1

MakroekonomiII

Të ardhurat dhe shpenzimet

Pyetje

GDP nominale dhe reale

Dallimi CPI dhe deflatori i GDP-së

CPI> deflatori i GDP-së

Komponentët e GDP-së

Defino G, I, C dhe NX

Diskuto efektin e rritjes së C në GDP

GDP për kokë banori, në cfarë valute duhet shprehur

2

Qëllimi i ligjëratës

Ndryshimet në produktin reth nivelit të produktit potencial

Ndërvarësia në mes të prodhimit dhe shpenzimeve

= shpenzimet përcaktojnë prodhimin dhe të ardhurat

= produkit dhe të ardhurat përcaktojnë shpenzimet

Modeli Kejnsian: supozimi se çmimet nuk ndryshojnë

Oferta agregate e sheshtë/horizontale?

Niveli i prodhimit kur AS është horizontale përcaktohet vetëm nga ndryshimi i AD.

3

Shkurtesat

AS: Aggregate supply (oferta agregate)

AD: Aggregate demand (kërkesa agregate)

MPC: Marginal propopensity to consume (prirja margjinale për konsum)

BS: Budget surplus (teprica buxhetore)

Cka kuptoni me AS dhe AD

4

Produkti ekuilibër

Vija 45 ° shndrron çdo distancë horizontale në një distancë të barabartë vertikale: përgjatë vijës 45° produkti=me kërkesën agregate.

- nëse firmat prodhojnë 8 trilionë atëherë do të rriten niveli i inventarit, dhe

- nëse prodhohet më pak firmat duhet të rrisin prodhimin për të plotësuar kërkesën.

5

6

Kërkesa agregate dhe produkti ekuilibër

AD: Sasia e të mirave të përgjithshme të kërkuara në ekonomi

AD=C + I + G + NX

AD varet nga niveli i të ardhurave

Supozimi: të ardhurat janë konstante

Grafiku 3.1

Kërkesa është 6 trilionë dhe e pavarur nga niveli i të ardhurave

Produkti ekuilibër

Produkti është në ekuilibër atëherë kur sasia e prodhuar është e barabartë me sasinë e kërkuar, pra:

AD (=C + I + G + NX)=Y

Kërkesa agregate: sasia e të mirave që njerëzit duan ta blejnë

I dhe C në llogaritë e të ardhurave kombëtare tregojnë sasinë e të mirave të blera aktualisht

I përfshijnë edhe ndryshimet e paparashikiuara/padëshiruara të firmave

7

Kur Y≠AD => IU=Y-AD

Në llogaritë e të ardhurës kombëtare, kërkesa agregate aktuale është e barabartë me nivelin aktual të prodhimit

Në ekuilibër: Y=AD dhe IU=0

IU shtesat e paplanifikuara të inventarëve

8

9

Kërkesa agregate dhe produkti ekuilibër

Tri përfundime nga Grafiku 3.1

• AD percakton Y ne ekuilibër

• Ne ekuilibër IU=0

• Kur kemi IU≠0 lëviz drejt ekuilibrit

Ekuilibri nënkupton se shpenzimet e planifikuara=shpenzimet aktuale

IU>0

IU<0

45º

E

AD

0

6

6 YProdukti

Figura 3-1 Ekuilibri me Kërkesë Agregate Konstante

AD = Y

< < <

< < <

10

Funksioni i konsumit dhe AD

Përcaktimi i kërkesës për konsum

Supozimi: G=0 dhe NX=0

Funksioni i konsumit:

C=Ĉ+cY, Ĉ>0, 0<c<1

Grafiku 3.2

Tregon nivelin e C për çdo nivel të të ardhurave

Pjerrësia e vijës së C përcaktohet nga MPC (çfarë paraqet MPC?)

MPC: prirja margjinale për konsum

Nëse MPC=0.9, atëherë për çdo njësi shtesë në të ardhura, konsumi rritet për 0.9 njësi.

11

C

45º

AD

0

AD0

YTë ardhurat, Produkti

Figura 3-2 Funksioni i Konsumit dhe Kërkesa Agregate

AD = Y

C = C + cY

AI = A - C

Y0

AD = A + cY

Konsumi dhe kursimi

Pjesa e mbetur e rritjes së të ardhurave

Y≡C+S

S Y-≡ C

Konsumi dhe kursimi

S Y–C=Y- ≡ Ĉ-cY=- Ĉ +(1-c)Y

Kursimi është një funksion rritës i nivelit të të ardhurave sepse prirja margjinale për kursim s=(1-c) është pozitive (sqaro?)

