DIAGNOZA SYTUACJI SZKOLNEJ UCZNIÓW

ŻANETA KOZUBEKPED nr INDEKSU 7816

ROK II, SEM III

SYTUACJA SZKOLNAObejmuje całokształt warunków, osób, zjawisk i sytuacji związanych z uczęszczaniem przez dziecko do szkoły

DWIE PERSPEKTYWY W PODEJŚCIU DO SYTUACJI SZKOLNEJ:

Diagnoza sytuacji szkolnej jako diagnoza środowiska wychowawczego tworzonego przez szkołę.Diagnoza sytuacji szkolnej jako diagnoza funkcjonowania dziecka w rolach szkolnych.

Poznawanie tego jak dziecko funkcjonuje w rolach społecznych związanych z sytuacją szkolną, oznacza DOKONYWANIE OCENY, w jakim stopniu dziecko spełnia określone oczekiwania społeczne tj. zakazy, nakazy określonych ról szkolnych

Funkcjonowanie dziecka w podstawowych rolach społecznych związanych z sytuacją uczęszczania przez nie do szkoły wiąże się z

WYMIAREM OCENIAJĄCYM DIAGNOZOWANIE.

WŚRÓD PODSTAWOWYCH RÓL SZKOLNYCH DZIECKA, WYMIENIĆ NALEŻY:

Rolę UCZNIA – UCZĄCY SIĘ , PRZYSWAJAJĄCY WIEDZĘ Rolę KOLEGI – CZŁONEK ZESPOŁU KLASOWEGO, GRUPY RÓWIEŚNIKÓW Rolę CZŁONKA SPOŁECZNOŚCI SZKOLNEJ – CZŁONKA ZBIOROWOŚCI ( uczniów, pedagogów, innych pracowników)

ANALIZUJE SIĘ RÓWNIEŻ RELACJE POZAOSOBOWE :

UCZEŃ – WIEDZA UCZEŃ – WYMAGANIA DYDAKTYCZNE UCZEŃ – REGULAMIN SZKOLNY UCZEŃ - GRUPA

W rozpoznaniu sytuacji szkolnej niezwykle ważne jest ustalenie NASTAWIENIA SZKOŁY DO UCZNIA

WŚRÓD GŁÓWNYCH WSKAŹNIKÓW NASTAWIENIA DZIECKA DO SZKOŁY WYMIENIĆ MOŻNA:

Występowanie zachowań ucieczkowych Aktywność dziecka na lekcjach i poza nimi Zaangażowanie w życie klasy i poza nim Relacje rówieśnicze Wypowiedzi bezpośrednie i ukryte Charakter osiągnięć szkolnych

DIAGNOZA SYTUACJI SZKOLNEJ JAKO DIAGNOZA ŚRODOWISKA WYCHOWAWCZEGO TWORZONEGO PRZEZ SZKOŁĘ

Diagnoza środowiska wychowawczego tworzonego przez szkołę, może być prowadzona w szerszym lub węższym zakresie tj.

Obejmować WIĘKSZĄ lub MNIEJSZĄ LICZBĘ SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA

MOŻE BYĆ PODEJMOWANA ZE WZGLĘDU NA:

A) ZE WZGLĘDU NA KONKRETNEGO UCZNIA: będzie to diagnoza szkoły jako środowiska wychowawczego określonego dziecka B) ZE WZGLĘDU NA GRUPĘ UCZNIÓW: będzie to spojrzenie na środowisko wychowawcze szkoły w ujęciu intersubiektywnych

Diagnoza środowiska wychowawczego szkoły może być też realizowana ZE WZGLĘDU NA JAKIŚ PROBLEM np.: Narkomani wśród uczniów, agresji między uczniami itp.

Rozpoznanie funkcjonowania szkoły w tym względzie ma charakter funkcjonalny i dotyczy ustalenia funkcji jaka pełni środowisko szkoły w powstaniu i rozwijaniu się i przeciwdziałaniu zjawiska.

ROZPOZNANIE ŚRODOWISKA SZKOŁY MOŻE PRZYJMOWAĆ WYMIAR:

SUBIEKTYWNYOBIEKTYWNY

W SENSIE OBIEKTYWNYM W SENSIE OBIEKTYWNYM dąży się do IDENTYFIKACJI i OCENY JAKOŚCI

DYDAKTYCZNO – WYCHOWAWCZEJ elementów charakteryzujących dane środowiska wychowawcze szkoły ze względu na występujące ogólne standardy i wzorce np.: przy ogólnym budowaniu pracy szkoły, w którym analizie poddaje się różne obszary funkcjonowania szkoły takie jak:

KSZTAŁCENIE ( efekty kształcenia, organizacja i przebieg kształcenia) OPIEKA I WYCHOWANIE ( plan pracy pedagogicznej, priorytety wychowawcze szkoły,atmosfera szkoły, kontakty uczeń – nauczyciel, integracja uczniów)ORGANIZACJA, KIEROWANIE SZKOŁĄ ( dokumentacja, dobór kadry pedagogicznej, baza materialna i finansowa)

Proponowanymi narzędziami pracy przy tym badaniu są: kwestionariusze i ankiety dla nauczycieli, uczniów, rodziców.

