
-IV
d-8
xxviii
DEPED COPY
NIL
ALA
MA
N(C
onte
nt)
PA
MA
NTA
YA
NG
P
AN
GN
ILA
LAM
AN
(Con
tent
Sta
ndar
d)
PA
MA
NTA
YA
N
SA P
AG
GA
NA
P(P
erfo
rman
ce S
tand
ard)
PA
MA
NTA
YA
N S
A P
AG
KA
TUTO
(Lea
rnin
g Co
mpe
tenc
ies)
CO
DE
(indu
striy
a ng
agr
ikul
tura
, pan
ging
isda
, at
pag
gugu
bat)
H
alim
baw
a:-
Com
preh
ensi
ve A
grar
ian
Refo
rm L
aw-
Polic
y on
Im
port
atio
n of
Ric
e -
Polic
y on
Dru
g Pr
even
tion
(indu
striy
a ng
ag
rikul
tura
, pa
ngin
gisd
a, a
t pa
ggug
ubat
)
C.
Sekt
or n
g In
dust
riya
1.
Baha
ging
gi
nam
pana
n ng
se
ktor
ng
ind
ustr
iya,
tula
d ng
pag
mim
ina,
tu
ngo
sa
isan
g m
asig
lang
ek
onom
iya
2.
Ang
pagk
akau
gnay
ng
se
ktor
ag
rikul
tura
l at
ind
ustr
iya
tung
o sa
pa
g-un
lad
ng k
abuh
ayan
3.
Mga
pa
taka
rang
pan
g-ek
onom
iya
naka
tutu
long
sa
sekt
or in
dust
riya
- F
ilipi
no F
irst
Pol
icy
- O
il D
ereg
ulat
ion
Law
-
Polic
y on
Mic
rofin
anci
ng
- Po
licy
on O
nlin
e Bu
sine
sses
9.
Nas
usur
i ang
bah
agin
g gi
naga
mpa
nan
ng s
ekto
r ng
in
dust
riya,
tul
ad n
g pa
gmim
ina,
tu
ngo
sa is
ang
mas
igla
ng
ekon
omiy
a
AP
9MSP
-IV
e-9
10.
Nas
usur
i ang
pag
kaka
ugna
y ng
sek
tor
agrik
ultu
ral a
t in
dust
riya
tung
o sa
pag
-unl
ad n
g ka
buha
yan
AP
9MSP
-IV
e-10
11.
Nab
ibig
yang
-hal
aga
ang
mga
pa
taka
rang
pan
g-ek
onom
iyan
g
naka
tutu
long
sa
sekt
or n
g in
dust
riya
AP
9MSP
-IV
e-11
D.
Sek
tor
ng P
aglil
ingk
od
1.
Ang
baha
ging
gi
naga
mpa
nan
ng
sekt
or
ng
pagl
iling
kod
sa
pam
bans
ang
ekon
omiy
a 2.
M
ga
pata
kara
ng
pang
-eko
nom
iya
na n
akak
atul
ong
sa
sek
tor
ng
pagl
iling
kod
3.
Bata
s na
Nag
bibi
gay
Prot
eksy
on a
t N
anga
ngal
aga
sa
mga
Kar
apat
an
ng M
angg
gaw
a-
Cont
ract
ualiz
atio
n an
d La
bor
Out
sour
cing
-
Sal
ary
Stan
dard
izat
ion
Law
12.
Nas
usur
i ang
bah
agin
g gi
naga
mpa
nan
ng s
ekto
r ng
pa
glili
ngko
dA
P9M
SP-I
Vf-
12
13.
Nap
apah
alag
ahan
ang
mga
pa
taka
rang
pan
g-ek
onom
iya
na n
akak
atul
ong
sa
sek
tor
ng
pagl
iling
kod
AP
9MSP
-IV
f-13
14.
