Euskara eta Literatura1., 2., 3. eta 4. mailakDerrigorrezkoBigarren Hezkuntza
124649_Lengua_ESO_eus.indd 1 03/02/16 17:48
3
Heziketak den-dena aldarazten duZenbait gauza aldatu egiten dira; beste zenbait, ordea, ez. Heztea munduko lanbiderik zoragarriena da oraindik. Gure zereginak ere, betiko berak dira: gazteenen burmuina eta bihotza argitzea, batetik, eta, bestetik, gazteengan jakin-mina, talentua, arrazoitzeko gaitasuna, sormena, elkartasuna nahiz gizatasuna sorraraztea. Beste modu batez esanda, gazteak gidatzea eta laguntzea, beren baitako onena eman dezaten.
Zerbait ari da ikasgeletan ernatzen. Mundua aldatzen ari da eta, beraz, irakasteko modua ere bai. Gauzei beste alderdi, beste ikuspegi batetik begiratzeko garaia da. Aniztasuna hobeto baliatzen duten pedagogiak sortzen dira, hots, irakaskuntzari gazteen talentu-ugaritasunetik heltzen dioten pedagogiak. Hori guztiori errealitate gero eta konplexuagoaren ondorio da: gero eta garrantzi txikiagoa du buruz ikasteak eta, aldiz, gero eta ezinbestekoagoa da ulertzea.
Giltzan lehen lerroan gaude, irakasleengandik gertu-gertu. Iraultzatxo itzel hori egiten laguntzen diegu eta, horretarako, tresna pedagogiko egokiak jartzen dizkiegu eskura. Ireki ditzagun leihoak elkarrekin eta utz diezaiogun argiari barruraino sartzen. Ikasle guztiak ilusioz eta irrikaz blaitzea proposatzen dizugu. Izan ere, heziketak den-dena aldarazten du.
124649_Lengua_ESO_eus.indd 3 03/02/16 17:48
5
Talentuaren gakoak ............................................................................ 6 Euskara eta Literatura ........................................................................ 8 Aurkibidea: Euskara eta Literatura ......................................................10 Nolakoa da Euskara eta Literatura liburua? .........................................14 Zure neurriko tresnak ........................................................................16 Zure espazio pertsonala edebé n .................................................18 Zure espazio pertsonala / Ikaslea edebé n ....................................19 Zure espazio pertsonala / Irakaslea edebé n ................................ 20 Ikastaldearen kudeaketa edebé n ................................................ 21 Zergatik aukeratu giltza? ................................................................. 22 Jarrai dezagun harremanetan ........................................................... 23Au
rkib
ideA
124649_Lengua_ESO_eus.indd 5 03/02/16 17:48
6
Talentuaren gakoak
+ + +
Pentsatzen ikastea Problemak ebaztea Ekimen ekintzailea
Hauek dira pentsamendu-errutinak eta -trebetasunak erabiltzea proposatzen duten jarduera batzuk: pentsamendua buru-mapen bitartez antolatzea; hipotesiak garatzea taldean, eta proban jartzea; ikasleak animatzea galderak egitera, ideia-jasetan parte hartzera edo ikuspuntu desberdinak defendatzera; ikasgelan gai bat landu aurretik eta ondoren zer pentsatzen duten jasotzea...
Sormena garatzen denean, ikasleak prestatzen dira eguneroko bizitzako arazoei malgutasunez aurre egiteko, betiere aukera guztiak kontuan izanik. Berritzen eta beste talentu batzuk lantzen laguntzen die, eta galderaren erantzuna bistakoa ez denean, amore ez ematen. Munduaren ikuspegi aberatsagoa eta konplexuagoa izaten ere laguntzen die.
Ekintzailetza da, zentzu zabalean, “ideiak ekintza bihurtzeko gaitasuna”. Funtsezko bi ezaugarri behar ditu: jarrera aktiboa, zehaztu denetik harago joateko, eta irmotasuna, zehaztu diren helburuak lortzeko.
124649_Lengua_ESO_eus.indd 6 03/02/16 17:48
7
+ +
Emozioak heztea
Nork bere emozioak menderatzea ezinbestekoa da helburuak lortzeko, zereginak betetzeko, besteekin harremana izateko, eta, azken batean, bizimodu orekatu eta osoa izateko.