Kursimi rritet me rritjen e të ardhurave

12

13

Funksioni i konsumit dhe ADSupozim: Investimet janë konstante, G

dhe NX=0 atëherë:

AD=C+î

Kërkesa agregate=shumën e kërkesës për konsum dhe investime

= Ĉ + î +cY

=Â+cY

Â= Ĉ + î: pjesa e kërkesës e pavarur nga të ardhurat (shpenzimet autonome)

Grafiku 3.2 (i shtohen investimet)

Ekuilibri arrihet kur:

Y=AD ose Y=Â+cY që rrjedh se:

Yo=[1/(1-c) ]Â

Yo rritet kur:

c rritet

 rritet

Shembull:c rritet prej 0.8 në 0.9 dhe

î rriten për 100 mil (sqaro)

Grafiku 3.3

Si arrihet ekuilbri?

Y0=AD=Y

Nën Y0 (në të majtë nga Y0 kur IU<0) firmat prodhojnë më pak se sa është kërkesa në treg: mungesë inventarësh

Mbi Y0 (në të djathtë nga Y0 kur IU>0): firmat prodhojnë më shumë andaj tepricë inventarësh

14

Konsumi dhe të ardhurat

Figura 1.

Variabla e varur?

Lidhje e ngushtë në mes të shpenzimeve për konsum dhe të ardhurave të disponueshme

C=0.92YD

Shpenzimet e konsumit rriten mesatarisht me 92 cent për cdo dollarë shtesë të të ardhurave të disponueshme

15

16

Multiplikatori

Sa rritet niveli ekuilibër i të ardhurave nga një rritje për 1$ e shpenzimeve autonome?

Prodhimi rritet me 1$ sepse shpenzimet janë rritur

Rriten të ardhurat

Kjo çon në rritjen e mëtejmë të shpenzimeve për shkak të rritjes së të ardhurave

Sa harxhohet për konsum nga rritja e të ardhurave fillestare prej 1$?

Varësisht nga MPC ose c.

Kjo rritje shtesë në konsum çon në rritjen e mëtejmë të prodhimit

17

Multiplikatori

∆AD=∆Â+c∆Â+c2∆Â+c3∆  +…

=∆Â(1+c+c2+c3+…)

Për 0< c<1

∆AD=1/(1-c)∆Â=∆Yo

Multiplikatori α=1/(1-c)

Multiplikatori=∆Y/∆AD

Sa më e madhe c (apo MPC), më i madh është miltiplikatori

Kur: c=0.6 => α=2.5

c=0.8 => α=5

Prirja margjinale për konsum më e lartë nënkupton se do të konsumohet një pjesë më e madhe e një dollari shtesë, si rezultat një rritje më e madhe e kërkesës

Multiplikatori

1. Rritja në shpenzimet autonome rrit nivelin ekulibër të të ardhurave

2. Rritja në të ardhura përfaqëson një shumëfish të rritjes së shpenzimeve autonome

3. Sa më e madhe të jetë prirja margjinale për konsum aq më i lart multiplikatori që rrjedh nga lidhja në mes të konsumit dhe të ardhurave

18

Pse studiojmë multiplikatorin?

Shpjegon luhatjet e produktit

Tregon se:

- produkti ndryshon kur shpenzimet autonome ndryshojnë dhe

- ndryshimi në produkt mund të jetë më i madh se ndryshimet në shpenzimet autonome

19

Multiplikatori: shembull

I: Konsumi rritet për 1 milionë euro

Kërkesa rritet për 1 milionë euro

Për të plotësuar kërkesën e rritur prodhimi rritet për 1 milione dhe

Të ardhurat rriten për 1 milionë

II: Rritja në prodhim=rritja e të ardhurave (1 milionë) * MPC

III: Rritja në prodhim=rritja e të ardhurave në II * MPC

20

KonsumiÇka ndodh nëse besimi i

konsumatorëve për një produkt bie?

Në vitin 1990-1991 në SHBA konsumi u zvogëlua ngase indeksi i besimit të konsumatorëve u zvogëlua që rezultoi në zvogëlimin e konsumit. Kjo ndodhi nga frika për luftë të mundshme në Lindjen e Mesme, pritja nga rritjet e cmimeve të naftës dhe mundësia për recesion.

Indeksi i besimit të konsumatorëve: në SHBA 5,000 familje intervistohen për besimin lidhur me kushtet ekonomike në të ardhmen, mundësit për punë, të hyrat familjare, etj.

C Y edhe më tej Y↓ ↓ ↓

21

22

Multiplikatori

Shembull:Rritje të I për 1 milioë euroMPC=2/3GDP rritet për 1 milionë dhe këto

janë të hyra për prodhuesit e makinave, të cilët i konsumojnë sipas MPC

1/(1-2/3) x 1 milionë = 3.0 milionë

Multiplikatori 1/(1-MPC)

Sektori shtetëror

Si mund të ndikoj shteti në të ardhurat ekuilibër?

