1.5.10danie zoenia owiadczenia woli w przedmiocie przeniesienia prawa wasnoci;

fiducjarne nabycie wasnoci; powiernicze nabycie uytkowania wieczystego

WYROKS^DU NAJWYSZEGO

Z DNIA 9 STYCZNIA 2OO4 R.

IV CK 3 27/021. Uprawnienie zleceniodawcy do sdowego domagania si zoe-nia owiadczenia woli, w przedmiocie przeniesienia prawa wasnociod przyjmujcego zlecenie, wynika z fiducjarnego charakteru stosun-ku prawnego czcego obie strony umowy.2. Powysz zasad stosuje si w przypadku powierniczego nabyciauytkowania wieczystego.

SKAD ORZEKAJCYPrzewodniczcy: Sdzia SN Zbigniew Stru (spr.).Sdziowie: SN Antoni Grski,SA Barbara Kurzeja.

SENTENCJASd Najwyszy w sprawie z powdztwa L C. Spki z ograniczon odpowie-dzialnoci w W. przeciwko Waldemarowi K. i A. R Limited w M. o zwolnienieod egzekucji, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 9 stycznia2004 r., kasacji strony powodowej od wyroku Sdu Apelacyjnego w B. z dnia 4lipca 2002 r., oddala kasacj i zasdza od powodowej Spki na rzecz pozwanejSpki kwot 1200 (tysic dwiecie) zotych tytuem zwrotu kosztw procesuw instancji kasacyjnej.

UZASADNIENIE FAKTYCZNE

Sd Apelacyjny zaskaronym wyrokiem oddali apelacj powdki Spki L C.z ograniczon odpowiedzialnoci w W., w sprawie przeciwko uczestnikompostpowania egzekucyjnego tj. dunikowi Waldemarowi K. i wierzycielce -

928

1.5.10 UMOWA Z L E C E N I A

C. 186/49, Przegl. Not. 1950 r. 1.1, s. 451). Obowizek wydania nieruchomoci na-bytej na zlecenie wynika wprost z ustawy, w zwizku z czym zbdna jest umo-wa zobowizujca do przeniesienia wasnoci (orz. z 12 czerwca 1950 r. C 22/50- PiP 1951, nr 4, s. 47; orz. z l padziernika 1955 r., 3 CR 783/55, OSN 1957, z. IV,pz. 42). Fiducjarny charakter stosunku prawnego czcego dajcego z przyj-mujcym zlecenie powoduje, e zleceniodawca moe w procesie domaga sizoenia owiadczenia woli w przedmiocie przeniesienia wasnoci. Powyszereguy stosuje si w razie powierniczego nabycia uytkowania wieczy-stego, jak to miao miejsce w rozpoznawanej sprawie.

Skoro powodowa Spka ma wierzytelno wobec W. K. powstaje pytanie, czyjest to prawo, ktre mona chroni na podstawie art. 841 l k.p.c., poniewanarusza je wszczta egzekucja.

Wykadnia jzykowa przepisu nie daje zadowalajcej odpowiedzi. Gdyby przy-j, e kade prawo podmiotowe, a wic i wzgldne, w nieograniczonym zakre-sie podlega ochronie w drodze powdztwa ekscydencyjnego doszoby do po-wanego osabienia prawa do sdu gwarantowanego w Konstytucji i wicejPolsk Konwencji o ochronie praw czowieka i podstawowych wolnoci. Odpo-wiednie przepisy (art. 45 Konstytucji i art. 6 Konwencji) nie zamykaj prawado sdu w ramach postpowania rozpoznawczego ale okrelaj standard legi-slacji i praktyki sdowej rwnie w postpowaniu egzekucyjnym (por. np. wy-rok ETPC z 4 kwietnia 2000 r. nr 38670/97). Naley bowiem mie na uwadze,e brak obowizku zastrzeonego zachowania ad solemnitatem formy szcze-glnej umw zlecenia, nieograniczony czas wykonania wydania uzyskane-go prawa zwizany z prawem zrzeczenia si zarzutu przedawnienia (art. 117 2 k.c.) sprzyja zmowom dunika z osobami trzecimi i powoduje obnieniew razie egzekucji wiarygodnoci ksig wieczystych. Przyjcie takiej wykadnipodwaaoby regu wynikajc z art. 803 k.p.c., wg ktrej wierzyciel moe za-spokoi si z caego majtku dunika.

