Bonżurka na etażerce – czyli zapożyczenia z języka francuskiego w

języku polskim.Wykonał:

Kamil Wójcik

Z klasy 2c

Gimnazjum nr.2

W Luboniu

Galicyzmy – definicja

• Galicyzmy są to wyrazy zapożyczone z języka francuskiego.

• Najwięcej pojawiło się ich w XVIII wieku, kiedy na dworach panowała moda na Francję i wszystko, co było z nią związane –ubiory francuskie, kosmetyki, książki, jedzenie i oczywiście język. Nie wypadało wtedy człowiekowi dobrze wykształconemu nie znać francuskiego!

• Do dobrego tonu należały konwersacje prowadzone w tym właśnie języku.

Geneza galicyzmów w Polsce

• Język francuski pojawił się w Polsce za panowania króla Władysława IV, a dokładnie za sprawą jego pochodzącej z Francji małżonki Marii Ludwiki.

• Królowa przeniosła do Polski francuskie słownictwo, obyczaje czy też elementy stroju.

• Szlachta nie przepadała za nią, dlatego wpływy języka francuskiego z tego okresu najłatwiej znaleźć w języku potocznym.

• W tym czasie rozwijał się dramat i komedia stanisławowska. Były one zapożyczone właśnie z francuskiej kultury i posługiwały się językiem potocznym. Bardzo często wystawiano także komedie francuskich pisarzy, a zwłaszcza Moliera.

Molier

• Jeszcze szerszy wpływ języka francuskiego rozpoczął się po ślubie Jana III Sobieskiego z kolejną francuską markizą, zwaną w Polsce Marysieńką. Niedługo po jej pojawieniu się na naszym dworze Paryż stał się stolicą kulturową Europy. Wprawdzie w Polsce działała dosyć szeroko zakrojona kampania na rzecz ochrony języka polskiego przed francuskimi wpływami, jednak jego wpływ był coraz bardziej widoczny i zaczął on przenikać nawet do warstw szlacheckich.

Jan III Sobieski

Romantyzm – XIXw.

• Prawdziwa fascynacja francuską kulturą następuje w okresie romantyzmu.

• Zmiana światopoglądu powoduje, że w Polsce nie przestrzega się już tak bardzo czystości językowej, a nowe gatunki literackie zaczynają mieć coraz większe znaczenie.

• Dodatkowo następuje fascynacja językiem potocznym, który zaczyna wkraczać do literatury.

• Jest jeszcze jeden powód wzrastającego wpływu francuskiego na język polski – walka Polski i Francji ze wspólnymi wrogami: Austrią, Prusami i Rosją.

• We Francji powstały Legiony Polskie u boku Napoleona, a po upadku Powstania Listopadowego w 1830 r. do Paryża wyemigrowali najwięksi przedstawiciele polskiego romantyzmu: Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Fryderyk Chopin, Józef Bem czy książę Adam Jerzy Czartoryski.

• Na ziemiach polskich pojawiły się francuskie guwernantki, które dbały o wykształcenie polskiej młodzieży

• To wszystko spowodowało, że galicyzmy pojawiły się praktycznie w każdej sferze językowej:⁻ sztuka: plener, wernisaż, pejzaż,

⁻ literatura: dekadencja, felieton, reportaż,

⁻ teatr: kulisy, romans,

⁻ życie salonowe: bal, wizyta, bilet, krawat, butonierka, perfumy, dama, gorset, peruka,

⁻ kuchnia: bulion, szampan,

⁻ wojsko: garda, batalia, brygada, pistolet, atak, dezerter,

⁻ polityka: prezydent, parlament.

XX wiek

• Jeszcze na początku XX wieku widać dużą fascynację francuską kulturą, zwłaszcza w ilości przekładów dzieł francuskich pisarzy na język polski. Wśród tłumaczy przoduje m.in. Zenon Przesmycki „Miriam” czy tez Leopold Staff. Dzieła francuskie czytane są również w oryginale. Polska szlachta doskonale zna dzieła Villona, Baudelaire’a czy Balzac’a.

XXIw. - współczesność

• Obecnie wpływ języka francuskiego jest dużo słabszy niż w poprzednich wiekach. Praktycznie zupełnie został on wyparty przez język angielski.

• Jednak galicyzmy na stałe weszły do języka polskiego.

Liczba zapożyczeń na podstawie informacji etymologicznych w Wielkim słowniku wyrazów obcych PWN

Mini-słownik galicyzmów

• à propos – powiedzieć coś przy sposobności, w związku z tematem

• au courant – na bieżąco

• bon mot – dobre słowo

• carte blanche – dać komuś carte blanche, czyli wolną rękę (dosł. białą kartę)

• chapeaux bas – kapelusze z głów (w ramach wielkiego szacunku)

• comme il faut – tak jak trzeba

• en bloc – w całości, ogółem

• en face – z przodu

• déjà vu – już widziany, złudzenie, że widziało się pewien obraz człowieka, sytuacji, rzecz w przeszłości

• l’enfant terrible – osoba niedyskretna, nietaktowna (dosł. okropne dziecko)

• faux pas – pomyłka, lapsus (popełnić faux pas)

• femme fatale – kobieta fatalna, przez którą są same kłopoty

• fin de siècle – koniec wieku

• noblesse oblige – szlachectwo zobowiązuje

• par excellence – w całym tego słowa znaczeniu

• va banque – na całość

• vis-à-vis – naprzeciwko

• porte-parole – rzecznik (prasowy)

Inne galicyzmy

• makijaż, tiul, żorżeta, apaszka, bilateralny, brylować, garsonka, kategoryczny, kostium, krawat, szal, beszamel, beza, bulion, konfitura, korniszon, krokiet, bagietka, majonez, szarlotka, atelier, balkon, loża, parkiet, salon, suterena, szalet, fotel, komoda, sofa, szezlong, wersalka, lustro, witraż, żyrandol

KONIEC

Dziękuję za uwagę.