2.Blerjet qeveritare G

3.Taksat dhe transfertat duke ndikuar në lidhjen në mes të ardhuarave Y dhe të ardhurave të disponueshme YD

23

24

Sektori shtetëror

Qeveria: G, TR, TAAD=C+î+G

YD=Y+TR-TA (dallimi Y dhe YD) C=Ĉ+cYD=Ĉ+c(Y+TR-TA) G=G, TR=TR, TA=tY (politika

fiskale)

Zëvendësojmë dhe kemi: C=C+c(Y+TR-tY) =C+cTR+c(1-t)Y

c(1-t) => MPC nga të ardhurat

(1-t) => Y pas pagimit të taksaveNëse: c=0.8 dhe t=0.25, atëherë:

c(1-t)=0.6, [=0.8(1-0.25)]

Tani kemi:

AD=(C+cTR+I+G)+c(1-t)Y

= A +c(1-t)Y

25

Sektori shtetëror Të ardhurat ekuilibër kur përfshihet

qeveria: Y=A+c(1-t)Y (transformojmë) Y[1-c(1-t)]=A Yo=1/[1-c(1-t)]A

G rrisin nivelin ekuilibër të Y, ashtu edhe TR, ndërsa TA e zvogëlojnë multiplikatorinKur: c=0.8 & t=0 => α=5

c=0.8 & t=0.25 => α=2.5

Kur c=0.8 & t=0.25, atëherë kur G↑ me 1$ Yo↑ 2.5$

Stabilizues automatik: mekanizmi që redukton sasinë me të cilën ndryshon produkti në përgjigje të një ndryshimi në kërkesën autonome (taksat proporcionale reduktojnë multiplikatorin, benefitet për të papunët që mundësojnë konsumin edhe kur janë të papunë andaj kërkesa bie më pak se do të binte pa këtë mekanizëm,etj.).

26

Sektori shtetëror

Efekti i një ndryshimi në G; ku shprehet efekti

∆Yo=∆G+c(1-t)∆Yo

∆Yo=1/[1-c(1-t)] ∆G=αG∆G

Kur: c=0.8 dhe t=0.25 atëherë kur

G↑ me 1$ Yo↑ për 2.5$

Efekti i një zvogëlimi në taksa: ku shprehet efekti

∆Yo=-cYo∆t+c(1-t’)∆Yo

∆Yo=-cYo/[1-c(1-t’)] ∆t

Kur: t↓ => c↑ =>Yo↑

27

Buxheti

Përkufizimi i deficitit buxhetor

Teprica buxhetore:BS ≡ TA – Ĝ – TR

BS > 0 suficit (kur TA>G-TR) BS < 0 deficit (kur TA<G-TR)Supozojmë një taksë proporcionale

në të ardhurat: BS≡ tY – G – TRTeprica e buxhetit varet nga të

ardhurat: me rritjen e të ardhurave rriten të hyrat nga taksat

Rritja e investimeve rrit të ardhurat dhe rrit shumën e taksave të mbledhura. Në këtë rast qeveria nuk ka bërë asgjë për ndryshimin e deficitit.

Recesion ↓tY dhe ↑TR

28

Buxheti

Shembull: Efekti në BS i rritjes së shpenzimeve qeveritare?

∆BS=∆TA-∆G =t αG*∆G-∆G

={t/[1-c(1-t)]-1} ∆G

Rritja e G zvogëlon BS por në masë më të vogël se sa rritja e G.

Paradoksi i kursimit

Kursimi i lartë?

Bie konsumi, kërkesa, prodhimi, të ardhurat, pjesa që mund të kursehet.

Në afat të shkurtë kursimi I lartë në recesion (recesioni I viteve 1990-1991).

Afat të mesëm dhe të gjatë mund të shpie në rritje të të ardhurave.

29

A është qeveria e plotfuqishme?

A mund të arrij qeveria prodhimin e dëshiruar duke zgjedhur nivelin e shpenzimeve G dhe të taksave (T)

Recesioni?

Taksa dhe norma të reja të taksave kërkojnë kohë

Rritja e prodhimit shpie në inflacion

Zvogëlimi i taksave dhe rritja e shpenzimeve/blerjeve qeveritare shpie në deficit buxhetor dhe akumulimin e borxhit publik

30

Diskutim

Multiplikatori

Efekti i rritjes së G

Efekti i rritjes së taksave

Efekti i rritjes së konsumit dhe investimeve

Përkufizo shpenzimet autonome?

Efekti i kursimit të lartë?

Efekti i konsumit të lartë?

31