4.1.4 การเลี้��ยงโคการเลี้��ยงโคในประเทศไทยแบ่�งเป�นประเภท

ใหญ่� ๆ ได้� 4 ประเภท (สมชาย ศร�พู"ลี้, 2549) ค#อ

ก . การเลี้��ยงเพู#%อการใช�งาน การใช�โคในการท&างานโด้ยเฉพูาะในการกส(กรรมได้�ม�มานาน ควบ่ค"�ก*บ่การใช�กระบ่#อ ข้�อได้�เปร�ยบ่ข้องโคค#อ โคม�เท�าเลี้,กกว�า จะเป�นส*ตว/ท�%เด้(นได้�เร,วกว�ากระบ่#อ

ด้*งน*�น โคจ0งเหมาะใช�ในการเท�ยมเกว�ยน ลี้ากเลี้#%อน ใช�ไถนาด้อนได้�ด้�กว�านาลี้2�ม แลี้ะทนแด้ด้ แต�ข้�อเส�ยค#อโคจะม�ก&าลี้*งน�อยม*กจะต�องใช�ท&างานเป�นค"� ป3จจ2บ่*นการใช�โคเพู#%องานเกษตรกรรมลี้ด้น�อยลี้งไปมาก โคงานท�%ปลี้ด้ระวางหร#อไม�สามารถใช�ท&างานต�อไปได้� ม*กจะใช�เน#�อเป�นอาหารเช�นเด้�ยวก*บ่กระบ่#อ

โคท�%ใช�ท&างานเด้(มม*กจะเป�นโคพู#�นเม#องท�%ม�ข้นาด้โต หร#อโคลี้"กผสมโคพู*นธุ์2/อเมร(ก*น บ่ราห/ม*น (American Brahman) ซึ่0%งจะเป�นโคท�%ม�ข้นาด้โตกว�าโคพู#�นเม#อง ในป3จจ2บ่*นน��เคร#%องจ*กรเข้�ามาม�บ่ทบ่าทแทนการใช�แรงงานแทนโค เช�นเด้�ยวก*บ่กระบ่#อ (ภาพูท�% 2.30-2.31)

ภาพที่�� 2.30 การเลี้��ยงโคใช�งานที่��มา: โกท"โนว/ด้อทโออาร/จ� (ม.ป.ป.)

ภาพที่�� 2.31 การเลี้��ยงโคใช�งานที่��มา: พูรหมเทวาด้อทคอม (2552)

ข้ . การเลี้��ยงโคเพู#%อใช�เน#�อเป�นอาหาร การใช�เน#�อเป�นอาหาร เด้(มโคท�%ปลี้ด้จากโคงาน ก,จะน&ามาเป�นอาหารข้องมน2ษย/ ซึ่0%งจะเป�นเน#�อท�%ม�ค2ณภาพูต&%า (ภาพูท�% 2.32-2.33 ) ในต�างประเทศได้�ม�การพู*ฒนาพู*นธุ์2/โคเน#�อไปเป�นอย�างมาก โด้ยม�ว*ตถ2ประสงค/ในการเลี้��ยงเพู#%อใช�เน#�อเป�นอาหารโด้ยเฉพูาะ ม�หลี้ายพู*นธุ์2/ ม�ข้นาด้ใหญ่� น&�าหน*กมาก แลี้ะบ่างชน(ด้ก,สามารถท�%จะใช�เป�นโคงานได้�ด้�วย)

เช�น โคพู*นธุ์2/เมร(ก*น บ่ราห/ม*น หร#อเป�นโคเน#�อโด้ยเฉพูาะ เช�น โคพู*นธุ์2/ชาโรเลี้ส/ (Charolais) พู*นธุ์2/อะเบ่อด้�น แองก*ส (Aberdeen Angus)

ภาพที่�� 2.32 โคเน#�อในตลี้าด้น*ด้โคกระบ่#อ ซึ่#�อข้ายตามสภาพูที่��มา: ไทย แคทเท(ลี้ (2556)

ภาพที่�� 2.33 โคเน#�อในตลี้าด้น*ด้โคกระบ่#อ ซึ่#�อข้ายตามสภาพูที่��มา: ไทย แคทเท(ลี้ (2556)

