Embed Size (px)
Ingurumena eta OsasunaIsabel Mosquera
www.oseki.eus
Herritarren osasunean faktore ugarik eragiten dute, izan banakoarenak izan horiek bizi diren inguru fisiko eta sozialarenak. Inguru fisikoa baldintzatzen duten faktoreen artean, ingurumenarekin lotutakoak garrantzi handikoak dira biztanleriaren osasunerako.
OSASUNAREN BALDINTZATZAILE SOZIALAK
Iradokitutako aipua: MOSQUERA, I. (2019) Ingurumena eta Osasuna.
OSEKI Osasun eskubidearen aldeko ekimena-Iniciativa por el derecho a la
salud. Eskuragai: https://www.oseki.eus/eu/arloak/osasunaren-baldintzatzaile-
sozialak/
INGURUMENA ETA OSASUNA2 www.oseki.eus
Herritarren osasunean faktore ugarik eragiten dute, izan banakoarenak izan horiek bizi diren inguru fisiko eta soziala-renak (1). Inguru fisikoa baldintzatzen duten faktoreen artean, ingurumenarekin lotutakoak garrantzi handikoak dira biztanleriaren osasunerako. Hala, osasununerako oinarrizko betekizunak dira kalitatezko ura, airea garbia eta gehiegizko zaratarik ez den ingurune batean bizitzea. Hori dela eta, uraren eta airearen kutsadura eta gehiegizko zarata mehatxua dira biztanleriaren bizi-kalitaterako eta bizitza osasungarri bat eramateko.
Garrantzitsua da kalitate oneko ura izatea, bai zuzeneko kontsumorako, bai etxeko lanetarako, janaria prestatzeko eta aisialdian erabiltzeko. Kalitate txarreko ura lotuta dago kolera, disenteria, A hepatitisa edo poliomielitisa beza-lako gaixotasunekin, eta zenbaitetan heriotza ere eragin dezake (2). Horrez gainera, kontuan izan beharra dago prozesu industrialek eta ongarri, intsektizida, botika edo lurrinen erabilpenak ura kutsatzen duten hondakinak sortzen dituztela. Adibidez, plastifikagarri bezala erabiltzen den A bisfenolak eta desinfektatzeko zenbait substantziek minbizia eragin dezakete (3). Eta jakina da metal astunekin kutsatutako urak toxikotasun handia duela gizakiarentzat, merku-rioaren eraginpe kronikoan egotean bezala, zeinak memoria galtzea, depresioa, giltzurruneko gaitza eta neurotoxiko-tasuna sor baitezake (4).
Airearen kalitateari dagokionez, Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) muga batzuk ezarri zituen osasunerako arris-kuak daramatzaten kutsagarri atmosferikoentzat. Zehazki, partikula materiala da (hau da, airean diren partikula solido edo likidoak (PM), ozonoa (03), nitrogeno-dioxidoa (NO2) eta sufre-dioxidoa (SO2) (5). Hainbat azterketek erakutsi dute aire kutsadura lotuta dagoela biriketako minbiziarekin (6), gaixotasun kardiobaskularrekin (7, 8), asmarekin (9, 10, 11), 2 motako diabetesarekin (12) eta bizitza-itxaropen laburragoarekin (13).
Badago, gainera, ebidentzia zientifikoa adingabeen osasunean, oro har, ingurumen kutsaduraren eta, bereziki, ikas-tetxe inguruetako trafikoaren eraginpean egoteak sortzen dituzten kalteez. Diesel bidezko ibilgailuek eta pneuma-tikoen narriadurak PM2,5 eta PM10 partikulak zabaltzen dituzte airean eta burmuinera irits daitezke odolaren eta arnasaren bidez, neska-mutilen osasunean hantura eragin dezaketelarik. Arnasa arazoengatiko arriskuen handitzea eta garapen kognitiboan gerta daitekeen atzerapena dira adin tarte horretan gehien aztertu diren bi inpaktuak. Arnasa arazoei dagokionez, ikusi da %45 gehitu daitekeela zirkulazioko trafikoak sortutako kutsaduratik eratorritako asma izateko arriskua (14). Garapen psikologiaz denaz bezainbatean, azterlan batzuk erakutsi dute neska-mutikoek arre-tarako eta memoriarako gaitasun gutxiago dutela (15), epe luzera ere iraun dezakeelarik (16), eta baita atzerapena ere euren garapen kognitiboan (17, 18).
