Raport Kierunki 2017 koncentruje się na wydarzeniach zewnętrznych, z kilku kluczowych powodów:

1. Długookresowe perspektywy polskiej gospodarki omówiliśmy w zeszłorocznym raporcie Kierunki 2016, a prognozy sektorowe – w raportach wykonanych w latach 2014-16

2. Wewnętrzna sytuacja ekonomiczna Polski jest relatywnie dobra w porównaniu z innymi krajami UE

3. Skala wyzwań i globalnych ryzyk jest bezprecedensowa w historii4. Polskie firmy są coraz bardziej wrażliwe na ryzyka zewnętrzne z powodu

ich ekspansji regionalnej i globalnej

Struktura raportu Kierunki 2017 jest następująca:5. Oceniamy ryzyka polityczne w skali regionalnej i globalnej (część 1)6. Analizujemy sytuację ekonomiczną i tłumaczymy kanały transmisji

kryzysów finansowych (część 2)7. Przedstawiamy model wrażliwość polskiej gospodarki na szoki zewnętrzne,

w tym dla wybranych sektorów (część 3)8. Poddajemy weryfikacji wszystkie nasze wcześniejsze prognozy sektorowe

(Załącznik)

Ryzyka polityczne:

• 10 lat od globalnego kryzysu finansowego 2007/08 sytuacja gospodarcza, społeczna i polityczna jestcoraz mniej przewidywalna

• Nierozwiązane problemy ekonomiczne powodują wzrost politycznych napięć• W krajach demokratycznych poczucie deficytu

demokracji (USA, kraje UE)• Kraje quasi-demokratyczne i autorytarne eksportują

problemy do krajów demokratycznych, próbując relatywnie wzmacniać swoją pozycję w polityce wewnętrznej i zewnętrznej

• Problemy UE wynikają po pierwsze z problemów największych krajów (BIG6), oprócz Polski:• Wielka Brytania – Brexit• Niemcy – za duże na Europę i za małe na świat• Francja, Włochy, Hiszpania – klincz polityki, ekonomii

i biznesu• Problemy UE wynikają po drugie z braku

legitymizacji, akceptowalnej powszechnie wizji i złego zarządzania kryzysami. UE z problem solver stała się EU-problem maker

Strefa euro na zakręcie

• Turcja, w poszukiwaniu minionej świetności• Niepewność członkostwa w UE i kryzys migracyjny• Próba usamodzielnienia się prezydenta Erdogana wewnętrznie (przejście na

system prezydencki) i zewnętrznie (flirt z Rosją przeciw USA i NATO)• Rosja, implozja czy eksplozja imperium

• Cele: podważenie globalnego przywództwa USA i zakwestionowanie wiarygodności NATO oraz rozbicie zjednoczonej Europy i „koncert mocarstw”

• Kompensowanie ekonomicznej słabości Rosji poprzez jej militaryzację• Konkurencja pomiędzy USA i Chinami

• Zmiana dogmatu w chińskiej polityce z ekspansji wewnętrznej na zewnętrzną• Konkurencja systemowa z Zachodem

Zagrożenia globalne

• Średnia dynamika PKB w latach 2008-2015 w porównaniu z okresem 1998-2007• Włochy, Hiszpania, Ukraina:

ujemna w latach 2008-2015

• duże gospodarki UE: 2-3-krotnie niższa

• Chiny, Turcja i Polska: nieznacznie niższa

• Kryzys finansowy uważa się za zakończony dopiero, gdy podwyżki stóp procentowych nie wywołają kolejnego

• Rozpoczęcie podwyżek stóp przez Fed będzie testem dla wszystkich gospodarek już w 2017 r.