ในประเทศไทยเกษตรกรม*กน(ยมเลี้��ยงโคพู*นธุ์2/ผสมมากกว�าพู*นธุ์2/แท� เน#%องจากโคพู*นธุ์2/ผสมสมารถปร*บ่ต*วในสภาพูข้องอากาศข้องประเทศไทยได้�ด้�กว�า แต�จะม�ข้นาด้เลี้,กกว�า

โคท�%เลี้��ยงเพู#%อเป�นโคเน#�อจะสามารถข้ายได้�เม#%ออาย2เพู�ยง 2-3 ป: หร#อถ�าต�องการเน#�อท�%ม�ค2ณภาพูด้�มาก ๆ อาจจะส�งตลี้าด้เม#%ออาย2 1-1.5 ป:เท�าน*�น (ภาพูท�% 2.34-2.35)

ภาพที่�� 2.34 โรงช&าแหลี้ะโค โพูนยางค&าที่��มา: กะป2กด้อทคอม (ม.ป.ป.)

ภาพที่�� 2.35 การเลี้��ยงโคข้2นโพูนยางค&า เลี้��ยงตามโควตาซึ่#�อข้ายหน�าฟาร/มที่��มา: กะป2กด้อทคอม (ม.ป.ป.)

เกษตรกรส�วนหน0%งซึ่#�อลี้"กโคนมต*วผ"�มาข้2น แลี้ะท&าเป�นโคเน#�อ (ภาพูท�% 2.36)

ภาพที่�� 2.36 การเลี้��ยงโคนมต*วผ"�เป�นโคข้2นที่��มา: U.K. Agriculture (n.d.)

ในประเทศไทยได้�ม�ความพูยายามในการสร�างสายพู*นธุ์2/โคพู*นธุ์2/เน#�อข้0�นในประเทศไทย เช�นหาว(ทยาลี้*ยเกษตรศาสตร/ ได้�พูยายามสร�างโคพู*นธุ์2/เน#�อลี้"กผสม 3 สายเลี้#อด้ ค#อ

ก&าแพูงแสน 1 ม�เลี้#อด้โคพู#�นเม#อง 25% บ่ราห/ม*น 25% แลี้ะชาโรเลี้ส/ 50%

ก&าแพูงแสน 2 ม�เลี้#อด้โคพู#�นเม#อง 12.5% บ่ราห/ม*น 25% แลี้ะชาโรเลี้ส/ 62.5%

ซึ่0%งความจร(งแลี้�วโคเน#�อด้*งกลี้�าวม(ใช�โคเน#�อพู*นธุ์2/แท� เป�นเพู�ยงโคลี้"กผสมท�%อาจจะเหมาะสมในการท&าเป�นโคข้2นเพู#%อการค�าเท�าน*�น (ศ0กษาเพู(%มเต(มในบ่ทท�% 3)

จ&านวนการเลี้��ยงโค ผลี้ผลี้(ตนมในประเทศไทยแสด้งไว�ในตารางท�% 2.8

ตารางท�% 2.8 สถ(ต(โคเน#�อในประเทศไทยแสด้งเป�นรายภาค 2542-2551 (ต*ว) ที่��มา: กรมปศ2ส*ตว/ (2556)

ค . การเลี้��ยงโคนมเพู#%อให�นม ในประเทศไทยธุ์2รก(จน&�านมเป�นธุ์2รก(จข้นาด้ใหญ่� การบ่ร(โภคนมภายในประเทศม�มาก ท*�งในร"ปนมพูร�อมด้#%มซึ่0%งม�หลี้ายร"ปแบ่บ่เช�น นมสด้พูาสเจอไรส/ (Pasturized) นม U.H.T. (Ultra High Temperature) นมสะเตอร(ไลี้ส/ (Sterilized) แลี้ะผลี้(ตภ*ณฑ์/อ#%น ๆ

แต�ย*งไม�พูอเพู�ยง ประเทศไทยต�องส*%งนมแลี้ะผลี้(ตภ*ณฑ์/นมจากต�างประเทศ เช�น นมผง นมเปร��ยว เนย แลี้ะผลี้(ตภ*ณฑ์/อ#%น ๆ เข้�าประเทศอ�กเป�นจ&านวนมาก แม�ว�าประเทศไทยจะม�การเลี้��ยงโคนมก*นมาหลี้ายส(บ่ป:แลี้�วก,ตาม (ภาพูท�%..2.37-2.38)

ภาพที่�� 2.37 การเลี้��ยงโคนมที่��มา: สาราน2กรมไทยส&าหร*บ่เยาวชนฯ (ม.ป.ป.)

