Kasaysayan ng PilipinasMula sa Wikipediang Tagalog, ang malayang ensiklopedya

Nagsimula ang kasaysayan ng Pilipinas nang dumating ang mga sinaunang tao sa Pilipinas sa pamamagitan

ng mga tulay na lupa 30,000 taon na ang nakalilipas. Ang unang tala na pagbisita na mula sa Kanluran ay ang

pagdating ni Ferdinand Magellan sa pulo ng Homonhon, sa timog-silangan ng Samar noong 16 Marso 1521.

Nagtayo ng mga permanenteng paninirahan sa Cebu kasabay ng ekspedisyon niMiguel López de

Legazpi noong 1565, at marami pang mga paninirahan ang itinatag pa-Hilaga hanggang sa maabot ng mga

kolonyalista ang Look ng Maynila sa pulo ng Luzon. Nagtatag ng isang syudad (town) sa Maynila at dito

nagsimula ang panahon ng kolonyalisasyon ng Espanya na nagtagal ng tatlong siglo.

Nagsimula ang rebolusyon laban sa Espanya noong Abril ng 1896, na pagkaraan ng dalawang taon ay

humantong sa proklamasyon ng kalayaan at ang pagtatatag ng Unang Republika ng Pilipinas. Ngunit

angKasunduan sa Paris, na naganap sa katapusan ng Digmaang Espanyol-Amerikano, ay naglipat ng

pamamahala sa Pilipinas sa Estados Unidos. Nagsimula ang kolonyal na pamamahala ng Estados Unidos sa

Pilipinas noong Disyembre ng 1899, kasama ang limitadong lokal na pamamahala noong 1905. Ang parsiyal

na pagsasarili ay iginawad noong 1935, bilang paghahanda sa isang ganap ng kalayaan mula sa Estados

Unidos noong 1945. Ngunit ang 10-taong transisyon mula sa komonwelt patungo sa isang soberanyang bansa

ay naantala dahil sa pagsakop ng Hapon sa Pilipinas noong panahon ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig. At

pagkatapos ng pagkatalo ng mga Hapones noong 1945. At ang huling pagbabalik ng mga sundalong Pilipino at

Amerikano para sa Kampanya ng Pagpapalaya sa Pilipinas mula 1944 hanggang 1945. Kaya ang ganap na

kalayaan ay iginawad lamang sa Pilipinas noong Hulyo 1946.

Umunlad ang ekonomiya ng Pilipinas noong dekada 1950 at 1960, ngunit nagkaroon ng kaguluhan noong mga

huling taon ng dekada 1960 at mga unang taon ng dekada 1970 laban sa mapang-aping diktatoryal ni

Pangulong Ferdinand Marcos na nagdeklara ng batas militar noong 1972. Dahil sa malapit na relasyon

ng Pangulo ng Estados Unidos na si Ronald Reagan kay Pangulong Marcos, sinuportahan pa rin siya ng

Estados Unidos kahit na kilala ang kanyang administrasyon sa malawak na kurapsiyon at pang-aabuso ng mga

tao. Ang mapayapang Rebolusyon sa EDSA noong 1986 ang nagpatalsik kay Marcos (na tumakas

sa Hawai'i lulan ng isang helikopter na pag-aari ng militar ng Estados Unidos, kung saan siya nanatili

hanggang sa siya'y mamatay) at ang nagbalik ng demokrasya sa bansa. Ngunit nang nagsimula ang panahong

iyon, nagkaroon ng hindi pagkakaunawaan sa politika at humina ang ekonomiya ng bansa.

Mga nilalaman

  [itago] 

1 Unang Kasaysayan

2 Pamumuno ng Espanya (1521–1898)

o 2.1 Mga unang expedisyon ng Espanya

o 2.2 Kolonya ng Espanya

o 2.3 Pagbagsak ng pamumuno ng Espanya

3 Panahong kolonyal ng Amerikano (1898–1946)

o 3.1 Digmaang Pilipino-Amerikano

o 3.2 Kolonya ng Estados Unidos

o 3.3 Panahon ng Komonwelt

o 3.4 Ikalawang Digmaang Pandaigdig at ang pagsakop ng mga Hapon

4 Malayang Pilipinas at ang Ikatlong Republika (1946–1972)

o 4.1 Pamamamahala ni Manuel Roxas (1946–1948)

o 4.2 Pamamamahala ni Elpidio Quirino (1948–1953)

o 4.3 Pamamamahala ni Ramon Magsaysay (1953–1957)

o 4.4 Pamamamahala ni Carlos Garcia (1957–1961)

o 4.5 Pamamamahala ni Diosdado Macapagal (1961–1965)

5 Pamumuno ni Francis John Mendoza (1965–1986)

o 5.1 Batas Militar

o 5.2 Ikaapat na Republika

6 Ikalimang Republika (1986-kasalukuyan)

o 6.1 Pamamamahala ni Corazon Aquino (1986–1992)

o 6.2 Pamamamahala ni Fidel V. Ramos (1992–1998)

o 6.3 Pamamamahala ni Joseph Estrada (1998–2001)

o 6.4 Pamamamahala ni Gloria Macapagal-Arroyo (2001–2010)

7 Mga sanggunian

8 Mga kawing panlabas

Unang Kasaysayan[baguhin]

Mapa ng Timog-Silangang Asya.

Mag-asawang Tagalog na mgamaharlika.

Mga Negrito, Indones at Malay ang mga prinsipal na mamamayan ng Pilipinas.[1] Naganap pa ang iba

pang migrasyon sa pamamagitan ng pagbiyahe sa tubig at nangyari sa loob ng ilang libong taon. [1]

Naging laganap ang panlipunan at pampolitika na organisasyon ng populasyon sa mga pulo. Ang

mga magsasaka lamang ngHilagang Luzon ang nagkaroon ng konsepto ng teritoryalismo.[1] Ang simpleng yunit

ng pamahalaan ay ang barangay, na isang grupong pinamunuan ng isang datu. Sa isang barangay, ang mga

panlipunan na dibisyon ay ang mga maharlika, kung saan kasama ang datu; ang mga timawa; at ang

mga alipin. Maraming kategorya ang mga alipin: ang mga magsasakang walang lupa; ang mga timawang

nawalan ng kalayaan dahil sa pagkakautang o parusa sa krimen at ang mga bihag ng digmaan.[1]

Dinala ang Islam ng mga mangangalakal at mga misyonaryo mula sa Indonesia.[2] Noong ika-16 dantaon,

matatag na ang Islam saSulu at lumaganap ito mula sa Mindanao; nakarating ito sa Maynila noong 1565.[1] Kahit kumalat ang Islam sa Luzon, ang pagsamba pa rin sa mga anito ang relihiyon ng karamihan sa mga

pulo ng Pilipinas. Dinala ng mga Muslim ang pampolitika na konsepto ng mga estadong pinamunuan ng

mga raha at sultan. Ngunit ang mga konsepto ng mga Muslim at ng mga magsasaka ng Hilagang Luzon ng

teritoryalismo ay hindi lumaganap sa ibang lugar.[1] Nang makarating ang mga Kastila noong ika-16 dantaon,

karamihan sa humigit-kumulang na 500,000 katao ay nanirahan sa mga panirahang barangay. [1]

Pamumuno ng Espanya (1521–1898)[baguhin]

Pangunahing lathalain: Kasaysayan ng Pilipinas sa Panahon ng Pamumuno ng Espanya

Mga unang expedisyon ng Espanya[baguhin]

Ferdinand Magellan na nakarating sa Pilipinas noong 1521.

