D E V R E : 2 C İ L T : 1 İ Ç T İ M A S E N E S İ : 1

Yirmiikinci İnikad

16 Haziran 1328 (1912) Cumartesi

M Ü N D E R E C A T

Sayf*

I. — Z A P T I S A B I K H U L Â S A S I 536

II. — E V R A K I V A R İ D E 537

Tezkireler 537 1. — Mensubîn-i askeriyyenin siyasiyat ile

men' i iştigali hakkında. Askerî Ceza Kanun­namesine zeyl kanun lâyihasının irsal kılındı­ğına dair Sadaret tezkiresi. 537:539

" » • — — O » » Ç i l

TBMM KUTUPHANESI

Meclis! Mebusan t : 22 16 Haziran 1328 (1912) C : 1

BİRİNCİ CELSE

Kuşat Saati : 10.55

REİS : Halil Beyefendi

KÂTİPLER : Ahmet Müfit Bey (İzmit), Hasan Ferhat Bey (Karesi)

R E İ S — Ekseriyet var, Meclis açıldı. Zab ı tname hulâsasını okutuyorum.

I. — ZAPTI SABIK H U L Â S A S I

Y İ R M İ B İ R İ N C İ İ N İ K A D

13 Haz i r an 1328 Ça r şamba

Reis Hali l Beyefendinin Taht- ı Riyasetinde saat 1,5'ta müzakereye ibtidar olundu.

Zapt- ı sabık hulâsası Kâ t ip Müfi t Bey taraf ından okunarak tashihen kabul olundu.

Bütün bir mahal lenin yanması hasebiyle muvak­katen diğer mahal leye nakl-i hâne edenlerin belediye in t ihabatmda münteh ip ve müntehap olabileceklerine dair Meclis-i Mebusanca kabul edilen madde-i kanu-niyyenin tâdiîen iade edildiğini mu tazammın Heyet-i A y a n Riyasetinin tezkeresi okunarak ait olduğu en­cümene havale olundu.

Bilâd-ı harreye tâyin olunacak sunûf-u muhtelife ümerâ ve zâbi tanının suret-i tâyin ve ist ihdamlarına dair olan k a n u n a zeyl olmak üzere kaleme alınan mad­de-i müzeyyele-i kanuniyye üzerine Askerî Encümeni mazbatas ının müzakeresine ibtidar o lunarak neticede M a z b a t a Muhar r i r i Karesi Mebusu Hüseyin Kadr i Beyin talebi veçhile mazbatanın encümene iadesi ka-rargi r oldu.

İstifa eden İda re Memurlar ının yerine diğerlerinin tâyini için, icra edilen birinci int ihâbta ekseriyyet-i mut l aka hâsıl o lamadığından ikinci int ihab netice­sinde Bursa Mebusu Rıza Bey 119, Saruhan Mebusu H a y d a r Bey 105 rey ile int ihab, diğer idare memur­luğu için ekseriyyet-i mut l aka hâsıl o lamadsğmdan Nizamname- i Dahil î mucibince tekrar reyler toplana­rak , neticede K u d ü s Mebusu Ruhi El-Halidi Bey 81 rey ile ekseriyyet-i izafiyyeyi ihraz eyledi.

Trab lusgarp ' t a Terhûne Belediye Reisi tarafın­dan Meclis-i Mebusanın küşad ında kı raat o lunan Nutk-u H ü m a y û n - u Hazret-i Padişahinin ahaliğe teb­liğ edildiğini ve Âsâkir- i Şâhâne ile mücahidinin his-

siyyat-ı hamiyyetkâraneîerini müş ' i r varit olan tel-grafname okunarak alkışlandı.

Draç Mebusu Esat Paşa, İstanbul Mebusu Hüse­yin Cahit Bey ve Anta lya Mebusu İdris Efendiye, ta­lepleri ve Mezuniyyet Encümeninin tensibi veçhile, birer ay mezuniyyet îtâ edildi.

Encümen-i mahsusunca tetkik edilmiş olan Bağdat Mebusu Mura t Beyin mazbata-i intihabiyyesi okuna­rak mebusluğu tasdik ve kabul edildi.