ภาพที่�� 2.38 การเลี้��ยงโคนมที่��มา: บ่ลี้,อกสป�อตด้อทคอม (2553)

ประว*ต(การเลี้��ยงโคนมในประเทศไทยจากการท�%พูระบ่าทสมเด้,จพูระเจ�าอย"�ห*ว

ร*ชกาลี้ป3จจ2บ่*น แลี้ะสมเด้,จพูระนางเจ�าพูระบ่รมราช(น�นาถ ได้�เสด้,จพูระราชด้&าเน(นเย#อนประทศเด้นมาร/คเม#%อเด้#อนก*นยายน พู.ศ . 2503 ได้�ทรงสนพูระราชหฤท*ยในก(จการเลี้��ยงโคนมเป�นอย�างมาก ทางร*ฐบ่าลี้เด้นมาร/คได้�ถวายโครงการการส�งเสร(มการเลี้��ยงโคนมให�ก*บ่พูระบ่าทสมเด้,จพูระเจ�าอย"�ห*ว

โด้ยได้�จ*ด้ส�งผ"�เช�%ยวชาญ่มาส&ารวจ จ*ด้ท&าโครงการ แลี้ะจ*ด้สร�างฟาร/มโคนมไทย-เด้นมาร/ค ข้0�น ท�%สถาน�พู#ชอาหารส*ตว/มวกเหลี้,ก กรมปศ2ส*ตว/ ซึ่0%งต*�งอย"�ท�% อ.มวกเหลี้,ก จ.สระบ่2ร� เม#%อป: พู.ศ . 2504 พูระบ่าทสมเด้,จพูระเจ�าอย"�ห*วแลี้ะเจ�าเฟรด้เด้อร(คท�% 9 แห�งประเทศเด้นมาร/คได้�เสด้,จมาเป�นประธุ์านในพู(ธุ์�เปAด้ฟาร/มเม#%อว*นท�% 16 มกราคม พู.ศ . 2505 (ภาพูท�% 2.39)

การพู*ฒนาการเลี้��ยงโคนมย*งเป�นไปได้�ช�ามาก แลี้ะการด้#%มนมข้องคนไทยก,ย*งอย"�ในวงจ&าก*ด้ ได้�ม�การรณรงค/ให�ม�การด้#%มนมก*นอย�างจร(งจ*ง โด้ยเร(%มต*�งแต�ป: พู.ศ . 2529 ท&าให�การด้#%มนมม�ปร(มาณส"งข้0�น ต�องม�การน&าเข้�านมแลี้ะผลี้(ตภ*ณฑ์/นมจากต�างประเทศมากข้0�น

ต�อมาประเทศไทยม�ป3ญ่หาเร#%องผลี้ผลี้(ตการเกษตรลี้�นตลี้าด้แลี้ะราคาตกต&%า เช�น ม*นส&าปะหลี้*ง แลี้ะข้�าว ร*ฐบ่าลี้จ0งม�นโยบ่ายลี้ด้พู#�นท�%การปลี้"ก โด้ยให�เกษตรกรเปลี้�%ยนอาช�พูไปเลี้��ยงโคนม

ในป: พู.ศ . 2530 ร*ฐบ่าลี้ได้�ม�การส�งเสร(มให�เกษตรกรม�การเลี้��ยงโคนมก*นมากข้0�น โด้ยให� อ.ส.ค . เป�นผ"�ด้&าเน(นการจ*ด้หาแลี้ะส�งเสร(มการเลี้��ยงโคนมในพู#�นท�%ท�%อย"�ในการด้"แลี้ข้อง อ.ส.ค.