Emozionalki inteligenteak diren pertsonek errazago egiten diete aurre eguneroko bizitzako oztopoei.
Lankidetzan aritzen ikasi
Kooperazioa lantzean, norberaren eta gainerakoen ikaskuntza areagotzen da. Ikasleek beren ideiak defendatzen eta gainerakoenak baloratzen ikasten dute. Bestalde, ikasleek planifi katzeko, komunikatzeko eta gatazkak ebazteko duten trebetasuna hobetzen da. Irakasleak proiektu kooperatiboak balia ditzake ikusteko ikasleek elkarrengandik ikasten dutela, helburu berak dituztela, elkarrekin hitz egiten dutela eta beren prozesua aberasten dutela.
Gizarte-proiektuakHezkuntzaren arrakasta da gizartea hobetzeko gai diren herritar onak heztea.Hezkuntzak, gizarte-zerbitzuarekin lotzen denean, ezagutza, esperientzia eta zentzua ematen ditu, eta errealitatea aldatzen du. Irudi batek mila hitzek baino gehiago balio dutela esaten da, eta guk uste dugu esperientzia batek mila irudik baino gehiago balio duela.
124649_Lengua_ESO_eus.indd 7 03/02/16 17:48
8
ikas
lea
eusk
ara
eta
Lite
ratu
ra euSkArAeTA LiTerATurA
Irakurmen-proposamenak, PIRLS sisteman oinarrituak.
Sorkuntza-proposamenak unitate guztietan, testu- edo literatura-tipologiaren ardatzekin erlazionatuta. Proposamen horien helburua da hizkuntza-konpetentzia lantzea eta hobetzea, sormenaren eta jolasaren bidez, alderdi formalei hainbesteko pisurik eman gabe eta ikasleei aukera emanez, hizkuntzarekin esperimentuak egiteko eta jolasteko eta sormena adierazteko, ahozko nahiz idatzizko ekoizpenen bidez.
Ahozko testuen proposamenak unitate guztietan. Testuen inplementazioa hainbat tipologiatan eta arlo desberdinetan (familiartekoa, akademikoa eta soziala).
Arreta berezia jartzen da talde-lanean, ekintzailetzan eta baliabide digitaletan.
Hizkuntzari buruzko hausnarketak, konpetentziak lantzeko testuinguruetatik abiatuta.
Proiektu eraldatzaile baterako gakoak
124649_Lengua_ESO_eus.indd 8 03/02/16 17:48
9
ikas
lea
eusk
ara
eta
Lite
ratu
raIkaslearen liburua
iSbN: 978-84-8378-321-4 iSbN: 978-84-8378-398-6 iSbN: 978-84-8378-323-8 iSbN: 978-84-8378-399-3iSbN: 978-84-8378-321-4
124649_Lengua_ESO_eus.indd 9 03/02/16 17:49
11
ikas
lea
eusk
ara
eta
Lite
ratu
raAurkibidea: Euskara eta Literatura 2Aurkibidea
DBH-2 ENTZUN ETA HITZ EGIN
IrAkUrrI, sENTITU, sorTU!
Aplikazioa
New Yorkerako bidaia
Jon Maiarekin
kantu eta kontu
18.-19. or.
210.-35. or.
336.-51. or.
IrAkUrrI ETA ULErTU
Lotsa eta Haserrea Jarraibide-testuak
Atlas sentimentala Paisaien deskribapenak
Zaharregia, txikiegia agian Abestiak
Ahozko literatura
Estilo-baliabideak
Kopla zaharrak
Errima
ngietorri
Historia istorio
Bertso-saioa
1 + 1 = 1
7108.-123. or.
8124.-139. or.
9140.-155. or.
Ilargiaren alaba Azalpen-testuak
Skaters Argudio-testuak
Mystikal Zinema-gidoiak
Kondairak
Bertsolaritza
Zuberoako maskaradak
Nire autobiografia
Animalix
Urrutiko kronikak
456.-71. or.
572.-87. or.
688.-103. or.
Boy (Haurtzaroko kontakizunak)
Autobiografiak eta biografiak
Behi euskaldun baten memoriak Herri-ipuinak
Txikleen gerra Kronikak
Pastoralak
Alegiak
Baladak
(6.-7. or.)