Ekonomia u podłoża polityki, czyli ekonomiczne punkty zapalne(1) Rachityczne tempo wzrostu PKB

• Wzrost bezrobocia (Hiszpania, Włochy, Francja)• W wielu krajach brak dostosowania w kosztach pracy w stosunku do

tempa PKB/capita (tzw. wewnętrznej dewaluacji w krajach strefy euro), co oznacza trwały spadek konkurencyjności

Ekonomia u podłoża polityki, czyli ekonomiczne punkty zapalne(2) Spadek konkurencyjności

• Wzrost deficytów i długu publicznego oraz ryzyko błędnego koła deficyt-dług w krajach UE w wyniku:• bezprecedensowego finansowania budżetów, gospodarek i banków przez

banki centralne • zbyt optymistycznych prognoz makroekonomicznych

Ekonomia u podłoża polityki, czyli ekonomiczne punkty zapalne(3) Wzrost deficytów budżetowych i długu publicznego

• Delewaryzacja, czyli spadek kredytowania podmiotów gospodarczych i znaczne różnice w poziomie zadłużenia:• Zadłużenie gospodarstw domowych / dochód do dyspozycji netto: WB

(150%), Hiszpania, USA, Francja (>100%), Niemcy i Włochy (poniżej 100%), Polska (ponad 60%)

• Zadłużenie firm jako n-krotność zysku: WB, USA i Francja (ok. 7 razy), Hiszpania, Włochy (ok.5 razy), Niemcy (3 razy), Polska (2,6 razy)

• Duże różnice w poziomie kredytów nieregularnych: Włochy, Ukraina, Hiszpania – wzrost, USA i Chiny – spadek

• Wysoka ekspozycja banków na sektor rządowy w krajach z problemami fiskalnymi

Ekonomia u podłoża polityki, czyli ekonomiczne punkty zapalne(4) Ryzyko sektora bankowego

• Implozja w większości krajów rozwiniętych versus eksplozja demograficzna w krajach rozwijających się

• Szokowe zmiany na rynku pracy, w finansach publicznych, w wycenach nieruchomości

• Ruchy migracyjne a sytuacja polityczna w krajach rozwiniętych (USA i UE)

Ekonomia u podłoża polityki, czyli ekonomiczne punkty zapalne(5) Demografia

• Dla sektora motoryzacyjnego szczególnie dotkliwy byłby kryzys w Niemczech (X=5,8 mld EUR), Włoszech (1,8 mld EUR) i we Francji (1,2 mld EUR)

• Dla branż związanych z produkcją żywności – kryzys w Niemczech (X=4,8 mld EUR) i WB (2,0 mld EUR), a także Francji i we Włoszech (1,4-1,5 mld EUR)

Kanały transmisji kryzysów(1) Handel zagraniczny

• W przypadku kolejnego globalnego kryzysu wstrzymanie dopływu i/lub odpływ kapitału zagranicznego w największym stopniu spośród analizowanych mogłaby odczuć branża motoryzacyjna oraz handel

Kanały transmisji kryzysów(2) FDI

• Z kursem USD/PLN najsilniej skorelowany jest kurs USD/EUR, USD/GBP; gdy dolar zyskuje względem euro lub funta, złoty traci wobec dolara

• Rentowności polskich obligacji dodatnio skorelowane ze wszystkimi analizowanymi krajami, za wyjątkiem Rosji: jeśli rośnie rentowność rządowego długu w Niemczech, rośnie także w Polsce

• WIG silnie skorelowany z analizowanymi giełdami: jeśli zagraniczne giełdy tracą, traci również indeks WIG

Kanały transmisji kryzysów(3) Rynki finansowe

• W perspektywie 7 lat najbardziej dotkliwe dla polskiej gospodarki negatywne impulsy z USA i Chin

• Szybkie odreagowywanie impulsu z Niemiec i Francji• Skumulowany 7-letni efekt impulsu z Rosji i Ukrainy – dodatni

Model: wrażliwość polskiej gospodarki na szoki zewnętrzne

Ranking zewnętrznego ryzyka ekonomicznego dla Polski na rok 2017

• w roku 2017 ryzyko wystąpienia kryzysu• najmniejsze: USA, Rosja, Turcja i

Chiny• największe: Hiszpania, Włochy i

Ukraina• Hiszpania czy Włochy: relatywnie

dotkliwy szok dość wysoce prawdopodobny

• Niemcy i Francja: kryzys o średnim prawdopodobieństwie wystąpienia nie ma silnie negatywnego wpływu na Polskę