Nak
apag
bibi
gay
ng s
arili
ng
paka
hulu
gan
sa k
onse
pto
ng
im
porm
al n
a se
ktor
AP
9MSP
-IV
g-14
xxix
DEPED COPY
NIL
ALA
MA
N(C
onte
nt)
PA
MA
NTA
YA
NG
P
AN
GN
ILA
LAM
AN
(Con
tent
Sta
ndar
d)
PA
MA
NTA
YA
N
SA P
AG
GA
NA
P(P
erfo
rman
ce S
tand
ard)
PA
MA
NTA
YA
N S
A P
AG
KA
TUTO
(Lea
rnin
g Co
mpe
tenc
ies)
CO
DE
E.
Impo
rmal
na
Sekt
or
1.
Mga
Dah
ilan
at A
nyo
ng I
mpo
rmal
na
Sek
tor
ng E
kono
miy
a 2.
M
ga
epek
to
ng
im
porm
al
na
sekt
or n
g ek
onom
iya
3.
Mga
Pat
akan
g Pa
ng-
ek
onom
iya
na m
ay
ka
ugna
yan
s
a Im
porm
al n
a Se
ktor
-
Coun
terf
eitin
g -
Bla
ck M
arke
t
15.
Nas
usur
i ang
mga
dah
ilan
ng
pagk
akar
oon
ng im
porm
al n
a se
ctor
AP
9MSP
-IV
g-15
16.
Nat
atay
a an
g m
ga e
pekt
o
ng im
porm
al n
a se
ctor
ng
ekon
omiy
aA
P9M
SP-I
Vh-
16
17.
Nap
apah
alag
ahan
ang
mga
pa
taka
rang
pan
g-ek
onom
iya
na n
akak
atul
ong
sa
sek
tor
ng
pagl
iling
kod
AP
9MSP
-IV
h-17
F.
Kala
kala
ng P
anla
bas
1.
Ang
Kala
kara
n sa
Ka
laka
lang
Pa
nlab
as n
g Pi
lipin
as2.
An
g ug
naya
n
ng
Pilip
inas
pa
ra
sa
kala
kala
ng p
anla
bas
nito
sa
m
ga
sam
ahan
ng
tula
d ng
Wor
ld
Trad
e O
rgan
izat
ion
at A
sia
Pac
ific
Econ
omic
Co
oper
atio
n tu
ngo
sa
pata
s na
kap
akin
aban
gan
ng m
ga
mam
amay
an n
g da
igdi
g
18.
Nat
atay
a an
g ka
laka
ran
ng
kala
kala
ng p
anla
bas
ng b
ansa
AP
9MSP
-IV
i-18
19.
Nas
usur
i ang
ugn
ayan
ng
Pi
lipin
as
para
sa
kal
akal
ang
panl
abas
nito
sa
mga
sa
mah
an
tula
d ng
Wor
ld T
rade
O
rgan
izat
ion
at A
sia-
Paci
fic
Econ
omic
Coo
pera
tion
tung
o sa
pa
tas
na k
apak
inab
anga
n ng
m
ga m
amam
ayan
ng
daig
dig
AP
9MSP
-IV
i-19
20.
Nap
ahah
alag
ahan
ang
ko
ntrib
usyo
n ng
kal
akal
ang
panl
abas
sa
pag
-unl
ad
ekon
omiy
a ng
ban
sa
AP
9MSP
-IV
i-20
xxx
DEPED COPY
NIL
ALA
MA
N(C
onte
nt)
PA
MA
NTA
YA
NG
P
AN
GN
ILA
LAM
AN
(Con
tent
Sta
ndar
d)
PA
MA
NTA
YA
N
SA P
AG
GA
NA
P(P
erfo
rman
ce S
tand
ard)
PA
MA
NTA
YA
N S
A P
AG
KA
TUTO
(Lea
rnin
g Co
mpe
tenc
ies)
CO
DE
3.
Mga
Ko
ntrib
usyo
n ng
Ka
laka
lang
Pa
nlab
as
sa
Pa
g-un
lad
ng
Ekon
omiy
a ng
Pili
pina
s4.
M
ga
pata
kara
n pa
ng-e
kono
miy
a na
na
kaka
tulo
ng
sa
pata
kara
ng
panl
abas
ng
bans
a sa
buh
ay n
g na
kara
ram
ing
Pilip
ino
-Pol
icy
on A
SEAN
Eco
nom
ic C
omm
unity
20
15-P
olic
y on
Tra
de L
iber
aliz
atio
n
21.