Poszukujc waciwej ratio legis art. 841 k.p.c., w pewnym stopniu mona po-suy si wskazwkami wynikajcymi z odpowiedniego przepisu zawartegow d. k.p.c. Przepis art. 574 l wymienia prawa usprawiedliwiajce danieosoby trzeciej. W pkt 3 okrelono je jako stan, w ktrym przedmiot nie nale-y do dunika, a osoba trzecia ma prawo zada zwrotu tego przedmiotu. Jak

930

W Y R O K SADU N A J W Y S Z E G O Z D N I A 9 S T Y C Z N I A 2O04 R. IV CK 327/02

wida, ustawodawca nie poprzesta na prawie dania zwrotu, ktre mogobywynika z prawa wzgldnego lecz zastrzeg, aby przedmiot nie nalea do du-nika. Jeeli za nie nalea", to znaczy, e wierzyciel nie mgby si z niego za-spokoi, poniewa egzekucja poza wyjtkami okrelonymi w ustawach (np. od-powiedzialno rzeczowa) bya i jest kierowana do majtku dunika. Stanw ktrym dunik egzekwowany miaby - jak w rozpoznawanej sprawie - pra-wo rzeczowe do przedmiotu egzekucji nie usprawiedliwia wic poprzedniopowdztwa przeciwegzekucyjnego osoby trzeciej majcej roszczenie o wyda-nie rzeczy. Przykadowy charakter podstaw takiego powdztwa okrelonychw art. 574 l d. k.p.c. skoni wspczesnego ustawodawc do rezygnacji z tejtechniki legislacyjnej, nie ma jednak podstaw do supozycji, jakoby w obecnymprzepisie art. 841 k.p.c. doszo do ich istotnego rozszerzenia kosztem wierzycie-li egzekwujcych.

Powodowa Spka moe mie interes prawny w daniu, aby egzekucj niebyo objte uytkowanie wieczyste dunika, poniewa zagraa to realnemuwykonaniu przez przyjmujcego zlecenie jego zobowizania wydania naby-tego prawa i moe prowadzi do zmiany treci zobowizania. Jednake nie in-teres prawny lecz naruszenie prawa osoby trzeciej stanowi wg. art. 841 k.p.c.podstaw powdztwa przeciwegzekucyjnego, a nie ma wtpliwoci, e sto-sownie do okolicznoci rozpoznawanej sprawy egzekucja nie jest skierowanaprzeciw jej prawu lecz przeciw prawu nalecemu do dunika.

Dlatego uznajc kasacj za pozbawion usprawiedliwionej podstawy Sd Naj-wyszy orzek jak w sentencji, z mocy art. 39312 k.p.c., a w zakresie kosztw pro-cesu z mocy stosowanego odpowiednio przepisu art. 98 k.p.c.

931

1.5.11mier zleceniobiorcy po dokonaniu czynnoci; niewyganicie umowy zlecenia;obowizek spadkobiercw do przeniesienia na zleceniodawc nabytego prawa;

dochodzenie wiadcze od spadkobiercw

WYROKS^DU NAJWYSZEGO

Z DNIA 23 SIERPNIA 1977 R.

IV CR 338/77mier przyjmujcego zlecenie, po dokonaniu przez niego zleconejmu czynnoci, nie powoduje wyganicia caej umowy zlecenia i niepozbawia dajcego zlecenie tego, co zostao dla niego - w wykona-niu umowy zlecenia przez przyjmujcego zlecenia (take, gdy dziaaw imieniu wasnym) - nabyte. Wynikajce z dokonania zleconej czyn-noci obowizki, w szczeglnoci obowizek przeniesienia nabytegoprawa na dajcego zlecenie, przechodz na spadkobiercw przyjmu-jcego zlecenie i okrelone zakresem tych obowizkw wiadczeniamog by dochodzone od tych spadkobiercw.