• WB: kryzys ma dla Polski dużo większe znaczenie niż w Niemczech czy Francji, przy podobnym ryzyku wystąpienia

• Ukraina: kryzys wysoce prawdopodobny, ale pozytywny szok dla Polski

Model: wpływ ewentualnego kryzysu na wybrane sektory gospodarki

• Przy obecnej strukturze gospodarki – mniejsze spadki dynamiki przychodów (poza branżą spożywczą i handlem detalicznym). Modele ekonometryczne ukazują efekt uczenia się przez podmioty gospodarcze reakcji na kryzys

• Branża motoryzacyjna, handel hurtowy oraz telekomunikacja i informatyka: dopiero impuls kryzysowy ze strony agregatów makroekonomicznych „2 x 2009” wywołałby osłabienie dynamiki przychodów zbliżone do osłabienia z 2009 r.

• Opieka zdrowotna: obecnie dużo bardziej odporna na pogorszenie się sytuacji makroekonomicznej

• Handel detaliczny: największe osłabienie dynamiki przychodów

Podsumowanie

• Stress–testy wybranych sektorów polskiej gospodarki pokazują, że są one bardziej odporne na ewentualny kryzys zewnętrzny – większość z nich (motoryzacja, handel hurtowy, telekomunikacja i informatyka czy opieka zdrowotna) odczułaby mniejsze spadki dynamiki przychodów niż te, jakie miały miejsce w kryzysowym 2009 r. Sektorem, który obecnie straciłby najwięcej w sytuacji ewentualnego kryzysu, jest handel detaliczny.

*wnioski te nie uwzględniają czynników politycznych, opisanych w raporcie, gdyż nie podlegają one kwantyfikacji w modelach

• Najważniejszymi kanałami przepływu szoków zewnętrznych w sferze realnej są: handel zagraniczny i bezpośrednie inwestycje zagraniczne (FDI), a także rynki kapitałowe• Polska gospodarka w największym stopniu odczułaby negatywny impuls z USA i Chin (rozumiany jako najsilniejszy i najdłużej trwający spadek dynamiki PKB w stosunku do ścieżki bazowej)*. Jednocześnie jego ryzyko jest relatywnie najmniejsze• Spośród gospodarek UE najsilniejszy byłby spadek dynamiki polskiego PKB w odpowiedzi na kryzys we Włoszech, ale i Hiszpanii czy Wielkiej Brytanii*. Spośród analizowanych gospodarek kryzys w Hiszpanii i we Włoszech jest najbardziej prawdopodobny

• Spośród analizowanych w raporcie, branże najbardziej narażone na wstrzymanie dopływu i/lub odpływ kapitału zagranicznego w efekcie wystąpienia zewnętrznego kryzysu to: motoryzacja, handel hurtowy i handel detaliczny

Podsumowanie wyników prognozowaniaProdukcja artykułów spożywczych, napojów i wyrobów tytoniowych– dynamika przychodów ze sprzedaży

Podsumowanie wyników prognozowaniaProdukcja pojazdów samochodowych i części – dynamika przychodów ze sprzedaży

Podsumowanie wyników prognozowaniaHandel hurtowy, z wyłączeniem handlu pojazdami samochodowymi– dynamika przychodów ze sprzedaży

Podsumowanie wyników prognozowaniaHandel detaliczny, z wyłączeniem handlu pojazdami samochodowymi– dynamika przychodów ze sprzedaży

Podsumowanie wyników prognozowaniaTelekomunikacja i informatyka – dynamika przychodów ze sprzedaży

Podsumowanie wyników prognozowaniaOpieka zdrowotna – dynamika przychodów ze sprzedaży

Podsumowanie wyników prognozowaniaSektor energetyczny – energochłonność gospodarki