Nas
usur
i ang
mga
pa
taka
rang
pa
ng-e
kono
miy
a na
na
kaka
tulo
ng s
a pa
taka
rang
panl
abas
ng
bans
a sa
buh
ay n
g
naka
rara
min
g Pi
lipin
oAP
9MSP
-IVj
-21
22.
natit
imba
ng a
ng e
pekt
o ng
mga
pa
taka
ran
pang
-eko
nom
iya
na
naka
katu
long
sa
pata
kara
ng
panl
abas
ng
bans
a sa
buh
ay n
g na
kara
ram
ing
Pilip
ino
AP9M
SP-I
Vj-2
2
xxxi
DEPED COPY
CO
DE
BO
OK
LEG
END
Sam
ple:
AP
5KP
K-I
IIf-
5
LEG
END
SAM
PLE
Firs
t En
try
Lear
ning
Are
a an
d St
rand
/ Su
b-je
ct o
r Sp
ecia
lizat
ion
Aral
ing
Panl
ipun
anAP
5
Gra
de L
evel
Baita
ng 5
Upp
erca
se L
ette
r/s
Dom
ain/
Cont
ent/
Com
pone
nt/
Topi
cPa
gbab
agon
g Ku
ltura
l sa
Pam
a-m
ahal
ang
Kolo
nyal
ng
mga
Es
pany
ol
KPK -
Rom
an N
umer
al*Z
ero
if no
spe
cific
qua
rter
Qua
rter
Ikat
long
Mar
kaha
nII
I
Low
erca
se L
ette
r/s
*Put
a h
yphe
n (-
) in
bet
wee
n le
tter
s to
indi
cate
mor
e th
an a
sp
ecifi
c w
eek
Wee
kIk
a-an
im n
a lin
ggo
f -
Arab
ic N
umbe
rCo
mpe
tenc
yN
akap
agbi
biga
y ng
sar
iling
pan
-an
aw t
ungk
ol s
a na
ging
epe
kto
ng k
olon
yalis
mo
sa li
puna
n ng
si
naun
ang
Pilip
ino
5
xxxii
DEPED COPY
DO
MA
IN/
CO
MP
ON
ENT
CO
DE
DO
MA
IN/
CO
MP
ON
ENT
CO
DE
DO
MA
IN/
CO
MP
ON
ENT
CO
DE
Ako
ay N
atat
angi
NAT
Ang
Pina
gmul
an n
g La
hing
Pili
pino
PLP
Heo
grap
iya
at M
ga S
inau
nang
Kab
ihas
nan
sa
Dai
gdig
HSK
Ang
Akin
g Pa
mily
aPA
MPa
mun
uang
Kol
onya
l ng
Espa
nya
PKE
Ang
Dai
gdig
sa
Klas
iko
at T
rans
isyo
nal n
a Pa
naho
nD
KT
Ang
Akin
g Pa
aral
anPA
APa
gbab
agon
g Ku
ltura
l sa
Pam
amah
alan
g Ko
lony
al n
g m
ga E
span
yol
KPK
Ang
Pag-
usbo
ng n
g M
akab
agon
g D
aigd
igPM
D
Ako
at a
ng A
king
Kap
alig
iran
KAP
Mga
Pag
baba
go s
a Ko
lony
a at
Pag
-usb
ong
ng P
akik
ibak
a ng
Bay
anPK
BAn
g Ko
ntem
pora
nyon
g D
aigd
ig
AKD
Ang
Akin
g Ko
mun
idad
KOM
Kina
lala
gyan
Ng
Pilip
inas
At
Ang
Mal
ayan
g Ka
isip
an S
a M
undo
PMK
Mga
Pan
guna
hing
Kon
sept
o ng
Eko
nom
iks
MKE
Ang
Akin
g Ko
mun
idad
Nga
yon
at
Noo
nKN
NPa
gpup
unya
gi s
a Pa
naho
n ng
Ko
lony
alis
mon
g Am
erik
ano
at
Ikal
awan
g D
igm
aang
Pan
daig
dig
KDP
May
kroe
kono