INDEKS

CZYNSZ (W UMOWACH NAJMU)- egzekucja czynszu z najmu 361- podnajem a prawo do czynszu 363- termin patnoci czynszu

- wysoko czynszu 227,311,331,334,340,

343 338,341,418,431,445,447,464,478,

483,490,511,519,547,557- wysoko czynszu istotnym elementem

stosunku najmu 511- za najem 424- zapacony czynsz wiadczeniem nienale-

nym 382

- zdarzenie nadzwyczajne, majce wpywna wysoko czynszu 470

- zmiana stawki czynszu; obnika czynszu

376,447,473,550

- zwrot czynszu 382

DDOYWOCIEUmowa doywocia

Niezbywalno prawa doywocia 114,115,193

Rozwizanie umowy doywocia

- nieporozumienia prowokowane wycz-

nie przez doy wotnika jako przesankarozwizania 47

- przesanki rozwizania 23,24,26,49,57,138,202,209

- rozwizanie doywocia a budowa na cu-

dzym gruncie 106

- rozwizanie doywocia po zbyciu nieru-

chomoci obcionej 81,83,84,85,86

- rozwizanie doywocia ustanowionego

w drodze prawomocnego wyroku sdu 134

- rozwizanie doywocia wobec osoby

bliskiej doywotnika 76,138,140- rozwizanie doywocia w stosunku do jed-

nego z maonkw 160,161

- rozwizanie prawa doywocia powstaego

z mocy prawa 21,22,80,174

- skutek rozwizania 24, 52,53,85

- wspuczestnictwo konieczne pozwanych

38,77,114,154,157,158,161- wyjtkowo wypadku jako przesanka

rozwizania 27,35,36,41,49, 56,61,78,121,- wzajemne wykluczenie si roszcze z art.

913 l k.c. i art. 913 2 k.c. 58,61,129,133- zgoda uprawnionego niebdcego zbywc

nieruchomoci 73

- mier doywotnika po wytoczeniu po-

wdztwa o rozwizanie doywocia 190

Udzia w nieruchomoci jako przedmiot umo-wy doywocia 124

Zbycie nieruchomoci obcionej doywociem- brak koniecznoci uzyskania zgody doy-

wotnika 137

- moliwo rozwizania doywocia

po zbyciu nieruchomoci obcionej 81.83,84,85,86

- odpowiedzialno nabywcy za wiad-

czenia wynikajce z doywocia powstaeprzed dat nabycia 150

- skutki zbycia 95,99,100,144,150,151,152- wywaszczenie nieruchomoci obcionej

doywociem 67,69,80,109,112

933

I N D E K S

- zbycie czci nieruchomoci obcionejdoywociem 144

- zniesienie wspwasnoci nieruchomociobcionej doywociem 142,145,147

DZIERAWACzas trwania umowy dzierawy

- przeduenie umowy dzierawy perfactaconcludentia 391

- skuteczno rozwizania umowy dzier-awy 236

- umowa dzierawy zawarta na czas nie-oznaczony 280

- umowa dzierawy zawarta na czas ozna-czony 304,330,335

- zakoczenie stosunku dzierawy 336,522Forma umowy dzierawy

- forma pisemna ad eventum przy zawiera-niu umowy dzierawy 444

- forma zmiany umowy dzierawy 266- pozorna umowa dzierawy 492- umowa menederska jako umowa dzier-

awy 493

- ustna umowa dzierawy gruntu 441- zachowanie wymaganej formy przy

zawieraniu umowy dzierawy na czasduszy ni rok 444

Nakady na rzecz dzierawion- nakady poprzedniego dzierawcy 467- roszczenie o zwrot nakadw adapta-

cyjno-modernizacyjnych w umowiedzierawy 246

- roszczenie samoistnego posiadaczao zwrot nakadw w kontekcie nakadwkoniecznych na dzierawion nierucho-mo 539

- ulepszenia przedmiotu dzierawy 370

- danie zwrotu nakadw na przedmiotdzierawy 366,367,371,493,526

Nastpcza zgoda dzierawcy po uzyskaniupenej zdolnoci do czynnoci prawnychjako sposb na konwalidacj bezwzgldnieniewanej umowy 438

Obowizek wykonywania umowy dzierawyzgodnie z wymaganiami prawidowej gospo-darki 460

Przelew praw i obowizkw z tytuu umowydzierawy 400- przelew wierzytelnoci dzierawcy bez

zgody wydzierawiajcego 387- przelew wierzytelnoci i przejcie dugu

w umowie dzierawy istniejcej w chwiliustanowienia zarzdu 402

- przelew wierzytelnoci i przejcie dugwz umowy dzierawy nieruchomoci zajtejw postpowaniu egzekucyjnym 401