Hayvan sirkatinin men ' i hakkında İzmir Mebusu Seyyit Beyle rüfekası tarafından îtâ edilen teklif-i ka­nunî ile mücâzât ı mu tazammın bâzı hükümler in li-san-ı tâzîre tahviline dair olup, Meclis-i mefsuh za­manında îtâ eylemiş olduğu teklif-i kanunisi li-eclit-tetkik yeniden encümene havalesi teklifini mutazam­mın, İstanbul Mebusu Zöhrap Efendinin takriri Lâyi­ha Encümenine havale olundu.

T ü t ü n rejisi hakkında Şûrâ-yı Devlet Heyet-i U m u -miyyesinde tetkik edilmekte olan lâylha-i kanuniyye-nin Meclisçe sür'at-i tetkik ve tasdiki esbabının is-tikmâline dair, Er tuğrul Mebusu H a k k ı Baha Bey ve rüfekasının takrir i H ü k ü m e t e tebliğ edilmek üzere ka­bul olundu.

Ma tbua t K a n u n u n a zeylen mevki-i ta tbike vaz edilen mevadd-ı muvakka te lâyihasının levâyih-i sai-reye takdimen ruznameye ithali talebini mutazam­mın, Trablusşam Mebusu Mehmet Cesrî Efendi ile Ç a m h k Mebusu Şahin Beyin takriri k ı raat o lunarak Taraf-ı Riyasetten mezkûr le vay inin ruznameye ithali der-dest olduğu beyan edildi.

Arnavut luk îtişaşı hakkında Dahil iye Naz ı r ından sual talebini mutazammın , Çamlık Mebusu Şahin Bey ile rüfekası taraf ından verilen takrir kabul olundu.

Taraf- ı Riyasetten Salı günü içtima edileceği ve yevm-i mezkûr ruznamesinde Temet tü Nizamname-

— 536 —

TBMM KUTUPHANESI

Meclisi Mebusan İ : 22 16 Haz i ran 1328 (1912) C : 1

sinin 5 inci maddesinin fıkra-i sâlisesi makamına kâim olmak üzere kaleme alınan fıkra-i kanuniyye üzerine Kavanin-i Maliyye Encümeni mazbatası dahil bulun­duğu ve 1328 senesi muvazene-i umumiyye lâyiha-i kanun iyyesi der-dest-i tab bulunduğundan P a z a r gü­nü tevzii m ü m k ü n olduğu halde onun dahi dahil bu­lunacağı bittefhim saat 5'i 25 geçe Meclise nihayet ve­rildi.

16 Hazi ran 1328

Reis Halil

Kât ip Kâ t i p Feyzi Tevfik Lâtif

Diyarbekir Prizren R E İ S — Zapt-ı sabık hakkında bir müta lâanız

var mı? («Hayır» sadaları.) Aynen kabu l olundu.

II. — EVRAKI VARİDE

Tezkireler

1. —• Mensubîn-i askeriyyenin siyasiyat ile men'i iştigali hakkında Askerî Ceza Kanunnamesine zeyl kanun lâyihasının irsal kılındığına dair Sadaret tez­kiresi.