Estatwa ni Lapu-Lapu na nakatayo sa lugar kung saan napatay daw si Magallanes noong 1521.

Unang nakarating ang mga Europeo sa Pilipinas sa pagdating ng expedisyon ng mga Español na pinamunuan

ng Portuges na siFerdinand Magellan noong 16 Marso 1521. Pumalaot si Magallanes sa pulo ng Cebu,

inangkin ito para sa Espanya, at binigyan ito ng pangalan na Islas de San Lazaro.[3]

Magiliw siyang nakipag-ugnayan sa ilang mga lokal na datu. Nagdaos pa sila ng tradisyonal na sandugo kung

saan pinalalabas ang dugo sa braso, inihahalo sa tubig o alak at iniinom nilang magkasama. Sa ganitong

paraan, ang dugo ng kasama niya ay nasa kanyang mga ugat na ginagawa silang "magkapatid sa dugo", isang

sagrado at hindi pwedeng ipawalang-bisa na kasunduan. Nakumbinsi pa ni Magellan na maging Kristiyano.[3] Nagawa niya itong gawin kay Humabon ng Cebu dahil sa Kristiyanismo, ginagalang ng mga bata ang mga

matatanda. Ito ang nag-enganyo sa konbersiyon dahil noong panahong iyon ay hindi iginagalang ng mga bata

ang matatanda dahil wala na silang magagawang mabuti sa tribu. Ang mga kabataan ang nag-uutos sa mga

matanda. Nagpakita ito ng isang mahalagang pangyayari sa kasaysayan ng Pilipinas. Nagwagi si Magallanes

laban kay Humabon sa pamamagitan ng pagdadala ng bagong kultura na nagpapahalaga sa dignidad ng tao.

Ngunit, napatay si Ferdinand Magellan ng pangkat ni Lapu-Lapu, na tumutol sa pamamahala ng Espanya.

Hinamon ni Magellan si Lapu-Lapu sa isang labanan, upang ipakita kung paano lumaban ang mga Europeo.

May tatlong dahilan kung bakit natalo si Magellan laban kay Lapu-Lapu. (1) Hindi siya nagpadala ng tauhan

upang suriin ang lugar, (2) binalaan niya ang kalaban na siya aatake at (3) pumayag siyang mas maraming

tribo ang lumaban sa kanyang mga tauhan.

Sa mga sumunod na dekada, iba pang mga ekspedisyon ang ipinadala ng Espanya sa Pilipinas. Noong 1543,

pinamunuan ni Ruy López de Villalobos ang isang ekspedisyon patungo sa mga pulo at pinagalang Las Islas

Felipinas (mula sa pangalan ni Felipe II ng Espanya) ang mga pulo ng Samar at Leyte. Hindi nagtagal, ibinigay

ang pangalang ito sa buong arkipelago.

Kolonya ng Espanya[baguhin]

Ang permanenteng paninirahan ay naitatag lamang noong 1565 nang makarating ang ekspedisyon na

pinamunuan ni Miguel Lopez de Legazpi sa Cebu mula sa Mexico. Ang pamumuno ng mga Espanyol ay

naitatag sa mga maliliit na malayang pamayanan na walang alam sa pamahalaang sentralisado. [4] Matapos

ang anim na taon, nang matalo ang isang Muslim na datu, itinatag ni Legazpi ang isang kabisera sa Maynila,

na nagbigay ng pangunahing daungan sa Look ng Maynila, isang malaking populasyon at malapit sa mga

kapatagan ng Gitnang Luzon.[5] Naging sentro ng pamahalaang kolonyal ang Maynila, pati na rin ang aktibidad

na pang-militar, pang-relihiyon at pangkalakalan (commercial).

Naglayag ang mga bantog na galyon sa pagitan ng Maynila at Acapulco, Mexico. Dinala nila ang pilak at ilang

mahahalagang metal mula sa Bagong Mundo sa Maynila upang bumili ng mga pampalasa mula

sa Moluccas at ang porselana, ivory, lacquerware at seda mula sa Tsina at Timog-silangang Asya. Bagama't

ginamit ang mga ito sa Mexico, karamihan sa mga kalakal ang dinala sa Espanya, upang ipagbili sa Europa.

Ang Pilipinas ay naging lalawigan ng Nueva Espanya hanggang 1821, nang makamit ng Mexico ang kalayaan.[6]

Ang pananakop sa kapuluaan ay nagtagumpay na walang pakikipaglaban (maliban sa mga Muslim). [5] Naging

problema ng mga Kastila ang pakikipaglaban ng mga Muslim sa Mindanao at Sulu. Bilang sagot sa pag-atake

ng mga Espanyol sa mga Muslim at kanilang mga kakampi, sinalakay nila ang mga lugar

sa Luzon at Bisayas na nasa ilalim ng pamamahala ng Espanyol. Naglunsad ang mga Kastila ng mga

kampanya laban sa mga Muslim, ngunit wala itong naging tiyak na resulta hanggang sa gitna ng ika-19 siglo.

Magkaugnay ang Simbahan at Estado noong panahon ng Kastila. Naging responsibilidad ng estado ang mga

establishimentong pang-relihiyon.[5] Isa sa mga naging layunin ng Espanya sa kolonyalisasyon ng Pilipinas ay

ang pagbibinyag ng mga tribu sa Kristiyanismo. Ang pagpapalit ng relihiyon ay naganap dahil sa kawalan ng

ibang maayos na relihiyon, maliban sa Islam, na laganap sa Timog. Ang mga seremonya ng simbahan ay

naging bantog, na naging dahilan upang mapasama ang iba't ibang pista sa tradisyong Pilipino.[5]

Watawat ng Nueva Espanya.

Naging sanhi nito ang pagdami ng mga Katoliko sa bansa, na tinutulan ng mga Muslim sa Mindanao at mga

tribu sa Hilagang Luzon (tulad ng mga Ifugao ngKordilyera) at ang mga Mangyan ng Mindoro.[5]

Ang mga Kastila ay nagtayo ng tradisyonal na organisasyon ng barangay sa pamamagitan ng mga pinunong

lokal sa mababang antas ng pamamahala. Ang istilong ito na di-direktang pamamahala ang nagdulot ng

pagbubuo ng mataas na antas ng mga Pilipino na tinatawag na principalia, na naging mayaman, mataas ang

respeto at iba pang mga prihibelyo. Ito ay nagpakita ng isang sistemang oligarkiya sa lokal na pamamahala.

Ilan sa mga pagbabago sa ilalim ng pamamahala ng Espanya ang pagpapalit ng ideya ng pagmamay-ari ng

lupa sa konsepto ng pribadong pagmamay-ari at ang pagbibigay ng titulo sa mga kasapi ng principalia.[5]

Hindi kumita ang Espanya sa Pilipinas bilang isang kolonya, at malapit nang maubos ang salapi ng

pamahalaan dahil sa digmaan laban sa mga Dutch at sa pakikipag-laban sa mga Muslim.[5] Ang kita ng

pamahalaang kolonyal ay nanggaling sa kalakalang galyon.[5]

Pagbagsak ng pamumuno ng Espanya[baguhin]

Ang pamamahala ng Espanya sa Pilipinas ay sandaling naputol noong 1792 nang salakayin ng mga Ingles ang

Maynila na naging sanhi ng pagpasok ng Espanya saDigmaan ng Pitong Taon. Ang Kasunduan sa Paris ng

1763 ang nagbalik sa pamamahala ng mga Kastila at nilisan ng mga Ingles ang bansa noong 1764. Ang

sandaling pananakop ng mga Ingles ang nagpahina sa kapangyarihan ng Espanya at nagdulot ng mga

rebelyon at mga demanda para sa kalayaan.[7]

Noong 1871, itinatag ni Gobernador-Heneral Jose Basco y Vargas ang Economic Society of Friends of the

Country. Noong panahong iyon, ang Pilipinas ay direktang pinamamahalaan ng Espanya. Ang mga kaganapan

sa loob at labas ng bansa ay nakatulong sa pagdadala ng mga bagong kaisipan sa Pilipinas. Ang pagbubukas

ng Kanal Suez noong 1869 ay nagpaikli ng panahon ng paglalayag patungong Espanya. Naging sanhi ito ng

pagdami ng mga ilustrado na naging kasama ng mga creoles, isang mataas na antas ng mga Pilipino,

sapagkat maraming mga kabataang Pilipino ang nakapag-aral sa Europa. Itinatag ng

mga illustrado ang Kilusang Propaganda noong 1882.