แลี้ะในป: พู.ศ . 2531 กรมปศ2ส*ตว/ได้�ร*บ่งบ่ประมาณในการจ*ด้หาโคนมให�เกษตรกร อ.ว*งน&�าเย,น จ.ปราจ�นบ่2ร� (ป3จจ2บ่*นค#อจ.สระแก�ว ) ม�เกษตรกรเข้�าร�วม 200 ราย แลี้ะ ต.เข้าข้ลี้2ง อ.บ่�านโปBง จ.ราชบ่2ร� ม�เกษตรกรเข้�าร�วม 100 ราย

จากน*�นก,ได้�ม�โครงการในจ*งหว*ด้ต�าง ๆ เพู(%มข้0�นอ�กมากมาย ม�เกษตรกรแลี้ะน*กธุ์2รก(จได้�สนใจการเลี้��ยงโคนมเป�นจ&านวนมาก ร*ฐบ่าลี้ได้�ม�โครงการส�งเสร(มให�ประชาชนด้#%มนมเพู#%อส2ข้ภาพู แลี้ะต�องการให�ประชาชนชาวไทยม�ร�างกายส"งใหญ่�ข้0�นจากเด้(ม โด้ยการส�งเสร(มให�เด้,กเลี้,กในโรงเร�ยนด้#%มนมท�%เร�ยกว�าโครงการ"นมโรงเร�ยน " ในป: พู.ศ . 2536

ป3จจ2บ่*นน��ประเทศไทยสามารถผลี้(ตนมได้�เพู�ยงร�อยลี้ะ 25-30 ข้องความต�องการภายในประเทศเท�าน*�น

ร*ฐบ่าลี้ม�นโยบ่ายท�%จะส�งเสร(มการเลี้��ยงโคนมเพู#%อทด้แทนการน&าเข้�า โด้ยให�ธุ์นาคารเพู#%อการเกษตรแลี้ะสหกรณ/ (ธุ์.ก.ส .) ให�การสน*บ่สน2นเร#%องเง(นก"� กรมปศ2ส*ตว/แลี้ะองค/การส�งเสร(มโคนมแห�งประเทศไทย (อ.ส.ค .) ให�การสน*บ่สน2นทางด้�านว(ชาการ

ภาพที่�� 2.39 พู(ธุ์�เปAด้ฟาร/มโคนมไทย-เด้นมาร/ค โด้ย ในหลี้วงร*ชกาลี้ป3จจ2บ่*น ที่��มา: บ่ลี้,อกแกCงค/ด้อทคอม (2555)

ป3ญ่หาการเลี้��ยงโคนมป3จจ2บ่*นผ"�เลี้��ยงโคนมส�วนใหญ่�เป�น

เกษตรกรรายย�อย ร�อยลี้ะ 89.6 เลี้��ยงโคไม�เก(น 20 ต*ว ร�อยลี้ะ 80 เลี้��ยงโคนมเป�นอาช�พูหลี้*ก การเลี้��ยงเป�นอาช�พูเสร(มหร#ออาช�พูรอง ม*กไม�ประสบ่ผลี้ส&าเร,จ เพูราะการเลี้��ยงโคนม ต�องการการท2�มเท เอาใจใส�อย�างจร(งจ*งตลี้อด้เวลี้า ป3ญ่หาท�%ส&าค*ญ่ม�ด้*งน��

1) ผลี้ผลี้(ตต&%า เน#%องจากพู*นธุ์2/โคท�%เลี้��ยงเป�นพู*นธุ์2/ลี้"กผสมข้าวด้&า (Holstein Friesian) เกษตรกรพูยายามยกสายเลี้#อด้ให�ส"งข้0�น แต�การจ*ด้การต�าง ๆ แลี้ะอาหาร ไม�สอด้คลี้�อง ท&าให�ร�ด้น&�านมได้�น�อย