mik
sM
YK
Pam
umuh
ay s
a Ko
mun
idad
PSK
Pagt
ugon
sa
mga
Sul
irani
n, I
syu
at H
amon
sa
Kas
arin
lan
ng B
ansa
SHK
Mak
roek
onom
iks
MAK
Pagi
ging
Kab
ahag
i ng
Kom
unid
adPK
KTu
ngo
sa P
agka
mit
ng T
unay
na
Dem
okra
sya
at K
aunl
aran
TDK
Mga
Sek
tor
Pang
-Eko
nom
iya
at
Mga
Pat
akar
ang
Pang
-Eko
nom
iya
Nito
MSP
Ang
Mga
Lal
awig
an S
a Ak
ing
Rehi
yon
LAR
Heo
grap
iya
ng A
sya
HAS
Mga
Isy
ung
Pan
gkap
alig
iran
at P
ang-
ekon
omiy
aIP
E
Ang
Mga
Kw
ento
Ng
Mga
La
law
igan
Sa
Saril
ing
Rehi
yon
KLR
Sina
unan
g Ka
biha
snan
sa
Asya
Han
ggan
gKS
AM
ga I
syun
g Po
litik
al a
t Pa
ngka
paya
paan
IPP
Ang
Pagk
akak
ilanl
ang
Kultu
ral N
g Ki
nabi
bila
ngan
g Re
hiyo
nPK
RAn
g Ti
mog
at
Kanl
uran
g As
ya s
a Tr
ansi
syon
al a
t M
akab
agon
g Pa
naho
nTK
AM
ga I
syu
sa K
arap
ang
Pant
ao a
t G
ende
rIK
P
Ekon
omiy
a At
Pam
amah
ala
EAP
Ang
Sila
ngan
at
Tim
og-S
ilang
ang
Asya
sa
Tran
sisy
onal
at
Mak
abag
ong
Pana
hon
KIS
Mga
Isy
ung
Pang
-Edu
kasy
on a
t Pa
nsib
iko
at
Pagk
amam
amay
an (
Civi
cs a
nd C
itize
nshi
p)
Ang
Akin
g Ba
nsa
AAB
Lipu
nan,
Kul
tura
at
Ekon
omiy
a ng
Aki
ng B
ansa
LKE
Ang
Pam
amah
ala
Sa A
king
Ban
saPA
B
Kaba
hagi
Ako
sa
Pag-
unla
d ng
Ak
ing
Bans
aKP
B
1
DEPED COPY
YUNIT I
MGA PANGUNAHING KONSEPTO NG EKONOMIKS
PANIMULA AT MGA GABAY NA TANONG
Bawat tao ay humaharap sa iba’t ibang sitwasyon sa araw-araw. Kalimitan, magkakaiba ang kanilang mga karanasan ayon sa kanilang mga kagustuhan at pangangailangan. Ang kanilang pagtugon ay batay sa kanilang interes at preperensiya o pinipili.
Sa kabila nito, hindi maikakaila na kaalinsabay ng pagtugon sa mga pangangailangan at kagustuhan ay nahaharap sila sa suliranin na dulot ng kakapusan ng pinagkukunang-yaman.
Ang modyul na ito ay naglalayong maipamalas ng mga mag-aaral ang kanilang pag-unawa sa mga pangunahing konsepto ng Ekonomiks bilang batayan ng matalino at maunlad na pang-araw-araw na pamumuhay. Layunin din nitong maisabuhay ng mga mag-aaral ang mga pangunahing konsepto ng Ekonomiks bilang batayan ng matalino at maunlad na pang-araw-araw na pamumuhay.