Monografikoa III Euskara eta teknologia berriak (156.-159. or.)Ikasturte-amaierako proiektua
Monografikoa II Euskararen jatorria eta bilakaera (104.-107. or.)
Monografikoa I Ahozko komunikazioa (52.-55. or.)
AZTErTU ETA sorTU
HAUsNArTU EkIN
Pr
oB
AZ
Pr
oB
A
Norekin eta Zerez/Zertaz
Perpaus bakunak
Aditza: agintera
Hitzen zehaztasuna
Izan ezik eta ez ezik
Adjektiboak
Noren eta Nongo
Aditza: indikatiboa
Izenondoak sortzeko bideak
Konparazio-perpausak
Izena
Eremu lexikoa eta eremu semantikoa
Asko, handi eta oso
Jarraibideak emateko telebista-saio bat egin
Autobiogeografia idatzi
Abesti bat idatzi
Antolatzaileak I
Juntadura hautakaria
Bera eta berdinaKalko okerrak: berri eta desberdin
Perpaus aurkariak
Maila-aditzondoak eta iritzi-aditzondoak
Aditza: baldintza
Testu-antolatzaileak II
Bat-batean, behinik behineta batik bat
Galdegaia
Alborakuntza
Aditza: ahalera
Onomatopeiak
Aurkezpen bat egin
Argudio-testu bat idatzi
Film labur bat filmatu
Non eta Nondik
Adberbioak
Denborazko perpausak
Toponimoak
Jentilizioak
Estilo zuzena eta zehar-estiloa
Determinatzaileak
Perpaus konpletiboak
Eremu semantikoa: animaliak
Kalko okerrak: -a eta bat
Izenordainak
Emendiozko juntadura
Kalko okerrak:
aditz-aspektua
Biografia bat idatzi
Alegia bat idatzi
Kronika bat idatzi
Pr
oB
AZ
Pr
oB
AP
ro
BA
Z P
ro
BA
Eranskina
HITZAk IkAsI
Eranskina
Eranskina
124649_Lengua_ESO_eus.indd 11 03/02/16 17:49
13
ikas
lea
eusk
ara
eta
Lite
ratu
raAurkibidea: Euskara eta Literatura 4Aurkibidea
DBH-4 ENTZUN ETA HITZ EGIN HAUSNARTU EKIN
PR
OB
AZ
PR
OB
A
Diskurtsoaren elementuak
Telebistako eztabaida bat
On-line hiztegiak. Euskalbar... elkarrizketa
18.-25. or.
226.-43. or.
344.-61. or.
Azalpen-testua
Erreportajea
Argudio-testua
Hedabideetako testuak: iritzi artikuluak
Azalpen-testua
Komunikazioa, teknologia berrien bitartez
Gai bat azaldu kamera aurrean
Eztabaida arautua
Sare sozialen inguruko azalpena eman gaztetxoagoei
ngietorri
Musika hil da!
Euskara gizartean
Publizitatea 24 orduz
7156.-173. or.
8174.-191. or.
9192.-209. or.
Kritika
Euskalkiak
Kartelak
Instituzioen kanpainak
Maileguen idazkera
Kalko okerrak I
Eremu semantikoa: aisia
Euskalkiak
Izen-sintagma (berrikusketa)
Kalko okerrak II
Partikula eta hitz batzuen idazkera (berrikusketa)
Kontzertu baten kritika
Mahai-ingurua
Publizitate kanpaina gazteak herrira ekartzeko
Lanari buruzko elkarrizketa
Arazoak...norenak?
Zein da zure dieta?
480.-97. or.
598.-115. or.
6116.-133. or.
Aurkezpen-gutuna eta lan-eskaera
Administrazioari gutuna
Txostena
Perpaus kontzesiboakDeklinabidea (berrikusketa)
Eremu semantikoa: lanbideakZentzu anitzeko aditzak
Noiz -a , noiz batPerifrasiak eta moduzko partikulak
Aditz arazleak
Mendeko perpausak (berrikusketa)
Puntuazio-ikurrak
Esamoldeak
Lan-elkarrizketa
Gutuna idatzi zerbait eskatzeko
Ikasleen elikadurari buruzko txostena
PR
OB
AZ
PR
OB
AP
RO
BA
Z P
RO
BA
(6.-7. or.)