Bestetik, hirietan garraiobideek sortzen duten gehiegizko zarata edo kutsadura akustikoa da herritarren artean ge-hien gailentzen denetako ondoez iturria (19). Osasunean eragiten dutenen artean, gehien dokumentatu denetako faktoreen artean dago zaratak eragindako entzumen galera (20), eta horri galeraren zeharkako efektuak gehitu behar zaizkio, pertsonen arteko komunikazioan ere eragina baitu (21, 22). Zaratak, gainera, loaren patroiak aldatzen ditu, loaren kalitatea eskastuz (23), eta modu jarraituan gertatzen bada ondorio kaltegarriak ditu osasunean (24).
Europan, Osasunaren Mundu Erakundeak gomendatzen du egunez (7etatik 19etara) ez gainditzeko 55 dezibelio [dB(A)] eta gauez ez gainditzeko 40 dB [dB(A)], horietatik gorako zarataren eraginpean egonez gero ondorioak izan ditzakeelako pertsonen osasunean (24, 25). Izan ere, egunero (egun osoan) 50 dB-tik gorako baloreak ematen di-renean hipertentsioaren, gaixotasun koronarioaren eta iktusaren garapenarekin lotu dira (26), eta, gaueko 50 dB-tik
INGURUMENA ETA OSASUNA3 www.oseki.eus
gorakoak, berriz, hipertentsioa eta miokardio-infartua izatearekin. Zarata hori 60 dB-tik gorakoa bada, buruko nahas-menduak agertzen dira (24).
Konklusio modura,
Osasunean uraren eta airearen kalitateak eta zaratak duten eraginak agerian uzten du populazioa bizi deneko ingurumen baldintzak zaintzeak duen garrantzia.
ERREFERENTZIAK4 www.oseki.eus
7 Franklin BA, Brook R, Arden PC, III. Air pollution
and cardiovascular disease. Curr Probl Cardiol
2015;40(5):207-38.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/
pubmed/25882781?dopt=Citation
8 Meo SA, Suraya F. Effect of environmental air pollution
on cardiovascular diseases. Eur Rev Med Pharmacol Sci
2015;19(24):4890-7.
https://www.europeanreview.org/wp/wp-content/
uploads/4890-4897.pdf
9 Guarnieri M, Balmes JR. Outdoor air pollution and
asthma. Lancet 2014;383(9928):1581-92.
https://www.thelancet.com/action/
showPdf?pii=S0140-6736%2814%2960617-6
10 Jacquemin B, Siroux V, Sanchez M, Carsin AE,
Schikowski T, Adam M, et al. Ambient air pollution
and adult asthma incidence in six European cohorts
(ESCAPE). Environ Health Perspect 2015;123(6):613-
21.
https://ehp.niehs.nih.gov/doi/pdf/10.1289/
ehp.1408206
11 Khreis H, Kelly C, Tate J, Parslow R, Lucas K,
Nieuwenhuijsen M. Exposure to traffic-related air
pollution and risk of development of childhood asthma:
A systematic review and meta-analysis. Environ Int
2017;100:1-31.
https://europepmc.org/abstract/med/27881237
12 Balti EV, Echouffo-Tcheugui JB, Yako YY, Kengne AP.
Air pollution and risk of type 2 diabetes mellitus: a
systematic review and meta-analysis. Diabetes Res Clin
Pract 2014;106(2):161-72.
https://www.diabetesresearchclinicalpractice.com/
article/S0168-8227(14)00373-8/pdf?code=diab-site
1 Dahlgren G, Whitehead M. European strategies for
tackling social inequalities in health. Levelling up Part
2. Copenhagen, Denmark: WHO Regional Office for
Europe; 2006.
http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_
file/0018/103824/E
2 Organización Mundial de la Salud. Ura. Azalpen-oharra.
2018.
http://www.who.int/es/news-room/fact-sheets/detail/
drinking-water.
3 Pal A, He Y, Jekel M, Reinhard M, Gin KY. Emerging
contaminants of public health significance as water
quality indicator compounds in the urban water cycle.