PAMANTAYAN SA PAGKATUTO
Pamantayang Pangnilalaman Pamantayang Pagganap
Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga pangunahing konsepto ng Ekonomiks bilang batayan ng matalino at maunlad na pang-araw-araw na pamumuhay
Naisasabuhay ang pag-unawa sa mga pangunahing konsepto ng Ekonomiks bilang batayan ng matalino at maunlad na pang-araw-araw na pamumuhay
Sa araling ito, inaasahan na matutuhan mo ang sumusunod:
ARALIN 1: KAHULUGAN NG
EKONOMIKS
• Nailalapat ang kahulugan ng ekonomiks sa pang-araw-araw na pamumuhay bilang isang mag-aaral at kasapi ng pamilya at lipunan
• Natataya ang kahalagahan ng ekonomiks sa pang-araw-araw na pamumuhay ng bawat pamilya at ng lipunan
2
DEPED COPY
ARALIN 2: KAKAPUSAN
• Naipakikita ang ugnayan ng kakapusan sa pang-araw-araw na pamumuhay
• Natutukoy ang mga palatandaan ng kakapusan sa pang-araw-araw na buhay
• Nakabubuo ng konklusyon na ang kakapusan ay isang pangunahing suliraning panlipunan
• Nakapagmumungkahi ng mga paraan upang mala-banan ang kakapusan
ARALIN 3: ANGANGAILANGAN
AT KAGUSTUHAN
• Nasusuri ang kaibahan ng kagustuhan (wants) sa pangangailangan (needs) bilang batayan sa pagbuo ng matalinong desisyon
• Naipakikita ang ugnayan ng personal na kagustuhan at pangangailangan sa suliranin ng kakapusan
• Nasusuri ang herarkiya ng pangangailangan
• Nakabubuo ng sariling pamantayan sa pagpili ng mga pangangailangan batay sa mga herarkiya ng pangangailangan
• Nasusuri ang mga salik na nakakaimpluwensiya sa pangangailangan at kagustuhan
ARALIN 4: ALOKASYON
• Nasusuri ang kaugnayan ng alokasyon sa kakapusan, pangangailangan at kagustuhan
• Napahahalagahan ang paggawa ng tamang desisyon upang matugunan ang pangangailangan
• Nasusuri ang mekanismo ng alokasyon sa iba’t ibang sistemang pang-ekonomiya bilang sagot sa kakapusan
ARALIN 5: PAGKONSUMO
• Naipaliliwanag ang konsepto ng pagkonsumo
• Nasusuri ang mga salik na nakakaapekto sa pagkonsumo
• Naipamamalas ang talino sa pagkonsumo sa pamamagitan ng paggamit ng pamantayan sa pamimili
• Naipagtatanggol ang mga karapatan at nagagampanan ang mga tungkulin bilang isang mamimili
3
DEPED COPY
ARALIN 6: PRODUKSIYON
• Naibibigay ang kahulugan ng produksiyon
• Napahahalagahan ang mga salik ng produksiyon at ang implikasyon nito sa pang-araw-araw na pamumuhay
ARALIN 7:MGA ORGANISASYON
NG NEGOSYO
• Nasusuri ang mga tungkulin ng iba’t ibang organi-sasyon ng negosyo
GRAPIKONG PANTULONG
Walang katapusang pangangailangan at kagustuhan
Limitadong pinagkukunang-yaman
KAKAPUSAN
ALOKASYONPagkonsumo Produksiyon
EKONOMIKS
4
DEPED COPY
PANIMULANG PAGTATAYA Panuto: Isulat ang titik ng pinakatamang sagot sa sagutang papel.
1. Sa ilalim ng command economy, ang mga pagpapasya kung anong produkto at serbisyo ang dapat na likhain ay nakasalalay sa kamay ng:
A. konsyumerB. prodyuserC. pamilihanD. pamahalaan
2. Ang kakapusan o scarcity ay maaaring umiral sa mga pinagkukunang-yaman tulad ng yamang likas, yamang tao, at yamang kapital. Bakit nagkakaroon ng kakapusan sa mga ito?
