Zmierzch gospodarki rynkowej ?

Teraz „polecę” ! …. Chyba trzeba zacząć od początku

Ekonomia: jest nauką badającą jak ludzie radzą sobie z rzadkością – brakiem nieograniczonej dostępności dóbr, jak rozwiązują dotkliwy problem alokacji zasobów w celu zaspokojenia konkurencyjnych chęci, aby zaspokoić ich tyle, ile jest w danej sytuacji możliwe.

Nieco filozofii …

Żyjemy, jak wiadomo w niedoskonałym –– świecie chaosu i desperacji. W świecie, w którym racjonalność jest irracjonalna, a wieloznaczność – jednoznaczna. Współczesne otoczenie przedsiębiorstw, jest wysoce niestabilne i sprawia, od organizacji wymaga się, aby była zarówno globalna jak i lokalna. Powinna być także scentralizowana, jak i zdecentralizowana, duża i mała, dobrze (precyzyjnie – sztywnie) zaplanowana a jednocześnie elastyczna. Przedsiębiorstwa muszą służyć masowemu rynkowi a jednocześnie nie zapominać o niszach rynkowych, muszą spełniać standardy i oczekiwania klienta, konkurencyjne ceny muszą „przynosić” dochody.

Niestety ktoś o tym zapomniał ……

Zarządzając, mimo wszystko operujemy w obszarze o znakomicie ograniczonej wiedzy na temat zachodzących procesów. Skuteczność w działaniu jest w tej sytuacji funkcją nie tyle czystej wiedzy, co intuicji popartej wiedzą. Najgorszy z możliwych poziomów ignorancji: brak wiedzy o własnej niewiedzy.

Jak „TO” się stało ?(wg dr Wojciecha Duczmala –

nieco skrócona wersja)

• W roku 2001 pęka bańka na giełdzie - miliony

przeciętnych amerykańskich inwestorów tracą swój majątek - gorączka zakupów papierów, zwłaszcza firm z branży informatycznej, która nie odzwierciedlała realnych ich wartości ale spowodowana jest wiarą w wizję i możliwości rozwoju Internetu.

• Czyli (w efekcie): radykalny zwrot zainteresowań inwestorów - rynek nieruchomości.

• Rząd Federalny („Guru” Allan Greenspan !) obniża stopy procentowe, które z poziomu 6,5% w 2001 roku spadły do 1% w roku 2005.

• Banki ograniczyły (poluzowały) kryteria związane z udzielaniem kredytów.

• O ile kredyty przyznawane osobom o niskiej wiarygodności kredytowej na początku boomu w 2002 r. wynosiły ok. 3–4%, to już w 2006 r. osiągnęły poziom 40% ogółu udzielanych kredytów.

Dwie główne przyczyny krachu

• Kredyty bez odpowiednich zabezpieczeń

• „Sekuratyzacja wierzytelności” (pozyskiwanie środków finansowych w ryzykowny sposób)

„Radosna – lub kreatywna” twórczość …

Założenie fundamentalne: stopy kredytowe pozostaną niskie, a ceny nieruchomości będą stale rosły.

• W najgorszym wypadku: jeśli pożyczkobiorca nie jest w stanie spłacić kredytu - bank przejmuje nieruchomość, która wraz z upływem czasu będzie nabierała wartości (patrz założenie wyżęj !) - przejęta nieruchomość będzie miała większą wartość niż wartość udzielonego i niespłaconego kredytu.

• W praktyce często dochodziło do sytuacji, w której banki udzielały kredytów zawyżając wartość nieruchomości lub przeszacowując możliwości finansowe dłużników.

Ceny nowych domów w tys. dol.

Ot, taki tam wykres – rysunek, tym razem w centrum uwagi

0

50

100

150

200

250

300

350

1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2008

Sprzedaż nowych domów w tys.

Jak już spadać, to szybko …….

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2008

• Dłużnicy wywiązywali się z płatności do czasu, gdy odsetki były rekompensowane wzrostem wartości nieruchomości.

• W momencie, gdy rozpoczął się spadek cen, dłużnicy nie byli juz skłonni do spłat pożyczek zdecydowanie wyższych niż jest wart ich dom, w większości przypadków jedynym logicznym rozwiązaniem było i jest oddawanie kluczy do banku.

• Obecnie na ogólną sumę około 72 milionów kredytów hipotecznych w USA, około 4 miliony ma problemy z płatnością (problem ! - Łącznie ich wartość szacuje się na: 4 000 000 * 250 000 USD =

1 000 000 000 000 dol USD. (1 bln USD)

Z góry spada się dość szybko ….

Sekurytyzacja – druga przyczyna kryzysu

• Banki amerykańskie w udzielaniu pożyczek hipotecznych poszły tak daleko, że finansowały je nie tylko ze środków własnych i lokat od ludności, ale za pomocą wyrafinowanej i ryzykownej inżynierii finansowej.

• Kiedy zaczęło brakować środków finansowych na udzielanie kolejnych pożyczek hipotecznych, po prostu sprzedały portfele dotychczas udzielonych pożyczek bankom inwestycyjnym.

• Banki inwestycyjne następnie wyemitowały kilka typów obligacji, opartych na pożyczkach - sekurytyzacja

• Klasycznie np. w przypadku przedsiębiorstw polega to na emisji papierów wartościowych na rynku finansowym w oparciu o aktywa firmy - mogą być to należności od klientów, udzielone kredyty kupieckie, pożyczki oraz strumienie pieniężne z tytułu np. wynajmowania powierzchni handlowej.

Sekurytyzacja – druga przyczyna kryzysu

• Banki mają dużo szersze możliwości - mogą sekurytyzować niemal wszystkie posiadane aktywa, od wierzytelności z tytułu kart kredytowych, poprzez kredyty samochodowe, aż po kredyty hipoteczne.

• Transakcja przebiega w kilku fazach. Jej początek to utworzenie przez posiadacza aktywów (zwanego inicjatorem) - bank lub przedsiębiorstwo - tak zwanej spółki specjalnego przeznaczenia (ang. special purpose vehicle, SPV).

• Jej jedynym celem będzie emisja papierów pod zastaw wierzytelności otrzymanych od inicjatora. Dlaczego taka spółka musi powstać? Bo poprzez sprzedaż aktywów ryzyko programu sekurytyzacji zostaje całkowicie

oddzielone od kondycji finansowej inicjatora.

„Prawie” same korzyści ……..            • Klasyczne przedsiębiorstwa: główną korzyścią jest

możliwość szybkiego przekształcenia w gotówkę aktywów o dużo niższym stopniu płynności.

• Instytucje finansowe: poprzez upłynnienie wierzytelności mogą w łatwy sposób pozyskać środki na akcję kredytową, korzyścią dla banków jest możliwość obniżenia ilości kapitału regulacyjnego alokowanego do posiadanych aktywów, co poprawia wskaźniki kapitałowe - instytucje te są zobligowane do utrzymania ustalonej ustawowo struktury bilansu i wskaźników. Tak więc, sekurytyzacja pozwala bankom uniknąć tworzenia dodatkowych rezerw, wynikających z ryzyka części aktywów bilansu.

• Inwestorzy: otrzymują wyższe odsetki niż np. za obligacje państwowe.

Ciekawostka …

Specyficznym typem wierzytelności są te, które jeszcze nie powstały, lecz istnieją przesłanki ich prawnego i ekonomicznego powstania w przyszłości. W praktyce międzynarodowej wierzytelności przyszłe są z powodzeniem wykorzystywane w procesie sekurytyzacji.Przykładem: cesja roszczenia z tytułu czynszu za najem lokali w niewybudowanym jeszcze budynku. Cesja taka może być dokonana na zabezpieczenie kredytu bankowego udzielonego deweloperowi, NAWET gdy nie są znane osoby lub firmy najemców ani wartość inwestycji.

Powrót do źródeł ……….. kryzysu

• W 2007 roku okazało się, że część osób nie spłaca pożyczek hipotecznych, a tym samym przychody banków z tytułu udzielonych pożyczek hipotecznych są niższe, a płatności za obligacje nie są tak duże jak wcześniej deklarowały banki inwestycyjne.

• Dodatkowo nieruchomości zaczęły tracić na wartości. W tej sytuacji okazało się, że obligacje są praktycznie bezwartościowe, zabezpieczenia kredytów hipotecznych mają niższą wartość niż wcześniej zakładano (i z każdym dniem tracą na wartości wraz ze spadkiem cen nieruchomości w USA)

• W efekcie problemy zaczęły przeżywać zarówno banki i pośrednicy udzielający pożyczek, banki inwestycyjne emitujące obligacje, instytucje ubezpieczeniowe oraz banki i instytucje finansowe kupujące obligacje, oraz inni końcowi inwestorzy

Efekty (bynajmniej nie wszystkie….)

• Wraz ze światowym kryzysem finansowym zmniejszyła się wartość środków finansowych dostępnych w obrocie międzybankowym.

• W rezultacie banki w większym stopniu będą musiały koncentrować się na gromadzonych depozytach, co oznacza konieczność pewnego ograniczenia liczby i wartości udzielanych kredytów.

• Powyższe rozważania potwierdzają ostatnie tendencje rynkowe obejmujące zaostrzenie kryteriów udzielania kredytów bankowych przedsiębiorstwom oraz finansowania dużych projektów inwestycyjnych.

• I na pocieszenie: wartość udzielonych w Polsce kredytów stanowi 37 procent wartości PKB, podczas gdy w USA wartość kredytów odpowiada 172 procent wartości amerykańskiego PKB.

I cóż w tej sytuacji robić ….

Może powrót do …. ?

Chyba jednak nie, raczej:

• Zmierzch gospodarki finansowanej długiem (choć to nie takie pewne …);

• Rewolucja w teorii bankowości; • Powrót do tradycyjnych funkcji i roli banków; • Klasyczne instrumenty finansowe;• Nacjonalizacja banków – to chyba niezbyt sensowny

pomysł;• Koniec wirtualnych operacji finansowych?• Może kilka spektakularnych bankructw w sektorze

bankowym ?

Chyba warto pamiętać, że …

1. Krytycznym elementem w rozwoju przedsiębiorczości jest umiejętność przetransponowania wiedzy w praktykę zarządzania

2. Wiele osób wie co, ale nie wie jak ?

3. Trzeba tak zarządzać, żeby w pierwszej kolejności nie zabrakło czasu, a dopiero później koncentrować się na wszystkim innym

4. Należy zdać sobie sprawę, że nie ma żadnych recept czy podstawowych rodzajów strategii, automatycznie zapewniających powodzenie przedsiębiorstwu. 5. Nie może ich być, bo gdyby były, to powszechne ich stosowanie wyeliminowałoby wszelkie ewentualnie wynikające z nich przewagi konkurencyjne. Podstawy powodzenia danej firmy są właściwe tylko dla niej

I tylko w małym świecie jesteśmy wielcy …..

Biznes i banki (o)polskie,

a kryzys finansowy – może wcale nie będzie tak źle … ?

zrozumienie osoby podejmującej decyzję

Powierzchnia terenów inwestycyjnych w bazie PAIiIZ

Powierzchnia terenów inwestycyjnych w bazie Centrum Obsługi Inwestora

• Środki przeznaczone na realizację celów strategii Lizbońskiej (w % ogólnej alokacji): 1. Pomorskie – 43,9 %2. Opolskie – 43,1 %3. Podlaskie – 43,0 %

• Środki przeznaczone na wspieranie przedsiębiorczości (w % ogólnej alokacji): 1. Opolskie – 33,0 %2. Kujawsko-pomorskie – 28,0 %3. Zachodniopomorskie – 27,8%

Źródło: Opracowano na podstawie RPO na lata 2007-2013 poszczególnych województw

Ocena działalności przedsiębiorstw w województwie i przewidywana ocena sytuacji w najbliższych miesiącach wg. badań GUS (stan na

czerwiec 2008)

Wyszczególnienie Rodzaj prowadzonej działalności

Ocena przemysł budownictwo handel usługi

dobra 33,9 26,4 20,0 27,4

zadowalająca 54,6 78,9 60,5 63,9

zła 11,5 10,9 19,5 8,7

PRZEWIDYWANA OCENA SYTUACJI W NAJBLIŻSZYCH MIESIĄCACH

Poprawi się 23,8 38,1 19,1 15,1

Bez zmian 65,0 54,0 61,8 68,9

Pogorszy się 11,3 8,0 19,1 16,0

Warunki życia gospodarstw domowych w porządku od najlepszych do najgorszych

„Diagnoza społeczna 2007”

1. Opolskie 9. Lubuskie 2. Pomorskie 10. Podkarpackie3. Dolnośląskie 11. Zachodniopomorskie4. Mazowieckie 12. Kujawsko-pomorskie 5. Śląskie 13. Małopolskie 6. Podlaskie 14. Łódzkie7. Wielkopolskie 15. Świętokrzyskie8. Lubelskie 16. Warmińsko-mazurskie

W chyba najlepszej z książek dotyczących problematyki zarządzania, jaką jest Alicja w krainie czarów, znaleźć można taki oto mniej więcej fragment: Alicja zwraca się do Królowej mówiąc: gdybyśmy w moim kraju biegły tak szybko przez tak długi czas, to już byśmy gdzieś dobiegły. Na co Królowa odpowiada: no to musisz mieszkać w bardzo powolnym kraju. U nas szybkość, z którą biegniemy, wystarcza, żeby stać w miejscu. Gdybyśmy chciały gdziekolwiek dobiec, to musimy biec przynajmniej dwa razy szybciej.

I już na koniec :„Dekalog przedsiębiorcy”

Nigdy nie pozwól, by zabrakło Ci płynności finansowej.

Jedyną rzeczą wartą płynności, jest wypłacalność firmy.

Nie trać czasu na próby zebrania pieniędzy, spędź go na poszukiwaniu nowych możliwości ich zarobienia.

Nie bierz kredytów, jeśli nie są konieczne.

Znajdź instytucje finansowe, które obok cyfr wierzą również w ludzi – rzadko kiedy instytucje finansowe są Twoim partnerem.

Dekalog przedsiębiorcy

Naucz się mówić nie – również niektórym Twoim klientom.

Bądź w ofensywie – realizuj swoje plany i marzenia, ale mów o nich gdy je zrealizujesz.

Zakładaj, że rzeczywistość jest gorsza niż na to wygląda – bo jest.

Jeśli wszystko idzie dobrze, to znaczy, że coś nie jest w porządku, tylko ty o tym jeszcze nie wiesz.

Uwierz w siebie. Nigdy. Nigdy nie poddawaj się.

Dekalog przedsiębiorcy

Pamiętaj, że bankrutują przedsiębiorstwa,

a nie przedsiębiorcy

V. Askanas

Dziękuję !