2) ต�นท2นการผลี้(ตส"ง จากค�าต*วแลี้ะพู*นธุ์2/โคนม ซึ่0%งส"งกว�าท�%ควร เน#%องจากม�ความต�องการมาก การเลี้��ยงน�อย ท&าให�ต�นท2นต�าง ๆ ต�อหน�วยส"ง เช�น การซึ่#�ออาหารจ&านวนน�อย การเก(ด้โรคต�าง ๆ ท&าให�ม�ต�นท2นเร#%องการร*กษาเพู(%มข้0�น

3) การข้าด้แคลี้นโคนม ม�ความจ&าเป�นต�องน&าเข้�าจากต�างประเทศ เป�นจ&านวนมาก ท&าให�เส�ยท*�งค�าต*วโคแลี้ะค�าข้นส�ง ท&าให�การข้ยายต*วข้องเกษตรกรท�%ต�องการจะเลี้��ยงเป�นไปอย�างจ&าก*ด้ ภาคร*ฐได้�ม�โครงการในการข้ยายโด้ยการน&าเข้�าโด้ยกรมปศ2ส*ตว/แลี้ะ อ.ส.ค .

4) ป3ญ่หาการส�งเสร(มแลี้ะบ่ร(การจากร*ฐ ระบ่บ่การส�งเสร(มการเลี้��ยงโคนม ในการให�การสน*บ่สน2นการเลี้��ยงโคนมในลี้*กษณะข้องการเลี้��ยงรายย�อย ย*งข้าด้ศ*กยภาพู แลี้ะไม�ช*ด้เจน เกษตรกรไทยท�%เป�นผ"�เลี้��ยงเหลี้�าน�� ย*งไม�สามารถช�วยตนเองได้�ในหลี้าย ๆ เร#%อง เช�น การจ*ด้การ ระบ่บ่การสหกรณ/ย*งไม�เข้�มแข้,ง คาด้ว�าถ�าภาคร*ฐไม�ด้"แลี้ให�ด้�แลี้�ว อาจจะเก(ด้ป3ญ่หาได้�

5) ป3ญ่หาเร#%องการจ&าหน�ายน&�านม ฟาร/มโคนมจะส�งนมให�สหกรณ/ประมาณ 30-40% ท�%เหลี้#อจะส�งให�บ่ร(ษ*ทเอกชน แลี้ะ อ.ส.ค . เพู#%อน&าไปแปรร"ปเป�นนมพูร�อมด้#%ม ในร"ปต�าง ๆ ซึ่0%งในป3จจ2บ่*นนมพูร�อมด้#%มส�วนหน0%งข้องบ่ร(ษ*ทเอกชนได้�จากการน&าเข้�านมผงจากต�างประเทศ น&ามาท&าเป�นนมพูร�อมด้#%ม ซึ่0%งจะม�ราคาถ"กกว�า

ด้*งน*�นร*ฐต�องด้"แลี้โควต�าการน&าเข้�านมผงให�พูอเหมาะ ก*บ่การผลี้(ตนมด้(บ่ในประเทศ แลี้ะต�องม�นโยบ่ายท�%จะให�บ่ร(ษ*ทร*บ่ซึ่#�อนมด้(บ่จากเกษตรกรให�มากท�%ส2ด้ในราคาท�%เหมาะสม

6) ป3ญ่หาเร#%องเง(นท2น การเลี้��ยงโคนมต�องลี้งท2นมาก โด้ยเฉพูาะค�าต*วโคนม เกษตรกรประมาณร�อยลี้ะ 40 เท�าน*�นท�%ใช�เง(นข้องตนเอง นอกน*�นจะต�องก"�จากสถาบ่*นการเง(นข้องร*ฐ แลี้ะผ�อนส�งระยะยาว ส&าหร*บ่เง(นก"�จาก ธุ์.ก.ส . ม�ระยะปลี้อด้หน�� 2 ป: จากน*�นค(ด้ด้อกเบ่��ยร�อยลี้ะ 5 ต�อป:

7) ป3ญ่หาเร#%องการจ*ด้การส2ข้ภาพูข้องโคนม เน#%องจากโคนมส�วนใหญ่�เป�นโคท�%น&าเข้�าจากต�างประเทศท&าให�ม�ป3ญ่หาเร#%องการปร*บ่ต*วไม�ได้�ด้� ท&าให�ส2ข้ภาพูอ�อนแอ ม�ความไวต�อโรคเข้ตร�อนหลี้ายชน(ด้ โด้ยเฉพูาะโรคท�%น&าโด้ยเห,บ่แลี้ะแมลี้ง เช�น โรคอะนาพูลี้าสโมซึ่(ส (Anaplasmosis) โรคบ่าบ่�ซึ่(โอซึ่(ส (Babesiosis) แลี้ะโรคท�%พูบ่บ่�อยท�%ส2ด้ในข้องโคนมค#อโรคเต�านมอ*กเสบ่ (Mastitis)

ซึ่0%งเก(ด้จากสาเหต2หลี้ายประการ ส�วนหน0%งจะเก(ด้จากการจ*ด้การท�%ไม�เหมาะสม เกษตรกรข้าด้ประสบ่การในการเลี้��ยงโคนมมาก�อนแลี้ะโรคอ#%น ๆ

เม#%อเก(ด้ป3ญ่หาด้�านส2ข้ภาพูข้องโคนม ทางร*ฐฯไม�ได้�เตร�ยมการในการให�การสน*บ่สน2น อย�างเหมาะสม แลี้ะเน�นการเพู(%มจ&านวนโคโด้ยการน&าเข้�า ซึ่0%งโคนมท�%น&าเข้�าเหลี้�าน��ราคาเฉลี้�%ยประมาณต*วลี้ะ 3.5 หม#%นบ่าท

แลี้ะจ2ด้อ�อนข้องโคนม ค#อ จะม�ความไวมากในการท�%จะให�น&�านมน�อยหร#อไม�ให�น&�านม เพู�ยงเปลี้�%ยนคนร�ด้นมเท�าน*�น ปร(มาณน&�านมท�%ได้�ก,จะลี้ด้ลี้งท*นท� หร#อเจ,บ่ปBวยเพู�ยงเลี้,กน�อยก,จะไม�ให�น&�านม โคนมเหลี้�าน��ถ�าไม�สามารถร�ด้นมได้� ก,จะม�ม"ลี้ค�าเน#�อประมาณ 7,000-8,000 บ่าท เท�าน*�น

8) การจ*ด้การเร#%องหญ่�า อาหารหลี้*กข้องโค ค#อ หญ่�า ซึ่0%งอาจจะเป�นในร"ปข้องหญ่�าสด้ หร#อหญ่�าหม*ก (silage) หร#อหญ่�าแห�ง (hay) ซึ่0%งหญ่�าเหลี้�าน��ต�องม�ค2ณภาพูด้�แลี้ะม�จ&านวนอย�างเพู�ยงพูอ เกษตรกรรายย�อยเลี้��ยงท�%โคนม ม�น�อยรายท�%จะค(ด้ปลี้"กหญ่�าเพู#%อใช�เลี้��ยงโค ส�วนใหญ่�จะใช�ว(ธุ์�ต*ด้หญ่�าจากธุ์รรมชาต( ท�%ม�ค2ณภาพูไม�ด้�เพู�ยงพูอ จ&านวนท�%ได้�ไม�แน�นอน ในฤด้"แลี้�งจะหาได้�ยาก

แลี้ะในกรณ�ท�%เลี้��ยงก*นหนาแน�น หญ่�าท�%ข้0�นตามธุ์รรมชาต(ในท�องถ(%นจะไม�เพู�ยงพูอ ท&าให�ต�องออกไปหาจากแหลี้�งไกลี้ออกไป ซึ่0%งจะเป�นการเพู(%มค�าใช�จ�ายมากข้0�น

จ&านวนการเลี้��ยงโค ผลี้ผลี้(ตนมในประเทศไทยแสด้งไว�ในตารางท�% 2.9

ตารางท�% 2.9 สถ(ต(โคนมในประเทศไทยแสด้งเป�นรายภาค 2542-2551 (ต*ว) ที่��มา: กรมปศ2ส*ตว/ (2556)