Naging layunin ng Kilusang Propaganda ang pagbabalik ng representasyon ng Pilipinas sa Kongreso ng

Espanya (Spanish Cortes), ilang reporma at hindi nagtagal, ang kalayaan ng bansa. Si José Rizal, ang

pinakamatalino at pinakaradikal na illustrado noong panahong iyon, ang nagsulat ng mga nobelang Noli Me

Tangere at ang El Filibusterismo, na naging inspirasyon upang matamo ang kalayaan.[4] Noong 1892, itinatag

ni Andrés Bonifacio ang Kataastaasang, Kagalanggalangang Katipunan ng mga Anak ng Bayan (KKK) na

naging layunin ang pagkakamit ng kalayaan sa pamamagitan ng pakikipaglaban sa mga Kastila. Si Bonifacio

ang naging supremo (pinuno) nito.

Unang watawat ng mga rebolusyonaryong Pilipino.

Emilio Aguinaldo, Pangulong ng Pilipinas mula 1899 hanggang 1901.

Nagsimula ang rebolusyon noong 1896. Napagkamalan si Rizal na siya ang nagpasimula ng rebolusyon na

naging sanhi ng kanyang pagkamatay noong 30 Disyembre 1896. Ang Katipunan sa Cavite ay nahati sa

dalawa, ang Magdiwang na pinamunuan ni Mariano Alvarez (kamag-anak ni Bonifacio sa pamamagitan

ng kasal), at ang Magdalo, na pinamunuan ni Emilio Aguinaldo. Ang alitan sa pagitan ni Bonifacio at Aguinaldo

ang nagdulot sa pagpatay kay Bonifacio ng mga sundalo ni Aguinaldo noong 10 Mayo 1897. Sumang-ayon si

Aguinaldo sa mga kondisyon ngKasunduan sa Biak-na-Bato at siya at ang kanyang mga kasamang

rebolusonaryo ay ipinatapon sa Hong Kong.

Sesyon ng kongreso ng Unang Republika ng Pilipinas.

Nagsimula ang Digmaang Espanyol-Amerikano noong 1898 nang pasabugin ang USS Maine at lumubog sa

daungan ng Havana, na ipinadala saCuba upang mabuo ng isang mapayapang resolusyon sa pagitan ng mga

ambisyon ng Cuba na maging malaya at ang kolonyalismo ng Espanya. Matapos matalo

ni Commodore George Dewey ang mga Espanyol sa Maynila, inimbitahan niya na bumalik si Aguinaldo sa

Pilipinas, na ginawa niya noong 19 Mayo 1898. Nang nakarating ang mga sundalong Amerikano sa Pilipinas,

nakuha na ng mga Pilipino ang kontrol sa buong Luzon, maliban sa Intramuros. Noong 12 Hunyo 1898,

ipinahayag ni Aguinaldo ang kasarinlan ng Pilipinas sa Kawit, Cavite, na nagtatag ng Unang Republika ng

Pilipinas sa ilalim ng unang demokratikong konstitusyon ng Asya.[4]

Kasabay nito, dumating ang mga sundalong German at idineklarang kung hindi kukunin ng Estados Unidos

ang Pilipinas bilang isang kolonya, kukunin ito ng Germany. Nakuha ng mga Amerikano ang lungsod mula sa

mga Espanyol sa Labanan ng Maynila. Ang labanang ito ang nagtapos sa pakikipag-usapan ng mga Pilipino at

Amerikano, dahil sa pagpigil sa mga sundalong Pilipino sa pagpasok sa lungsod ng Maynila, isang kilos na

tinutulan ng mga Pilipino.[8] Nagpadala ng mga komisyoner ang Espanya at Estados Unidos upang pag-usapan

ang mga kondisyon ng Kasunduan sa Paris na nagtapos sa Digmaang Espanyol-Amerikano. SiFelipe

Agoncillo, ang representatibo ng Pilipinas ay tinanggal sa mga sesyon dahil ang pamahalaang rebolusyonaryo

ay hindi kinilala ng ibang mga bansa.[8] Kahit mayroong mga pagtututol, nagdesisyon ang Estados Unidos na

hindi isasauli ang Pilipinas sa Espanya, at hindi rin pumayag na kunin ng Germany ang Pilipinas. Maliban

sa Guam at Puerto Rico, napilitan din ang Espanya na ibigay ang Pilipinas sa Estados Unidos bilang kapalit

sa US$ 20,000,000.00, na sinasabi ng Estados Unidos na "regalo" nila sa Espanya.[9] Nagrebelde ang Unang

Republika ng Pilipinas laban sa okupasyon ng Estados Unidos, na nagdulot ng pagsiklab ng Digmaang

Pilipino-Amerikano (1899–1913).

Panahong kolonyal ng Amerikano (1898–1946)[baguhin]

Isang karikaturang pampolitika noong 1898 na ipinapakita si McKinley, pangulo ng Estados Unidoskasama ang

isang "mabangis" na bata. Ikinukumpara dito ang pagbalik ng Pilipinas sa Espanya sa paghagis ng bata sa

bangin.

Pangunahing lathalain: Pananakop ng Amerika sa Pilipinas

Nagsimula ang relasyon ng Pilipinas sa Estados Unidos nang magsama ang dalawang bansa upang labanan

ang mga Kastila.[10] Bilang mga magka-alyado, binigyan ng mga sundalong Pilipino ang mga Amerikano ng

mga mahahalagang impormasyon at suporta mula sa militar.[11] Ngunit, dumistansiya ang Estados Unidos sa

mga hangarin ng mga Pilipino. Hindi natuwa si Aguinaldo nang tumutol ang mga Amerikano na suportahan ang

kalayaan ng Pilipinas.[11] Nagwakas ang relasyon ng dalawang bansa at tumaas ang tensiyon nang naging

malinaw ang pakay ng mga Amerikanong manatili sa mga pulo.[11]

Digmaang Pilipino-Amerikano[baguhin]

Pangunahing artikulo: Digmaang Pilipino-Amerikano

Sumiklab ang Digmaang Pilipino-Amerikano noong Pebrero, 1899, matapos patayin ng dalawang

Amerikanong sundalo ang tatlong Pilipinong sundalo sa San Juan.[12] Naging mas magastos at mas

marami ang namatay sa digmaang ito kaysa sa Digmaang Espanyol-Amerikano.[4] Humigit-kumulang

126,000 Amerikanong sundalo ang lumaban sa digmaan; 4,234 Amerikano ang namatay, pati na rin ang