A. Dahil limitado ang mga pinagkukunang-yaman at walang katapusan ang pangangailangan at kagustuhan ng tao
B. Dahil sa mga bagyo at iba pang uri ng kalamidad na pumipinsala sa mga pinagkukunang-yaman
C. Dahil sa mga negosyanteng nagsasamantala at nagtatago ng mga produktong ibinebenta sa pamilihan
D. Dahil likas na malawakan ang paggamit ng mga tao sa pinagkukunang-yaman ng bansa
3. Kung ikaw ay isang taong rasyonal, ano ang dapat mong isaalang-alang sa paggawa ng desisyon?
A. Isaalang-alang ang mga paniniwala, mithiin, at tradisyonB. Isaalang-alang ang mga hilig at kagustuhanC. Isaalang-alang ang opportunity cost sa pagdedesisyonD. Isaalang-alang ang mga dinadaluhang okasyon
4. Ang paikot na daloy ng ekonomiya ay naglalarawan ng ugnayan at pangunahing gawain ng bawat sektor ng ekonomiya. Alin sa sumusunod ang naglalarawan sa bahaging ginagampanan ng sambahayan?A. Nagmamay-ari ng salik ng produksiyonB. Gumagamit ng mga salik ng produksiyonC. Nagbabayad ng upa o renta sa lupaD. Nagpapataw ng buwis sa bahay-kalakal
( K )
( K )
( K )
( K )
5
DEPED COPY
5. Ang produksiyon ay isang gawaing pang-ekonomiya na dapat bigyang-pansin ng pamahalaan. Ito ay may kinalaman sa:A. paggamit ng mga produkto at serbisyo B. paglikha ng mga produkto at serbisyoC. paglinang ng likas na yamanD. pamamahagi ng pinagkukunang-yaman
6. Alin sa sumusunod ang pinakaangkop na kahulugan ng Ekonomiks? A. Ito ay matalinong pagpapasya ng tao sa pagsagot ng mga suliraning
pangkabuhayan na kinakaharap.B. Ito ay tumutukoy sa siyensiya ng kaasalan ng tao na nakakaimpluwensiya
sa kanyang pagdedesisyon.C. Ito ay pag-aaral ng tao at ng lipunan kung paano haharapin ang mga
suliraning pangkabuhayan.D. Ito ay pag-aaral kung paano matutugunan ng tao ang kanyang walang
katapusang pangangailangan at kagustuhan sa harap ng kakapusan.
7. Ang kakapusan ay maaaring magdulot ng iba’t ibang suliraning panlipunan. Alin sa sumusunod ang hindi nagpapakita ng suliraning ito?A. Maaari itong magdulot ng kaguluhan sa mga taong nakararanas nito.B. Tumataas ang presyo ng mga bilihin kung kaya nababawasan ang
kakayahan ng mga mamimili na bumili ng iba’t ibang produkto at serbisyo.C. Pag-init ng klima na nagdudulot ng mas malalakas na bagyo at mahabang
panahon ng El Niño at La Niña.D. Nagpapataas ng pagkakataong kumita ang mga negosyante.
8. Sa bawat pagpapasya ay kalimitang may trade-off at opportunity cost. Ang trade-off ay ang pagpili o pagsasakripisyo ng isang bagay upang makamit ang ibang bagay at ang opportunity cost ay ang halaga ng bagay o ng best alternative na handang ipagpalit sa bawat paggawa ng desisyon. Bakit may nagaganap na trade-off at opportunity cost?A. Dahil walang katapusan ang kagustuhan ng taoB. Dahil sa limitado ang kaalaman ng mga konsyumerC. Dahil may umiiral na kakapusan sa mga produkto at serbisyoD. Upang makagawa ng produktong kailangan ng pamilihan
( P )
( K )
( P )
( P )
6
DEPED COPY
9. Kung uunahin ang pangangailangan kaysa kagustuhan, ang sumusunod ay maaaring maganap maliban sa _______.
A. hindi maisasakatuparan ang lahat ng layuninB. magiging pantay ang distribusyon ng mga pinagkukunang-yamanC. maaaring malutas o mabawasan ang suliranin sa kakapusanD. magiging maayos ang pagbabadyet
10. Si Abraham Maslow ay kilala sa modelo ng herarkiya ng pangangailangan. Batay dito, isaayos ang sumusunod mula sa pinakamababa hanggang pinakamataas ayon sa antas nito.