- wniesienie do spki umowy dzierawy386

Przelew wierzytelnoci dzierawcy bez zgodywydzierawiajcego 387

Przeniesienie posiadania przedmiotu dziera-wy 527

Ujawnienie warunkowego prawa dzierawyw ksidze wieczystej 454

Umowa dzierawy 301,302,330,334,366,387,455,457, 467,490,492, 505,526, 530,536- dzierawca jako posiadacz zaleny rzeczy

oddanej mu przez wydzierawiajcego526

- elementy przedmiotowo istotne umowydzierawy 334

- faktyczne wykonywanie stosunku dzier-awy; wadanie faktyczne i animus 527

934

INDEKS

- istota przedmiotu dzierawy 241,249,334- umowa dzierawy jako umowa przekra-

czajca zakres zwykego zarzdu 437- umowa o oddanie przedsibiorstwa

do odpatnego korzystania, a umowadzierawy 487

- warunkowe prawo dzierawy 453- wano zawarcia umowy dzierawybez

okrelenia kwoto we j wysokoci czynszudzierawnego 334

Wady fizyczne i prawne przedmiotu dzierawy471,472

- stan dzierawionej nieruchomoci w chwi-li jej objcia 276

- trwae zniszczenie przedmiotu dziera-wy 467

- naprawienie szkody wyrzdzonej na sku-tek nienaleytego wykonania umowy

dzierawy 282Wyczenie z gruntw dzierawionych dziaki

z moc wsteczn 530Wyczenie z umowy dzierawy gruntw

przeznaczonych w planie zagospodarowaniaprzestrzennego na cele publiczne; decyzjao warunkach zabudowy 302

Wypowiedzenie umowy dzierawy 458,519,541- rozwizanie umowy ze skutkiem natych-

miastowym z winy dzierawcy 246- ustawowa przesanka wypowiedzenia

umowy dzierawy zawartej na czasoznaczony 304

- wypowiedzenie umowy dzierawy lokaluuytkowego; koszty eksploatacji lokalu266-277

- zapis o moliwoci wypowiedzenia umo-wy dzierawy, rwnie zawartej na czas

oznaczony, w razie zajcia przyczynyokrelonej w tej umowie 545

Zawarcie umowy dzierawy a zrzeczenie siprawa pierwokupu 530

Zgoda przedstawiciela ustawowego dzierawcyna zawarcie umowy dzierawy 437

DZIERENIE 499- dzierenie nieruchomoci w ramach

zarzdu pastwowego przeksztaconez mocy prawa w instytucj prowadzeniacudzych spraw bez zlecenia 499

- rnica midzy dziereniem nieruchomo-

ci a posiadaniem zalenym 499

NNAJEM I DZIERAWA - ZAGADNIENIA

WSPLNE- czas trwania umowy 305,455,482,502- niedopuszczalno zawarcia w umowie

najmu lub dzierawy prawa do dowolnegowypowiedzenia umowy zawartej na czasoznaczony 278

- pobieranie poytkw 226,232,249- posiadanie nieruchomoci oddanej

w najem i dzieraw; posiadanie w zejwierze 498

- rnice midzy najmem i dzieraw 240- warunki wstpienia w stosunek najmu

(odpowiednio take dzierawy) 494- wypowiedzenie umowy najmu lub dzier-

awy 400- wypowiedzenie umowy najmu lub dzier-

awy zawartych na czas oznaczony 279- zastrzeenia w umowie najmu lub

dzierawy warunku rozwizujcego albozawieszajcego 455

935

I N D E K S

- zwrot nakadw koniecznych na przed-

miot najmu (dzierawy) 538NAJEM

Czas trwania umowy najmu- milczce przeduenie umowy najmu 421- przeksztacenie umowy najmu na czas

oznaczony w umow na czas nieozna-czony 347

- rezygnacja z umowy najmu 312- umowa najmu lokalu uytkowego zawarta

na czas nieoznaczony 375- umowa najmu zawarta na czas okrelony

286, 321. 323,327,426,463,484- zawarcie umowy najmu na czas nieozna-

czony per facto, concludentia 376Data pewna w umowie najmu nieruchomoci 360Nakady na przedmiot najmu