R E İ S — Efendim, mâlûm-u âlinizdir ki, evvelki hafta zarfındaki içtimaatımız Kanun-u Esasî ve İçti­m a ve Tecemmua t Kanunla r ı gibi müh im bâzı levâ-yih-i kanuniyyenin encümenlerce ihzar edilmesi üze­rine Meclis her gün içtima edeerk bütçe müzakeresin­den evvel bu kanunlar ın müzakeresinin neticeiendirii-mesi karargir olmuştu. Sonra , her gün içtima netice­sinde bu kanunlardan bâzısının müzakera t ı ikmâl edi­lerek, Ayana gönderilmiş. Bâzıları da tekrar tetkik olunmak üzere encümenlere havale edilmişti. Ruzna-memizde başka mcvad kalmadığı için Cumartesi ve Pazartesi günleri i ç t ima i umumi yapılmayarak, encü­menlerde çalışılması ve Salı günü de bütçenin müza­keresine iptidar edilmesi karargir olmuştu. Çarşamba günü Meclis-i Hâss-ı Vükelâ içtima etmiş, müh im bir lâyiha-i kanuniyyenin müstâcelen Meclise teklifine ka­rar vermiş. Heyeti Vükelâ, Meclisin evvelki kararını bildiği ve sonraki tehir-i içtima karar ından haberdar olmadığı için Perşembe günü saat ikide Harbiye Nâ­z ın Paşa Hazretleri Riyaset odasına teşrif ettiler ve ihzar edilen lâyiha-i kanuniyyenin müstâceliyyetinden bahs ile, Mebusanın mut laka davet edilmesini ve bu kanunun bir an evvel müstâcelen Meclisten çıkarıl­masını talep ettiler. Bendeniz de Sadrazam Paşa Haz­retlerine telefon ettim. Meclisin Cumartes i günü da­veti için Harb iye N â z ı n Paşa Hazretlerinin fikrine iştirak edip etmediklerini sordum. Tamamiyle iştirak ettiklerini ve mes'elenin müstacel olduğunu söylediler, gerek Harbiye Nazır ının, gerek bunu teyid eden Re-is-i Vükelânın talebi üzerine Riyaset de akd-i içtimâ için herbirerlerinize telgraf keşidesiyle davet etti. Sa­daret tezkiresini ve Lâyiha- i kanuniyyeyi okutuyo­rum.

Meclisi Mebusan Riyaseti Celilesine MensUbîn-i Askeriyyenin siyasiyyat ile men' i işti­

gali z ımnında Askerî Ceza Kanunnames ine zeyl ol­m a k üzere tanzim olunan lâyiha-i kanuniyye, Harb i ­ye Nezaret-i Celîîesinin olbabdaki tezkeresiyle bera­ber Meclis-i Vükelâ karariyle savb-ı âlilerine irsal kı­lınmış ve müstaceliyet karar ı talebi cümle-i müzake-rat ta bulunmuştur efendim.

13 Haz i ran sene 1328 Sadrazam

Sait R E İ S — Mâlûm-u âliniz, müstaceliyet karar ı istih­

sal etmek için tahriren esbab-ı mucibe dermeyan et­mek lâzım gelir. Harb iye N â z ı n Paşa Hazret ler inin tezkerelerinde esbab-ı mucibe vardır, onu da okuyu­nuz efendim.

Maruzu çakeri kemineleridir ki, Zâbitânın siyasiyat ile iştigali vazifei asliyelerinin

ifasına mani olduğu gibi, askerliğin üssül esası olan inzibat ve itaati da ihlal ederek, o r d u n u n istikbali noktai nazarından netayici vahime tevlit edeceği mu­hakkak ve maatteessüs bazı zâbitânın fırak-ı siyasi-yeye intisab ve siyasiyat ile iştigal ettiği b u kere Ma-nastır 'da tahaddüs eden vakayi ile müsbett ir .

Gerçi bu hususta m a k a m ı acizice icab edenlere vesayayı lazime ifa edilegelmekte ve memnuiyet i va­kıaya rağmen yine siyasiyat ile iştigal edenler, sela-hiyet dairesinde tecziye o lunmakta ise de, siyasiyat ile iştigal memnuiyetini natık Askerî Ceza K a n u n u n ­da bir gûna kayıt ve sarahat ve mütecasirleri hakkın­da lazimüttatbik olacak hiçbir mücaza t mevcut bu­lunmamakta olduğuna ve evamiri müsel legamn ka­nunî bir kuvvei teyidiyesi olmadıkça tesiri pek mah-dud olacağı anlaşı lmakta bu lunduğuna binaen, men-subini askeriyece siyasiyat ile işgalin bir cü rmü kanu­nî şekline vazı lazimeden görülmektedir .

Vakıa tadilen tanzim kılınan Askerî Ceza K a n u ­nunda bu babta mevaddı lazime münder iç ise de , ka­nunu mezkûrun tetkik ve tasdiki senelere mütevakkıf

— 537 —

TBMM KUTUPHANESI

Meclisi Mebusan İ : 22 16 Hazi ran 1328 (1912) C : 1

olup, o zamana kadar intizar ise o rdunun muhafazai intizam ve selameti nokta i nazar ından gayri caiz bu­lunduğundan, Askerî Ceza K a n u n n a m e ! H ü m a y u n u n a zeyl olmak üzere iki maddelik bir layihai kanuniye müsveddesi tanzim ve leffen takdim kılınmış olmak­la, bunun Meclisi Umumice müstacelen müzakere­siyle tasdiki Alil Cenab-ı Padişahiye iktiran ettirilme­si esbabının istîkmali ve keyfiyetin emrü inhası hu­susuna mebzulü inayeti samiyei fahimaneleri müte-mennadır . Ol babda ernrü ferman hazreti veliyül em­rindir.