Literatura (134.-151. or.) • Gazte-literatura
Literatura (62.-79. or.) • Zer da literatura? Zer ez?
• Generoak• Narratiba
• Poesia• Antzerkia
AZTERTU ETA KOMUNIKATU
Monografikoa Ikasteko teknikak (152.-155. or.)
Literatura (210.-227. or.) • Ahozko euskal literatura
• Bertsolaritza• XXI. mendea
Proiektua (228.-233. or.)
Testu-antolatzaileak (1) Helburuzko perpausak
Aditza:berrikusketaAtsotitzak
Testu-antolatzaileak (2) Kausazko perpausak
AditzaEremu semantikoa: usteak, iritziak...
Zenbait aditzen erregimenaOndoriozko perpausak
Eremu semantikoa: elektronika, informatikaInterjezkioak
124649_Lengua_ESO_eus.indd 13 03/02/16 17:49
14
Nolakoa da Euskara eta Literaturako liburua?eu
skar
a et
a Li
tera
tura
124649_Lengua_ESO_eus.indd 14 03/02/16 17:49
15
Nolakoa da Euskara eta Literaturako liburua?
eusk
ara
eta
Lite
ratu
ra
124649_Lengua_ESO_eus.indd 15 03/02/16 17:49
16
Irakaslearen gida, talentua sustatzeko eta ikasgela dinamizatzeko behar duzun guztiarekin.
Programazioa etaorientabide didaktikoak
• Proiektuaren gakoak.• Baliabideak, programazioa eta ebaluazio-errubrika (unitateka).• Ekintzailetza-proiektua (orientabideak).• Ikaslearen liburuko jardueren erantzunak.
Material osagarria• Curriculum-egokitzapena (oinarrizkoa eta sakontzekoa).• Ebaluazio-baliabideak (hasierakoa, amaierakoa, fi txak unitateka,
portfolioa, edukien lorpenaren behaketa, ebaluazio-txostena).• Konpetentziak (fi txak unitateka, konpetentzien amaierako
ebaluazioa).• Ikaslearen liburuko entzungaien testuak.
iraka
slea
eusk
ara
eta
Lite
ratu
ra Zure neurriko tresnak
124649_Lengua_ESO_eus.indd 16 03/02/16 17:49
17
Programazioa eta orientabide didaktikoak. Material osagarria
eusk
ara
eta
Lite
ratu
raira
kasl
ea
124649_Lengua_ESO_eus.indd 17 03/02/16 17:49
18
Zure espazio pertsonala
Ikasleentzat eta irakasleentzat bereziki atondutako eremu bat, behar dituzun eduki eta baliabide digital guztiak eskura izan ditzazun.
• Ikasleek beren ikaskuntza-prozesuan behar duten guztia.
• Lana errazten duten kudeaketa-tresnak.
• Ebaluazio-programak.
• Ikastaldearen kudeaketa, aniztasunaren trataera bideratzeko.
• Erantzunak.
• Baliabide digitalen liburutegia, ezaguerak kontsultatzeko, aurkitzeko eta esploratzeko.
• Programazioak eta orientabide didaktikoak.
www.edebe.com
edebé n
Bal
iab
ide
dig
itala
kE
uska
ra e
ta L
itera
tura
124649_Lengua_ESO_eus.indd 18 03/02/16 17:49
19
Llen
gua
i Lite
ratu
rare
curs
os d
igita
ls
Liburu digital interaktiboaIkasleak behar dituen baliabide digitalak (aurkezpenak, bideoak eta antologiak, monografiak...) eraginkorki ikas dezan, ingurune digital batean.
Zure espazio pertsonala / ikaslea edebé n
Eskuragarri zure espazio pertsonalean www.edebe.com
Baliabideen liburutegiaEremu erabilerraz honetan, kontsultarako baliabideak eta ezaguerak esploratzeko bideak aurki daitezke.
124649_Lengua_ESO_eus.indd 19 03/02/16 17:49
20
Ikaslearentzako baliabideak• Liburu digital interaktiboa.• Baliabideen liburutegia.Baliabideak • Curriculum-egokitzapena.• Konpetentziak.• Emozio-hezkuntza.• Eleaniztasuna: Some Science in English.• Ikaskuntza eta Zerbitzua.Ikasgelaren kudeaketa• Programazioa eta orientabide didaktikoak.• Ikasgelako programazioa.• Programazio didaktikoa.Ebaluazioa• Ebaluatzeko probak.• Ebaluazioak sortzeko aplikazioa.• Errubrikak.• Erregistroak eta txostenak.• Porfolioa eta e-portfolioa.
