Znakowanie genetycznie zmodyfikowanej żywności i paszy

Magdalena Żurawska-Zajfert Laboratorium Kontroli GMO

IHAR-PIB

09.10.2017

Żywność i pasza GM

soja, kukurydza, rzepak, bawełna

Szczegółowo przebadane przed wprowadzeniem do obrotu oznakowane zgodnie z prawem

Jak dotąd tylko rośliny zostały w Europie dopuszczone do stosowania jako żywność i pasza

Żywność i pasza GM - genetycznie zmodyfikowana żywność i pasza to żywność i pasza zawierająca GMO, składającą się z GMO lub wytworzoną z GMO

(Rozporządzenie (WE) 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 września 2003 roku w sprawie genetycznie zmodyfikowanej żywności i środków żywienia zwierząt)

Żywność GM - wymagania

Zgodnie z przepisami rozporządzenia 1829/2003 w sprawie genetycznie zmodyfikowanej żywności i środków żywienia zwierząt

żywność/środki żywienia zwierząt GMO nie mogą:

• powodować negatywnych skutków dla zdrowia ludzi i zwierząt lub środowiska;

• wprowadzać w błąd konsumenta;

• różnić się od żywności, którą mają zastąpić, w takim stopniu, że ich normalne spożycie może spowodować niekorzystne skutki odżywcze dla konsumenta.

Rozporządzenie 1829/2003

• określa wymagania dotyczące znakowania żywności

zmodyfikowanej genetycznie i pasz,

• nakłada obowiązek na wnioskodawców dołączenia

do dokumentacji metody ich próbkobrania i badania,

• wprowadza zcentralizowaną procedurę oceny

wniosków przez Europejski Urząd Bezpieczeństwa

Żywności (European Food Safety Authority - EFSA).

Rozporządzenie 1830/2003 (WE)

• zdolność do identyfikacji i oznakowania organizmów genetycznie zmodyfikowanych

• zdolność do identyfikacji produktów żywnościowych i paszowych wytworzonych z organizmów genetycznie zmodyfikowanych

• znakowanie produktów GMO i identyfikacji żywności i środków żywienia zwierząt otrzymanych z GMO

dotyczące możliwości śledzenia i etykietowania organizmów zmodyfikowanych genetycznie oraz możliwości śledzenia żywności i produktów paszowych wyprodukowanych z organizmów zmodyfikowanych genetycznie

Rozporządzenie 619/2011

Materiał paszowy, dodatek paszowy lub – w przypadku mieszanek paszowych – każdy materiał lub dodatek paszowy wchodzący w ich skład uznaje się za niezgodny z rozporządzeniem (WE) nr 1829/2003, jeżeli wynik analityczny (x) dla jednego zdarzenia transformacyjnego minus rozszerzona niepewność pomiaru (U) jest równy lub przekracza 0,1 % ułamka masy materiału zmodyfikowanego genetycznie.

ustanawiające metody pobierania próbek i dokonywania analiz do celów urzędowej kontroli paszy pod kątem występowania materiału genetycznie zmodyfikowanego, dla którego procedura wydawania zezwolenia jest toku lub dla którego zezwolenie wygasło.

Kto ocenia czy żywność GMO jest bezpieczna?

• Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA)

• niezależny od KE i przemysłu

• Panel ekspertów

• Charakterystyka molekularna (biochemia, mikrobiologia żywności i środowiska, mikrobiologia gleby, biologia molekularna, genetyka, hodowla roślin)

• Bezpieczeństwo żywności i pasz (toksykologia, immunologia, biotechnologia, żywienie człowieka i zwierząt)

• Nauki o środowisku (ekologia, biologia roślin, agronomia, entomologia, biometria i statystyka)

Żywność GM- ocena ryzyka

EFSA jest odpowiedzialna za przeprowadzenie oceny ryzyka zagrożenia zdrowia.

Przy opracowywaniu opinii EFSA bierze pod uwagę każde ryzyko zagrożenia zdrowia ludzi i zwierząt.

Ocena opiera się o porównanie rośliny tradycyjnej i genetycznie zmodyfikowanej.

Urząd udostępnia swoją opinię społeczeństwu, które może zgłaszać swoje uwagi do Komisji w ciągu 30 dni od ogłoszenia takiej opinii.

Koncepcja istotnej równoważności

Organizmy, wykorzystywane w przeszłości, jako bezpieczna żywność, czy pasza mogą służyć do porównań przy dokonywaniu oceny bezpieczeństwa wykorzystywania w tych celach organizmów GM.

Porównuje się:

• skład chemiczny;

• profile molekularne;

• właściwości rolnicze;

• właściwości morfologiczne.

GMO w Unii Europejskiej

• Firma rejestrująca GMO na europejskim rynku musi dostarczyć pełną informację konieczną do identyfikacji i ilościowego oznaczenia GMO.

• Sprawdzenie metody unikalnie identyfikującej dane GMO i jej akceptacja -> EURL + ENGL

• Metody specyficzne dla zdarzenia transformacyjnego (event-specific) np. kukurydza Bt11, rzepak GT73.

• GMO – autoryzacja i wykorzystanie na terenie UE tylko gdy pozytywna opinia EFSA, istnieją sprawdzone metody detekcji i oznaczenia ilościowego

Rozporządzenie Nr 1829/2003 WE

Procedura autoryzacji

W ciągu 6 miesięcy

OPINIA

Komisja Europejska

Kraje członkowskie

Podsumowanie wniosku

Laboratorium Referencyjne UE

społeczeństwo

Uwagi przez 30 dni

Właściwy urząd krajowy

Urząd zajmujący się rejestracją żywności w kraju członkowskim

Aplikant Właściwy urząd w kraju członkowskim

Walidacja metody

Ocena ryzyka środowiskowego

EFSA

Typy modyfikacji roślin transgenicznych

• Tolerancja na herbicydy (geny EPSPS, pat)

• Odporność na owady (geny cry)

• Odporność na wirusy, grzyby, bakterie (ziemniak)

• Poprawa cech jakościowych (opóźnione dojrzewanie – pomidor; zmieniona zawartość kwasów tłuszczowych – rzepak, soja; „złoty ryż” z beta-karotenem)

• Produkcja leków, szczepionek (np. insulina, szczepionka przeciw żółtaczce typu B)

• kukurydza - 50,

• soja – 15,

• bawełna - 13,

• rzepak – 12,

• ziemniak – 1,

• burak cukrowy – 1,

• goździk – 7

Autoryzowane modyfikacje w UE

Autoryzowane GMO w EU – żywność i

pasze

•Kukurydza – 27 zdarzeń transformacyjnych

Odporność na szkodniki – Bt11 (cry1Ab) – MON810 (cry1Ab) – MON863 (cry3Bb1) – MON863 x MON810

Tolerancja na herbicydy – T25 (pat) – GA21 (epsps) – NK603 (epsps)

Połączone cechy (odporność na szkodniki + tolerancja na herbicydy)

– 1507 (pat-cry1Fa2) – 59122 (cry34Ab1-cry35Ab1-pat) – MON863xNK603 – 1507xNK603 – NK603xMON810

Autoryzowane GMO w EU – żywność i

pasze

• Bawełna – 12 zdarzeń transformacyjnych

– MON 1445 epsps (tolerancja na herbicydy)

– MON 531 cry1A(c) (odporność na szkodniki)

– MON 15985 cryIA(c)+cry2ab (odporność na

szkodniki)

– LL Cotton 25 pat (tolerancja na herbicydy)

– MON 15985 x MON 1445

– MON 531 x MON1445

Autoryzowane GMO w EU – żywność i

pasze

• Rzepak -4 zdarzenia transformacyjne – MS8 x RF3 (bar-barnase-barstar męska sterylność +

tolerancja na herbicydy)

– GT 73 (epsps-goxv247 tolerancja na herbicyd RR)

– T45 (pat tolerancja na herbicyd)

• Soja – 15 zdarzeń transformacyjnych

– MON 40-3-2 (epsps tolerancja na herbicyd RR) – MON 89788 (epsps tolerancja na herbicyd) – A2704-12 (pat tolerancja na herbicyd)

• Burak cukrowy – 1 zdarzenie transformacyjne

– H7-1 (epsps tolerancja na herbicyd)

Nieautoryzowane GMO

• Niesynchroniczne autoryzacje

• Wyłączna autoryzacja w kraju trzecim

• Zamieszanie z doświadczeń polowych

Jeśli genetycznie zmodyfikowane rośliny są wprowadzane do środowiska to nie możemy wykluczyć śladowych ich domieszek w innych produktach na rynku

Niesynchroniczna autoryzacja GMO i autoryzacja w krajach trzecich

Gatunek GMO wykorzystywane w kraju 3 i zgłoszone do autoryzacji w UE

GMO nie zgłoszone do autoryzacji w UE, ale wykorzystywane w kraju 3

Razem

Soja 2 1 3

Kukurydza 6 5 11

Rzepak 0 1 1

Bawełna 3 9 12

Ryż 1 4 5

Ziemniak 0 2 2

inne 0 8 8

Stein & Rodriguez-Cerezo, 2010

Nieautoryzowane GMO

• Komisja Europejska - specjalne działania w przypadku zagrożenia i informacji, że nieznany i nieautoryzowany materiał został eksportowany do EU= Rapid Alert System for Food & Feed (RASFF)

• Codex Alimentarius – praca nad harmonizacją zasad oznaczania i metod identyfikacji niesynchronicznie autoryzowanych GMO (nie dotyczy doświadczeń polowych)

• Tolerancja zerowa

• Brak pełnej strategii wykrywania

0,1% - poziom został umownie uznany, jako możliwy do zweryfikowania w badaniach laboratoryjnych. Jest on podstawą ewentualnego podejmowania urzędowych czynności w przypadku wykrycia domieszek GM w partiach nasion oraz paszy z GM dla którego procedura wydawania zezwolenia jest toku lub dla którego zezwolenie wygasło 0,9% - poziom obowiązkowego znakowania autoryzowanych produktów przeznaczonych do wykorzystania jako żywność lub pasze.

Progi znakowania

• Żywność

• Składniki żywności

• Dodatki do żywności

• Pasza

• Dodatki do paszy

• Substancje smakowe

www.gmo-compass.org

Próg znakowania 0,9% Nie musi być znakowany produkt, którego genetycznie zmodyfikowane składniki, rozpatrywane odrębnie zawierają mniej niż 0,9% GMO jeśli zawartość ta jest niezamierzona lub technicznie nieunikniona Składnik - np. soja, kukurydza itp.

GMO - znakowanie

mleko, mięso, jaja itp. otrzymane ze zwierząt karmionych paszami GM

żywność np. sery produkowane z wykorzystaniem enzymów otrzymywanych z mikroorganizmów GM (chymozyna)

Miód z transgenicznych roślin

Wino produkowane przy użyciu enzymów otrzymanych w mikroorganizmach GM (pektynazy)

Słodzik produkowany przy pomocy mikroorganizmów GM

www.gmo-compass.org

Czego nie znakujemy

Żywność GM - znakowanie

www.gmo-compass.org

Co trzeba znakować?

• Żywność, składniki i dodatki, które zawierają GMO

np. piwo z pszenicy zawierające drożdże GM

• Jak dotąd drożdże, bakterie i grzyby GM nie zostały w Europie dopuszczone do stosowania jako żywność

Zawartość genetycznie zmodyfikowanej soi i kukurydzy nie przekracza progu znakowania 0,9%.

Soja niezmodyfikowana 99,5%

Kukurydza zmodyfikowana 0,5%

Kukurydza niezmodyfikowana

99,5%

Soja zmodyfikowana 0,5%

Znakowanie nie jest konieczne

Zawartość genetycznie zmodyfikowanej kukurydzy przekracza próg znakowania 0,9%.

Kukurydza zmodyfikowana MON810 0,5%

Kukurydza zmodyfikowana NK603 0,5%

Kukurydza niezmodyfikowana 99%

Soja niezmodyfikowana 100%

Znakowanie jest konieczne

www.gmo-compass.org

• Tak - maksymalnie 0,9% w odniesieniu do składnika, jeśli zawartość ta jest niezamierzona lub nie do uniknięcia

Rzeczpospolita 13.06.07

Czy produkty ekologiczne mogą zawierać GMO?

Rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych

Gdzie szukać informacji ?

http://www.cera-gmc.org

http://www.isaaa.org/

Gdzie szukać informacji ?

Gdzie szukać informacji ?

http://ec.europa.eu/food/dyna/gm_register/index_en.cfm

Dziękuję za uwagę