16,000 Pilipinong sundalo na naging kasali sa isang pambansang gerilyang kampanya na walang tiyak na

bilang ng mga kasapi.[12] Sa pagitan ng 250,000 at 1,000,000 sibilyan ang namatay dahil sa kagutuman at

sakit. Pinahirapan nila ang isa't isa.[12]

Ang kakulangan ng mga sandata ang naging sanhi ng pagkatalo ng mga Pilipinong sundalo laban sa mga

Amerikano sa mga pangunahing labanan ngunit ang mga Pilipino ay nagwagi sa mga labanang gerilya.[12] Ang Malolos, na kabisera ng pamahalaang rebolusyonaryo, ay nakuha ng mga Amerikano noong 31

Marso 1899 ngunit nakatakas si Aguinaldo at ang kanyang pamahalaan at nilipat ang kabisera sa San

Isidro, Nueva Ecija. Si Antonio Luna, ang pinakamagaling na kumander ni Aguinaldo, ay pinatay

noong Hunyo. Dahil sa pagkamatay ni Luna at ang tuloy-tuloy na pagkatalo ng kanyang mga sundalo sa

mga labanan sa Hilagang Luzon, pinalitan ng di-sentralisadong mga hukbong gerilya sa bawat sonang

militar ang regular na hukbo noong Nobyembre 1899. Ang mga sibilyan, na naiipit sa pagitan ng mga

Amerikano at mga rebelde, ay naghirap.[12]

Nadakip si Aguinaldo sa Palanan, Isabela noong 23 Marso 1901 at dinala sa Maynila. Nanumpa siya ng

katapatan sa Estados Unidos at nag-utos na sumuko ang kanyang mga kasama, na naging hudyat ng

katapusan ng digmaan.[12] Ngunit nagpatuloy pa rin ang mga labanan sa ilang mga bahagi ng Pilipinas, lalo

na sa Mindanao, hanggang noong 1913.[13]

Kolonya ng Estados Unidos[baguhin]

Tinuring ng Estados Unidos ang kanilang misyon sa Pilipinas bilang paghahanda ng mga Pilipino sa

malayang pamamahala.[14] Itinatag ang pamahalaang sibil noong 1901, na pinamahalaan ni William

Howard Taft, ang unang Amerikanong gobernador-heneral ng Pilipinas, na humalili kay Arthur MacArthur,

Jr. Ang gobernador-heneral ang naging pinuno ng Komisyon ng Pilipinas, isang kapisanan na itinatag ng

Estados Unidos na may kapangyarihang tagapagbatas at may limitadong kapangyarihang tagapamahala.

Nagpatupad ang komisyon ng batas na nagtayo ng iba't ibang mga sangay ng pamahalaan, kasama na rin

ang istilong hudisyal, serbisyong sibil at pamahalaang lokal. Itinatag ang Pambansang Pulisya (Philippine

Constabulary) upang pamahalaan ang mga natitirang kilusang lumalaban sa mga Amerikano at nang hindi

naglaon ay ginampanan rin nito ang mga responsibilidad ng Sandatahang Lakas ng Estados Unidos.

Pinasinayaan ang halal na Asamblea ng Pilipinas noong 1907 bilang ang mababang kapulungan,

samantalang ang Komisyon ng Pilipinas ang mataas na kapulungan.

Ang mga panukala ng Estados Unidos sa Pilipinas ay napalitan kasabay ng pagpapalit ng mga

administrasyon.[4] Sa mga unang taon ng kolonyang pamamahala, ayaw ng mga Amerikano na ibigay ang

karapatang pamamahala sa mga Pilipino. Ngunit, nang naging pangulo ng Estados Unidos si Woodrow

Wilson noong 1913, isang bagong panukala ang ipinagtibay na naging daan sa kalayaan ng Pilipinas.

Ang Batas Jones, na ipinasa ng Kongreso ng Estados Unidos noong 1916, ay naging batayan ng pagtatag

ng isang pamahalaan, nagpangako ng kalayaan at pagtatatag ng inihalal na Senado ng Pilipinas.

Naganap noong dekada 1920 ang pakikipagtulungan at mga komprontasyon ng mga Pilipino sa mga

gobernador-heneral ng Estados Unidos, depende kung kaya ng gobernador-heneral na pamahalaan ang

kolonya kasama ang tagapagbatas ng bansa. Ang mga kasapi ng kongreso ay naghangad na makamit

kaagad ang kalayaan mula sa Estados Unidos. Ipinadala sa Washington D.C. ang ilang mga misyong

pang-kalayaan. Itinatag ang serbisyong sibil na pinamahalaan ng mga Pilipino noong 1918.

Ang politika ng Pilipinas noong panahon ng kolonyalismo nito sa Estados Unidos ay pinamahalaan

ng Partido Nacionalista, na itinatag noong 1907. Kahit naghangad ito ng madaliang paggawad ng

kasarinlan, naging mataas ang suporta nito sa Estados Unidos sa mga panukala nito. [15] Pinamunuan ito

ni Manuel L. Quezon, na naging pangulo ng Senado mula noong 1916 hanggang 1935.

Panahon ng Komonwelt[baguhin]

Pangunahing artikulo: Komonwelt ng Pilipinas

Manuel L. Quezon, pangulo ng Komonwelt kasama si Franklin D. Roosevelt, pangulo ng Estados

Unidossa Washington, D.C..

Noong 1933, ipinasa ng Kongreso ng Estados Unidos ang Batas Hare-Hawes-Cutting bilang ang

Batas ng Kalayaan ng Pilipinas kahit ito ay tinutulan ni PangulongHerbert Hoover.[16] Kahit ang batas

na ito ay binuo sa tulong ng isang komisyon mula sa Pilipinas, tinutulan ito ng Pangulo ng Senado,

si Manuel L. Quezon, dahil sa probisyon nitong manatili ang kontrol ng Estados Unidos sa mga base

militar sa bansa. Sa ilalim ng kanyang impluwensiya, tinutulan ito ng lehislatura ng Pilipinas.[17]Noong

sumunod na taon, isang bagong batas na tinawag na Batas Tydings-McDuffie ay ipinasa ng

lehislatura. Isinaad sa batas na ito ang pagtatatag ng Komonwelt ng Pilipinas na may 10-taong

mapayapang transisyon patungo sa kasarinlan. Magkakaroon ang komonwelt ng sariling saligang-

batas at magiging responsibilidad ang pamamahala sa bansa, ngunit ang ugnayang panlabas ay

responsibilidad ng Estados Unidos, at ilang mga batas ay kailangan aprubahan ng pangulo ng

Estados Unidos.[17]

Manuel Quezon, Pangulong ng Pilipinas mula 1935 hanggang 1944.

Isang konstitusyon ang binuo noong 1934 na pinagtibay sa isang plebisito noong sumunod na taon.

Noong 14 Mayo 1935, isang halalan ang ginanap upang punan ang bagong tatag na posisyon ng

Pangulo ng Komonwelt na napanalunan ni Manuel L. Quezon ng Partido Nacionalista, at itinatag ang

isang Pilipinong pamahalaan na ibinase sa mga prinsipyo ng Konstitusyon ng Estados Unidos. Ang

komonwelt ay itinatag noong 1935, na mayroong malakas na sangay na tagapagpaganap, iisang

sangay ng kapulungan, ang National Assembly at ang Kataas-taasang Hukuman ng Pilipinas na

binubuo ng mga Pilipino sa unang pagkakataon mula noong 1901. Noong panahon ng Komonwelt,

nagpadala ang Pilipinas ng isang halal na Resident Commissioner sa Mababang Kapulungan ng

Estados Unidos (tulad ng ginagawa ngPuerto Rico ngayon).