11 Recep, sene 1330 ve 13 Hazi ran , sene 1328

Harbiye Nazır ı M a h m u t Şevket

Askerî Ceza Kanunnamei H ü m a y u n u n a Zeyl Birinci M a d d e — Siyasî içtima ve nümayişlere iş­

tirak veya siyasiyat ile iştigal eden erkân ve ümera ve zabitan ile kaffei mensubini askeriye ve silahen-dazan iki m a h t a n dör t maha kadar haps ve kolordu-dusu tebdil o lunur ve bundan dolayı harcırah veril­mez. Teker rürü halinde si lahendazandan gayrisi silki askeriden ihraç ve iki aydan altı aya kadar haps ve küçük zabit, onbaşı ve neferatı askeriye altı m a h pran-gabend ve tecdidi kayd olunur.

İkinci M a d d e — Madde , hükümetçe musaddak ve gayri musaddak firakı siyasiyeye intisab eden er­kân ve ümera ve zabitan ile kaffei mensubini aske­riye silki askeriden ihraç ve iki aydan altı aya kadar hapsolunur. K ü ç ü k zabit, onbaşı ve neferatı askeriye altı m a h prangabend ve tecdidi kayd ile beraber ko­lordusu tebdil olunur .

Üçüncü M a d d e — İşbu kanunun ahkâmı tarihi neşrinden i t ibaren merî olacaktır.

Dördüncü M a d d e — İşbu kanunun icrasına Har ­biye ve Bahriye nazırları memurdur .

Sadrazam Şeyülislam Sait A b d u r r a h m a n Nes'ib

Hariciye Nazır ı Harb iye Nazır ı As ım M a h m u t Şevket

Bahriye Nazır ı • Ad l iye Nazır ı

Hurş i t M e m d u h ' Dahil iye Nazı r ı Şûrayı Devlet Reisi

Adi l Mehmet Sait Maarif Nazı r ı Naf ıa Nazır ı ve Maliye

Nazır Vekili Cavit

Ticaret ve Ziraat Nazırı Evkaf Nazırı Ariısfidi Hayr i

Posta ve Telgraf ve Telefon Nazır ı

Tala t M E H M E T Ş A H İ N BEY (Çamlık) — Müstaceli­

yet karar ı kabul olunuyor m u efendim?.. («Encüme­ne» sadaları)

R E İ S — Müstaceliyet tezkerede mevcut tur . H A S A N F E R H A T B E Y (Karesi) — TeZkerei sa-

miyede müstaceliyet karar ı vardır efendim.

E S A T P A Ş A (Draç) — Müstacelen encümene ha­valesi lazım gelir.

R E İ S — Gal ip Bey, bir şey mi söyleyeceksiniz?.. («Söze maha l yok» sadaları) Galip Bey, neden bahs­edeceksiniz?..

A L İ G A L İ P B E Y (Kayseri) — Müsaade buyurun kürsüye geleyim, neden bahsedeceğimi anlarsınız. (Gü­rültü)

R E İ S — Müstaceliyet karar ı hakkında mı söyle­yeceksiniz?.. Meselenin esası müzakere edilemez.

T R A Y A N N A L İ E F E N D İ (Manastır) — Usulen encümene gidecek efendim.

REİS — Müsaade buyurunuz. H ü k ü m e t tarafın­dan bir layihai kanuniye teklif o lunuyor ve müsta­celiyet talep olunuyor. Binaenaleyh, müstaceliyet hak­kında söz söyleyecekseniz, söz veririm. Meselenin esasına dair şimdi müzakere cereyan edemez. Kanun , Encümene gidecek, Encümenden geldikten sonra esa­sa dair söz söyleyebilirsiniz.