- odszkodowania za bezumowne korzysta-

nie z najtego urzdzenia 285- roszczenie o zwrot nakadw na najmowa-

ny lokalu uytkowy 463

- szczeglny termin przedawnienia rosz-czenia najemcy o zwrot wartoci ulepszerzeczy 409

- umowne zastrzeenie o uprawnieniu

najemcy wstrzymania si z wydaniemwynajtego lokalu do chwili zwrotunakadw 465

- ustna umowa o dokonanie nakadw

na najmowan nieruchomo 404- zaliczenie na cen sprzeday lokalu

uytkowego wczeniej nierozliczonychnakadw koniecznych, ktre obciyy

wynajmujcego 416- zwrot nakadw koniecznych na przed-

miot najmu 478

- zwrot nakadw na rzecz najt i prawozatrzymania 495

Nienaleyte wykonanie umowy najmu 451- czciowa niemono wiadczenia

pozbawiajca celu caoci wiadczenianajmu 260

- niewykonanie umowy najmu 259,546- uchylenie si od skutkw umowy najmu 383

Obowizki stron umowy najmu- obowizek zwrotu przedmiotu najmu 348- obowizki najemcy lokalu nie wcho-

dzcego w skad publicznej gospodarkimieszkaniowej 358

- obowizki wynajmujcego 397- odpowiedzialno kontraktowa zwizana

z wykonywaniem obowizkw wynajmu-jcego 432

- odpowiedzialno za wady rzeczy najtej261,411

- powdztwo o zwrot rzeczy najtej przy-sugujce uytkownikowi wieczystemu349

Odszkodowanie za bezumowne korzystaniez lokalu 328,419

Poytki cywilne z umowy najmu 382Przedawnienie roszcze z umowy najmu 409,

431Roboty ograniczajce przedmiot najmu do um-

wionego uytku 547Rozwizanie umowy najmu 259,313, 320,321,

339,340,425- bez wypowiedzenia 326,447- szczeglny przypadek rozwizania umo-

wy najmu 312,317- wane przyczyny odstpienia od umowy

najmu lokalu 427,510

936

I N D E K S

- zajmowanie lokalu bez tytuu prawnegopo rozwizaniu umowy naimu 324

- za wypowiedzeniem 327,427,480,484 bezskuteczno umownego wyczenia

moliwoci jednostronnego wypowie-dzenia umowy najmu przed upywemokresu, na jaki zostaa zawarta 340

definicja wypadku okrelonegow umowie" rozumianego jako przyczy-na wypowiedzenia umowy najmu 307

forma wypowiedzenia umowy najmuze skutkiem natychmiastowym 428

odszkodowanie za niezgodne z prawemwypowiedzenie umowy najmu 323

umowne ustalenie przez strony przy-czyn wypowiedzenia umowy najmu308

zrzeczenie si prawa wypowiedzeniaumowy najmu przed upywem okresu,na jaki zostaa zawarta 228

Umowa najmu 352,418,431,447,455,459,463,501

- istota umowy najmu 373- najem rzeczy ruchomej 286- niewano umowy najmu 362- oglne warunki umw najmu 286- termin uiszczania czynszu najmu 424- ustalenie nieistnienia stosunku najmu 505- uywanie rzeczy najtej 232- wyganicie stosunku najmu 483- wymg formy pisemnej dla dokonania

zmiany umowy najmu 379Umowa najmu a posiadanie zalene lokalu

uytkowego w zej wierze 419Uprawnieni do najmu lokalu socjalnego na czas

remontu mieszkania 357

Wady przedmiotu najmu 259Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie

z najtego lokalu 421Zbycie przedmiotu najmu 481

PODDZIERZAWA 236. 519.522,560

- powizania czasowe dzierawy i pod-dzierawy 541

- rozwizanie poddzierawy z mocy prawa544

- termin na zwrot przedmiotu najmu 295- zakaz poddzierawy bez zgody wydziera-

wiajcego 387- zawarcie przez dzierawc umw pod-

dzierawy i podnajmu 519- zmiana w rzeczy najtej 516- zmiany w najtej nieruchomoci zwiksza-

jce jej uyteczno 555- zwrot nakadw 323,327,395,403,409,

449,554PODNAJEM 361. 376. 516

- podnajem a prawo do czynszu 363- podnajem bez zgody 231- zgoda na podnajem 228

SPKA CYWILNABrak podmiotowoci prawnej, zdolnoci praw-

nej i sdowej spki cywilnej 570,603,613,636,640,644,850,851

lus cogens i iuris dispositivi dotyczce spkicywilnej 591,660,662,792,805

Majtek spki cywilnej- niepodzielno majtku spki 591,596.