W SENSIE SUBIEKTYWNYM

W SENSIE SUBIEKTYWNYM środowisko szkoły jest czyimś środowiskiem wychowawczym ( danego ucznia lub grupy uczniów) którego elementy tworzą INDYWIDUALNA KONSTRUKCJĘ i wpływają w sposób niepowtarzalny, zależny od indywidualnych właściwości jednostki lub jednostek ( cech intelektualno-emocjonalnych , rodowodu społeczno-kulturowego, doświadczenia społecznego).

Dokonując diagnozy środowiska wychowawczego szkoły w sensie obiektywnym lub jako środowiska określonego dziecka (grupy dzieci), opieramy się na sugerowanych przez różne źródła i różnych badaczy czynnikach opisujących.

ARKUSZ SCHEMATYCZNY JÓZEFA PIETERA

WYMIENIAŁ 18 CZYNNIKÓW ŚRODOWISKA SZKOLNEGO DZIECKA, DOTYCZĄCYCH MIĘDZY INNYMI:

Warunków organizacyjnych (np. liczebność uczniów w klasie, przeciętne wykształcenie nauczycieli);

Warunków materialnych (np. stan i wyposażenie świetlicy szkolnej);

Warunków społeczno-kulturalnych (np. autorytet moralny nauczycieli, postawy wychowawcze nauczycieli, kultura językowa nauczycieli, skład i poziom grupy koleżeńskiej);

Warunków intelektualnych (np. autorytet intelektualny nauczyciela, poziom umysłowy uczniów)

KAŻDY Z CZYNNIKÓW POSIADA SWOJE OPISOWE WSKAŹNIKI UMOŻLIWIAJĄCE JEGO OCENĘ

FORMALNO-ORGANIZACYJNE WARUNKI FUNKCJONOWANIA SZKOŁY: typ i status prawny, regulamin wewnętrzny, programy dydaktyczne i wychowawcze, organizacja systemu nauczania, system ocen i promocji, liczebność klas itp.

WARUNKI MATERIALNE: infrastruktura szkoły, jej położenie, wyposażenie klas i pracowni, system wsparcia ekonomicznego szkoły, stan higieny szkoły i klas itp.

STAN OPIEKI NAD UCZNIEM: pomoc socjalna (materialna, dożywianie, podręczniki itd.), opieka medyczna, działalność pedagoga szkolnego i innych specjalistów (logopeda, psycholog), współpraca z poradnią psychologiczno-pedagogiczną, współpraca z ośrodkiem pomocy społecznej i innymi instytucjami (np. policja, sądy), funkcjonowanie świetlicy, zajęcia korekcyjno-wyrównawcze, współpraca szkoły z rodziną itp.

ŚRODOWISKO NAUCZYCIELI: stan i rodzaj wykształcenia, doświadczenie pedagogiczne, doskonalenie zawodowe i specjalizacje, metody oraz środki dydaktyczne i wychowawcze, aktywność i innowacyjność dydaktyczno-wychowawcza, kultura językowa, cechy relacji z dziećmi (autorytet intelektualny i moralny, tzw. prywatne teorie wychowania, stosowanie przemocy itd.), postawy wychowawcze, postawy wobec istotnych problemów i zjawisk społecznych, systemy wartości i aspiracji itp.

ŚRODOWISKO UCZNIÓW: klimat środowiskowy grup rówieśniczych, poziom i skład umysłowy i moralny grupy rówieśniczej, klasy, uczniów szkoły, struktura socjometryczna grupy koleżeńskiej, aktywność i stan stowarzyszeń i organizacji uczniowskich, podkultury uczniowskie, przemoc między uczniami, aspiracje edukacyjne i życiowe, postawy wobec problemów i zjawisk społecznych itp.

SFERA KULTURY I AKTYWNOŚCI ŚRODOWISKOWEJ SZKOŁY: tradycje szkoły (uroczystości, rytuały i obrzędy), zajęcia pozalekcyjne i koła zainte resowań, imprezy kulturalne, organizacje i stowarzyszenia na terenie szkoły, współpraca z instytucjami kulturalnymi, osiągnięcia szkoły i jej uczniów itp.