นมโคประเภทต�าง ๆ1) นมด้(บ่ (raw milk) ค#อนมท�%ร �ด้จาก

แม�โคหลี้*งจากคลี้อด้ลี้"กได้�แลี้�ว 3 ว*น ท*�งน��เพูราะจะต�องเป�นน&�านมท�%จะต�องปราศจากนมน&�าเหลี้#อง (colostrum)

2) นมสด้ (whole fresh milk) ค#อนมสด้ท�%ผ�านการกรองให�สะอาด้แลี้ะท&าให�เย,นลี้งท�%ประมาณ 4 องศาซึ่� เป�นนมท�%พูร�อมจะแปรร"ปไปท&าเป�นนมประเภทอ#%น ๆ เช�น นมสด้พูร�อมด้#%มประเภทต�าง ๆ (หร#อเป�นนมท�%เกษตรกรรายย�อยน&าไปต�มแลี้ะเอาไปจ&าหน�ายถ0งม#อผ"�บ่ร(โภคโด้ยตรงเลี้ย ) นมผงประเภทต�าง ๆ นมระเหยน&�านม ข้�นหวานประเภทต�าง ๆ หร#อผลี้(ตภ*ณฑ์/นมนา ๆ ชน(ด้

นมพูร�อมด้#%มชน(ด้ต�าง ๆ ท�%แปรร"ปไปจากนมสด้ ท�%ส&าค*ญ่ม�ด้*งต�อไปน��ม�ด้*ง

1) นมสด้พูาสเจอไรส/ (pasteurized milk) อ2ณหภ"ม( 63 o ซึ่ นาน 30 นาท� หร#อ 72o ซึ่ นาน 6 ว(นาท� ท&าให�เห,นลี้งท*นท�ท�% 5 o ซึ่ นมชน(ด้น��ม�ข้�อเส�ยค#อต�องเก,บ่ท�%อ2ณหภ"ม( ประมาณ 4o ซึ่ อาย2การเก,บ่ส*�นประมาณ 3 ว*น หลี้*งจากบ่รรจ2แลี้�ว นมสด้ชน(ด้น��ม�ค2ณค�าทางอาหารใกลี้�เค�ยงก*บ่นมสด้ (whole fresh milk ) มากท�%ส2ด้

2) นมสด้สเตอร(ไลี้ส/ชน(ด้ปกต( (sterilized milk) อ2ณหภ"ม( 100o ซึ่ นานตามความเหมาะสม นมสด้ชน(ด้น��เก,บ่ได้�นานอย�างน�อย 7 ว*นหลี้*งบ่รรจ2 นมสด้ชน(ด้น��ม�จ&าหน�ายไม�มากน*ก

3) นมสด้สเตอร(ไลี้ส/ชน(ด้เข้�มข้�น (concentrate sterilized milk) เหม#อนนมสด้สเตอร(ไลี้ส/ชน(ด้ปกต( แต�ไม�ม�การระเหยน&�าออกไปส�วนหน0%ง นมชน(ด้น��ม�ไม�มากชน(ด้น*ก

4) นมสด้ ย" เอช ท� (U.H.T. = Ultra heat treated mik หร#อ Ultra high temperature milk) อ2ณหภ"ม( 133o C นานไม�น�อยกว�า 1 ว(นาท� เป�นนมสด้ท�%ได้�ร*บ่ความน(ยมมากท�%ส2ด้ในป3จจ2บ่*น

นมสด้ (whole fresh milk) อาจจะน&าไปด้*ด้แปลี้งเป�นนมหร#อผลี้(ตภ*ณฑ์/นมประเภทต�าง ๆ เช�น

1) นมผง (milk powder) ประเภทต�าง ๆ

- นมผงด้*ด้แปลี้งส&าหร*บ่ทารก (instant full creamed milk powder) เป�นนมผงท�%เต(มสารแลี้ะส�วนประกอบ่เพู(%มเต(มเพู#%อให�เหมาะในการใช�เลี้��ยงทารก

- นมผงธุ์รรมด้า (whole milk powder) เป�นนมผงท�%ท&าจากนมสด้ (whole fresh milk) น&ามาระเหยน&�าออก ม�ไข้ม*นอย"�ไม�น�อยกว�าร�อยลี้ะ 26 ข้องน&�าหน*ก