A L İ G A L İ P B E Y (Kayseri) — Sözüm müstace­liyet için değildir, esası hakkında söz söyleyeceğim. Çünkü ahvali bilirim. Müstaceliyete kaani im.

R E İ S — Şimdi encümene gidece. H ü k ü me t i n gön­dermiş olduğu layihayı encümen tetkik e tmeden Mec­lis reddedemez. Çünkü encümenin hakkına tecavüz etmiş oluruz. O halde müstaceliyeti kabul edenler el­lerini kaldırsınlar... (Eller kalkar) Ekseriyeti az ime ile kabul edildi.

Hükümet , Adliye Encümeniyle Askerî Encümeni­nin birleşerek, müştereken tetkik etmesini talep edi­yor. Binaenaleyh, b u suretle havale ediyoruz. H e r ikisi içtima ederler ve m ü m k ü n olursa bugün bunun müzakeresini akşama kadar neticelendirirler, biz de yarın sabah tab ve tevzi ederiz. Pazartesi günü arzu ederseniz, bu madde i kanuniyeyi bütçeden evvel mü­zakere ederiz.

Şimdi hükümet ten gelmiş birçok levayih var. Me­sela H a r p Vergisi K a n u n u gibi. Onları da, usulen en­cümenlere havale edeceğiz.

— 538 —

TBMM KUTUPHANESI

Meclisi Mebusan 1 : 2 2 16 Haziran 1328 (1912) C : l

N E C M E T T İ N M O L L A BEY (Kastamonu) — Ekseriyeti azime mevcut olduğu cihetle şimdiden en­cümen müzakere etse daha münasib olur.

REİS — Gelen tezkereler okunacak efendim. Za­ten ruznamemizde müzakere edilecek bir şey yok. Ondan sonra encümenler içtima ile müzakere eder­ler.

Makamı Sadaret ten vürud eden levayihi kanuni-yeyi okuyorum. Ait oldukları encümenlere havale edi­lecek.

— Mehakimi Seriye ve H ü k k â m ı Şer K a n u n La­yihası.

— Zabıtai Sıhhiyei Hayvaniye Layihai Kanuni -

yesı.

—• Şam Har ik ında Duçar ı Hasar Olan Tüccar ın Tehvini Müzayakası İçin Har ik ten Mutazarr ı r Olan Tahsisen Altı M a h Müddet le Tecili D ü y u n Hakk ında Maddei Kanun iye Layihası.

— Biga Kazasında İskân Edilen Muhacir inin Ara­zi Bedeiatı Misliyesiyle Müterak im Vergilerinin Ter­kini Kaydı Hakk ında Maddei Kanuniye Layihası.

— Mahall i Tahsili Mefkud Olduğu Tebeyyün Et­mesi Hasebiyle Terkini Kaydı Lazım Gelen Cem'an

13 646 315 Kuruş Bakayanın Terkini Kayd ı Hakkın­d a Maddei Kanuniye Layihası.

— Düyunu Gayri Mun tazama Layihai Kanuniye-sinin Tesrii Talebine Dair Sadaretin Tezkeresi.

—• Masarifi Fevkaladei Harbiyeye Medar Olmak Üzere Zamimeten ve Müceddeten Vaz Olunacak Te­kâlife Dai r Layihai Kanun iyenin Gönderildiğini Mü-beyyin Tezkerei Samiye.

E Ş R E F E F E N D İ (İsparta) — Reis Bey, bu kanun için bir encümeni mahsus teşkilini teklif ediyorum.

R E İ S — Encümenler var iken ayrı encümene ne lüzum var? Zaten encümen rüesasından müteşekkil komisyon da bunun evvelemirde müzakeresini kabul ederek bu suretle tebligat ifa edildi. Tekra r teyid ede­riz.

Evrakı varide havale edildi. Başka okunacak bir şey yok. Bugün m a l u m u aliniz, ruznamemiz yoktur . İnşallah pazartesi günü bu kanunu müzakere ederiz. İçt imaa yine saat 1 'de başlanacaktır .

Meclise nihayet verildi.

Hitamı tçtima Saat : 11.15

— 539 —

TBMM KUTUPHANESI

TBMM KUTUPHANESI