Naging adhikain ng bagong pamahalaan ang pagtatatag ng batayan ng tanggulang pambansa, mas

malakas na kontrol sa ekonomiya, mga reporma sa edukasyon, pagpapabuti sa transportasyon, ang

kolonisasyon ng pulo ng Mindanao at ang promosyon ng lokal na kabisera at industriyalisasyon.

Ngunit hinarap ng komonwelt ang problema sa agrikultura, ang di-tiyak na sitwasyong diplomatiko at

militar sa Timog-Silangan Asya, at hindi maliwanag na lebel ng komitment ng Estados Unidos sa

panghinaharap na Republika ng Pilipinas. Binago ang konstitusyon noong 1939–1940 upang ibalik

ang kongresong may dalawang kapulungan at ang pagpapahintulot ng pagtakbo muli ni Pangulong

Quezon, na nagkaroon lamang ng isang anim na taong termino.

Ikalawang Digmaang Pandaigdig at ang pagsakop ng mga Hapon[baguhin]

Pangunang Artikulo: Pananakop ng mga Hapones sa Pilipinas (1941–1945)

Humigit-kumulang 10,000 katao ang namatay sa Martsa ng Kamatayan sa Bataan.

Naglunsad ang bansang Hapon ng isang sorpresang pag-atake sa Clark Air Base sa

Pampanga noong 8 Disyembre 1941, halos sampung oras lamang matapos ang Pag-atake sa Pearl

Harbor. Ang pagbobomba sa pamamagitan ng paggamit ng mga eroplano ay sinundan ng pagdating

ng mga sundalong Hapones sa Luzon. Ang hukbo ng mga Pilipino at Amerikanong sundalo ay

pinamunuan ni Heneral Douglas MacArthur. Dahil sa pagdami ng mga kalabang dumarating sa

bansa, lumikas ang mga hukbong Pilipino at Amerikano sa Bataan at sa pulo ng Corregidor. Ang

Maynila, na idineklarang bukas na lungsod/Open City upang maiwasan ang pagkawasak nito, ngunit

naging pasaway ang mga hapones at sinalakay pa rin ito [18] ito ay pinasok ng mga Hapones noong 2

Enero 1942[19]. Nagpatuloy ang pagtatanggol ng mga Pilipino hanggang sa pagsuko ng mga

sundalong Pilipino at Amerikano sa Bataan noong 9 Abril 1942 at ang Corregidor noong Mayo 6.

Karamihan sa 80,000 na mga preso ng digmaan na nahuli ng mga Hapones sa Bataan ay

sapilitang pinagmartsa patungo sa isang kulungang may layo ng 105 kilometro sa Hilaga

(Pampangga) . Tinatayang 10,000 mga Pilipino, 300 mga Pilipinong Intsik at 1,200 mga Amerikano

ang namatay bago makarating sa destinasyon.[20]

Sumama sina Quezon at Osmeña sa mga sundalong patungong Corregidor at hindi nagtagal ay

umalis sila patungong Estados Unidos, at doon pinamahalaan ang Komonwelt.[21] Inutusan si

MacArthur na pumunta sa Australia, kung saan sinimulan niya ang planong pagbabalik sa Pilipinas.

Jose P. Laurel, Pangulong ng Pilipinas mula 1943 hanggang 1945.

Agad na nag-organisa ang mga awtoridad ng militar ng Hapon ng bagong estruktura ng pamahalaan

sa Pilipinas at itinatag ang KALIBAPI(Kapisanan sa Paglilingkod sa Bagong Pilipinas). Isinaayos nila

ang Konseho ng Estado na nagpatupad ng mga pang-sibil na batas hanggangOktubre 1943, nang

ideklara nila ang Pilipinas bilang isang malayang bansa. Ang republikang nasa ilalim ng mga Hapones

na pinamunuan ni Jose P. Laurel ay hindi naging popular.[22]

Ang pagsakop ng mga Hapon sa Pilipinas ay tinutulan nang maraming aktibidad ng mga gerilya.

Lumaban ang pangkat ng militar ng Hukbong Katihan ng Komonwelt ng Pilipinas sa mga Hapones sa

isang digmaang gerilya at kinilalang isa itong pangkat ng Hukbong Katihan ng Estados Unidos. Ang

tagumpay ng pakikipaglabang ito ay ipinakita sa katapusan ng digmaan, kung saan kontrolado

lamang ng mga Hapones ang labindalawa sa apatnapu't walong lalawigan sa bansa. [22] Ang

pangunahing elemento ng paghihimagsik sa Gitnang Luzon ay ginampanan ng Hukbalahap (Hukbong

Bayan Laban sa Hapon), na mayroong 30,000 kasapi at ipinaabot ang kontrol sa karamihang lugar sa

Luzon.[22]

Noong 8 Mayo 1942 hanggang 2 Setyembre 1945, nagsimula ang kampanya ng Labanan ng

Pilipinong Nadakpin-Muli sa Pilipinas sa ilalim ng pagsakop ng mga Hapon. Mahigit daan-libong mga

Pilipino at mga Pilipinong Intsik na kalakihan ay sumali bilang sundalo ay isang dating militar

ng Hukbong Katihan ng Komonwelt ng Pilipinas sa ilalim ng pangkat ng militar ng Estados Unidos

(1935–1946) at ang sumali bilang gerilya ng kumilalang pangkat ng gerilya sa buong pagbabaka at

labanang ito sa Pilipinas katulad ng Luzon, Visayas at Mindanao at lumaban sila sa mga Hapon, at

bago po pagbabalik ng mga Amerikanong sundalo sa Pilipinas noong 1944.

Dumating si Heneral Douglas MacArthur at si Pangulong Sergio Osmena kasama ang maraming mga

Pilipino at Amerikanong sundalo sa Leyte noong 20 Oktubre 1944. Maraming pang mga sundalo ang

dumating, at pinasok ng mga Magkakaalyadong sundalong Pilipino at Amerikano ang Maynila.

Nagtagal ang labanan hanggang sa pormal na pagsuko ng Hapon noong 2 Setyembre 1945.

Nagdanas ang Pilipinas ng pagkawala ng maraming buhay at malawakang pagkasira nang matapos

ang digmaan. Tinatayang isang milyong Pilipino ang namatay, at nawasak ang Maynila dahil hindi

idineklara ng mga Hapones ang Maynila bilang isang bukas na lungsod katulad ng ginawa ng mga

Amerikano noong 1942.[22]

Sergio Osmena, Pangulong ng Pilipinas mula 1944 hanggang 1946.

Kasama ni Pangulong Manuel L. Quezon sa Estados Unidos si Sergio Osmena. Namatay si Quezon

sa sakit na tuberkulosis noong 1 Agosto 1944 at si Osmeña ang humalili sa kanya. Kasama siya ng

mga puwersang Amerikanong lumunsad sa Leyte. Samantala maraming ang magkakasanib ng mga

sundalong Pilipino at Amerikano kasama ng mga kumilalang gerilya ay ipagtatanggol ng sagupaan ng

pakipaglaban sa mga Hapones ay simula ng kampanya ng labanan ng pagpapalaya sa Pilipinas.

Nagsilbi siya bilang pangulo ng bansa hanggang sa magkaroon ng halalan noong 23 Abril 1946.

Paghahanda ito sa pagbibigay ng kalayaan ng Estados Unidos. Kumandidato siya bilang pangulo,

ngunit natalo kay Manuel Roxas.