616, 622,766,768,805,807- odrbno majtku spki od majtku

wsplnikw spki 596,613,614,781

937

INDEKS

- okrelenie w umowie spki udziawprzysugujcych poszczeglnym wsplni-kom 654,659

- pokrycie wkadu w spce z majtkuwsplnego maonkw 740,744,745,748,825,830

- przesunicia midzy majtkiem wspl-nym wsplnikw spki, a majtkamiodrbnymi wsplnikw 685,689

- ustanie zakazu rozporzdzania udziaem

w majtku spki 616,622,627,635,807,811,812

- zakaz rozporzdzania udziaem w majt-ku spki 591,596,616,622,766,768,805,807

Odpowiedzialno wsplnikw za zobowiza-nia spki cywilnej- odpowiedzialno byego wsplnika

za zobowizania spki powstae w czasie

jego uczestnictwa w spce 608- odpowiedzialno przystpujcego

wsplnika spki cywilnej za zobowiza-nia spki powstae przed jego przystpie-niem 644,648

- solidarna odpowiedzialno wsplnikw

spki cywilnej 603,609,648Prowadzenie spraw spki cywilnej

- czynno naga 664,669

- domniemanie dziaania w interesie

wszystkich wsplnikw 634- istota prowadzenia spraw spki

cywilnej 570- spenienie wiadczenia do rk jednego

ze wsplnikw spki cywilnej a naleytewykonanie zobowizania 681

- sprzeciwwsplnikw634,700

- zwyke czynnoci spki cywilnej 584,587,650,652,798

Przeksztacenie spki cywilnej w spk jawn- podstawa wpisu spki przeksztaconej

w miejsce spki cywilnej w ksigachwieczystych 730

- skutki przeksztacenia 770,772

Rozwizanie spki cywilnej- podzia majtku rozwizanej spki mi-

dzy jej wsplnikw 694, 697,733, 738,813- skutki rozwizania 635,689,737

Wkad do spki cywilnej- forma wniesienia nieruchomoci jako

wkadu 705,728,784,789- prawo najmu jako wkad do spki cywil-

nej 707,714Wystpienie wsplnika ze spki cywilnej

- forma wypowiedzenia udziau przez

wsplnika 572,577,671,673,674,723,725,816,820,821,

- moliwo wystpienia wsplnika ze sp-

ki 572,576- odpowiedzialno wystpujcego wspl-

nika za zobowizania spki 608- penomocnictwo rodzajowe przy zoeniu

owiadczenia o wystpieniu ze spki

w cudzym imieniu 599,601- podstawa wykrelenia wsplnika

z ksigi wieczystej 577,704,723,725,816,820,821

- skuteczno owiadczenia o wystpieniu

ze spki 608- skutki wystpienia wsplnika ze spki

cywilnej 580,692,820- wystpienie wsplnika, a rozwizanie

spki cywilnej 579,580,692

938

I N D E K S

Zmiany podmiotowe w spce cywilnej 616,627,654, 673,674,716,761,805- forma przystpienia nowego wsplnika

do spki cywilnej 673,674- wyczenie zastosowania art. 36 ust. 4

ustawy o planowaniu i zagospodarowaniuprzestrzennym 716

zZAMIANA (UMOWA ZAMIANY) 865

- umowa zamiany, ktrej przedmiotemjest uamkowa cz spdzielczegowasnociowego prawa do lokalu, a prawopierwokupu 865

ZASADY WSPYCIA SPOECZNEGO 344,358.373.550

ZLECENIE (UMOWA ZLECENIA) 883,892,896,903,919

- forma umowy zlecenia 892,925,930- istota umowy zlecenia 919- termin przedawnienia roszcze z umowy

zlecenia 898,908-909- tzw. fiducjarne nabycie nieruchomoci

898,909,915