- นมผงข้าด้ม*นเนย (skimmed milk powder) เป�นนมผงท�%ม�ไข้ม*นไม�เก(นร�อยลี้ะ 1.5 ข้องน&�าหน*ก ประเทศไทยส*%งนมผงชน(ด้น��เข้�ามาเป�นจ&านวนมาก เพู#%อใช�ทด้แทนนมสด้ท�%ผลี้(ตในประเทศได้�ไม�พูอความต�องการ ใช�ท&าเป�นอาหารคนเช�น ท&าข้นมเค�ก

นมชน(ด้น��อาจจะน&ามาอ*ด้เป�นเม,ด้ได้� นมผงชน(ด้น��เป�นนมผงท�%ม�ไข้ม*นต&%า ม�ค2ณค�าทางอาหารน�อย อาจจะน&าไปเลี้��ยงส*ตว/หร#อท&าเป�นอาหารบ่างประเภทได้� เช�น ท&าไอสคร�ม หร#อท&านมพูร�อมด้#%มบ่างชน(ด้

2) นมพูร�อมด้#%มชน(ด้เหลี้ว นมชน(ด้น�� ม*กจะใช�ส�วนหน0%งข้องนมสด้ ผสมก*บ่นมผง หร#ออาจจะใช�นมผงท*�งหมด้ก,ได้� ม�ส�วนประกอบ่ข้องหางนมผง ไข้ม*นส*ตว/ น&�า แลี้ะส�วนประกอบ่อ#%น ๆ เช�น รสเท�ยม ส� กลี้(%น นมประเภทน��ม*กจะท&าเป�นนมประเภท U.H.T ซึ่0%งในป3จจ2บ่*นจะเป�นส�วนส&าค*ญ่ข้องตลี้าด้

3) นมข้�นหวาน (condensed milk ) ม�ส�วนประกอบ่ข้องหางนมผง น&�าม*นพู#ช น&�าตาลี้ น&�า แลี้ะอาจม�ส�วนประกอบ่อ#%น ๆ นมข้�นหวานอาจจะท&าจากนมสด้ (whole milk) แต�จะม�น�อย ส�วนใหญ่�แลี้�วจะท&าจากนมผง

ส�วนประกอบ่ข้องน&�านม น&�านมม�ส�วนประกอบ่ท�%ส&าค*ญ่ด้*งน�� (ร�อย

ลี้ะ ) น&�า 87.0 (82.0-89.0), ไข้ม*น (fat) 3.7 (2.5-6.0) Casein 2.8 (2.3-4.0),

Lactalbumin+Lactoglobulin 0.7

(0.4-0.8), Lactose 4.9 (3.5-6.0), Minerals 0.7 (0.6-0.75) ไวตาม(นชน(ด้ต�าง ๆ เช�น ไวตาม(นเอ, บ่�2

ง . การเลี้��ยงโคเพู#%อว*ตถ2ประสงค/อ#%น ๆ การเลี้��ยงเพู#%อว*ตถ2ประสงค/อ#%น ๆ เช�น เพู#%อใช�แข้�งข้*นก�ฬาชนโค ก�ฬาว*วลี้าน หร#อเพู#%อความสวยงาม (fancy cattle) เช�น การเลี้��ยงโคฮิ(นด้"บ่ราซึ่(ลี้ (Hindu Brazil) ในประเทศเม#%อประมาณ 10 ป:ท�%ผ�านมา (ภาพูท�% 2.39-2.42)

ภาพที่�� 2.40 ก�ฬาชนโค ที่��มา: โอเคเนช*%นด้อทเน,ต (2552)

ภาพที่�� 2.41 ก�ฬาว*วลี้าน ที่��มา: บ่ลี้,อกสป�อตด้อทคอม (2555)

ภาพที่�� 2.42 ลี้*กษณะข้องโคท�%ฝึGกไว�แข้�งว*วลี้าน ที่��มา: สน2�กด้อทคอม (2554)

ภาพที่�� 2.43 ลี้*กษณะข้องโคสวยงาม ที่��มา: โคบ่าลี้น(วส/ (2556)