1. Responsibilidad sa lipunan2. Pangangailangan sa seguridad3. Pisyolohikal at biyolohikal4. Pangangailangan sa sariling kaganapan 5. Pangangailangan sa karangalan
A. 2, 3, 4, 5, 1 B. 1, 2, 3, 4, 5C. 3, 2, 1, 5, 4 D. 4, 5, 1, 2, 3
11. Ang bawat salik ng produksiyon ay mahalaga sa paglikha ng mga produkto at serbisyo. Ang bawat salik kapag ginamit ay may kabayaran tulad ngA. Upa sa kapitalista, sahod sa lakas-paggawa, tubo sa may-ari ng lupa, at
interes para sa entreprenyurB. Upa sa may-ari ng lupa, sahod sa lakas-paggawa, interes sa kapitalista,
at tubo sa entreprenyurC. Sahod sa entreprenyur, upa sa lakas-paggawa, interes sa kapitalista, at
tubo sa entreprenyurD. Tubo sa may-ari ng lupa, sahod sa lakas-paggawa, upa sa kapitalista, at
interes sa entreprenyur
( P )
( P )
( P )
7
DEPED COPY
Gamitin ang talahanayan sa ibaba sa tanong sa aytem 12.
HOUSEHOLD FINAL CONSUMPTION EXPENDITURE AT CURRENT PRICES, IN MILLION PESOS
Annual 2012 and 2013
ITEMS
At Current Prices
2012 2013Growth
Rate (%)
HOUSEHOLD FINAL CONSUMPTION EXPENDITURE 7,837,881 8,455,783 7.9
1. Food and Non-alcoholic Beverages 3,343,427 3,596,677 7.6 2. Alcoholic Beverages, Tobacco 100,930 110,059 9.0 3. Clothing and Footwear 108,492 116,635 7.54. Housing, water, Electricity, Gas, and
Other Fuels965,753 1,062,100 10.0
5. Furnishings, Household Equipment, and Routine Household Maintenance
310,249 326,101 5.1
6. Health 199,821 218,729 9.5 7. Transport 837,569 894,369 6.8 8. Communication 247,946 264,281 6.6 9. Recreation and Culture 142,851 154,391 8.110. Education 302,772 334,586 10.511. Restaurants and Hotels 291,460 318,553 9.312. Miscellaneous Goods and Services 986,611 1,059,301 7.4
Pinagkunan: http://www.nscb.gov.ph retrieved on 30 January 2014
12. Alin sa sumusunod na pahayag ang may katotohanan batay sa talahanayan?A. Malaking bahagi ng pagkonsumo ng sambahayan ay nagmumula sa
edukasyon.B. Nagpakita ng pagbaba sa kabuuang pagkonsumo sa pagitan ng taong
2012-2013.C. Pinakamababa ang pagkonsumo ng sambahayan sa komunikasyon.D. Nagpakita ng pagtaas sa kabuuang pagkonsumo sa pagitan ng taong
2012-2013.
( P )
8
DEPED COPY
13. Sa mga punto ng Production Possibility Frontier o PPF ay maituturing na mayroong production efficiency. Ano ang kaugnayan ng PPF sa kakapusan? Piliin ang pinakatamang sagot.
A. Ang hangganan ng PPF ay nagpapakita ng kakulangan sa mga pinagku-kunang-yaman.
B. Ito ang mga plano ng produksiyon upang kumita nang malaki at mabawi ang gastos sa paggawa ng produkto.
C. Ang PPF ay nagpapakita ng plano ng produksiyon batay sa kakayahan ng isang ekonomiya na lumikha ng produkto.
D. Sa pamamagitan ng PPF ay maipakikita ang iba’t ibang alternatibo sa paglikha ng produkto upang magamit nang episyente ang mga limita-dong pinagkukunang-yaman.
14. Ang kagustuhan at pangangailangan ay dalawang magkaibang konsepto. Maituturing na kagustuhan ang isang bagay kapag higit ito sa batayang pangangailangan. Kailan maituturing na batayang pangangailangan ang isang produkto o serbisyo?A. Magagamit mo ito upang maging madali ang mahirap na gawain.B. Nagbibigay ito ng kasiyahan at kaginhawaan.C. Hindi mabubuhay ang tao kapag wala ang mga ito.D. Makabibili ka ng maraming bagay sa pamamagitan nito.