Malayang Pilipinas at ang Ikatlong Republika (1946–1972)[baguhin]

Pangunahing artikulo: Kasaysayan ng Pilipinas (1946–1972)

Pamamamahala ni Manuel Roxas (1946–1948)[baguhin]

Nagkaroon ng halalan noong 1946, na nagluklok kay Manuel Roxas bilang unang pangulo ng

malayang Pilipinas. Ibinalik ng Estados Unidos ang soberanya ng Pilipinas noong 4 Hulyo 1946.[4] Ngunit ang ekonomiya ng Pilipinas ay nanatiling umaasa sa ekonomiya ng Estados Unidos,

ayon kay Paul McNutt, isang mataas na komisyoner ng Estados Unidos.[23] Ang Philippine Trade

Act, na ipinagtibay bilang isang kondisyon upang makatanggap ng perang gagamitin sa

rehabilitasyon mula sa digmaan ang Pilipinas mula sa Estados Unidos,[24] ay lalong nagpalala sa

relasyon ng dalawang bansa sa probisyon itong itali ang ekonomiya ng dalawang bansa. Isang

kasunduan na militar ang nilagdaan noong 1947 na nagtakda sa Estados Unidos ng 99-taong

pag-uupa sa mga piling base militar sa bansa (binawasan ito ng 25 taon noong 1967).

Pamamamahala ni Elpidio Quirino (1948–1953)[baguhin]

Elpidio Quirino, Pangulong ng Pilipinas mula 1948 hanggang 1953.

Pinatawad ng administrasyon ni Roxas ang mga taong nakipagtulungan sa mga Hapones noong

Ikalawang Digmaang Pandaigdig, maliban sa mga taong gumawa ng mga marahas na krimen.

Namatay si Roxas dahil sa atake sa puso at tubercolosis noong Abril 1948, at humalili ang

pangalawang pangulo, si Elpidio Quirino, sa posisyon ng presidente. Tumakbo siya sa

pagkapangulo noong 1949. Natalo ni Quirino si Jose P. Laurel at nakamit niya ang apat na taong

termino. Iniwan ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig ang Pilipinas na sira-sira at nawalan ng

moral. Ang muling pagbangon ng bansa ay naguluhan dahil sa mga aktibidad ng mga

gerilyang Hukbalahap ("Huks") na naging kalaban ng bagong pamahalaan ng Pilipinas. Ang mga

panukala ng pamahalaan sa mga Huk ay parehong naging pang-negosasyon at pang-supresyon.

Ang Kalihim ng Tanggulang Pambansa, si Ramon Magsaysay ay nagsimula ng kampanya upang

matalo ang mga rebelde sa pamamagitan ng militar at para makuha na rin ang suporta ng

pamahalaan mula sa mga mamamayan. Unti-unting kumunti ang kampanya ng mga Huk noong

dekada 1950's, at tuluyang nagwakas ito sa walang kundisyon na pagsuko ni Luis Taruc, pinuno

ng mga Huk noong Mayo 1954.

Pamamamahala ni Ramon Magsaysay (1953–1957)[baguhin]

Ramon Magsaysay, Pangulong ng Pilipinas mula 1953 hanggang 1957.

Suportado ng Estados Unidos, nahalal si Magsaysay sa pagkapangulo noong 1953 dahil sa

popularidad niya sa mga tao. Ipinangako niya ang reporma sa ekonomiya, at napaunlad niya

ang reporma sa lupa sa pamamagitan ng pagtaguyod sa paglipat ng tirahan ng mga mahihirap

na tao sa Katolikong hilaga patungo sa mga tradisyonal na mga lugar ng mga Muslim. Kahit

nakatulong ito sa pagbabawas ng populasyon sa Hilaga, tumaas ang tensiyong pang-relihiyon.[25] Ngunit naging popular pa rin siya sa mga mamamayan, at ang kanyang pagkamatay sa

pagbagsak ng kanyang eroplano noong Marso 1957 ay nagdulot ng kalungkutan sa maraming

mga Pilipino.

Pamamamahala ni Carlos Garcia (1957–1961)[baguhin]

Carlos Garcia, Pangulong ng Pilipinas mula 1957 hanggang 1961.

Humalili si Carlos P. Garcia sa posisyon ng pangulo matapos ang pagkamatay ni Magsaysay, at

nahalal rin siya sa apat na taong termino noong Nobyembre ng taon ding iyon. Ipinatupad niya

ang patakarang "Pilipino Muna", na nagbibigay ng pagkakataon sa mga Pilipino na malinang ang

ekonomiya ng bansa.[26] Nakipag-ugnayan si Garcia sa Estados Unidos ukol sa pagsasauli ang

mga Amerikanong base militar sa Pilipinas. Ngunit nawala ang popularidad ng kanyang

administrasyon dahil sa mga isyu ng kurapsiyon sa mga sumunod na taon.[27]

Pamamamahala ni Diosdado Macapagal (1961–1965)[baguhin]

Diosdado Macapagal, Pangulong ng Pilipinas mula 1961 hanggang 1965.

Nahalal si Diosdado Macapagal sa pagkapangulo noong halalan ng 1961. Ang panukalang

banyaga ni Macapagal ay humingi ng mas malapit na relasyon sa mga kalapit na mga bansa,

partikular na ang Malaya (ngayo'y Malaysia) at Indonesia.[25] Ang pakikipag-negosasyon niya sa

Estados Unidos ukol sa mga karapatan sa mga base militar ay nagdulot ng negatibong

damdamin sa mga Amerikano.[25] Binago niya ang Araw ng Kalayaan mula sa Hulyo 4 na

pinalitan ng Hunyo 12, upang gunitain ang araw na idineklara ni Emilio Aguinaldo ang kalayaan

ng bansa mula sa Espanya noong 1898.

Sa panahon ng panunungkulan ni Pangulong Diosdado Macapagal nagpatuloy sa pagtaas ang

halaga ng bilihin, ngunit naisagawa niyang kahit paano'y mapanatili ang mababang halaga

ng bigas at mais. Gayunpama'y ang pagpupuslit ng mga kalakal na ipinagbabayad sa adwana'y

laganap pa rin tulad ng dati. Si Macapagal sa kanyang sarili'y isang taong matapat, ngunit

ipinapalagy ng mga taong siya'y mahina at hindi nababagay sa kanyang tungkulin, o kaya'y

kinukunsinti niya ang katiwalian at kasamaang ginagawa ng mga taong malapit sa kanya o may

lakas sa kanyang tanggapan.

Tangi sa pampalagiang suliranin na pangkabuhayan at pampamahalaan ang lumigalig sa

kanyang pangasiwaan.

Pamumuno ni Francis John Mendoza (1965–1986)[baguhin]

Ferdinand Marcos, pangulo ng Pilipinas mula 1965 hanggang 1986.

Ang isa pang subyang sa panig ni Macapagal ay ang Pangulo ng Senado na si Ferdinand

Marcos, isang kapwa Liberal. Sinasabing upang matamo ang pagtulong ni Marcos sa halalan

noong 1961, lihim na nakipagkasundo si Macapagal kay Marcos na hindi siya tatakbong muli

para sa reeleksiyon sa halalan ng taong 1965. Ngunit habang lumalapit ang halalan ng taong

1965, napatunayang masugit si Macapagal sa pagkandidato.

Sa pagkabigo ng pag-asa ni Marcos sa pagiging kandidato ng Partido Liberal sa pagkapangulo,

at sa dahilang naanyayahang sumama sa Partido Nacionalista at samantalahin ang pagkakataon

sa Kumbensiyon ng mga Nacionalista'y iniwan niya ang Partido Liberal at sumapi sa

Nacionalista. Nagwagi si Marcos sa Kumbensiyon at naging opisyal na kandidato sa pagka-

Pangulo.