Environ Int 2014;71:46-62.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/
pubmed/24972248?dopt=Citation
4 Londoño-Franco LF, Londoño-Muñoz PT, Muñoz-García
FG. Los riesgos de los metales pesados en la salud
humana y animal. Biotecn Sector Agropec Agroind
2016;14(2):145-53.
http://www.scielo.org.co/pdf/bsaa/v14n2/v14n2a17.pdf
5 Osasunaren Mundu Erakundea. Airearen kalitatea eta
osasuna. Azalpen-oharra. 2018.
http://www.who.int/es/news-room/fact-sheets/detail/
ambient-(outdoor)-air-quality-and-health
6 Hamra GB, Laden F, Cohen AJ, Raaschou-Nielsen
O, Brauer M, Loomis D. Lung cancer and exposure
to nitrogen dioxide and traffic: a systematic review
and meta-analysis. Environ Health Perspect
2015;123(11):1107-12.
https://ehp.niehs.nih.gov/doi/pdf/10.1289/
ehp.1408882
ERREFERENTZIAK5 www.oseki.eus
18 Pujol J, Martínez-Vilavella G, Macià D, Fenoll R, Alvarez-
Pedrerol M, Rivas I, et al. Traffic pollution exposure
is associated with altered brain connectivity in school
children. Neuroimage 2016;129:175-84.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26825441
19 Méline J, Van HA, Thomas F, Karusisi N, Chaix B.
Transportation noise and annoyance related to road
traffic in the French RECORD study. Int J Health Geogr
2013;12:44.
https://ij-healthgeographics.biomedcentral.com/
articles/10.1186/1476-072X-12-44
20 Metidieri MM, Rodrigues HF, Filho FJ, Ferraz DP, Neto
AF, Torres S. Noise-Induced Hearing Loss (NIHL):
literature review with a focus on occupational medicine.
Int Arch Otorhinolaryngol 2013;17(2):208-12.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/
articles/PMC4399645/pdf/10-
7162-S1809-97772013000200015.pdf
21 Basner M, Babisch W, Davis A, Brink M, Clark C,
Janssen S, et al. Auditory and non-auditory effects of
noise on health. Lancet 2014;383(9925):1325-32.
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/
S014067361
22 Mick P, Kawachi I, Lin FR. The association between
hearing loss and social isolation in older adults.
Otolaryngol Head Neck Surg 2014;150(3):378-84.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24384545
13 De Keijzer C, Agis D, Ambros A, Arévalo G, Baldasano
JM, Bande S, et al. The association of air pollution and
greenness with mortality and life expectancy in Spain: A
small-area study. Environ Int 2017;99:170-6.
http://isiarticles.com/bundles/Article/pre/pdf/146254.
14 McConnell R, Islam T, Shankardass K, Jerrett M,
Lurmann F, Gilliland F, et al. Childhood incident asthma
and traffic-related air pollution at home and school.
Environ Health Perspect 2010;118(7):1021-6.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/
PMC2920902/pdf/ehp-118-1021.pdf
15 Sunyer J, Suades-González E, Garcia-Esteban R, Rivas
I, Pujol J, Alvarez-Pedrerol M, et al. Traffic-related air
pollution and attention in primary school children:
short-term association. Epidemiology 2017;28(2):181-9.
https://journals.lww.com/epidem/fulltext/2017/03000/
Traffic
16 Forns J, Dadvand P, Esnaola M, Alvarez-Pedrerol M,
Lopez-Vicente M, Garcia-Esteban R, et al. Longitudinal
association between air pollution exposure at school
and cognitive development in school children over a
period of 3.5 years. Environ Res 2017;159:416-21.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28858754
17 Suades-González E, Gascon M, Guxens M, Sunyer J.
Air pollution and neuropsychological development:
a review of the latest evidence. Endocrinology
2015;156(10):3473-82.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/
PMC4588818/
ERREFERENTZIAK6 www.oseki.eus
25 World Health Organization. Guidelines for community
noise.
https://infrastructure.planninginspectorate.gov.uk/
document/2
26 Houthuijs DJM, van Beek AJ, Swart WJR, van Kempen
EEMM. Health implication of road, railway and aircraft
noise in the European Union. Provisional results based
on the 2nd round of noise mapping. National Institute
for Public Health and the Environment. Ministry of
Health, Welfare and Sport; 2014. RIVM Report 2014-
0130.
https://www.rivm.nl/dsresource?objectid=a4029a59-
c241-46c8-b8d1-8f2f537e9ac1&type=org&disposition=
inline
23 Test T, Canfi A, Eyal A, Shoam-Vardi I, Sheiner EK.
The influence of hearing impairment on sleep quality
among workers exposed to harmful noise. Sleep
2011;34(1):25-30.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/
PMC3001791/pdf/aas
24 World Health Organization. Night noise guidelines for
Europe.
http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_
file/0017/43316/E9