PROPOZYCJA EWY JAROSZ

PROPOZYCJA STANISŁAWA PALKI

SCHARAKTERYZOWAŁ ON ELEMENTY PODDAWANE DIAGNOZIE NAUCZYCIELSKIEJ, JAKO LICZNE ZJAWISKA, FAKTY I PROCESY DYDAKTYCZNO WYCHOWAWCZE, WŚRÓD KTÓRYCH WYMIENIŁ:

Cechy uczniów, Właściwości klas szkolnych i grup uczniowskich, Cechy procesu dydaktyczno-wychowawczego, Wyniki działalności dydaktyczno-wychowawczej, Cechy środowiska rodzinnego uczniów, Cechy środowiska szkolnego, Cechy środowiska lokalnego szkoły

Diagnoza środowiska wychowawczego szkoły powinna uwzględniać występujące między

poszczególnymi warunkami, cechami i zjawiskami ZWIĄZKI I ZALEŻNOŚCI

Reguła holizmu poznawczego…

Rzetelna diagnoza środowiska wychowawczego szkoły powinna również mieć na uwadze warunki zewnętrzne funkcjonowania danej szkoły, czyli uwzględniać jej KONTEKST SPOŁECZNY

Rozważając ogólnie diagnozę sytuacji szkolnej dziecka w perspektywie wypełniania przez nie ról szkolnych, należy zaznaczyć, iż rozpoznawanie i ocena funkcjonowania dziecka w rolach szkolnych powinna uwzględniać „różne punkty widzenia", tj. analizować sposób realizowania ról przez dziecko z różnych perspektyw, ze stanowiska różnych osób, w tym i samego dziecka (subiektywny wymiar roli). Diagnozie, a w tym ocenie wypełniania ról szkolnych przez dziecko, powinna więc przyświecać decentracja poznawcza.

Przejawami nastawienia szkoły do dziecka są na przykład etykiety i ogólnikowe opinie na temat ucznia („LEŃ", „DZIWAK", „TUMAN"), jakie przypisywane są mu przez nauczycieli i kolegów.

Szymańska 1997

Ukazanie wszystkich możliwych aspektów relacji i cech nie jest oczywiście możliwe w ramach niniejszego opracowania, dlatego można spróbować wskazać tylko te, które okazują się najczęściej przedmiotem zainteresowa nia diagnozy pedagogicznej :

OBSZAR ROLI UCZNIA: dojrzałość szkolna dziecka, osiągnięcia i niepowodzenia szkolne, opóźnienia szkolne, zainteresowania i uzdolnienia, specyficzne trudności dydaktyczne, dydaktyczne relacje z nauczycielami (np. postrzeganie dziecka jako ucznia, autorytet nauczyciela), frekwencja szkolna, motywacja do nauki i chodzenia do szkoły, aspiracje i plany edukacyjne, poziom potrzebnych sprawności psychicznych i fizycznych itp.

OBSZAR ROLI KOLEGI: zdolność do nawiązywania i utrzymywania kontaktów rówieśniczych, poziom umiejętności społecznych (uspołecznienie, bezkonfliktowe rozwiązywanie problemów z rówieśnikami), kompetencje społeczne, pozycja społeczna wśród rówieśników, uczestnictwo w nieformalnych grupach rówieśniczych, grupach podkulturowych itp.

OBSZAR ROLI CZŁONKA SPOŁECZNOŚCI SZKOLNEJ: relacje „pozadydaktyczne" z nauczycielami, stosunek do regulaminów i wymogów dyscypliny, zaangażowanie w życie szkoły, przystosowanie (i jego poczucie) do środowiska szkolnego, stosunek do ogólnych norm i zasad społeczności szkolnej itp.

PRZEDMIOTEM DIAGNOZY FUNKCJONOWANIA DZIECKA W ROLACH SZKOLNYCH powinny stać się ponadto: możliwości i warunki realizowania przez dziecko obowiązków szkolnych w domu, stosunek rodziców do nauki i obowiązków szkolnych dziecka, aspiracje edukacyjne rodziców w stosunku do dziecka, pomoc w nauce, kontakty i współpraca rodziców ze szkołą, obciążenie dziecka obowiązkami domowymi, praca zarobkowa itp.

W praktyce stosowanych rozwiązań metodologicznych, postępowanie diagnostyczne, mające na celu bardziej lub mniej kompleksowe rozpoznanie funkcjonowania dziecka w rolach szkolnych, wykorzystywać może różne METODY SZCZEGÓŁOWE (techniki), począwszy od tradycyjnych i popularnych wśród pedagogów sposobów gromadzenia danych, takich jak:

Obserwacje swobodne i kierowane, Wywiady, Analizy wytworów (np. Wypracowania, rysunki dziecka) Dokumentów (np. Dzienniki lekcyjne, zeszyty dziecka itp.), Techniki socjometryczne,Posługiwanie się różnymi testami szkolnymi, Skalami szacunkowymi, Standaryzowane kwestionariusze lub inwentarzy dokonujące pomiaru określonych

cech i własności dziecka.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ!