Zadanie: Badanie efektywności bibliotek publicznych i pedagogicznych

Zadanie:

Badanie efektywności bibliotek publicznych i pedagogicznych

Lidia Derfert-WolfBiblioteka Główna Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego w Bydgoszczy

VII Forum SBP nt. "Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich w Narodowym Programie Czytelnictwa", 2-3 września 2011 w Kiekrzu k. Poznania

Realizacja „Strategii Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich na lata 2010-2021”

Zadanie realizuje zespół kierowany przez Lidię Derfert-Wolf (Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy), w składzie:

• Artur Jazdon (Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu)• Małgorzata Jezierska (Biblioteka Narodowa)• Marek Jurowski (Wojewódzka Biblioteka Publiczna - Książnica Kopernikańska w Toruniu) • Danuta Kaczmarek (Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Bydgoszczy)• Grażyna Leonowicz (Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka im. KEN w Warszawie) • Agnieszka Pietryka (Ośrodek Rozwoju Edukacji w Warszawie) • Teresa Szmigielska (Biblioteka Sejmowa) • Aldona Zawałkiewicz (Biblioteka Pedagogiczna w Toruniu)• obserwator: Danuta Brzezińska (Towarzystwo Nauczycieli Bibliotekarzy Szkół Polskich)

Ekspert: prof. dr hab. Ewa Głowacka (UMK Toruń)

Z ramienia ZG SBP opiekę sprawuje Joanna Pasztaleniec-Jarzyńska


Harmonogram prac 2010-2012

• działania w 2010 r.

– tłumaczenie normy ISO 11620 dot. wskaźników funkcjonalności bibliotek

– zebranie materiałów na temat wskaźników funkcjonalności i badań efektywności bibliotek w Polsce i wybranych krajach

– opracowanie zestawu wskaźników do badania działalności bibliotek publicznych

– wstępne uzgodnienia dot. opracowania zestawu wskaźników do badania działalności bibliotek pedagogicznych



• działania w trakcie realizacji w 2011 r.

– prowadzenie badań pilotażowych w wybranych bibliotekach publicznych wojewódzkich i miejskich

– ustanowienie normy ISO 11620

– opracowanie zestawu wskaźników funkcjonalności bibliotek pedagogicznych

– opracowanie specyfikacji programu informatycznego do obsługi badań efektywności

– opracowanie projektu kwestionariusza badań satysfakcji użytkowników bibliotek



• działania planowane na 2012 r.

– analiza danych z badań pilotażowych prowadzonych w 2011 r. w bibliotekach publicznych

– badania pilotażowe w bibliotekach pedagogicznych

– opracowanie i testowe wdrożenie programu informatycznego do obsługi badań efektywności

– analiza możliwości włączenia do badań bibliotek szkolnych

Tryb pracy Zespołu

• spotkania robocze• mailowa lista dyskusyjna• seminaria, warsztaty• kluczowe dokumenty dostępne w portalu SBP• linki do przydatnych witryn i dokumentów

elektronicznych w serwisie Connotea

Krajowy zestaw wskaźników funkcjonalności dla bibliotek publicznych

Etap 1. Zebranie materiałów na temat stanu badania efektywności bibliotek w Polsce i na świecie - http://www.sbp.pl/artykul/?cid=1570&prev=521

– „Wskaźniki funkcjonalności i badanie efektywności bibliotek – wprowadzenie”

– „Wskaźniki funkcjonalności i badania efektywności bibliotek polskich”

– „Wskaźniki funkcjonalności i badania efektywności bibliotek w różnych krajach – wybór”

Etap 2. Opracowanie krajowego zestawu wskaźników funkcjonalności dla bibliotek publicznych

– cele

– założenia

– obszary/grupy wyznaczania wskaźników

– przyjęty zestaw wskaźników dla bibliotek publicznych

http://www.sbp.pl/artykul/?cid=1570&prev=521

Krajowy zestaw wskaźników funkcjonalności

dla bibliotek [nie tylko publicznych] - cele

• dostarczenie kierującym bibliotekami narzędzia do zarządzania, w tym zapewnienia i podnoszenia jakości, monitoringu postępów działania oraz oceny wykonania zadań w zakresie wszystkich obszarów funkcjonowania bibliotek

• wsparcie dla tworzenia strategicznych planów rozwoju bibliotek

• dostarczenie władzom nadrzędnym, organizatorom narzędzia do monitoringu postępów działania oraz oceny wykonania zadań

• dostarczenie narzędzia do badań porównawczych bibliotek (benchmarking)

• dostarczenie materiałów do działań promocyjnych na rzecz bibliotek (w skali lokalnej i ponadlokalnej)

• dostarczenie materiałów do opracowywania wniosków o granty itp.

• wskaźniki dobierane z trzech punktów widzenia:

– użytkownika

– organizatora

– zarządzającego biblioteką

• wskaźniki rozpatrywane w perspektywie dalszego rozwoju, z uwzględnieniem trendów panujących w bibliotekarstwie światowym

• wskaźniki bazują na łatwo dostępnych danych statystycznych – biblioteki nie powinny być mocno dodatkowo obciążane trudem gromadzenia danych

• zestaw wskaźników powinien być modyfikowany i rozwijany w kolejnych latach, szczególnie o wskaźnik bazujący na satysfakcji użytkowników obliczonej na podstawie jednolitego w skali kraju kwestionariusza ankiety

Krajowy zestaw wskaźników funkcjonalności dla bibliotek publicznych - założenia

• dane/wskaźniki powinny być obliczane obowiązkowo przez bibliotekę rozumianą jako jednostka organizacyjna (włącznie z filiami) – należy poszukiwać możliwości zobligowania bibliotek do dostarczania danych

• dane statystyczne niezbędne do obliczania wskaźników powinny być w możliwie największym stopniu skorelowane z danymi wymaganymi przez GUS

• należy usilnie dążyć do gromadzenia niezbędnych danych ze wszystkich bibliotek wg ujednoliconego formularza elektronicznego w celu automatycznego obliczania wskaźników – taki program komputerowy powinno sfinansować np. MKiDzN

Krajowy zestaw wskaźników funkcjonalności dla bibliotek publicznych – założenia c.d.

• wskaźniki analizowane i porównywane pomiędzy bibliotekami w zależności od wielkości obsługiwanej populacji oraz typów:

– biblioteki wojewódzkie

– biblioteka gminy miejskiej» do 20 tys.» 20-50 tys.» 50-100 tys.» 100-500 tys.» powyżej 500 tys.

– biblioteka gminy miejsko-wiejskiej» do 5 tys.» 5-10 tys.» 10-15 tys.» 15-20 tys.» powyżej 20 tys.

– biblioteka gminy wiejskiej» do 5 tys.» 5-10 tys.» 10-15 tys.» powyżej 15 tys.


• wskaźniki zgodne z innymi ważnymi projektami krajowymi i zagranicznymi oraz normami i zaleceniami międzynarodowymi, w szczególności:

– ISO 11620:2008 Information and documentation – Library performance indicators

– Poll, R., Te Boekhorst, P. Measuring Quality. Performance Measurement in Libraries, 2007

– AFBN – Analiza Funkcjonowania Bibliotek Naukowych w Polsce

– Global Library Statistics (IFLA/SEC)

– niemiecki projekt BIX

– norweskie wskaźniki dla bibliotek publicznych


Krajowy zestaw wskaźników funkcjonalności dla bibliotek publicznych - obszary/grupy

wyznaczania wskaźników• ustalono następujące obszary funkcjonowania biblioteki

– najistotniejsze dla efektywności jej działania:

• Zbiory biblioteczne

• Infrastruktura (dostęp, wyposażenie, godziny otwarcia, lokale, miejsca)

• Pracownicy

• Finanse

• Usługi i użytkownicy

• zestawienie miało charakter roboczy i służyło jedynie do dobierania wskaźników do każdego z w/w obszarów

• wskaźniki usystematyzowano zgodnie z założeniami Zrównoważonej Karty Wyników czyli pomiaru efektywności w czterech perspektywach: finansowej, klienta, procesów wewnętrznych, infrastruktury i rozwoju

• założenia koncepcji zastosowano zgodnie z perspektywami oceny z normy ISO 11620

• zasoby (w tym pracownicy, zbiory i infrastruktura)• korzystanie z biblioteki• wydajność,• potencjał i rozwój

• w ramach każdej perspektywy wskaźniki pogrupowano wg (minimum jednej) grup zagadnień:

• Kolekcja• Dostęp• Wyposażenie• Personel• Ogólne

Krajowy zestaw wskaźników funkcjonalności dla bibliotek publicznych – przyjęty wykaz

1) Liczba zbiorów bibliotecznych (jedn. inwentarzowych) w przeliczeniu 1000 członków obsługiwanej populacji

2) Liczba tytułów czasopism bieżących w przeliczeniu na 1000 członków obsługiwanej populacji

3) Liczba nabytków (książki - zakup) w przeliczeniu na 1000 członków obsługiwanej populacji

4) Liczba nabytków w stosunku do liczby zbiorów zbiorów bibliotecznych (jedn. Inwentarzowych) w %

5) Liczba ubytków w stosunku do liczby zbiorów zbiorów bibliotecznych (jedn. Inwentarzowych) w %

6) Zbiory opracowane komputerowo jako procent ogólnej liczby zbiorów

7) Przestrzeń dostępna dla użytkowników w przeliczeniu na członka obsługiwanej populacji

8) Liczba publicznie dostępnych stanowisk komputerowych z dostępem do internetu w przeliczeniu 1000 członków obsługiwanej populacji

9) Liczba godzin, w których dostępne są usługi biblioteczne w tygodniu

10) Liczba pracowników biblioteki przypadających na 1000 członków obsługiwanej populacji


11) Liczba wypożyczeń w przeliczeniu na członka obsługiwanej populacji

12) Wykorzystanie zbiorów na miejscu w bibliotece w przeliczeniu na członka obsługiwanej populacji

13) Aktywność wykorzystania zbiorów (obrót)

14) Liczba odwiedzin fizycznych w przeliczeniu na członka obsługiwanej populacji

15) Liczba odwiedzin wirtualnych w przeliczeniu na członka obsługiwanej populacji

16) Liczba uczestników imprez organizowanych przez bibliotekę w przeliczeniu na 1000 członków obsługiwanej populacji

17) Liczba uczestników szkoleń dla użytkowników w przeliczeniu na członka obsługiwanej populacji

18) Liczba zarejestrowanych użytkowników w stosunku do liczby członków obsługiwanej populacji w %

19) Koszt w przeliczeniu na odwiedziny w bibliotece

20) Proporcja wydatków na zbiory (w tym oprawa itp.) w stosunku do wydatków na personel

21) Koszty biblioteki w przeliczeniu na użytkownika

22) Wydatki na zbiory elektroniczne w stosunku do wydatków na gromadzenie informacji w %

23) Wydatki na zbiory biblioteczne w przeliczeniu na członka obsługiwanej populacji


24) Biblioteka oferuje usługi sieciowe i/lub interaktywne (TAK/NIE): – udostępnianie katalogów w internecie– elektroniczne zamawianie / rezerwacja poprzez katalog online– elektroniczna prolongata poprzez katalog online– elektroniczne powiadamianie czytelników o terminie zwrotów (e-mail, sms)– witryna www– tematyczne zbiory linków– elektroniczna informacja, np. formularz e-mail, komunikatory– interaktywne szkolenia online – blogi– kanał RSS– biuletyny, newslettery – biblioteka cyfrowa (samodzielna albo udział)

25) Liczba godzin udziału w szkoleniach zawodowych w przeliczeniu na 1 pracownika biblioteki

26) Liczba wykwalifikowanych pracowników biblioteki w stosunku do wszystkich pracowników w %

27) Procent budżetu organizatora przeznaczany na bibliotekę

28) Budżetu biblioteki z grantów specjalnych lub dochodów własnych w stosunku do budżetu biblioteki w %


Dane statystyczne wymagane do obliczania wskaźników

• w 90% skorelowane z danymi, które są/będą wymagane przez GUS – zgodnie z projektem formularza K-03 dla danych z 2011 r.