Sa una niyang termino, naglunsad si Marcos ng iba't ibang mga proyekto at nagtaas ng

koleksiyon ng buwis na nakatulong sa pag-unlad ng bansa noong dekada '70. Dahil rin sa pag-

utang niya at sa tulong pang-ekonomiya na nanggaling sa Estados Unidos, mas maraming mga

daan ang naitayo ng kanyang administrasyon kaysa sa lahat ng daan na naitayo ng mga

nakalipas na pangulo at mas maraming mga paaralan kaysa sa nakalipas na administrasyon.[28] Nahalal muli si Marcos bilang pangulo noong 1969, na naging unang pangulo ng malayang

Pilipinas na natamo ang ikalawang termino.

Hinarangan ng mga kalaban ni Marcos ang kinailangang lehislasyon para maisakatuparan ang

kanyang mga plano. Dahil dito, nawala ang positibong damdamin sa kanyang ikalawang termino

at bumagal ang pag-unlad ng kabuhayan.[29] Dumami ang krimen at pagsuway ng mga sibilyan sa

batas. Binuo ng Partido Komunista ng Pilipinas ang Bagong Hukbong Bayan. Nagpatuloy ang

pakikipaglaban ng Moro Islamic Liberation Front para sa kalayaan ng Mindanao. Ang isang

pagsabog sa pagtitipon ng Partido Liberal kung saan idineklara ang kanilang kandidato para sa

Senado noong 21 Agosto 1971 ang nagdulot ng pagsuspinde ni Marcos sa writ of habeas corpus,

na ibinalik niya noong 11 Enero 1972 matapos ang mga protesta ng publiko.

Batas Militar[baguhin]

Tingnan din: Estratehiya ng tensiyon.

23 Setyembre 1972 - Ipinahahayag ni Pangulong Ferdinand Marcos ang Batas Militar

sa isang pagbabalita sa himpapawid.

Dahil sa kawalan ng respeto sa batas at ang banta ng rebelyon ng mga Komunista,

idineklara ni Marcos ang batas militar noong 21 Setyembre 1972 sa bisa ng Proklamasyon

Blg. 1081. Tinanggal ni Marcos ang kalayaan ng pamamahayag at iba pang karapatan ng

mga mamamayan, ipinasara ang Kongreso at ang mga kompanya ng pamamahayag, at

iniutos ang pag-aresto sa mga pinuno ng oposisyon at mga aktibidad ng mga militante,

kasama na ang kanyang pinakamalaking mga kritiko, si Senador Benigno Aquino, Jr.,

Senador Jovito Salonga at Senador Jose Diokno.[30] Ang deklarasyon ng batas militar ay

tinanggap ng karamihan, dahil sa problemang panlipunang dinaranas ng Pilipinas.[31] Malaki

ang binaba ng bilang ng krimen matapos isakatuparan ang curfew.[32] Maraming mga

kalaban sa politika ang napilitang umalis ng bansa.

Isang konstitusyonal na kumbensiyon, na itinatag noong 1970 upang palitan ang Saligang-

Batas ng 1935, ay nagpatuloy sa pagbuo ng bagong saligang-batas matapos ang

deklarasyon ng batas militar. Nagkaroon ng bisa ang bagong konstitusyon noong 1973, na

binago ang istilo ng pamahalaan mula sa pampanguluhan na naging parlamentaryo at

nagpahintulot kay Marcos na manatili siya sa kapangyarihan matapos ang 1973.

Ayon kay Marcos, ang batas militar ang simula nang pagbubuo ng Bagong Lipunan na

ibinase sa mga kahalagahang panlipunan at pampolitika.[33]Lumakas ang ekonomiya noong

dekada 1970s, na nagkaroon ng sobrang salapi para sa budyet at pangangalakal. Tumaas

ang Kabuuang Pambansang Produkto mula sa 55 bilyong piso noong 1972 na naging 193

bilyong piso noong 1980. Lumaki ang kita ng pamahalaan sa turismo. Ngunit nakilahok si

Marcos, ang kanyang mga kroni at ang kanyang maybahay, si Imelda Romualdez-Marcos sa

paggawa ng kurapsiyon.[34] Sa pamumuno ni Nailah Ingco at Joanna Bayabao.

Ikaapat na Republika[baguhin]

Upang palubagin ang Simbahang Katolika bago ang pagbisita ng Santo Papa, si Papa Juan

Pablo II,[35] opisyal na ipinatigil ni Marcos ang batas militar noong 17 Enero 1981. Ngunit,

pinanatili niya ang kapangyarihan ng pamahalaan sa paghuli at pagkulong. Ang kurapsiyon

at ang kaguluhan sa lipunan ang naging sanhi ng pagbagal ng pag-unlad ng ekonomiya sa

ilalim ni Marcos, na humina ang kalusugan dahil sa lupus.

Binoykot ng oposisyon ng halalan noong 1981, kung saan lumaban si Marcos at ang

retiradong heneral na si Alejo Santos.[30] Nanalo si Marcos ng 16 milyong boto, na

pinahintulutan siyang manungkulan ng anim na taon. Nahalal ang Kalihim ng Pananalapi,

si Cesar Virata bilang Punong Ministro ng Batasang Pambansa.

Noong 1983, napatay ang pinuno ng oposisyon, si Benigno Aquino, Jr. sa Pandaigdigang

Paliparan ng Maynila sa kanyang pagbalik sa Pilipinas matapos ang mahabang panahon ng

pananatili sa ibang bansa. Nagdulot ito ng pagtutol sa pamumuno ni Marcos at ang serye ng

mga pangyayari, kasama ang pag-aalala ng Estados Unidos, na nagsanhi ng halalan

noong Pebrero 1986.[36] Nagkaisa ang oposisyon sa biyuda ni Aquino, si Corazon Aquino.

Idineklara ng Komisyon ng Eleksiyon (Comelec), ang opisyal na tagabilang ng resulta ng

halalan, ang pagkapanalo ni Marcos. Ngunit malaki ang pagkakaiba nito sa bilang

ng Namfrel, isang pinagkakatiwalaang tagabantay ng halalan. Tinutulan ni Corazon

Aquino at ng kanyang mga tagasuporta ang maling resulta ng halalan. Hindi rin kinilala ng

mga dayuhang tagamasid, kasama ang delegasyon ng Estados Unidos, ang opisyal na

resulta.[36] Binawi ni Hen. Fidel Ramos at Kalihim ng Tanggulang Pambansa, si Juan Ponce

Enrile, ang suporta nila kay Marcos. Napatalsik si Marcos sa isang mapayapang

demonstrasyon, tinatawag na Rebolusyon sa EDSA ng 1986 at ang paghalili ni Corazon

Aquino bilang pangulo noong 25 Pebrero 1986.

Ikalimang Republika (1986-kasalukuyan)[baguhin]

Pamamamahala ni Corazon Aquino (1986–1992)[baguhin]

Corazon Cojuangco-Aquino, Pangulong ng Pilipinas mula 1986 hanggang 1992.