Zure espazio pertsonala / Irakasleaedebé n
proiektu global interaktiboa
Eskuragarri zure espazio pertsonalean www.edebe.com
balia
bide
dig
itala
keu
skar
a et
a Li
tera
tura
124649_Lengua_ESO_eus.indd 20 03/02/16 17:49
21
Llen
gua
i Lite
ratu
rare
curs
os d
igita
ls
Zure klaseak zure beharrizanetara moldatzeko, pertsonalizatzeko etadinamizatzeko tresna bat. • Taldeak
Sortu lan-taldeak, aniztasuna tratatzeko lagungarri suertatuko zaizkizu.
• Ikasgaiak
Sortu zeure ikasgai pertsonalizatuak; gehitu liburuko orrialdeak, liburutegiko baliabideak eta ariketak. Azterketak ere zeure erara atondu ahal izango dituzu.
• Ariketak
Sortu zeure ariketak, zeure taldearen edo ikasleen beharrizanen arabera. Aukeran izango dituzu erantzun bakarreko galderak, erantzun anitzekoak, erantzun laburrekoak, idaztekoak eta erlazionatzekoak.
Ikastaldearen kudeaketa edebé n
Eskuragarri zure espazio pertsonalean www.edebe.com
124649_Lengua_ESO_eus.indd 21 03/02/16 17:50
22
Proiektu pedagogiko orokorra delako: baliabide guztiak eskaintzen dizkie irakasleei, maila eta euskarri guztietan, izan paperean, izan edebé n plataforma digitalean.
Irakasgaien artean mugarik ez dagoelako. Proiektu orokor eta koherentearen alde egitea zeharkako ikaskuntzaren nahiz irakasle eta arloen arteko lankidetzaren alde egitea da.
Ikastetxearen hezkuntza-proiektuarekiko koherentziari eusten diolako, maila guztietan, bai eta elkarri lotutako ikastetxeen artean ere.
kaskuntza praktiko eta funtzionala ematen duelako, alegia, konpetentzietan eta askotariko adimenetan oinarrituriko ikaskuntza.
Munduari begirako ikaskuntza ematen duelako, 360º-ko ikuspegiari esker.
Ingurune berritzailean (pentsamenduaren kulturan, lankidetza-ikaskuntzan, ekintzailetzan) nahiz teknologikoan txertaturik dagoelako.
Eskola integratzailearen alde egiten duelako, hots, guztiontzako eskolaren alde: aniztasuna kontuan hartzen du, eta emozio-hezkuntza sendotzen.
Ikasleei talentua garatzen, hots, beren baitako onena ematen laguntzen dielako eta, aldi berean, aldatzen ari den eta helduleku bila ari den gizarterako balioak ematen dizkielako.
Zergatik aukeratu giltza?
124649_Lengua_ESO_eus.indd 22 03/02/16 17:50
23
Jarrai dezagun harremanetanGiltzak lankidetzan jarraitu nahi du ikastetxe guztietako zuzendaritza-taldeekin nahiz irakasleekin. Izan ere, nor hobe, material didaktikoak egiten laguntzeko.
Bidali iradokizunak! Ikasgeletan zer gertatzen den jakin nahi dugu, praktika eta esperientziarik onenak baliatzeko. Lagun iezaguzu zure ikasgela argitzen.
Eska iezaguzu informazioa! 2016-2017 ikasturteko material didaktikoari buruzko informaziorik jaso nahi izanez gero, bidal iezazkiguzu zure datuak. Material hori egiteko kontuan hartu dugu zuzendaritza-taldeekin nahiz irakasleekin hitz eginez ikasi dugun guztia. Gure proiektuak liluratzea espero dugu!
Parte hartu gure sare sozialetan: @grupoedebe
youtube.com/grupoedebe
facebook.com/edebegrupo
[email protected] 902 44 44 41
124649_Lengua_ESO_eus.indd 23 03/02/16 17:50