15. Papaano mo ipaliliwanag ang kasabihang “There isn’t enough to go around” na nagmula kay John Watson Howe?
A. Limitado ang mga pinagkukunang-yaman kaya’t hindi ito sasapat sa pangangailangan ng tao.
B. Walang hanggan ang pangangailangan ng tao gayundin ang mga pinagkukunang-yaman.
C. Ang walang pakundangang paggamit ng pinagkukunang-yaman ay hahantong sa kakapusan.
D. May hangganan ang halos lahat ng pinagkukunang-yaman sa buong daigdig.
16. Kung ikaw ay kabilang sa sistemang ipinag-uutos na ekonomiya, alin sa sumusunod ang hindi nagpapakita ng gampanin ng kasapi ng sistemang ito?
A. Ang iyong katungkulan sa ekonomiya ay nagmumula sa utos ng pamahalaan batay sa plano.
B. Malaya kang kumikilos ayon sa sariling interes nang walang pakikialam ng pamahalaan.
C. Sama-samang isinasagawa ang mga gawain at pakinabang sa pinagkukunang-yaman.
D. May kalayaan ang mamamayan ngunit may kontrol pa rin ang pamahalaan sa ilang gawain.
( U )
( U )
( U )
( U )
9
DEPED COPY
17. Kailan masasabing matalino kang mamimili?A. Gumagamit ng credit card sa iyong pamimili at laging inaabangan ang
pagkakaroon ng sale. B. Segunda mano ang binibili upang makamura at makatipid sa pamimili na
pasok sa badyet.C. Sumusunod sa badyet at sinusuri ang presyo, sangkap, at timbang
ng produktong binibili.D. Bumibili nang labis sa pangangailangan upang matiyak na hindi mauubusan
sa pamilihan.
18. Sa papaanong paraan mo maitataguyod ang karapatan sa tamang impormasyon?A. Pag-aralan ang nakatatak sa etiketa ukol sa sangkap, dami, at
komposisyon ng produkto.B. Palaging pumunta sa timbangang-bayan upang matiyak na husto ang
biniling produkto.C. Pahalagahan ang kalidad at hindi ang tatak ng produkto o serbisyong
bibilhin.D. Palagiang gumamit ng recycled na produkto upang mapangalagaan ang
kapaligiran.
19. Ano ang ipinahihiwatig ng ilustrasyon sa ibaba ukol sa produksiyon?A. Ang produksiyon ay isang proseso ng pagsasama-sama ng output tulad
ng produkto at serbisyo ubang mabuo ang input tulad ng lupa, paggawa, kapital, at kakayahan ng entreprenyur.
B. Ang produksiyon ay ang proseso ng pagsasasama-sama ng mga input tulad ng lupa, lakas-paggawa, kapital, at entreprenyur upang makabuo ng produkto at serbisyo.
C. Magaganap lamang ang produksiyon kung kompleto ang mga salik na gagamitin dito.
D. Magiging mas produktibo ang produksiyon kung mas marami ang lakas-paggawa kaysa sa mga makinarya.
• Lupa• Paggawa• Kapital o Puhunan• Entrepreneurship
• Pagsasama-sama ng materyales, paggawa, kapital, at entrepreneurship
OutputProsesoInput
( U )
( U )
( U )
• Kalakal o serbisyo pangkunsumo; Kalakal o serbisyo na gamit sa paglikha ng ibang produkto
Entrepreneurship entrepreneurship
10
DEPED COPY
20. Alin sa sumusunod ang hindi nagpapahayag ng kahalagahan ng produksiyon sa pang-araw-araw na pamumuhay?A. Ang produksiyon ang pinagmumulan ng mga produktong kailangang
ikonsumo sa pang-araw- arawB. Ang produksiyon ay lumilikha ng trabaho.C. Ang pagkonsumo ang nagbibigay-daan sa produksiyon ng produkto at
serbisyo, kaya dahil dito masasabing mas mahalaga ang produksiyon kaysa sa pagkonsumo.
D. Ang mga kinita mula sa bawat salik ng produksiyon ay nagagamit ng sambahayan sa pagbili ng produkto at serbisyo.
Mga Sagot:1. D 11. B2. A 12. D3. C 13. D4. B 14. C5. B 15. A6. D 16. B7. D 17. C8. C 18. A9. B 19. B
10. C 20. C
( U )