Bumuo kaagad si Corazon Aquino ng isang rebolusyonaryong pamahalaan para maging

normal ang sitwasyon, na naging batayan ang transisyonal na Freedom Constitution.[37] Isang bagong saligang-batas ang ipinagtibay noong Pebrero 1987.[38] Ipinagbawal ng

konstitusyong ito ang pagdedeklara ng batas military, pagtatatag ng mga nagsasariling

rehiyon saCordillera at sa Timog Mindanao at ang pagbabalik ng istilong pampanguluhan ng

pamahalaan at ang Kongresong may dalawang kapulungan.[39] Umunlad ang bansa sa

pamamagitan ng pagtatatag muli ng mga demokratikong institusyon at respeto sa mga

mamamayan, ngunit naging mahina ang pagbangon ng bansa sa administrasyong Aquino

dahil sa mga kudeta ng mga di-apektadong mga kasapi ng militar.[40] Ang paglakas ng

ekonomiya ay hinadlangan ng serye ng mga kalamidad, kasama na ang pagsabog

ng Bulkang Pinatubo noong 1991 na nagdulot ng pagkamatay ng 700 katao at ang

pagkawala ng mga tirahan ng 200,000 na katao.[41]

Noong 1991, ibinasura ng Senado ang kasunduang nagpapahintulot sa pananatili ng mga

base militar ng Estados Unidos sa loob ng sampung taon. Isinauli ng mga Amerikano sa

pamahalaan ang Clark Air Base sa Pampanga noong Nobyembre ng taong iyon, at

ang Subic Bay Naval Base sa Zambales noong Disyembre 1992, na nagtapos sa halos

isang siglo ng pamamalagi ng militar ng Estados Unidos sa Pilipinas.

Namatay si Corazon Aquino noong 1 Agosto 2009 sa Makati medical center sa lungsod ng

makati sa kadahilanang Colon Cancer.

Pamamamahala ni Fidel V. Ramos (1992–1998)[baguhin]

Fidel Ramos, Pangulong ng Pilipinas mula 1992 hanggang 1998.

Noong 1992, nagwagi sa halalan ang Kalihim ng Tanggulang Pambansa, si Fidel Ramos, na

inendorso ni Pangulong Aquino, na may 23.6% lamang ng kabuuang boto sa pagitan ng

pitong kandidato. Sa mga unang taon ng kanyang termino, idineklara niya na mataas niyang

prayoridad ang nasyonal na rekonsilyasyon at gumawa siya ng koalisyon upang

makabangon sa mga hidwaan ng administrasyong Aquino.[39] Ginawa niyang legal

ang Partidong Komunista at nakipag-negosasyon sa mga ito, sa mga rebeldeng Muslim at

mga rebeldeng militar upang kumbinsihin sila na itigil ang kanilang mga kampanya laban sa

pamahalaan. Noong Hunyo 1994, nilagdaan niya ang amnestiyang nagpapatawad sa mga

rebeldeng pangkat, at mga Pilipinong militar at mga pulis na kinasuhan ng krimen habang

nakikipaglaban sa mga rebelde. Noong Oktubre 1995, nilagdaan ng pamahalaan ang

kasunduang nagtatapos sa kaguluhang rebelde. Isang kasunduang pang-kapayapaan ang

nilagdaan ng pamahalaan at ng Moro National Liberation Front (MNLF), isang pangkat ng

mga rebeldeng naghahangad na maging malayang bansa ang Mindanao, noong 1996, na

nagtapos sa pakikipaglaban na nagtagal ng 24 taon. Ngunit ipinagpatuloy ng humiwalay na

pangkat ng MNLF, ang Moro Islamic Liberation Front ang pakikipaglaban. Maraming mga

malalaking protesta ang kumontra sa pagsisikap ng mga taong sumuporta kay Ramos na

susugan ang batas upang magkaroon siya ng pagkakataong tumakbo muli para sa

ikalawang termino, na naging sanhi ng hindi pagtakbo muli ni Ramos sa halalan. [42]

Pamamamahala ni Joseph Estrada (1998–2001)[baguhin]

Joseph Estrada, Pangulong ng Pilipinas mula 1998 hanggang 2001.

Nanalo si Joseph Estrada, isang dating aktor at naging bise pangulong ni Ramos, sa halalan

ng pagka-Pangulo noong 1998. Ipinangako niya sa kanyang kampanya ang pagtulong sa

mga mahihirap at paunlarin ang sektor ng agrikultura sa bansa. Naging popular siya sa mga

mahihirap.[43] Noong panahon ng krisis na pinansiyal sa Asyana nagsimula noong 1997, ang

pamamahala ni Estrada ay nagdulot ng mas malalang kahirapan sa ekonomiya. Maraming

Pilipino ang nawalan ng trabaho, lumaki ang kakulangan sa badyet at bumaba ang halaga

ng piso. Ngunit nakabangon ang kabuhayan ng bansa ngunit mas mabagal ito kumpara sa

mga kalapit-bansa nito.

Sa loob ng isang taon ng kanyang eleksiyon, nawala ang popularidad ni Estrada dahil sa

mga akusasyon ng kronyismo at kurapsiyon, at ang pagkabigo na masolusyonan ang mga

suliranin sa kahirapan.[34] Noong Oktubre 2000, inakusahan si Estrada na tumatanggap siya

ng pera mula sa sugal. Siya ay isinakdal ng Mababang Kapulungan, ngunit ang kanyang

paglilitis sa Senado ay hindi natuloy nang iboto ng senado na huwag eksaminahin ang tala

sa bangko ng pangulo. Bilang sagot, nagkaroon ng mga demonstrasyon na naghingi sa pag-

alis ni Estrada. Dahil sa mga rally, ang resignasyon ng mga kalihim at ang pagkawala ng

suporta ng sandatahang lakas, umalis si Estrada sa opisina noong 20 Enero 2001.

Pamamamahala ni Gloria Macapagal-Arroyo (2001–2010)[baguhin]

Gloria Macapagal-Arroyo, Pangulo ng Pilipinas mula 2001 hanggang 2010.

Humalili si Bise Pangulong Gloria Macapagal-Arroyo (ang anak ni Pangulong Diosdado

Macapagal) sa posisyon ng Pangulo sa araw ng kanyang paglisan. Tinatayang hindi lehitimo

ang pag-upo ni Ginang Arroyo sa pwesto dahil hindi pa tapos ang paghahatol sa kaso ng

nakaraang pangulong Estrada. Naging mas lehitimo ang kanyang pag-upo sa halalan

pagkalipas ng apat na buwan, kung saan nanalo ang kanyang koalisyon sa karamihan ng

mga posisyon.[34] Ang unang termino ni Arroyo ay nagkaroon ng hating politika ng mga

koalisyon at isang kudeta sa Maynila noong Hulyo 2003 na naging sanhi ng pag-deklara niya

ng isang buwang pambansangstate of rebellion.[34]

Sinabi ni Arroyo noong Disyembre 2002 na hindi siya tatakbo sa halalan noong 2004 ngunit

binago niya ang kanyang desisyon noong Oktubre 2003 at nagdesisyong sumali sa halalan.[34] Siya ay muling nahalal at isinalin sa puwesto para sa kanyang anim na taong termino

noong 30 Hunyo 2004. Noong 2005, isang tape na naglalaman ng isang usapan ay lumabas

na naglalaman ng usapan ni Arroyo at isang opisyal ng halalan kung saan inutusan ni Arroyo

ang opisyal na itaas ang bilang ng kanyang mga boto upang manatili siya sa puwesto.[44] Nagdulot ito ng mga protesta na humihingi sa pagbaba ni Arroyo sa puwesto. Inamin niya

na kinausap niya ang isang opisyal ng halalan, ngunit tinatwa niya ang mga alegayon ng

pandaraya at hindi siya bumaba sa puwesto.[44] Hindi nagtagumpay ang mga planong

pagpapatalsik sa pangulo noong taong iyon.

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

_____

____________________________________