• 31 danych• wszystkie szczegółowo objaśnione i skonsultowane z

bibliotekami testującymi• objaśnienia na bieżąco modyfikowane i uzupełniane

Dane statystyczne GUS 2010 GUS 2011

Liczba członków obsługiwanej populacji

Liczba użytkowników TAK TAK

Liczba zbiorów bibliotecznych w jednostkach inwentarzowych wg stanu na 31.12 TAK TAK

Liczba nabytków TAK TAK

Liczba nabytków (książki - zakup) TAK TAK

Liczba ubytków TAK TAK

Liczba czasopism bieżących TAK

Zbiory opracowane komputerowo jako procent ogólnej liczby zbiorów TAK

Przestrzeń dostępna dla użytkowników TAK TAK

Liczba godzin, w których dostępne są usługi biblioteczne w tygodniu TAK

Liczba publicznie dostępnych stanowisk komputerowych z dostępem do Internetu TAK TAK

Liczba odwiedzin fizycznych TAK

Liczba odwiedzin wirtualnych TAK

Liczba wypożyczeń na zewnątrz TAK TAK

Liczba wypożyczeń międzybibliotecznych

Liczba udostępnionych egz. na miejscu TAK TAK


Dane statystyczne GUS 2010 GUS 2011

Liczba pracowników biblioteki TAK TAK

Liczba pracowników biblioteki działalności podstawowej TAK TAK

Liczba wykwalifikowanych pracowników biblioteki TAK TAK

Liczba godzin udziału pracowników w szkoleniach zawodowych TAK

Liczba uczestników imprez organizowanych przez bibliotekę TAK

Liczba uczestników szkoleń bibliotecznych dla użytkowników TAK

Budżet biblioteki (wydatki bieżące) TAK

Budżet biblioteki (wydatki bieżące + inwestycje)

Budżet biblioteki (od organizatora, w tym inwestycje)

Budżet organizatora

Budżet biblioteki z grantów specjalnych lub dochodów własnych TAK

Wydatki na zbiory (drukowane i elektroniczne i inne) TAK

Wydatki na gromadzenie i obsługę zbiorów (drukowane i elektroniczne) TAK

Wydatki na zbiory elektroniczne TAK

Usługi sieciowe i/lub interaktywne (wymienonych 12 usług) TAK


Badania pilotażowe w wybranych bibliotekach publicznych wojewódzkich i miejskich

• Książnica Kopernikańska • Książnica Podlaska • Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Bydgoszczy • Książnica Pomorska • Dolnośląska Biblioteka Publiczna we Wrocławiu • Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Gorzowie

Wielkopolskim • Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie • Miejska Biblioteka Publiczna w Szczecinie • Miejska Biblioteka Publiczna we Wrocławiu

Kryteria wyboru bibliotek do badań pilotazowych• biblioteki wojewódzkie – te, które biorą udział w testach (z funkcją wojewódzką i miejską)• biblioteki gminy miejsko-wiejskiej (obsługiwana populacja: 10-15 tys.) – minimum 3• biblioteki gminy wiejskiej (obsługiwana populacja: 5-10 tys.) – minimum 3• biblioteka gminy miejskiej (obsługiwana populacja: od 30 tys.) – minimum 3

Źródło: http://www.flickr.com/photos/c_l_b/4997156268/

Biblioteka liczy

…i

Biblioteka się liczy!

Documents

Zadanie: Badanie efektywności bibliotek publicznych i pedagogicznych